8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

1/73

Bac H thng cn dn cac nha bao trc htphai lun lun t cho mnh cu hoi "Vitcho ai xem? Vit lam g? Vit nh thnao? V ai ma vit?". Bac nhn manh Ngoi but cua

cac ban cung la nhng vu kh sc ben trong snghip pho chnh tr ta.Vi Ngi, nhim vu cua bao ch la tuyn

truyn, c ng, hun luyn, giao duc va t chcdn chung a dn chung n muc ch

chung. Bi vy, thc hin tt muc ch y, Bacnhc nh nu nha bao "Khng bit ro, hiu ro, chnoi, ch vit. Khi khng co g cn noi, khng co gcn vit ch noi, ch vit can"; va: "Vit nunhng cai hay, cai tt cua dn ta, cua b i ta, cuacan b ta, cua ban ta. ng thi ph bnh nhngkhuyt im cua chung ta, cua can b, cua nhndn, cua b i. Khng nn ch vit cai tt ma giucai xu. Nhng ph bnh phai ung n. Nu caihay, cai tt, th phai co chng mc, ch phong ai".

Nh vy, Ngi rt cao tnh chn tht cuabao ch va s trung thc cua ngi lam bao. Bacnoi: Tuyn truyn la bao gi ta cung tn trong sthc. Co noi s thc th vic tuyn truyn cuamnh mi co nhiu ngi nghe".

Bac yu cu ngi lam bao: "Co thnao noi thy. B i va nhn dn ta cung u nhiu cai hay nu ln, khng cn ba t.

Bac khng nh: Bao cung la mt nganh kinht va: Mt t bao khng c ai a s dnchung ham chung, th khng xng ang la mt tbao. Bac coi bao ch con la din an t do ngnlun cua ng ao nhn dn: Ch ta la ch dn chu, t tng phai c t do... i vi moivn , moi ngi t do bay to y kin cua mnh,gop phn tm ra chn ly.

Noi chuyn vi cac nha bao tai ai hi ln thIII Hi Nha bao Vit Nam (8-9-1962), Bac tng gopy vi cac nha bao v nhng nhc im nh: "Baibao thng qua dai, dy ca ra dy mung, thngnoi mt chiu va i khi thi phng cac thanh tch,ma t hoc khng noi ung mc n kho khn vakhuyt im cua ta, a tin tc hp tp, nhiu khi

thiu thn trong, co khi qua l bch.Bac H c bit chu y n ngn ng bao ch,

Ngi cho rng ngn ng bao ch phai trongsang, gian d, d hiu. Va s trong sang, gian d,d hiu la bt ngun t s hiu bit thu ao, bancht cua s vt, t s gn bo vi truyn thng dntc trong cach cam, np ngh.

Bac c bit cao trach nhim cua cac nha baotrong vic gi gn s trong sang cua ting Vit. Baccn dn: Ting noi la th cua cai v cung lu iva v cung quy bau cua dn tc. Chung ta phai gi

gn no, quy trong no , lam cho no ph bin ngaycang rng khp. Cua mnh co ma khng dung, laii mn cua nc ngoai, o chng phai la u ocquen y lai hay sao?.

PHNG THAO (tng hp)

Vu kh sc bentrong s nghip pho chnh tr ta

Chu tch H Ch Minh la mt nha bao xut chung. Bac a tngsang lp va lam chu but nhiu t bao th gii va Vit Nam.Vi 53 but danh, Ngi a vit trn 2000 bai bao ng trncac bao trong nc, ngoai nc bng ting Vit va nhiu thting Anh, Phap, Nga, Han... Nhn ky nim 83 nm ngay Baoch cach mang Vit Nam,, chung ta cung n lai mt s di hunquy gia cua Ngi...

Gi ngh tra, Ngi vn thng oc bao (1951)

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

2/73

VN HINVIT NAM

Tap ch xut ban 02 ky/thangKy chnh ra ngay 25 hang thangKy chuyn Vn hoa - Kinh t ra ngay 10 hang thangGiy phep hoat ng bao ch s 397/GP-BVHTTva s 41/GP-SBS

Toa soan - Tr s48 Hng Vin - qun Hai Ba Trng - Ha NiT&Fax: 04.8210904Email: vanhienvietnam@yahoo.com

Vn phong Ban chuyn S 6 - l 12 B Trung Yn - Trung Hoa - Ha NiT: (84.4) 2118229

C quan ai din tai TP.HCM

288B, An Dng Vng, Qun 5, TP.HCMT: 08.8353878

C quan ai din tai min Trung va Ty NguynTng 5 Khach san Eiffel, 117 L , a NngT: 0511. 647529Fax: 0511. 811972

Chu nhimGS Hoang Chng

Tng bin tpTS Pham Vit Long

Pho Tng Bin tp Thng trcNB Nguyn Th Khoa

Pho Tng Bin tpNB Nguyn Th KyTS Nguyn Minh SanNB Trn c Trung

Trng ban Tr sNB Nguyn Hoang Mai

Giam c iu hanhNB Vo Thanh Tn

Th ky toa soanNB T My SnNB T Hoa

Hi ng Bin tp

Thng tng Nguyn Nam Khanh - GS VuKhiu - GS.NSND Trn Bang - GSTS Trn VnKh - GS Trng Lu - GSVS H S Vnh - NSVu Mao - GSTS Thai Kim Lan - NSND. TSPham Th Thanh - NSND ng Nht Minh - TSoan Th Tnh - GSTS Nguyn Thuyt Phong

Trnh bayT My Sn - Trnh Tin Hung

Ba 1:L ng quang hoang Quang TrungAnh: Quang Thai

Tai tr phat hanhDoanh nghip sach Thanh Ngha

TP. H Ch MinhIn taiCng ty in Cphn Sao Vit, Ha Ni

Gia: 16.000

4. n tng Vo Vn KitHOANG CHNG

8.Chng trnh ngh thut cua tnhyu va s ngng m

NGOC ANH

12.Festival Hu 2008 va L ngquang cua v vua ao vai

GIA HUY

14.Nha vn Nguyn Ngoc: Ti a lacquan hn v gii tre

CM TU

18.Ai hay hat ma ai hay nghe hatNGUYN XUN DIN

20.Giao thng vi nc ngoai ang Trong

NG HOANG THAM26.Trm nm vu an Mac tu hu

HUYNH HUNG

28.Hng ti festival Bnh nh2008: Ai v Bnh nh ma chi

THANH THAO

32.Nha vn L Minh Khu viNhng ngi sao, trai t dongsng

NGOC ANH

34.Ky nim v mt tac phm mnhNGUYN NH CHNH

36.Trn Hay - t tin va ep C

38.Ba gia cong cu hat dm i biudin 14 quc gia

NGUYN VN HOC

40.Cu ng Pho y aH NGOC SN

42.Khoang lng th gii ni tmngi

VU HA

44.Qua tng cua mua heHA HUYN

46. Vit Nam toan canh trn TP hoa

hu hoan vu 200848.Bai nh - khu chua ln nht VN

MINH C

50.Lang gm Bu TrucHU THANH

52.Vai tro cua De Gaulle trong cucchin tranh Vit Nam

TRN TRONG TRUNG

56. t nung sang tao t t setJITENDRA SINGH

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

3/73

4. Impression of Vo Van KietHOANG CHUONG

8.Art programs of love and admira-tion

NGOC ANH

12.Hue Festival 2008 and the story of becoming a clothes and pnk flatking

GIA HUY

14.Writer Nguyen Ngoc: I have beenmore optimistic about the young

CAM TU

18.Who usually sings and who usul-ly listens a sing

NGUYEN XUAN DIEU

20.Foreign trade in South VietnamDANG HOANG THAM

26.The case of Mac Tu Huu - 100years pass

HUYNH HUNG

28.To Binh Dinh Festival 2008: Whocome to Binh Dinh to play

THANH THAO

32.Writer Le Minh Khue and Stars,the Earth, river

NGOC ANH

34.Memories of a workNGUYEN DINH CHINH

36.Tran Hay-self confident andbeautiful

DO DUC

38. The old woman carries folk songover 14 nations

NGUYEN VAN HOC

40. You re Mr Dang Pho, arentyou?

HO NGOC SON

42. Space of internal worldVU HA

44. Present from summerHA HUYEN

48.Bai Dinh-the biggest area of pago-da in VietnamMINH DUC

50.Bau Truc pottery villageHUU THANH

52.Role of De Gaulle in Vietnam WarTRAN TRONG TRUNG

56. Pottery made by clayJITENDRA SINGH

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

4/73

VN HINVIT NAM

4

S KIN BNH LUN

N TNG VO VN KIT

Mt con ngi tm thc, khun mt y n, thng minh, vi i mt sang va nu ci ti va th hin tnh gian d, d gn,va oai phong cua mt tng t lnh, mt nha lanh ao y ban lnh va quyt oan. Ngi ta goi ng bng cai tn thn mt: Anh

Sau Dn va anh Sau Dn a tr thanh mt nhn vt huyn thoai t luc con hoat ng b mt n khi ng la Thu tng vinhng quyt sach v cung h trong co sc lay chuyn tnh th t nc...

GS HOANG CHNG

ANHTRONGBAI:TLCUABAVN,T

TXVN

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

5/73

VN HINVIT NAM

5

ng quyt nh lam ngdy 500 KV dn in t Bcvao Nam trong tnh th tnc ang mun van kho khnv kinh t, Lin X va cac nc

XHCN ng u sup , cthoan toan vin tr vi TrungQuc th cha bnh thng hoa,My th bao vy cm vn. ngcon quyt nh lam cng trnhThuy in Tr An, va cng trnhngot hoa ng bng sng MKng... Ri ng ra lnh cm tphao va giai phong va he cacthanh ph ln, hai thoi tuc a nsu trong tim thc cua ngi

dn, cu th la t phao a thanhtuc l hang ngan nm, va lnchim va he lam n, bun bancung thanh np sng cua ngithanh th gn trm nm qua, khoma dep bo c. Nhng khi lnhcua Thu tng Vo Vn Kit ban

ra la toan dn nghim tuc thchin, bi ng a noi la lam valam cho ky c. Cho n nay slang ph v t phao, tai nan vt phao a khng con na, ch

co chuyn ln chim va he th btai din t ngay ng khng conlam Thu tng na. D nhinkhng phai y kin nao, quytnh nao cua ng cung c as nht tr ung h, nh quytnh lam ng dy 500KV,nghe noi, co ti 50% y kinkhng ng tnh vi ng, thmch con kch lit, phan i ng.Th ma ng vn c lam va ng

lam thanh cng trong vic nidong in Bc Nam, cung la biutrng cua tnh oan kt se chiagia hai min t nc. ngthng khuyn can b haymanh dan, dam ngh, dam lam,nh co sai, phai vao tu th ti vao

thm. Va s tht, ng a mangru sm - panh vao thm mtcan b cao cp ang ngi tu...

Cuc cach mang in nngcua Thu tng Vo Vn Kit nh

mt du n lch s m net, khophai m. Nha th Nguyn ThKy a cam khai trc vic lamcua ng ma bo cng i khao satthc t trn cng trng thi cngng dy 500KV va a lamthanh tp th an cua gio cangi Thu tng Vo Vn Kit, cangi nhng ngi th in avt qua bao gian kh hoanthanh cng trnh th ky - ng

dy tai in Bc Nam.Ti tht s xuc ng, hmcung nha th Nguyn Th Ky tigp thu tng Vo Vn Kit tng tp th an cua gio. Taimt phong khach n s vnphong phu Thu tng, anh Sau

Thu tng Vo Vn Kit thm can b va cng nhn Cng ty Xy lp in 3 ang thi cng ng dy 500KV BcNam, oan Ha Tnh - cLy (thang 5/1993)

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

6/73

VN HINVIT NAM

6

S KIN BNH LUNDn tip chung ti thn mt nhngi nha, ch co mt m tranong cung nhm nhap trongkhng kh thn tnh, Anh chmchu lng nghe nha th Nguyn

Th Ky oc nhng bai th trongtp an cua gio. Cui cunganh noi: Cam n nha th a ungh ti trong mt cng trnh htsc kho khn. y la mt nglc tinh thn rt co y ngha.Thy anh thn tnh, nha th ThKy ngh anh mua cho 500cun, (mi cun 5 ngan ng) tng cho can b va cng nhntrn cng trng ng dy

500KV. Anh ha giong hi bun:Thu tng lam g co tin va VPThu tng cung khng co kinhph mua sach tng. Ngngmy giy, Thu tng hoi anhNguyn Th Ky:

Ngay 18 thang nay, Th Kyco ranh khng, nu ranh th icung mnh vao TP H Ch Minhd l khanh thanh cng trnhng dy 500KV.

Thu tng quay sang noi vianh Tun - th ky ring: Muacho ti 200 cun mang vao tngcho hi ngh va nh on anhNguyn Th Ky cung i chuynchuyn c ngay 18 thang nay.Thu tng Vo Vn Kit tam bitchung ti bng nhng cai bt tayxit cht vi nu ci rt hin rivi vang ra xe i giai quyttip nhng cng vic bn b cuat nc.

Mt ln khac, ti a c

Nguyn Hng Phn - Vit kiuc n thm Thu tng VoVn Kit va trnh bay nguynvong c xy dng trng hoctai Ha Ni. Tuy rt bn nhng

Thu tng cung danh th gi tipchung ti. Khi bit c NguynHng Phn con mt chin s dukch Ba T, la mt ky s in gioiang lam lun an tin s kinh t,Thu tng rt vui va noi:

t nc rt cn tai nng, trthc, chau c gng bao v thanhcng lun an ri v nc lamch chu, giup chu, v mang nayang thiu chuyn gia. Thu

tng nhc i nhc lai vi cPhn: V nc nu gp kho khng th noi vi chu chu giup .

