Chrząszcz - Wrzesień (nr 102)

8/11/2019 Chrzszcz - Wrzesie (nr 102)

1/12

NR 9 (9) WRZESIE 2014 ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Wrzesie...chodzi wrzesie po rosie, zbiera grzyby wewrzosie...Wrzesie jest miesicem najobfitszego owocowania.Dojrzewaj owoce berberysu, ry, gogu, kaliny,

bzu koralowego, urawiny, nasiona kokoczkipoudniowej /pod ochron/.Wzrok przycigaj owoce trzmieliny pospolitejintensywnie rowe z jaskraw pomaraczowosnwk nasienia. Owoce trujce.

Na cianach domw, na murach i potachczerwieniej licie dzikiego wina/ winobluszczu

picioklapkowego/.te koszyczki brodawnika, podobnego niecodo wiosennego mniszka lekarskiego, nadaj komcharakterystyczny wygld.Kwitnie bluszcz, to cieniolubne w modoci pncze,kwitnie dopiero wtedy, gdy dojdzie wysokodo soca. yje kilkaset lat.

Drzewa zaczynaj przygotowywa si do zimowegospoczynku. Trac one zielon barw lici, mienicsi najrozmaitszymi odcieniami barwy teji czerwonej. Kwitnie wrzos i zimowit.

Mimo swojej urody las staje si smutniejszy. Nie maju w nim rozpiewanych ptakw. Z wrblowatychodlatuj kulczyki, skowronki polne i lene, pliszkite, remizy, dzierzby, muchowki, wistunki,trzciniaki, niektre pokrzewki, drozdy, biaorzytki,rudziki i jaskki. Opuszczaj nas take kraski, dudki,lelki kozodoje. Odlatuj i egnaj nas ptaki drapiene:sok wdrowny, botniaki i kobuz oraz ptaki wodne,i botne.

Jelenie i osie rozpoczynaj rykowiska. Stada dzikwodchodz na bagna i w lene gszcze. Wiewirkiskrztnie penetruj leszczyn, gromadzc zapasyna zim. Po raz ostatni zajce w miesicu wrzeniumaj mode , stajc si tym samym upem ptakwdrapienych, na opustoszaych polach.Koczy si er rnych owadw na liciach drzewi krzeww, dorose larwy chrzszczy przepoczwarczajsi, zazwyczaj w ziemi, gsienice niektrych gatunkw

przerywaj er, aby w oprzdzie, na drzewie spdzizim, mszyce skadaj jaja na pdach i w tej postaci

bd zimowa.Zjawia si babie lato. Mae pajczki snuj dugie nici,za pomoc ktrych odbywaj z wiatrem dalekie

podre. W socu drzewa biel si przdz.

SZCZEBRZESZYN


2/12

2

CHRZSZCZ NR 3 (7)CHRZSZCZ NR 9 (9)

Zwierzta, ktre przesypiaj zim, intensywnieeruj i przybieraj na wadze, gromadzc pod skrzapas tuszczu.Zbieramy grzyby w lesie.

Pamitajcie!!!Zbieramy tylko te grzyby, ktre dobrze znamy.Pozostae zostawiamy w spokoju. S one bowiem

pokarmem dla zwierzt yjcych w lesie.

Polskie przysowia ludowe na wrzesie- Jaki pierwszy wrzesie, taka bdzie jesie.- Czego lipiec i sierpie nie dowarzy, tego wrzesienie dosmay.- Gdy wrzesie z pogod zaczyna, zwykle przezmiesic pogoda si trzyma.- Gdy wrzesie bez deszczw bdzie, w zimiewiatrw peno wszdzie.

- Jeli wrzesie bdzie suchy, padzierniknie oszczdzi nam pluchy.- Kiedy wrzesie, to ju jesie, wtedy jabek penakiesze.- Wrzesie chodzi po rosie, zbiera grzybywe wrzosie.- Wrzesie jeszcze w socu chodzi, babie lato jusi rodzi.- Wrzesie wrzosami strojny, lecz od pracy znojny.- Wrzeniowa sota, miarka deszczu, korzec bota.

