3

TOPLOTNA IZOLACIJA

4

Energetska efikasnost u građevinarstvu prepoznata je kao područje koje ima potencijal za smanjenje ukupne potrošnje energije, što se postiže kvalitetnom izolacijom i pravilnim izborom građevinskih materijala.

Materijali koji se koriste za termoizolaciju prikazani su sljedećim dijagramom:

Na dijagramu se može vidjeti da su za toplotnu izolaciju potrebne različite debljine građevinskih materijala. Najbolji termoizolator, na osnovu dijagrama, je mineralna vuna (npr. 5 cm mineralne vune odgovara debljini od 248 cm armiranog betona).

5

5.2

5.3

5.3

5.8

6.7

9.2

10.8

14.3

14.3

16.2

54.2

59.2

69.2

248

0.0 50.0 100.0 150.0 200.0 250.0

Mineralna vuna 5,0 cm

Stiropor 5,2 cm

Ovčija vuna 5,3 cm

Celulozna vlakna 5,3 cm

Pluta 5,8 cm

Kokos 6,7 cm

Ekspandirana glina 9,2 cm

Ploča od drvene vune 10,8 cm

Iverica 14,3 cm

Perlit 14,3 cm

Drvo 16,2 cm

Šuplja opeka 54,2 cm

Betonski blokovi 59,2 cm

Puna opeka 69,2 cm

Armirani beton 248,0 cm

5

IZOLACIJA KROVA, PODA I SPOLJNIH ZIDOVA

Izolacija krova

Toplotna izolacija krova omogućava ugodan boravak u prostorijama i doprinosi smanjenju potrošnje energije za grijanje i hlađenje. Ukoliko krov nije adekvatno toplotno izolovan, gu-bici u toplotnoj energiji su i do 15% .

Krovna konstrukcija može biti drvena ili masivna, a izbor krovnog pokrova (crijep, ce-mentne ploče, šindra) zavisi od nagiba krova i klimatskih uslova. Krovni pokrovi se dijele na tvrde i meke. Kao tvrdi pokrovi koriste se kameni materijali kao što su kameni škriljac (škriljevac), krovne betonske ploče, proizvodi od cementnih vlakana i nešto rjeđe metalni pokrovi i šindra od tvrde smole. U meke krovne pokrove ubrajaju se bitumenske ploče, folije, izolacioni proizvodi, meko drvo, izopolimeri kao i proizvodi od trske i slame.

Jedan od najčešćih oblika krovne konstrukcije je kosi krov. Toplotna izolacija kosog krova je jednostavna i ekonomski isplativa. Za toplotnu izolaciju kosih krovova treba koristiti neza-paljive i parapropusne toplotno izolacione materijale kao što su kamena vuna i ekspandira-ni polistiren (EPS, stiropor). Preporučljiva debljina toplotne izolacije na kosom krovu je od 14 cm do 20 cm. Sloj za provjetravanje je takođe važan segment za dobru izolaciju. Kod loše provjetrenih krovova zimi mogu nastati štete usled kondenzacije vodene pare što doprinosi i gubitku toplotne energije. Tokom kišnih dana, postoji mogućnost da voda prodre kroz crijep i pokvasi toplotnu izolaciju. Da bi se izbjegle slične situacije, postavlja se vodonepro-pusna izolacija (npr. vodonepropusne folije).

Ravni krovovi su najviše izloženi atmosferskim uticajima od svih spoljašnjih eleme-nata zgrade. Zato je veoma važno da budu kvalitetno toplotno i hidro izolovani. Sloj hidroizolacije predstavlja najosjetljiviji dio ravnog krova, jer je pod direktnim uticajem klimatskih faktora i zagađivača iz atmosfere koji se talože na krovu. Za hidroizolaciju ravnih krovova koriste se materijali na bazi bitumena sa različitim dodacima i hidroizo-lacione folije na bazi mekog PVC-a.

TOPLOTNA IZOLACIJA

6

Izolacija poda

Toplotni gubici kroz pod mogu iznositi i do 13% ukupnih toplotnih gubitaka. U cilju smanjenja gubitka energije, podnu konstrukciju treba adekvatno izolovati. Debljina toplotne izolacije tre-ba da bude veća od 6 cm. Na hidroizolaciju, za koju se koristi PE–folija (polietilenska ekspandira-na folija), ili betonsku podlogu polažu se toplotne-izolacione ploče ekspandiranog polistirena (stiropora, EPS).