La mt thu tng iu hanht nc trong thi ky ang connhiu kho khn v kinh t, vaang chuyn i c ch va chnhsach theo con ng i mi,Thu tng Vo Vn Kit hoatng ung nh mt tng ch huytrn khp cac mt trn, khp cac

a phng. u ng xuthin, kim tra, ch ao th oco chuyn bin ro rt. ng bn lonhng vic to ln cua quc gianhng cung rt quan tm tinhng vic nho cua xa hi, cngng. V du khi chung ti mi

Thu tng ti d l sinh nht cuaNSND tung Vo S Tha- ai biu quc hi tnh Bnh nh,ung vao luc ng chun b lnng cng tac. ng t vit th

cho ti vi ni dung la rt tickhng n d c va qua ti,ng chuyn li chuc mngNSND Vo S Tha. ng con henmt ngay nao o se n thmNSND Vo S Tha. Sau oNSND Vo S Tha lm bnhnng, i chn b lit hoan toan,phai i xe ln, co le do nhiunm b tra tn va sng kh cctrong nha tu My - Nguy. Nhiu

v can b T vao Bnh nhcng tac, NSND Vo S Tha ukhn cu s giup chabnh, v ng qua ngheo. Khng tli ha vi NSND Vo S Thanhng cui cung u li noi gio bay... Trc tnh canh y, tikhuyn Vo S Tha vit th choThu tng Vo Vn Kit. Tichuyn bc th nay ti tn tayThu tng va ch my ngay sau,

y kin cua Thu tng a ti lanhao hai bnh vin Vit c vaVit X va cung ch trong vonghai tun l, NSND Vo S Thac a ra Ha Ni phuthut. Sau mt thang, NSND VoS Tha ra vin va t i c

Thu tng Vo Vn Kit gp g cac can b lao thanh canh mang va cac Ba me Vit Nam anhhung huyn Bnh Chanh, thanh phH Ch Minh (thang 5/1995)

Thu tng Vo Vn Ki t chup anh chung vicac chau thiu nhi cac tnh v d Linhoan chin sy nho in Bin xut sc toanquc nm1994 tai thanh phHa Long, tnhQuang Ninh (thang 7/1994)

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

7/73

VN HINVIT NAM

7

bng i chn cua mnh. ngvit th gi Thu tng Vo VnKit vi tt ca long knh phuc vabit n mt nguyn thu quc giaa tht s quan tm ti isng ngh s sn khu dn tc.Nha th Nguyn Th Ky concho bit, co ln Thu tng VoVn Kit thm tnh Quang Ngai,a tm n tn nha ring cuang thm va am ao hang

gi. Qua o ma ng hiu ctm t, nguyn vong cua vnngh s, ri co nhng chnh sachthoa ang i vi s nghip vnhoa vn ngh nc nha. Nhny ti cung mun noi thmmt chuyn khac thy Thutng Vo Vn Kit rt yu thchvn ngh va quy trong dinvin. o la dp oan ngh thuttnh Ngh An vao TP H ChMinh biu din (mua he nm1981) ng ch Vo Vn Kit, luco ang lam B th Thanh uy agiao cho Ban tai chanh quan trthanh uy, may cho mi n dinvin mt b qun ao dai va minam din vin mt b u phuctht ep, va cui nm 1996 oankch noi 5B Vo Vn Tn - TP HCh Minh ra Ha Ni din vkch Da c hoai lang. Ti laVin trng Vin sn khu Vit

Nam c Hi Sn khu TP HCh Minh yu cu t chc vachu tr cuc biu din phuc vu

T tai Bao tang H Ch Minh.Cac v lanh ao ang va ChnhPhu n rt ng. Thu tng VoVn Kit n sm nht, cungng ch Nng c Manh, luco la Chu tch Quc hi, PhoThu tng Phan Vn Khai,UVBCT Nguyn c Bnh... Vdin chia lam hai phn, luc giailao, Thu tng Vo Vn Kit vaChu tch Quc hi Nng c

Manh vao tn phong hoa trangthm hoi cac ngh s va chupanh chung vi moi ngi trongkhng kh m m. V din daiti hai ting ng h, ma Thutng Vo Vn Kit vn haohng xem, thnh thoang lai vtay khen cac ngh s ang tr taitrn sn khu. Ti ngi gn ngnn cam nhn c tm hn cuamt v thu tng i vi vnngh dn tc. Ti cam thymng v t nc ta t H Chutch n nhng hoc tro cuaNgi u yu thch vn ngh,quy trong tai nng, v th ma cacloai hnh ngh thut truynthng nh tung, cheo, cailng, dn ca kch... mi cphuc hi va phat trin manh.Nh trn ti a noi, Thu tngVo Vn Kit tuy bn lo vicquc gia ai s nhng cung

lun lun quan tm n nhngvic nho, nht la i vi vnngh s. V du, khi t chc thng

bao cho ti nm ti se ngh quanly th ng vit th cho B trngVn hoa thng tin ngh giti lai 5 nm na. V ng bit tiang con nng lc va nhit tnh

vi s nghip ngh thut dntc. Tt ca nhng c ch, viclam cua Thu tng Vo Vn Kiti vi vn ngh s ma ti noi ray du cha y u, nhngdng nh t thy mt s vlanh ao khac. S gian d va titkim cung la mt phm chtep cua mt nha lanh ao xutthn t giai cp ngheo kho vati luyn trong gian kh cua hai

cuc chin tranh. iu y bc ltrong sinh hoat hang ngay cuaThu tng Vo Vn Kit. ngthng mc ao ngn tay, i depda nhiu hn la mc Comblettht Ca-vat va i day en nhcac chnh khach khac. Trong dpl ky nim 215 nm chin thngNgoc Hi - ng a t chc taiBnh nh, ti c d ticchiu ai cung anh Sau Dn

Khach san Hai u, trong tic coru Ty va ru Bu a - csan cua Bnh nh. Anh Sau Dnva ung ru Bu a va khenngon va noi vi moi ngi:Ru nay thm ngon chngkem g ru Mao ai cua TrungQuc, tai sao khng ung, lai csnh ru ngoai t tin. Theogng anh Sau Dn, moi ngiu nng chen Bu a chuc sckhoe nhau tht vui, tht mcung.

Nha vn L Thanh Chn - ban ti, tac gia cua b phim tliu n tng Vo Vn Kit kcho ti nghe rt nhiu chuynhp dn v Anh Sau Dn maanh a vit ra hang trm tranggiy.

Lam sao noi ht c cai haosang, cai v ai t mt nhn cachln cua mt con ngi ma toan

ang, toan dn u u yumn knh, trong va u goi caitn thn mt Anh Sau Dn.

Thu tng Vo Vn Kit i thuyn trn sng CChin, th xa Vnh Long n thm ng bao b anhhng cn bao s7 (thang 11/1992)

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

8/73

S KIN BNH LUN

m 3/6/2008, chng trnh giao lu ngh thut Vu TuynHoang - Trn canh ng m ctai Nha hat Ln Ha Ni doTrung tm Nghin cu Bao tn va Phat huy Vn hoa Dn tc,tap ch Vn Hin VN, Cng ty Vn hoa Ha Ni va ai Truyn hnh kythut s VTC phi hp t chc thc s la mt hi quang ngi sangcuc i va nhn cach Vu Tuyn Hoang trong long nhng ngi angsng.

Sn khu trang trong va gian d nh chnh con ngi Vu TuynHoang va tr tu uyn bac, lai va hin hoa, nhn hu. Mt bc anhngh thut ln c treo tm im cua sn khu: Gia khng gian

CHNG TRNH NGH THUTCUA TNH YU VA S NGNG

NGOC ANH

u nhng ngay thang 6, khi mua vang bithu trn khp canh ng Vit ang muathu hoach, cung la luc GS.VS Vu TuynHoang - ngi ca cuc i gn bo vi cylua qu hng - tron trm ngay yn gicngu ngan thu. ng ra i, nhng nhn dnt nc mai ghi khc tn ng - nha khoahoc ln cua t nc, mt nhn cach ep,mt con ngi Vit Nam u tu a tron icng hin tai nng va lao ng sang tao vs giau ep cua T quc, v hanh phuccua nhn dn.

VN HINVIT NAM

8

NST L Chcvi thi phmTi ngngm mt ngisao thn nng

Ngh s Tuyt Hoa vi bai Me

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

9/73

VN HINVIT NAM

9

bao la bat ngat canh ng vang nng hat sai bng lahnh anh GS.VS Vu Tuyn Hoang, hn cua lua, cua

ng khoai, ngi sao Thn Nng cua ba con nngdn VN. Nhng tham cuc vang ti rc r khpmt tin sn khu lam nn va cung la im nhn tthm hi vong nhng mua vang rn ra nh c mtng p u trong ng.

Nhng ong gop quy gia cho khoa hoc, cho tnc va th gii a em n cho GS.VS Vu TuynHoang danh hiu vin s cac vin han lm ni tingth gii cung cac phn thng cao quy: Giai thngH Ch Minh v khoa hoc cng ngh, Giai thngLua th gii ln th nht, Hun chng Lao ng

hang Nht, Hun chng c Lp hang Nh...Nhng co le danh hiu cao quy nht cua ng ladanh hiu nha khoa hoc cua nhn dn va phn

thng cao quy nht cua ng chnh la long bit n,s tin yu, knh trong, ngng m chn thanh cua

nhn dn, ban be, ng nghip, ngi thn.o la hanh phuc ln cua cuc i GS.VS Vu

Tuyn Hoang va hanh phuc o khng nhiu ngico c.

Tic thng GS.VS Vu Tuyn Hoang, mt conngi tr tu, nhn hu, mt nha bac hoc, mt ngisao sang trn bu tri VN, GS - Anh hung lao ngVu Khiu a vit:

Ngon but tr nhn, rc sang anh hoa dong ho VuNgi sao bac hoc, hng ln Khu u coi

tri Nam

GS.VS Vu Tuyn Hoang thc s la mt conngi xng ang cho chung ta tn vinh, mt tmgng trong sang cho chung ta soi mnh.

Khuc tng nim do ngh s Ba Ph - Ba Nha th hin

GS.TS H Uy Lim, GS.TS Nguyn Ln Dung, KS Nguyn Quc Tun, GS Phan Huy L, nhac s Hng Qun va ch rut ng, hoa s VuGiang Hng cung hi tng v GS.VS Vu Tuyn Hoang

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

10/73

Nhng li khai mac su sc trn cua GS HoangChng a noi ro ly do cua chng trnh giao lungh thut y y ngha nay.

Bt u trong ting an co n non va ting trngng hung ai cua Khuc tng nimcua Ba Nha

va Ba Ph, ni tip bng nhng dong tm but sulng cua nha th, NST L Chc: Gian d nhngiu t nhin gian d. Anh la... anh hoa thn la...nhng canh ng vang my tru hat nng bng.Anh co trong vong tay m cua th cy ma m hithm mui gao mi ca ngay ung ngay han - ginglua anh tm cho vn co thoc gt v..., chng trnhtun chay nh mt dong thng nh, suy tng.Nhng bai th cua Vu Tuyn Hoang nh: Hat lua,Me, va vit v ng nhThng nh anhcua emtrai rut - GS.TS Vu Triu Mn, c cac ngh s

Thanh Nga, Vng Ha, Mai Tuyt Hoa th hin vitm long thanh knh. Khi nghe nhng dong th cuang, ngi ta nh m chm gia thin nhin vanvt bi mt hn th du dang, tinh t. Nhng cakhuc do nhac s Huy Du, Doan Nho, Thun Yn,Ngoc ai, Pham Vit Long ph nhac nhng bai thtran ngp nim yu ngi, yu i cua Vu TuynHoang cung c ct ln tht tr tnh, tha thit quagiong hat cua Vit Hoan, c Long, Thanh Lm,Linh Dung, Nguyn Hoang, Pham Thuy Linh, tpca nam n Nha hat Nhac Vu Kch VN...

Nhng ng nghip, be ban, nh GS.TS H Uy

Lim, GS.TS Nguyn Ln Dung, GS Phan Huy L,KS Nguyn Quc Tun, nhac s Hng Qun vach rut ng, hoa s Vu Giang Hng cung hitng nhng ky nim v lao ng sang tao qunmnh, nhng ong gop to ln cho nhn dn t

nc, cho khoa hoc, v mt tm long nhn ai v tha,v mt tnh cach rt Vit Nam, rt Ha Ni cuaGS.VS Vu Tuyn Hoang. Nghen ngao thng nh,TS Nguyn Th Hng Nga, v GS.VS Vu TuynHoang, xuc ng cam n nhng ngi tri m adanh nhng tnh cam tt ep i vi GS.VS VuTuyn Hoang bng mt chng trnh ngh thuttht trang trong. Ca khan phong Nha hat lng itrc giot nc mt cua ngi qua phu. Tai hanggh u Nha hat, ngi ta cht nhn ra: gia haigh, mt bn la ngi ban i cua GS.VS Vu Tuyn

Hoang, mt bn la ngi ch rut - hoa s Vu GiangHng, la mt chic gh danh cho GS.VS Vu TuynHoang c t rt nhiu hoa. ng nh ang comt ni y hoa cung dong cam xuc, cung nhpp trai tim vi bit bao ngi thng nh ng. Maimai, o se la nhng thi khc chng th nao qunvi nhng ngi tng quen bit, gn bo, yu mnVu Tuyn Hoang, nha khoa hoc cua nhn dn.

Cho du anh a i xa, bong hnh anh con mai, vanh la ngi ban cua nhn dn. Vu Tuyn Hoang,nha khoa hoc cua nhn dn, canh ng Vit Nam

dng tran sc sng mi la tnh yu anh lai nc

S KIN BNH LUN

VN HINVIT NAM

10

Anh trong bai: Minh cBTC, cac ngh s va gia nh GS.VS Vu Tuyn Hoang sau m ngh thut

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

11/73

11VN HIN

VIT NAM

non nay, bai hat Trn canh ng m ccua nhac sPham Vit Long kt thuc chng trnh trong s ng camsu xa cua ca khan phong Nha hat Ln Ha Ni, khng tngi rng rng nc mt.

Nha bao Nguyn Th Khoa, ngi c giao vit kchban va t chc chng trnh, cho bit y la mt chngtrnh hoan toan t nguyn do cac tr thc, vn ngh s goptm sc lam nn. GS Hoang Chng xut y tng, cacn v thanh vin cua Trung tm Nghin cu Bao tn vaPhat huy Vn hoa Dn tc nh Cng ty Vn hoa Ha Ni,tap ch Vn Hin VN, Vn phong Trung tm ong gopkinh ph. Tt ca nhng ngi tham gia chng trnh, cacnha khoa hoc Nguyn Ln Dung, H Uy Lim, Phan HuyL... cac nhac s Hng Qun, Thun Yn, Pham VitLong, Pham Ngoc Khi, Ngoc ai... cac ngh s, thanhvin Ban t chc u khng nhn thu lao hoc vui venhn mt thu lao tng trng nhng u a lam vicnghim tuc, ht mnh. VTC a chp canh cho chngtrnh vi vic thc hin truyn hnh trc tip. Ban Giamc Nha hat Ln Ha Ni h tr toan b m thanh, anhsang. Ch trong mt thi gian rt ngn va vi mt khoankinh ph rt t oi, chng trnh ngh thut nay a hoanthanh va thanh cng tron ven chnh la nh c lam nn

t tnh yu va s cam phuc ngng m tai nng, nhncach nha khoa hoc kit xut cua t nc, GSVS VuTuyn Hoang...

NG NGUYN NH LC (NGUYN B TRNG B T PHAP):Ti rt xuc ng khi xem chng trnh

Vu Tuyn Hoang - trn canh ng m c.Chn dung nha khoa hoc Vu Tuyn Hoang

a c phuc dng tht ep, sinh ng vay sc cam hoa a n vi ng ao ngixem tai sn khu Nha hat Ln va qua songtruyn hnh VTC. Ti cam n nhng ngi tchc a kp thi tn vinh mt tr thc, mtnha khoa hoc ln cua t nc.