II wojna wiatowa 1939-1945wspomnienie

Najwikszy i najkrwawszy konflikt zbrojnyw historii, trwajcy od 1 wrzenia 1939 do2 wrzenia 1945. Stronami konfliktu by blok pastwutworzony wok III Rzeszy Niemieckiej, Wochi Japonii (pastw Osi), w ktrego skad wchodziytake: Wgry (20 listopada 1940 akces do PaktuTrzech, 15 padziernika 1944 wystpienie z bloku),Bugaria (1 marca 1941 przystpienie do PaktuTrzech, 28 padziernika 1944 wystpienie z bloku),Rumunia (23 listopada 1940 akces do Paktu Trzech,12 wrzenia 1944 wystpienie z bloku), RepublikaSowacka (utworzona pod kuratel niemieck14 marca 1939), proniemieckie Niezalene PastwoChorwackie (od utworzenia po kapitulacjiJugosawii 17 kwietnia 1941 do zakoczeniaokupacji niemieckiej na przeomie 1944 i 1945),Finlandia (22 czerwca przystpienie do wojnyz ZSRR, 19 wrzenia 1944 zawieszenie broni),oraz koalicja pastw utworzona wok WielkiejBrytanii i jej sojusznikw. Od 1941 do koalicji

przyczyy si Stany Zjednoczone AmerykiPnocnej i ZSRR (w latach 1939-1941 pozostawaw sojuszu politycznym i gospodarczym z IIIRzesz).

Agresja ZSRR na Polsk17 wrzenia 1939 o godzinie 4.00 rano wojskasowieckie Frontw Biaoruskiego i Ukraiskiego w sileokoo 1 miliona onierzy przekroczyy wschodniegranice Polski, amic postanowienia paktu o nieagresji(1932), umowy wynikajce z przynalenoci do Ligi

Narodw oraz realizujc ustalenia tajnego protokoupaktu Ribbentrop-Mootow- czwartego rozbioru Polski.Przekraczajce granic wojska sowieckie napotkay

jedynie opr sabych jednostek Korpusu OchronyPogranicza i nielicznych oddziaw wojskowych,liczcych cznie 30 tys. onierzy. Dyrektywa

Naczelnego Wodza nakazywaa unikania walk z ArmiCzerwon i podejmowanie ich tylko w przypadkach

prb rozbrojenia lub utrudniania marszu. Ze wzglduna brak cznoci dyrektywa dotara do niewieluoddziaw polskich, ale i tak wprowadzaa zamt

w decyzjach dowdcw.

Sowieckie czogi przekraczajgranic Rzeczpospolitej.

Agresja radziecka na Polsk nastpia w chwili, gdytoczya si bitwa nad Bzur, broniy si Warszawa,Lww, Modlin oraz Hel, a dowdztwo wojsk polskich

podejmowao prby organizacji obrony na tzw.przedmociu rumuskim. Wobec szybkich postpwwojsk sowieckiego Frontu Ukraiskiego organizacjaobrony staa si niemoliwa.Oddziay wojska polskiego otrzymay rozkaz

przekraczania granicy rumuskiej i wgierskiej w celuuniknicia niewoli.Prby przebicia si do Rumunii lub na Wgrywikszych oddziaw koczyy si niepowodzeniem.


3/12

CHRZSZCZ NR 9 (9)

3

Oddziay generaa Wadysawa Andersa zakoczyyswj marsz w kierunku granicy wgierskiej bitw

Nowogrodzkiej Brygady Kawalerii z wojskamiradzieckimi pod wsi Wadypol (27 wrzenia).Zgrupowanie wojsk Korpusu Ochrony PograniczaPolesie generaa W. Orlik-Rckemana stoczyook. 40 potyczek i dwie wiksze bitwy (pod

Szackiem i Wytycznym) i ostatecznie1 padziernika w okolicach Wodawy zostaorozwizane.

Matka Boska Siewna8 wrzenia wspominamyze czci i wdzicznocinarodziny Matki Boej.wito to pobudza nasw szczeglny sposb dodzikczynienia za ten

wielki dar Boej Mioci.Rodzi si bowiem Ta,ktra - jak piewamyw jednej z pienimaryjnych - zostaa przedwiekami przejrzana i zaMatk wybrana, JezusowiChrystusowi Niepokalana

(pie Witaj, wita...). Koci, cieszc si Maryj,woa w dzie Jej wita sowami liturgii: Twojenarodzenie, Bogurodzico Dziewico, zwiastowao

rado caemu wiatu; z Ciebie si narodzio Socesprawiedliwoci, Chrystus, ktry jest naszymBogiem. On uwolni nas od potpienia i przywrcinam ask. On zwyciy mier i da nam yciewieczne (antyfona na benedictus). Przeto Kocinazywa J Gwiazd Zarann zwiastujc ju bliskiwschd soca, czyli spenienie obietnicy. Istotnie,tak jak gwiazda owa, jutrzenka, poprzedzawschd soca, tak Maryja, od swego

