8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

1/79

QUYT LAM RANG R

NC NHA VIT NAM

Chu tch NcNguyn Minh Trit

Thu tngNguyn Tn Dung

Chu tch Quc hiNguyn Phu Trong

Ky hop th 9 Quc hi khoa XI a chnh thcthc hin vic chuyn giao nhn s lanh aocao nht cua t nc. Sau khi Chu tch Nc

Trn c Lng, Thu tng Chnh phu Phan VnKhai, Chu tch Quc hi Nguyn Vn An co n tnhim va c Quc hi min nhim, Quc hi a bung Nguyn Phu Trong lam Chu tch Quc hi, ngNguyn Minh Trit lam Chu tch Nc va ng NguynTn Dung lam Thu tng Chnh phu.

Mt th h lanh ao mi c anh gia la tre trung,nng ng, co uy tn a c la chon lanh ao t

nc. D lun trong va ngoai nc anh gia cao th hlanh ao nay.Trc khi c c chc Chu tch Quc hi, ng

Nguyn Phu Trong a khim tn oc hai cu th"Nghmnh phn mong canh chun. Khun xanh bit covung tron hay khng". Gp g bao ch sau khi c c,ng Nguyn Phu Trong tin rng mnh se phat huy cnhng thanh cng cua Cu Chu tch Quc Hi NguynVn An, tip tuc i mi hoat ng cua Quc hi,xng ang la c quan quyn lc cao nht cua t nc.

Tn Thu tng Nguyn Tn Dung bay to quyttm: "Thu tng Chnh phu va Chnh phu setp trungsc ti p tuc y manh cai cach toan din nn hanhchnh quc gia xy dng h thng hanh chnh trongsach vng manh su sat va gn bo vi dn ht long

phuc vu nhn dn kin quyt kin tr thc hin ng bcac giai phap phong chng tham nhung lang ph quanliu xem y la mt trong tm cng tac cua Chnh phutrong thi gian ti". Va nhng hanh ng u tin trncng v Thu tng cho thy ng se kin quyt hanhng theo nhng g mnh a ha trc Quc hi vaNhn dn.

"Ti se cung vui vi cai vui cua moi ngi ngthi cung chia se nhng ni bun, nhng ni au cuangi dn. Ti se lam ht sc mnh sm vi inhng ni au o...", vai phut trc khi c c chc

Chu tch Nc vi s phiu tan thanh rt cao(94,12%), ng Nguyn Minh Trit a chn thanh hanh vy trc cac ai biu Quc hi. Va trong dinvn nhn chc ngn gon, gian d cua ng, tn Chu tchNc cung a co hai cu th c cac ai biu v taynhit lit tan thng:

"Chung mnh nng n quc giaQuyt lam rang rnc nha Vit Nam".Hai cu th cua tn Chu tch Nc biu l quyt

tm hoan thanh trong trach cua th h lanh ao micua t nc.

Xin t tron nim tin va hy vong vao quyt tm

nay.

VN HIN VIT NAM

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

2/79

Ha Ni

4. Trang trong, m cung va nhiuyngha

TRNG HOANG8. Tng lai sn khu nm ngay

trong cac trng phthngL NGOC CNG

10.Mt d an hp long dn

HOANG CHNG13.Lam sao m hnh sn khu hocng phbin trong ca nc

PHAM TH THANH14. Cn tr thanh chng trnh

chnh khoaNGUYN VN KHANH

15.ng Anh vi d an sn khuhoc ng

NGUYN QUANG PHU16. Sn khu hoc ng Yn Bai

TRN HUYN THANH

17.Hao kh sn khu hoc ngBnh nhNGUYN GIA THIN

28.Hi trong nhac truyn thng VNN TRUYN

VN HINVIT NAM

30. Nguyn Du va ngi nnhaccng t Long Thanh

TH ANH34. Thy an VoTn Hng va tp

Cnhac Tm nguynTRN PHC THUN

36.Du Hng vi Suy Vn gia daiTRN BANG

40. Ti va kch th Kiu LoanHOANG CM

44. Nhng bc anh qu hng C

48. Vong cat THI KHANH50.Nhac s Tam Tr

NGUYN THUYT PHONG56.m Thac a

BCH NGOC58.Lhi n chn gian

L BA LIU64. ng Ty chi giy do

QUANG PHUNG66. E.Hebrard vi Ha Ni

GIA NINH

Trn ThaiTng

Tap ch xut ban hang thangGiy phep hoat ng bao ch s 397/GP-BVHTT

Toa soan - Tr s:30/79A Ly Nam - Ha NiT: 04.7471896; FAX: 04.7337686Email: vanhienvietnam@hn.vnn.vn

Vn phong ai din tai TP.HCM:288B, An Dng Vng,Qun 5, TP.HCMT: 08.8353878

Chu nhimHoang Chng

Pho Tng Bin tp Thng trcNguyn Th Khoa

Pho Tng Bin tpNguyn Th KyPham Vit LongNguyn Minh San

Giam c iu hanhVo Thanh Tn

Th ky toa soanT My Sn - Nguyn Hu Phai

Hi ng Bin tpNguyn Nam Khanh - Trn Bang - MchQuang - Trn Vn Kh - H S Vnh - Vu Mao- Thai Kim Lan - Pham Th Thanh - ngNht Minh - oan Th Tnh - Trng Lu -Thanh Hng - Nguyn Thuyt Phong

Trnh bayT My Sn - ng Ngoc Quang

Ba 1Nu ci Thac aAnh: Nht Anh

Tai tr phat hanhDoanh nghip sach Thanh NghaTP. H Ch Minh

In taiXng in Tin hoc, Ha Ni

Gia: 16.000

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

3/79

5 Years of

10.Hanoi's Old Quarter: The36 StreetsTRAN DINH

22. Tran Thai Tong - A HumanImage in Vietnam's Zen Studies

THAI KIM LAN36. Diu Huong with "Suy Van

Feigns Insanity"TRAN BANG

40. Me and "The Poetic Drama ofKieu Loan"HOANG CAM

44. Photos of homelandDO DUC

50. The Musician Tam TriNGUYEN TUYET PHONG

Listen to a crane

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

4/79

VN HINVIT NAM4

bnh lunS KIN

TRNG HOANG

Ln u tin Nha hat Hng Ha, rap hat ln thhai Thu Ha Ni, rap hat danh ring chongh thut Tung a c vinh d tchc lmng tho cua ngh s Tung cao nin nht, o la cyai thu Tung Mch Quang. Tht cam ng khi hangtrm v khach mi, a s la vn ngh s, cac nha quan

ly, cac c quan vn hoa ngh thut va bao gii a comt. Hang chuc lng hoa ti thm, c gi ti tmoi min t nc, t TPHCM, Bnh nh, a Nng,Khanh Hoa, a Lat va nht la Thu Ha Ni, thhin s trn trong, s tn vinh va bit n i vi mt

con ngi a em ht tai nng, sc lc cua mnh cnghin cho nn ngh thut dn tc nc nha vi baonhiu cng trnh gia tr. Va cam ng hn na khi bui

Trang trong, m cung

va nhiu y nghao la nhng g chung ta cam nhn tai bui hopmt mng tho 90 tui nha nghin cu, soangia Mch Quang do Trung tm NCBT&PHVHDT,Nha hat Tung T, Hi ng hng Bnh nht chc tai Thu Ha Ni ngay 28/6 va qua.

ng ch Pham Quang Ngh - Uy vin B chnh tr, B th Trung ng ang chuc mng Nha nghin cu , soan gia Mch Quang

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

5/79

VN HINVIT NAM 5

chiu hm trc, ng ch Pham Quang NghUVBCT, B th T ang, B trng B VHTT, du rtbn nhng a danh thi gian n thm va tng hoa,tng qua cho cu Mch Quang tai t gia. ng ch Btrng a tro chuyn thn mt vi nha nghin cu soangia Mch Quang v ngh thut dn tc va anh gia caonhng cng trnh nghin cu sang tac cua cu.

Th trng B VHTT, NSND L Tin Tho,Thng tng Nguyn Nam Khanh, Chu tch Hing hng Bnh nh, Pho chu tch thng trc HiNSSKVN, NST L Chc, Cuc trng Cuc Nghthut Biu din NST L Ngoc Cng, TS TrnThanh Hip, Hiu trng Trng ai hoc Sn khuin anh, ai din Chu tch UBND tnh Bnh nh,

GS.NSND Trn Bang, GS.TS Trn Vn Kh, GSTrng Lu, cac NSND ng Nht Minh, Pham ThThanh, Mn Thu va nhiu quan chc, NSND, NST,nhiu GS, TS khac va ng ao ngi thn, ban be,ng nghip cua nha nghin cu, soan gia Mch Quanga n vi bui hop mt y y ngha nay.

GS Hoang Chng a nu bt nhiu thanh tchxut sc cua nha nghin cu soan gia Mch Quang-ngi a c nhn Giai thng Nha nc, Giaithng ao Tn va Hun chng Lao ng hang Nhtvi nhng cng trnh nghin cu va sang tac tiu biu.

Th trng, NSND L Tin Tho, mt trong nhnghoc tro xut sc cua Mch Quang, nhit lit hoannghnh Trung tm NCBT&PHVHDT cung Nha hatTung T va Hi ng hng Bnh nh a co sangkin t chc mng tho 90 tui cu Mch Quang, mtvic lam khng ch tn vinh, ng vin mt ngh s,nha nghin cu cao nin co nhiu cng lao, nhiuthanh tch, ma con co y ngha tn vinh va cao nghthut truyn thng Vit Nam noi chung.

ai din tnh Bnh nh a oc bc th chuc mngcua Uy vin T ang, Chu tch UBND tnh Vu HoangHa, vi nhng li chuc mng chn thanh va nng nhitcua qu hng nha nghin cu, soan gia Mch Quang.

Thay mt hn 2000 hi vin, NST L Chc, PhoChu tch thng trc Hi NSSKVN a oc mt bctm but xuc ng bay to long knh trong va yu mnMch Quang - .ngi gi ngi n thing cua sn khudn tc bng 90 nm sng va cng hin ht mnh cuang.

GS, TS Trn Vn Kh va Phap v, chn aukhng ln sn khu c, ng a ng ngay day ghu tin phat biu rt dai nhng iu tm c cua mttri m tri ky cua cu Mch Quang, v nhng tm huytva nhng cng hin ln lao cua cu cho nn ngh thutdn tc nc nha, c bit la nhng phat minh va lythuyt nh "cu truc ng m" c ca trong va ngoainc nghin cu va ng dung. Ca hi trng nghenngao khi GS.TS Trn Vn Kh chuc mng va m hnnha nghin cu Mch Quang trong li hen c cungnhau phn u ti hi th cui cung cho sn khu vangh thut dn tc.

Bui l mng tho 90 tui cua cy ai thu Tung

Mch Quang cang thm co y ngha khi cac chau thiunhi thu ln mua hat nhng bai chuc ng, chuc ba vaNSND Mn Thu cung cac cac ngh s nha hat TungT din my trch oan hay trong v tung "MaTam",v tung hin ai u tin cua Mch Quang vit vcuc u tranh chng My cua ng bao min Nam, mli cho Nha hat tung T i vao tai hin ai atnhiu thanh cng rc r.

Nhng bng hoa ti thm, nhng nu ci rang r,nhng giot nc mt kn ao, nhng li chuc tt ep tay long va nhng ha hen tm huyt. Bui hop mtmng tho 90 tui nha nghin cu soan gia MchQuang, rt t nhin, a tr thanh mt bui hop mtbiu l tnh yu va nim tin vao s trng tn cua snkhu va ngh thut truyn thng dn tc.qNSND Mn Thu va cac ai biu chuc mng cu Mch Quang

Nha nghin cu Mch Quang va GS.TS Trn Vn Kh

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

6/79

VN HINVIT NAM6

NSND L TIN THOTh trng B Vn hoa Thng tin

Chiu hm qua (27/6), /cPham Quang Ngh, Uy vinB Chnh tr, B th Tang, B trng B VHTT, cunga n thm va chuc mng bacMch Quang. ng ch a anh giacao nhng ong gop ang quy tronghn na th ky qua cua nha nghincu, soan gia Mch Quang i vi

nganh VHTT, i vi s nghip gign va phat huy di san ngh thutdn tc.

Sinh ra trn qu hng Bnhnh cua bc hu tao Tn, mttrong nhng cai ni ln nht cuangh thut Tung, sm tip thuc tinh hoa vn hoa truyn thngcua qu hng, sau hn na th kyhoc tp, lao ng sang tao khngmt moi di anh sang cua ng li vn hoa vn nghcua ang va Bac H v ai, bac Mch Quang a tr

thanh mt trong nhng nha nghin cu va soan gia snkhu hang u t nc trong thi ai H ch Minh virt nhiu tac phm xut sc nh cac tac phm nghin

cu "Tm hiu ngh thut tung", "c trng nghthut tung", "m nhac va sn khu kch hat dn tc",

"Kinh dch va ngh thut truyn thng", "Khi ngunmyhoc dn tc"... va cac kch ban sn khu "MaTam","Quang Trung", "Pht c nng t", "Thanh gm hat

Mt tm gng sangv s gn bo gia ch tai va ch tmThay mt nganh VHTT,ti xin chuc mng ngayvui nay cua bac MchQuang va con chaucung la ngay vui chungban be, ng ch, ngnghip va khan thnhgia xa gn cua nhanghin cu, soan gialao thanh Mch Quang.

NSND L Tin Tho chuc mng Nha nghin cu Mch Quang

GS.TS Nguyn Thuyt Phong va Nha nghin cu Mch Quang

bnh lunS KIN

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

7/79

VN HINVIT NAM 7

Ngi gi ngi nsn khu dn tc

AO DIN, NST L CHCPho Chu tch thng trc Hi Ngh sy Sn khu Vit Nam

Ca nhn ti mun hng n sn khu dn tcbng phn tm linh Vn hoa v mt ngi nthing cua ao ly, ng x, tn tai va phat trintri thc cua dn tc cung vi chiu dai va chiu su cuathi gian lch s.

Ngi n - cho ta mt cam nhn cao ep, sang trongva thanh knh. Nhng cn co nhng "tm nhn hutrach" trng nom... v tre chn tru a nhiu lai haynghch pha, ke v tm lai thch be canh hai la... gybun.

Ngi bit ao, hiu, yu va lam cho hng thnh yngha cua s gi gn va phat trin khng nhiu.

Trong s t o - ng "T" Nguyn Mch Quang lamt "n chu", mt tn chu; va mn nguyn ch,va truyn phat hu sinh.

goc nghin cu - phn ly thuyt trit lun cuang khng kh cng v trong o lai co cai mm deo cuangi sang tao. cai sn chu cua ngi soan gia, nglai tm but dng l phn tao thm cua mnh. Hai cngvic ln y trong mt con ngi la thng nht va... phusa!

Co le khng phai ch la ng Mch Quang va snkhu dn tc, trong o Tung la su hn khi ng quantm, ma rng ra la ng va Vn hin, Vn hoa dn tc -ng nghin cu tm ra tinh tuy va ng "soan gia" lam cho xanh rp.