Odgovarajućom toplotnom izolacijom zidova može se uštedjeti i do 35% energije. Toplotna izo-lacija zida postavlja se sa spoljašne ili unutrašnje strane zida. Toplotna izolacija sa unutrašnje strane zida je nepovoljna sa građevinskog stanovišta, a često je i skuplja zbog potrebe dodatnog rješavanja problema difuzije vodene pare, strožijih zahtjeva u pogledu sigurnosti protiv požara, gubitka korisnog prostora i sl. Za toplotnu izolaciju spoljašnjeg zida najčešće se koristi ekspandira-ni polistiren (stiropor, EPS). On se koristi ili u tzv. sendvič zidu sa slojem opeke ili sa slojem lijepka, mrežice i maltera koji se nanose direktno na stiropor. Debljina toplotno-izolacionog sloja najčešće je od 8 cm do 12 cm, što doprinosi smanjenju koeficijenta prolaska toplote zida (U*= 0,25 do 0,35 W/m2K).

Izolacija spoljnih zidova

*U-vrijednost pokazuje energetsku efikasnost materijala kombinovanih u jednoj konstru-ktivnoj cjelini. Jedinica mjere je W/m²K (U) i još se zove i ukupni koeficijent prolaska toplote. Sposobnost materijala da provodi toplotu se zove toplotna provodljivost, označava se sa k (W/mK) i taj broj se može pronaći na većini speci-fikacija izolacionih materijala. Što je taj broj manji, to je materijal za toplotnu izolaciju bolji.

7

Prozorski okviri, nezavisno od vrste materijala od kojeg se izrađuju, treba da omoguće dobro dihtovanje, da prekinu toplotni most* u profilu, da omoguće jednostavno otvaranje i nizak koeficijent prolaska toplote (U). Prozorski okviri se najviše izrađuju od drveta, PVC-a, aluminijuma, čelika i kombinacije navedenih materijala.

Stakla se izrađuju kao izolaciona stakla (dvoslojna ili troslojna) u kombinaciji sa materijalima koji dovode do poboljšanja toplotnih karakteristika stakla. Savremeni standardi propisuju korišćenje ni-skoemisionog stakla (LOW-E). Ovo staklo ima specijalni metalni pre-maz sa jedne strane čime se sma-

njuje transfer toplote ili hladnoće. Broj stakala i širina međuprostora utiču na vrijednosti U-faktora stakla. Upotrebom višeslojnih stakala koja se nalaze na određenom odstojanju može se sniziti vrijednost U-faktora. Npr. 3 stakla debljine 4mm na razmacima od mini-mum 10mm pružiće izuzetnu izolaciju. Međuprostor izolacionog stakla može se „puniti“ gasovima (argon, kripton, xenon itd.), što dodatno doprinosi smanjenju vrijednosti U-faktora.

Kao i prozori, vrata imaju bitnu ulogu u sprečavanju gubitka toplote, odnosno doprino-se energetskim uštedama. Preporučljivo je zamijeniti ili popraviti stara ulazna vrata, po-praviti okvire i na što bolji način uraditi izolaciju spoljašnjih vrata da bi se spriječili gubici energije.

Izolacija prozora i ulaznih vrata

Zamjenom starih drvenih prozora novim prozorima (PVC, aluminijum itd.), popravkom okvira prozora i zamjenom stakala sa onima koji sadrže silikonske premaze, može se spriječiti odavanje i do 50% od ukupne toplotne energije.

*Toplotni mostovi nastaju kao posljedica povećanog transporta toplote pri čemu je temperatura unutrašnje površine znatno niža od temperature okoline.

BOJLERI I KOTLOVI

8

Za grijanje tople vode u domaćinstvu potroši se od 10% do 30% energije. Količina utrošene energije koja je potrebna za zagrijavanje tople vode zavisi od tipa aparata koji se koristi za zagrijavanje vode, ali i od izolacije vodenih cijevi.