Niepokalanego Poczcia, poprzedzia przyjcieZbawiciela, wschd Soca sprawiedliwoci

w dziejach rodzaju ludzkiego (Jan Pawe II,Redemptoris Mater, nr 3).W Polsce wito Narodzenia Najwitszej MaryiPanny ma take nazw Matki Boej Siewnej. By

bowiem dawny zwyczaj, e dopiero po tym wicie iuprztniciu pl zaczynano ork i siew. Lud chcianajpierw, aby rzucone w ziemi ziarno pobogosawiaBoa Rodzicielka. Do ziarna siewnego mieszanoziarno wyuskane z kosw, ktre byy wraz zkwiatami i zioami powicane w uroczystoWniebowzicia Matki Boej, by uprosi sobie dobry

urodzaj. Na Podhalu wito 8 wrzenia nazywanoZitosiewn, gdy tam sieje si wtedy yto. W witoMatki Boej Siewnej urzdzano take doynki.

Dziennik z krtkiej podrny do Izraela

(18. 01. 2014 - 25. 01. 2014), cz. 7

C.d.dzie smy podroy

Nie mwi egnaj, lecz do widzenia..., albo doprzyszego roku w Jerozolimie... Chciabym tu jeszcze

powrci. Serio, ale... Znajome pianie koguta (jestemyjeszcze w Bethlehem), nad ranem "zarycza"muezzin...,

gdzie Bethlehem, a gdzie Polska,w tej przestrzeni ja - pyek w Kosmosie,okruszek, jeden z wielu na tej Ziemi...egnaj mi bkitne niebo, piasku pustyni, egnajciano, gdzie drobink wiary zostawiam, ufajc, e TyWszechmogcy wysuchasz, proby moje (tak jak ludzitysicy), zrozumiesz.... egnajcie wskie uliczkiJerozolimy, palmowe gaje, przydrone kamyki (sorki,

ale kilka z was ukradam, na pamitk do dalekiejPolski wywoc). egnajcie Ci, co od lat tutajposzukujecie swojej racji bytu...

Odlatujemy o 21. 00 miejscowego czasu.Po niadaniu ostatni spacer uliczkami Bethlehem,(Jednej rzeczy w tym miasteczku nie zobaczyam,czego bardzo auj : nie mogam sama- a towarzyszymi nikt nie chcia- pj na arabski cmentarz,ogldaam go jedynie przelotnie z okien autokaru),Jerozolimy, a potem Tel Awiw, lotnisko ben Guriona,"trzepanie" bagay, ogldanie nowych twarzy i postaci,

rzecz normalna w tym kraju, dla nas lekki szok, ale toprzecie Bliski Wschd...przed podro usi trzeba,zaduma si przez chwiluchwyci swoj, do Tego,co podrnych strzee,a potem razem z Nim powrcina wasne podwrko...I rzeczywicie tak byo, na odpraw czekalimy dodugo - may szok, cofaj mi baga. Aha, myl sobie,mineraki (gar kamykw, muszelek znad Morzardziemnego, znad Jeziora...), ale to nie to. Daktylei mid. Przezornie zachowaam paragony z miejscazakupu, wycigam... okay.

Jak wspomniaam wczeniej, przed odlotem ostatnispacer uliczkami starej Jerozolimy, zakupy, targujemysi o kady drobiazg - to caa przyjemno kupowania.Mam szczcie drepta z Loni i Groszkiem (Gosi),obydwie nauczycielki, a Groszek dodatkowoanglojzyczny, wic problemw z dogadywaniemsi nie ma.

Musz jeszcze powrci do pocztkw opisywanegodnia - zanim na zakupy nas wypuszczono (to byawspaniaa lekcja samodzielnoci, bo atwo si w tym

przeogromnym, midzynarodowym tumie zagubi),


4/12

4

CHRZSZCZ NR 9 (9)

malutka wycieczka na Jerozolimsk Promenad,przy wejciu na ktr Pomnik Tolerancji, fundowanyprzez Aleksandra Gudzowatego. Tak.Z symbolicznej szczeliny ziemi (do wysokakolumna) wyrasta drzewo, na wierzchoku ktregoznajduje si zota(?) kula. W moim wyobraeniusymbolizuje ona kul ziemsk, a wic miejsce

darowane przez Boga wszystkim ludziom dozamieszkania... Sowo tolerancja w swoimzaoeniu ma to tumaczy, czy tak jest naprawd?

Z Promenady wdrujemy do tej czciJerozolimy, gdzie znajduje si myn zaprojektowany(a to w zwizku z planowanym osadnictwemw Jerozolimie w XIX/XX wieku) przez samegoRockefellera, mia wytwarza mk dla pierwszychosadnikw z diaspory. Niestety, nie skorzystali z

jego pomysu, zakadajc kibuce, organizujc sobieycie wedle wasnych pomysw...

