8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

1/73

ai l Pht an Lin hp quc c t chcvi quy m Quc t la s kin quan trongth hin quyt tm va chu trng cua Lin

hp quc i vi cac hoat ng mang tnh qunchung rng rai v mt th gii hoa bnh, hu ngh,hp tac va phat trin. ai l c t chc vi s csuy cua Lin hp quc nhm tn vinh nhng gia trt tng su sc cua c Pht Thch Ca Mu Ni vhoa bnh, hoa hp, hoa giai, v tha, nhn ai vn aco t hn 2500 nm trc va vn con nguyn gia tr

trong th gii ngay nay.ai l Pht an Lin hp quc c t chc taiVit Nam la s khng nh Nha nc Vit Nam tntrong va ung h quyt nh ung n cua Lin hpquc chon ngay Tam hp c pht la ngay vn hoatn giao th gii, ng thi khng nh Nha ncVit Nam lun quan tm va tn trong nhng gia trao c tt ep cua cac tn giao mang lai cho isng xa hi, trong o co Pht giao.

Vit Nam la t nc a tn giao ma ao Pht latn giao co mt rt sm, t gn 2000 nm trc.

Ngay t bui u tin, vi t tng t bi, h xa, Phtgiao a c nhn dn Vit Nam on nhn, lunng hanh cung dn tc vi phng chm nhpth, gn bo gia ao va i, phn u v hanhphuc va an vui cho con ngi. Trong cac thi ai,

thi nao Lch s Vit Nam cung ghi nhn nhngnha s ai c, ai tr ng ra giup i h quc andn. c bit, lch s Vit Nam mai mai ghi nhcng lao cua v vua anh minh Trn Nhn Tng cocng ln lanh ao nhn dn bao v T quc. Khi tnc thai bnh, Ngi nhng ngi, t bo giausang, quyn quy tm n ni non cao Yn T hocPht, tu hanh, sang lp nn Thin phai Truc Lm-mt dong thin ring cua Vit Nam tn tai mai tingay nay.

Ni tip dong chay va truyn thng gn 2000nm qua, Pht giao Vit Nam hm nay a lam cnhiu vic li ao, ch i, thc hin cu kh aosinh, thng qua hong dng Pht phap vn ngTng ni, Pht t ca nc sng trong chanh tn, thchin ung phap lut Nha nc, lam tron ngha vucua ngi cng dn, oan kt dn tc, oan kt tngiao, tch cc tham gia cac hoat ng xa hi nhnao, giup ngi gia ca, neo n, tre tan tt, mci, ngi gp hoan canh kho khn, thc hin xoaoi giam ngheo, xy dng cuc sng mi vn minh,

tin b... Nhng vic lam cao ca y ngay cang ro netva at thanh qua ln lao, khng nh Pht giao VitNam lun gn ao vi i, la mt tn giao cotruyn thng yu nc, gn bo vi dn tc.

(Trch phat biu tai bui khai mac ai l Vesak)

PHT GIAO VIT NAM LUN GN AO VI ICO TRUYN THNG YU NC, GN BO VI DN TC

CHU TCH NC NGUYN MINH TRIT

Chu tch nc Nguyn Minh Trit oc din vn tai bui khai mac

A N

H : T R O

N G C H

N H

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

2/73

VN HINVIT NAM

Tap ch xut ban 02 ky/thangKy chnh ra ngay 25 hang thangKy chuyn Vn hoa - Kinh t ra ngay 10 hang thangGiy phep hoat ng bao ch s 397/GP-BVHTTva s 41/GP-SBS

Toa soan - Tr s48 Hng Vin - qun Hai Ba Trng - Ha NiT&Fax: 04.8210904Email: vanhienvietnam@yahoo.com

Vn phong Ban chuyn S 6 - l 12 B Trung Yn - Trung Hoa - Ha NiT: (84.4) 2118229

C quan ai din tai TP.HCM

288B, An Dng Vng, Qun 5, TP.HCMT: 08.8353878

C quan ai din tai min Trung va Ty NguynTng 5 Khach san Eiffel, 117 L , a NngT: 0511. 647529Fax: 0511. 811972

Chu nhimGS Hoang Chng

Tng bin tpTS Pham Vit Long

Pho Tng Bin tp Thng trcNB Nguyn Th Khoa

Pho Tng Bin tpNB Nguyn Th KyTS Nguyn Minh SanNB Trn c Trung

Trng ban Tr sNB Nguyn Hoang Mai

Giam c iu hanhNB Vo Thanh Tn

Th ky toa soanNB T My SnNB T Hoa

Hi ng Bin tp

Thng tng Nguyn Nam Khanh - GS VuKhiu - GS.NSND Trn Bang - GSTS Trn VnKh - GS Trng Lu - GSVS H S Vnh - NSVu Mao - GSTS Thai Kim Lan - NSND. TSPham Th Thanh - NSND ng Nht Minh - TSoan Th Tnh - GSTS Nguyn Thuyt Phong

Trnh bayT My Sn - Nguyn Th Cng

Ba 1:GS.VS Vu Tuyn HoangAnh: TL

Tai tr phat hanhDoanh nghip sach Thanh Ngha

TP. H Ch MinhIn taiCng ty in Cphn Sao Vit, Ha Ni

Gia: 16.000

4.Trng phai ngoai giao H ChMinh

VO VN SUNG

8.Vesak 2008 - nhng iu ong laiQUANG LM

10. L hi Canaval di binMINH C

12.Vu Tuyn Hoang: tr tu-tnh yuNGUYN TH KHOA

18. Cy hoa aiVU HOANG HOA

20.Nha khoa hoc cua nng dnNGUYN VN LUT

23.Ti chim ngng mt ngi saothn nng

L CHC

26. Mi cng trnh xy dng phai la

mt tac phm co gia tr vn hoaNGOC ANH

30. Chua VitTHCH THIN SIU

33. a v ch Nm trong bui tipxuc u tin gia u va A th kyXVII

NGUYN KHC XUYN

36.Phan Bi Chu vi dong giao ducyu nc

PHAN TRONG BAU

40. Makara trong iu khc ChmpaH THUY TRANG

42.Vai ky nim vi bai Anh Khoacua nha th A Nam Trn Tun Khai

TRN VN KH

44. Ngi ngh s tung u tin laai biu quc hi

HOANG CHNG

46. c sng gn Bac THANH XUN48. Ta mang iu nghim trang ra i

OAN T DIN

50. Ca tru Chanh ThnNGUYN VN HOC

52. Phung Ha - hoang hu cai lngVU HA

54. Ngi c Bac H t tnHOANG BCH NGOC

56. Cam hng lch s va du n thi

ai trong kch Vn SCHU THANH NGUYN

58. Trn T Thanh - gia hai chiuthi gian

TRNG LU

60. Thangka - nhng bc tranh Phtgiao linh thing

BIMLA VERMA

62.Mua ri nc Vit Nam taiMalaysia

HOANG HOA64. 500 nm lang vn hoa Van VH S TA

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

3/73

4.The diplomatic school of Ho Chi MinhVO VAN SUNG

8.Vesak 2008 - somethings remainQUANG LAM

10.Undersea Canaval FestivalMINH DUC

12.Vu Tuyen Hoang - lovely intelligenceNGUYEN THE KHOA

18.Pulmeria treeVU HOANG HOA

23.I contemplate a scorpioLE CHUC

26.Every building work must be a cultur-al one

NGOC ANH

20.The poem of praising General VoNguyen Giap

TRAN VAN KHE30.Vietnamese pagoda

THICH THIEN SIEU

33.Status of Demotic script in the earlyperiod of contacting Europe and Asia in17th

NGUYEN KHAC XUYEN

36.Phan Boi Chau and education of lovingcountry

PHAN TRONG BAU

39.Think about a privately aspect of Huetune

CAO XUAN TRU

40.Makara in Champa sculptureHO THUY TRANG

42.Some memories of poem Anh Khoaby poet Tran Tuan Khai

TRAN VAN KHE

42.The first classical drama artist is mem-ber of the National Assembly

HOANG CHUONG

44.To be lived near Uncle HoTHANH XUAN

48.I took the decent and dignified thingsto leave

DOAN TU DIEN

50.Cememonial song in Chanh ThonNGUYEN VAN HOC

52.Phung Ha - the queen of reformed the-atre

VU HA54.The person was named by Uncle Ho

HOANG BICH NGOC

56.Historic inspiration and hallmark oftime in theatre by Van Su

CHAU THANH NGUYEN

58.Tran Tu Thanh - between two - waytime

TRUONG LUU

62.Vietnamese puppetry in Malaysia

HOANG HOA64.500-year cutural Van Vi VillageHO SI TA

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

4/73

VN HINVIT NAM4

S KIN BNH LUN

TRNG PHAI NGOAI GIAO

H CH MINHVO VN SUNG

Nhn ky nim 118 nm ngay sinh Chutch H Ch Minh, Nguyn ai s VN u

tin tai Phap Vo Vn Sung chia senhng suy ngm v hoat ng ngoaigiao cua Bac H t 1945 n 1969

"Chung ti gat bo bt ky giaiphap qun s nao va khng tanthanh ngi ta ly c gianhthng li cho giai phap o keo dai hoc m rng chin s...Nhn dn Min Nam Vit Namphai thanh lp c mt chnhphu co tnh cht ai din khngco s can thip cua bn ngoai,ma iu o du sao cung khngth thc hin c chng naochin tranh con tip din) - thcua Tng thng Phap De Gaullegi Chu tch H Ch Minh.

Tng thng Phap De Gaulle - ngi banln cua Vit Nam

Chu tch H Ch Minh nm 1946

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

5/73

VN HINVIT NAM 5

NHNG NGI BAN PHAP CUA CACHMANG VIT NAM

Trong lc lng tin b, nhndn ta u bit vai tro va cnglao cua ang Cng san Phap

sut t nm 1946 n khi nc tathng nht. S tn tuy cua nhiuth h ngi Phap tin b a lintuc la "ng minh" thuy chungcua nhn dn ta; hang loat ngiPhap a ly vic hoat ng choVit Nam lam le sng cua mnhnh Henri Martin, RaymondeDien... Ho a tr thanh nhngbiu tng cho phong trao nhndn Phap chng chin tranh cua

thc dn Phap Vit Nam.Trong nhng chnh khach lnthn cn tng De Gaulle co cacv nh Edmond Michelet, ReneCapitant, t 1946 a tch cc hoatng chng lai chnh sach thcdn cc oan thit lp giaPhap va Vit Nam mt quan hmi trn c s Vit Nam c lp.

Nhng v nay gn bo vi HCh Minh va c coi la nhng

ngi ban chung thuy cua VitNam. Ho a gop phn cung vinhiu ngi khac thanh lp hiPhap - Vit t thang 7/1946, tinthn cua hi hu ngh Phap -Vit ngay nay. Ti mun noi vng Raymond Aubrac nguyn lauy vin Hi ng khang chin

toan quc cua Phap tai London.T nm 1944, ng a co

nhng hoat ng giup cucng chin binh Vit Nam Macxy. Sau khi gp H Chutch Paris thang 7/1946, ng atr thanh ngi ban thn cua BacH va Bac a nhn lam cha u cho con gai cua ng tn laBabette sinh nm 1946.

T nm 1965 ng Aubrac alam nhim vu lin h b mt giata va My, t o ng a co rtnhiu hoat ng giup ta.

Do tnh cht cua cng vicng am nhim giup ta, nn main nm 2007 chnh phu ta michnh thc mi ng va con gaisang thm Vit Nam; nhn dpnay cac c quan truyn thng aco dp gii thiu ng vi nhndn Vit Nam.

TNG THNG DE GAULLE LA MT NGIBAN LN CUA VIT NAM

Trc kia d lun Vit Namtng rng Tng thng De

Gaulle nm 1945 a a iqun vin chinh Phap sang xmlc Vit Nam. S tht khngphai nh vy.

Khi chin tranh th gii thhai chm dt va nc ta tuyn bc lp th bon thc dn Phap ng Dng a bao cao lao v

Phap rng: Lc lng cua HCh Minh la tan qun cua phatxt Nht, do o chnh phu Phapluc o do tng De Gaulle lamChu tch a ra quyt nh a

qun Phap sang tiu dit tanqun phat xt Nht.

Quyt nh nay c tt cacac chnh ang ng y, trong oco Pho Chu tch Chnh phu luco la Tng B th ang Cng sanPhap, Maurice Thorez, cung kyvao quyt nh.

Sau nay, gia nm 1946, khiH Chu tch sang thm chnhthc nc Phap, cac nha lanh

ao ang Cng san Phap minhn ra H Ch Minh chnh laNguyn Ai Quc, mt sang lpvin cua ang Cng san Phap,va bon thc dn cc oan Phapa anh la Chnh phu Phap lucby gi.

Thi gian H Chu tch thmchnh thc nc Phap, tng DeGaulle a khng con am nhimnhim vu lanh ao nc Phap,

do o nhng ngi theo chungha De Gaulle u ly lam ticrng, nu khi H Chu tch Paris ma tng De Gaulle concm quyn th co nhiu kha nnghai v co th tm ra giai phaptranh c cuc chin tranh giaVit Nam va Phap.

Theo ti iu nay la co c s,v t nm 1958 sau khi tr laicm quyn va giai quyt xongvic trao tra c lp cho Algerie,Tng thng De Gaulle a lin tucco nhng chu trng cai thinquan h vi Vit Nam dn chucng hoa, ng thi lin tuc ara cac tuyn b chng lai chnhsach cua My Vit Nam.

iu ni bt la ngay1/9/1966 Tng thng De Gaullea sang Phnm Pnh va oc baidin vn ni ting chng chnhsach chin tranh cua My Vit

Nam, ra giai phap cho vn Vit Nam rt phu hp vi lptrng cua ta va c bit hn

Chu tch H Ch Minh tip khach quc t

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

6/73

VN HINVIT NAM6

na la trong dp nay Tng thngDe Gaulle a tip xuc b mt viai din cua Mt trn dn tcgiai phong min Nam Vit Nam.

Ngay 21/1/1966, Chu tch

H Ch Minh a gi th cho 66v ng u trn th gii ku goiung h Vit Nam khang chingianh c lp; trong s 8 ncphng ty tra li th cua HChu tch ch co th cua Tngthng Phap va Thu tng Thuyin la co cp "vn c lpcua Vit Nam".

Ring Tng thng De Gaulletrong th a ba ln nhc n vn

c lp cua Vit Nam va ngnhn manh: "Chung ti gat bobt ky giai phap qun s nao vakhng tan thanh ngi ta ly cgianh thng li cho giai phap o keo dai hoc m rng chins... Nhn dn min Nam VitNam phai thanh lp c mtchnh phu co tnh cht ai dinkhng co s can thip cua bnngoai, ma iu o du sao cung

khng th thc hin c chngnao chin tranh con tip din".(Toan vn th cua Tng thngDe Gaulle gi Chu tch H ChMinh a c ng trn baoNhn Dn ngay 19/2/1966).