Električni bojleri novije generacije posjeduju bolju toplotnu izolaciju od starijih modela, pa su samim tim i energetski efikasniji. Prilikom kupovine bojlera posebnu pažnju treba obratiti na njegovu zapreminu. Zavisno od potreba, postoje bojleri različite litraže. Bojleri male litraže su zapremine od 5 do 15 litara. Ovi bojleri su dovoljni za toplu vodu u kuhinjama, radionicama, kupatilima i sl. Bojleri srednje litraže su od 30 do 150 litara. Za posebne namjene koriste se bojleri od 50, 80, 100 i 120 litara (npr. u sklopu centralnog grijanja). U većini slučajeva najko-risnija je kombinacija manjeg kuhinjskog bojlera sa većim bojlerom koji bi snabdijevao ostale slavine toplom vodom. Jedan od faktora koji treba uzeti u obzir je udaljenost između bojlera i slavine. Ovo rastojanje treba da bude što manje kako se toplota ne bi gubila u dugim cijevima. Stepen gubitka toplote zavisi od izolacije cijevi i materijala od kojeg je cijev napravljena.

Optimalna temperatura, pri kojoj nema velikih toplotnih gubitaka iz bojlera, je oko 55°C. Pri ovoj temperaturi stvaraju se i minimalne količine kamenca. Ukoliko se temperatura vode poveća na 80°C ili više, toplotni gubici se povećavaju. Važno je održavanje i čišćenje grijača i kotlova od kamenca, jer naslage kamenca na grijaču mogu biti uzrok povećane potrošnje električne energije, ali i sporijeg zagrijavanja vode.

Automatske kontrole na bojlerima

Zamjena starih upravljačkih mehanizama u sistemima za grijanje i pripremu tople vode novim je u većini slučajeva ekonomski isplati-va mjera. Postavljanjem vremenski upravljanih prekidača (tajmera) na cilindre za toplu vodu omogućeno je grijanje vode tačno u onom periodu kad je topla voda potrebna, čime se izbjegava nepotrebno zagrijavanje vode koja neće biti iskorišćena, odnosno u zavisnosti od kvaliteta izolacije rezervoara doći će do njenog bržeg ili sporijeg hlađenja.

9

Određeni broj stanovnika Crne Gore za zagrijavanje domova koristi sopstvene kotlove. Ovaj sistem zagri-javanja može se pratiti i regulisati od kotla do radi-jatora. Praćenje i regulisanje toplote na kotlu, ulazu u radijator i na termostatu radijatora od izuzetne je važnosti kada je riječ o uštedi energije. Kako bi gu-bici energije bili što manji veoma je važno i pravilno održavanje uređaja za grijanje.

Kotao stariji od 10 godina, posmatrano sa energetske i ekonomske strane, isplativo je zamijeniti novim. Energetski najefikasniji je kondenzacijski kotao i kao takav se preporučuje za sisteme grijanja u domaćinstvima. Sa stanovišta energetske uštede, zadovoljavajućim se pokazao kombinovani kotao koji služi istovremeno za grijanje prostorija i pripremu tople vode. U cilju ostvarivanja energetske efikasnosti važno je izvršiti zaštitu radijatora. Iza radijato-ra smještenih na spoljašnjim zidovima potrebno je postaviti odgovarajuću izolaciju (npr.reflektujuća folija). Ako se radijator nalazi ispod prozora, prozorska daska ili neka polica iznad radi-jatora, reflektovaće topli vazduh nazad u prostoriju i na taj način doprinijeti smanjenju toplotnih gu-bitaka kroz prozor. Veoma je važno da se jednom ili dva puta u toku sezone grijanja vrši ispuštanje nakupljenog vazduha iz radijatora. Takođe, zaklanjanje radijatora namještajem sprečava nesmetano širenje toplote u prostoriju.

Jedna od mjera koja doprinosi uštedi toplotne energije je ugradnja termostata. To su uređaji koji omogućavaju regulaciju i mjerenje temperature. U zavisnosti od potrebe, danas se mogu naći različiti tipovi termostata, kao što su ravni i ugaoni, sa ili bez ugrađenog pred-podešavanja i sl.

Optimalna temperatura je ona temperatura koja pruža ugodan osjećaj i ima različite vrijednosti u zavisnosti od prostorije koja se za-grijava. Tako je optimalna tempera-tura kupatila 22 ºC, dnevnog boravka 20ºC - 22ºC, spavaće sobe 16ºC - 18ºC, hodnika i prostorija koje se manje koriste 17ºC, a prostorija koje rijetko koristimo 15ºC - 17ºC. Regulisanjem termostata radijatora, tako da se temperatura u prostoriji smanji za samo 1ºC, godišnje se može uštedjeti do 6% od ukupne energi-je koja se koristi za grijanje.