Nhng ngi lam sn khu Vit Nam va cac ngnghip, cng chung trong va ngoai nc yu Vn hoacua chung ta - ghi nhn Cuc i va cng vic kemtheo 90 nm sng va cng hin cua ng.

Va "Ngi gi n sn khu dn tc" Nguyn MchQuang a lai co thyn tm khi con, chau ng a laini ca ch, ca nghip, ca tm ao cho iu thing lingy.

ng cung lai yn tm c v ng nghip va hoctro, v cng chung yu ng va qua ng ma yu Vn hoaVit Nam.

Xin c thay mt cho Hi Ngh s Sn khu Vit

Nam vi ca ngan Hi vin - knh chuc Ngh sy nhngli tt ep nht.qTm but

b", "Gic mng h hoa", "Ni long ba me"...Mt trong nhng thanh tu ni bt nht cua bac

Mch Quang la a co nhng phat hin, tng kt co giatr khoa hoc cao v nhng c trng cua sn khu vangh thut truyn thng, gop phn quan trong dn tcvao vic xy dng h thng ly lun v my hoc vangh thut hoc dn tc. Bac Mch Quang cung la mttrong nhng chin s kin nh, trit nht trong cucu tranh bao v va phat huy nhng di san ngh thutdn tc, chng lai nhng hin tng "gieo vng rang", nhng biu hin lai cng, mt gc, xa ri cingun dn tc trong hoat ng vn hoa ngh thut.

Lao ng, tai nng va nhit huyt cua bac MchQuang a c nha nc, nhn dn va ng nghiptn vinh xng ang qua tm Hun chng Lao nghang Nht, Giai thng Nha nc v VHNT va Giaithng ao Tn.

Trng thanh t cai ni ngh thut tung, ti tng

la mt hoc tro cua bac Mch Quang va a nhn ct bac nhng bai hoc ang quy lam ngh va lamngi. Bac Mch Quang la mt tm gng sang v sgn bo gia ch tai va ch tm, v s v t tn tuyht mnh vi ngh, vi ban be, ng nghip, nht lavi cac th h tre cua ngh thut dn tc.

Hm nay, ti rt vui mng khi thy du a bcvao tui 90, du sc a yu, bac Mch Quang vn conrt minh mn, vn con nguyn mt nhit huyt tretrung i vi sn khu, vi ngh thut dn tc, mtkhat vong hoc tp, lam vic ong gop. Xin chuc Bacsng lu trm tui cung gia nh con chau, cung ban

be, ng nghip, cung nn ngh thut truyn thngdn tc trong vn hi phuc hi va phat trin manhme.q

Nha nghin cuMch Quangtra li phong vn

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

8/79

VN HINVIT NAM8

NHT ANHthc hin

Tha /c Cuc trng, vi tcach ngi ng u c quanc giao nhim vu chu tr victhc hin d an "Sn khu hocng", mt d an c anh

giala rt thit thc va hiu quatrong vic gign va phat huydi san sn khu truyn thngquy bau cua dn tc, xin anhcho bit anh giacua mnh vnhng thanh tu c ban cua 5nm thc hin d an.- Co thnoi y la mt d an ra

i trn tinh thn ngh quyt T 5(khoa 8). T nm 1998, NSNDPham Th Thanh, Cuc pho cucNTBD, sau khi khao sat kinh

nghim cua ban be quc t, thy rovic a sn khu truyn thngvao hoc ng la mt trong nhng

giai phap hiu qua nhtbao tn va phat trinsn khu truyn thng,nn a xut d an vavn ng quy For tai tr Cuc NTBD trinkhai thnghim tai mts trng PTTH trong

nc. D an a cnganh Giao duc, nganh VHTT vacac a phng ht sc hoannghnh va ung h, c cac chauhoc sinh hng ng nhit tnh.Bui bao cao kt qua thc hin dan tai thu Ha Ni vao gia nm2000 a gy n tng rt tt, chothy trin vong nu d an tip tucc trin khai thc hin rng raihn.

Sau khi Trung tm Bao tn va

Phat huy Ngh thut Dn tc (nayla Trung tm Nghin cu Bao tnva phat huy Vn hoa Dn tc)

thanh lp, GS Hoang Chng vaNSND Pham Th Thanh, Giamc va Pho giam c Trung tm,a tip tuc lp d an "Sn khu hocng" trnh ln chnh phu, cPho thu tng Pham Gia Khimchp thun, co y kin ch aonganh VHTT va GDDT lp khoach trin khai d an. Chp hanhy kin cua Pho Thu tng, BVHTT a giao cho Cuc NTBD chu

tr phi hp cung Trung tmNCBT&PHVHDT thc hin d antrong thi han 5 nm 2001-2006.

NST L Ngoc Cng

Cuc trng Cuc Ngh thut Biu din

Tng lai cua sn khutruyn thng nm ngaytrong hoc ng

Cuc Ngh thut Biu din (B VHTT) va Trung tm Nghin cu Baotn va Phat huy Vn hoa Dn tc ang gp rut chun b tng kt 5nm thc hin d an "Sn khu hoc ng" (2001-2006) vao cuithang 7/2006. y la d an Thu tng Chnh phu trc tip phduyt, c B VHTT va B Giao duc ao tao giao cho Cuc Nghthut Biu din va Trung tm Nghin cu Bao tn va Phat huy Vnhoa Dn tc phi hp thc hin, a at nhng kt qua rt angmng, c d lun xahi ung h nng nhit. Nhn dp nay, phongvin VHVN a co cuc trao i vi NST L Ngoc Cng, Cuctrng Cuc Ngh thut Biu din v nhng thanh cng cua victhc hin d an trong 5 nm qua va khoach trin khai d an trongnhng nm ti...

NST L Ngoc Cng

vn hinDIN AN

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

9/79

VN HINVIT NAM 9

Nu d an "Sn khu hocng"do quy For tai tr ch thchin th im tai 9 trng PTTH 3 a phng th d an "Sn khuhoc ng" c chnh phu cpngn sach a trin khai n gn 60trng cua 18 tnh, thanh ph canc trong vong 5 nm qua.

Chng trnh co cac bc tchc:

1. a cac n v sn khuchuyn nghip Tung va Cheo ncac trng PTTH biu din cactrch oan hay phu hp vi hoc

sinh kt hp mi cac chuyn giagii thiu nhng net c sc cuacac b mn sn khu quy gia nay.

2. C cac ngh s v tuyn sinhva thanh lp cac Cu lac b snkhu truyn thng tai cac trng,ao tao nhac cng va din vinbiu din c cac trch oantung cheo truyn thng.

3. u t mua sm cac trangthit b biu din nh phng man,m thanh, anh sang, phuc trang,hoa trang. T chc biu din cactrch oan do cac chau a hoc tpc cho hoc sinh trong trng vaphuc vu rng rai nhn dn aphng.

Co th thy ro d an a atc nhng thanh cng c bansau:

1. Khi ng c mt phongtrao si ni tm hiu ngh thut snkhu truyn thng dn tc trong

cac trng ph thng, em nhnggia tr tinh hoa cua sn khu truynthng tip cn c vi th h tretrong nha trng, giup cac em tipthu nhiu bai hoc lun ly ao ctt ep t cha ng, hiu va yumn, t hao vi nhng tinh hoangh thut truyn thng dn tc.

2. Bc u ao tao mt th hkhan gia tre am hiu va hm msn khu truyn thng, nn tang cban gi gn phat trin cac bmn sn khu quy gia nay hmnay va trong tng lai.

3. Phat hin nhng nng khiu,

nhng tai nng tre cho cac b mnsn khu truyn thng dn tc co k hoac ao tao, bi dng trthanh lc lng k tha cua cacn v sn khu truyn thngchuyn nghip, khai m hnggiai quyt mt trong nhng vn nhc nhi va b tc nht cua cacn v nay. 5 nm chu tr thc hin dan, anh cothrut ra nhng baihoc kinh nghim g cho victip tuc thc hin d an trongnhng nm ti?

- Theo ti, 5 nm trin khaithc hin d an "Sn khu hocng" co th em lai cho chungta nhng bai hoc quy gia sau:

Th nht, nu chung ta uthng nht rng vic bao tn nghthut sn khu ch tht s hiu quatrong nhng bao tang sng th hthng cac trng ph thng se lamt h thng bao tang sng hiuqua khi ta thc hin thanh cngcac d an "Sn khu hoc ng".Co th thy ro rng cac em hocsinh co kha nng tip thu rt tnhin va thch thu nhng gia trtinh hoa cua sn khu truynthng. Cac chong trnh biu dincua cac em du con non nt nhnglai ht sc thu hut s quan tm cuacac bc phu huynh, nhiu buidin cua cac "CLB Sn khu hocng" co khi con ng ao khangia hn ca nhng bui din cua cac

n v sn khu truyn thngchuyn nghip. Tng lai cua snkhu truyn thng nm ngay trongchnh cac trng phthng.

Thhai, chng trnh sn khuhoc ng co nhng tac dung toln, vt ra ngoai nhng muc tiucua chng trnh. Tip cn cmt cach trc tip sinh ng, chung nhng tinh hoa cua sn khutruyn thng, cac em hoc sinhkhng ch nhn c nhng baihoc v ngh thut n thun macon la nhng bai hoc su sc, thmtha v lun ly ao c truyn

thng cua dn tc. Sn khu hocng co thva cn phai tr thanhmt chng trnh chnh khoa taihoc ng. Sn khu truyn thngcn hoc ng va hoc ng cungrt cn s co mt cua sn khutruyn thng.

d an "Sn khu hocng" thanh cng toan ven, atc hiu qua xa hi thit thc, lubn hn, d an phai c thc hinlin tuc, qua nhiu tng nc, cp, phai co s phi hp ng bgia nganh VHTT, nganh GDT,

cac a phng, cac trng phthng va phu huynh hoc sinh, tnhn thc n hanh ng. ambao thanh cng cua d an, cn huyng c s tham gia tm huyt,kin nhn cua i ngu cac ngh schuyn nghip, cac ngh nhn snkhu dn tc tai cac a phngn v. 5 nm u tin cua d an"Sn khu hoc ng" vi tcach mt d an do nha nccp ngn sach a kt thuc, dan "Sn khu hoc ng" sec tip tuc nh thnao trongnhng nm ti, tha /c Cuctrng?- Trong hai ngay cui thang 7

nay, c s ch ao cua BVHTT, Cuc NTBD va Trung tmNCBT&PHVHDT se tchc tngkt 5 nm thc hin d an vi stham gia cua cac nha quan ly, cac

nha khoa hoc vn hoa, giao duc,cac vn ngh s, giao vin, hocsinh nhng trng a thc hin dan. Ti tin rng nhng bai hocthanh cng va han ch trong victhc hin d an se c tng kt,nhng phng hng va bin phapmi se c ban bac, trao i,nhng kin ngh cn thit se cnht tr trnh ln cac c quan lanhao cp cao. Chc chn d an "Snkhu hoc ng" se c tip tucthc hin, rng rai hn, toan dinhn, hiu qua hn trong nhngnm ti.q

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

10/79

VN HINVIT NAM10

GS HOANG CHNGG Trung tm NCBT&PHVHDTPho trng ban ch ao d an SKH

T mt y tng hayTrung tm Bao tn va Phat huy

Ngh thut Dn tc (nay la Trungtm Nghin cu Bao tn va Phat huyVn hoa Dn tc) va ra i vaothang 6 nm 2000 th ti va NSND

Pham Th Thanh a ngh ti mt dan "Sn khu hoc ng" va manhdan lp an gi ln Pho thu tngPham Gia Khim xin c ung h.

Tng se b bac bo hoc phai chi lu dai ng u u thang 4 nm2001, chung ti nhn c cng vnphuc ap s 1479 VPCP- VX" doPho chu nhim Vn phong chnhphu Trn Quc Toan ky vi ni dungnh sau:

Xet ngh cua Trung tm baotn va phat huy ngh thut dn tc(tai cng vn thang 02 nm 2001)vvic cp kinh ph thc hin d

an " Sn khu hoc ng", Pho Phutng Pham Gia Khim thay mtThu tng Chnh phuco y kin nhsau:

Sn khu hoc ngmt d an

HP LONG DN

vn hinDIN AN

Mt vai h cheo

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

11/79

VN HINVIT NAM 11

- B Vn hoa thng tin phi hpvi B Giao duc va ao tao xem xetva giai quyt theo thm quyn. Khi

thc hin D an "Sn khu hocng", nht thit khng xay rahin tng ep buc hoc sinh, anhhng n vic hoc tp chng trnhchnh khoa.

- Vn phong Chnh phu thngbao cac c quan lin quan bit,thc hin.

Con g vui hn, cam ng hn khi ngh cua mt t chc phi chnhphu lai c chnh phu nhanh chongxem xet va ung h mt cach nhittnh nh vy.

Chung ti mang cng vn cuaChnh phu ti B Vn hoa, mt tronghai c quan ma chnh phu giao chao thc hin. Th trng thngtrc Lu Trn Tiu vui ve tip chungti va ch n gp Vu ao tao cuaB. ung vao mt ngay nng nh la, ti va NSND Pham Th Thanhn gp vu ao tao B VHTT. Tipchung ti la vu trng Bui Vn Tinva mt chuyn vin. C tng ho segiai quyt nhanh cng vic v con ghn la chnh phu a ph duyt mtd an co lin quan ti ao tao nganhvn hoa. ng vu trng th chng noig con ngi chuyn vin th nu rabao nhiu kho khn nao la kinh phly t u, nao la B Giao duc aotao se khng cho phep v anh hngti hoc tp cua hoc sinh... Kt thuccuc hop ho chng cho chung timt li i nao ro rang thng thoang.Coi nh btc hoan toan. Chung titht vong ra v nhng trong u vn

ngh cach thao g cho d an vcung cn thit nay co th thc hinc.

Ti v c quan goi ti vn phongB GD-T ngh cho gp Btrng B GD-T. Sau my phut chi, ti c tra li rng ngay hmsau mi chung ti ti gp B trng.Hm sau ti va NSND Pham ThThanh c B trng Nguyn MinhHin va ba vu trng, vu pho tip rtthn tnh va hoan toan ung h cngvic cua chung ti, cu th la nht trthc hin d an Sn khu hocng, thm ch B trng conng y h tr thm cho mi trng

thc hin d an 30 triu ng. Sauo B VHTT a nhn c cng vncua B GD-T thng nht thc hinquyt nh (cng vn) cua chnh phuv d an "Sn khu hoc ng".Trn c s o, B VHTT ra Qs3432 ngay 8.11.2001, giao cho CucNgh thut biu din phi hp viTrung tm Bao tn va Phat huyNgh thut Dn tc thc hin d ansn khu hoc ng trong 5 nm(2001- 2005).