NG NGUYN HU OANH (PHO TRNG BAN TN GIAOCHNH PHU):

Ti bt ng khi c xem chng trnhngh thut rt hay v nha khoa hoc Vu

Tuyn Hoang nhn 100 ngay mt cua ngtrn song VTC. Trung tm Nghin cu Baotn & Phat huy Vn hoa Dn tc va tap chVn Hin VN a thc hin mt vic ungtheo truyn thng hiu ngha cua dn tc,ngi ang tri n ca ngi cn phai c trin ca ngi xng ang. Cac ban a i utrong vic khch l xa hi tn vinh gii trthc, khoa hoc.

NHA IU KHC KIM THANH (TPHCM):

V yu knh GSVS Vu Tuyn Hoang, tibay t TPHCM ra d khan chng trnh.Ti a khoc nhiu ln khi c hiu su schn tai nng va nhn cach cua con ngi mati a tac tng. Ti thy nhiu ngi cunga khoc nh ti. t nc rt cn nhng nhakhoa hoc nh ng. Ti se lam mt bc tngchn dung mi cua ng.

NHA VN HOANG MINH NHN (A NNG):y qua la chng trnh em lai cho

ngi xem nhng tnh cam ln. Trong s lamphat day c cac chng trnh tn vinhdoanh nhn, doanh nghip, nhiu khi kha nao, gng gao, chng trnh Vu TuynHoang trn canh ng m c giup ti maymn c nhng phut giy tnh lng, v tsoi mnh trc tm gng sang cua mt trthc ln, mt nha khoa hoc chn chnh. Timong y se la bc t pha co nhngchng trnh tn vinh xng ang gii trthc cua t nc. Sao co th noi tn trong tr

thc khi xa hi khng nhit tnh tn vinh hot nht la bng vi vic tn vinh cac doanhnhn nh hin nay.

TS Nguyn Th Hng Nga, v GS.VS Vu Tuyn Hoang, xuc ng cam nnhng ngi tri m a danh nhng tnh cam tt ep i vi GSVS Vu TuynHoang

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

12/73

S KIN BNH LUN

m 6/6/2008, trong khun kh cac chng trnh vn hoa

ngh thut cua k Festival Hu 2008, l ng quang cua

Hoang Qang Trung a c tai hin hoanh trang vasinh ng tai ngon nui Bn nm pha Ty Nam kinh thanh Hu. Lhi thu hut s tham gia cua trn 1.000 ngi cua 9 n v trong tnh

cung vi s phi hp cua Trung tm TDTT tnhBnh nh.

Sau cac nghi thc va din trnh cua L t caoTri t, L ng quang cua hoang n Quang

Trung a c c hanh uy nghim va trangtrong trn nh ngon nui Bn lch s. Gia haihang ba qun tng s uy nghim, gm giao

sang loa, ngai vang cua vua c a ra t

gia ba qun. Sau khi nghe quan vn tuyn ocChiu ln ngi, vua Quang Trung xut hin vaan toa trn ngai vang hin ngang mm ci vy

chao ba qun tng s va thn dn trm ho trongting tung h van tu dy t tri.

Dt 9 phat ai bac, t hai bn sn nui, mti ln s rng xut hin nhay mua

tng bng chuc phuc cho nhavua. Tip theo o, trong

ting qun nhac si niva trm hung, cac titmuc mua c, muaquat, mua kim, muakhing, mua cng

ching Ty Nguyn, hp luyn vo Bnhnh, thao luyn i hnh n binh,ng din vo thut... a cho thynhng net ep kiu hung, dung manh

cung nh th hin c y ch st a cuaoan qun thin ngh bach chin bach thng cua Hoang

Quang Trung trc gi xut binh dep gic.Trc ba qun tng s hang ngu chnh t, Hoan Quang

Trung a dong dac tuyn b: anh cho dai toc. anh cho

en rng. anh cho chung trch lun bt phan, phin giapbt hoan. anh cho s tri Nam quc anh hung chi huchu. Dt li, nha vua tut gm ra khoi vo gi cao ln

VN HINVIT NAM

12

FESTIVAL HU 2008 VA L NGQUANG

Cach y 220 nm, v anh hung dn tc Nguyn Hu a cho san bng ngon nui Bn thanh Phu Xun lam an

t tri chng kin cho l ln ngi trc khi keo ai qun ra Thng Long anh tan 29 van qun xm lc man Thanh.

Hm nay, cung tai ngon nui lch s nay, l ng quang y a c tai hin mt cach y u va sinh ng.

GIA HUY

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

13/73

VN HINVIT NAM

13

tri th hin y ch quyt chin quyt thng trongting reo vang dy t cua ba qun ting s. Ngaysau o l xut binh a din ra hao hung trong tingtrng trn m vang. oan qun thin chin cuaHoang Quang Trung xut trn vi y u cac

binh chung thin chin nh b binh, k binh, tngbinh, thuy binh, dn binh, phao binh. i u la haicon voi chin hin ngang trc trn tin...

L tai hin L ng quang cua Hoang QuangTrung a th hin c tr lc uy vu cung nh taithao lc cua vua Quang Trung thng qua l t caoTri t, l ng quang va l xut qun. y lacuc tai hin ngh thut mt l hi lch s nhmkhi dy mt du n quan trong trong truyn thngu tranh gianh c lp, thng nht t nc cuadn tc Vit Nam manh t Thun Hoa - Phu

Xun xa. ng thi qua y cung th hin vo cnghin hach cua v anh hung ao vai c ao QuangTrung Nguyn Hu.

Trong khun kh Festival Hu 2008, sang6/6/2008, Hi Khoa hoc Lch s Tha Thin Hu,S Vn hoa Th thao va Du lch Hu, UBND Thanhph Hu a phi hp vi Hi Khoa hoc Lch s VitNam t chc Hi thao khoa hoc vi chu TySn - Thun Hoa va anh hung dn tc Nguyn Hu- Quang Trung chao mng k nim 220 nm vanh hung ao vai c ao Nguyn Hu ln ngi

Hoang .Tham gia hi thao co khoang 30 chuyn gia va

cac nha nghin cu v triu ai Ty Sn n t HaNi, Tp. H Ch Minh, Hu va Bnh nh, trong oco 4 nha nghin cu la ngi nc ngoai. Tai hithao cac tac gia a tp trung lam sang to thm 5 nidung chnh la v th cua vung t Phu Xun -

Thun Hoa thi Ty Sn; s tht bai cua vngtriu Canh Thnh va bai hoc kinh nghim trong vicgn gi chnh quyn, bao v chu quyn; Nguynnhn cai cht va vn i tm lng m cua Hoang Quang Trung trong thi gian ti; Vn bao tnva phat huy gia tr di san lch s triu ai Ty Sntai Hu.

Cung tai Hi thao, cac nha khoa hoc a cng b8 phat hin mi nht v triu ai Ty Sn o la Lath cua ai t ma Ng Vn S gi Phan Khai cva la th gi cho Trn Danh Bnh; T liu v T

Khu nh thi Ty Sn; Nhn din kinh vngtriu Thai c; Khao v tin Ty Sn; Ban sao 6 bctranh quy Bnh nh An Nam chin ; Khingha Ty Sn trong tac phm vn hoc cua JohnBarrow; Nguyn nhn cai cht cua Hoang Quang Trung.

Co th noi, L tai hin L ng quang cua Hoang Quang Trung, L khi cng dng tng aiQuang Trung tai nui Bn va Hi thao khoa hoc vQuang Trung va thi Ty Sn ln nay c anhgia la nhng hoat ng quan trong va co y ngha

thit thc nht trong khun kh cac hoat ng taiFestival Hu 2008.

Canh L ng quang Hoang Quang Trung. Anh: Quang Thai

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

14/73

VN HINVIT NAM

14

+ Vn xut thn t vn chng, nhng gi ygiao duc atr thanh mi quan tm hang u cuang?

- Ti ngh ngay nay khng nht thit la nha vn,ma bt c ai co hiu bit u quan tm va lo u chogiao duc. Mt la v trong th gii ang bin ng

nh vu bao hm nay, vic tao c mt cai nn cnban cho con ngi la quan trong hn bao gi ht, macng vic nay ch co giao duc mi lam c. Hai lav qua tht nn giao duc cua chung ta, ung nhgiao s Hoang Tuy a noi mt cach nghim khcnhng hoan toan chnh xac, khng ch ang lac huma lac hng...

Chung ta ang co nn c lp vng chc, xa hin nh. Vic ln nht by gi la chn hng dn tc,lam cho t nc manh ln, ma vic lam u tin laxac nh ung v tr cua giao duc.

Xa hi cn phai tao iu kin, tao nhng nntang toan din ngi tai xut hin va phat trin.Tt ca cac cuc chn hng dn tc trn th gii, tNht Ban n Han Quc, Singapore u bt u tgiao duc...

+ Thc t cho thy phn ln thn tng cua giitre by gi la nhng doanh nhn, t phu ch himthy danh nhn vn hoa, cac nha hoat ng xa hi?Phai chng v vai tro cua nhng nha vn hoa tronglch s nc nha kha m nhat?

- co c ngay hm nay cua t nc khng

ch co cach mang va chin tranh, nhng nha tr thca gop phn rt ln vao vic chun b tinh thn, trtu, ch kh cach mang va khang chin co ththng li.

Vy ma cac sach giao khoa lch s cua chung talu nay hu nh ch day v cuc i cac anh hungtrong chin u, con nhng ngi co cng trong lnhvc m mang tr tu vn hoa th cha c coi trong.Cng lao va tm voc cua cac nha hoat ng xa hi vacac nha vn hoa nh Phan Chu Trinh, Huynh ThucKhang, Trn Quy Cap, Lng Vn Can... va caNguyn Vn Vnh, Phan Khi, Pham Quynh cungbao nhiu ngi khac cha c minh nh ro rangva t lai ung vao v tr lch s tht s cua ho.

DIN AN VN HIN

CM TU thc hin

NHA VN NGUYN NGOCTi a lac quan hn v gii tre

n nay, sau hn nm mi nm cm but, nha vn NguynNgoc vn nng n vi ch ngha. Lch lam vic cua ng lun

day c vi nhng chuyn i, vi vic vit bao, dch thut,tham gia xy dng va quan ly trng ai hoc Phan Chu

Trinh... i qua bao thng trm cua thi cuc, ng vn lacquan, lun nng niu tng net ep trong cuc sng, va vn ht

sc quyt lit, sc ben khi nhn vao nhng mt trai cua xahi. Trong mt ln vao TP.HCM gp g sinh vin gn y, ng

a danh cho chung ti mt cuc tro chuyn ci m.

Nha vn Nguyn Ngoc qua net ve Hoang Tng

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

15/73

VN HINVIT NAM

15

Cuc i va ng i cua cac bc tr thc rtang nghin cu, hoc hoi. anh gia ung nhngong gop cua cac nha vn hoa, t tng cung la mtcach tt gop phn nh hng cho gii tre v lytng va nhn cach. Tht ra, cac nha khoa hoc ln

Vit Nam cung nh trn th gii cung la cac nhavn hoa, vn hoa la nn tang ngi ta tin xahn.

Nhn y cung phai noi thai khng coi trongung mc cac gia tr vn hoa xut phat t tnh thcdung c hu cua ngi Vit Nam: vn khng thchnhng g tru tng nn khng anh gia cao tmquan trong cua i sng tinh thn. Mt v du cu th: cac nc phat trin, ngi ta t nganh quyhoach th vao nhom nganh khoa hoc xa hi, v th la ni quy tu cac gia tr vn hoa, lch s,

truyn thng cng ng, ngi lam cng vic thitk quy hoach nht thit phai co b day hiu bit vvn hoa, lch s. Nhng nc ta, nganh nay laic xp vao nhom nganh ky thut va nhng ngilam cng vic u ch c ao tao v ky thut.

Hu qua la cac th Vit Nam hin nay na naging nhau, khng co ban sc c trng, khngep, nu khng noi la khng t thanh ph ang bpha hoai nghim trong n mc hu nh khng concu cha c v canh quan, kin truc, vn hoa...

+ Trong mt bai bao mi y, ng vit rng u

th ky XX t nc chung ta co c nhiu tr thcco tm nhn rng ln la do th h nay sng trong bicanh gp g gia hai nn vn hoa ng va Ty, lnhhi c nhng g tinh tuy nht cua hai bn, t otao cho mnh cai nhn toan din va su sc v tnhhnh t nc cung nh th gii bn ngoai. Vytrong thi im hin nay, khi vn hoa phng Tytran vao Vit Nam manh me hn bao gi ht, chungta co hy vong g v th h nhng tr thc ln u thky trc khng?

- Ti e la kho lm, bi nhng nhn vt ln cachy mt th ky trc khi lnh hi c nh cao cuaphng Ty th ho a co mt nn tang minh tritphng ng rt vng, ho co ni lc va nn tangu tip thu nh cao nht cua lung t tngmi. Nn giao duc thi phong kin mc du b chungta ht li ph phan la sao mon, song no cung conhng u im ma nn giao duc hin nay co le aanh mt.

Nn Han hoc du co cng nhc, giao iu nhngmt khac lai rt c ong. No cht loc a n chongi hoc nhng g la tinh tuy nht cua nh caovn hoa trung ai phng ng. Co th chnh do

vy ma tht nghch ly va tuyt diu, thay v sinh ranhng con ngi n l no lai tao nn nhng conngi c lp.

Nhng ngi u tu nht trong nn hoc vn oa to ra khng h b bo buc trong giao iu ma rtbit cht loc ly cai c ban nht hoc, t o vndung hanh x trong ca cuc i. Cung thuc longT Th, Ngu Kinh, nhng nhng ngi at n

nh cao cua tri thc y lai cung chnh do vy ma cooc phan bin, co kha nng t duy c lp, bit t bonhng g khng con hp thi va hng hai i tmnhng tri thc mi cho mt cuc lam mi chnhmnh va i mi t nc. T mt nh cao nay hod dang chinh phuc mt nh cao khac.

Ti ngh rng lch s qua la cha anh gia htong gop va tm cao cua ho. Chng han, chung tach bit n vai tro cua Phan Khi trong phong traoTh Mi, t ai bit ng la mt trong nhng ngiu tin dch Kinh Thanh. ng lam vic o v bit

y la mt tac phm ln, la ci ngun cua vn hoaphng Ty, mun nm c t tng va vn hoaphng Ty khng th khng oc Kinh Thanh.Hin nay, cac trng day Anh vn moc ln nhnm nhng my ngi chu oc va oc c nhngtac phm vn chng, trit hoc bng ting Anh.

Tr lai vn cua chung ta, sau nm 1945,chung ta bo ca nn tang vn hoa phng ng lnphng Ty, ch hoc ly nhng g co th ng dungngay c. Vi cach day va hoc qua nng tnh thcdung nh hin nay, chung ta khng tao c cho

gii tre b su vn hoa, tm nhn bao quat, tht kholong oi hoi ho chim lnh nhng nh cao tri thcnhn loai. Nhng g chung ta ang tip cn viphng Ty, gian tip qua tivi, Internet, sach v, vatrc tip nh mt s lng ng ao du hoc sinh,chu yu la nhng kin thc v ky thut, ch va u chung ta co c nhng ky thut vin gioi ungnh nhng cai may tinh xao ma thi...