Jerozolima. Dzi szabat... Co to znaczy, nietrzeba nikomu tumaczy, ale... z chwil kiedy

pierwsi ortodoksyjni wyznawcy judaizmu pojawilisi w zasigu naszego wzroku, w ruch idaparaty fotograficzne. Tak, tak , wiemy e ichzdejmowa w dniu dla nich witym niewolno, ale... przecie jakie pamitki z tejegzotycznej dla nas krainy wywie trzeba, turyci

ju tak maj... Fotografujemy bardzo dyskretnie : popierwsze - by nie drani, nie obrazi, po drugie -by nie oberwa, podobno co bardziej ortodoksyjni

potrafi aparat czy komrk wyrwa z rki i..roztrzaska o bruk, wic... pena gotowo. Wygldato tak: jedna osoba ustawia si niby do zdjcia,druga niby j fotografuje, wyapujc przesuwajcesi w tle postaci. Egzotyka: sztrajmle, chaaty,kapelusze, cicit, biae podkolanwki, brody, pejsy...Ogldanie tych ludzi, to czysta przyjemnozarwno w sensie duchowym (to moje prywatneodczucia z racji zafascynowania judaizmem,) jak iestetycznym - elegancko si prezentuj w czerni i

bieli, na tle bkitnego nieba, starych, odwiecznychjerozolimskich murw, uliczek, wmieszaniw rnobarwny, midzynarodowy tum. ErecIsrael....

gdzie w przestworzach pomidzy niebem a ziemio godz. 21. 30 czasu polskiego....

Regina Smoter Grzeszkiewicz

DoynkiDoynki, wito Plonw, Wiece ludowe wito

poczone z obrzdami dzikczynnymi

za ukoczenie niw i prac polowych. W czasachprzedchrzecijaskich byo to etniczne witosowiaskie, przypadajce w okresie rwnonocy

jesiennej (23 wrzenia).

Wspczenie obchodzone jest zwykle w jedn zniedziel wrzenia, po zakoczeniu niw, natomiast przezformalne zarejestrowane zwizki wyznaniowe,odwoujce si do etnicznej wiary Sowian, nadalw okresie najbliszym rwnononocy.Wieniec - obchody doynek rozpoczynay si wiciemwieca z pozostawionych na polu zb, z kiciczerwonej jarzbiny, orzechw, owocw, kwiatwi kolorowych wstek. Wiece doynkowe miewayzwykle ksztat wielkiej korony lub koa. W przeszociumieszczano w nich take ywe (z czasem sztuczne)koguty, kaczta lub mae gski, bo miao to zapewnia

pikny i zdrowy przychwek gospodarski. Wieniecdoynkowy nazywany bywa "plonem" bo te i uosabiawszystkie zebrane plony oraz urodzaj. Niosa go nagowie lub wycignitych rkach najlepsza niwiarka,czasami z pomoc parobkw i innych ecw. Za ni

postpowa orszak odwitnie ubranych niwiarzy,

nioscych na ramionach przybrane kwiatami,wyczyszczone kosy i sierpy. Wieniec niesiono dopowicenia do wityni, a nastpnie ze piewem,w uroczystym pochodzie udawano si do dworu lub dodomu gospodarza doynek. Wieniec doynkowy

przechowywany by w stodole do kolejnego roku,do nowego siewu. Wykruszone z niego ziarnawsypywano do workw z ziarnem siewnym.

Doynki w SzczebrzeszynieW dniu 7 wrzenia na Rynku Miejskimw Szczebrzeszynie odbyy si Doynki Gminno -

Parafialne. Rozpoczto tradycyjnie korowodemdoynkowym, w ktrym niesiono zebrane plony i chlebupieczony z zebranego ziarna. Na czele korowoduStarostowie doynek, wybrani dobrzy rolnicyi gospodarze. Byli to:- pan Mirosaw Parczaa nioscy chleb rolnikz Wielczy, lat 52, pracownik PKP LHSw Bortatyczach. Prowadzi wsplnie z on Boengospodarstwo rolne o areale 20 hektarw. Podstawgospodarstwa rolnego jest produkcja rolinna. PastwoParczaowie uprawiaj gwnie: pszenic, rzepak i

buraki cukrowe. Maj troje dzieci: Magdalen,Bartomieja i Pawa.-pani Boena Ordyniec niosca bukiet kwiatw nie

pracuje zawodowo, rolniczka z Bodaczowa.Pani Boena prowadzi z mem Andrzejemgospodarstwo rolne o powierzchni 5 hektarw. Jest onaaktywn dziaaczk Koa Gospody Wiejskichw Bodaczowie. Pan Andrzej pracuje w ZakadachTuszczowych w Bodaczowie i prowadzi rwniewasn dziaalno gospodarcz. W gospodarstwieuprawia si kukurydz na kiszonk i zboa na pasz dla

byda opasowego. Maj troje dzieci: Marcina,Magdalen i Przemysawa.