T o, mt Ban ch ao cthanh lp gm nhng ngh s va nhaquan ly tm huyt nh L Tin Tho,L Ngoc Cng, Hoang Chng,Pham Th Thanh, Ng Th ThanhHoa, Vn S... Hai c quan: Cucngh thut biu din va Trung tmNghin cu Bao tn va Phat huy Vnhoa Dn tc cung phi hp thc hind an rt nhp nhang, n y, c bitcac a phng co tung, cheo ahng ng d an nay mt cach rt

nhit tnh, d nhin cung co ni nhnri nhng khng thc hin v nhngkho khn khng phai t kinh ph

(kinh ph do d an cp) ma do nhns hoc do mt ly do c bit naoo ma khng khc phuc ni. V dunh Bc Giang, tnh c chon thim u tin hoc Ninh Bnh, tnh chng cui cua d an.Nhng kt qua thchin d an

Nh ngi i vao khu rng qucgia nguyn sinh cang vao su cangthy hung v, cang thy ep va cangphat hin ra khng bit bao tai

nguyn thin nhin quy gia. Cangn vi cac trng cp 2, cp 3 mithy c o rt nhiu tim nngngh thut, nhiu hoc sinh co nngkhiu vn ngh va co long yu nghthut dn tc rt thit tha. T tnhyu o ma cac em a i vao thgiingh thut truyn thng cua Cheo,Tung mt cach t nhin, mc duphai hoc hat, hoc mua rt nhocnhn, rt cng phu. D nhin khngthy may lam nn. u co cacthy giau kinh nghim va nhit tm

th o em lai kt qua ro rt. Hocsinh tai cac trng PTTH Ha Ty, Thai Bnh, Ha Nam, Hai Phong, HaNi... a din cheo rt hay, hay timc ngoai tng tng. Tht kho tm u co nhng em hoc sinh dincac vai Xa trng, me p hay hncac em Ha Ty va Hai Phong... Vacung tht t co nhng em hoc sinhcp 2 nao din nhng vai Th Mu,vai C Tm... hay nh hoc sinh

V Quach Hai Tho

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

12/79

VN HINVIT NAM12

trng Trung hoc Bc Hng (ngAnh - Ha Ni) hoc Ha Nam...Nhiu em hoc sinh cac trng

PTTH khac cung din cheo hay timc co ngi ngh rng cac oancheo "cai" din vin cua mnh vao ly im... Cho n nay, chung tivn cha hiu ni v sao cac em coth thuc vai, hat, mua chun vanhp vai su nh vy?

Noi chung, cac trng cac tnhmin Trung du pha Bc nh TuynQuang, Yn Bai, Thai Nguyn, PhuTho cho n cac tnh ng bngBc b nh Hai Dng, Hng Yn,Ha Nam, Thai Bnh... u din cheoat yu cu cua ban ch ao d an.Cho thy ngh thut cheo vn tn taitrong nhn dn, vn c th h trengng m, khng phai nh ai o vthin kin, hay v thiu thc t macho rng cheo a b thh tre quaylng. Vn la phai bit tuyntruyn giao duc thm my ngh thut,phai bit khi dy tim nng tai nngva long hm m trong thh tre.

Nhn sang b mn tung, tuyphong trao khng nhiu, khng rngnh cheo, nhng qua mt s aphng a thc hin d an SKH

cung cho chung ta thy c nhngtn hiu ang mng, mc du tungkho hoc hn cheo, bi nhng nguyntc ngh thut biu din cua no quanghim ngt va hat cung rt kho biphng phap cach iu, c l vatng trng. Tuy nhin, qua mt sn v a thc hin nh Thanh Hoa,TP Hu, TP a Nng, Bnh nh, tathy cac em hoc sinh cp 2 vn yutung, vn say m luyn tp va dinc tung kha hay. Cu th, cactrng PTTH Thanh Hoa, quhng cua ng t tung ao Duy T,a hoan thanh xut sc nhng chtiu cua Ban ch ao d an SKHgiao. Ch trong vai thang luyn tpngoai gi ma cac em a din rt ttcac trch oan hay trong nhng vtung lch s nh Trng N Vng,Triu Quc Trinh... Cac em din hpdn khng ch i vi la tui ngnin ma ca ngi ln, ti mc hitrng uy ban xa Phu Lc xuyt sp vlng ngi xem qua tai, n mdin th 2 phai a ra quang trngrng ln mi ap ng ni nhu cu

thng thc cua hang ngan khangia. y phai noi ti s cgng rtln cua oan tung Thanh Hoa trongvic t chc hun luyn rt co bai

ban.Nu Huvic thc hin d an

v tung cha tht ni bt lm (do

phong trao con mong, ngi day contha) nhng n TP a Nng thcht lng din vin nh hoan toankhac. Cac em din c nhiu vaitung truyn thng va lch s khahay. c bit y con ao taoc mt dan nhac tung kha tt.Nhn cac em hoc sinh 12, 13 tuianh trng, thi ken, keo nh... rtnhp nhang, tht d thng, canggieo trong chung ta mt nim tin latruyn thng khng th mt i, khith h tre vn yu thch, vn ktha

rt tt va khi bit cach hng dn,bit truyn ngh co phng phap.iu nay con c th hin quanhng tit muc truyn thng rt khonh H Sanh an, H nguyt c hoacao, hoc Trng N Vng, QuangTrung do cac em cac trng PTTHtnh Bnh nh biu din rt tt cai truyn hnh khu vc phat i phatlai nhiu ln. c bit, Bnh nh lani va co phong trao tung manh,va c s quan tm c bit cuacp uy ang va Chnh quyn. Buibiu din nghim thu co ca B th

tnh uy va Chu tch tnh n d vatng hoa cho cac chau. Mt c chrt bnh thng nhng th hin mts trn trong khac thng va co scng vin rt ln i vi th h trebit bao, v s nghip bao tn di sancua cha ng. Ti mun lu y iunay bi khng t a phng vic thchin d an SKH ch khoan trngcho S VHTT va S GDT, thm chco ni Giam c s khng h xuthin? Ho qun rng, y la snghip trng ngi, ma ang va H

Chu Tch rt quan tm.Kt lun t d anQua 5 nm thc hin d an

SKH cho thy vic ao tao hocsinh cp 2 hoc va din tung cheo lahp vi nguyn vong cua thh tre,lp ngi ang mun kham pha,mun tm hiu nhng gia tr nghthut truyn thng cua cha ng, nnhu ht cac em, cac chau u nhittnh tham gia luyn tp du co vt van chng nao cung khng nan long

bo cuc.Cac em hoc va din c cheo,tung va la mt lc lng khan gianong ct ng ao cua sn khu

truyn thng. SKH con la mt phncua chin lc trng ngi, ao taocho phong trao hoc sinh co thm

kin thc vn hoa, ng thi ao taora mt i ngu din vin khngchuyn phuc vu trong nha trngva trong cng ng, cha k trongs o la nhng hat nhn se ctuyn chon, b sung vao cho cacoan ngh thut chuyn nghip hinang thiu hut va gia i trng thy.Lch s sn khu a cho thy nhiungh s tai nng, tn tui u xutthn t cac trng hoc, t phong traovn ngh hoc sinh, sinh vin...

D an Sn khu hoc ng congiup cac em hoc sinh khng con thgi nhan ri ma tham gia nhng hoatng khng lanh manh, khi cac thyc giao va phu huynh khng u thigian va u kha nng quan ly cac em.Noi chung vic tham gia SKHkhng h anh hng ti hoc tp vnhoa ma con tao cho cac em mtcuc sng vui ti, lanh manh vacang gn bo vi nha trng cuamnh. o cung la ly do v sao nganhgiao duc a nhit tnh hng ng vatch cc tham gia d an SKH vanhiu phu huynh a hng hai a

con mnh n nhng bui hoc hatcheo, hat tung va khi cac em lnsn khu din th ho ngi xem trongnim sung sng kho ta. Co ngicam ng a nc mt khi thy conmnh hoa thn vao nhng nhn vttung cheo rt sng ng va coduyn. D anSn khu hoc ngcon la c hi khai thac tim nngngh thut cua nhng ngh s co tayngh nhng a ngh hu, gi ctruyn day lai cho lp tre. o cung lamt nim vui, mt hanh phuc i vingi "sinh vi ngh t vi ngh" tronglang sn khu dn tc hm nay.

Ro rang d an SKH mangnhiu y ngha, nhiu li ch thit thctrong vic bao tn va phat trin,phat huy ngh thut dn tc, thitthc gop phn thc hin NQT5(khoa 8) la xy dng mt nn vnhoa Vit Nam tin tin m a bansc dn tc.

Vi y ngha to ln o ma chung tatha thit ngh chnh phu cho ctip tuc thc hin d an SKH trong5 nm tip (2005- 2010) vi mt quy

m ln hn, mt din rng hn trnkhp ba min t nc, trong okhng ch co cheo, tung ma ca cailng va dn ca kch na.q

vn hinDIN AN

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

13/79

NSND PHAM TH THANHPho G Trung tmNCBT&PHVHDTNgi khi xng d an "Sn khuhoc ng

D an "Sn khu hoc ng"trong 5 nm va qua do GSHoang Chng va ti lp trnh ln Pho thu tng Pham GiaKhim va c Pho Thu tng chpthun cho thc hin. y la d antip tuc d an "Sn khu hoc ng"ma ti a lp va thc hin thnghim t nm 1999 ti nm 2000vi s tai tr cua quy For.

D an giup cac em hoc sinh cothm mt sn chi b ch tip cntrc tip vi tung cheo. Cac em sehiu v ngh thut dn tc hn, to se bi p tm hn Vit cho cacem.

Muc tiu cua d an nhm tao ranhng cu lac b tung, cheo hoatng thng xuyn va tr thanhngun nhn lc cho tung cheo vang thi tao ngun khan gia cua 2mn ngh thut nay trong nay mai tchnh cac em con ang ngi trn gh

nha trng by gi. Nu cac em yumn va co y thc gn gi cac b mnngh thut dn tc nay th khngphai lo chung b mai mt v cac emchnh la nhng ngi chu tng laicua t nc. Chung ti co quyn hyvong vao iu o v cac em a tipnhn hai mn ngh thut nay rt haohng bng chng la khi tuyn sinhtham d cac lp ao tao ngn hancua d an mi trng ch ly co 20em nhng co trng a co ti hangtrm em ng ky tham gia thi tuyn -o la tn hiu rt lac quan.

Sau 5 nm thc hin, a co 18tnh thanh trong ca nc la cac tnhnh Thai Nguyn, Yn bai, Tuyn

Quang, Quang Ninh, Phu Tho, Hai

Dng, Bc Giang, Hng Yn, HaTy, Ha Nam, Ha Ni, Hai Phong,Thai Bnh, Thanh Hoa, Tha Thin-Hu, a Nng, Bnh nh vi tng s58 trng hoc c ap dung m hnhSKH. Cac trng nay u a cocu lac b tung hoc cheo hoatng thng xuyn va lng khangia xem tung cheo cung ng hn nhng tnh cha co d an. Khngkh vn hoa dn tc cac ni ocung co du n m net hn. Cacem sau khi c ao tao u din rttt. Mi khi i din bao cao nghim

thu tai trng, tai tnh va cho ban chao d an xem u c rt nhius ngi khen. Co nhiu em c aotao qua t thc hin d an, khi ari gh nha trng ph thng aem theo hanh trang o thi tuynvao cac trng ngh thut va saunay tr thanh din vin chuynnghip. o la iu ht sc phn khing vin tinh thn cho nhng ngich ao thc hin d an nh chungti

La ngi c giao vic lp d

an va cung la ngi c Trung tmNCBT&PHVHDT phn cng trc tipch ao, theo doi m hnh sn khuhoc ng trin khai tai cac tnh qua5 nm thc hin, ti thy rng: thh tre khng h quay lng lai vi cacmn ngh thut dn tc, ch co iula chung ta co a c chung nvi cac em va co cach a phu hphay khng. Ti mong mun ri ycac mn ngh thut dn tc nhtung, cheo c a vao giang daychnh thc trong nha trng t cpph thng c s tr ln cac em co

s tip nhn chc chn cac mnngh thut truyn thng cua dn tc.iu trn tr cua ti la stnh thanh

c thc hin d an con qua khimtn. Ti hy vong d an SKH sec ung h chung ti tip tucphn u cho m hnh SKH phbin tt ca cac trng t ph thng

c s tr ln trong ca nc cacem ai cung u co th hiu cngh thut dn tcq

VN HINVIT NAM 13

Lam cho m hnhsn khu hoc ngph bin trong ca nc

NSND Pham Th Thanh

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

14/79

TS NGUYN VN KHANHPho Cuc trng Cuc Ngh thut Biu din

Nhiu ngi tng ngh rng Tung se khngth nao vao c hoc ng v no qua cva qua xa la vi lp tre. S tht ngc laihoan toan. Cac em hoc sinh trung hoc c s TP NhaTrang a n vi tung mt cach tht t nhin, d dang

n mc khotin. Khi cacngh s cua Nhahat tungKhanh Hoabiu din giithiu v tungva tuyn sinhthanh lp caci tung cuacac trng, cacchau ng kytham gia nggp nhiu ln

ch tiu tuyn.Ri ch trongcha ti 3

thang, t ch cha h co khai nim g, nhiu chau aanh c trng, keo c nh, thi c ken mcho cac ban mnh biu din tht ngot ngao cac trchoan "Bao Cng g p Quach Hai Tho", "Trn QucToan ra qun", "Trng vng c"... Ti nh nhngngay thc hin d an, rap hat cua Nha hat tung KhanhHoa ht sc ng vui v s co mt cua cac chau hocsinh va gia nh. m biu din bao cao d an "Snkhu hoc ng" la m biu din ngh thut tungthu hut nht t trc n nay tai TP Nha Trang. Cacngh s tung rt t hao v cha bao gi ngh Tcuamnh co nhiu hoc tro va ngi hm m n vy.

D an "Snkhu hoc ng"nhng nm va quacho thy kha nngsn khu truynthng co th nvi hoc ng vahoc ng cung rt cn s co mt cua sn khu truynthng, nh s hin din cua mt phn quc hn, quctuy dn tc. Hoc sinh phthng co th"hoc" va "chi"

sn khu truyn thng mt cach say m va cach "chi"va "hoc" c bit nay co th em lai cho cac chaunhiu b ch tip nhn su sc hn "l" va "vn"trong nha trng. Va sn khu truyn thng co thnhhoc ng ma tm thy tng lai trong th h cngchung tre.

Tuy vy, tt ca mi ch la bc khi ng, bcphat ng. sn khu truyn thng khng ch n rii sau khi d an chm dt ma lai mai vi hoc ngvi cac chau hoc sinh, tr thanh mt phn khng ththiu cua i sng hoc ng, d an cn c m rng

ra trn cac a phng trong ca nc, thi gian cua dan cn keo dai hn va kinh ph thc hin d an cungcn y u hn va cac phng thc hoat ng sau dan cung cn c vach ra tht kha thi.

Tin xa hn, chung ta cn tnh n vic a snkhu truyn thng vao giao duc chnh khoa. Nu chalam c ai tra th nn lam th im mt s aphng co truyn thng tung, cheo, cai lng, dn cakch manh...