V mt quan h ngoai giao,tng thng De Gaulle a quytnh nng phai oan thng maicua ta tai Phap thanh c quanTng ai din, ngang vi cquan Tng ai din Phap HaNi bt u t thang 7/1966.

Nm 1968, chnh phu ta a ngh chon Paris lam a imam phan gia ta va My mtphn quan trong la do ng lichnh sach cua tng thng DeGaulle i vi vn Vit Nam.

ng li chnh sach nay alam cho chnh quyn NguynVn Thiu "in u" va ho act t quan h ngoai giao vi

Phap. Do o ai s quan cuaThiu tai Paris a b ha xungch con la Tng lanh s quan,

thp hn v tr c quan Tng aidin cua ta.

S kin trn y mt phnxac nh rng Tng thng DeGaulle la mt ngi ban ln cuaVit Nam ch khng phai langi a a qun xm lc VitNam nh d lun co luc a hiulm.

UNG H NGI CNG SAN H CHMINH

Trong hang ngu cac lc lngtrung gian, s ngi trc kiacha hiu ta dn dn a chuynsang co cam tnh vi ta va ungh ta. Trong s nay, ti bit rtnhiu ngi nhng ti ch kmt trng hp kha c ao, ola ng Francisque Guay Pho chutch ang MRP (mt ang Thinchua giao) va la Pho thu tngcua nc Phap.

Sau khi gp H Chu tch nm1946, ng a co n tng su scv Bac H va nhiu ngi Phapbit rng ng F. Guay trong nhach treo mi mt bc anh o laanh cua Chu tch H Ch Minh.

ng a tng noi: ng khngthch Cng san nhng ng ungh ngi Cng san H Ch Minhv ng cho rng ch co H ChMinh mi cu c nc VitNam.

Khi ng mt, con trai cua ngla lut s Camille Guay a xingp ti cung vi v con va noi:Trc luc lm chung, cha ti dnti gp ai s Vit Nam noirng nhng y ngh cui cung cuacha ti la danh cho H Ch Minh,cha ti dn chung ti tip tucquan h vi Vit Nam va giup Vit Nam nh cha ti a quan hvi H Ch Minh.

Trong hang ngu nhng ngitrc y chng i ta co rtnhiu ngi sau nay a tr thanh ban cua ta. Ti ch k v hai

ngi tiu biu.Mt la ng Emile Bolaert, cao

uy Phap tai ng Dng nm

1947-1948. Khi gp ti Paris,ng a tm s rng luc c csang ng Dng, ng rt khtm v ng ngh trong dinvn nhm chc c noi vn c lp cua Vit Nam nhng bonthc dn Phap a chng lai rtquyt lit nn ng a sm xinthi vic. ng cung noi sn sanglam moi vic ma Vit Nam cnng tham gia.

Hai la tng Bigeard, nguynla ai ta phao binh tai in BinPhu, khi c c lam th trngB Quc phong Phap, a phat biu trn ai phat thanh rngng rt khm phuc Qun inhn dn Vit Nam va "se gop

phn xy dng Qun i Phaptheo kiu Qun i nhn dnVit Nam cua Tng Giap".

Cung do cuc u tranh ni b cua Phap ma lc lng tanthanh chin tranh xm lc cuathc dn Phap Vit Nam ngaycang t i va nhn dn Phap goicuc chin tranh cua thc dnPhap Vit Nam la "Cuc chintranh bn thu".

NHNG NET C AO TRONG CHNHSACH NGOAI GIAO H CH MINH

o la net c ao th nhtcua chnh sach ngoai giao cuaChu tch H Ch Minh. Bac Hlun day nhn dn ta rng:Chung ta chin u chng phatxt, chng thc dn, chng quc nhng chung ta khng coinhn dn Nht, nhn dn Phap,nhn dn My la ke thu, chung ta

lun ra sc vn ng nhn dn ba nc ung h chung ta. Suttrong cuc chin u lu dai, Bac

S KIN BNH LUN

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

7/73

VN HINVIT NAM 7

H lun nu cao ngon c Hoa bnh va Hu ngh, lun lam ronhng c gng Hoa bnh cua tava lun tm cach phat trin Hungh vi nhn dn cac nc i

ch.Net c ao th hai cua chnh

sach ngoai giao H Ch Minh, lagn Vit Nam vi nhng gia trtin b ph bin cua loai ngi;Tuyn ngn c lp ngay2/9/1945 cua nc ta la mt vdu c bit.

M u Ban tuyn ngn clpcua ta, Bac H a nhc nTuyn ngn c lp cua nc

My ma hai y ln la: c lp cuat nc va hanh phuc cua conngi; tip n la Bac nhc nTuyn ngn nhn quyn cuanc Phap vi tinh thn t do,bnh ng, bac ai, t o dn ny tng: Dn tc Vit Nam utranh cung la v nhng gia trtin b va ph bin o cua loaingi, tc la c lp, t do vahanh phuc.

Net c ao th ba cua chnhsach ngoai giao H Ch Minh, laluc nao cung cao tinh thn bn bin u la anh em, do oVit Nam tm cach lam banvi tt ca cac nc.

Net c ao th t cua chnhsach ngoai giao H Ch Minh, ola phng phap ngoai giao "D bt bin, ng van bin". y laphng phap ngoai giao c aocua H Ch Minh a c vndung t nm 1946, trong chuynBac H i thm Phap va c bitla c vn dung trong qua trnham phan b mt gia ta vi My.

Trong mt cuc hop bao taiPhap nm 1946, co ngi hoi:"Tha H Chu tch ngai co phaila Cng san khng"? Bac a trali ai y: "Sut i ti ch co mttham vong, mt tham vong ttbc o la nc ti c hoan

toan c lp, dn ti c hoantoan t do, ng bao ti ai cungco cm n, ao mc, ai cung c

hoc hanh. Nu bao nh thkhng phai la Cng san th tikhng phai la Cng san. Nubao nh thla Cng san th ti laCng san".

SUY NGM CUA NGI LAM NGOAIGIAO

Nhn trn th gii va lch sngoai giao hn 60 nm qua, tithy nc ta co net rt c ao,o la dn tc ta rt gan gocchng lai cac th lc ngoai bangvao loai ln manh hn ta nhiuln, nhng do chnh sach ngoaigiao cua "Trng phai H ChMinh", chung ta a tranh thuc s ng tnh chng nhngcua mt b phn quan trongnhn dn th gii, ma ca mt bphn ngay cang to ln nhn dntai cac nc i ch vi ta.

Ngay nay, nc ta a coquan h tt vi ca ba nc laNht, Phap, My va ca ba ncchng nhng a tr thanh itac hang u cua nc ta, ma coth noi rng o la nhng nc ban cua ta, v ca ba u anggiup ta chin thng ke thu hinnay cua ta o la ngheo nan valac hu. Ring v kinh t, ca banc hin nay a hoc ang trthanh nhng i tac chin lccua ta.

T thc t trn, ti ngh rngchin tranh, xung t, i u lapham tru nht thi, con chungsng, hu ngh va hp tac, phattrin la pham tru lu dai, v xetcho cung o la nn tang cuahanh phuc con ngi va languyn vong su xa cua tt cacac dn tc trn th gii. Ticung co suy ngh rng, lch s lalch s, khng ai co th xoa ihoc thay i lch s.

Ta khng th va cung khngnn qun qua kh, nhng phaibit gac lai qua kh. Qua kh va

lch s cuc chin tranh lu daia lai cho chung ta nhiu hqua, bao gm h qua tiu cc va

h qua tch cc. H qua tiu ccla nhng vt thng chin tranh,nhng tan pha va mt mat machung ta con phai khc phuc.

Nhng bn canh nhng h

qua tiu cc, ta cung cn thynhng h qua tch cc. H quatch cc o la t cuc chin tranhvi ca ba nc, hin nay, chungta co mi nc hang loat banbe, cac ban lu i, cac ban nsau va ca nhng ngi bannguyn la "thu" cua ta. o la mtcai vn v gia ma "Trng phaingoai giao H Ch Minh" a emlai cho dn tc chung ta...

iu suy ngm cui cung cuati qua vic th nghin cu"Trng phai ngoai giao H ChMinh" va qua kinh nghim 40nm lam ngoai giao cua banthn, ti thy lch s ngoai giaoth gii co nhng trng phaily thu oan, mu m, e doalam cng cu, o la nhng trngphai ngoai giao phuc vu chonhng y en ti.

Nc Vit Nam ta la ncnho va con ngheo; ta khng cotham vong g qua ang, chnhm gianh c lp hoan toancho t nc, mu cu t do vahanh phuc cho nhn dn. Do o,ta bit ly le phai, s hp tnh,hp ly, ly s hiu bit ln nhau, bit mnh, bit ngi, ly sung mc phai chng lam cachx s. Trong mi quan h quct, ta a th hin mt hnh anhkhim tn, trong sang, mt tacphong chn tht v ta co chnhngha, ta khng co tham vongthng tr ai cho nn ta khng ss tht.

Ti ngh rng vi "Trng phai ngoai giao H Ch Minh"chung ta se cang thanh cngtrong qua trnh hi nhp vi thgii.

Thanh ph H Ch Minhthang 4 nm 2008

(Theo VNN)

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

8/73

VESAK 2008NHNG IU ONG LAI

ai l Pht an LHQ 2008 (Vesak 2008) a i qua nhng nhng gia tr cua no th dng nh vn con tn tai mai bi ykhng ch la mt s kin vn hoa tn giao ln nht trong lch s hn 2000 nm cua Pht giao Vit Nam ma no con ham

cha nhiu gia tr nhn vn cao ca cua mt tn giao lun thm nhun t tng v nhn sinh.

S KIN BNH LUN

Bai, anh: QUANG LM

VN HINVIT NAM8

Vesak 2008 c tchc tai Vit Nam tngay 14 n 16 thang 5nm 2008. Ln u tin tronglch s hn 2000 nm tn taiva phat trin, Pht giao Vit

Nam a t chc thanh cngmt s kin vn hoa tn giaomang tm quc t ln nht ttrc n nay ma theo nh linhn xet cua nhiu v chcsc trong Giao hi Pht giaoVit Nam th o la s kin comt khng hai.

ai l Vesak la mt ai lPht giao a c LHQ chnh thc cng nhn langay l vn hoa va tn giao cua LHQ. iu ocho thy vai tro va tm quan trong cua ao Pht

a co s anh hng ln i vi i sng thgii.ai l Vesak 2008 khng ch c t chctrang nghim va trong th tai Trung tm Hi nghQuc gia My nh, Ha Ni ma con c t chclong trong tai hu ht cac tnh thanh trong canc. y la ln u tin hn 3 triu tng ni vagn 60 triu tn Pht t trong nc cung vign 3000 ai biu ai din cho nhiu tng mn,h phai Pht giao n t 600 oan cua 74 qucgia va vung lanh th trn toan thgii a co chi c cung nhau m mnh trong nhng msc tng bng va hoan h cua nhng ngay l himng c Pht an sinh, thanh ao va nhp nitban nhn dp Pht lch 2552 trn t nc VitNam thanh bnh, an lac va mn khach.

Tai k ai l nay ngi ta c chng kin

nhiu hoat ng vn hoa vatn giao c ao nh cac cuchi thao khoa hoc Pht giao,t chc cac khoa tu, cac cuctrin lam, chng trnh vnngh, diu hanh xe hoa, l

phong ng, phong sinh, thpnn cu nguyn hoa bnh thgii, cu nguyn cho cac nannhn b tham hoa thin tai Trung Quc va Min in...

c bit, ai l Vesak2008 a thu hut c s quantm cua ng ao d luntrong nc va quc t. a co

hang chuc thng ip va th chuc mng cua cacnguyn thu quc gia, cac phai oan, cac t chcquc t gi n chuc mng ai l Vesak 2008.

c bit, trong snhng thng ip y ngi tacon thy co ca thng ip cua cac t chc tngiao khac. Trong o ang chu y la thng ipchuc mng cua Hng Y Giovanni Cardinal Lajolocua Cng ng Vatican II; thng ip cua Chutch Hng y Jean-Louis Tauran va Th k Tnggiam muc Pier Luigi Celata cua Hi ng Giaohoang v i thoai lin tn; thng ip cua Giammuc Phro Nguyn Vn Nhn Chu tch Hi ngGiam muc Giao phn a Lat va Tng Giam mucGiuse Ng Quang Kit, Tng th k Hi ngGiam muc Tng Giao phn Ha Ni... Tt ca nhngiu o a cho thy vai tro cua Pht giao a co sanh hng nht nh trong i sng xa hi, trongmi quan h vi cng ng cac tn giao.

Trong din vn khai mac ai l Vesak 2008,

Cac tng ni trn khp thgii tham d ai l Vesak taiVit Nam

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

9/73

VN HINVIT NAM 9

Chu tch nc Nguyn Minh Trita thay mt ang va Nha ncanh gia cao vai tro cung nh song gop cua Pht giao Vit Namtrong qua trnh xy dng va bao vt nc. Chu tch nc nhn manhvic ng cai t chc ai l Vesakln nay la mt vinh d ln cua Vit

Nam, va khng nh Nha nc VitNam lun lun tn trong va ung hquyt nh ung n cua LHQ achon ngay Tam hp c Pht langay vn hoa tn giao th gii.ng thi khng nh Nha ncVit Nam lun quan tm va tntrong nhng gia tr ao c tt epcua cac tn giao mang lai cho isng xa hi, trong o co Pht giao.Nhn dp nay, Chu tch cung a rali ku goi toan th Pht t trn

toan th gii tng cng s hiu

bit, oan kt, cung nhau hp tacxy dng xa hi tt ep, mt coinit ban trong thgii hin thc gopphn ngn chn s xung t, hoagiai cac cuc chin tranh va y luicac nguy c oi ngheo, kh autrong i sng xa hi a con ngiti cuc sng an vui.

V pha LHQ, Ngai Ban Ki-moon, Tng th k LHQ a cung aco thng ip chuc mng gi ti ail Vesak 2008, co oan: Nhn dpl Tam Hp, chung ta hay khngnh mi tng duyn trong thgiinay. Chung ta hay nguyn cungnhau lam vic, phung s cho nhnloai va thgii ngay cang bnh anva tt ep hn. Ti xin cam n stn tnh s hp tac cua cac ban trntinh thn v tha va cu nguyn cho

cac ban lun an lac trong dp l

thing ling nay.ai l Vesak 2008 a thanh

cng tt ep. No a lai tronglong ban be quc t v hnh anhnhng ngi Pht t Vit Nam noiring va nhn dn Vit Nam noichung giau long mn khach, yuao, yu i. Mt t nc co nnvn hoa Pht giao lu i va ma ban sc dn tc. c bit, vtln trn tt ca moi nghi l thngthng la mt s mnh cao ca maai l Vesak 2008 mun gi gmn toan th nhn loai o la oankt, hoa bnh, bac ai, tn trong vathng yu ln nhau cung nhauxy dng nn mt th gii an lac

nh li c Pht a day.

m khai mac ai l Vesak Thp nn cu nguyn hoa bnh L tm Pht

ai l Vesak 2008 mun gi gm n toan thnhn loai thng ip: oan kt, hoa bnh, bacai, tn trong va thng yu ln nhau...