Održavanje kotlova i radijatora

POBOLJŠANJA „HVAC“ GRIJANJE, VENTILACIJA I KLIMA UREĐAJI

10

Klimatizacija prostora (grijanje i hlađenje) uključuje procese pripreme i distribucije vazduha sa ciljem postizanja željene temperature. Za grijanje i hlađenje prostorija troši se od 40 % do 60 % ukupne energije. Kod primjene prirodnog provjetravanja prostorija, treba paziti da se isključuju sistemi grijanja ili klimatizacije zatvaranjem ventila na radijatorima, isključivanjem klima-uređaja, kao i automatskim kontrolama sa ciljem uštede energije.

GRIJANJEGrijanje je osim za zagrijavanje, veoma bitno i zbog očuvanja stambenih objekata i uklanjanja vlage u njima. Grijanje može biti vodom - radijatori, ventilokonvektori, podno grijanje, kao i grijanje vazduhom - klima uređaji. Prilikom odabira načina grijanja u bilo kom tipu zgrade vrlo je važno dobro proučiti faktore korisnog djelovanja pojedinog uređaja ili sistema za grijanje. Korišćenje uređaja sa otvorenim plamenom (kamin, šporet na drva) u bilo koju svrhu, energetski je neefikasno. Ko-risno djelovanje otvorenog plamena je oko 30% što znači da oko 70% energije iz goriva odlazi kroz dimnjak. Energetski efikasni sistemi grijanja trebalo bi da imaju faktor korisnog djelovanja između 70% i 90%. Ugradnjom elemenata „inteligentnog“ upravljanja u sistem grijanja postiže se racionalnije korišćenje grijanja i energetska ušteda.

Upravljački sistemi (termostati)

Temperaturu prostorije možemo regulisati pomoću sobnog odnosno centralnog termostata. Pomoću temperaturnog senzora, sistem vrši izjednačavanje sobne temperature sa željenom temperaturom. Da bi termostati što bolje funkcionisali treba ih pravilno smjestiti. Termostati ne smiju biti postavljeni u blizini izvora toplote kao što su peći, radijatori, šporeti i sl, kao ni pored prozora ili vrata, jer se tako smanjuje njihova efikasnost. Temperaturu na termostatu uređaja za hlađenje poželjno je podesiti na 25°C do 26°C. Snižavanjem temperature na termo-statu ispod ovih vrijednosti za svaki stepen Celzijusa (°C) u ljetnjem periodu, troši se od 3% do 8% više energije.

Senzor otvorenosti prozora ili vrata direktno je povezan sa kontrolom grijanja ili hlađenja. Ovaj sistem se automatski isključuje kada se otvore prozor ili vrata, odnosno ostanu duže otvoreni od zadatog perioda. Postoji i mogućnost da se ugrade senzori koji registruju da li se neko nalazi u određenom prostoru, i ukoliko nema nikoga, sistem se isključuje ili smanjuje grijanje (hlađenje). Takođe, postoje i prozori sa senzorima koji registruju pojavu vjetra ili kiše i automatski zatvaraju prozore i spuštaju roletne.

* HVAC – Eng. - Heating, Ventilation, Air Condition (grijanje, ventilacija i klima uređaji).

*

11

HLAĐENJETokom ljetnjeg perioda temperature vazduha u centralnim i južnim djelovima Crne Gore mogu dostići i vrijednosti od preko 43°C, što nam govori da je u ovom području neophodno korišćenje sistema za hlađenje.

Prva pomisao u vezi sa sistemima za hlađenje vjerovatno bi se odnosila na klima uređaje, međutim postoji veliki broj alternativnih rješenja koja obezbjeđuju hlađenje sa manjom potrošnjom energije. Kombinacija dobre izolacije, energetski efikasnih vrata i prozora, dnevnog svjetla, hladovine i ventilacije trebalo bi domovima da pruži ugodan osjećaj sa malom količinom potrošene energije.

Izdvajamo sljedeće vrste sistema za hlađenje: • Ventilacioni sistemi • Rashlađivači na isparavanje • Klima uređaji

Ventilacioni sistemi

Ventilacija je sistem za hlađenje koji najmanje košta. On takođe spada u jedan od boljih načina za štednju energije u prostorijama. Sistem hlađenja na principu ventilacije nije uvijek najbolje rješenje u područjima sa veo-ma toplom klimom, gdje su temperaturna kolebanja između noćnih i dnevnih temperatura veoma niska. U ovim područjima ventilacija može da pomogne u smanjenju upotrebe klima uređaja.