Ngh thut sn khu truyn thng la mt phn quantrong cua di san vn hoa t nc. Cac th h hoc sinhVN hm nay cn c bit n no, cn c hoc hoino n ni n chn. Khng ly g no khng co quynng hoang co mt trn cac hoc ng nh vn hoc,nh m nhac...q

VN HINVIT NAM14

Cn a vaochng trnh chnh khoa

TS Nguyn Vn Khanh

Tng la Giam c S VHTT Khanh Hoa, mt trong baa phng u tin trong ca nc thc hin thanhcng d an "Sn khu hoc ng" do quy For tai tr, tia trc tip cam nhn c rng "Sn khu hoc ng"la mt d an cn thit i vi nganh vn hoa va giaoduc nh th nao.

vn hinDIN AN

Lu Bnh - Dng L

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

15/79

VN HINVIT NAM 15

NGUYN QUANG PHUGiam c Nha Vn hoa huyn ng Anh

ng Anh la mt ni c ut trin khai d an "Sn khuhoc ng" giai oan I (2001-2005). Ni y vn la mt trongnhng ni con lu gi va phat huymanh me nhiu b mn ngh thuttruyn thng nh: Ca tru thn LKh (xa Lin Ha), ri nc thnao Thuc (xa Thuy Lm), tung c thn Chu Phong xa Lin Ha, thnLng Quy xa Xun Nn, thn LGiao va thn Duc Ni xa Vit Hung,thn Ngoc Li xa Duc Tu, khu 6 xaThuy Lm, xom Mt xa C Loa, nghthut hat Cheo xa Nam Hng, xaVn Nam, xa Kim Chung, xa BcHng, xa Kim N, xa Vnh NgocCo le chnh v co nhiu thun li nh

vy nn Cuc NTBD a chon ngAnh la mt trong nhng ni trinkhai d an. V nganh Tung, d ana c thc hin tai 3 trng THCSla Lin Ha, C Loa va Xun Nn doNha hat Tung Trung ng trc tipao tao; nganh Cheo do Nha hatCheo Ha Ni hng dn tai cactrng THCS Nam Hng, Kim Chungva Bc Hng. Nm 2004, sau khi dan giai oan I trin khai xong taing Anh vi s tham gia trc tipcua 17 thy c giao va 124 hoc sinh.

Thanh cng cua d an:- D an a th hin c tnhchin lc trong vic xy dng, gign va phat huy ngh thut sn khutruyn thng t cac thh tre, t o

hnh thanh lp din vin, lp cngchung mi cho cac b mn nghthut sn khu truyn thng cua VitNam.

- D an a thit thc b sung vatre hoa lc lng din vin, nhaccng vn hin nay ang la vn ht sc kho khn i vi cac t i

vn ngh qun chung tai cac n vc s va thn xom.

- Thng qua vic trin khai d an giao duc long t hao v truynthng vn hoa cua dn tc trong thh tre, t o ho tn trong, gi gnva phat huy bng nhng hanh ngcu th, thit thc trong cuc sngng ai.

- D an sn khu hoc ng ang vin, khuyn khch s phattrin ca v s lng va cht lngcac i ngh thut truyn thng

ng u cua ng Anh. Hin nayng Anh a co:1. Xa Xun Nn: Co 3 i tung

thng xuyn duy tr hoat ng:+ i tung trng THCS Xun

Nn (do d an SKH ao tao)+ i tung ng u thn Lng

Quy+ i tung ng u thn ng

Yn2. Xa Vit Hung:+ i tung ng u thn L

Giao+ i tung ng u thn Duc

Ni3. Xa Thuy Lm:+ i tung ng u xa+ i cheo ng u khu 64. Trng THCS C Loa (Do d

an SKH ao tao)5. i tung ng u thn Ngoc

Li, xa Duc Tu6. i tung trng THCS Lin

Ha (do d an SKH ao tao)7. i cheo trng THCS Nam

Hng (do d an SKH ao tao)8. i cheo trng THCS Kim

Chung (do d an SKH ao tao)9. i cheo trng THCS Kim N(do d an SKH ao tao)

= 12 i (3 cheo, 9 tung)

Nhng mt con han ch- Khu tuyn truyn, quan trit

muc ch, y ngha cua d an chac quan tm ung mc, vic xacnh trach nhim cua cac bn linquan con cha c y u, s phihp gia Cuc vi Nha hat Tung Vit

Nam va Nha hat Cheo Ha Ni; giaCuc vi S VHTT, vi S GDTcha c cht che; S phi hpgia chnh quyn cp uy ang caccp vi nganh VHTT con long leo,cha tao c s thng nht trongch ao, s quan tm va cng ngtrach nhim.

- Kinh ph danh cho nui dngva duy tr thi ky "hu d an" cha cov vy d dn n tnh trang: "Co ema khng co nui".

- i tng hoc sinh c trinkhai tuy co nhiu thun li v mttip thu nhng lai co c thu khngn nh nn thiu s ktip gia caclp din vin.

- Bn canh cac trch oan truynthng mang tnh mu mc rt cn conhiu kch ban phu hp vi la tui cac em noi v cac em sinh ngva truyn cam tt hn.

- Vic t chc bc biu dingiao lu hoc tp, trao i kinhnghim, anh gia hiu qua thc hin

gia cac n v cha c quan tmva con chm Nguyn nhn- Thi gian trin khai d an t dn

n vi va va co phn "t chay giaioan".

- Quy thi gian cho hoat ngngh thut cua cac trng la rt t.

- Ban giam hiu mt s trngcha co nhn thc ung v d an,thm ch con cho rng khng phaivic cua mnh cho nn cha nhittnh, quan tm va tao iu kin cac em tp luyn va biu din.

- Cha tao ra c tnh cht xahi hoa cho vic trin khai va thchin d an.q

ng Anh vi d anSn khu hoc ng

Hoc sinh Trng PTCS Xun Nn vi vTrn Quc Toan ra qun

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

16/79

VN HINVIT NAM16

TRN HUYN THANHPho G oan ngh thut tnh Yn Bai

Chung ti tm nhng trch oan,nhng bai hat cheo hay coni dung ca ngi qu hngt nc, con ngi, tnh thy tro,tnh ban cao ca kt qua a gy n

tng manh trong d lun cac tnglp nhn dn, gy s hng thu trongcac em hoc sinh cu th la:

1- Trch oan Lang Mai (man 3trong v cheo Tm Cam cua LuQuang Thun)

2- Trch oan: Quan NghinhHng (trong v cheo Lu BnhDng L)

3- Bai hat cheo: i trong thamlua (mua hat iu luyn 5 cung) lica cua Huyn Thanh

4- Nh mai trng xa(mua hatiu qun t vu dch) li ca cua XunNhn

- Ting hat a ni(Mua hat iuqun tri vu dch) li ca cua HngDng

- Gi v Yn Bai yu thng(Mua hat iu con nhn ging mung)li ca cua Mai Vn Lang.

oan cheo Yn Bai sau nhiunm hoat ng c nhn dn yumn va la mt oan co tn tui tronglang cheo toan quc - nay c lnhtrach nhim truyn day cac em hocsinh la cac con em dn tc Tay, Dao,

Cao Lan, Mng, Thai hat cheo,mua cheo, din cheo. Cac em t chcha bit n bit va nay a say mmua hat din cheo va iu ang noi

la: Thi tit, kh hu tai tuy cuc sng giantrun vt va song cac emhoc sinh rt say m hochoi va ve xinh ti duyndang, anh mt, nu cihn nhin v t gy cn tng tt ep trongbui bao cao nghim thu va cac buibiu din sau nay.

Vic t chc truyn day cac em,cac chau qua tnh la vt va. 3 trngtrung hoc c s thc hin d an lai cach xa nhau t 30 n 60 km ngmin nui eo dc kho i, giao vinhun luyn phai t chc thanh tngt va ngh lai tai ch cac ngh sdin vin, nhac cng trc ht phailam cng tac dn vn, phai hoa ngcung phong tuc tp quan cua aphng, tm t tnh cam vi bme,anh ch em cung cac thy c giao v

moi ngi cha hiu nhp phachcheo, luyn lay nhn nha thm ch ia... ngi dn tc con cho la iuking ky khng bao gi noi n...chnh v th ma oan phai t chcbiu din gii thiu ngh thut cheova phong trao vn ngh qun chung gy hng phn cho nha trng,cho phu huynh va cac em hoc sinh...Cam kch trc s chn thanh cuacac ngh sy, cac em n nc hngsay hoc tp v du trng xa vung suxa Hng Thnh trong d an ch co 15

em vy ma co ti 60 em xin n hocthm ch con n th khiu nai vvic con nha nay c hoc, con nhakia khng c hoc...

Mt iu trn trong na la baocao tng kt d an Sn khu hocng n nay a gn 1 nm vyma cac em, cac chau vn ra thmcac thy cac c day mua, day hat,day din cheo vi y thc chn thanhnht...

phong trao c duy trthng xuyn va nhn ra din rngchung ti ngh vi B Giao ducao tao, B VHTT, Cuc Ngh thutBiu din, Trung tm Bao tn vaPhat huy Vn hoa Dn tc:

1. Cho chung ti c tip tucthc hin d an SKH tnh Yn Baivao nhng nm tip theo.

2. B Giao duc ao tao tngcng s gi nghin cu tm hiungh thut truyn thng vao cp hocph thng giai quyt t gc, conh vy mi thc s gop phn gign phat huy ngh thut sn khutruyn thng dn tc t th h tre.

3. Thc hin d an mt trngco th keo dai t 2 n 3 nm xydng phong trao va iu nui dng

nhn tai cung cp cho chuynnghip va cac em hoc sinh ln ln tcai ni truyn thng dn tc quy baunay.q

Sn khu hoc ng Yn Baioan ngh thut Yn Bai c cp trn giaonhim vu: T chc i ngu ngh s din vin,nhac cng truyn giang cho cac em hoc sinhTrung hoc c s. hiu cheo, hat cheo,mua cheo va din cheo nhm gi gn vn ctruyn thng cua ng cha lai tnh minnui pha Bc nhiu thanh phn dn tc cungchung sng.

vn hinDIN AN

Mt trch oan trong L tng kt d anSKH tnh Yn Bai

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

17/79

VN HINVIT NAM 17

NGUYN GIA THIN

NSND Pham Th Thanh trongmt chuyn i cng tac taiBnh nh a c xem cacem nho biu din va rt cam ngtrc nhit tnh vi nghip T cuacac em. Chnh ch a ngh cho dan SKH tai Bnh nh c mauchong trin khai. 3 trng THCS Qui Nhn, Ty Sn, An Nhn c

chon lam hat ging u tin thchin d an SKH cung a c baniu hanh d an cua tnh cn nhcky. Trng trung hoc c s QuangTrung Qui Nhn la mt trng cotruyn thng hiu hoc, co iu kingn gui vi Nha hat tung ao Tnva c bit co phong trao vn nghln manh nhiu nm. Mt s em hocsinh cu cua trng nay a tr thanhngh s din vin cua hai n v snkhu chuyn nghip trong tnh nhNST H Thu, NST Tuyt Mai, NSKim Thanh v.v Trong phong traovn ngh cua trng thng xuynco cac tit muc Tung va Dn ca,thm ch co nm co ti 9 trch oanTung trong trng. S b t 1996n nay trng a dng c hn 50trch oan Tung phn ln do NSTPhng Thao truyn day. Tng tnh vy, trng THCS th trn Bnhnh (An nhn) va trng THCSBnh Tng (Ty Sn) u la cac hatnhn ni bt huyn vi truynthng hoc tt, vn ngh gioi.

Bc 1 cua d an a c m

u tai trng THCS Bnh Tng(Ty Sn) vi hai m din giao lucua Nha hat tung ao Tn. S thchthu say m cua cac em hoc sinh

cung khng kh biu din si ngqua tai nng cua cac ngh s Nhahat tung ao Tn khi din v tung"Thach Sanh". Bui giao lu cangnao nc hn qua phn thi nhe nhanghoi va ap v ngh thut Tung vinhng giai thng tuy nho nhngcung a khch l s ham tm hiu vngh thut Tung cua cac em hocsinh. Tip o cac trng THCS thtrn Bnh nh (An Nhn) va THCS

Quang Trung (Qui Nhn) cung tchc thanh cng tt ep nhng mbiu din giao lu thc s gy ntng.

Qua bc 2, cac t chuyn mngm cac ngh s, din vin cua Nhahat tung ao Tn i ti cac trngtrin khai cng tac giang day nghthut Tung cho cac em hoc sinh.Vi cac tit muc a c chon la kycang va mang tnh ngh thut caova co tnh giao duc va phu hp vikha nng tip thu cua hoc sinh nhcac trch oan tung:

- Quang Trung ln ngi- Bao Cng gp Quach Hai Tho- Trng n vng c- Trn Quc Toan ra qun- Bui Th Xun khi binh- HNguyt C hoa caoTt ca cac em khi tham gia d an

SKH u thch thu say m va tgiac tp luyn nn cht lng cuacac trch oan rt tt. c bit co haitit muc c dan dng cho cac emkha c ao va cng phu la: c tu"Trng trn Quang Trung"do em L

Hoai Nam trng THCS QuangTrung biu din va trch oan "TitCng Lan Anh" do cac chauNguyn Thai Anh 8 tui, Nguyn

Diu Linh 9 tui thuc trng tiuhoc Quang Trung (Qui Nhn) biudin rt thanh cng. Tit muc nay ac chon khai mac cho Hi vo ctruyn toan quc tai Bnh nh nm2005.

Co th noi d an SKH tai Bnhnh a thanh cng tt ep.

Tuy nhin, chung ti hy vong conhng giai phap mi d an co thtip tuc trin khai. Huyn Tuy Phc

la qu hng cua ao Tn co phongtrao tung phat trin rt si ninhng cha c d an u t.Huyn Phu Cat cung la ni co nhiuoan tung khng chuyn manh, conhiu ngh s gioi song trong cactrng hoc th ngh thut Tungcha c ph cp. Ngoai ra cachuyn Hoai n, An Lao, Hoai Nhncung co phong trao vn ngh manhmang m mau sc vn hoa dn tc.Vi iu kin thun li nh th,Chnh phu va Cuc Ngh thut Biudin cung Trung tm Nghin cu

Bao tn va Phat huy Vn hoa Dntc nn coi Bnh nh la mt im"nong" cn u t thng xuynngh thut Tung trn manh tmau m nay.

Theo ti, cn co chu trng angh thut Tung vao lp tre co tht mu giao tr ln th tac dung secon tt hn nhiu. c bit co th conhng tai tr cho Nha hat tung aoTn biu din thng xuyn mt sbui trong cac trng hoc cho cacem hiu thm v ngh thut. Khi

trin khai d an SKH phai kt hpcac trch oan c, mu mc va cactrch oan hin ai d hiu gy sthch thu gn gui vi cac em.q

Hao kh Sn khu hoc ng Bnh nhBnh nh vn la chic ni cua ngh thut Tung, conha soan Tung li lacao Tn nn co thnoi phong trao Tung Bnh nh phat trin ln manhnht trong toan quc. Sau khi nc nha thng nht oan tung Lin khu 5v ong Bnh nh va tr thanh Nha hat Tung ao Tn mang tm cQuc gia. Ngoai ra Bnh nh con cohn 60 oan ngh thut Tung khngchuyn phuc vu quanh nm cho khan gia tnh nha va cac tnh ln cn.Chnh v vy d an Sn khu hoc ng c tchc trin khai Bnh nh

cang lam bung chay manh mengon la say m ngh thut truyn thng.