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

10/73

S KIN BNH LUN

KHNG THIU CH CHIL hi du lch Carnaval Ha Long 2008 c dan

dng cng phu, gm mt sn khu ni trn bin cunghnh anh cac oan tau, xa lan sng ng. L hi trn bin

mang cac chu nh: S tch Ha Long, Ve ep lay ngt tri, Ky ao non nc Ha Long...

Nhiu chng trnh hoat ng hp dn nh:chuyn la Vit Nam, cac ky luc Vit Nam, xic, aothut... Tun L hi du lch Carnaval Ha Long2008 con co hoa nhac giao hng va ca mua nhactrong hang u G, Lin hoan mua rng lnQuang Ninh m rng ln I, Hi thi Ngi epHa Long, Lin hoan i nhay, nhom nhay vaban nhac tre nm 2008... Du khach co th tham

gia ua thuyn chai, c ngi, vo vt ctruyn, diu hanh xe ap ng ph, va Hich thng mai quc t, Lin hoan Vn hoam thc...

L hi du lch Ha Long 2008 con co stham gia cua mt s oan ai biu quc t

nh: oan cua tnh Quang Ty, Hai Nam,Vn Nam (Trung Quc), Luang

Prabang (Lao), Gang Ung (Han

L HI CARNAVALDI BIN Bai, anh: MINH C

VN HINVIT NAM10

Vi chu Ha Long - Hng ti ky quan thin nhin th gii, ln u tin L hi du lch Ha Long 2008 c t chc theo hnhthc Carnaval di bin. Ca thanh ph Ha Long rc r sc mau va ban m co phao hoa.

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

11/73

Quc)... Trong tun l din ra L hi Dulch Ha Long 2008, du khach n thamquan vnh Ha Long se c giam giave.

TAO SC HP DNTrong ngay khai hi, du khach se

c min ph toan b ve thamquan vnh Ha Long. Ln u tin

Vit Nam t chc L hi Carnaval di bin nhm muc ch tng hiu quaquang ba cho vnh Ha Long vi ve eplng ly va th mng. Cac hoat ngcua l hi u tp trung hng ti chu: Ha Long - Ky quan thin nhin thgii.

ng Ha Quang Long - Pho Giamc S Vn hoa - Th thao Du lchQuang Ninh cho bit: Du lch c xacnh la nganh kinh t mui nhon cuaQuang Ninh. Tnh cungchu trng phat trinthng hiu L hi dulch Ha Long thanh Lhi truyn thng, ngthi co nhiu i mitrong hoat ng du lch,dch vu tao sc hp dn

manh hn i vi dukhach trong vangoai nc.

11VN HIN

VIT NAM

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

12/73

VN HINVIT NAM12

DIN AN VN HIN

VU TUYN HOANGTR TU - TNH YUNGUYN TH KHOA

Trn i co hai th vnh vin thanh xun, o la tr tu va tnh yu.Trong nht ky, GSVS Vu Tuyn Hoang a danh hn mt trang nn not vit nhng dong trn. Hnh nh o la cu chm ngn quantrong, rt quan trong, i vi nha khoa hoc ln cua t nc. Va cuc i ng la mt minh chng ngi sang cho cu chm ngnng tm c nay...

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

13/73

VN HINVIT NAM 13

KHU RNG MUA XUN VNH CUTS Hng Nga ln gi nhng

trang nht ky cua chng makhng cm c nc mt. Moichuyn xay ra qua nhanh, bt

ng, va n gi ch vn khngth ngh rng ch a vnh vin xaanh. Trc khi mt 10 ngay,ngay 16/2/2008, anh con vitcho ch, nang th cua ring anh,nhng dong th say m:

Anh m mnh trong snggio xun

Mt tia nng sang hngtrn ma

Anh goi em yu bit bao ln...

Co phai mua xun nvi i

Vi anh t nhng nmxa y...

Cn khat chay ngi anhmun nga

Gp em ti lai nhngngay xanh

Va mt ngay sau, ngay17/2/2008, anh con ve tng chmt bc tranh hoa tht ti tn,rc r. Trong cn nha cua anh chtrong ngo 76 Kim Ma Thng,

cn nha ma chau rut anh, nhavn Vit kiu Vu Hoang Hoa,mi khi t Australia tr v, baogi cung cam thy tran ngphng thm nh trong khu rngmua xun vnh cu, dng nhanh cha bao gi vng bong.Hang ngay, ch Nga vn em vcho anh nhng bng hoa thtti, tht ep. Va trn bn bctng vn lp lanh nhng oa

hoa t nhng bc tranh anh ve.y la nhng oa sen hng, co lela sen vung ng Thap Mi,ni ch chao i trong nhngngay khang chin gian kh. Cony co th la nhng bng phucbn t anh tng ch trong nhngm trng Xanh Pe-tec-bua 32nm trc, khi c sinh vin tm

ly xinh ep qu Nam b vachang nghin cu sinh nng hoctai hoa gc Kinh Bc gp nhau vayu nhau trn t nc cuaLnin. Va kia la nhng bnh

hng vang, sen trng anh danhcho hai con trai Hng Nam,Hng Nht. Vu Hoang Hoa vitrng trong cuc sng cua bacHoang tt ca u tr thanh scmau va vn iu. Vu TuynHoang co dong t cho tp thThi gian cua mnh: Th latnh yu. Tnh yu la th. Nusu tp tranh cua ng c in ra,ti tin ng lai t gn nh th:

Hi hoa la tnh yu. Tnh yu lahi hoa. Th, hoa cua Vu TuynHoang trc ht la tnh yu cuang danh cho cha me, v con, gianh, ban be, ng nghip,nhng con ngi ng tng gp,nhng min t ng a quatrong cuc i. Nha bac hoc conng khiu thi hoa bm sinh a

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

14/73

VN HINVIT NAM14

dung cai nng khiu tri cho vatrai tim nhn hu tuyt vi bin khng gian sng quanhmnh tr thanh mt khng giany p sc mau, vn iu cuayu thng, n ngha, ky nim.o la mt khng gian cua mauxanh, cua mua xun vnh cu.Anh co th i xa, nhng mauxanh y, mua xun y th con lai mai...

Nu em la bng hngAnh se lam ngon coXanh bc chn em

Nu em la bng senAnh se lam bun nu

ay ncVun gc cho em

Nu em la canh chimAnh se lam ngon gioNng canh em n bn

phng tri...(Nu - th Vu Tuyn Hoang)

NI XANH VA VU IU NGAY MUA

Khng co g la khi nha tao

ging ni ting trong nng hocth gii hin ai Vu TuynHoang co nhng bai th hay vanhng bc tranh ep v canhng va lang qu Vit. Rt nhiu

nha th a vit v lang qu Vitnhng ch co ng mi goi niy la cai ni xanh ni coy co la va bn kia co be/cotrng c cao ngt nghu canhtre, ni ng cung ba con nngdn chon ging trn canh ngvui th/chim goi nhau phi phichiu nay/rung gt xong asm ng cay/ngay mai se tipmua gieo hat. Rt nhiu hoa s

a ve v nhng mua gt, nhngco le cha ai ve nhng c thnn ganh lua ep nh Vu TuynHoang. o la bc tranh bt mauhai c gai ang ganh lua trn conng qu. Hai bn la canh ngmnh mng vang rc mau luachn, con ng lang th nh mtdai lua vang trai ra tht dudang. Trn o, hai c gai viganh lua vang trn vai hnh nh

khng phai ang i ma ang bay

ln trong mt vu iu chan chanim vui va hanh phuc. Nh moibc tranh ng ve, bc ky hoa okhng co tn. Ban ti, mt hoa sth t tn cho no la Vu iu

ngay mua. Co le kho co ngingh s nao cam nhn c susc nim vui va hanh phuc cuangi nng dn khi on mt vulua bi thu nh Vu TuynHoang, ngi a tron i hindng tai nng va lao ng sangtao cho canh ng, cho lang quVit.

Sinh trong mt gia nh cha lanha nghin cu vn hoa Vu

Ngoc Phan, me la thi s HngPhng, gn gui vi nhng nghs ln nh Nguyn Tun, THoai, Xun Diu, Huy Cn,Nguyn Vn Ty, Sy Ngoc... VuTuyn Hoang a sm bc lnng khiu ngh thut va ngc d oan se tr thanh mtnha th hay mt hoa s tai nng.Nhng hn ca th, hoa, t nhngngay u th trong khang chin

chng Phap, nh phai san xut

DIN AN VN HIN

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

15/73

VN HINVIT NAM 15

t tuc trong oan Vn ngh khuT cung b me va cac anh ch,Vu Tuyn Hoang a say m caycy va lam vn, bit c gia trcua m hi nc mt va nim

vui trong vic t mnh lam ra hatgao, m rau. Con nh trong mtdp tro chuyn vi ng dm nmtrc, khi ti hoi v sao ngkhng i theo con ng nghthut cha me va cac c cac chu am sn ma lai theo ui cai nghchn lm tay bun nay, ngtum tm ci va nhe nhang trali: Ch v mnh a chot phailong no. Chnh nh s phai

long hn nhin va n gianngay o cua ng ma t nchm nay mi co nha nng hockit xut Vu Tuyn Hoang. GSTSNguyn Ln Dung goi Vu TuynHoang la mt nh cao khoahoc. Nhiu ngi noi rng, nhadi truyn hoc va nng hoc VuTuyn Hoang ni ting trn thgii con hn trong nc. TaiGiai thng Lua th gii ln th

Nht Nht Ban nm 1998,ging lua ham lng protein caocua ng c trao giai nht, trnca ngi c coi la ng t lualai, nha nng hoc v ai TrungQuc Vin Long Bnh. La vin scua nhiu vin han lm khoa hocth gii, giai thng H ChMinh v khoa hoc cng ngh, atti nhng danh vong khoa hoclng ly, nhng iu lam VuTuyn Hoang hanh phuc nht cole la nhng sang tao khoa hoctm huyt cua ng nh nhngging lua mua trng trong vuchim, chu ung, chu han,ging lua ham lng proteincao, cac ging khoai lang s 8,KB1, tao ma hng, aovang, ao mun, i trng,vt Bach Tuyt, cac ky thuttrng khoai ty bng hat,thm canh lua va hoa mau,...

a gop phn giup ngi nngdn VN thoat khoi oi ngheo,lam giau trn chnh canh ng,

manh vn va lang qu thnyu. GSTS Nguyn Quc Tun,nguyn Vin trng Vin cyLng thc va Thc phm, cngs thn thit nhiu nm cua anhhung lao ng Lng nh Cuava GSVS Vu Tuyn Hoang k khiVu Tuyn Hoang nghin cu taoging tao ma hng, mt lanh aocp cao tng khng hai long,phan rng mt nha khoa hoc ln,lai la lanh ao nh ng ng phthi gian vao mt tai v vnnh vy. Vu Tuyn Hoang lamnh khng bit n y chcuab trn, vn im lng, kin nhn

lam cng vic ng yu thch. nkhi nghin cu cua ng thanhcng, hang trm gia nh nngdn ng bng Bc b a lamgiau nh ging tao mi o, ccoi la thm ngon va co nng xutcao hn ca tao Thai Lan, TrungQuc, v lanh ao kia lai n xinging cua ng v trng trongvn nha mnh...

Nh mt ngh s ln cua canh

ng, manh vn, nha tao gingVu Tuyn Hoang a cn mn vt phat minh sang tao v s giauep cua lang qu Vit, v cucsng ngay mt no u va hanhphuc hn cua ngi nng dnVN, v cai ni xanh va nhng vuiu ngay mua ma ng tng thhin trong thi hoa cua mnh.

NGI LAM VE VANG CAC CHC DANHAnh a lam ve vang cho cac

chc danh chnh tr xa hi cuaanh ma khng ly cac chc danhlam ve vang cho mnh, GSTSNguyn Vn Lut, nguyn Vintrng Vin Lua ng bng sngCu Long, t hao noi v nging nghip Vu Tuyn Hoangnh th. Bn khoa Uy vin Tang, ba khoa ai biu Quchi, tng la Th trng, 18 nmlin tuc la Chu nhim Chng

trnh Lng thc, Thc phmquc gia, Chu tch Hi hu nghVit - Nht cung nhiu chc

danh quan trong khac v chnhtr xa hi, khoa hoc cng ngh,qua GSVS Vu Tuyn Hoang alam ve vang cac chc danh mang tng am nhn.

Trn cng v Chu tch oanChu tch Lin hip cac Hi Khoahoc Ky thut VN (VUSTA). Tlanh ao cua B Nng nghip vaPhat trin Nng thn, mt siub, Vu Tuyn Hoang cchuyn v chc vu nay. Theoquan nim cua khng t ngi, VN, t mt c quan quan ly nhanc chuyn sang mt hi oanco th c coi la a v hu

non. GSVS Vu Tuyn Hoangkhng ngh vy. Va mt thpnin di s lanh ao cua ng,VUSTA a thc s la mai nhachung cua gii khoa hoc cngngh VN, ni hi tu, phat huymanh me tr tu tai nng, nucao vai tro va trach nhim cua trthc VN trong s nghip cngnghip hoa, hin ai hoa tnc, v mt xa hi cng bng,

dn chu, vn minh. Tch cctham gia phan bin xa hi va xahi hoa manh me hoat ngkhoa hoc cng ngh la hai nhhng quan trong cua VUSTAdi s lanh ao cua Chu tchVu Tuyn Hoang. S kinVUSTA tham gia phan bin rtkin tr, y trach nhim cngtrnh Thuy in Sn La, giupQuc hi thng qua d an trongim quc gia nay vi cao trnhp chnh 215m an toan thay vcao trnh 264m co th gy thamhoa ln cho ca vung ng bngsng Hng khi cng trnh naychng may gp s c, cung nhvic GSVS Vu Tuyn Hoangcung VUSTA phi hp vi cnglun kin ngh vi B th Thanhuy Ha Ni va Thu tng Chnhphu huy bo d an thay nc HTy vi vn vay nc ngoai 32

triu USD, mt d an ky quaiang c UBND TP Ha Nichun b thc hin, a khng

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

16/73

VN HINVIT NAM16

nh s cn thit cua thc hinphan bin xa hi vi cac quytsach, d an ln cua ang, Nhanc cac cp. GSVS Vu TuynHoang va VUSTA a i u thchin cng vic y thach thckho khn nay, thi bung lnngon la nhit tnh cng dn vatrach nhim xa hi cua gii trthc khoa hoc cng ngh tnc. Di thi Vu TuynHoang, VUSTA cung a lnmanh vt bc vi hang trmn v xa hi hoa ra i. Khngt trong s nay a co nhiu viclam ch nc li dn trong

nghin cu, ng dung khoa hoccng ngh phuc vu phat trinkinh t xa hi du khng cn mtxu ngn sach nha nc. GSVS VuTuyn Hoang khng ngng suyngh va kin tr xut trcQuc hi tao hanh lang phap lycho cac hoat ng phan bin xahi cung nh s bnh ng cuacac hi oan, cac t chc xa hihoa khoa hoc cng ngh khi xy

dng lut t chc hi. ng acung vi VUSTA gop phn lamcho ng li cua ang va Nhanc coi khoa hoc cng ngh vagiao duc la quc sach hang ukhng ch la khu hiu sung matng bc i vao thc t isng...