Rashlađivači na isparavanje

U nisko-vlažnim područjima, isparavanje vode u vazduh obezbjeđuje prirodan i energetski efikasan način hlađenja. Sistemi za hlađenje na isparavanje baziraju se na principu hlađenja spoljašnjeg vazduha. Sistem za hlađenje okreće se prema prostoriji, a topao vazduh se izbacuje.

Tokom rada ovog sistema, prozori (vrata) u prostoriji treba da budu djelimično otvoreni, da bi omogućili toplom vazduhu da izađe potiskivanjem hladnog vazduha. Za razliku od centralnog sistema za hlađenje vazduha kod kog se vrši cirkulacija istog vazduha, ovi sistemi omogućavaju konstantan protok svježeg vazduha u prostoriji.

Ovi uređaji zahtijevaju mnogo češću upotrebu od klima uređaja i upotre-bljivi su isključivo za nisko-vlažna područja. Da bi funkcionisali, ovi siste-mi konstantno koriste vodu. S toga se ne preporučuje njihova upotreba u područjima sa ograničenim izvorima vode.

POBOLJŠANJA „HVAC“ GRIJANJE, VENTILACIJA I KLIMA UREĐAJI

12

Klima uređaji

Zahvaljujući neprekidnom istraživanju i razvoju, klima uređaji su sve kvalitetniji. Proizvođači klima uređaja teže da zadovolje najstrožije svjetske standarde proizvodnje u pogledu kvaliteta i očuvanja životne sredine. Vrhunska tehnologija proizvodnje, jednostavnost upotrebe, visoka energetska efikasnost i moderan dizajn klima uređaja stvaraju uslove za ugodan boravak u prostoru.

Za upotrebu u stanovima i kućama najpogodniji su split uređaji, dok se u poslovnim prosto-rima osim split uređaja koriste i prozorski uređaji, kao i kanalski i kasetni klima uređaji. Većina klima uređaja po pravilu pruža mogućnost grijanja i hlađenja, dok pojedini uređaji nude samo funkciju hlađenja.

Split klima uređaji

Sistem split klima uređaja sastoji se od jedne spoljne jedinice koja omogućava pogon i jedne (mono-split) ili više (multi-split) unutrašnjih jedinica. Unutrašnja jedinica se stavlja na zid prostorije koja se želi klimatizovati, a spoljašnja jedinica služi za izbacivanje toplote izvan prostorije. Jedinice su međusobno spojene instalaci-jama.

Mobilni sistem klima uređaja

Klima uređaji kojima unutrašnja jedinica nije pričvršćena već ostaje mo-bilna. Veza sa spoljašnjom jedinicom postiže se putem cijevi.

Podni split sistemi

Razlikuju se od zidnih po tome što se postavljaju na pod prostorije.

Kasetni sistemi

Unutrašnja i spoljašnja jedinica nalaze se u istom kućištu.

Prozorski sistemi

Kao i kasetni, samo što se montiraju na prozor.

13

PREPORUKE ZA ENERGETSKU ŠTEDNJU

Ukoliko imate stariji klima uređaj, treba da razmotrite mogućnost da zamijenite spoljašnji kompre-sor novijim, koji je efikasniji. Međutim, ukoliko imate mogućnosti, s obzirom na konstantne no-vitete u tehnici, možda bi bilo najbolje da zamijenite cjelokupan sistem novim klima uređajem.

Današnji klima uređaji koriste od 30% do 50% manje energije u procesu hlađenja u odnosu na klima uređaje napravljenje 1970-tih. Ukoliko je Vaš klima uređaj 10 godina star, možete uštedjeti od 20% do 40% troškova energije ukoliko ga zamijenite novijim, efikasnijim modelom.

Za bolju uštedu energije treba obratiti pažnju i na odgovarajuću veličinu i instalaciju, što su ključni elementi u određivanju efikasnosti klima uređaja. Previše velika jedinica neće adekva-tno otkloniti vlagu, dok previše mala jedinica neće moći da postigne odgovarajuću tempera-turu u vrelim danima. Neodgovarajuća lokacija jedinice, loše instalacije, kao i nepravilna insta-lacija cijevi mogu u mnogome da naruše efikasnost klima uređaja.