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

18/79

VN HINVIT NAM18

Bai va anh: TRN NH

T bai toan ph ckho giaiCung vi Hoang thanh Thng Long mi phat lcach y khng lu nhn bt u d an xy dng Nha

Quc Hi, khu 36 ph phng Ha Ni tng tao nn

cho kinh ky Thng Long mt cu truc th hoanchnh: co thanh (biu th cua quyn lc nha nc qunchu ra i t hang trm nm trc o), co th, co bnthuyn, ph phng bun ban va co ca nhng phngngh do c dn lp nn t nhng lang qu gc gac cua

ho.Mai n n thang 3-1995, khu 36 ph phng mi

c B Xy dng va Chnh quyn Ha Ni ph duyt

HA NI36 PH PHNG

vn hinDIN AN

n Bach Ma - di tch lch s a c xp hang - mt trong nhng im dngchn nhiu nht cua tour du lch phc trn ph Hang Bum

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

19/79

VN HINVIT NAM 19

bao v tn tao va phat trin khu ph c. Khu ph c Ha Ni co dintch 100 hecta thuc mi phng trn tng s mi tam phng cuaqun Hoan Kim vi 17 tuyn ph c phn cp bao v tn tao cp1 va 59 tuyn ph thuc pham vi tn tao va bao v cp 2. Ranh giikhu ph cc phn cp bao v bt u t pha ng la tuyn phTrn Quang Khai, Trn Nht Dut qua pha Ty la ph Phung Hng;t pha Bc la ph Hang u va xui pha Nam la tuyn cac phHang Bng, Hang Gai, Cu G va Hang Thung.

S ph duyt bao v, tn tao mun mn, s bung long va yukem trong quan ly xy dng th keo dai trong nhiu thp nin tthi chin cho n thi bnh cua chnh quyn Ha Ni cng thm scep v nng cao iu kin sng cua 15.271 h dn c trong khu vcph c a lam cho din mao kin truc ph ckhng con my c knhna.

T tai liu iu tra dn c va xa hi hoc cua Ban quan ly ph cHa Ni cho thy:Bnh qun, din tch mt bng mi s nha trong khu vc ph c

Ha Ni khng n 100m2/mi s nha. Phn ln mi s nha trongkhu vc ph ctheo tiu chun cua kin truc cth thng la nha ngmt cho n hai tng. T sau nm 1954, trn din tch cht hep cuami s nha y, trung bnh co t hai n ba gia nh sinh sng, co cnti dm bay h gia nh va co nhng gia nh tam t ai ng ngla chuyn thng tnh. Sinh si, phat trin cua mi gia nh, dong hova sc hp dn cua bun ban giao thng khu ph c a dn ntnh trang din tch t bnh qun trong khu ph cla 4,9m2/ngiva din tch nha la 9,6m2/ngi ang sinh sng trong tng s

Trong lch s phat trin th thgii, Ha Ni la mt trong nhngthanh ph him hoi trn hanh tinhco ca ngan nm tui. Chnh v vy HaNi mang trong mnh y u nhnggia tr v lch s, vn hoa va tng thkhng gian kin truc, ngh thut.Ngi nha siu mong u ph Hang ao - sthach cng cuc tn tao va bao v ph c

Rt nhiu di tch lch s nh, n trong khu vc

ph c ch con lai du tch

Qun th kin truc c n Ba Kiu - DTLS vnb xm pham va tng ai xuyt b d bo

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

20/79

VN HINVIT NAM20

4.3341 s nha thuc khu ph c.o la nhng nguyn nhn lam cho du khach

n ph ckho tm thy s cknh, lung linh cualch s Ha Ni thanh lch, ma ngc lai, lai dcam nhn c khng kh giao thng hi,sm ut cua nhng ph ch bt tn va s l nhmun ve cua mt qun th kin truc chen vaithch canh khng bai ban, khng qui hoach vachng cn theo mt phong cach ngh thut kintruc nao ca.

Bao v, tn tao va xy dng lai c hangngan cn nha ng cvi hang trm nm tui vnla c trng ni tri nht tao nn din mao kintruc va khng gian vn hoa, ngh thut va i

sng c dn ph c Ha Ni theo mu ma t cuinm 1999 va u nm 2000, trong chng trnh"cai tao bao tn ph cHa Ni" cua Chnh quynHa Ni hp tac vi thanh ph Toulouse (CHPhap) 87 Ma My va 38 Hang ao a lam ph cHa Ni thc s c knh trong vn minhthi @ la nhng bai toan rt kho tm li giai ivi chnh quyn Ha Ni...

Qua ph phng cht hepngi ng uc...Trong mt hi thao v ph c Ha Ni do Bao

tang Dn tc hoc Vit Nam tchc tai phngHang Bum - ni chng trnh phat trin tngth Ha Ni do Tchc Jaica Nht Ban tai tr lamth im d an Nghin cu t vn Bao tn ph cHa Ni. Ch Trn Th Nguyt Nga - mt ngidn ph Hang Giay noi:

"- Ti khng ngh rng gia tr vn hoa ph cHa Ni khng phai la nha ca u. Nha ca bygi chng con bao nhiu cho ra hn ph c.Khng c 100% th phai c 50 - 60%. angnay khng con ni 10%. Ph by gi nhm nham

cac kiu, th con g la ph cna.GS-TSKH Nguyn Vn Huy khng nh:"Ngoai gia tr vn hoa vt th, ph cHa Ni conco nhng gia tr vn hoa phi vt th ham chatrong qun thkin truc o".

TS. Mai Thanh Sn ngi thc hin tai chutr hi thao noi: "-Din mao kin truc la mttrong nhng tiu chun xac nh vn hoa cua mtqun thph c. Ph cHa Ni hin hu nhnggia tr vn hoa phi vt thkhng u co. Nhnggia tr o cn c bao tn, phat huy nh mt vgia, mt ngun tai nguyn ln lao cho phat trindu lch nh: khng gian vn hoa thng mai (sni bt cua hoat ng thng mai, s si ng,tnh chuyn doanh); s phong phu, sanh iu

vn hinDIN AN

Phng Thai vi nhng ngi nha c

Ch m trn ph Hang ao

Mt oan phHang Chiu

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

21/79

VN HINVIT NAM 21

trong m thc; y thc v mi trng t nhin;tri thc v vn hoa, ngh thut dn gian, trithc v quan ly va ng x xa hi; y thc vngun ci (gia nh, dong ho, lang qu); npsng va chun mc ao c; c tin tnngng, tn giao, nhng ngi nm gi vnhoa phi vt th".

Mt ngi dn khac - ng Hoanh - lai noirng:

"-... Dn ph ckhng co cam nhn rngmnh ang sng ph c. Ph ckhng emlai nim t hao cho ho ma ngc lai, s ich quy hoach va cng nhn ph c a lamcho ngi dn gp rt nhiu kho khn trong

cuc sng: khng gian sng cht tri; mitrng th b xm hai, v.v... D an tn taobao tn ph cHa Ni nn nhn thc rng ythc cua ngi dn la quan trong nht. V thchnh quyn cn tuyn truyn, giao duc chongi dn nhn thc c vn nay va giupnhn dn cai tao, nng cao iu kin sng".

Mt chang trai con rt tre, mi ngoai haimi, lam ngh hng dn vin du lch bcxuc:

"-... Noi rt nhiu, hay lam i. Tai sao

Paris, Kyoto... lam c ma Ha Ni lai chalam c hay khng lam c?"

...n ph c mt hnTheo mt tai liu iu tra cua Chng trnh

phat trin tng th Ha Ni (Jaica Nht Ban)cho thy: Trong khu ba mi sau ph phngHa Ni co ti gn chn mi di tch lch s lanh, n, miu mao, chua chin, a c vacha c cng nhn la di tch lch s cxp hang. Toan b di tch lch s nay trai u hu khp cac ph, phng khu dn c. ochnh la hn ct cua khu vc ph cHa Ni.Nhng rt tic cho n nay s lng nhng ditch nh hn ct cua khu ba mi sau phphng y c bao tn qua t bng cac quytnh cng nhn di tch lch s xp hang cua cquan quan ly vn hoa va hanh chnh aphng. Trong s rt t di tch lch s a cgn bin cng nhn Di tch lch s a xphang, cm vi pham, co nhng di tch vn tiptuc b xm pham. S con lai - hu ht - a biu tan, hoang ph trong s sm ut, phn

vinh cua khu ph thng mai.Khac nao hn ct cua khu ba mi sau ph

phng Ha Ni a va ang b mt dn.q

Tam quan nh Thanh Ha (s10 Ngo Gach) thng xuyn b xm pham

Trong khu ph c Ha Ni vn con rt nhiu net c knh cua thin nhin

Mt goc gian ngoai cung cua ngi nha 87 Ma My mi c phuc chlam mu nh s tai tr cua Phap

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

22/79

VN HINVIT NAM22

THAI KIM LAN

Trong ba v vua xut chung cuanha Trn, Trn Thai Tng,Trn Thanh Tng va Trn

Nhn Tng, Trn Canh (Thai Tng)la nhn vt va hao hung va bitham, va tr tu phong khoang ttcung va hnh nh cung a m lmtrong nhng bo buc hut su, vavinh quang oanh lit trong danh vongma cung va khn kh oa ay trongtm kham, va la vua thng tr thndn nhng lai coi ngai vang nh"chic dep rach". Tin bac lua la

chu bau y kho ma tm hn thrng khng tnh lng. Vinh quang vakh nan nh la mt mu thun, mttham kch trn ai cua nhn vt lch snay, ke - c v trao lai ngi vangluc 8 tui - khng nhng a sang lpnha Trn ma con bao v va xy dngmt ai Vit hung cng, mt nnvn minh va vn hoa c sang vathin hao cho dn tc Vit nh ssach a ghi lai.

So vi Trn Thanh Tng va TrnNhn Tng, nhng nhn vt a sangtao nn "tinh thn Thin VitNam" va la "Chin s, Ngh s,ao s, ba con ngi lam mt a kttinh mt cach hin nhin ro rt vaoba i vua nha Trn mt cach mintuc nht quan, i ng, i cha, icon: Thai Tng, Thanh Tng, NhnTng" nh Nguyn ng Thuc nhnxet, Trn Thai Tng a la nhn vtlch s ky la co sc thu hut lam chongi i sau trn tr chnh do nhngd kin bi trang trong cuc i va snghip cua ng: cung vi s nghipt nc ng a xy dng mt nn

ao c hoc Pht giao cho thh isau, khng phai vi t cach mt nhac tai qun phit phong kin ma vit cach cua mt ngi "cung inh"

trong ngha v nga cua ao Pht, ke ktha ng co th khng nh t

nc ai Vit "mun nghip an nhanth tnh" va "t tai thn tm", nhTrn Nhn Tng trong "C trn lacao" a noi ro tng quan gia aova i, gia Thng Long lu vangin ngoc va Yn T yn tht oanhngm:

"Mnh ngi thanh thNt dung sn lmMun nghip lng an nhan

thtnhNa ngay ri t tai thn tmTham ai ngun dngChng con nh chu yu

ngoc quiTh phi ting lngc u nghe yn thtoanh ngm.(Trn Nhn Tng, C trn lac

ao)Trong 3 v vua u nha Trn,

Trn Nhn Tng a d dang hntrong t th"chin s, ngh s, ao s"sang ngi trong lch s trn moiphng din "Nhn Tr Dung" maNguyn ng Thuc cho la net cao cua vn minh Vit Nam t khi

dng nc, ng co th lp ngn aoc vng chai, t chu va thong dong."tham ai ngun dng". Lch s vai sau ch bit ngng m va knhyu ma khng mt li ph phan tiucc.

Trn Thai Tng th khng nhth. "Th phi" trong lch s khnglng le, du khng n ao. Ban an bitnh va loan dm, du bt c d -nhng cung a xay ra - vn con treotrn gia s.

Trn Thai Tng a da vao c sao c Pht giao nh thnao coth ng vng trong xa hi ai Vitthi y, vi t cach la mt v lanh aoquc gia li lac, mt Thin s uyn

TRN THAI TNGnhn anh trong Thin hoc Vit NamTrong m y nm g n y, phngii thiu t tng Vit Nam quacac tac phm vn hoc va trit hocn vi c giac a nm trongchng trnh tuy n tp vn hocVit c do mt str thc ngi

c va ti am nhn. "Khoa HLuc" cua Trn Thai Tng la mt trong ca c ta c phm tiu biu trong lch st tng Vi t Nama c chon d tnh chuyndch sang c ng. T oti alin lac vi Thy L Manh Thattai Hoc vin Van Hanh xin cactai liu tham khao. Thang 4 vaqua c Th y tng cng trnhbin khao"Trn Thai Tng toant p" va xu t ba n. Bai vit sauy khng phai la bai gii thiutac phm ma ch cp s khimt thc mc t lu khi tm hiulch s ha nh tra ng cu a ta c giaKhoa H Luc...

di sanT TRONG

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

23/79

VN HINVIT NAM 23

ao? Ta hanh cua Trn Canh co nn b kt an nh cac nhaVit s i sau quan nim? Gia Trn Thai Tng "tahanh" va Trn Thai Tng" khoan nhn c " co mt lin

h nhn qua nao trong li ph phan cua cac s gia. Trali nhng cu hoi trn co th cho cho ta hiu c s linh gia quan im ao c hoc Pht giao vi tnh t dntc th ky 13 (trong o co truyn thng yu nc, yuqu cha t t) va chu trng cua nha Trn a ly Phtgiao lam nn tang ao c va c s t tng trong cngcuc xy dng t nc.