Trn cng v Chu nhimChng trnh Lng thc Thcphm quc gia 18 nm lin tucth theo anh gia cua ang vaNha nc, GSVS Vu TuynHoang a co nhng ong gopln vao vic a VN T mtnc thiu lng thc tr thanhquc gia xut khu lng thcln th hai th gii.

Trn nhiu cng v lanh aokhac, co nhng cng v vinhiu ngi khac ch la danhd, GSVS Vu Tuyn Hoangcung a am nhn ht mnh.

Nh trn cng v Pho Chu tchLin hip cac hi Hu ngh VN,Chu tch hi Hu ngh Vit -

Nht, ng a tch cc m ra miquan h hp tac gia nhn dn

Vit Nam va ban b quc t, cbit la trong gii khoa hoc va vnhoa. GS Furuta Motoo, Chu tchHi Hu ngh Nht - Vit anhgia: Trong thi gian lam Chutch hi Hu ngh Vit - Nht,GSVS Vu Tuyn Hoang a onggo p to ln vao vic tng cngmi tnh hu ngh va hiu bitln nhau gia nhn dn hainc. ng tht khim tn, gian

d va rt Vit Nam, a lai ntng su sc trong nhiu ban be Nht Ban. c bit, theo limi va gii thiu cua Vu TuynHoang, cac nha khoa hoc NhtBan ai hoc Chiu Hoang an nghin cu Hi An trongnhiu nm va gii thiu mtcach co h thng va hiu qua disan c sc nay vi th gii, gopphn quan trong vao vic th

c nay c cng nhn la Di sanTh gii. Trong in chia bungi gia nh GSVS Vu Tuyn

Hoang sau ngay ng mt, Thanhuy, UBND, Mt trn TQ TP Hi

An khng nh: Nhn dn HiAn ghi nhn cng lao va mai maibit n GSVS trong s nghipbao tn di san vn hoa th giiHi An...

GSVS Vu Tuyn Hoang alam ve vang cho cac chc danhlanh ao khng ch bng ch taima bng ca ch nhn. V chtai th khoi noi, ai cung bit,nhng ti him thy nha lanh

ao nao hi ca ch nhn nhng, o la cam nhn cua GSTSTrng Quang Hoc v GSVS VuTuyn Hoang. Ch nhn y lac , nhn cach, phong cachco sc cam hoa ln cua VuTuyn Hoang: thng thn, cngtrc, tinh t, lch lam, khimnhng, hin hoa, y long vtha, quan tm ti ngi khac mtcach cu th, su sc. o con la

quan nim chn thanh ngilanh ao ch la ngi phuc vu,khng bao gi to ra ke ca, b

DIN AN VN HIN

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

17/73

VN HINVIT NAM 17

trn, th hin trong cng vichang ngay cua ng. GSTSNguyn Ln Dung tng chua xotnoi rng nc ta, cac chc danhlanh ao quyn lc ahuy hoaikhng t s nghip, bin khng tnha khoa hoc tn tui thanhnhng chnh khach hangxoang. GSVS Vu Tuyn Hoangkhng b ri vao bi kch nay, bidu a la mt chnh khach ctrong vong, ng vn lun la nhakhoa hoc say m va khngngng lao ng sang tao.

TM NGUYN VU TUYN HOANGNu lu lng dong chay

ngot giam i; nc bin dng caova mn xm nhp su vao ning, trong tng lai ng bngsng Cu Long se anh mt vtr v ai nht cua mnh v lngthc. Do o , phai kp thi quihoach va xy dng cac giai phaps dung an toan ngun nc,nhm am bao mt tng lai ttlanh cho cac th h mai sau, ola phat biu cua Vu TuynHoang khi chu tr mt hi nghkhoa hoc nng nghip tai Namb gn y. Trang nht ky cuicung cua ng ngay 22/2/2008,trc khi mt 4 ngay, ng ghi slng khng l tru bo va dintch lua cht trong t ret mret hai lch s nng thn vamin nui pha Bc, ht sc lolng cho cuc sng cua nginng dn trong cn ai nan...

Trn cng v lanh ao khoahoc t nc, GSVS co nhiu miquan tm nhng quan tm lnnht va au au nht trong ngvn la hin tai va tng lai cuanng nghip, nng thn VitNam. Nhiu nm trc, khi moingi ang hn hoan v s kinnc ta tr thanh nc xut khugao th hai th gii, Vu TuynHoang a sm ln ting canh

bao nhng nguy c gay gt manganh nng nghip VN a va sephai i din: t nng nghip

b thu hep v ti va vi tc chong mt, ngun nc angdn can kit va nhim nghimtrong, ky thut nng nghip conqua lac hu, ngi nng dn con

qua ngheo... Con rt nhiu vicphai lam t nc co mt nnan ninh lng thc bn vng.

GSTS Vu Triu Mn, chuyngia nganh bao v thc vt, emrut GSVS Vu Tuyn Hoang, cho bit khng phai ngu nhintrong cac nghin cu khoa hocgn y, Vu Tuyn Hoang atp trung tao cac ging lua chuhan va c bit la cac ging lua

ham lng protein cao. NhtBan, nc co nn khoa hoc nngnghip hang u th gii, asm anh gia rt cao gingprotein ham lng cao cua ng.Ho khng nh y la mt giaiphap y trin vong giup nngnghip th gii vt qua b tcln nht thi hin ai: din tchcanh tac ngay cang t i nhngnhu cu lng thc ngay mt

tng cao. Vu Tuyn Hoang vacng s a thanh cng trong victao ra ging lua protein co hamlng protein 12%, co ngha lahn gp i cac ging lua hinco (khoang 6%) va ang tip tucnghin cu tao ging lua co hamlng protein trn 20%. Cungmt din tch, mt san lng,ging lua nay co cht lng dinhdng cao gp ba ln va co thtit kim c ba ln din tchkho bai, chi phi vn chuyn...

Ngay sau ngay GSVS VuTuyn Hoang qua i, toan thgii lm vao mt cuc khunghoang lng thc ln cha tngthy va ha hen se con keo dai.Canh ht gao chay rngange doa th gii vn minh ngaygia th ky 21. May mn thay,nh nhng chnh sach sang sutcua ang va Nha nc, nh m

hi nc mt cua nhng nginng dn mt nng hai sng,nh nhng nha canh nng tm

huyt nh anh hung Lng nhCua, GSVS Vo Tong Xun, GSVSVu Tuyn Hoang va bao ngiv danh khac, t nc ta chab cun vao cuc khung hoang t

hai nay. Nhng cha co g am bao khung hoang y se khngn vi chung ta. n luc nay, cole moi ngi mi tht hiu v saoVu Tuyn Hoang lun coi nngthn va nng nghip la vn ln nht trong i mi phat trincua t nc. V sao Vu TuynHoang tng noi n li bt cphai trong vic qua hao hngtrai tham o trn t nng

nghip chao mi cac nha u tcua nhiu a phng. ng akhng t ln cho rng vic mtt nng nghip, mt lang quVit trong cn bao cng nghiphoa, th hoa mt cach at,thiu tnh tao khng ch la thamhoa vi an ninh lng thc macon vi ca truyn thng vn hoat nc...

Hm qua, qua cac phng

tin thng tin ai chung, ti cbit WB va ph duyt cho vay502 triu USD phat trin nngthn VN. Cung luc, ai biuQuc hi, GSTS Nguyn LnDung, ng nghip thn thitcua GSVS Vu Tuyn Hoang, nuln 6 kin ngh khn thit cuanhn dn vi ang, Nha nc,trong o co hai im rt angchu y:

- Dng ngay vic ly trung lam khu cng nghip,khu ch xut, sn golf, khu dulch.

- Khng vic coi KHCN vaGD la quc sach hang u trthanh nhng khu hiu.

Ti ngh, t coi vnh hng,nghe c nhng thng tin nay,GSVS Vu Tuyn Hoang hn sert vui. Tm nguyn ln cua ing chc chn se c cac ng

ch cua ng, nhn dn cua ngthu hiu, chia se...

24/5/2008

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

18/73

VN HINVIT NAM18

DIN AN VN HIN

Me phng phng ra cahang hoa mua mtchu gm to bng nacai chum ng nc. Thomasvn no t ngoai ng vao, t

ngay bn di ca s bp. Mengm ngha hi lu, vn cai chumu ghi sm sang bn phai mtchut, sang bn trai mt chut, luira xa ngm ngha ri goi:

- Chonchon, xem c cha?No nheo nheo mt:- Co le khng nn sat

tng.Me ach vn cai chu ra xa

hn mt chut thi thoang nc

mt me lai chay xung ma:- Me bun lm ha me?Me luc lc u lng l:- Khng hn con a, khi ngh

n mt ngi vi tm hn ep,khi ngh n mt ngi vi baotru mn, nh v mt con ngidu hin vi tm hn bay bngnh ng Hoang... khng th labun phai khng con?

- Con nh ng Hoang ve chn

dung cho con trong cun v...

Quyn v u ha me?No tt ta chay vao trong nha.- y ri, y ri me a. Nm

2006, ng Hoang ve con nm2006.

Me va nhng bao t vaochu cy, va noi:

- ng Hoang luc nao cung ddom, nhe nhom... nh gio thitrn cao, nh my bng bnh...Luc nao ng cung tm thy cai go hai hc.

- My bao ri ha me? Thomasbao hai bao ri la y.

- Con gi cai hp nha menhc cy ln. ng Hoang luc nao

cung nho nhe, du hin, co bclm cung ch nh mt nc lntn. Ba bao ri vn lot thom.

Cy ai mi cao hn mt met,r un theo hnh cai chu nhamau en, dnh cht vao thanhcua no.

- con li ln, tay con khoehn.

- Khng, th th t ht r,phai t t con a, khng phai luc

nao cung dung sc.

CY

HOAAIVU HOANG HOA

Nha vn Vu HoangHoa, tac gia tiu thuytThao c NXB HiNha vn gii thiu vi

ban oc nm 2006, lachau rut cua GSVS

Vu Tuyn Hoang, hincung gia nh sinh

sng tai Australia. yla bai vit tng nh

bac mnh ch gi v tAustralia.

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

19/73

VN HINVIT NAM 19

Me ht v v xung quanh, rilai v v bn di cai chu nha be, khi r vn khng laychuyn.

- Con bit ri, phai ct caichu nha.

Me h huc xe mt ng, rihai ng, thn trong la ngkeo, tranh cham vao r cy.

- Cy ai d sng lm, ct

mt t r cung khng sao.- Cy nay bao nhiu tui ri,

con xem trn thn no.Khng phai thn cy nao

cung co ngn nh cy co hay cycau ma bit tui. trng cgiao bao g nh, no nh la no atranh lun vi c giao v tuicy, gi th no ch nh mnh anoi g ma khng nh c giao anoi g.

- Vi ai ng cung nhe nhang,vi ba Nga th khng luc naokhng u ym. Me vi bacDng ln my vn la be Hoa,be Dng.

Me no cui cung a bngc ca khi r ra khoi cai chunha en. No ao mt h kharng chnh gia chu. Me tcy ai vao.

- Con tha t ln r cy i

con!Ho lng le tha tng vc t

ln r cy cho n khi khng con

nhn thy r na, len cho cht lai.No bng thy trang nghim lathng. Me no ng lng nhnvao chu cy. Hai dong ncmt ln trn ma.

- trc ca s th naymnh se lun nhn thy ngHoang. ng Hoang lai vimnh mai mai.

- Cy ai la ng Hoang ha

me?- . R vui trong t, nhng

canh la xanh ti la tinh thn cuang, mui hng hoa nhe nhang,tinh khit la tm hn ng. ngHoang la mt nha khoa hoc, ngMn cung la nha khoa hoc.

- Cu cua con la nha vn, cu bala nha th, ba Hng la hoa s,ng Hoang ve va lam th, ngMn ve, ng ngoai vit kch, ba

Hng vit truyn, ng Giao la ks, ng Lu la kin truc s.

- Con rt t hao v gia nh Vit Nam.

- Ln nao mnh v ng Hoangcung n chi vi me con mnhch chng ch mnh n thm,ln nao ng cung n, du mt.Con co bit khng, ng Hoang langi a noi vi me khi me hoing v con ng phai i, hi o

me 14,15 tui. ng bao. Nutreo ln c mt nh nui th sethy cac nh nui khac. Hi o

me chng ro rang lm nhngdng nh cu noi cua ng am ra trc mt me con nghng v cac nh nui. T o metr thanh mt ngi leo nui.

Thng be m tron mt ri gicun v, ly cy but ve hang loatcac nh nui san sat an chennhau.

- Ln nh nay se nhn thynh nay, va nh nay na... Concung la ngi leo nui.

- Ngay y ng ngoai mt ri.ng Hoang la ngi ve cho mecac nang cng chua, cac changhoang t. Khng bit bao nhiu

cng chua, hoang t, cac ba phuthuy ng a ve cho me, khnghnh nao ging hnh nao. nggiup me ve ra th gii ma metng tng. Me khng ve gioinh con. Mi ln n Namng, ng u danh thi gian vecho me. ng ve say sa lm.

- ng Hoang cung ve cac conkh va con khung long cho con.

Me bng m mang:

- ng Hoang lun sng trongmt th gii m, co le, o cocac nang tin, cac ba phu thuy,cac phep mu, cac con kh xinhxinh, cac con khung long hinlanh... Mt th gii rt i dudang.

- Me bao ng Hoang la nhakhoa hoc ln!

- , mt nha khoa hoc ln vitrai tim tre th. Mt ngi lnvi trai tim tre th! Con g ephn khng con. Th nn tm hnng Hoang tre mai, tt ca trongcuc sng cua ng tr thanh mausc va vn iu. Ba Nga lunem v nhng bo hoa to rt ep.Trong nha ng Hoang ba Nga bao gi cung tran ngp hngthm nh trong mt khu rng.Ba Nga vi ng Hoang sngtrong khu rng mua xun vnhcu y.