INVERTORSKI NAČIN RADA - NAČIN ENERGETSKE UŠTEDE Invertorski način rada klima uređaja ostvaruje značajnu uštedu energije, zavisno od uslova rada, čak i do 50% u odnosu na klasične klima uređaje. Ako je temperatura prostorije viša od željene temperature, klima uređaj će raditi punom snagom do postizanja željene temperature. Kada postigne željenu temperaturu invertorski uređaj će prilagoditi svoj učinak tako da bude dovoljan za ravnomjerno održavanje željene temperature. Time se izbjegavaju nagle promjene u temperaturi prostora i omogućava se značajna ušteda energije. Nema čestog paljenja i gašenja uređaja koji dodatno opterećuju strujnu mrežu. Udobnost u prostoru s invertorskim klima uređajem je veća, jer invertorski sistem rada regulacijom izlazne temperature klimatizo-vanog vazduha izbjegava sindrom “promaje” u Vašem prostoru.

SISTEMI ZA HLAĐENJE U CRNOJ GORI

U Crnoj Gori se do sada nije posvećivalo mnogo pažnje energetskoj efikasnosti, iako pored uštede energije, ona znači i uštedu novca.

Energetski efikasni uređaji mogu se naći u gotovo svim prodavnicama bijele tehnike u Crnoj Gori. Međutim, Crna Gora još nije primijenila standarde EU, pa se naljepnice o energetskoj efikasnosti rijetko mogu naći na aparatima.

Nedostatak energetski efikasnih naljepnica ne znači i da uređaji nijesu energetski efikasni. Da bi ste provjerili šta kupujete, pogledajte upu-tstva koja dobijate uz svaki aparat.

POBOLJŠANJA „HVAC“ GRIJANJE, VENTILACIJA I KLIMA UREĐAJI

14

ŠTA ZNAČE ENERGETSKE OZNAKE?

Pravilan izbor kućnih uređaja veoma je bitan, jer oni troše i do 20% ukupne energije u domaćinstvu. Briga za životnu sredinu iz dana u dan je sve važnija, a u EU su usvojeni brojni propisi po kojima na uređajima za domaćinstvo moraju postojati oznake sa podacima o uštedi energije. Uz informaciju o uštedi električne energije i o tome da li proizvod čuva životnu sredinu, Vi ćete kupiti odgovarajući proizvod prilagođen vašem dohotku.

Energetski efikasni uređaji, obilježeni su energetskim naljepnicama. Postoji sedam stepena energetske efikasnosti, koji su obilježeni velikim slovima latinice (od A do G). Najefikasniji je stepen A, a najmanje efikasan je stepen G. Npr. frižider kapaciteta 140 l, energetske klase A potroši godišnje oko 135 kWh, dok isti takav frižider energetske klase C troši 160 kWh godišnje.

Energetska efikasnost kod klima uređaja predstavlja relaciju između utrošene električne energije i ostvarenog rashladnog / toplotnog učinka. Što je koeficijent hlađenja (EER) odnosno grijanja (COP) veći, to se dobija više rashladne / toplotne energije za 1 kWh uložene električne energije. Koeficijent energetske efikasnosti EER govori nam koliko puta više energije dobijamo od klima uređaja nego što klima uređaj uzima iz električne mreže. Taj broj se može kretati od vrijednosti 2,5 do preko 4 kod kvalitetnih modela. Većina standardnih modela trenutno se zadržala kod vri-jednosti 3. EER je naveden u katalozima skoro svih klima uređaja i na njega treba obratiti pažnju kod kupovine.

HLAĐENJE (EER) – energetske klase koje se mogu naći u uputstvima aparata energetska klasa A > 3,20energetska klasa B > 3,00energetska klasa C > 2,80energetska klasa D > 2,60energetska klasa E > 2,40energetska klasa F > 2,20energetska klasa G > 2,00

EIR – koeficijent uticaja na životnu sredinu

Koeficijent uticaja na životnu sredinu je mjera koja ukazuje na emisiju ugljen dioksida (C02). Što je veći koeficijent to je manji uti-caj na životnu sredinu.

15

ENERGY STAR®- energetska naljepnica

„Energetska zvijezda“ je partnerstvo između Ministarstva za energiju SAD-a, Agencije za zaštitu životne sredine SAD-a, proizvođača, loka-lnih preduzeća i ostalih. Partnerstvo je oformljeno u cilju promo-visanja energetske efikasnosti naljepnicama sa „Energy Star“ logom sa ciljem da edukuje kupce o mogućnostima energetske efikasnosti.