1. Ph phan lch s: bi tnh va loan dm:1.1. SgiaTrong "ai Vit sky tuc bin"Phan Phu Tin a bnh

lun va Ng S Lin a trch lai trong DVSKTT, 5 t 10b5-11a2: "Tam cng ngu thng la lun ly ln cua conngi. Thai Tng la vua m nghip, ang ra phai dng

phep day i sau, th ma nghe mu by cua Thu ,cp v anh lam hoang hu, chng hoa ra bo ht lunthng, m mi dm loan ? Liu t y sinh ra himkhch, mi dam lam loan, y la do Thai Tng nui nn tiac cho Liu vy, Co ngi bao Thai Tng khng git anhla Nhn. Ngu ti cho rng cp v anh, ti ac a ro, khnggit anh la v le tri cha mt, sao c goi la Nhn?Thng thy Trn Du Tng dm loan, b i cha tng co,ha chng do Thai Tng m ra sao?".

ng quan im vi Phan Phu Tin, trong DVSKTT 5t 11a 3-5, Ng S Lin a bnh lun tip: "Thai Tng maoly con anh mnh lam con mnh. V sau, Du Tng Hiu Tu ly Nht L lam con cua Cung Tuc, n ni c nghip

nha Trn xuyt na sup . Nguyn do ha khng phai to sao?".Hn hai thky sau, Ng Th S (1726-1780) vit Vit

s tiu an 2 t 6b cung a ra mt li bnh tng t: "VuaThai Tng lam hai nhn lun, v a m mi dm loan. Vsau, dm an tng xay ra, chng cht. Day con chau bnghanh cng bao cua han Quang, a quc dn theo tucdm bn cua Trnh V. Thai Tn dm loan vi ba ThunThin, Phu Trn cung by vi Chiu Thanh, cp vanh th ngi cung cp v mnh, tuy noi t mnh em choth cung la tri t mnh mng co ch ti tm long da,khin lam vic cang by. Kheo thay!"

Phan Phu Tin, Ng S Lin, Ng Th S [5] ng trnquan im Khng giao trong khi anh gia s kin lch si Trn. T quan im Nho giao ly tam cng nguthng suy xet hanh vi cua Trn Canh, ly lun thngao ly nh nhng nguyn tc bt di bt dch anh giahu qua cua mt hanh vi nh mt trach nhim tuyt i.Lun cng va ti cua ho co phn han hep va cng ep,bi le nhng d kin lch s va vn hoa trong toan th snghip cua Trn Canh cha c cn nhc nhiu mt,nht la v mt t tng vn hoc va tn giao. Nhng phphan cua ho cho thy ro rt thai thai bai xch haykhinh th Pht giao cua s phu theo Nho hoc t thky th15. Phan Phu Tin cho rng vic Trn Canh tha ti phanloan va ngn can khng cho Trn Thu git anh la TrnLiu khng th bao la "NHN" ma do "le tri cha mt".

Bi than dm loan vn con. Ch "Nhn" cua Phan PhuTin x dung trong trng hp nay qua hep va khai nim"le tri" lai qua mng lung co th chp nhn nhn nhnay khng phai la vu v.

Ng S Lin va Ng Th S qui trach nhim cho TrnCanh v nhng hanh ng loan lun cua nhng v vuacui i Trn, co ngha la gn 200 nm sau, c nghip

nha Trn suy vi. Ho a qun ca mt thi ai huy hoangoanh lit cua nha Trn qua s khai sang c nghip v vntr cung nh vo cng cua Trn Thai Tng va t mu thunkhi ghi "vua khoan nhn ai lng, co lng vng".Hn na nu a suy din nhn qua "Thai Tng lam hainhn lun, a m mi dm loan" th kha nng suy dinchnh nh phng sach y ma nha Trn a a ai Vitn giai oan phn thnh nht trong lch s Vit nam, agi vng giang sn c lp va a ao tao nhng v vuaao c anh minh k tip co mt khng hai trong lch sVit nam a p tan qun Mng c, cung choa bnh vaphn thnh cho nhn dn Vit Nam. Ly lun nay co c slch s vng chc va thuyt phuc hn ly thuyt v hu qua

200 nm sau cua nha Trn ma Ng S Lin va Ng Th Sa ra trn.Bi thvn "ta hanh" hay ao c cua Trn Thai

Tng nn nhn t mt goc tm hiu khac. Trc tin tgoc cua ngi trong cuc:

1.2. Ngi trong cuc:Trn Canh la ngi phan i u tin, phan i d di

va quyt lit bin phap cua Trn Thu . c Ly ChiuHoang nhng ngi nm 8 tui, sng vi nhau gn 10nm, mi tnh cua hai ngi a c Chn Nguyn Thins chep lai kha tng tn, bng nhin b ap t phai lyv cua anh, Trn Canh tuyt vong bo ngai vang trn lnYn T nh chnh nha vua tng thut trong "Thin tngch Nam":

"m mung ba thang t nm Bnh Thn, nin hiuThin ng Chnh Bnh th nm, trm cai dang ra khoi cacung Gi Mao hm sau, n bn o nui Pha Lai, sngai Than. S co ngi bit, trm ly ao che mt qua sng,tt ng nui ma i. n ti vao ngh chua Giac hanh,i sang lai i. Ln li, vt va, nui him, sui su, ngamoi khng tin ln c na, trm lin bo nga, vin vacha ma ln bc. Gi Mui mi n nui Yn T. Sang hmsau ln thng nh nui, vao yt kin Quc s la ai samn phai Truc Lm, Quc s va thy trm th mng r,ri ung dung bao rng:

"Lao tng lu nui hoang, xng gy mt vo, n raung, nm hat de, chi canh rng, ung nc sui, long

nh my ni, theo gio n y. Nay b ha bo ngi nhnchu, tm s ngheo hen ni rng nui, chng hay b hamun cu iu g ma n chn nay?".

Trm nghe s noi, ri hai hang nc mt, ap lai rng:"Trm ng tre th, me cha vi mt, tr v ng trn dnchung, khng ch ta nng. Lai ngh s nghip vngthu trc, hng phbt thng, cho nn tm n nui nay cu lam Pht, ch khng cu g khac".

S noi: "Trong nui vn khng co Pht, Pht ngaytrong long. Long lng ma hiu, o chnh la chn Pht. Naynu b ha giac ng tm o th lp tc thanh Pht, khngnhoc tm kim bn ngoai".

"Trm thy Thai s cung cac c lao khng khng

khng chu bo trm, lin em li noi y bay to vi Qucs. Quc s cm tay trm noi: " Pham lam bc nhn qunth phai ly y mun cua thin ha lam y mun cua mnh, lytm long cua thin ha lam tm long cua mnh. Nay thin

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

24/79

VN HINVIT NAM24

ha mun on b ha v th b ha khng v sao c! Duyco vic nghin cu ni in xin b ha ng chut xao langma thi".

V th trm cung moi ngi v kinh, min cng lnngi. Trong khoang hn chuc nm, mi khi c ranhvic, trm lai hi hop cac v tui cao c ca tham vnao thin. n cac kinh in cua ai giao th khng kinhnao khng nghin cu. Trm thng oc kinh Kim Cng,n cu "ng v s tru nhi sinh ky tm", va gp sach laingm nga, bng nhin tnh ng, lin em nhng iu giacng c lam bai ca nay, t tn la Thin tng ch nam.Nm y Quc s t nui Yn t v Kinh, trm cho chuaThng Nghim trng coi vic khc in kinh sach. Nhno, trm vit ra bai ca, a cho Quc s xem. Mi oc quamt ln, s a my phen tan thng, noi: Tm long chPht ca trong bai ca nay, sao khng khc in thanh kinhban ch dn cho ke hu hoc?"

Trm nghe li nay, sai th vit ch chn phng, ralnh khc ban in. Chng nhng ch ng m cho hu

th, ma con tip ni cng ln cac bn Thanh nhn itrc. V tht lam li ta nay." [8]Tuy vin ly do v mt me mt cha, nhng vic bo ln

Yn t ro rang co nguyn nhn t bin phap bo ChiuHoang ly Thun Thin co con ni doi, "i vi mtngi hanh tt bit ao ma phai lam vic khng hp aoly nay, nha vua rt au n" nh Hoa thng Thanh Tnhn xet.

2. Bin minhL Manh That trong cun "Trn Thai Tng toan tp",

tac phm lch s su tp y u nht v Trn Thai Tngt trc n nay, a a ra mt bin minh vi "mt cainhn lun thng mi" ma tac gia goi la "ao c cach

mang" bac bo nhng hai ti cua Phan Phu Tin va NgTh S:"Ngay nay, chung ta co thun li nhn v s kin

nay. Chung ta khng phu nhn vic dung lun thng aoly ma bt c xa hi loai ngi nao cung phai co anhgia cac hanh vi xa hi cua mt con ngi. Tuy nhin, trongtrng hp nay, yu cu bao v quyn li tp th ma y la quyn li cua mt quc gia, mt dn tc, oi hoiphai co mt cai nhn lun thng mi, ma t hin aithng dung la ao c cach mang. Tai sao? Bnhthng. Git ngi phai n mang. Mt ngi i git ngikhac tt phai b ln an, thm ch b t hnh. Song nu vquyn li cua mt cng ng, cua mt dn tc, th vicgit c mt ngi i khi con c ca ngi la anh hung

kh phachCho nn t bin phap quyt lit cua Trn Thu trong bi canh quc tby gi cua t nc ta va th gii,ta mi hiu ly do v sao. Ban thn vua Trn Thai Tngkhng phai la khng bit bin phap nay la sai lm. Emkhng th ly v cua anh rut mnh ang con sng. Chnhdo nhn s kin nh th, nn vua Trn Thai Tng a nam bo ngai vang tm ln Yn T. S ra i nay biu l mtthai cng quyt khng chp nhn bin phap y vmt ca nhn. Nha vua cung cam thy b bc xuc, khngmun lam mt vic ma bt c mt ngi ai Vit bnhthng nao thi o u khng mun lam. Hn na nu xetv t cach mt ngi Pht t, bin phap va noi cangkhng nn thc hin

V vy bao rng vua Trn Thai Tng a "m mi dmloan" ma nhng ngi nh Phan Phu Tin va Ng Th Sa noi ti. Tht s to ra ho a khng thng cam ni vi

chnh nhng bc xuc cua vua Trn Thai Tng, xet v mtca nhn va t cach Pht t.. y la im th nht, ma hokhng thy, nh chnh li ban cua ho a biu l".

"im th hai chnh la vn tai sao vua Trn ThaiTng a lam mt vic ma ban thn vua khng thch vacam thy ht sc bc xuc v no?" chnh la bi canh chnhtr, qun s cua ai Vit noi ring va tnh hnh thgii thiby gi. Ni tr cn co s n nh trt t trong bui giaothi chuyn tip t Ly sang Trn, cung cthng vngchc cung nh quyn lc cai tr cua nha Trn, ma TrnThu la qun s. Ngoai giao ang nm trong s khunghoang e doa cua thlc qun Mng C, "tnh hnh quctthi by gi ang co nhng bin ng ln". qucMng c a thn tnh nha Kim (1234) va chun b tncng Nam Tng (1236), nguy c thn tnh ai Vit ch conla cu hoi nay mai.

Vic chnh thng hoa s ln ngi cua nha Trn "nhmn nh nhn tm. oan kt ngi dn lai thanh mt khivng chc". Yu cu chnh thng hoa phai co mt ngi

con cua ho Trn do chnh Ly Chiu Hoang sinh ra".Theo L Manh That "bin phap quyt lit" cua TrnThu "trc mt la nhm chnh thng hoa s ln ngivua, nhng ng thi chun b d lun nhm oan kttoan dn cho mt cuc chin sp ti i vi qun Nguyn-Mngth hin mt phn chin lc an ninh quc phongcua ai Vit thi by gi. Chnh v no th hin chin lcan ninh quc phong nay ma khi vua Trn Thai Tng bbuc phai chp nhn, du ban thn hoan toan khngmun. Bai ta do chnh nha vua vit lai th do nghe licua Phu Vn quc s v vic ly y mun cua thin ha lamy mun cua mnh, ly tm long cua thin ha lam tm longcua mnh ma nha vua a gat bo nhng suy tnh ca nhn,chp nhn vic tr lai kinh Thng Long thc hin

trong trach lanh ao quc gia".T nhng ly lun trn L Manh That cho rng: "y laim ma Phan Phu Tin, Ng S Lin va Ng Th S akhng thy. Cho nn, ho loanh quanh ln qun trongvong ao ly lun thng cua nhng ngi dn bnh thngma khng bit t vua trong goc cua mt nha lanh aot nc, c bit trong tnh hung t nc, c bit tnc ang co nguy c chin tranh vi mt ke thu "hunghan" Bin phap o khng phai la "ta mu" nh PhanPhu Tin a anh gia. Ngc lai, no la mt mu lc sangsut nhm n nh tnh hnh chnh tr t nc luc by giva tao iu kin tin hanh mt s bin phap khacnhm tng cng tim lc dn tc.."

3. Mt cai nhn khac cua Hoa Thng Thch ThanhT trong cun "Khoa H Luc giang giai" Hoa ThngThch Thanh T a gii thiu tac gia cua "Khoa H Luc",nhn vt Trn Thai Tng, t bin c nm Bnh Thn(1236) nh sau:

- "Thai Tng la ng vua chm hoc, trong bai ta KinhKim Cung tam mui ng vit: Trm lo vic chn dn,mi luc gian nan thng ln loc trong cng vic, qun casm chiu. Cng vic th co hang van th ma th gi nhanri khng co c bao lm. Sing cng vic, tic ngay gi,Trm choc hanh thm. Ch ngha th cha bit c baolm, cho nn ban m n gi khuya vn con phai thc oc sach; hoc sach Nho ri con hoc kinh Pht". ThaiTng la ng vua cn mn hiu hoc, khng bung mnhtheo duc lac."

- "Thai Tng lai la ng vua anh hung", a ch thncung vi qun s tham gia trn anh qun Mng c nm

di sanT TRONG

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

25/79

VN HINVIT NAM 25

1257. "y la ng vua va ao c va anh hung, lamrang r nhng trang s oai hung cua dn tc Vit Nam"

- Trn Thai Tng "la ngi lanh ao t nc, ngthi la mt ng vua Thin s"

V vn nan "an dm loan" Hoa Thng giang:"V i Trn, cac nha nghin cu s co nhng ph

bnh khac nhau, v ng tng goc khac nhau. Trn goc Khng giao, cac vua i Trn co li la trong thn tcci ga ln nhau, lam mt i tinh thn lun ly ao c.Nhng nu nhn qua goc Pht giao Thin Tng th cacngai a v vua ma co th tu hanh at ao, rt xng ang chung ta hoc hoi".

V bin phap cua Trn Thu bt Trn Canh bo LyChiu Hoang, Hoa thng giang:

"y la hanh ng ma cac s gia Nho hoc ph phanrt nhiu.

Theo s nm vua Trn Thai Tng c hai mi tui,ba Ly Chiu Hoang mi mi chn tui b giang xung lamCng chua, lai em ch ba la v Trn Liu lam Hoang

Hu, do o co ri loan trong ni b. oan s nay dn nbai hoc hm nay: Ta Thin tng Ch Nam"Khac vi L Manh That, theo li giang trn, an loan

lun cua Trn Canh do Phan Phu Tin va cac nha s giaNho hoc ra khng c ban lun ma ch c ghi lainh la d kin lch s, nu co tng quan chng th ch lamt tng quan ngoai tai: oan s ch la mt duyn tnhc dn n bai hoc v Thin cua tac gia Khoa H Luc, ac giang giai tng tn cho nhng Thin sinh hu hoc bit yu ch cua phai Thin Truc Lm, i tng chnhcua KHLGG.

Nh th Trn Canh bi tnh, Trn Canh vua anh hung,Trn Canh Thin s la nhng manh gng khng conhng lin h mt thit n mt nhn vt lch s a xydng ca mt nn vn hoa ai Vit th ky th 13.