5/12

5

CHRZSZCZ NR 9 (9)

Doynki rozpoczy si tradycyjnym korowodemprowadzonym przez orkiestr dt ECHO KNIEI.Po przemwieniach burmistrza, p. Mariana Mazurai zaproszonych goci odprawiona zostaa uroczystaMsza w. dzikczynna. Po Eucharystii starostowiedoynek Boena Ordyniec i Mirosaw Parczaarozdzielili chleb wrd zebranych na placu rolnikw,ich rodzin oraz goci.W czci artystycznej zaprezentoway si dziecize Szkoy Podstawowej nr 1 im. H.Sienkiewiczaw Szczebrzeszynie oraz zesp MODE YWIOYz Gimnazjum im. Polskich Olimpijczykw. Nastpniena deskach sceny miejskiej z koncertem wypenionymnowym repertuarem wystpia SZCZEBRZESKAKAPELA PODWRKOWA.Po koncertach na ywo, nadszed czas na wieczrtaneczny. Publicznoci zaprezentoway si gwiazdy

disco polo - Shine i VOYAGER. Na rynku Miejskimw Szczebrzeszynie bawiono si do pnocy dzikigrupie Virelai.

MDK Szczebrzeszyn

Starostowie doynek

Chleb przyjmowali: burmistrz M. Mazur iproboszczowie obydwu miejskich parafii

Msz wit celebrowa proboszcz parafii w. Mikoaja

Andrzej Pikula


6/12

6

CHRZSZCZ NR 9 (9)

KONKURSKONKURSKONKURSStowarzyszenie Przyjaci Szczebrzeszyna i redakcja,,Chrzszcza ogasza konkurs na wspomnieniaz okresu swojej nauki lub pracy dydaktyczno wychowawczej w szczebrzeszyskich szkoach

pedagogicznych.Uprzejmie prosimy Absolwentw i Pracownikw

owych szk o nadsyanie na adres Stowarzyszeniaul. T. Kociuszki 1, 22-460 Szczebrzeszyn,wspomnie w wersji papierowej, a jeszcze lepiej-elektronicznej, email [email protected], do koca

biecego roku.Wszystkie nadesane materiay zostan,

po odpowiednim opracowaniu, zdeponowanew Miejsko Gminnej Bibliotece w Szczebrzeszynie.

Najciekawsze ze wspomnie, w caoci lub w czci,za zgod autorw, zostan opublikowanew ,,Chrzszczu. Jeli otrzymamy odpowiedni ilomateriaw, moliwe jest ich opublikowaniew wydaniu zbiorowym, a w przypadkuobszerniejszych i szczeglnie cennych, jakowspomnienia samoistne.

Nagrod za najciekawsze wspomnienia bdzie ichopublikowanie. Nie wykluczamy rwnie nagrd

pieninych czy rzeczowych. O tym poinformujemypniej.

Wspomnienia zostan ocenione przez komisj,ktr rwnie powoamy pniej, gdy nie chcemy

zamyka moliwoci udziau w konkursie.Wszystkie nadesane wspomnienia bd cennymrdem utrwalajcym dzieje szkolnictwa wSzczebrzeszynie, oraz jego bliszej i dalszej okolicy.

Z uszanowaniem Prezes SPS i wydawcaChrzszcza

Zygmunt Krasny

Urzek mnie charakter tego miasteczkaRozmowa z twrc Chrzszcza - panem

Zygmuntem Krasnym

Z okazji jubileuszu ukazao si ponad 100numerw Chrzszcza - chciaam porozmawiaz Panem o gazecie, cho nie tylko. Ale zacznijmyod niej : Jak narodzi si pomys Chrzszcza?Kilkakrotnie w Szczebrzeszynie prbowanowydawa lokalne gazety, ale wychodziy przezkrtki czas; ukazywao si kilka numerw i znikay.W gronie znajomych rozmawialimy o tym, etrudno byoby utrzyma si duej, choby z powodu

braku materiaw. Wg mnie rol gazety nie moeby tylko krytykowanie wadzy. Gazeta powinnainformowa, uczy, dawa jak przyjemno, np.zamieszczajc prbki czyjej twrczoci.