+ ng noi giao duc nc ta hin nay khngnhng ang lac hu ma con lac hng, iu ongha la th nao?

- Chung ta sai lm bt u t trit ly giao duc, ola cai ct loi nht. Mt v du cu th o la chuyn raap an cho mn vn. c im cua mt tac phmngh thut la bao gi cung a ngha. Vic cam thumt tac phm ngh thut phu thuc vao tngtrai va b su vn hoa cua ngi oc, vy lam saoco th co mt ap an chung, c coi la duy nhtung? Tai sao lai co th coi cach cam thu chu quancua mt ngi thy nao o co quyn ra ap an lachn ly tuyt i?

Ti ngh nht thit phai trao cho cac trng aihoc quyn t chu rng rai hn. Thm ch co le a

n luc khng nn ln tranh na, cn t ra vn t tr ai hoc. Trong trng ai hoc cua chung ti,sinh vin phai xng ti vi thy, thy se goi sinh

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

16/73

VN HINVIT NAM

16

vin la cac anh ch, ang hoang. Sinh vin c coila nhng ngi trng thanh, co nh vy th mi lathc s trao cho ngi sinh vin mt v tr va mt tcach hoan toan t tin tranh lun vi thy, langi ban ln cua mnh, giup mnh tm ra tri thc

mi, tm ra le phai ma mnh ch chp nhn khi atm phuc khu phuc. iu y khng h ngc chutnao vi ao ly tn s trong ao.

Tht ra khi sinh vin khng co nhu cu tranhlun vi thy c th xng ti hay em cung chngquan trong g. Kha nng phan bin hay m rngvn a b trit tiu t nhng lp hoc thp nht.u th ky XX, nha th Tan a co cu:

Dn hai lm triu ai ngi lnNc bn nghn nm vn tre con...+ Vy ng co tin tng vao gii tre Vit Nam

khng?- Ti tin va t nhiu hy vong vao gii tre, ngthi cung trn tr nhiu lo u. Hn th h i trcphai chu trach nhim mt phn khng nho v thoiquen b ng di truyn t thi bao cp, ca v tduy thc dung vn a thanh np trong tnh cachcua ngi Vit... Nhng cung co th ti nhm, hnhnh hoai nghi v gii tre la chuyn i nao cung co.

Th h i trc chung ti cung tng hoai nghith h chung ti. Nhng hanh ng cua thanh nintrong mt s s kin chnh tr xa hi va qua khin

ti co suy ngh lai: lp tre ma qua tht trc ychng bao lu ti vn coi thng, thm ch bi quan,lai a to ra rt co y thc chnh tr xa hi sc sao, rtdung cam, va tht khn ngoan na, hnh nh conhn hn chung ti hm nay. Ti a tr nn lac quanhn.

+ Trng ai hoc Phan Chu Trinh a i vaohoat ng vi nhng sinh vin khoa u tin, ngco gi gm hy vong ring nao vao nhng ngi tretrong ngi trng cua mnh?

- Tt nhin ti mun gi gm toan b tnh yu vaky vong cua ti. Ngoai ra ti cung co mt ky vongring: trng chung ti, bn canh nhiu cng vickhac, se c gng gop phn ao tao cho Ty Nguynmt lp tr thc mi, bi ch co ho mi co th tht sgiai quyt nhng vn ht sc kho khn va phctap cua Ty Nguyn trong cng cuc hin ai hoatt yu va y thach thc hin nay. i vi ti, yla mt nguyn vong hang u, va cung la mt monn tinh thn ln.

+ n vi Ty Nguyn vao la tui i mi,sau hn na th ky i va tm hiu su sc v cac nnvn hoa khac nhau, tnh yu cua ng danh cho min

t nay vn ht sc su m?- Se rt ang ngac nhin nu anh n Ty

Nguyn, sng tht s vi no, ma khng b no m

hoc n say m. Jacques Dournes la linh muc nTy Nguyn truyn ao Thin Chua, sng y25 nm, va cui cung bo ao, quy y theo vn hoava tn ngng Ty Nguyn. Co le ti m TyNguyn con thua ng nhiu. y la mt vung tva ngi n nay vn con b n va bt tn trong sky diu v nhiu mt cua no. Ma hin nay no laiang phai i mt vi nhng thach thc qua to ln.

+ ng cho rng cuc sng cua ngi TyNguyn hanh phuc hn ngi sng nhng nic coi la vn minh phai khng?

- Condominas, nha dn tc hoc ni ting ngiPhap cach y my nm co tr lai lang Sar Luk, tnhc Lc, ni ng a sng t nm 1947 n 1949. Tico c xem mt cun phim ng quay v cuc tr

v y. Mt cuc tr v c lai chm m trongcuc sng gn nh vn con hoang s, gian d, thanhsach cua lang Sar Luk. Cun phim kt thuc bngcanh ng xung Sai Gon trc khi ln ng vPhap. Mt Sai Gon chen chuc, x b, hn loan. Bngthy tht v ngha nhng chen chuc hi ha ky quckia, sau khi a c trai qua s bnh yn thanh thancua cai lang nho trn nui cao no... Bit lam sao c,sng hin ai, th phai chu ng cai hn loan vngha cua hin ai.

Cuc sng lun tin v pha trc, chung ta phai

tn trong thc t o bi khng ai co th quay ngcbanh xe cuc i. Tuy nhin, trong cuc sng hinai, con ngi lun phai i mt vi tc , phngchm sng hin ai la: nhanh, nhanh hn, nhanhhn na! Nha vn Milan Kundera co mt nhn xetrt thu v: mt ngi ang i, khi cn suy ngh, tht nhin anh ta se i chm lai, con khi mun qunchuyn g o th t nhin ngi ta se i nhanh ln.Tc a n lang qun, tng tc, tng tc mailam bin mt con ngi...

+ Rt nhiu ngi m c cuc sng tin nghi

hin ai phng Ty, trong khi cung ngay cangnhiu ngi phng Ty ri bo vt cht i tmcuc sng gian d va chm rai hn. ng ngh g vhin tng nay?

- Se rt tuyt vi nu kt hp hai hoa gia tc y thanh tu ma cung y him hoa c n cuaphng Ty vi s chim nghim trm t yn tnhsong lai tr tr cua phng ng, tra lai cho conngi cai cht ngi ma no a anh mt mt cachtt yu trn con ng tin ln bng bt c gianao no tng trai qua. Hay hy vong th ky ang

n se la th ky cua s kt hp o.+ Xin cam n nha vn v cuc tro chuyn thu vnay.

DIN AN VN HIN

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

17/73

VN HINVIT NAM

17

Trong nhng ngay thang 6nay, co mt s kin c bit a la minh chngsng ng cho vai tro va scmanh cua bao ch: s kin ngSau Dn t ngt ra i vao luc7h40 ngay 11.6.2008. Vic conngi y nm xung, chic bngtang phu trn nhiu trang bao laikhng gi ln s cht choc authng ma lai nh bng ln mtsc manh mi t nhng trangbao y.

Bnh sinh, nhng trang vitcua Vo Vn Kit- Sau Dn ngtrn cac bao, chuyn tai nhng bc xuc t mt trai tim ln,nhng t tng giau tnh d baova cht canh bao tm chinlc cua mt b oc ln, a co tacng thuyt phuc va lam xucng cng chung.

Khi con ngi y nm xung,sau nhng phut bang hoangchoang vang v khoang trng dos ra i o tao nn, tnh tm suyngm, ngi ta hiu ra hn tmvoc cua nhng t tng giautnh d bao va sc canh bao oc bao ch dn dp ng tai.

Th ra, s nm xung cua nglai la thc o sc thm thu cuat tng va tnh cam cua ngtrong long dn ma trc ynhn cha ro hoc khng tin noira. Trai tim ng ngng p,nhng ngun mach t duy manhlit cua b oc ln y nh co dptun trao trn mt bao, cunchay trong long dn.

Hn luc nao ht, chung ta codp cam nhn tht sng ng thnao, va bng cach nao, t tng

mt khi thm nhp c vaoqun chung se tr thanh mt lclng vt cht.

Co nhiu cach thm nhp,nhiu knh thm nhp,nhng co le bao ch la cach cpnht nht, rng rai nht va cungla tin li nht, knh bao chtruyn thng la knh thng tintrc tip nht a nhng ttng ln, nhng tnh cam lnn tn hang cung ngo hem.

Bao ch vn a co chc nngva li th kho co g so sanh c,chc nng va li th o lai tngln bi phn vi cng nghthng tin, ky thut truyn tin cuath ky XXI.

Bao ch a lam cho t tngva hoai bao cua mt con ngichuyn thanh dong thac ysinh kh, bin thanh hin thc

trong hanh ng cua qunchung nhn dn.

V th nhng g con la d

dang trong s nghip cua conngi a nm xung se ctip ni trong dong thac y sinhkh o.

T s kin c bit y, chungta co dp hiu ro sc manh cuabao ch, hiu ra c qua tht,bao ch la mt ch bao sng ngv i sng tinh thn xua xa hi.

Hiu c nh vy co ucn c ma tin thm vao scmanh cua dn nh tin vao tc cua dong sng xui v bin ca.Tc y c quyt nh sccun chay t bn di.

nhng oan nc xoay, ninhng khuc sng re ngot, sccun chay t bn di ynhng beo bot rac ri dn ln,dat vao hai bn b dong sngxui v bin ln, cai ch phachn tri!

(Trch Bao ch, mt ch bao v isng tinh thn xahi)

T S RA I CUA NG SAU DNGS TNG LAI

Cac nha bao phong vn ng ch Vo Vn Kit

ANH:BAVN

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

18/73

VN HINVIT NAM

18

T TRONG DI SAN

Theo s ghi nhn cua th tchc, ca tru c t chc nhsau:Hat th: Hat th t (con goi la t

tin s, co 9 lan iu chuyn dung);Hat th thanh hoang trong cac nhlang; Hat th thn trong cac nmiu.

Hat chi: Hat khao trong cac tgia (mng nhm chc, sinh con trai,khanh thanh nha, am ci); Hatchi trong dinh th.

Hat thi: Hat thi tai cac lang qu(thi gia cac giao phng chonngi hat gioi).

Hat chi trong cac dp c bit:Hat chuc h mng tho vua;

Hat trong nghi l on tip s gianc ngoai.

Trong bai nay ch xin nu 3trng hp la hat ca tru trong ontip ngoai giao, trong Thanh l cuacng giao va trong hat thi.

HAT CA TRU TRONG ON TIP NGOAIGIAO

Giao phng ca tru khngnhng biu din phuc vu trong cacl hi dn gian cac lang xa macon vt ra khoi a phng tham gia vao cac nghi thc tipkhach cua nha nc. y la mtvn cha cp ti trong bt kytai liu nghin cu nao trc y.

Tai liu ma chung ti phat hin

c la ban rp vn bia Ban huyngiao phng lp oan biky, mang s ky hiu15639 - 15640,th vin VinNghin cu HanNm. Tm bianay hin tainh xa c Lap,huyn Lp Thach,tnh Vnh Yn. Bia c tao vaonin hiu Long c 3, di thiL, tc la nm 1734. Tm biagm 2 mt, kh 60 x 43 cm, co40 dong, mi dong t 10 n 31ch. Tran bia co cham mt tri vamy. Dim bia khng hoa vn.

Ni dung: ng trum giao phngxa An Thanh, huyn Lp Thach,

phu Tam ai la Khng c Toan vav la Nguyn Th cung cac conva gia tc a c ban huyn achia cho gi ca nh c Lap, tngYn Xa. Nay vng lnh quan phuc gp v kinh nghinh on sgia, nhng v thiu tin chi phnn ban lai quyn li c hng ca nh nay cho quan vin xa cLap cung huyn ly 85 quan tin s chi dung. Co k ra cac l tit vaquyn li c hng cung ban

giao c gia hai bn.y la mt thng tin him hoi vchuyn gii thiu m nhac cua

nc

t avi bn ngoai. Ngoai vn bia

nay, chung ti cha gp mt tai liunao khac cho cac thng tin tngt. Thng tin nay cho thy cac giaophng trong dn gian a c gopphn tham gia vao cac hoat ng ltit cua nha nc. T o cho phepnhn nh rng ngh thut ca truvao th ky XVIII a la mt trongnhng ai din cua m nhac ncta c gii thiu trong hoat ngi ngoai cp quc gia.

HAT CA TRU TRONG THANH L THINCHUA GIAO

Trong qua trnh in da nghincu, GS. Nguyn Hng Dng

(Vin Nghin cu Tn giao) ghichep c mt s bai th th hatnoi (ca tru) trong thanh l nha th

NGUYN XUN DIN

CO LE TRONG CAC LI HAT VA NGM VNH CTRUYN VIT NAM HIM CO MT LI HAT NAO LAI

XM NHP SU RNG HU HT CAC SINH HOAT VNHOA TINH THN NH LA LI HAT CA TRU. CO THNOI, NGH THUT CA TRU TRAI MY TRM NM, CATHN VA NGI U CHUNG...

Ai hay hatmaai hay nghe hat

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

19/73

VN HINVIT NAM

19

cng giao huyn Kim Sn, tnhNinh Bnh. Tic rng chung takhng bit la cac bai th nay chat ln nh thnao, va khi tu cacbai th nay ln th co dung nhac

an ay va c phach ca tru haykhng. c bit, y chnh la vungt ma Nguyn Cng Tr c cn lam Dinh in s, trng coi vickhn hoang y va lp nn caclang mac. Co th, v Hy VnNguyn Cng Tr la mt tai t, hamm an hat a ao ma anh hngn ca mt vung nay khin cho vicphung th, knh chua cung t nhiutip thu ngh thut ca tru vao sinhhoat cua ngi cng giao.

MT CUC HAT THITheo th tch c, kt hp vi skhao cu cua cac hoc gia i trc,va tham khao cac ngh nhn ca tru,chung ti thy co cac trng hp thitrong hat ca tru nh sau: Th nht:Thi gia cac giao phng vi nhau chon ao kep hay nht vao hatth ca nh, phuc vu l hi aphng (cuc thi do Hi ng chcsc a phng t chc); Th hai:Cuc thi do Ty giao phng t chc

chon ly ao kep hay phucvu hat chuc h trong cac khanh titcua nha nc; Th ba la cuc sathach do giao phng t chc cng nhn ngi ao nng a atn trnh c phep hanh ngh

(goi la l m xim ao).V cuc thi th nht, ch thc

hin nhng lang giau co v kinht, hoc ch t chc vao nhng nmc bit nh lang c triu nhban thng hoc lang co ngi at cao. Th l thi hat c th hindi cac ban thng bao treo tai nhkhi lang t chc thi hat. Bang thngbao co ni dung nh sau: Ngay,

thang, nm, nin hiu, cac quanvin sc muc... cua ban xa, k rath thc di y: Bao cho giaophng ban huyn cung cac giaophng cac phu, x c bit:

ngay... thang... nm nay, ban xatheo l, co m tic cu phuc, xngca th thn. Ban xa theo l co mcuc thi ngh ca hat. Khi thng bao,cac giao phng se i nhngoai. Mi ngay, nu la trong huynth ao nng va quan giap mt i,nu la cac phu, x khac th hai i.Tt ca u vao thi. Tn trong theophep tc, khng c tranh gianh.i n ngay ra bang, ai trung thco tn yt trn bang, ngay hm o

vao hat nhn gi the. Nu ai khngtrung, khng co trong bang, senhn tin phn sap, mi i 3 mach30 vn c tin va khng c vaohat na phep thi c nghim.