- Me, me, by gi con se vemt bc tranh cho ng Hoang.

Va no cm cui h hoay ve...

Trong nha ng Hoang ba Nga bao gi cung tran ngp hng thm nh trong mt khu rng.Ba Nga vi ng Hoang sng trong khu rng mua xun vnh cu y.

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

20/73

VN HINVIT NAM20

V khoa hoc nng nghip,anh va la nha nghincu c ban, sang tao; vala nha nghin cu ng dung,thc nghim, cung vi ngnghip em lai m no hn cho bacon nng dn. Sau khi at hoc vTin sy khoa hoc vi hai cngtrnh ly thuyt c ban nhiu sang

tao, gy ting vang trong giikhoa hoc nng nghip Lin Xcu, c coi la y trin vong trthanh mt nha ly thuyt khoahoc nng nghip tai nng, vnc anh a tam xp lai cac cngtrnh nghin cu c ban cuamnh v di truyn hoc va phanng sinh ly vi chu ky sng cua

cac ging lua, bt tay ngayvao nghin cu tao chon cacging lua, ging cy n trai, vaging cy trng khac, k caging vt. y la nhng th maba con nng dn Vit Nam angcn, ma anh va cng s cua anhco kha nng ap ng. Tuy khngphai la hoc tro, la cng s cua

DIN AN VN HINGS.VS VU TUYN HOANGnha khoa hoc cua nng dn

GS.TS NGUYN VN LUTNguyn Vin trng Vin lua ng bng sng Cu Long

GS.VS Vu Tuyn Hoang la ngi gt hai c nhiu thanh tu c bit xut sc trong lnh vc di truyn tao chon ging cytrng. Khi anh at n mt chn nht nh th tham gia hoat ng chnh tr xa hi, lam lanh ao nhiu cng v khac nhau,

nhng cha bao gi ri xa khoa hoc nng nghip. Lam vic g va u anh cung ngh ti ba con nng dn.

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

21/73

VN HINVIT NAM 21

anh hung lao ng Lng nhCua, ngi tin nhim Vintrng Vin Cy Lng thc vaThc phm cua anh, nhng

nhng hiu qua hoat ngnghin cu cua anh a k thava phat huy Vin ln mt tmcao mi, nhm ap ng nhu cungay cang cao cua nganh nngnghip va nng dn VN. Anhva xut, va hng dn, vatham gia nghin cu trc tip,va chuyn giao vao san xuthang loat ging mi c cngnhn la ging quc gia: ging

lua mua chnh vu (ky hiu C),xun sm (MS), xun chnh vu(MT), lua ngn ngay va xunmun (NN), ging lua chu han(CH), chu mn (CM) chu ngpung (U), cac ging lua t bin(B), ging lua co ham lngprotein cao (P). Ngay sau manh t trn, theo chng trnhVTV a a tin hnh anh nngdn Hai Dng ang chm socrung lua xanh tt do dungging lua P va phat hin thmmt u im la kha nng chu ret

m ret hai u nm 2008 nay.Nhiu ging cy trng khacc cng nhn nh ging khoailang KL va KB, ging khoai tyHH1, HH7, ging cai bp, cachua, da hu, da chut, tao, i,kh ngot, hng, u tng, uxanh, vi h thng ky thut thchng trong cac iu kin khacnhau ma anh va cng s daycng xy dng. Anh t tnnhiu ging va d hiu, va ddom, nh ging vt anh ao saukhi lai thanh cng 2 ging chonmt ging vt tri. Cung nhvy vi ging tao hng ao...

Anh c bit say m sang tacth vn, hi hoa, iu khc, atrnh lang nhiu tac phm gopphn lam ep hn cho cucsng. T truyn thng mt gianh ngh thut danh gia, anh

say m sang tac moi ni moiluc co th, mt cach v t, hnnhin. Hi ti mi tt nghipc phn cng v day trngHoc vin Nng Lm (nay la aihoc Nng nghip 1) nhngnm 60, ti gp mt thanh nintre ep khng con bit g xay ra

chung quanh, v ang toan tmtoan y hoan thanh bc tng anhNguyn Vn Tri trc sanh tip

khach cua Trng. Ch vai ngaysau, ti bit anh la Vu TuynHoang mi tt nghip ai hocnng nghip Hoa Nam TrungQuc v nm 1960, cung cha congi yu, ngay bn phong ti,rt vui ve hoa ng vi ngnghip.

V hoat ng xa hi, anh lungiao tip bng nhng tri thcuyn bac, nhng ky nng iuluyn vit bao, noi chuyn, ngx xa hi tinh t, nhe nhang, tcon tim nhn ai, m ap nghatnh thuy chung. Hn 600 bai tanvn c ng thng ky trn

tap ch Th Gii Mi cua nganhgiao duc ao tao, nhng bui noichuyn, giang bai, hay tip xucnho, khng ch cng v cuamt v Chu tch Hi ng Trungng Lin hip cac hi Khoa hoc

va ky thut Vit Nam va yunhn cua nhiu hi chnh tr vahi ngh nghip, ma ca trn tcach ca nhn u lai n tngsu m v mt nha khoa hocsang tao, mt con ngi lch lamnhn hu. Xin k lai mt chuyn:Mt dp anh v thm vin ti

(Vin lua ng bng sng CuLong) vi cng v la Th trngB Nng nghip, anh hoi tn va

Anh Nguyn Vn Tri. T

N G

: V U T U Y N

H O A

N G

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

22/73

VN HINVIT NAM22

DIN AN VN HINmun phac hoa chn dung mt n ky s ri ky tn va tng.Chau ky s y rt vui, nhng bng khiu nai: Tn chau laThanh Xa ch khng phai Thanh Ha, chu i!. Anh ci:Vin trng cua chau a noi vi chu iu o. Nhng chauep ngi ep nt sao lai co tn la Thanh Xa (rn luc) ma

phai la Thanh Ha mi ung. Chau ky s ht sc cam ng:Chu i! Ta chau ln uy ban xa ly giy khai sinh cho chautn la Thanh Ha nh chu vit tng y, ng th ky ch xunn vit thanh Thanh Xa, b me chau a nhiu ln xin ilai, nhng cha c chu a. i vi xa hi gia nh anh,anh cung khng n ha mt cng vic g, lun th hin langi chng, ngi cha mu mc.

V hoat ng chnh tr, anh la Uy vin BCH T ang cackhoa V (d khuyt), VI, VII, VIII (chnh thc); ai biu Quchi cac khoa VIII, XI, XII; Uy vin Uy ban Khoa hoc Cngngh va mi trng cua Quc hi; Uy vin Hi ng chnh

sach Khoa hoc Cng ngh quc gia. Anh la nha khoa hochoat ng chnh tr, nhng khng xa ri cng tac khoa hocky thut nng nghip, nn anh tr thanh mt mu mc kthp cac hoat ng cua mnh, khng vic no han ch vickia, ma trai lai, h tr tt ln nhau.

Anh a lam ve vang cho cac chc danh chnh tr cua anh,ma khng ly chc danh lam ve vang cho mnh. Cung nhvy vi nhiu chc danh khoa hoc: hoc v Tin sy Khoa hocNng nghip nm 1977; hoc ham Giao s nm 1983; Vin syVin Han lm Khoa hoc Nng nghip Lin X nm 1988,Vin sy Vin Han lm Nng nghip Lin bang Nga nm

1991, Vin sy Vin Han ln Khoa hoc th gii nm 1994, Vinsy Vin Han lm th gii th ba nm 2005...Mt iu ma anh Vu Tuyn Hoang thng noi ma chung

ti lun nh, va se nh mai la: Lam quan th nht thi; lamdn th van ai, con lam nha khoa hoc th mai mai. Anhlun ngh ti moi ngi, v moi ngi. i u thy co tai liukhoa hoc nao hay, anh cung mang v mt s tng cng shay ban ng nghip, trong khi co ngi con bo bt i chonhe. Anh lun tm hiu kt qua nghin cu mi cua cng sva ng nghip, sn sang khim tn ghi chep tip thu, vathy iu g co th ong gop c th t tn nhe nhang gopy thng thn. Nhiu ngi anh trc tip hng dn nghincu a at hoc v tin sy, pho giao s, giao s, va nhiungi a tr thanh can b lanh ao trong cac c quan Nhanc.

Anh Vu Tuyn Hoang lai cho chung ti mun van nithng ni nh. Mun vit v anh nhiu iu ma cha lamc, v co nhng han ch, khng ch trong vai trang ch,hn na cha th bit ht nhng iu anh a ngh, nhngvic anh lam, mc du ti la ngi may mn co nhiu dptip cn, nhiu dp lam vic, va ca nhiu vic a ng camchia se tm c vi anh, khi la ng nghip vin trng, khila cp di khi anh la Th trng. Vy xin my dong tm

tnh nay, coi nh la mt nen nhang tnh ban thn knh vingtin anh v coi vnh hng.Cn Th ngay 2 /3 /2008

VU TRIU MN

Thng nh anhAnh ln ln gia mau xanh song luaNhng mua vang su m mi tnh quDi trng m mt ting chim caQua su rung trn ng xa vngB tre xanh co bay v trong nngHn th anh xao xuyn nhng

tnh thngThng ngi nng dn mt nng

hai sngThng cy lua trn ng ma, ung, han.

Anh i xa ri, cy lua nh thng anhNh tay anh nng niu tng bo maChn li rung gia canh ng nng haCht lng cao hng mi ging PMa ln xanh chu ret gia ng vChu ung han bao ging trng t mi.

Thng nh anh ca ng qu song niLua xanh rn cui rap tin a anhQua tao ma hng m l long lanhTng giot nng trn canh cao ngng chayMua xun n ma nu ao khep laiBit bao ngi ri l tic thng anhMt cuc i danh tron ven tui xanhCho cy lua - cho ng qu t Vit.

Tranh cua Vu Tuyn Hoang

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

23/73

VN HINVIT NAM 23

L CHC

Ti chim ngng mt Ngi sao Thn nng(Tm but v Giao s - Vin s Vu Tuyn Hoang)

...Co phai la em, em yu i/Nhng net bun xa tan bin mt/Con lai mi ci em rt ti...Ngi th vit v tnh th o chng?Hay la s lch lam tai hoa noi v cai epHay la hat thoc noi v no mHay la nhng ch ni nhau t thn v mt chn dungLa ca i - hi th, hi hoa vi trai tim ngiLong qua cam dng tnh cho cuc sngCho nhng canh ng a tng khat bong

Cho nhng mua mang xanh c m xanho la hng trm cua nhng ao nu ngheo... t tng nh Anhi t, i qua nhng rung Ch mng m cua gia tc va ngi thn n vi canh ng.Mt nng hai sng vi tt ca nhng ai ban mt cho t ban lng cho tri, ban s phn mnh cuc imnh cho ngheo oi.Ban tay. Tr tu anh - Nng tng khun mt. Lam sang tng gng mt. Tra cho tng lan mi anh mtnu ci ngot nh mt, Kiu hanh vi thi vu u y cot thoc vang no m mi nha.Anh nh Li Ca cua nhng linh hn giai iu ng t qu hng...; la con u an cua nhng thn cotrng trn song ma xanh ni thn t ngan i. Li hat bun va tha thit, giong iu khanh kit mt muathang ba ngay tam, nc cng nc han, v phen chua, chai sn tay cao mn.

Anh rc vao o, gieo vao o nhng hat nhng mm m cRi t lam biu tng bu nhn t thin trng rung canh ng cho dn.

Gian d nh nhng iu t nhin gian dAnh la... anh hoa thn la... nhng canh ng vang my tru hat nng bng.Anh co trong vong tay m cua th cy th cy ma m hi thm mui gao mi ca ngay ung ngay han - ginglua anh tm cho vn co thoc gt v ri - Ai o m lng chong treTre nao li ru tra he cai nguTrai gai thanh i di mt mai nhau th lanh lin ng luaTrn nhng canh ng hat m hat no.

t gnTri xaGia nhng Ky ha thin ha bao laLp lanh Hm - Mai la chic gu song in vao m bicLa Sao Thn Nng thn thit

Chiu ln Anh.May mn cho i - anh khng hn la mt Nha th trong nhiu cac nha th

- Anh khng hn la mt ngi chuyn cm trong tay cy co veAnh la Hn cua lua, cy ng, lung khoai...nh mnh tt lanh di lung linh cua anh sao Thn Nng rc sang.

cho Ti va nhng ngi lam Nng chim ngng Anh.Ha Ni, chiu 5/5/2008

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

24/73

Di tri xanhDi tri xanhCha me i quaBui u gp nhau Ha NiMe n t t Quang qu xa

Cuc i ngheo co trai tim yuTrang giy vn th, cy but tmNgo hep ng iMa ly li cung gp ngay m nngNha chng chnh mt lu con thCm da mui vn hao hoaChum tng me lam co vng trng

l lngCon nh nhng ngay chp chngMe ru con li th m ruGio lanh cha i t sang smV khuya sng bac a dng m

Bun vui bit my nghipvn chng

Chua ngot tng chia mibc ng

Mt thi th mng qua nh gioMy luc u xanh toc im sng

Me con i sm trc cha giaNgay a me v yn phn mNghi ngut khoi hng nha i o

Cha hoi: t con cho phn cha?

Tui tam mi cha vit xong hi kyRi cha i theo meCon goi cha... tri x bong chiu!

Ngay nay trn i caoHai ngi m bn nhauNm thang mnh mngHai giot nc mtHai vin ngoc

Long lanhDi tri xanh..1992

VN HINVIT NAM24

DIN AN VN HINth, hoa VU TUYN HOANG

Cy bang xun

La bay, la bay... mua ng htCy ng tr canh i nng xunNng cha kp n, cy lam nngChuyn nha mm non n sang ngn

1991

Qua song bin khiCo tht em i phng xa, nha mnh vng,ting chim hot ban mai chm vao im lng,trong vn hoa n ngn ngCo tht em i phng xa, sao m bun soi ca s,trng li lim mong manh tan trong khng gianCo tht em i phng xa, ging gh trong nha tr thanh nchic, ba cm khng ting ci vuiEm i xa tht ri, mt tun anh en khuya vng dang em, gic manh lang thang trn sa mac

Anh m m trng v pha chn tri, ch bit gi em trm nganhn thng nh qua song bin khi...Thang 4 - 1993

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

25/73

VN HINVIT NAM 25

Chim vt goi heKnh tng me Hng Phng

Chim vt goi heGoi mua nng miGoi xa tr v...

Me i ngay xa

Toc dai xanh mtXung ao li ncGit giu ao qunM hi t mQun tui thanh xunMt an con nhoCy hoang lan gioChim vt goi he

Chim vt goi heCon ngi b ao

Qun quanh theo meNng ln vang songBong me, hang tre...