Zawarem z przyjacimiukad, moe zakad,twierdzc, e mnie uda siwydawa gazet duej,oni powtpiewali . No i takto si zaczo - w kwietniu2006 r. wyszed 1. nr

Chrzszcza.Moim zdaniem gazetmona wydawa dugo, pod

pewnymi warunkami: trzebamie ustalon lini(tu: historyczno-kulturalna),

trzeba zapewni wspprac ludzi, ktrzy maj cociekawego do powiedzenia i wsuchiwa si w gosyczytelnikw, eby byli oni wspredaktorami.Wic przyzna Pan, e wydanie 100 numerwChrzszcza to ju sukces? Czy pojawiaj si

trudnoci w tej pracy?Z tego, co powiedziaem wczeniej, wynika, e jest tosukces. Trudnoci? Kade dziaanie ludzkie wymaganakadw. Problem to brak dochodw. Chrzszcz jestorganem Stowarzyszenia Przyjaci Szczebrzeszyna,a ono nie prowadzi dziaalnoci gospodarczej, monaliczy tylko na sponsorw, o ktrych te jest trudno.Gdyby byy rodki, wydawalibymy gazet kolorow,

byaby ciekawsza. Teraz kolorow gazet monazobaczy tylko w Internecie.Wspomnia Pan o Stowarzyszeniu PrzyjaciSzczebrzeszyna, ktrym Pan kieruje. Czym ono sizajmuje?W tej chwili dziaalno stowarzyszenia jest bardzoograniczona, gdy wykruszyli si czonkowie.

Nikt nie chce pracowa spoecznie, bez adnejrekompensaty (niekoniecznie finansowej). Moliwocifinansowe tego stowarzyszenia s niewielkie, jednakdziki niemu wydaje si gazet, prowadzi dziaalnowydawnicz polegajc na drukowaniu twrczociautorw regionalnych. S to tomiki poezji, zbiorki

prozy, wydawnictwa historyczne. W tej dziedzinienajlepiej si wsppracuje z gmin Radecznica, ponadtoprzy organizowaniu rnych imprez StowarzyszeniePrzyjaci Szczebrzeszyna wsppracuje z MiejskimDomem KulturyPodczas imprez odbywajcych si w Szczebrzeszyniebardzo czsto mona zobaczy Pana w akcjiz aparatem fotograficznym. Czy chodzi o zdjcia doChrzszcza?Przede wszystkim. To wane, aby uzyska naleytymateria do gazety. Ale oprcz tego mam ok. 3000 zdj

z rnych imprez.. Moe kiedy komu ten materia siprzyda, np. do pisania monografii. Materia jestzarchiwizowany latami, gotowy do wykorzystania.


7/12

CHRZSZCZ NR 9 (9)

7

W ten sposb dokumentuj wydarzenia majcemiejsce w Szczebrzeszynie.Szczebrzeszyn nie jest Pana rodzinnym miastem,mimo to mocno interesuje si Pan jego rozwojemi promocjZe Szczebrzeszynem poczyo mnie maestwo.Moja ona Anna std pochodzi. Nasze plany yciowezakaday, e pomieszkamy w Szczebrzeszynie

3-4 lata, a pniej bdziemy robi kariery.Tymczasem z 3-4 lat zrobio si 48. Podczaszamieszkiwania tutaj, wychowywania dzieci, pracyzawodowej urzek mnie chagallowski charakter tegotroch magicznego, sennego kresowego miasteczka.Rzeczywicie, obecna dziaalno wydawnicza to promowanie miasta. Sprawami gospodarczymizajmowaem si , gdy przez prawie 20 lat byemdyrektorem przedsibiorstwa gospodarki komunalnej.Codziennie stykaem si z kopotami mieszkacwmiasta, takimi jak: brak wodocigw, brak kanalizacji,niewystarczajca baza materialna szkolnictwa.

Naleao wic prbowa eliminowa te trudnoci,std wzio si to zaangaowanie w sprawy miasta.Jest Pan take prezesem (oczywicie - spoecznym)Stowarzyszenia Lokalna Grupa Dziaania. DolinaWieprza i Poru. Na czym polega dziaalno tegostowarzyszenia?Tak, peni t funkcj od 2008 r. Stowarzyszenie jest

jakby przedueniem ramienia UrzduMarszakowskiego w Lublinie. Urzd Marszakowski

scedowa na stowarzyszenie porednictwow wydatkowaniu rodkw finansowychprzeznaczonych na popraw warunkw yciamieszkacw wsi, uznajc, e stowarzyszenieznajduje si blisko problemw trapicych tych ludzi,wic potrafi sensownie i optymalnie rozdzieliotrzymane rodki finansowe pochodzce z unijnychfunduszy. S one przeznaczone np. na organizacjwietlic, na place zabaw, sale komputerowe, ale te na

budow chodnika w celu poprawienia bezpieczestwamieszkacw wsi. Stowarzyszenie dziaa na terenie

czterech gmin: Szczebrzeszyn, Suw, Radecznica,Nielisz.