Ngay vao thi, thng bao v ththc nh sau: Nm...thang...ngay...cac quan vin, sc muc ban xa, bantng, k ra y cac th thc nhsau: Bao cho giao phng banhuyn cung cac giao phng trongcac phy, x c bit. H ban xavao tic cu phuc, hat xng ththn, co l thi hat. Khi bit thngbao nay, ao nng quan giap xplt rt ng, nn phai theo th tvao thi. Khi bit ngay thi, c mingay 5 i cho vao thi. Nam thi th,

n thi phu, mi ngi vai cu. Ngayngay hm o treo bang ghi tnngi . Ngi nao trung se vaothi tip. Ngi nao khng trung,phat cho tin tru cau, mi i ctin 1 mach 20 vn, va khng cvao thi na.

Vic thi hat va thi ky thut trnhdin gm 3 vong thi trong o vong1 gm 22 iu; vong 2 gm 11 iu;

vong 3 gm 21 iu.Nhng ngi thi se c hat

chnh thc trc in th, connhng ngi khng trung u clang phat tin phn sap hoc tin

tru cau vui ve ra v. Xem thu bit l thi hat nhng lang xangay xa la mt dp so tai sc vuive thu hut s tham gia cua ngao cac giao phng xa gn.

AI HAY HAT MA AI HAY NGHE HATCo le trong cac li hat va ngm

vnh c truyn Vit Nam him comt li hat nao lai xm nhp surng hu ht cac sinh hoat vn hoatinh thn nh la li hat ca tru. Coth noi, ngh thut ca tru trai my

trm nm, ca Thn va Ngi uchung. ni nh miu, n aithm nghim cac v thn thanhnghe hat trong hng trm mtoa, trong s sung phung cua condn. Trc khi dng ln cac v thnth cac chc sc a phng cunga nghim trang thm nh chonra nhng ao hay kep gioi, nhng ao kep gioi nht dng thnkhuc hat tuyt ky. Ni giao ngthnh thang uy nghim, c Chua

cung nghe nhng li xng tung cuacon chin thanh knh.Va trong dn gian, mi khi khao

vong, cho du la khao tho, khao thi, khao c thng chc, hay khaitrng ca hiu, hoc mng onnhau v hoc mng tin nhau iu vi n ao kep ca tru n, tuyvic tuy duyn ma thng ngoancu th kh phach cung an.

Ri nhng khi th tha vic cng,nhng khi bun th thai nhn tnh,

hoc cu chuyn tnh duyn gpkhi trc tr, ai o lai n mt caquan vn vao ting hat, ting th,ting t, nhp phach ca tru, sechia tm s, hoa mnh vao thgii ni tm su thm cua nhng trim, hao hng dc sach tui tinvao mt cuc hat ma thng chomt ngon ngh tai hoa.

Co th noi ca tru a ng hanhcung tm hn Vit, trai bit mythng trm cung lch s vn laiang v tm lai ch ng trong isng vn hoa vn ngh phong phua dang hm nay. Vng! Cua tinvn mt chut nay!

Trong th gii thn linh, cac v thanh hoang la nhng ngi haynghe hat nht. Nm nao cung vy, xun thu nh ky, cac v lai

thng thc ca tru trong khoi hng nghi ngut, trong cuc hanh ltrang nghim cua dn s tai. Th n la cac v tca tru, nm nao

cac ngai cung nghe bao cao xem cac hu du cua mnh a gignca tru nh th nao. Nhng xem ra, vic phat hin cac ban sach cva cac cuc in da a cho ta bit nhiu hn th...

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

20/73

T TRONG DI SAN

VN HINVIT NAM

20

FAIFO THNG CANG SM UTLch s m ca giao thng

vi cac nc ng A va chu ua co t kha lu i. X angTrong la tn goi chung cua vung

t pha Nam t Thun Hoa nGia nh, v sau ni dai n HaTin, Phu Quc. Mt im cao cua thi y la cac chua nhaNguyn va m mang, khai phat v phng Nam lai va quanh giao thip, bun ban vi ncngoai. X ang Trong la vungt mi co rt nhiu tai nguyn,san vt c cai tr va quan ly bi cac chua nha Nguyn. Sach

ai Nam thc luc tin bin nmNhm Thn (1572) chep: Bygi chua Trn a hn 10 nm,chnh s rng rai, ch khng haigia , dn khng trm cp, tau

bun cac nc nhom hop (ni lys cua chua) bin thanh mt hi ln. Cac chua nha Nguyn,t chua Hy Tng Nguyn PhcNguyn tr i, chua nao cungc bit khuyn khch vic muaban vi ngi Tau, ngi Nht,ngi chu u. Cac chuaNguyn co mt tm nhn mi meva chin lc. Ho mun tm hiuvn minh, khoa hoc cua ngi

ngoai quc, ng thi cungmun mua ban trao i nhngsan vt ma hai bn cn thit.

Nm Nhm Dn (1602) chuaThai t oan qun cng Nguyn

Hoang lp dinh Quang Nam, gn Hi An ma ngi chu ugoi la Faifo. Co gia thuyt chorng Faifo la Hoai Ph (ph trnsng Hoai). Sng Hoai (HoaiGiang) la khuc cui cua sngThu Bn ra bin ca ai.Chua giao cho con la cng ttrng Nguyn Phc Nguyntrn thu. Hi An tr thanh trungtm mu dch ln nht x ang

GIAO THNG VI NC NGOAI

ANG TRONGNG HOANG THAM

Canh vnh Tourane c khc in trong Du k cua J. Barrow (cui thky 18)

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

21/73

VN HINVIT NAM

21

Trong thi by gi. Thng maim ra cho ngi moi nc.

Giao s Chistojoro Borri a ctru Hi An nm 1618 k laitrong hi ky nh sau v thngcang Hi An:

Thanh ph rng rai, nn coth nhn ra hai khu vc, mt khuvc do ngi Trung Hoa , khuvc kia ngi Nht Ban , mikhu vc t ring ngi khutrng va y theo phong tuc, tpquan ring ma sinh sng.

Va: ...Ngi Trung Quc,ngi Nht Ban la nhngthng nhn chu yu cua chphin nay, nm nao cung m vakeo dai trong bn thang. NgiNht thng em lai 4, 5 vannen bac, ngi Trung Quc th

i bng mt th thuyn bumem lai nhiu t lua va san vtc bit cua ho. Do ch nay,quc vng thu c mt stin ln, toan quc cung cnhiu li ch.

a Nng pha bc, cach HiAn chng vai mi cy s. Congoi la ca Han, cac thng nhnchu u goi la Touron. a Nngva Hi An kha gn nhau va

thng thng d dang, nn cungcon c goi tn chung la haicang Quang Nam.

GIAO THNG VI NG AT khoang thang 12 dng

lch, tau t Nht Ban, TrungQuc n ban phm vt cua hova mua san vt cua ta. Sau 4,5thang ho i. Do lnh cm xutkhu cac phm vt co tnh chtqun s va chin lc cua nhaMinh (1567) qua Nht Ban, nnHi An con la mt ni ma cacthng nhn Nht Ban gian tipthu mua hang Trung Quc cndung cho Nht. Cac oanthng thuyn ngay y chu yui va n Hi An theo gio mua.Nu v ly do g o ma vic mua ban keo dai, cac thng nhnphai lai va i chuyn thuynnm sau.

Cac cuc chnh bin va loan

lac lin min Trung Quc cuii nha Minh n u nhaThanh (1644 - 1683) a khin mts kha ng ngi Hoa vn la dithn cua nha Minh chay lanhnan, di c n Hi An va nhiuni khac thuc x ang Trong.Hi An cang phn thnh vi sco mt cua kha ng ngi Hoagioi ngh mua ban. Hoa thngThch ai San n Thun Hoa

nm 1895, ghe Hi An vit trongsach Hai ngoai ky s nh sau:Hi An la mt ma u ln, ni

tp hp cua khach hang cacnc; thng b sng co conng dai ba, bn dm goi laai ng nhai, hai bn nghang ph lin nhau kht rt,

chu ph u la ngi Phuc Kinvn n mc theo li tin triu(triu Minh) phn ng phu ncoi vic mua ban. Khach tru y hay ci v ngi ban x,cho tin vic thng mai. Cuing la cu Nht Ban, tc CmPh, cach b bn kia la TraNhiu, ni anh bac cua taungoai quc, nhn dn ng uc,ch y tm ca, rau qua, tp hp

mua ban sut ngay. Thuc bchay cac mon hang khac, tm mua Thun Hoa khng co th ngita vao mua y... va: Qucvng noi: cac nm trc,thuyn ngoai dng n bunmt nm chng nm, sau chic,nh o ma nc tiu dung cd da....

Ngay t u th ky 17, ngiTrung Hoa cung a n bun

ban Tn Chu va Gi (QuiNhn). kim soat ngoaithng, thu thu va cu h cactau be ngoai quc b bao tri giatn, cac chua Nguyn t ra mtc quan tn la Tao vu ty HiAn chuyn lo vic giao dch vicac tau ngoai quc.

Thu t ra l sau: tau thuynThng Hai n nap 3.000 quan,khi i nap 300 quan; tau thuynPhuc Kin n nap 2.000 quan,khi i nap 200 quan; tau HaiNam n nap 500 quan, i nap50 quan; tau Ma Cao, Nht Bann nap 4.000 quan, khi i nap400 quan; tau thuyn Tim La,L Tng n nap 2.000 quan, khii nap 200 quan Tau Ty Dng(chu u) khi n np 8.000quan, khi i np 800 quan. Tauthuyn nao giu dim hang hoath tch thu tau, sung cng hang

hoa. Tau thuyn nao khng cohang hoa th khng cho vao cabin.

oan thuy thu tau Favorite (Phap) c c triu nh Vit Nam tip tai a Nng, 1831

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

22/73

VN HINVIT NAM

22

T TRONG DI SANc lng hang nm, s tin

thu thu c t 1 van quan n3 van quan. S thu y sung vaokho 6 phn, con 4 phn dungtrang trai, chi cho quan, qun,dn a phu trach cac vic.

Cac tau thuyn nc ngoaikhi n va i con phai nap thmthu nh: l bao tin, l tin,l trnh din gm tra, gm,oan, lanh, sa, ngoan vt, hoaqua... Cac th trn chng 500quan tin.

Hang hoa mua ban thngcang Hi An rt phong phu con hang trm th san vt mua

ban, trao i, ta thng ban chonc ngoai cac nng lm, hai santh, mua lai hang thu cng, myngh va thc phm ch bin.

GIAO THNG VI CHU UCac nha hang hai chu u a

tng bit n x ng Dng tth ky 16. Trc o na, nhatham him lng danh MarcoPolo trong chuyn i doc b bincua min Vin ng, t th ky13, a goi nc ta la Caugigu tcKiaoche Kouo m cua Giao Chquc, tn ma ngi Tau goi ncta luc y... Nhng n th ky 17th ngi chu u mi tip xucnhiu vi ngi Vit.

Ngi u t u th ky 17 rtcoi trong thng mai. Cac ncAnh, Ha Lan lp nhiu cng tythng mai. Ngi B ao Nhathu cua Trung Quc c Macao lam cn c thng mai Vinng. Ngi B ao Nha a tilui Faifo cua x ang Trongthng xuyn trc nm 1660.

Ngi Vit ban cho ngichu u cac san vt nh t sng,g quy, trm hng, ng, xahng, qu, tiu, gao, v.v... Cactau chu u em n ban cho ta sanh, s, giy, tra, bacthoi, binh kh, dim sinh, lu

huynh, ch, kem, vai...Cac chua nha Nguyn luc y

c li rt to t qua cap va s

thu thu cao anh trn tau bunngoai quc xut nhp cang.

Nm 1633, Duijcker ccng ty Ha Lan giao lam quan lym thng im Faifo bun

ban vi Nam Ha, ng ta a nThun Hoa yt kin chuaThng va c tip ai t t.Ngi Ha Lan c chua cho tdo mua ban ang Trong. Vsau, do chua Trnh ang Ngoaiva cng ty Ha Lan co nhng migiao hao ang ng ma mt thamang Trong nm c, nn miquan h hu hao ban u a bran nt. Cui cung mu thun

a dn n xung t. Ngi HaLan bo thng im Faifo vadung vu lc gy chin tranh vichua Nguyn. Nm 1644, bachic tau Ha Lan la Kievit,Nachtegels va Woeckende doPieter Back ch huy a b th tDung L hu (chua HinNguyn Phc Chu sau nay)anh cho tan tac va thit hainng n ca Eo (Thun An)...

Vic giao thng vi ngi HaLan t o khng con nh trcdu a co mt vai ln gian xp,giang hoa.

Nm 1695, chu tch cng tyngi Anh Nathaneil Higginsonco phai ai din thng mai laBowyer n Faifo ri ra Hu ytkin chua Nguyn xin giaothng. Bowyer trnh ln chuanhng thnh cu cua cng tyAnh. Chua Nguyn ha hendanh cho cng ty nhng u ai.Nhng co le Higginson khngthy nhng bao am y u vachc chn t pha chua Nguynnn a khng tip tuc chngtrnh giao thng cua mnh viang Trong

n nm 1664 ngi Phapmi thanh lp cng ty ng n(Compagnie des IndesOrientales). c bit cng ty nay

co nhiu giao s gia lam thngnhn truyn ao. TauTonquin cua cng ty ng n

luc y ch hang hoa n ban ang Ngoai ch cha ghe angTrong. S tht ngi Phap rtchu y ti ang Trong va a conhiu k hoach cung nh mu

toan vi vung t nay khi thyngi Anh chim c n vathu rt nhiu cua cai, tai vt. Hoa co nhiu ng thai bo voi vaoang Trong nhng cha thanhcng. Nhiu thng nhn ngiPhap tch cc thc hin k hoachxm nhp ang Trong, trcmt la qua giao thng, bunban.

u th ky 18, vic mua ban

vi ngi chu u suy giamtrm trong. ang Trong va angNgoai a chm dt chin tranhnn khng cn mua sung an vakhng cn s giup cua ngichu u. Cac chnh quynphong kin Vit Nam thi bygi nghi ng ngi chu u comu chnh tr nn khng condanh cho ho s d dai nh trco. Cac chua, quan ta oi hoi va

yu sach qua ang, con cacthng nhn chu u s dungnhiu thu oan bt chnh co khign nh cp boc trong vicmua ban vi ngi ban x. Dndn cac thng nhn chu uchuyn sang Quang ng la thtrng mi va bun ban thunli hn.