Hm nay lai ngheCon chim vt goiNh me ngay xaChu y, li ncGit giu trong ao

Con nghe ting gioThi gian lao xaoTm u thy meMt tri xanh cao...

1996

Hat luaNhng hat lua gia long tay tiGing hat bu, ging hat daiVo lam anh nng

Hat gao trng lam cai niNi ru em be nguNi m cho moi ngiV hat lua m khuya thao thcTi i theo tron i

i nhng hat lua vangtrm ngan be nhonhng giot m hinhng giot nc mtlong lanh nh sngSng im toc ai i trn ngBac u bao thh

Chon ging trn canh ng vui thChim goi nhau phi phi chiu nayRung gt xong a sm ng cayNgay mai lai tip mua gieo hatLua se ni song ng dao datMua trbng vang thm ru ni...

1987

TrngNui bic y trng nm m nguBin bac ln tn thi th dai

Vng trng u a trn canh tiAnh hai cho mnh treo ca chiNha Trang 1990

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

26/73

DIN AN VN HIN

VN HINVIT NAM26

BAN SC TRUYN THNG TRONG KINTRUC XY DNG VIT NAM

* ng co th gii thiu i netc ao v kin truc xy dngcua Vit Nam?

- T ci ngun, kin truc xydng truyn thng cua nc tachia thanh 2 dong: Dong kintruc xy dng theo kiu dn gianvi nha nng thn co qui mnho, gp ph bin trong cac lang

xa c truyn cac th c VitNam. Dong kin truc xy dngchnh thng bao gm cac thloai: kin truc cung in, dinhth, kin truc lng m, thanh tr,kin truc tn giao nh chua, nhlang... thng co qui m ln, cos tp trung tai nng, tr tu cuacac ngh nhn, th ca cua ca mtvung, mt quc gia. Dong kintruc xy dng chnh thng nay la

tiu biu cua kin truc xy dngtruyn thng Vit Nam. Khi noin tnh dn tc va hin ai

trong kin truc xy dng khngth khng nghin cu cac csc cua vn hoa dn tc v csc cua vn hoa lam cho mi dntc hin ra vi nhng net cao phn bit c vi cac dntc khac. Ban sc dn tc chnh lacai ct loi, cai tinh tuy cua dntc. No th hin moi lnh vccu th cua i sng, c bittrong vn hoa va ngh thut.

Ring noi v ban sc truynthng trong kin truc xy dngVit Nam co mt s c imsau: S khim tn va n gian vkhi hnh, kin truc thng cnxng, hng ni nhng hai hoavi khung canh thin nhin nhmun hoa nhp hu c theoquan im "nht th vu tru", "mdng qun bnh" va "thinnhin hp nht". Ban sc kin

truc xy dng c quyt nhtrc tin bi nhng c thu cuaiu kin t nhin nh a ly,

sinh thai, kh hu, yu t tngi bn vng. Sau cac yu t trnmi n cac yu t vn hoa, xahi, kinh t, ky thut d bin iva thch ng theo hng hinai. c im va ban sc kintruc xy dng truyn thngtrong kin truc xy dng hinai Vit Nam co le cn th hin giai phap t chc khng giantheo tinh thn dn tc, phu hp

vi c thu kh hu, cach ng xvi thin nhin va con ngitrong vn hoa i thng vasinh hoat tm linh ngi Vit.

* Gign va bao v cac di sanvn hoa dn tc khng ch chocac th h hm nay ma con chocng ng cac th h Vit Nammai sau. Vy nganh Xy dng aco nhng giai phap g tao mitrng vn hoa trong quan ly

xy dng, c bit la yu ttruyn thng trong xy dngnhm tao ng lc thuc y phat

MI CNG TRNH XY DNG PHAI LA MT

TAC PHM CO GIA TR VN HOA

50 nm trng thanh va phat trin, nganh Xy dng Vit Nam a hnh thanh mang

li th tin b va hin ai. Mang li th quc gia c sp xp lai, m rng

va phat trin gm hn 720 th, cung cac khu cng nghip, khu kinh t ca khu a

gop phn tao ra ng lc, phat trin kinh t - xa hi, chuyn dch c cu kinh t cahai khu vc th va nng thn ca nc. Tap ch Vn Hin Vit Nam a co cuc trao

i vi GS.TS Nguyn Manh Kim - Nguyn B trng B Xy dng, Chu tch Tng Hi

Xy dng Vit Nam - v s phat trin nn vn hoa xy dng tin tin, m a ban sc

dn tc.

NGOC ANH thc hin

GS.TS Nguyn Manh Kim

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

27/73

VN HINVIT NAM 27

trin kinh t, vn hoa, xa hi,tha ng?

- Nganh Xy dng ang tiptuc nng cao hiu qua cng tacsang tac, sang tao quy hoach,nghin cu kin truc, thit ktrong cng vic xy dng mi,bao tn, phat trin cac khu kinht, khu cng nghip, th, nngthn va cac danh lam thngcanh, di tch lch s, di tch cachmang... Co quan im ung ntrong thit k kin truc, trntrong cac gia tr cua di san vnhoa kin truc dn tc, phat trinphai i i vi vic bao v canh

quan mi trng, truyn thngcua nn vn hoa dn tc, tip thuvn minh nhn loai. i vi quyhoach cac cum dn c khi lpquy hoach cn kt hp yu tchuyn mn phu hp vi truynthng vn hoa, phong tuc tpquan, li sng cua cac vung th, nng thn, ng bng, minnui, c bit la phu hp vi iukin thi tit tng vung, nht la

khu vc min Trung va ng bng sng Cu Long hay b lulut, nht la trong nhng nm tiang co s e doa thit hai lndo bin ng cua kh hu toancu; ap ng c cac hoat ng

cua cng ng dn c, tn trongn np gia nh cac th h cuangi Vit Nam; tip thu co chonloc nhng tinh hoa, di san vnhoa cua nhn loai, ng dungkhoa hoc ky thut tin tin vaonn kin truc - quy hoach VitNam, xut va lp cac phngan duy tu, bao dng va phuchi cac kin truc c, cac di tchlch s, di tch cach mang, cac giatr tinh thn cua nn vn hoaVit Nam; nng cao hiu quacng tac giao duc, ao tao nngcao dn tr va nghin cu khoahoc theo hng tip thu hin ai,

tin tin, co kin thc va s hiubit su sc v truyn thng lchs, vn hoa, vn minh cua cngng cac dn tc Vit Nam, gign va phat huy ao c truynthng, ban sc dn tc. ngthi, nganh cung y manh vicxy dng va hoan thin chngtrnh giao duc ao tao, gn vicao tao chuyn mn nghip vuvi giao duc ao c, phm cht

cho i ngu can b, cng nhnvin trong nganh co trnh chuyn mn nghip vu cao, co ban lnh vng vang trong thhin va bao v truyn thng, bansc dn tc.

GIAI PHONG MT BNG - CHUYNMUN THU

* Xin ng cho bit nhng khokhn hin nay trong vic giai

phong mt bng va xy dng caccng trnh CSHT? Co nhiu ykin cho rng vic giai phongmt bng cua chung ta con quachm, ng anh gia nh thnaov vn nay?

- My vn , trc ht la quyhoach, quy hoach cua chung tacha tt, cht lng cha cao nnu tin la phai lo khu lp quyhoach cho tt, sau o la phai loco vn lam va cai th ba lavn ky thut cng ngh xydng. Trong qua trnh trin khailai vng mc v giai phong mtbng va nhiu th khac v mitrng, ng sa, ngun cungcp in, ngun nc.

V chuyn giai phong mtbng, ti ngh y la cu chuynmun thu nhng mun lam ttth cn tng cng hn na cngtac quan ly nha nc. By gi

nha nc a co khung gia t cuth, ti cha ban la no a hp lyhay cha, tuy nhin a co khunggia ri ma by gi giai phongmt bng vi khung gia t lakhng giai phong c, chnh do

Khu th My nh. Anh: Nguyn Thnh

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

28/73

c ch khng ro rang khi thoathun mc gia n bu thu hit cua dn, cha co chnh sach,c ch giai giai quyt cng nvic lam, ao tao ngh... chongi b thu hi t. Vy th rorang cng tac quan ly nha nccua chung ta la cha tt.

* Quy hoach th, phat trinha tng, vic giai toa la cn thit,nhng tnh trang kin truc tuyn ph vi nhng cn nha siumong, siu nho, siu cao va cohnh thu quai d sau giai toaang moc ln nh nm sauma. ng co y kin g v thctrang tu y tin trong xy dngcua Vit Nam hin nay?

- Hin nay, cac th VitNam ang co xu hng michuyn gia nc ngoai lp mhnh phat trin cac thanh phtheo cac nc a phat trin.Ranh gii va s lin kt gianng thn va thanh th khng ronet, tao ra hin tng th hoagia tao. Nhn chung, tc

th hoa chm - keo dai va chuanh hng cua ca tc tngtrng kinh t. an quy hoachchi tit cu truc khng gian

th trong qua trnh chuyn hoacha c chun hoa, thiu tnhcng khai, thiu ch tai x ly, dchp nhn xu hng hoa giai.Hnh thc kin truc mang phongcach nhp khu t nc ngoaihay t cac vung ng bng sangcac khu vc min nui, nhngvn lu gi yu t chnh v cutruc khng gian va li sngtruyn thng tao nn tnh trangln xn, tuy tin trong mi cngtrnh, trong tuyn ph, khu th.

NGI VIT NAM DUNG HANG VIT

NAM* Nhm phat huy nhng

thanh tu a at c, nganhXy dng a co nhng k hoachg tip ni truyn thng vevang khi tron 50 tui, tha ng?

- Cac doanh nghip san xutvt liu xy dng (VLXD) phaico k hoach u t chiu su, imi cng ngh tin tin, hin ai san xut ra san phm co cht

lng cao, gia thanh ha, phaiquan tm ti vic tao cnhng san phm co mu mamang m ban sc vn hoa dn

tc Vit Nam va co sc canhtranh cao; Gi gn va tao iukin phat trin cac loai sanphm VLXD truyn thng vnco cua dn tc phuc vu cho vic

phuc ch tn tao cng trnh kintruc, di san vn hoa dn tc... Coquan im tip th ung ntheo nh hng Ngi VitNam dung hang Vit Nam;Tip tuc thc hin chng trnhtit kim chng lang ph trongu t, trong san xut - kinhdoanh va trong ch tiu, lanhmanh hoa cng tac tai chnh cac n v s nghip va cac

doanh nghip cua Nganh la thhin vn hoa trong san xut -kinh doanh va trong quan ly. Mrng quan h quc t cua nganh,mt mt lam tt gii thiunhng san phm trong nc,nhng cng trnh kin truc, sanphm xy dng, san phm vtliu xy dng... mt khac nghincu ng dung tip thu cac thanhtu vn hoa, khoa hoc ky thut

cua th gii thng qua nhiuhnh thc, trong o co vic ccan b i tham quan, nghincu, hoc tp nc ngoai, hptac xut khu xy dng, xydng cng trnh, san phm vtliu xy dng va xut khu laong. Mi t chc, mi n vphai chu ng xy dng chngtrnh va tao c s vt cht kythut cho ao tao ngh nghip,nng cao trnh , ky nngchuyn mn, quan ly cho cachoat ng vn hoa, vn ngh,th duc th thao nhm nng caoi sng vn hoa, tinh thn chocan b - o la yu t quan trong nng cao cht lng sanphm, cng trnh xy dng cothng hiu tm quc t - nhngvn mang m tnh dn tc -mt tac phm kin truc co gia trvn hoa Vit Nam.

* Xin trn trong cam n ngv cuc tro chuyn nay!

VN HINVIT NAM28

DIN AN VN HIN

Ban sc kin truc xy dng truyn thng trong kintruc xy dng hin ai Vit Nam cn th hin giaiphap t chc khng gian theo tinh thn dn tc,phu hp vi c thu kh hu, cach ng x vi thinnhin va con ngi trong vn hoa i thng vasinh hoat tm linh ngi Vit.

Anh TL cua dep.com.vn

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

29/73

VN HINVIT NAM 29

Va ri, Tn N Hy Khng hin mui cocho ti xem phin ban mt bai th cua aitng Vo Nguyn Giap sang tac ta Nhn, c t trong tu king cua phong khamH hp trng ai hoc Y Dc thanh ph do mtai ta Khng qun tng. Bai th o rt hay. Mcdu ti bit ai tng trc kia la mt Giao s Shoc nhng ti khng ch i oc c mt bai thham cha nhiu t tng trit ly Pht giao va lith nhe nhang gian d nh vy.

Bai th cua ai tng Vo Nguyn Giap gi choti nh v mt ky nim vao thang 7-1954, khi VitNam ai thng in Bin Phu. Luc o ti angdng bnh tai vin Postcure de Sceaux (Phap). Cnhac s Nguyn Vn Cn, luc o ang lam vic choB Giao duc cua Chnh phu Phap, goi in thoaicho ti: Ban Kh i! Kh co bit hm nay co s king khng?.

Ti hoi lai: S kin g ma quan trong vy?.Anh Cn tra li: Qun i Vit Nam di s chhuy cua ai tng Vo Nguyn Giap a ai thng

tai in Bin Phu. Tt ca tng lanh va binh s Phapu b bt lam tu binh. Tht la mt vinh d ln choca dn tc Vit Nam. Nghe tin y, ti v cung xucng va co my cu th ti va vit ra ca ngi taiba cua ai tng Vit Nam Vo Nguyn Giap va timun chia se xuc cam o vi mt ngi ban thnnn ti goi Kh oc cho Kh nghe.

Ti a bt u xuc ng va bn kia u dy noi,anh Cn dong dac oc to:

y ai tng cua mt dong ai tngy tai ba trn tt ca nhng tai bay tinh hoa n gia nhng tinh hoay anh dung nu mt i anh dung.Hai anh em chung ti yn lng trong my phut.

Mt thi gian sau, khi gp lai anh Cn, chung timi bit rng hm o, bn hai u dy in thoai,hai ngi Vit ang sng tha phng, a nhonhng giot l vui mng, hanh din v dn tc va v

mt v tng Vit hao hung a ghi chin tch tht vevang.