4. Nhng thc mc hu nh cha c giai apthoa ang:

a. Li giang qui bau cua Hoa Thng Thanh T akhng co chu y bin minh cho Trn Thai Tng, ngc lais vi pham lun thng hu nh c xac nhn tuy HT agii han "trn goc Khng giao", nhng khng trin khaitrn goc cua Pht giao "an" nay se c giai thch laco "ti" hay khng. Theo li giang trn goc Pht giaoth Trn Thai Tng xut hin nh mt Thin s ma chungta cn nghin cu, hoc hoi, c lp vi "nghi an" lch sa nu dn.

b. L Manh That a nhn xet rt ung khi ph bnh 3v s gia a "KHNG THY" "trng hp Trn Thai Tng"trong khi anh gia hanh ng ao c cua Trn Canh makhng anh gia trn goc cua mt nha lanh ao tnc (a dn). Nhng nhng lun c a ra ly t khainim "lun thng mi" hay "ao c cach mang" thayvao "vong ao ly cua ngi dn bnh thng" du co tnhthuyt phuc, vn cha la iu kin cn va u bin minhcho hanh ng (du ban u b cng ep) bi tnh va loanlun cua Trn Canh. Bi le t quan im ao c, mtao ly bnh dn vn co quyn oi hoi tuyt i ke hanhng ao c (hay c anh gia la ao c) trc htphai "thun tuy ao ly" ma khng co mt li "xin li", du lixin li y khi t mt "ao ly cach mang" cao ca, "v s an

ninh quc gia, dn tc". iu kin ao c khng thng vng hoan toan trn chu ngha yu nc va tnh tdn tc nh la chu ngha cua ai a shay cua quyn lctrong chng mc nu con ngi nm trong long "dn tc

y" tr thanh nhng cong rm hen mon, khng ang cnhc n qua hai ln nh trng hp cua Ly ChiuHoang. T khai nim dn tc nh la mt tp th bnh dnvi ao ly bnh dn, ao c cach mang da trn chungha yu nc (dn tc) va chu ngha quc gia(Nationalismus) co th bin thanh mt loai ao c chomt lp ngi "siu nhn" vi "y ch at quyn lc" (Willezur Macht) cua Nietzsche, ma hu qua la s c tai cuamt Tn Thuy Hoang hay mt Hitler hay cua nhng angphai chuyn ch vi nhng h luy i ngc lai vi mucch cua con ngi trong tp th hay trong t nc y.

Chc chn Trn Canh a co mt y thc dn tc rt caokhi ng chp nhn tr v dn thn hay troi mnh vao tronghoan canh eo le ma chnh ng a phan i va c mungiai thoat. T phan ng bc phat, ngay thng cua ngkhng chp nhn ngh cua Trn Thu , mt phanng ao c bnh thng theo lun ly bnh thng, ta coth suy lun rng chnh Trn Canh a khng - nu khngnoi la cha bao gi - xem "ao c cach mang" (bin

phap Trn Thu ) la nn tang cua hanh ng ao ccua ng. Trong vin tng thuc y cua s oi hoi aoc chn thc, - qua hanh ng na m bo ngai vang lisui treo non lanh xa ni troc ti li - i vi vi TrnCanh quan im "ao c cach mang" ch co th la mtgiai phap th yu, kha d ch khng phai la c s xydng ao c tht s cho con ngi hanh ng ao c.

c. Mt khac, t goc Khng giao ma nhng s giaai din a anh gia hanh vi cua Trn Thai Tng, nh LManh That nhn xet, ngoai hai iu "KHNG THY" aa ra trn, con co ba iu "KHNG THY" cac vnay: ho a khng thy gia tr t tng vn hoc va ao ccua Trn Thai Tng, khng chu trong n kha canh tngiao, - ma o chnh la Pht giao - a hun uc con ngiTrn Thai Tng cung nh yu thoan canh xa hi, vnhoa tp tuc cua thky 13, va t o khng thy c chNHN hay tnh nhn ban trong tin trnh hanh ao cuaTrn Thai Tng, trong ngha trc tin "hanh ao lamngi Vit nam" cng v cua mt nha lanh ao tnc..

d. Chnh do quan nim v ch NHN nh yu tcban cua ao c tu thn va phng sach an dn (trongphn ti se c trin khai) nng ng, bao quat va doo khac hn vi cai nhn thu cu va han hep v mt ch"NHN" co tnh phan quyt (quid juris) thin ac bt di btdch bao ham tnh cach khai tr (discriminer) cua cai nhnNho gia ma Trn Canh - mc du trong quc sach tr dn

a nhn nh ro vai tro cua "tin thanh" Khng gia - achon ao Pht lam nn tang ao c va tm linh cho hanhtrang cua chnh mnh va cho thi ai cua ng. Chnh tgoc giac ng ca nhn nay ch khng t mt ly thuytnao khac ma thai ao c cua ng co th c xacminh.

e. n y cn nu ro tng quan gia Trn Canh vaao Pht mt im nhay cam trn phng din chnh tr:Trn Canh tm n ao Pht khng phai nh mt phngtin cung c th lc chnh tr cua ng, nh nhng quc phng Ty trong tng quan vi nha th c cgiao. ng khng n Yn T vi t cach cua mt v vuama la cua mt ngi ang t khc ngi vua, cua mt

hin thn cung kh va au n nht, cua mt ngi angri vao vc thm va ao Pht a la chic be a ng trlai trn gian lam mt con ngi mi.q

(Xem tip ky sau)

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

26/79

Nhng iu ti sp trnh bay di y ch la mt phn rtnho nhac Hiu cua ngi Vit c khao sat, tm hiutrn mt a ban rt hep hai tnh Thai Bnh va Bc Ninh.S t liu y thc ra cha u cn c co th phat biuv chu nhac Hiu. Song v ngh rng no cung co thcung cp mt thng tin cn thit giup chung ta co cainhn ban u v nhac Hiu - mt hnh thc m nhac gnlin vi quan nim hai th gii cua i con ngi trongvn hoa Vit.

VN HINVIT NAM26

NG HOANH LOAN

S

ng du en cht ken trngthanh ng nh mt nh lcua cng ng ngi Vit

danh cho ngi qua c. nh l oc coi trong nh tt ca cac nh lkhac trong i sng cua ho nh cihoi, gi chap, khao vong, nh am.

Ci hoi phai co xe hoa, phaohng; gi chap phai hng khoi cban; khao vong phai mi khachkha, ca xng; nh am phai conghi trng, kiu, c, nhac nha; thkhi i sang thgii bn kia linh hnphai co ting trng, ting ken tinbit. Nhng m thanh ken trng tinbit o c ngi Vit goi la nhac

Hiu, nhac am, nhac on hay nhacphng Ken, cung co ni goi laphng Bat m v phng naythng kim lun hai loai nhac lanhac am va nhac t.

nh l ng nhin o a tntai trong i sng ngi Vit ca vaingan nm va a tr thanh mt netep trong vn hoa ng x gia conngi vi con ngi. Xa nay khngmt gia nh nao du ngheo kho nu, sang giau n my khi trongnha co ngi khut bong lai khng

co ting trng, ting ken cua bannhac Hiu. Ting trng, ting ken oct ln khi ai oan, khi nhe nhang, khitro chuyn a lam khuy khoa ni

au thng cua tang chu trongnhng thi khc cua l tang. Khngnhng th nhac Hiu con lam chongi n ving khe khang hn,trang nghim hn, hoa nhp nhanh

hn vao khng kh tic thng ngia khut. Khng g co th thay thnhac Hiu trong luc nay.

y vy nhng trong trng k lchs tn tai, nhac Hiu va phngnhac Hiu cha bao gi c xa hicoi trong, cha bao gi c cac nhaquan ly xa hi, k t xa hi Phongkin n xa hi chung ta quan tm,thm ch nhn thy phng nhacHiu nhiu ngi con coi re mc duho lun lun th hin trach nhimcng ng mt cach t giac. L Cm

Ly vit " Nu mt thanh vin nao oqua i, ca i se n phuc vu dinxng ma khng ly tin. Co inhac hiu tham gia din xngkhng v muc ch lam giau cho banthn ma chu yu giup cho gianh tang chu. Phn ln s tin thulao cua ho c cho vao quy tusa nhac cu nhm phuc vu lu daicho ba con dn lang. St con lai chu chi tin che thuc cho cac thanhvin trong i ma thi". Xet nh vyth tinh thn vn hoa cua nhng

ngi lam nhac Hiu tht ang knh.Vy tai sao xa hi khng quan tmn ho, cac nha nghin cu vn hoakhng a ho vao cac i tng

nghin cu cuamnh, con cacnha nghin cum nhac th hunh lang tranh.

T rtsm, rtnhiu hnhthc mnhac a lnlt ra i, mi hnh thc mt thoaman mt nhu cu cuc sng. Vahin nhin cac iu ho ap ng cngvic thc hanh lao ng; cac iuhat trao duyn ap ng nhu cu tnhcam nam n; cac iu hat ru apng nhu cu cho con ngu; cac trnhthc hat nghi l ap ng nhu cu tn

ngng; nhp trng Ngu lin cp baovic an nguy cng ng; nhp trngtam lin (trng vt) thc dy tinhthn thng vo va ng nhin caciu nhac Hiu phuc vu nhu cutang ma. S phat trin nhiu t vmt slng, s lan toa rng hep vmt khng gian cua mi hnh thcm nhac la phu thuc vao tn xuthoat ng trnh din va gia tr t thnv ngh thut cua mi loai hnh.Trong kho tang dn ca Vit Namiu nay th hin v cung ro. Loaim nhac co s lng su tm cnhiu nht la cac bai hat trao duyn,th n la hat Nghi l phong tuc, hatRu, Ho, hat tro din... ri cui cung

di sanT TRONG

Nhac Hiudn gian ngi Vit

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

27/79

VN HINVIT NAM 27

mi n nhac Hiu.Xa nay ngi Vit co quan nim

con ngi ta co hai thgii, mt th

gii tam va mt thgii vnh hng -Sinh ky t quy. Khi sng la Thgiitam, khi thac la v Thgii Quy. Conngi mt i Thgii tam a gy rani tic thng v han cho ngi lai. Nhng ngi i c bng an,ngi lai thm cu mong thn phta ho tr v min cc lac thgiiquy. Hai trang thai tnh cam cua tangchu xay ra cung luc trong tang l coxut phat t quan nim hai th giitrong cuc sng i ngi. thoaman trang thai kep xay ra cung luctrong tang l ngi ta a tao c

mt t chc nhac Hiu u kha nngbiu at.

Vtchc dan nhacTuy vao kha nng tai chnh, kha

nng chuyn mn ma t chc dannhac hiu mi a phng co thco cac quy m khac nhau, nhnglun lun no phai co hai t chc dannhac la dan nhac ving (l) va dannhac rc. Mi dan nhac ap ngmt nhu cu.

1. Dan nhac ving gm:- Ken dm (con goi la ken am

ma)- Nh- H- Tiu- Trng cm.(Thu xa dan nhac Hiu khng

co an bu, an bu ch dung chonganh nhac Xm. Va lai ting anbu rt nho khng phu hp vi khim thanh ln cua dan nhac Hiu.Ngay nay nh co thit b trang mngi ta a a an bu tham giadan nhac Hiu).

2. Dan nhac rc linh gm:

- Ken dm- Sao- Nh- H- an Tam- an T.- 4 n 6 trng ban.- Trng Cm- 1 trng cai- Ching (co ni co ca thanh la

nao bat) .Chc nng cua mi dan nhac1. Chc nng dan nhac ving:

Dan nhac ving tu cac bai vingkhi quan tai ang quan trong ni thtcua tang chu. Nhac cu chu yu lanhac cu hi, nhac cu dy keo va

trng cm, khng my khi dung cacnhac cu dy gy. y la mt t chcdan nhac co m thanh va m sc

phu hp vi khng kh trong nha tangchu. Bng li nhn chm, vut m,mit v, cac nhac cu hi va dy keoa tao ra nhng m thanh rt ctrng cho hnh thc m nhac nay.Mt th m thanh c trng n mcch co th xay ra trong khng khtang l. Nh ma lc cua nhng mthanh y ma mt khng kh trmmc, trang nghim a bao phu toanb l tang, lam cho moi ngi phaithay i trang thai, thay i hanh vikhi bc vao khng gian tang l.

2. Chc nng dan nhac rc linhNh trn a trnh bay v quan

nim "Sinh ky t quy" cua ngi Vit.Khi mt i la tr v vi th giiquy. V cai y ngha "quy" o, cai yngha tr v o cua ngi a khutma ngi ta tao ra dan nhac rclinh bn canh dan nhac ving.

Dan nhac rc linh ly trung tmla b trng kt hp vi cac nhac cudy cung keo, dy gy, ken, sao...Nhn vao c cu t chc dan nhac yta cung thy c nhn mun th hins bng an cua ca ngi a linh va

linh hn ngi a khut u munc thanh than khi ri bo coi tamni trn th.

Cac biu muc m nhac1. Biu muc m nhac ving.Biu muc nhac ving gm co 5

ban:- Ba hi trng bao.- Lm khc- Ban ham- Ban keo- Ken l2. Biu muc nhac rc linhBiu muc m nhac rc linh gm

co 6 ban:- Rc linh- Thai bnh (cung bng, cung

bng)- L thuy- Bnh ban- Kim tin.Vi tn goi cac bai nhac trong

hai biu muc nhac Hiu trn yphn nao a giup ta cam nhn cs biu l tnh cam con ngi trongquan nim "sng gi thac v" cuangi Vit thu nao.

Biu muc mt la nhng ban nhacbiu l mt cuc tin a y ncmt. Khi u la ba hi trng bao,tip theo la ban Lm khc, ban Ham

cua ken, ban Keo, ban Lm khccua nhac dy. Tt ca c ni nhautrnh tu lin hoan. m iu cua

chung hoa vi ting khoc ai oan cuaca chu nha va nhng ngi khocmn tao ra bu khng kh bithng.

Xet v mt ngh thut, nhngban nhac trong biu muc nay a lamcho ting khoc trong am tang khachn vi nhng ting khoc khac trongcuc sng thng ngay, no la tingkhoc cua cuc chia ly vnh hng giangi lai va ngi a khut- tingkhoc trong tang l.

Ngc lai biu muc hai khngcon la nhng ting khoc xe long. mnhac chuyn trang thai khac, trangthai cu nguyn cho linh hn ngia khut c bng an trn conng tr v ni co cuc sng vnhhng. Ni y cung la mt xa hi viy u y ngha nh trn trn th.

Khi u cua nhac la nhp trngrc linh co tit tu gn vi nhptrng nghinh thn nh mun khngnh rng y la cuc tin a linhhn bnh an tr v coi. Ni xotthng ang nhng ch cho s cumong. Tip theo la cac bai Thai bnh,

ri Lu thuy, Bnh ban, Kim tinnhng ban tiu nhac vui ve mnglinh hn se vnh vin c sng sungsng ni min cc lac.