CIJENE KLIMA UREĐAJA

Cijene klima uređaja variraju u velikom rasponu. Na cijenu može uticati više faktora među kojima su marka proizvođača, kapacitet i vrsta klima uređaja, kao i energetska efikasnost. Kod kupovine modela sa većim koeficijentom energetske efikasnosti (EER), razliku u cijeni u odnosu na jeftiniji model vrlo brzo ćete vratiti plaćajući niži račun za potrošenu električnu en-ergiju u odnosu na kupovinu uređaja koji manje košta, ali je i njegova energetska efikasnost niža.

Cijene klima uređaja kreću se od 250 eura pa sve do 1.000 i više eura, u zavis-nosti od gore navedenih faktora.

Danas svi imamo posebnu ulogu u smanjenju emisije gasova staklene bašte u atmosferu, koji utiču na klimatske promjene. Kupovina energetski efikas-nih uređaja, jedan je od načina da date svoj doprinos, a ujedno i štedite novac.

RASVJETA ZA ENTERIJERI EKSTERIJER

16

Energetska efikasnost rasvjete

Potrošnja energije za rasvjetu iznosi od 10% do 20% od ukupno potrošene energije u domaćinstvu. Ušteda energije, promjenom konvencionalnih u energetski efikasne sisteme vještačke rasvjete su značajne i kreću se do 30%. Fluoroscentne cijevi su energetski efikasnije od klasičnih ili halogenih sijalica. U klasičnim sijalicama se od 5% do 15% potrošene električne energije pretvara u svjetlosnu što je vrlo niska iskoristivost, dok se u fluoroscentnim cijevima iskorišćava do 77% električne energije. Noviji modeli tanjih fluoroscentnih cijevi promjera 26 mm su od 10% do 15% energetski efikasniji od starijih tipova promjera 38 mm. Osim toga, radni vijek energetski efikasnih rasvjetnih uređaja je 10 puta duži. Poređenja radi, radni vijek klasične sijalice je do 1.000 sati, a „štedljive“ 10.000 i više.

Energetski najefikasnija mjera za poboljšanje svjetlosne udobnosti u prostoriji je da se u što većoj mjeri koristi prirodno, dnevno osvjetljenje.

Automatska kontrola rasvjete

U cilju postizanja energetske efikasnosti, postoji mno-go rješenja. Senzor na pokret je jedan od načina koji se može primijeniti da bi se postigla energetska efikasnost u rasvjetnom sistemu. Postoje različiti oblici upravljanja, a neki od najčešćih su detekcija dnevnog svijetla, detekcija pokreta, kao i senzori prisutnosti u prostoriji. Senzorski sistem upravljanja uključuje i prilagođavanje nivou svjetlosti ili isključivanje rasvjetnih tijela.

Detektore pokreta preporučljivo je koristiti u spoljašnjoj rasvjeti noću. Ovi sistemi kada registruju pokret, aktivi-raju vremensku kontrolu osvjetljenja koja određeni vre-menski period drži rasvjetu upaljenom.

Sistem upravljanja rasvjetom moguće je kombinovati, u cilju „inteligentnog“ upravljanja rasvjetom, kako bi se smanjilo nepotrebno rasipanje električne energije i povećao komfor stanovanja. Jedna od mjera za uštedu energije je i postavljanje regulatora jačine osvjetljenja u prostorijama.

UPOTREBA OBNOVLJIVIHIZVORA ENERGIJE

17

Obnovljivi izvori energije, koriste se za proizvodnju manje od 1 % ukupno proizve-dene energije u svijetu (ne uključujući hidro-energiju). Upotrebu obnovljivih izvora treba povećati, jer neobnovljivih izvora energije (ugalj, nafta, gas) ima sve manje, a negativni uticaji koji nastaju njihovim korišćenjem sve su izraženiji. Korišćenje obnovljivih izvora energije ima presudnu ulogu u zaustavljanju klimatskih promjena, redukciji potrošnje energije za grijanje i toplu vodu, očuvanju zaliha fosilnih goriva itd.

Besplatna energija Sunca može se iskoristiti za proizvodnju električne i toplotne energije. Električna energija se proizvodi primjenom fotonaponskih panela, dok se toplotna energija za zagrijavanje prostora i vode proizvodi pomoću solarnih kolektora i toplotnih pumpi. Ovi siste-mi se jednostavno održavaju, sigurno funkcionišu i garantuju visok prinos dugi niz godina.