Thang 3 nm 2008

BAI TH CA NGI AI TNG VO NGUYN GIAPGS.TS TRN VN KH

ai tng Vo Nguyn Giap thm lai chin trng xa. Anh: Trch t cun Bao anh Vit Nam - nhng bc anh i cung nm thang

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

30/73

VN HINVIT NAM30

Ngay xa, mt nha nhotn la L Quat, hoc trocua Chu Vn An, atng thc mc v ao Pht rng:ao Pht ch em iu hoaphuc ma lay ng long ngi,sao ma su xa bn chc n nh

vy. Trong t kinh thanh, ngoain thn phu, ng cung ngohem, khng hiu ma theo, khngth ma tin, h ni nao co ngi la ni y co chua Pht. Bo i thlam lai, h i th sa lai. Nuhiu ung th khng phai ch cohai ch hoa phuc ma ng longngi c. Kinh noi hoa phucla ct noi hanh ng thin ac, biv hanh ng thin gy ra phuc,

hanh ng ac gy ra hoa. Noihanh ng thin ac la ct noi mng, ngha la, nu giac ng th

thin ma m lm th ac. Nhngnoi m ng cung ct noi v tm,bi v m la do tm ma ng cungdo tm. Do vy ma c Pht chutrong giac ng tm. Khi tmc giac ng th hanh ng misang sut, ma hanh ng sang

sut th cuc i se c an vui.V vy li day o cang ngay cangthm tha vao trong long ngi,lay ng long ngi hng vvi Pht. Khi a hng v viPht th dng chua th Pht, mi ngay thy Pht trn banth, nh o ma khc hoa mnet hnh anh Pht trong tm.Cho nn khi nao chung ta thyc Pht trong tm th luc by

gi chung ta se thy Pht trn ban mt cach ung n. Nukhng nh th th nh trong

T TRONG DI SAN

Hoa thng THCH THIN SIU

u lang co mt cy a,Cui lang cy th, ang xa

ngi chua.Du ai i sm v tra ,Xin anh ngh bong cy da

nha em.

Mai chua Non nc

Chua Keo

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

31/73

VN HINVIT NAM 31

kinh Kim Cang, c Pht a noi:Nu ly sc thy Ta, ly mthanh cu Ta, ngi o hanh taao, khng th thy Nh Lai.Cho nn khi nao thy tm thmi thy Pht c mt cachy u vin man. V vy midng chua th Pht.

Theo dong lch s lu i cuaVit Nam th Pht giao ctruyn vao t nc chung tac bit mt cach ro rang nhtla vao thi S Nhip, thi o aco mt s ngi chua tai LuyLu, sau o co Thin s Ln y tu tp, ri t o cac chuaPhap Vn, Phap Vu, Phap Li vaPhap in c xy dng. Cungc bit chua Khai Quc do

triu Ly Nam xy dng ma by gi c goi la chua TrnQuc, hin tai H Ty - HaNi. V sau cac chua trong caci Ly, i Trn tip tuc moc lnrt nhiu cung la ap ng lailong tin tng cua ngi conPht. Ngi chua a lan tran khpni khp x, sng mt cachkhim tn, khng ngao nghkhoe khoang, cung vi moingi dn ng lao cng kh vangi chua a tr thanh hnhtng thn thng, no i vaolong ngi va no cung a i vaoca dao, tuc ng:

- Con chua vua nc- t vua chua lang- n may ca Pht- Chua rach Pht vang.- Sng nha gia chua- Tre vui nha gia vui chua- Trn chua chua- Ln chua thy Pht mun tu- Ba c i gao ln chua- Nhiu sai khng ai ong

ca chua

- Gn chua goi But bng anh- Xa chua trng vng,gn chua inh tai.

Hoc:- Chua lang dng xom ci,Sm khuya hai bui nghe hi

chung ngn- Con ai em bo chua nayNam m Di Pht, con thy

thy nui.- Bao gi can lach ng Nai,

Nat chua Thin Mu mi phaili nguyn.

- Bin ng song dncat ua,

Sanh i khng ngln chua anh tu.

- Bnh Luc co nui Con Bua,Trng sang am Thuyco chua Ngoc Thanh.- Bn ch ng Ba ting ga

eo ec,Bn chua Tho Luc,ting trng sang canh.Gia sng Hng gn

song khuynh thanh,m khuya mt chic thuyn

manh nga nghing.- Ba phen tau hi ca ba,Phen nay hi na ln chua

i tu.- Ln chua thy pht

mun tu,V nha thy me cng phu

cha n,- u lang co mt cy a,Cui lang cy th, ang xa

ngi chua.

Du ai i sm v tra ,Xin anh ngh bong cy danha em.

- Ru nhau xem canh Kim h,Xem chua Th Huc, xem n

Ngoc Sn,ai nghin But Thap

cha mon,Hi ai xy dng nn non

nc nayChua la cai g gn nht vi

Chua Khai Quc do triu Ly Nam xy dng ma by gi c goi la chuaTrn Quc, nm bn H Ty - Ha Ni.

Chua Mt Ct

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

32/73

VN HINVIT NAM32

T TRONG DI SANtm thc ngi dn cho nn biutng o se khin cho ngi tavin vao noi nhng cai gngi ta mun noi. Nhng o lanoi v ngi chua ma khng

phai la noi v chua. Cu sau ymi thc s noi v chua:

- Ru nhau xung b mo cua,Ln non be cui, vao chua

nghe kinh.Xung b mo cua, ln non be

cui la noi dn ta gn lin vi non,vi nc va ng thi cung gnlin vi chua. Gn lin vi nonvi nc la nui sng thn.Gn lin vi chua la nui

sng tinh thn: n chua nghekinh.Trong th vn Vit Nam hin

ai, co mt nha th cung co baith din ta canh chua rt thutnh at y, thm thuy v cung:

Qu ti co gio bn mua,Co trng gia thang co chua

quanh nm.Chung hm gio sm

trng Rm

Ch thanh am th m thmth thi.

Mai nay ti bo qu ti,Bo trng bo gio chao i

bo chua.

Nha th trn y a noi lncai tm tnh cua ngi dn VitNam chung ta i vi chua.Chua la cai hn cua dn tc, vathn thng gn gui, va tnhcam su lng, dan trai trong longmoi ngi nh mau vi tht, nhhi th va ba n hang ngay. Vth khi Pht giao truyn vaonc ta th lin c moi ngidn chp nhn va chua cang tr

nn yu du hn:Lang ti nho be xinh xinh,Chung quanh co luy tre xanh

rm raTrong lang san sat noc nhanh lang lp ngoi co vai

cy cauChua lang ru phu mai nuDn lang th cung cu

bnh an.(Ca dao Vit Nam)

Chua con la ni day thutlam ngi, thut luyn tm:Nht thit duy tm tao.

Ngay xa co mt nha hintrit tn la Socrate thi c HyLap. Mt hm i trn ng thanh A-ten thy mt changthanh nin i ngc chiu tr lai,chang ta ang hn hoan t manvi cai mu, vi b ao qun, vii giay mi banh bao cua mnh,nha hin trit ly gy chn lai.Khi b chn lai, chang thanh nintrong long y t man hoi rng:

- ng mun mua cai mu naysao?

- Khng, ti khng munmua mu.

- Hay la ng mun mua b aoqun nay?

- Khng, ti cung khngmun mua b ao qun.

- Hay ng mun mua i

giay nay?- Khng, ti cung chngmun i giay.

- Vy th ng mun g machn ti lai?

- Ti mun anh ch cho tich nao day cach hoc lam ngi?

Nu nh mt t cach lam

ngi, th cai mu o khng thgoi cai mu i trn u ngi!Cai ao o cung khng phai la caiao mc vao ngi va i giay kiacung chng phai giay i vaongi. Cho nn phai hoc cachlam ngi cho ra ngi mi lacach c ban cho tt ca moi th.Khi cach lam ngi con th mois tt ep con, khi cach lamngi khng con th moi s tt

ep ch la s tt ep bn ngoai.Do o, chuyn lam chuachung ta phai y thc ro rang lalam th nao s i chua vangi chua o lun lun p u longt bi, yu thng, va ngi chuala ni phat huy c tr tu sangsut, giup ch cho i sng cuachung sinh, cua moi ngi mingay mi thng hoa, mi ngaymi xa dn ch ti tm au kh

ma bc ln canh an lac giaithoat. Lam chua nh th tcnhin ai cung ng tnh, va titin chc rng ngi chua nh thse la ni lun co nhng hangPht t, nhng bc cao qu,thanh phn tr thc n chua hoc hoi tin tu. Cung nh trcy trong thi Bc thuc, cacngi chua cua chung ta chnh lani ao tao nhn tai cho tnc. Thi ky Bc thuc, nc tacha co s hoc, n triu ai nhaLy mi m khoa thi Tam trng.Vy th trong cac thi ky y, cacnha tr thc cua t nc cuachung ta hoc u? Phn nhiuu da vao chua. Thanh thngi chua no a ong gop cnglao vi t nc rt lu xa tronglch s, mt s ong gop tht s,khng co mt hu y g khac,ngha la mun hoa mnh cung

vinh cung nhuc vi t nc vitoan dn xy dng mt tnc an lanh hanh phuc.Chua c trn Ngu Hanh Sn

Anh

TL

trongsa

chaNng10nm

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

33/73

VN HINVIT NAM 33

Trong pham vi vn hoa, cuctip xuc u tin gia u vaA, gia cac nc PhngTy va Vit Nam, a c anhdu bng mt s vic ve vang vaco li cho ca i bn, nht la choVit Nam chung ta, o la vic thanhlp ch Quc ng, hay Vit ngphin m. Ngi hoan tt cngcuc la-tinh hoa Vit ng o,ngi a lai tn mnh trongnhng tac phm bt hu, chnh lagiao s c L.

Nhng ngi ta t hoi, ch qucng co phai la mt s vic c nhtghi du cuc tip xuc u Vit, haycon co mt bin c nao khac vvn hoa? Theo chung ti la co, vaco trc ca vic phin m Vit ng.Bin c nay xay ra thm kn hn,

su sc hn, va cung v tht ngi y hn. Co le cung v thiu tai liuva kho khn vic tm toi. o la iuchung ti em trnh bay cach ththin y, trong bai nhan av ch Nm thky XVII.

A V CH NM CHO TI TH KY XVIINgi Vit Nam t ban u hn

a co mt ting noi ring bit hayting Vit. Song con v ch vit thcha ro. Co le vn t y a phathin t i S Nhip, nhng chcchn a thanh hnh va s dung tthi Han Thuyn (th ky XIII). Tuynhin vic s dung y rt co giihan. Ngi thi y co quan nimkhinh ting me e, coi thng chvit hay ch Nm, nu chung tikhng lm, th tng t nh thai khinh th va sao nhang Vit ng cuamt sngi thi ai chung ta. Cacs gia va cac tac gia u a nhnthy s kin y. Ch Nho hay Hant a c dung trong cac hocng, trong cac c quan hanhchnh, trong vic bin soan s a,trong s din at t tng. Ch

Nm th gi mt a v ba conngheo, tiu khin trong vai bacu th, ngm nga my cu hatnoi... Nm na mach que la th,n ni ch Nm tr nn gn nhng ngha vi tm thng, bnhdn, th thin, trai vi ting chco ngha la vn hoc, co hoc,thanh tao. Mt t du khng ung,song rt gn nh thai cua chungta ngay nay, khi noi chuyn makem thm c vai ba ch, vai bacu Phap ng, Anh ng. Noi nmva noi ch la th.

Nhng nu co vn gia nao cothi gi nhan ri ma soan mt cai gbng ch Nm th ch la nhng baihat vn, th phu, ch tuyt nhinkhng ai quan tm soan sach chnm bng vn xui. Phai chngy cung la mt trong nhng c

im cua nn vn chng Vit Namcho ti th ky XVII. Cac thi vn,truyn ky, s ky, a ch u vitbng Han vn, con v Vit vn, chtoan la vn vn. Tnh trang naythc ra con keo dai mai n cuith ky XIX va u th ky XX. Noitt, ngi ta cha co y thc v a vcua Vit ng trong vic giao hoa vatruyn at t tng. Bi th, chNm vn xui cha co mt a vxng ang vi vn t cua mt ncco chu quyn c lp, mt ting noicua moi ngi dn Vit.

CH NM DI MT CUA GIAO SNGI U

Noi chung th mt ngi u th

ky XVII mi tip xuc vi nc VitNam u phai nhn thy mt svic phc tap nay: ngoai th ch

A V CH NM TRONG BUI TIP XUC U TINGIA U VA A TH KY XVII

NGUYN KHC XUYN

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

34/73

T TRONG DI SAN

VN HINVIT NAM34

chnh thc trong cac trng hoc,cac khoa thi, cac giy t, con mtth ch tng t (thc ra ch tngt thi) o la ch Nm. Hn thna, nu ngi Trung Hoa noi ting

quan thoai va vit ting o bngch nho th ngi Vit khi vit thvit bng Han t, con khi noi th noibng ch nm. Nhn xet trn biul mt thai l thuc vn t kha thai cua cac nhn s thi xa.

Giao s Borri a so sanh vicdung ch Han tai Vit Nam thkyXVII tng t nh vic s dungting la-tinh thi Trung c tai uchu. Thi o, La ng la ting cuake tr thc, ting chnh thc day

trong cac hoc ng va la ting cnht, mc du mi nc a co mtting noi ban th, song cha cchnh thc gia nhp vao pham vihoc ng va t tng, cho ti ngayting ban th thay th hn cho La

ng, tingnay tr va v mt tng chkhng conla sinhng ctn.

T h e oBorri thHan t gm80.000 ch,mi chu co mthnh thckhac nhau,

n ni phai ra 10 nm mitrng vit c y u, ma thc raa d u! Ngi Vit Nam a rut

bt th ch vit cua ho, ngha lach Nm, nn ch con chng 3ngan ch thi. Trai lai ngi NhtBan a sang chra mt th mu tgm 48 ch cai co th bin soannhng cng vic thng nht. Songchnh ngi Nht vn trong dungch Han, n ni ngi ta a goith ch vn tt nay la ch cua anba...!

Nu giao s Borri a ro rang cp mt cach s lc ti ch Nm,

th khng phai chung ta se hiu langai a hoc hay vit c th chkho khn y. Tht vy, trong oan

giao s tin khi n truyn ba Kitgiao tai Vit Nam vao thky XVII,tr mt v ma chung ti se ban giaisau, th khng mt ai a to ra thngthao ch Nm. Ngi co tn tui

trong vn hoa Vit Nam, cha cL, khng h lai mt but tch naochng thc ngai a bit ch Nm.iu nay co le khng co chi la: biv ch Nm la th ch va thucloai tng hnh nh ch Han, vathuc loai tng m. Cho nn munbit ch Nm, phai thng thao Hant a. Bi vy i vi cac ngingoai quc, co th noi la mt thanhtr bt kn khng th xm nhp ng.

oc cac tac phm cua giao s

c L chung ta thy ro ngai khngbit ch Nm, ca n ch Han na.Song khng phai v th ma chNm khng co mt a v quantrong trong vic truyn ba Kit giao.Tht vy, chung ta thy rng nhngngi cng s u tin cua giao sc L trong cng vic nay lanhng ngi Vit Nam co hoc,ngha la va thng thao ch Hanva thu ao ch Nm. Nhng ligiao hun, nhng kinh sach ngairao giang c bin chep lai, dnhin bng ch Nm, trong khi ochc chn la nha truyn giao cuachung ta a ghi lai bng th chla-tinh do cac giao s khac khixng va do chnh ngai iu chnhva hoan b dn dn, vi thi gian.Trong mt bnh vin, Simon achep cac kinh sach; ba ch nhavua a lam th vnh lai tt ca bsach giao ly, ba Catarina, thyPhanxic, thy Inhaxu cung a ghilai cac iu v ao; chnh cac giao

hu cung a soan mt cun lch cacngay l tn giao va em in, nht lacu chuyn cac giao oan minBc a gi cho cac giao oan minNam mt b gm 20 cun sach cacgiao s min Bc a soan: d nhinbng ch Nm.