Od lewej: p. St.Krukowska, p.Z. Krasny i p. R. SmoterGrzeszkiewicz

Czy rodzina wspiera Pana w realizacji tychspoecznych dziaa?Oczywicie! ona jest pierwszym recenzentem gazety.Syn Piotr na moj usiln prob napisa ksik Dziejecerkwi w Szczebrzeszynie w latach 1777 1789w wietle kroniki ks. Jana Karola Lipowieckiego.Ponadto drukuj jego artykuy w Chrzszczu.Dwukrotnie gazeta bya podawana jako materia

rdowy w jego opracowaniach naukowych.Mio mi byo, gdy wydanie 50. numeru Chrzszczamoje Dzieci uczciy, wrczajc mi specjalniewykonany z okazji tego jubileuszu kubek PidziesitCHRZSZCZY 2006 2010.Co aktualnie na tym etapie ycia uwaa Panza swj najwikszy sukces?Mj sukcesrodzina. Dzieci, ktre co osignyi pamitaj o rodzicach. Take to, e mog komu

pomc, e mog przekazywa modym np. wiedz natemat miasta, mog j przechowywa dla przyszych

pokole.Zawodowo ju Pan nie pracuje. Narzeka Pan nanadmiar wolnego czasu?

Nie narzekam! Gdy nie mam nic do roboty, bardzo lesi czuj, wic wyszukuj sobie zajcia. Przez caeycie zawodowe pracowaem dla ludzi, wic i w tejchwili staram si dziaa zgodnie z t lini.Moe w zwizku z tym jakie przesanie dla innych,dla emerytw? Np. dla mnieTrzeba by czynnym. To powoduje, e czowiek

zapomina o metryce, gwarantuje - e czuje si modyi potrzebny rodzinie, innym ludziom. Ja czuj sipotrzebny, gdy , przykadowo, oprowadzam wycieczkipo cerkwi; albo kiedy spacerujc po miecie z grupkuczniw szkoy podstawowej, opowiadam imo wydarzeniach historycznych, ktre tu miaymiejsceCzy Paska dziaalno na rzecz Szczebrzeszynai okolic zostaa dostrzeona przez wadzesamorzdowe?Owszem. W 2012 r. z okazji 660 lecia

Szczebrzeszyna zostaem uhonorowanyokolicznociowym medalem za dziaalno na rzeczrozwoju i promocji Szczebrzeszyna. Take w 2012 r.za dziaalno wydawnicz otrzymaem nagrodStarosty Zamojskiego, bya to nagroda dla animatorwkultury.Serdecznie dzikuj Panu za rozmow, gratulujsukcesw i ycz kolejnych.A ja dzikuj moim wsppracownikomw Chrzszczu i korespondentom, a take wszystkim,z ktrymi stykam si i wsppracuj

w stowarzyszeniach.Rozmawiaa: J. Dawid


8/12

CHRZSZCZ NR 9 (9)

8

Jesie mojego dziecistwaJesienne soce przypieka mocno. Ludzie dopiero coukoczyli niwne obrzdy, szykuj si z ca mocdo innych bardzo cikich prac polowych. Czekajich wykopki i midlarka. Co tylko si zbieraj z plrozcielone lny. Niektrzy, spnieni w pracach,rozcigaj na pokosach konopie gowacze, bo suszki

ju dawno zebrane z anu, jeszcze przed niwami, juzdyy urosie i zwizane w due snopy czekaj podzadaszeniami na dalsza obrbk.

Czyni si wielkie przygotowania do cikiejpracy jak s wykopki.Pomimo e w jadospisach tamtego okresudominoway potrawy mczne iwszelkiego rodzaju kasze, to najwaniejszymskadnikiem poywienia byy kartofle. Waciwejnazwyziemniakinikt nie zna. Nam dzieciom trudno

byo zmieni w szkole kartofle na ziemniaki.Nauczyciele zadawali sobie wiele trudu, by wdroyw nas t now nazw. Kartofel by kartoflem i tak

pozostao do dzisiaj.Rolnicy nie znali chorb grzybowych atakujcych

t upraw. Dopiero w drugiej poowie lat 50 tychpojawiy si pogoski, e gdzie w Ameryce jest takiszkodnik, ktry niszczy cae uprawy, nazywa sistonka. Stonki u nas jeszcze nie byo przez kilkadobrych lat. Dopiero w drugiej poowie lat 50- tychubiegego stulecia zacz si ten szkodnik pojawia.