Nhac Hiu cung nh mt sloaihnh m nhac truyn thng khac comt thi b chung ta anh gia chaung mc, quy kt no vao loai nhacm tn. Mt thi gian dai chung ta at chc tang l "kiu mi" khng anken ch con chic trng to va bai iuvn gianh cho ngi a khut (thmch thi Cai cach co ni i con chobn 3 phat sung chao). Giai oan y

a lam tan bin gn ht cac dannhac Hiu co quy cu cua cac phngnhac Hiu trong cac lang qu.

Hn hai chuc nm tr lai yngi dn t ng phuc hi lai hnhthc m nhac nay phuc vu nhucu i sng. Chnh s t phat nhacHiu a dn n tnh trang "tam saotht ban" va "ta b lu" v moi mt cuanhac Hiu t trang phuc cua nhaccng, t chc dan nhac va biu mucm nhac.

Mt y tng chn hng lai hnhth m nhac nay la ht sc ungn. Y tng o thc s co tinh thnvn hoa cao cn c ung h.q

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

28/79

VN HINVIT NAM28

di sanT TRONG

N TRUYN

Ve ep truyn thng Vit Nam - trong o co m nhac - gnlin va c chi phi bi t tng trit hoc phng nga tao nn nhng net c thu ma ch qua no ta mi co thtip cn, thm nhp va thm nh c gia tr ch thc cua no.

Khai nim Hi trongm nhac truyn thngVit Nam la mt biuhin ro nht, c trngnht v quan nim trit

hoc chu toan, cu tnhcua phng ng. o lamt s kt hp hai hoacac yu t m - thanh -khng - nh - hnh trnn mt tng th hoaquyn vin man, tao mtve ep khng th phntach. No i lp vi quannim trit hoc chu bit,tuyn tnh cua phngTy thng chu trng

nhn ro nhng chi titring bit, moi s thtnhcam trong m nhac u

Hi trong m nhactruyn thng Vit Nam

m nhac cung nh cac mn ngh thut khac lasan phm tinh thn, nhng tinh hoa c phattit t con ngi trong sut qua trnh tn tai.No la ting long, la iu rung cam, in mphong thai, li sng, cung cach cam ngh cuacng ng. No chnh la ban sc vn hoa, vamang nhng yu t nn tang bt bin (Ban) vamang nhng ve ep ring kho trn ln (Sc)trong mt mi trng thm my.

TRANH: BUI XUN PHAI

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

29/79

VN HINVIT NAM 29

c khc hoa, nh hnh ky cang qua giai iu, hoathanh, tit tu nh nhng tuyn song song cung tinhanh trong mt quy pham nghim cach.

Noi nh vy khng co ngha la m nhac truynthng, dn gian Vit Nam co giai iu, hoa thanh, tittu ma phai t chung trong cai tng thbao trum vit cach la cac nhn t tao dng nn "hi nhac" trongmt s hai hoa ly tng. Chung ta khng noi "giai iubun" ma noi "hi Ai", "hi Oan". Khng noi "giaiiu vui" ma noi "hi Xun", "hi Bc".

Hi nhac khng ch biu hin cac sc thai tnh camvui, bun, thng, ghet ma con biu hin ca mt phongcach m nhac nh hi Cheo, hi Tung, hi Vong cCai lng, hi Hu, hi V dm Ngh Tnh, hi Quanho Bc Ninh, hi Chu vn, hi Ca tru, hi Xm...Ngi Vit Nam khng kho khn g trong vic phnbit u la hi Cheo dn da, mm mai, uyn chuyn,m thm; u la hi Tung hao sang, hoanh trang,thng thit, quyt lit. S phn bit o da trn nhngnet c trng tn tai trong ni ham ngh thut cua no.

i su hn ta lai thy trong cai hi nhac tng thbao trum o lai tn tai nhiu hi nhac cp , mau

sc khac nhau. Cai hi Cheo bang bac thm mtrong toan v din lai c tao nn bi nhng cung bckhac nhau: u t, thng cam, nh tic qua "hing trng", yu thng, m thm trong "hi Salch", khau, oan trach trong "hi Tham", "hi Van",hoc vui hoat, sang khoai qua "hi Sp", "hi Xun"...

Nhng yu t cu thanh hi nhac, u tin phai kn m hng cua iu thc (mode). No la cai vo cuat duy m thanh nh hnh tnh cam h, n, ai, ...cua con ngi. Trong mt hi nhac, co luc thun nhtmt iu thc, co luc lai an xen nhiu iu thc do

nhu cu biu hin tnh cam ma nn.Tip n la s hoa hp, h ng, mi goi, an xencua m sc cac nhac cu qua cac ngon an nhn nhakhng nh hnh tuyn, c lng chm, phiu diu ngtu. Chung nh tao nn mt "lan sng m m thanh"ma ngi hat, ngi din tha h vung vy ngang doc.Trong Tung, dan nhac dung li hoa tu mang tnh tchng nhng ban nhac L tao hi nh Nam Ai khicn hat bun, Nam Xun khi cn hat vui. Ngi hat -din c "bi li" t do trn dong sng m thanh o masang tao hnh tng. Gia phn hat va phn nhac chco mt mi quan h duy nht la hi nhac mang mau

sc iu thc ma thi.Cui cung la yu t giai iu.Giai iu trong m nhac truyn thng Vit Nam -

ngay ca khi a nh hnh thanh cac bai ban lan iu -cung khng c nh mt cach cht che, nghim ngtnh phng Ty, ma ch dang "long ban", nh hnh nhng net c ban chu yu, con lai la tuy thuc vaoli th, thth ma no biu hin. y la mt cu trucng va long (leo). Th dai th giai iu dai, th ngnth giai iu ngn, hoc co ththm h t vao keodai giai iu. V cao th tuy thuc vao du giongthanh iu ting Vit ma nh. Nu thay bng li thkhac th toan b cac m lai bin i theo, nhng khng

ra khoi cai hi nhac ang bao trum.Giai iu m nhac truyn thng Vit Nam con ncha trong mnh nhng "net hoa vn" c trng, ma to ta co thtip cn nhng hi nhac mang ve ep khacnhau. o la nhng net lay ui nh: tang tang tnhtang (hi Hu), h hi h (hi Quan ho), hoc nhngkiu lay ui "i", xuyn tm, cung nhng cu "lukhng" rt gi cam trong Cheo...

Cho nn ch bng nhng net dao ngu hng cua caccy nhac hoc mt net "lu khng" c tu ln, ngihat va din a tip cn ngay vi mt hi nhac n nhcp va cung bc tnh cam ma mnh ang trai

nghim. T o ho co th ct ln iu hat hp canh hptnh mt cach hn nhin.Chnh t thu phap tao hi nhac phong phu nay ma

xut hin hnh thc Hat -Noi (hat ma nh noi, noi manh hat) trong m nhac dn gian truyn thng VitNam. Co nhiu loai hat - noi, mi loai lai co mau scring: hat - noi cua Cheo, cua Cai lng, cua Tung.Hat noi Ca tru. Xm cung la mt dang hat noi c ao.o la nhng phng tin tao nn hi nhac c baolu trong tm hn dn tc. Nhng iu hat Xm, hatChu vn du khng co mt bai ban giai iu nao con

lu truyn nguyn gc, nhng cai hi Xm, hi Chuvn vn con lu lai mai vi thi gian. Ngh thut Catru tuy con lu lai hang trm bai th Hat noi co kt cucht che, rt ni ting, nhng lai khng co mt giaiiu m nhac c nh nao con truyn lai, ma ch tn tai"hi Ca tru" phu ln tt ca cac bai th nh hnh o.y la s bao tn cai hi nhac ch khng phai la baiban c nh, cu th.

Tom lai, Hi nhac - mt net c trng ni bt trongm nhac truyn thng Vit Nam khng phai la mtdang hoang s, cha nh hnh, cha phat trin, ma lamt hnh thai m nhac bac hoc - dn gian hoan hao,

hoa quyn trong mt tng thsinh ng. y la mtminh chng cho quan nim: "m nhac chnh la s haihoa vu tru" o chng?q

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

30/79

TH ANH

Mua xun nm Quy Du(1813) Nguyn Du

phung mnh vua i sTrung Quc. S b khi hanh tHu va dng lai Thng Long mtthi gian ngn, c quan TuynPhu (Tng trn) on tip va mtic khoan ai trong th. Trongtic, hang chuc n nhac cng, ca sc goi n biu din giup vui.Nguyn Du phat hin mt iu antai hoa, iu luyn khac la vinhng nhac khuc ng thi. V

thanh s rt sanh nhac y ly lamla, nhn ky ngi anh an, th ola mt n nhac cng a lung tui,thn hnh gy go, sc thai co vetiu tuy , dung mao chng phn sonva trang phuc co phn gian d.Nang lng le ngi cui chiu,khng noi khng ci. Nguyn Dukhng bit la ai, nhng nghe tingan th thy quen thuc. ng nglong trc n. Tic tan, ng hoithm th ra chnh la c Cm, mtdanh ca, mt tay an cua tThng Long ma ng a tng bitt hai mi nm trc trong batic bn H Giam ma ng a cd cung vi cac khach quan TySn.

C gai tai danh ly lng mtthi ma ting an cua c a tnglam cho cac khanh tng Ty Snsay m in ao, mai vui sut sangthu m ma gi y ch con mt

thn hnh heo hon, tan ta. NguynDu bui ngui thng cam va trnng i s ng a lam bai th

ghi lai nhng ky nim bun vui lnln nay.

Ting an cua c a cNguyn Du m ta tht sinh ng:

Ban tay tin nm dy bin hoaTing khoan nh thoang gio

rng thngTrong nh ting hac

m trngManh bia Tin Phuc

gp lung sm ran

Su tham ting ngmTrang Tch bnh

Khach ngi nghe nh tnhnh say...

Ting an luc th khoan thaitrm lng nh ngon gio nhe thoangqua, luc th trong treo nh ting

hac ku ln gia m hm khuyakhot, luc th manh me nh setanh trn u bia Tin Phuc, luc

th bi ai su tham nh giong ngmcua Trang Tch khi lm bnh. ocmy cu th trn ta lai lin tngn ting an cua Thuy Kiu anh

cho Kim Trong nghe:Trong nh ting hac bay quauc nh nc sui mi sa

na viTing khoan nh gio

thoang ngoaiTing mau sm sp nh tri

maNgon en khi to khi mKhin ngi ngi ocung

ng ngn suNghe noi c Cm a c hoc

an t nho vi cac nhac s danhting trong chn cung nh va a

nhiu ln tu nhac trong ai invao nhng ngay l tit, nhng baitrnh din cua c u la nhng

Nguyn Duva ngi n nhac cng

t Long Thanh

Nha th Nguyn Du

30 VN HINVIT NAM

di sanT TRONG

8/9/2019 Tp ch vn hin s 7 nm 2006

31/79

khuc cung phung phuc vu cho vua L, chua Trnh,ngi ngoai khng h c bit, nay lai c em raphuc vu cho quan tng Ty Sn:

Trung Hoa ai in khuc nayTy Sn quan khach chp tay phuc taiCi vui sut m dai chng dtThng tai, ai mc sc tin vungTin vang xem ta t bunHao hoa ln ca vng tn, cng huTrai NguLng thiu u the thmCung anh thua chng dam tranh phn...oc n oan nay ta lai thy thp thoang bong dang

ngi ky n trn bn Tm Dng trong bai Ty ba hanhcua Bach C D:

GaThin Tai s phen dng khuc

A Thu Nng ghen luc im tNguLng chang tre ganh uaBit bao the thm chuc mua ting an.Nguyn Du anh gia rt cao ngi n nhac cng cua

t kinh ky:Tng chng ba sau cung xunBau nay v giatri danh Trng AnMt iu ang chu y la khi oc Nguyn Du, hnh

nh co ln ta a bt gp ng tnh chuyn chng lai TySn, th nhng trong th vn lai thy Nguyn Du khngmt li oan gin, thu ghet ma dng nh con yu mn,nh tic nha Ty Sn na, nh khen cac quan chc TySn sanh nghe nhac va hao hoa phong nha con hn cavng tn, cng hu! Tm trang Nguyn Du thc cungrc ri, ung nh nhn xet cua nha ph bnh vn hocHoai Thanh.

La mt nha th a cam Nguyn Du a ngm nguikhi nhc n triu ai Ty Sn mt thi oanh lit, nnay ch con mt ngi nhac cng tiu tuy ang thng:

Thanh di, cun s sang trangBdu, du btang thng dp dnC nghip nha Ty Sn amtCh con y: mua hat mt ngi!

Trm nm nhay mt ma thiau long vic cul ri m a...Luc sinh thi nha bin khao lao thanh

L Thc anh gia cao bai Long thanhcm gia ca cua Nguyn Du, ng a sosanh bai th nay vi bai Ty ba hanh cuaBach C D. Nhng tai sao no lai khngc phbin rng rai nh bai th cua hoBach, theo ng, co le la n nay cha comt ban dch hay ngang tm vi bai dinm Ty ba hanh cua Phan Huy Thc.Chung ti xin gii thiu bai dch cua ng

Pham Vu Toan, mt dch gia th ngc anh gia cao hin nay ban octham khao:

Thanh Thng Long co ngi ep noTay cm ca chng ro tnh danhNghan c phach trong thanhC Cm mai goi, lu thanh danh xngKhuc "Cung phung" trong cung triu trcNhac thn tin hoc c my ai?Gp nang t thu thiu thim bn h Giam tic vui tng bngNang khi y tui chng ba bayXim ao hng lng ly mt hoaNgy th trong dang kiu sa

Khach trong tic yn long a nh sayBan tay tin nm dy bin hoaTing khoan nh thoang gio rng thngTrong nh ting hac m trngManh bia Tin Phuc gp lung sm ranSu tham ting ngm Trang Tch bnhKhach ngi nghe nh tnh nh sayTrung Hoa ai in khuc nayTy Sn quan khach chp tay phuc taiCi vui sut m dai chng dtThng tai, ai mc sc tin vungTin vang xem ta t bunHao hoa ln ca vng tn , cng hu!

Trai Ngu Lng thiu u the thmCung anh thua chng dam tranh phnTng chng ba sau cung xunBau nay v gia tri danh Trng AnThm thot hai mi nm t yTy Sn thua, ta chay vao NamLong Thanh gang tc khn thmNoi chi yn tic bao ln din raNay Tuyn Phu v ta bay ticNca nhi hu ht tui xunCui ban mt mai hoa rmNet bun, sc kem, tm thn mai gyChng son phn, mt may u dt:

Chnh danh ca s mt ngay nao!Khuc xa, giong mi l traoLng nghe ta nhng nao nao, ngm ngui.Bng nh lai hai mi nm trcTic bn h tng c gp nangThanh di, cun s sang trangB du, du b tang thng dp dn.C nghip nha Ty Sn a mtCh con y: mua hat mt ngi!Trm nm nhay mt ma thiau long vic cul ri m a.T Nam ra u a bac trngTh trach ai sc chng phi phaMt trng tng tng ngay xaT