Sut na u th ky 18 va sauo, co nhiu c gng cua cacthng nhn B ao Nha, Anh,Phap, Ha Lan... thit lp miquan h giao thng vi cacchua phong kin Vit Nam.Nhng nhng mi quan hthng khng bn vng do ibn co nhng s li dung, nghiky va khng tin tng nhau lamcho tnh hnh giao thng xu iva din bin n cng thng cokhi i ti xung t. o cung lamt trong nhng nguyn nhn

su xa dn n chin tranh xmlc Vit Nam cua ngi Phapvao sau gia th ky 18.

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

23/73

VN HINVIT NAM

23

Ga con v ni cha a yuYu Quang Ngai ga con v Quang NgaiNh tnh mnh sng Lai - Tra GiangNao lo li doc o ngangCh mong con tre a vang trm nmHai la mt xa xm la myMt la hai ngh vy ma thngThng con con m quang ngThng mnh khoang cach i thng co khng

Nc Tra Khuc xui dong ra bino Lai Giang cp bn sng quThang ngay ma nng Bnh Xun i cha i, he v phng reo.

Quy Nhn, he 1979

TH ng nh giaoNg nh Giao (1922 - 2000) vn la mt bacs qun y, a trai qua hai cuc khang chintrn khp cac chin trng Bc -Trung -Nam. ng qu Quy Nhn, Bnh nh nhngngi ban i cua ng la mt phu n xinhep bn sng Tra Khuc, Quang Ngai, vahin nay hai ngi cung yn ngh di chnnui Thin n. Sinh thi ng lam rt nhiu

th va th ng c ban be ngi thn haiqu hng Bnh nh - Quang Ngai rt yuthch, lu truyn. VHVN xin gii thiu cungban oc chum th cua ngi lng y yuth nay.

NGUYN TH KY (gii thiu)

Ky nim sng TraTh bui y ai xui ta rong ruit x ngi canh la ng xaQua Tra giang gio lanh, phu sa ta nh vt thng long d vang

Th bui y ai xui ta phiu lang

Dang sng m song bic on sng thuThoang hng thm hi gio vi vu ta ung giot l tri mat ngot

Th bui y ai xui ta yn bcTrn ng dai cay ng ngm ngui qua gi y nh lai mi tnh taTht luyn tic nu ta khng kh daiTm u ra mi t long niTm u ra vt cucua thuyn mTm u ra hng sc cua tnh th

Thn thc mai, mt coi long thn thc...19/12/1999

Nh Bch Khm nm nh ti Bch KhTinh hoa, Tinh huyt hin v trn gian

Tai hoa mnh bac a oanCuc i ngn ngui quan san dm trngBng va chm nu a hngNgi i nh thng cho iNi nim bt hanh cha viAnh hoa th phach hin ri lai tanoa hoa thn d hao quangTh nh nng sm, gio ngan, bin khiBch Kh, my a tan riSao anh sang mai bu tri th ca.

Quang Ngai, u xun 2000

Tranh:ng Ngoc Canh

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

24/73

T TRONG DI SAN

Dao ho la mt trong nhiunhom nganh cua dn tcDao hin ang sinh sngtai Lao Cai. Hang nm, dn tcDao noi chung va nhom Dao ho

noi ring thng t chc L Cpsc cho nhng ngi an ng ntui trng thanh, y la mt thutuc khng th thiu cua an ngDao. L cp sc cung tng t nhl thanh inh cua mt s dn tckhac. i vi ngi an ng dntc Dao c cp sc mi c coila ngi an ng a trng thanh,c lam ngh cung bai va cgiao tip vi coi m. L cp sc co

3 bc chnh: 3 en va 36 binh ma; 7en va 72 binh ma va cui cung la12 en va 120 binh ma. Hu ht LCp sc cua cac dn tc Dao uging nhau v nghi l t chc. Tuynhin, trong ni ham nghi l cua LCp sc lai khng ging nhau, conng n vi th gii tm linh

mi dn tc lai khac nhau.Mt yu t quan

trong trong nghi l

Cp sc cuanhom Dao ho lah thng cac bai

mua va y nghatm linh cua nhng

bai mua o.NGUN GC MUA CUA NGI DAO HO

Khi gia nh co ngi con train tui trng thanh (10 tui tr

ln) va co u iu kin v kinht t chc L Cp sc (l

nhp tch). Trong L Cp sc,cac bai mua la mt phnni dung khng ththiu. y, yu tcuc sng lao ng

trn th c anxen, hoa quyntrong yu t tn

giao, th hin sgiao hoa giahai th gii.

c im bao trum cua cac baimua nhom Dao ho la mi trngdin xng. o la trong L Cp

sc. m nhac mua va co yu tcua cuc sng lao ng san xutva co yu t linh thing cua nghil tc ngi. Do o mua ykhng ch la loai hnh ngh thut

n thun ma no c nng lnnh mt th ngh thut tn giao,la phng tin con ngi thngngn, giao tip vi thn linh, thhin c m, khat vong cua mnhvi thn linh, cu mong thn linhche ch, phu h.

Trong cac bai mua khng ththiu nhac cu va trang phuc phutr cho cac ng tac mua nh: Thebai (lam bng tre, co th lam bng

nga voi), hai chic khn ngu sc, gasng hoc mai con sng, mt na,gy v.v... Tt ca cac nhac cu trnnhiu hay t u phu thuc vaoquy m cua l ln hay nho, sngi tham gia mua nhiu hay t.

Ngi mua thng la nhngngi giup vic cho thy cung, hola ngi hiu c ni dung cac bai mua, nhp trng, nhp phachcung nh y cua ngi anh

nhac cu.NHAC CU TRONG CAC BAI MUATrong nghi l mua cua ngi

Dao ho hoan toan khng co cac baihat, khi mua ch co cac nhac cu phuhoa cho cac ng tac mua. i vicac bai mua trong L Cp sc, nhaccu phu hoa cho mua khng conhiu, o la cac loai nhac kh thucb go, gm co:

- Trng (Z): La loai nhac cu

ph bin, trong o tiu biu latrng tang sanh. Trng co kchchiu dai t 50cm - 60cm, thntrng hnh tru, hai u tron, ngknh u to t 30cm - 35cm, ngknh u nho t 20cm - 25cm. Thntrng trn, hoa vn trang tr ngian, toan thn trng c baoquanh bi 16 dy tp bng my,mi u trng co 8 moc lam bngst co tac dung cng hoc gian mttrng. m thanh cua trng phuthuc nhiu vao cht lng cua datrng va cng cua 16 dy nay.

MUACUANGIDAOHOPHUNG NAM TRUNG

Thy cungchun bcho L Cp sc

VN HINVIT NAM

24

Cac bai mua cua ngiDao ho la mt phnquan trong trong hthng di san vn hoatruyn thng cua nhomdn tc Dao ho con tn

tai, th hin tnh cao trong di san vnhoa tc ngi.

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

25/73

Ca hai u trng u c bt bng da thu, ngay trc nhiutrng c bt bng da a iu,la loai co an hi tt, bncao, m thanh vang. Do c

trng m thanh ma trong cac baimua nht thit khng th thiutrng, trng co vai tro chu ao,gi nhp cho cac nhac cu khac vacho cac bai mua. Khi anh trng,ngi anh trong t th ngichn ch ngu, trng c tnm vao khoang gia hai chn.Dung cu anh trng ch co mtchic que (ngi dn goi la quema khng goi la dui anh trng)

bi o la mt thanh tre nho,khng c chun b cng phu,chic que dai t 40cm - 50cmc s dung anh vao mt bn cua mt trng (mt dungque anh la mt nho), mt conlai c anh bng tay, ban tayngi anh trng xoe u vaanh vao mt trng n khp vimt bn kia.

- Thanh la (Lo): La loai nhac

cu bng ng c, co chiu daikhoang 30cm, chiu rng t10cm - 15cm, thn co hnh thoidai, i cung vi thanh la lun comt chic dui lam bng g chc,dai khoang 20cm dung anh.Bn canh trng, thanh la cung laloai nhac cu thng dung vakhng th thiu trong b nhac cugo khi lam l va trong cac baimua. Thanh la co m thanhvang, chc cua kim loai, khianh kt hp vi m trm, vangcua trng tao nn khng kh sing, nao nhit, giup ngi muac thng hoa. Ngi anhthanh la cung ging nh anhtrng, o la mt ngi nam gii,khng quy nh tui, a v xahi.

- Chp cheng (L phat): Laloai nhac cu bng ng. Chpcheng gm 2 chic cp thanh mt

i, loai nhac cu nay co hnh a,vanh cua chp cheng khng cokch thc chun, co cp ng

knh vanh rng khoang 25cm -30cm. Khi anh loai nhac cu nay,ngi anh co th ng cung coth ngi nh anh trng haythanh la.

Nh vy, trng, thanh la,chp cheng la 3 loai nhac cukhng th thiu i vi bt c aii lam thy cung cung nhkhng th thiu trong L Cp scva b tr cho cac bai mua cuangi Dao ho.

Y NGHA CUA CAC BAI MUATheo nhng ngi gia va

thy cung cho bit, hin naytrong L Cp sc, nhom dn tcDao ho con tn tai 7 bai mua,mi bai mua lai co ni dung, yngha khac nhau, cac bai muabao gm:

- Mua on gia tin (Lanhoeng):

Trnh bao vi t tin v skin gia nh t chc l nhp tchcho mt thanh vin trong gianh, bai mua ku goi binh matrn tri xung i cay trng luacho t tin.

- Mua cy lua (Lanh oanh):Khi binh ma a cay xong, ba

xong th tip tuc i cy, bai muadin ta cac ng tac cy lua.

- Chp tay mua khn (HopPu):

Khi binh ma a cy lua xong,lua a n thi ky thu hai. ngtac mua biu hin cho vic gtlua chun b mang v nha.

- Mua thu lua v nha (Baiot):

Khi binh ma a cy gt luaxong, a lc thanh tng bo thn luc mang v nha. ng tacmua biu hin cho vic ganh luav nha.

- Mua que (Sang pe):Sau khi a gt lua xong cn

mang lua v nha, lua c mangtrn vai bng on tre. Bai mua

th nm biu din ng tac cuangi ganh lua v nha bng cacon.

- Mua ga (Tu chay):Bai mua th sau co y ngha

khac, ni dung khng con noin hnh tng cuc sng laong san xut. Bai mua th hin

y ngha chao gia tin, ng ba anhn c li mi cua con chauva a v d bui l. Ngi muadung con ga sng mua va baocao vi gia tin v vic t chc LCp sc, con ga o se la cungt cho gia tin.

- Mua ai thanh (Ty cngai thanh):

Bai mua th bay c din raba ln trong ca nghi l cp sc.

Ln u tin khi L Cp scchun b din ra, no co y nghanh bai mua khai l, khi ongi mua se mua t ngoaicng mua vao trong nha cua gianh t chc L Cp sc. Lnmua th hai c din ra khitin hanh an vong cho ngic lam L Cp sc. Trong khimoi ngi an vong th nhac cuc anh ln va ngi mua se

bt u mua n chng naochic vong hoan thanh, thngthng cng vic an vong keodai trong khoang thi gian t 1-2h. Ln th ba bai mua c biu din khi L Cp sc nngay cui, tc la trong khungcanh ngi c cp sc chunb ra khoi ai ri xung vong,chng nao ra khoi ai va ritrung chic vong c cng phadi th L Cp sc mi ktthuc, ngi o mi c nghitn vao gia pha va c cngng cng nhn la ngi atrng thanh, khi o bai mua sekt thuc.

Bai mua nay co y ngha cbit quan trong, quyt nh ns thanh cng cua bui L Cpsc. Vi nhng ng tac manh,kt hp vi mt na nhiu mausc sc s, rng nanh h, bai mua

mang y ngha ui ma tr ta, baov cho bui l, bao v cho ngian ng c trng thanh.

VN HINVIT NAM

25

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

26/73

t Quang co mt ngi con a rao giang chn ly va a cht v chn ly. o la tin s Trn Qu Cap - mt trong nhng lanh tuxut sc cua phong trao Duy Tn u th k 20. ng sinh nm 1870, qu lang Bt Nh, nay thuc xa in Phc, huyn in Ban,

tnh Quang Nam. ng a nga xung di li gm bao tan cua bon thc dn va phong kin tay sai ngay 17/5 nm Mu Thn(18/6/1908) tai Khanh Hoa.

VU AN V TIN KHOANG HU VITNAM

Thi ky lch s cn ai,chuyn tham gia hoat ng yunc, cach mang ri b ke thu btb, giam cm, ay ai, chem git...xay ra kha ph bin i vi sphu va nhn dn t Quang.Nhng vic Trn Qu Cap b xchem la mt vu an cha tng co

nc ta:Mt la, chung x t mt conngi ma khng co ti danh.Ngi ta goi y la vu an Mac tuhu. Mac tu hu ngha lachng cn co ti, mun git thgit. Trong khi Trn Qu Capang lam Giao tho tai KhanhHoa, t Quang Nam ni ln cucdn bin, xin xu khang thu,ri lan sang cac tnh ln cn. Tuyphong trao cha lan n KhanhHoa nhng ke thu lo s, a btng ri vi vang em x chem.An Mac tu hu ch xay ra mtln Trung Quc i nha Tngvao th k XII, khi tn gian thnTn Ci bt git trung thn NhacPhi. Con Vit Nam ta, an y chxay ra vi duy nht tin s TrnQu Cap.

Hai la, i tng b x chemla mt nha giao, hoat ng trn

lnh vc vn hoa- t tng viphng tin la ngoi but va caili, khng lin quan n

chuyn bao ng, khi ngha vutrang. Trc, trong va sau vu anlch s y, tt ca nhng nha yunc va cach mang b x t ut nhiu lin quan n hoat ngvu trang, bao ng nh TrnVn D, Nguyn Duy Hiu, ngch ng, Phan Thanh Tai,Trn Cao Vn, Thai Phin...

Ba la, an lnh c thi hanh

mt cach v cung da man vihnh thc la yu tram, ngha lachem ngang lng. Chem nganglng nhm vao phn di quatim keo dai s au n chongi t tu. Nhng s phu yunc t Quang b ke thu x ttrc va sau o nh a noi trn, u khng b thc hin nhvy, ma ch b chem u.

Nh vy, co th noi y la

mt vu an da man, phi nhn, phiphap, co mt khng hai tronglch s nc nha, th hin s hen cua bon cng quyn lucby gi.