TRN CON NG TM TOI NHNG TACPHM CH NM TH KY XVII

Nh vy, ngay t th ky XVII,vi oan giao s tin khi, ngi tahn a thy co nhng tac phmbng ch Nm. Bi v i ti u, cacngai a dung ngay ngn ng y soan cac sach v tn giao, hoc

phin dch Kinh thanh cho ngiban th oc va hoc. Ch Quc ngthi o mi con trong giai oannghin cu, giai oan phi thai, trong vong s dung, hay ung hn

th nghim cua mt s giao sngoai quc va co le ca mt snhng ngi Vit cng tac mt thitvi cac ngai. Co th noi c rng:chnh cun sach Quc ng u tinma chung ta ngay nay c bit,cun Phep giang tam ngay...cuagiao s c L in nm 1651, a quamt giai oan ch Nm trc khic phat hanh thanh sach bngQuc ng hay Vit ng phin m.

Vy, nhng tac phm tn giao

bng ch Nm tin khi y, ngha latrc sau hay ng thi vi ninhiu 1651, co hay khng, nu co thai la tac gia va gm nhng quynnao?

Tac gia Thanh Lang, trong cunBiu nht lam vn hoc cn ai,Sai Gon, nm 1958, a co cng choc gia hiu bit thm v vnchng Kit giao. Trong nhom nhavn nay, ngi ta thy giao s cL (thky XVII), thuy t ch Quc

ng, linh muc Philipph Bnh (thkyXVIII), nha vn lu lac ni qungi. Nh vy, hai th ky XVII-XVIII, Kit giao ch lai cac tai liuch Quc ng, con ch Nm thtuyt nhin khng co, hay chac tac gia ban giai ti (theoThanh Lang)

Nm 1959, linh muc NguynHng a cho xut ban bLch struyn giao Vit Nam, trong otac gia a danh mt oan dai cp ti cac tha sai dong Tn vinn vn hoa Vit Nam. Ngi tach nhn thy giao s c L vich Vit phin m do ngai hoanthanh va mt smy giao s khaca lu lai nhng tac phm thucphong hoa, lch s. Vn cacsach soan bng ch Nm a khngc nghin cu ti. Ngi ta cocam tng nh hnh anh qua v aicua giao s c L a choan ht schu y cua soan gia. Thc ra, victhanh lp ch Quc ng la mt binc rt mc quan trong cho tin vn hoc nc nha, song khng phaich co nhng s nghip v ch Vit

Giothu hiu ht- th phap chNm cua Nguyn Quang Thng

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

35/73

VN HINVIT NAM 35

phin m trong thky XVII, ma conco mt nn vn hoa ch Nm angcho ta chu y ti na. u cung la mtthiu sot cua b Lch s rt quy vart cng phu, b s Kit giao th

nht vit cach khoa hoc va y utai liu, nht la nhng tai liu chabao gi n hanh (Nguyn Hng).

NHNG VN LIU CH NM TH KYXVII HIN NAY C TANG TR TAI THVIN QUC GIA PARIS

Nm 1951, trong khi su tmnhng sach noi v v truyn giaothi danh tai ng Nam A, chaSchurhammer, ngi c a giithiu vi th gii Cng giao mtnhn vt ngi thanh Napoli bn Y,

ngi a giang ao tai Vit Namcung vao thi ky vi cha c L. ola cha Girlam Majorica (1591-1656), ngi a soan nhiu sachtn giao bng ch Nm, trong o conhiu tch truyn thanh, sach giaoly va tiu s Phanxic Xavie.Nhng kt qua cua vic khao cunay a c ng trn mt tap chbng ting c nm 1951 (GeorgSCHURHAMMER, AnnamitischXavierius Literatur ng trong

quyn MissionswissenschaftlicheStudien, Anchen, 1951 tr.300-314).Giao s Schurhammer trong khi

kim im nhng vn liu tai Baotang vin cua dong Tn Rma,mi ch bit trn giy t v thn thva s nghip cua Majorica, songthc ra cha tm ra chnh nhng tacphm o. Cung nh trong mt tailiu khac, ngi ta thy rng: khimy giao s u tin thuc Hitruyn giao ngoai quc Paris n

Vit Nam, ngha la vao nhng nmsau nm 1660, cac ngai a vi vathu c trn di 50 cun sachvit bng ch Nm va gi ngay vu chu, gi lam tang vt va kynim. Cho nn vi cng cuc cuaSchurhammer va tai liu trn, ngita c bit chc chn a co mts tac phm va a co mt tac giasoan sach tn giao.

Co le do mt s tnh c, trongkhi chu trong nghin cu nhng tailiu vn hoa c Vit Nam tai uchu, giao s Hoang Xun Han akham pha ra mt ssach kha quantrong bng ch Nm hin lu tr tai

th vin quc gia Paris. B sachnay a do giao s Majorica dch haysoan. Nh vy, cng vic cua ngHoang Xun Han a n xac nhnnhng tm toi cua Schurhammer.

Tt ca nhng tac phm nay ucon la ban thao vit tay. Giao s ata lai nh sau: Nm 1951, trong khik khai th muc v nhng sachbng ch Nm lu tr tai Th vinquc gia Paris, ti a tm ra mt sban thao cua nha tha sai o(Girlam Majorica), con nguyn tthi tac gia. Tt ca u xut x tmt chung vin Truyn giao ngoaiquc, va a c xp vao ngnHan t, nht ngn Fourmont. Hu

ht cung mt kh chung (16x25)vit trn giy do, ong theo sachnho, ba bng vo cy pht cy. Mauba xam xam, mm va dai. Chncun trong b o chc chn la cuamt ngi, bi v bia u co duhiu ring la gp lam ba mt.

Theo bai chnh giao s a chong mt tp san s liu (HoangXun Han, Girolamo Majorica, sesoeuvres en langue vietnamienneconservees a la bibliothequenationale de Paris, trong ArchivumHistoricum Societatis Iesu, volXXII, 1953, tr.203-214) th li vitthao c, thuc thky XVII hay XVIIIrt d oc va nhiu khi rt ep.Trong nhiu quyn, ngi ta oc titn ngi sao lai, t nh Vito Tri, mtngi kha quen bit trong hang linhmuc Vit Nam tin khi th ky XVII.Tn tac gia cung c bin bngch Nm: Chi-yo-ni-mo Mai-o-yi-ca hoc bng ch Roma:Jeronymo Mayorica.

CUC CACH MANG CH NMa v ch Nm trong giai oan

nay la mt cuc cach mang. NuH Quy Ly a mt phn nao thtbai trong vic tin c ch Nm lamvn t chnh thc trong gii vn hocva dn chnh, nu sau nay, thkyXVIII vua Ty Sn Nguyn Hu mich khi xng va cha kp hoan ttcng cuc dch thut cac sach rach Nm va dung ch nay trongcac khoa c, th ngay u th kyXVII, cac giao s ngi u, nht laMai Do ngi Y a thc hin ccuc cai cach ln lao va bn b. o

GIAO S MAI DO (MAJORICA)

Giao s Mai Do, thuc dongTn, sinh nm 1591, tai thanhNapoli, nc Y. Gia nhp Dong

nm 1605, n nm 1619 cc sang n . C theo thu tucthi o, ngai qua Lisbon, thu B, ri Goa hai nm. Vao nm1623, ngai khi hanh nMacao, vi y hng ti truyngiao tai Nht. Song v ncNht ang khung b Kit giao,cho nn ngi ta thy ngai trlai Macassar, ri ti min Namnc Vit, chc la tai Hi An.

Sau 5 nm, ngha la nm 1629,ngai b truc xut, luc o ngai athng thao Vit ng lm. Trungu tai t Cham, ngai b tnglao va ch c cu thoat la nhs can thip cua ngi B: ngaitr v Macao.

Nm 1631 ngai ra angNgoai (Bc) va truyn giao taiy nhiu nm.

Theo cha Schurhammer va

ng Hoang Xun Han, th ngaimt ngay 27 thang 1 nm 1656.Mt tai liu khac con cho bit langai cht tai thu Ha Ningay nay.

la ly ngn ng, vn t cua ngia phng giao hoa ngi aphng, dung ch Nm truynba tn giao cho ngi Vit ma ngot50 cun sach cua Mai Do la mtbng chng v ai.

Nhng nu goi vic s dungch Nm cua Mai Do la mt cuccai cach ln lao trong nn vn hoanc nha, th phai noi ngay nvic sang lp ch Quc ng, cungtrong th ky XVII la mt cuc caicach ln lao khac.

Nh th hai nhn vt, hai snghip phai nhc n, trong giaioan chuyn hng cua vn hocnc nha, khi bc sang mt thiai mi, o la giao s Mai Do vinhng tac phm vit tay bng chNm va giao s c L vi nhngsach in bng Quc ng.

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

36/73

u th ky 20 khi t ncta a hoan toan ri vaos h cua thc dnPhap, Phan Bi Chu vit Nghn ly do chm mt cua nc ta,

duyn c khn n cua dn tath co hai bnh: ngu dai va henyu. Trong mt ch khac Cuphn tch thm Mt la khng coquyn chn khi ch kh chonhn dn... Mt khi kh dn cham mang th ngu dai co ti g?Mt khi kh dn cha phn khith hen yu co trach g?.

Vy mun hng dn tr vachn dn kh th khng co con

ng nao khac la phai hoc.Nhng hoc u va hoc nhngg? Tt nhin khng th da vaotrng hoc cua Phap va cua triunh phong kin v nhngtrng o ch ao tao ra nhngngi lam n l ma thi. PhanBi Chu chu trng tm mtcon ng khac, o la xutdng du hoc. Vi nh hngo nm 1904, Phan Bi Chuthanh lp Duy Tn hi va nnm 1905 cu bt u a hocsinh sang Nht Ban. y la mtvic lam v cung nguy him vakho khn. Mt la phai vt quali cua bon mt tham Phap luco ang chng day c cacim giao thng quan trong vinc ngoai; hai la long yu nccua nhn dn ta va c bit lathanh nin th tha, nhng conem nha giau, mt bc khng

dam ra khoi ca, ma nhngthiu nin thanh han (nhangheo) khng khac g troi chn.

Cho nn thi gian u, sau mythang i vn ng cung ch cco 3 ngi la Nguyn ThcCanh, Nguyn in ngiThanh Chng (tnh Ngh An)

va L Khit qu Thanh Hoa. Saukhi sang Nht Ban, c s giup cua Lng Khai Siu, cu avit bai Khuyn quc dn t trdu hoc vngi v nc ku going bao giup tin cua chohoc sinh du hoc. Trong bai vn,ngoai vic phn tch nhngnguyn nhn lam dn ta ngu henta phai tm ng xut dng duhoc t cu, cu a nu nguyn

nhn v sao du hoc sinh con t vacon thiu. Ngi giau co th sva nn khng dam tin ln, kengheo kh th thiu cua nnkhng th ng dy. Sau khikhng nh s giup cua ngbao la co th thc hin c vanht nh kinh ph se giai quytc, cu ra tiu chun cua duhoc sinh: Chon trong am conem tre tui nhng ai thng minh,co ch, lai chu c lao kh thtt nht, nu khng th chonnhng anh em tuy khng thngminh lm nhng co ch hngbn b cung rt tt, cang tre tuicang hay. Con trach nhim cuacac thiu nin du hoc th phaico long gian kh khng sn,phai co th tin thng khnglui. Tt ca nhng y ngh xngby nh ru che, c bac, trai gai bm u ht sc ngn nga.

Tt ca nhng s thc dung anoi trong chng trnh nhatrng u ra sc nghin cu.

Chm chu hoc tp sao cho khoi phu tm long nhit thanh giup cua ng bao.

Trong khi ch i kinh ph ttrong nc gi ra, mt s hoc

sinh na lai ti Nht, nhng vkhng co tin nn ho phai chung trong mt gian bunghep, n cm gao hm vi muitrng, phai chu ng cai ret ghngi t Nht, ung la aocm nhat chng vi c hannhng khng mt ai nan chbun ba. Ho a tm cach t kimsng va t hoc ting Nht chun b cho vic vao hoc sau

nay, o la nm 1905.Nh tinh thn yu nc cuanhn dn Ba Ky va nhit tnhvn ng cua cac ng ch cuaPhan Bi Chu nh Tng Bat H,Tiu La Nguyn Thanh... Nm1907 s du hoc sinh sang Nhta co n 100 ngi va sang 1908th ln n 200 ngi, trong snay co nhng ngi ch mi 9, 10tui nh Trn Vn An, Trn VnTh, Hoang V Hung. Nh sgiup cua mt s chnh khachNht Ban nh Phuc ao,Khuyn Dng Ngh, tt ca hocsinh u c vao hoc trongng A ng vn th vin. y, bui sang anh em c hocvn hoa gm ngn ng, vn hoc,s, a, toan, vt ly, hoa hoc, tuthn lun ly... tt ca u daybng ting Nht, bui chiu hocqun s. Vic giang day trong

lp hoc do ngi Nht thc hin,con ngoai lp hoc do ta amnhim.

VN HINVIT NAM36

PHAN BI CHUvi dong giao duc yu ncPHAN TRONG BAU

T TRONG DI SAN

8/9/2019 Tp ch Vn hin s 5 nm 2008

37/73

VN HINVIT NAM 37

tng cng cng tac quan

ly hoc sinh, gia nm 1907, PhanBi Chu a t chc Vit NamCng Hin Hi do Ky NgoaiHu Cng lam Hi trng,Phan Bi Chu lam Tng ly kimGiam c. Tt ca hoc sinh usng bng kinh ph do ng baotrong nc gi sang, ngoai rakhng con mt thu nhp naokhac.

T cui 1907 n mua thu1908, tnh hnh rt kha quan, mts phu huynh trong nc sangthm cung ht sc phn khi tintng tin cua dn tc, o lathi ky c y nht cua PhanBi Chu.

Nh vy ni dung cua trnghoc trong phong trao ng Du lag? Nh ta a bit y la giaioan u, giai oan cu mi cthao cui s lng, nh cu a noikhi thanh lp Duy Tn Hi Muc

ch la ct sao khi phuc cVit Nam, lp ra mt Chnh phuc lp, ngoai ra cha co chu

ngha g khac. Cung vy, nh

khi mi c tip vi Thin haai th lun cua Nguyn LTrach th mt trong nhng vn tm c i