Solarni sistemi za proizvodnju električne energije (photovoltaik)

Osnovne komponente solarnih sistema za proizvodnju električne energije su: • fotonaponski paneli • solarne baterije • regulatori • invertori

Energija Sunca se pomoću fotonaponskih panela pretvara u električnu energiju. Fotonaponski paneli se sastoje od modula, dok se moduli sastoje od solarnih ćelija. Solarne ćelije se proizvode od monokristalnog i polikristalnog silicijuma, koji obezbjeđuje kon-

stantnu proizvodnju struje. Fotonaponski panel je veoma efikasan, stabilan i trajan. Efikasnost ovih sistema je različita i zavisi od proizvođača. U periodu od 10 godina efikasnost modula iznosi 90%, a u periodu od 25 godina 80% minimalnog izlaznog učinka.

Solarni fotonaponski sistemi se primjenjuju za udaljene objekte kao i za priključivanje na dis-tributivnu mrežu radi predaje viška proizvedene energije. Sistem funkcioniše tako što se višak energije koji se proizvodi preko dana predaje distributivnoj mreži kada je potreba za energi-jom najveća i kada je ona najskuplja, a uzima se iz mreže tokom noći kada je ima dovoljno na mreži i kada je najjeftinija.

Solarni sistemi za grijanje tople vode (kolektori)

Ugradnjom solarnih kolektora godišnji troškovi za grijanje vode mogu se smanjiti i do 50% u zimskom periodu, dok ljeti nije potreban klasičan sistem za grijanje vode. Solarni kolektori su način za korišćenje energije Sunca koja je besplatna.

18

UPOTREBA OBNOVLJIVIHIZVORA ENERGIJE

Osnovne komponente solarnih sistema za pripremu tople vode su: • solarni kolektor • izolovani rezervoar (bojler) za toplu vodu • instalacija • cirkulacione pumpe • regulacione jedinice

Sistem za zagrijavanje vode, u zavisnosti od klimatskih uslova, obezbjeđuje od 50% do 60% potreba za toplom vodom, dok se preostale potrebe mogu obezbijediti u kombinaciji sa ostalim sistemima. Solarni sistemi za pripremu tople vode zadovoljavaju energetske kao i ekološke standarde. Zavisno od potreba i namjene, solarni kolektori se izrađuju kao pločasti i vakumski (cjevasti).

Budući da solarni kolektori mogu raditi samo danju, uz njih je potrebno ugraditi i sistem sa pumpom i izolovanim rezervoarom tako da se energija koju oni sakupe može koristiti i noću. U slučaju posjedo-vanja bazena, korišćenje solarnih kolektora za grijanje vode u bazenima je veoma isplativo.

Toplotne pumpe za grijanje

Toplotne pumpe su pouzdan, ekonomičan i siguran sistem za grijanje koji ujedno i čuva prirodnu sredinu. One su veoma efikasno energetsko rješenje koje zadovoljava potrebe centralnog grijanja i pripremu tople vode.

Toplotne pumpe koriste sunčevu energiju sadržanu u spoljašnjem vazduhu, zemlji ili vodi, i tu energiju koriste tokom cijele godine. Energija iz životne sredine isporučuje toplotnoj pumpi oko 75% toplotne energije. Zbog toga se spoljašnjem vazduhu, zemlji ili podzemnim vodama preko izmjenjivača toplote mora oduzeti energija okoline. Toplotne pumpe se koriste zimi za grijanje, a ljeti za hlađenje. Toplotne pumpe su pogodne za snabdijevanje toplotom stambenih kuća, ho-tela, bolnica, škola, poslovnih i industrijskih objekata, kako u novogradnji tako i u modernizaciji postojećih zgrada.

Bojleri na gorivo iz biomase

Pored fosilnih goriva nafte i zemnog gasa, obnovljivi izvori energije dobijaju sve više na značaju. Za snabdijevanje strujom i toplotnom energijom sve više se koristi gorivo iz biomase. Njegovom upotrebom smanjuje se emisija ugljendioksida i potrošnja fosilnih goriva.

Biomasu čine brojni „proizvodi“ biljnog i životinjskog svijeta, kao što su grane i kora drveta, piljevina iz šumarstva i drvne industrije, slama, kukuruzovina, stabljike suncokreta, ostaci vinove loze i masli-na, ostaci iz stočarstva, komunalni i industrijski otpad.Energetske statistike pokazuju da će udio biomase u ukupnoj proizvodnji toplotne i električne energije u bližoj budućnosti biti veliki.