V CH OAN CUA VU ANVu an x chem Trn Qu Cap

a lam cho gii s phu cung thnhao nhn s va ng bao khpni bang hoang, au xot, ticthng, cm gin. y la vu an

ma ting oan dy t, an ngloa my. Phan Chu Trinh quaTrung ky dn bin th mat ky,

Phan Bi Chu qua Vn t ThaiXuyn, Nguyn Ai Quc quaBan an ch thc dn Phapu ln an ti ac cua bon cngquyn ng thi ku oan chong nghe Trn Qu Cap.

Trn Qu Cap b cht oan bing b chem ma khng co ban anc tuyn; bi vu an y i vaolch s vi cum t Mac tu hu.

Ngi ta noi trn i thng cocai ly cua ke manh, nhngtrong trng hp nay th boncng quyn chng co cai ly naoca!

Tuy nhin, noi Trn Qu Capcht oan la cn c trn phap lutcua nha cm quyn, con xet vn mt cach toan din th, giaPhong trao chng thu xut phatt Quang Nam nm 1908 vi

phong trao Duy Tn (1904-1908)ma Trn Qu Cap la mt trongnhng lanh tu, co mi lin h bn trong. Chnh phong traoDuy Tn vi khu hiu bt hu:khai dn tr, chn dn kh, hudn sinh a thm vao i sngnhn dn, lam cho nhn dn bitmnh kh nhuc v u, mnh cnphai lam g thoat canh khncung nay. Hay nghe ng ln an

bon quan lai tham nhung ngthi vach ro chnh sach su caothu nng:

VN HINVIT NAM

26

TRM NMVU AN MAC TU HUHUYNH HUNG

T TRONG DI SAN

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

27/73

VN HINVIT NAM

27

Dn ta nay cc a nh choSao quan con vong o

ngang nga?...Xu th nay cc ca Ty ngTy ng cc, Bc Nam ri

cung kh!(anh quan laitham nhung)Ngan ni con ngi ma

cho ngaNg u a nguc

nhn gian!Ke ngheo nc mt lau

khng raoHat xng lam chi hi

qu quan!

(Hat xng lam chi hiqu quan?)Chc chn nhng vn th

nh vy a tac ng manh nphong trao chng thu noi trn.Bon thc dn- phong kin smnhn ra ng la ngi nguy himcho ch cua chung. Do vy,vic vic ng b bt ri x chemco nguyn nhn su xa cua no.ng a ng v pha nhn dn,

c ng nhn dn chng lai boncng quyn. Do vy, khi nhnvn mt cach tng quat, nunoi Trn Qu Cap cht oan, nghala khng lin quan g n phongtrao chng thu, th v tnh hathp tm voc cua ng noi ringva y ngha cua phong trao Duytn noi chung.

TRM NM VN MIVi ban an Mac tu hu chn

ng lch s, Trn Qu Cap ngaxung a tron trm nm nhngt tng va tinh thn cua ngvn con lai vi thi gian. Chn lyma ng i rao giang nm xavn con mang tnh thi s.

o la vn nhn thc lai cacgia tr cu, xac lp cac gia tr mi,cai cach giao duc theo hng gnvi thc t cuc sng, gn vi snghip phat trin t nc. TrnQu Cap c ao tao t caKhng sn Trnh, thanh cng vevang trn con ng khoa bang

vi hoc v nht tin s. Nhngngay sau khi chim bang vang,ng a quay lai kch lit phphan nn giao duc y vi nidung hoc hanh, thi c lac hu, c

hu, xa ri thc t, khng giup chc g cho quc gia dn tcang lm nguy. Trong bai S phu t tr lun ng vit: Saon ni mt ban hoc cuvui utrong am sach nat vn chngbat c, giy muc cua bn nha khoe hoc rng nh nhiu ma khihoi n Ty Cng, ng Kinh thkhng bit la ni nao, x naoca.... Ri ng ra sc c vu cho

tn hoc, ly ch quc ng lamphng tin, lam cha khoa m mang kin thc:

Ch quc ng la hntrong nc

Phai em ra tnh trc dn ta,Sach u My, sach Chi-naCh kia ngha no dch ra

to tng.(Hoc t cng)

Bon hu nho cho rng ng langi bac tnh, qua kiu oankiu (qua cu dt cu), nhngthc cht ng la ngi co tinhthn i mi manh me, dt

khoat, khng vng vn vi caicu khi no a bc l s li thi,phan tin hoa.

Ngoai ra, nhng muc tiudn tr, dn kh, dn sinh, dnchu, dn quyn... ma Trn QuCap va nhng lanh tu phongtrao Duy tn quyt tranh uthc hin trn mt trm nmtrc cung ang chung ta suyngm trong cng cuc xy dng

xa hi mi hm nay, bi y lanhng th cua quy mun i,nhng gia tr mang tnh ph bincua nhn loai.

t Quang rt t hao bikhng ch san sinh ra rt nhiuanh hung nga xung ni chintrng, ni phap trng, ma consan sinh ra mt mt ngi con irao giang chn ly va a ngaxung v chn ly.

n th Trn Quy Cap Din Khanh

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

28/73

VN HINVIT NAM

28

Co ln trao i vi anh VnTrong Hung - Giam cS Vn hoa Bnh nh vy tng t chc Festival Bnhnh 2008, ti ngh cac anhnn ly nga ba Phu Tai lam tmim, vach mt vong tron co banknh khoang 30 km la a

khoanh c khu vc chnh sedin ra Festival, gm ca QuiNhn - Nhn Hi, Ty Sn vavung phu cn, ca An Nhn tc cua Bnh nh, ca vung nuiBa linh thing vi canh ep hungv. Ri Tuy Phc vung t cuath va nem ch Huyn, co vanGo Bi ni ting vi nc mmva th Xun Diu.Va nguyn conng doc bin t Qui Nhn i

sng Cu - mt trong vai conng doc bin ep nht ncta. Trn mt vung t co din

tch khng rng lm y a thmcanh tng tng vn hoa, tngtng lch s va c man nao lathng canh. Festival, ngh chocung, cung la hnh thai l hinhm c c nhng im dulch, lan toa nhng mang dulch vi nhiu sc thai khac nhau,

va phat hin nhng tim nngdu lch by lu con n giu ngaytrc mt chung ta. Bt c hnhthai du lch nao cung co th quitu vao vn hoa, cung ho hanggn xa vi vn hoa. Ngay vi dulch thin nhin, du lch hoangda ma thiu i nhng y tngvn hoa, nhng hat nhn vnhoa th cung khng thanh. Bnhnh la min t mang nhng

net vn hoa c sc lu truyn thang nghn nm nay. o la nitrong qua kh thng xuyn

din ra nhng giao thoa va tip bin vn hoa, hoa huytnhng nn vn hoa khac nhau,chng m ln nhng lp tngvn hoa ring bit tao nnmt bc tranh toan canh c aov vn hoa ban a. y ngita co th chng kin nhng hin

tng ky thu khi Thap Chamgiao lu vi chua Thp Thap,khi thanh Hoang chng lnthanh Ban, va nhng langvo Ty Sn lai lin k vi langru Bau a, va m Th Naikhng ch la ni tng din ranhng trn thuy chin hoanhtrang trong qua kh ma con lani kt ni gia Qui Nhn vikhu kinh t Nhn Hi ang

thanh hnh. Ma ngay trong longkhu kinh t ln nay cung se niln nhng im du lch bin

TRONG I SNG HM NAY

HNG TI FESTIVAL BNH NH 2008AI V BNH NH MA... CHI

THANH THAO

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

29/73

tuyt vi. Ngha la vi Bnh nh by gi, s vao u cung coth cham nhng tim nng dulch. Vn la lam sao cho chungl sang ra trn cac ban tour

cua cac hang l hanh. Festivalchnh la hoat ng nhm ban hoa kha nng du lch cuamt vung t.

FESTIVAL KCH CU DU LCHKhng phai v by gi ang

co phong trao festival ma Bnhnh cung chay theo phongtrao. Cung khng phai v cnthu nong vai chuc hay vaitrm t ng ma vi va t chcfestival nh co a phng atng lam vy. Gat ra ngoai kiut chc l hi n thun hnhthc, ly ba hoa lam chnh, laiphai thy festival la mt dp quang ba, thu hut, t gii thiumnh vi be ban gn xa, va cungla mt kiu kch cu trong dulch va thng mai. Nu du lchla hoat ng thng nin, theomua, theo tour, theo nhu cu du

khach, th festival chnh la mthoat ng nhm thu hut, qui tunhng hnh thai du lch khacnhau v cung mt mi vatrong mt thi im.Vi festivalBnh nh 2008, co le thch hpnht v thi tit va thi im thuhut du khach la tit cui ha uthu, mua ngh he cua du khachchu u, va cung la mua ngh hecua ngi Vit. D nhin, vi ln

u t chc festival th phainhm n s lng khach nia, sau o mi la khach du lchnc ngoai. Vung Ty Sn haao va Ty Sn thng ao matm im la Bao tang QuangTrung se la mt im n lntrong festival nay: mt L hinhm qui tu long ngi, tao skt ni trong tnh va ngoai tnh,trong nc va ngoai nc, mtL hi biu dng ve ep tinhthn, ve ep vn hoa, cung la ve- ep - ngi cua vung t Bnh

nh. Lu nay, nhiu ngi dn y phan nan la a phngmnh khng h kem tim nngdu lch so vi mt s a phngkhac min Trung nh Bnh

Thun hay Quang Nam, aNng... Vy ma du khach vncha bit nhiu v vung t QuiNhn - Bnh nh, ho vnthng i ngang qua ch t chucm sao lai chi thm thutrong mt thi gian, mc du QuiNhn khng thiu nhng khachsan nha ngh resort vi tin nghiva gia ca phu hp vi nhiu loaidu khach. Festival Bnh nh

2008 chnh la mt L hi kchcu du khach co dp bitnhiu n vung t y nhng b n vn hoa va thng canhthin nhin nay.

LONG NGI CUNG LA MT LI THDU LCH

Tr lai vi cai tn y nngha: Qui Nhn. S h hi, baodung, ci m, vui ve, trai longvi khach cua ngi Bnh nh

nu c phat huy ung mcse la mt li th rt ln cho dulch. Lu nay chung ta khinhc n li im du lch mt vung t thng vnvao 4 ch S. Nhngch y Qui Nhn uco. Nhng con mtch S na la Soul(tmhn, cam xuc) mangi ta t nhc n

trong du lch nhnglai la ch rt quantrong - thm ch nola linh hn (soul)cua du lch. Cai yngi dn QuiNhn, ngi dnBnh nh khagiau co, va snsang chi ra mtcach hao phong.Nh nhng nmgn y, c nmua thi la

ngi dn Qui Nhn lai danhnha ring cua mnh on cac emchau s t thp phng vng th tai trng ai hoc QuiNhn.Vi cach on tip thn

tnh va ci m hoc sinh i thi yma chuyn sang on khach dulch (d nhin co nng cp ni )th chc chn du khach se rt mlong khi v Bnh nh d festival2007. S ci m phong khoangcua ngi t vo chnh la mt liim cua du lch.Va cai hnngi Bnh nh ngi QuiNhn khi th hin mt cach tnhin se thu hut du khach. S

thn thin cua ngi dn aphng bao gi cung la mon quaqu ma du khach se lu gi saumi chuyn i, cung vi camgiac nng gio mnh mang cuavung t y.

NI MANG VA KT IM DU LCHFESTIVAL

Co my mang dulch ma dukhach rt

d nikhi vQ u i

Thap Banh t

VN HINVIT NAM

29

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

30/73

VN HINVIT NAM

30

Nhn Bnh nh: o la mangngh thut Cham ma tiu biu lanhng thap va qun th thap niting nh Dng Long, Banh t,Canh Tin, Thap i, Phu

Lc,Thu Thin... Gii thiu choung mc, ung bai ban, mangThap Cham nay cua Bnh nhxng ang c cng nhn la DiSan th gii. Nu Thanh aMy Sn (Quang Nam) cac ThapCham qun tu c c trongmt vung t mt thung lunghep, th vi Bnh nh cac ThapCham lai t tri xanh ri vaigiot... va rai ra trn mt vung

t rng y nhng c tch nhcu th v cung chnh xac cuaVn Cao. Ni mang nhngcum Thap Cham Bnh nh lai,chung ta se co mt tour du lchvn hoa va ngh thut ky thu vac ao. Bn canh o, nhnglang ngh gm Chm c truynlai mang ti cho du khach nhngphm vt ma ho se lu gi trongnhng b su tp du lch cua

mnh.Gm Go Sanh, ri nhngtac phm iu khc Cham t asa thach An Nhn khin dukhach ng ngang khng bitmnh ang cm trn tay nhngsan phm my thut cua hm nayhay nhng c vt t nghn nmtrc.Trnh ngh thut cuanhng ngh nhn vung tnay va nhng tac phm cua hochnh la mt im rt thu hut dukhach ca trong va ngoai nc. Comt mang du lch cung se rtthu v trong Festival Bnh nh2008 - o la mang ch Bnhnh. Nhng ch qu Bnhnh nh ch Go, ch p a,ch Go Gng, ch Huyn, chAn Thai, ch Phu Phong, ch MyYn, mi ch mt ve, mt dangnet, mt character(tnh cach),mt nuance (sc thai) nhngse khin du khach ngy ngt v

nhng hng v c trng cuano.Vi du khach u - My, hon ta la i ch - ch qu -

ch khng phai i siu th. Nui ch la hnh thc du lchgiup du khach th gian tm trth i chua lai la hnh thckhin du khach thanh than tm

hn, bi p tm linh. Du lchchua Festival Bnh nh 2008se hp dn bi nhng ngi chuac t nay mi chua mi dangve kin truc va u c toa lac nhng vung t u tch. Trongmt ngay, du khach co th vai chua va i ch lai va iving cac Thap Cham, n nemch Huyn va ung ru Baua, thng thc trng trn

Quang Trung va xem Tung c,hoc cach lam gm va ca hoc...vo trong cac lo vo lang vo niting cua t vo Bnh nh nhAn Thai, Thun Truyn, AnVinh... Mang lang vo Bnhnh cung se la mt mang dulch c ao va rt hut du khach.

T nhng mang nh thtrong festival lai ni ln nhngim ma du khach khng th

khng kt. im du lch nibt nht d nhin la khu Bao tangQuang Trung Ty Sn. y la

mt trong vai ba khu Bao tangep nht nc ta hin nay.Vi hthng ng sa kha tt, t imln Bao tang Quang Trung nmt im ln khac la Khu kinh

t Nhn Hi du khach ch mthn 1 gi ngi xe. Chic cu thky 21 - cu vt bin Qui Nhn- Nhn Hi cung se la mt imthu hut du khach. Ho se rt thuv v c i ngang qua m ThNai ni ting bng... xe, chkhng phai bng o giang. Macung co nhng con o sn sangch khach ngao du trn m, lairai my mon hai san c ao ma

ng dn va khai thac. Vinhng mang va nhng imdu lch nh th, Festival Bnhnh 2008 nu c t chc ttse tr thanh mt L hi manhng ai co mau du lch trongnc cung nh nhng du khachnc ngoai khng th bo qua.Bnh nh ang co k hoachtng tc du lch, hy vong dukhach khi v min t thng vo

va hiu khach nay trong FestivalBnh nh 2008 se c hai long.Va mt i con tr lai.

TRONG I SNG HM NAY

Mt khu du lch Bnh nh Anh trong bai: Trn nh, a o Tin at

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

31/73

email TH BAYNGUYN NGOC T

Phng thch nghe vong c khng? Trong nhaco ct gi bai ca vong c nao khng? Ti hoivy, v ti ang nghe mt bai vong c, rtbun, v thn phn cua c gai i mn. Bui trakhi ngu dy, s cai nng vang ngoai sn bop nghetmnh, ti thng gia v bn rn, t nht la lam choy ngh mnh bn rn. Ti ngh v bai vong c, v

ch "nang" ma mt tac gia ti cha bit tn adung, goi c sin, c mn."Nang" la mt ch ma vi ti di lai rt nhiu

hnh anh. No gi ln trong ti ve ep, s sang trong,thanh thoat, nha nhn, hi cu ky va xa vi. "Nang"thuc v tng khac, lp khac. Ti thng mc ccht gic khi co ai o ua goi, nang i! Ch "nang"khng thuc v ti, nh khng thuc v ngi quetrac, ngi bun ganh ban bng, ngi gt lua trnng... Ti tng ngh vy, nhng ngi ngh sy vitbai "ngi mn" lam ti ng ngac, khi vit rng,

"v ni kho khn nang la x xa nha...". Nghe y vetrn trong, nhiu thng cam, khng co g nghchly, ma mai. Ti bng dng ngh, ngi vit li canay hn la ngi nhn hu, du dang.

Ti nh nha th gia ma ti gp Quy Nhn,trong mt sang lm tm ma. ng i xe ap lai chti, ung caf bn bin. Gp ng ch mt ln, nmnm trc, trong bui buffet chiu ai cua mt tbao ma ra v ti va ng u oi, ti, qu mua quann long ngong. Nm nm, hai ngon tay kep iuthuc a kh queo qut, mi lan khoi bay ra tming ng, co cam giac nh xng tht ng cungang bc hi i. Gia nhng li thm hoi, ng ngoti, chm rai, "vn chng va ngi lam vnchng u rt ep, chau a, ch la mt s ngikhin no khng ep na...".

Ti nghe iu o a nhiu ln, ngi ta con vitnhng bai dai xng tung cai ep cao quy cua thinhn. Ve ep c chay tran trn giy, con ho giubia chiu ai trong tui ao, ho anh nhau, ho nhucma nhau, sao chep tac phm nhau... Ti tin rt t,gi ti a tin nhiu, v ng. Ngi vit ra nhng baith ti ghi chi cht trong s tay, "Trong hoa/ti nhn

thy nhng ban tay ngi trng hoa lm bun t/nhn thy nhng ngi bnh thng a tao ranhng ve ep khac thng..." (th L Vn Ngn).

Cu t gian d va trong lanh, ng mang ve ep cuangi phu n ban banh m, ch cng nhn quetng, ngi trng hoa, ba me tao tn quangganh... n cho ti. Nh cai sang ma y, ngkhng khng bao ti c khach san va ch ng apxe ti. Xe khng chng chn, ng da no sat hangrao. ng ep hn cai ep ma ti lu gi trong ln

gp u. ng ng v pha nhng bai th cuamnh, ng ep nh chnh nhng cu th v thnphn nhng ngi bnh thng, thng kho.

Hm o, ng k v ngi ban qua c cua ng,Trn Quang Long, ngi vit bai th T Chn,"Maria T Chn/Anh yu em v cung...", ri ocmy cu t "Bai th cua mt ngi yu nc mnh"cua ngi ban cu Trn Vang Sao "i khi cht nhmt ting ci la/Mt cu ca dao bun co hoa bihoa ngu/Mt vt bun kh trn mt a/ Khng coai chia tay/Cung nh mt ting coi tu..." . ng noi

v s quyn ru n t nhng iu gian d, th banbe ng th mc nhng oc ti u thy run ry tio. Ngi ta ngy ngt trc s hao nhoang, mmn trc s bong by, nhng ch ri nc mttrc s gian d t ay long. Bui sang bin mu,ng k chuyn qu nha, Hu va me gia, v c em homi ln ra thanh ph rc r ao pull qun bo, mtba ng v lang, c ch rm trn xe bo, ao rach vanon rach che ly mt. ng dng lai bao, ngheo nnmc xu, vic g phai ngng. ng k cai langNim Pho ngheo n ni, cho ngi d au yu haimi ngan, d thang tht, cho chi ma nhiu ra,con.

ng ngc ra bin, nh tranh nhn vao ly caft tin ma ng ang ung. Va cho ti khi ng coccach ap xe ra v, ng khng noi bng li, ma saoti nghe ro tng ting mt, ngi ngh sy, ngivit ep lun nh va lai ngi ngheo, du cho amng a thc s ri xa va qun lang ho.

Li dn do nay ng a gi n ti, trong tngbai th ng thu th vi cuc i. Va i luc, ti nhti iu o khi m ra nhng trang bao, nhn bcanh nhng a tre i nht rac, ngm bc tranh

tng ru ph c vi ngi ban hang rong ngi xavng, hay trong bai vong c tra nay.

Bai ca hay qua, Phng i.

VN HINVIT NAM

31

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

32/73

VN HINVIT NAM

32

GII CHO CHUT KHA NNG NHNGCNG SC BO RA KHNG T

+ Tha nha vn L Minh Khu,ch co thgii thiu i net vgiaithng vn hoc Byeong-ju Lee?

- Byeong-ju Lee (1921-1992) lanha vn ln cua Han Quc. Cac tac

phm cua ng a tai hin sinh nglch s cua t nc qua cac cucchin. Giai thng Byeong-ju Leec thanh lp t Lin hoan vnhoc quc tHadong nm 2007, minm xet trao giai cho mt nha vnduy nht. ng vin c chon trongs cac nha vn xut sc cua HanQuc va nhiu nc trn th gii.Hi ng giai thng xet giai cn ctrn tac phm c c bngting Anh. Tp truyn Nhng ngi

sao, trai t, dong sng (TheStars, the Earth, the River) c inva n hanh t nm 1996 tai My

Nha xut ban Curbstone Press.y la mt nha xut ban phi linhun, khng kinh doanh. Ho cmt st chc tai tr kinh ph intac phm cua cac nha vn ncngoai. Nh nhiu tac phm cua cacnha vn khac, tp sach cua ticung c ni ban nhiu ln. Co

mt snha vn nc ngoai a octuyn tp o va gii thiu vi Ban tchc giai thng Byeong-ju Lee.

+ Nhng ngi sao, trai t,dong sng co y ngha thnao vich?

- y la mt tp hp nhngtruyn ngn ma ti a in trongnc. Cai tn Nhng ngi sao, trait, dong sngdo ho khai quat lait cac truyn va t tn cho tp

sach ch khng phai tn mt truynngn cu th nao trong tp. Tptruyn nay di 300 trang, co vai

TRONG I SNG HM NAY

NHA VN L MINH KHUVI NHNG NGI SAO, TRAI T, DONG SNG

NGOC ANH thc hin

Lng le sng, lng le quansat cuc i, cm cui vit,nha vn L Minh Khu(Chu tch Hi ng Vnxui cua Hi Nha vn HaNi va pho Chu tch Hi

ng Vn xui Hi Nha vnVit Nam) ni ting trongvn gii v s im am,khim nhng. Ch vinh dla nha vn u tin oatgiai thng vn hoc quc tmang tn vn hao HanQuc Byeong-ju Lee ln thnht (4/2008) vi tp truynngn Nhng ngi sao, trait, dong sng. Tap chVn Hin VN a co cuc trochuyn vi nha vn LMinh Khu nhn dp chtham d Lin hoan vn hocquc t tai thanh phHadong va nhn giaithng cao quy nay.

Nha vn tra li phong vn TTX Han Quc

Nha vn L Minh Khu trong nha tng nim vn hao Byeong-ji Lee

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

33/73

truyn vit v chin tranh, con laihu ht la chu hu chin. Nhthng bao cua Hi ng giai thnga vit: ...Tac phm thi hu chincua ba quan tm n hu qua chin

tranh i vi t nc mnh, nhngvn sau khi thng nht t nc,s ngheo oi va tnh trang xoi monvn hoa va tinh thn khi t ncchuyn i sang mt xa hi tiuthu....

+ Tng hai ln oat giai thngcua Hi Nha vn Vit Nam vi tptruyn Mt chiu xa thanh ph vaTrong lan gio heo may, vy camxuc cua ch ra sao khi nhn giai

thng Byeong-ju Lee?- y la mt giai thng quc t,

ti xuc ng v co s anh gia v tcua nhng ngi trong Hi nggiai thng. Ho chon mt phu ntrao m u cho giai thng vnhoc thng nin, co le cung co su tin nao trong o. May mn vmnh la phu n. Mt iu na, cactac phm cua ti thng cp nnhng vn thi hu chin trongmt t nc b chia ct lu daiging t nc cua ho. Co s ngcam va chia se. Du g i na ticung thy mnh rt may. Nhiu nhavn tai nng hn ti, Vit Nam, Han Quc va cac nc co th nhngiai thng.

+ Tp truyn Nhng ngi sao,trai t, dong sng c vit bngmt vn phong ep, chua xot vatrang nghim. Ch co ngh rngmnh a c n ap xng ang

khi t lao ng chngha vao snghip nghim tuc?

- Ti co thoi quen khi vit vnphai cn thn, nghim khc vichnh mnh. Gii cho mt chutkha nng nhng cng sc bo rakhng t.

X S KIM CHI - NHNG IU ONG LAI

+ iu g n tng i vi chtrong chuyn i nhn giai thng tai

Han Quc va qua?- Lin hoan Vn hoc tai Han

Quc nm nay kha trang trong vi

cac tham lun v vn hoc trong thiai quc t hoa cua LeandroArellano (ai s, nha th Mexico);cua Yun-sik Kim, giao s HanQuc; cua Ye Mei (nha vn Trung

Quc); Nakazawa Kei (nha vnNht Ban); Uday Parakash (nhavn, dch gia cua n ) cung rtnhiu giao s, nha nghin cu, phbnh vn hoc co uy tn cua HanQuc. Nhiu nha vn va giao scac trng ai hoc hang u cuaSeoul a i hang trm cy s vHadong ct bng khanh thanhbc tng a ln ghi tn bao tang

nha vn Byeong-ju Lee, d ltng nim nha vn bn m ng.Mi ngi n t bng hoa cuctrng ln m, tay u phai eo

gng trng. Trong gio ban mai bnb sng trong vt, nhng bng cuctrng t ln m nha vn la hnhanh thing ling trong mt cac nhavn n t ni xa. Trong l khaimac Lin hoan, ngi ta bit nnhiu quan chc cua Hadong,nhng ngi ang gn gi phn mva bao tang cua nha vn cho tnc. Lin hoan vn hoc khng ththiu cuc thi vit cua hoc sinhtrng tiu hoc a phng. Cac

em ngi kn phn sn cua bao tangva ban thao se c chon loc, lugi. Gii truyn thng Han Quc

nh ai KBS, MBC, Thng tn xava nhiu t bao ln u n phongvn ngi nhn giai va a tin.Bui tic ngoai tri chao mngLin hoan thanh cng tt ep co

n 20 mon n truyn thng. Cacnha vn, cac nha ph bnh, banoc ngi bn nhau trong kh tri alanh. Cai lanh trong sut c trngcua Han Quc. Nhng ngi nngdn qu hng cua nha vncung n d tic ngoai tri. Ho thao v nha vn cua mnh va chaomng cac v khach quc t ny bng nhng man biu dintrng tng bng.

Han Quc ngi ta oc sach

rt nhiu, khng thy nhng canhtranh thu oc trn tau xe nh mts nc chu u, nhng cn cvao s sach tiu thu, sach la mthang quy va t. Han Quc la nihim co trn th gii xy dng camt thanh ph sach, quy tu hangtrm nha xut ban vi hang nganhiu sach va la trung tm hi sachhang nm. Bc n thanh phsach co cam giac nh vao mtthanh ng. Tri thc c chutrong t bc tiu hoc vi s giaoduc quy cu, hnh thanh mt lpngi hoc hanh bai ban n khi thivao ai hoc. V khoa hoc xa hi,cac vn v trit hoc a c hocsinh trung hoc lnh hi y u. Lnti ai hoc, ho hoan thin cac vn cn thit ra trng co thvng vang hanh ngh. tr thanhgiao s Han Quc, mt ngisut thi tre ch c ngu 4 ting

mi ngay. Ho vt ln vi mt nuikin thc, oc va hoc. Cac giao sHan Quc hu ht u a giangday cac trng ai hoc trn thgii. B phn danh cho vn hoccung trong khng kh hoc thutnghim chnh y. Cac nha ph bnhHan Quc, bn canh tri thc, conc anh gia la tng lp can am,bao v chnh kin ti cung. Nh shng dn cua gii ph bnh, ngita ham oc, t y kch thch s

sang tao cua nha vn.+ Xin trn trong cam n ch v

cuc tro chuyn thu v nay!

VN HINVIT NAM

33

Ba tp truyn ngn Nhng ngi sao, trait, dong sngcua nha vn L Minh Khu

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 6 nm 2008

34/73

VN HINVIT NAM

34

TRONG I SNG HM NAY

Tac gia tp sach nay la nhavn Nghim Vn Tn hinang sng ph QuanThanh (Ha Ni). 40 nm a triqua, nh ngay nao, ri trai vit vnQuang Ba, nha vn tre Nghim VnTn vai ba l, tay but, tay sung,xng pha nga ba ng Lc. Giy nha vn tre a hoa thanh mtng lao tht thp c lai hi, thy bann ving thm, ng ch ngi bncanh ci tum tm. Tuy vy, khic hoi v 10 c gai anh hung ahy sinh nga ba ng Lc, nhavn vui ve hoat bat hn ln. Va mcdu noi rt kho khn (do bnh xuthuyt nao) nha vn a k lai rtnhiu ky nim cua ng v tp sachnay. ng thong tha: Mt i ti chco mt quyn tiu thuyt ky s nay.o la tac phm mnh cua ti y.

+ Tha nha vn, ng co th ki chut v vmnh?

- Ti sinh nm 1938 tai Ha Ni.

Ti la ngi gc Ha Ni. Cha ti langi bnh d co mt chut ty hoctng lam vic vn phong trngAlbert Sarraut. ng co lam th, vitvn nghip d cung thi nha th TuM va nha vn Bui Huy Phn. Nm1959, hoc ht lp 10, ti lam cngnhn o ac Nng trng ngGiao, Ninh Bnh. Nm 1960, lai lath lo Khu gang thep Thai Nguyn.Nm 1968 va nm 1969 ti c vkhoa 3 trng Bi dng nhngngi vit vn tre, Hi Nha vn Vit