Pomimo tych wszystkich przeciwnoci ludziskasadzili kartofle i oto zaczynay si wykopki.

Kobiety szyj nowe worki z ptna zgrzebnegolub ataj stare, by przysposobi co najmniej 20workw. Do workw sznurowada z mocnych nici,

by napeniony wr zawiza. Mczyni ataj lubrobi nowe koszyki z ozy albo kupuj nowe na

jarmarku. Kosze s w dwu rodzajach. Dwuosobowy,duy z dwiema rczkami lub jednoosobowyz kabkiem. Wycigaj spod podogi stodolnej dwado grube bale o dugoci 280 cm i tak sam desk.

To stanowi osprzt na wz do zwzki kartofliw workach nazywao si to ligi. Piwnicewysprztane po starych kartoflach i tak czekao si narozpoczcie wykopkw. Wiadomo byo, e po 14wrzenia, po wicie Podwyszenia Krzya witegowypada czas rozpoczcia wykopkw .

Moja wie ley w gbokiej dolinie, opasanej poobu stronach wzgrzami. Przez sam rodek doliny,

przez ca wie wije si droga gwna arteriakomunikacyjna. Domy tu niedue, uczepione w

poowie wzniesie ze wzgldu na wod, ktra toczcsi wartkim potokiem ze wzgrz, zalewaa wie. Czylatem po burzy, czy podczas jesiennych sot dawaasi ludziom we znaki. Wie nie bya zwarta, somianedachy nie stykay si ze sob.

Dua przestrze dzielia ssiada od ssiada.Nie pamitam adnych ktni, swarw czy bijatykmiedzy ssiadami czy rodzinami. Ludzie byli sobieyczliwi, pomocni w kadej potrzebie.

Nadchodzi czas cikiej pracy, ale tei przyjemnoci okazja do spotka, do wsplnejwieczerzy, do zabawy potacwki, po kadym dniu

pracy. Ci ,co byli pierwszymi do przyjcia kopaczy,kilka dni wczeniej przygotowywali si do tegowydarzenia. Gospodyni ukadaa jadospisna uroczyst wieczerz. Naleao kupi sonin,

bo bd kluski z serem i skwarkami, wyuska grochna kapust z grochem (kapusta ju dawno ukisa).Dzie przed trzeba byo upiec chleb i pirg (buki)lub placki. Placki pokrojone w kostk, posypaneserem (twarogiem,) polane rozpuszczonym masemi zapieczone przed podaniem. Czsto podawano

park ( zupa owocowa z suszonych owocw,suto okraszona mietan. A jeszcze wieczorem trzebabyo obej co najmniej 20 chaup, by zaprosijednego z domownikw na wykopki, na okrelonemiejsce, w dniu jutrzejszym.

I tak zaczynay si wykopki. Spora grupa ludzi,okoo 20 osb, przychodzia jednoczenie nakartoflisko. Zaczynali wszyscy razem, biorc po2 rzdki kartofli. Koszyk stawiali porodku i rzucalido niego wykopane pody. Dobrze byo, gdy macina(na) ju obescha i gdy nie byo chwastw, ale gdy

gospodarz obsadzi pole ,,pacami Marcina, macinabya do koca zielona z grubymi odygami. Kartofletrzymay si mocno tak, e trzeba je byo odrywa odkorzeni, praca sza wtedy powoli, efekt tej pracy bynie najlepszy. Lecz przy tylu rkach do pracysprztanie kartofli posuwao si do przodu. Znanotylko dwie odmiany kartofli: pne zwane Pacamii wczesne Merykany (Amerykany). Innych nazw nieznano. Tak wic co kilka lat zmieniano sadzeniaki.Konie w wozie ju czekay, by napeniono 8 workw(bo tyle miecio si na wozie) i szybko do domu,

do piwnicy, bo nastpne worki czekay ju gotowe.Zdarzao si, e zakoczono prac przed

zachodem soca. Wtedy gospodarz przywozi brony,zbiera bronami macin na rzdy, kobiety zbieraykartofle, ktre przez nieuwag zostay jeszcze na

polu. Zanim soce zaszo za horyzont, kawaek polaby gotowy do orki, bo te ma by jeszcze zasianapszenica. My - dzieciarnia mielimy take w tymudzia. Bylimy zwolnieni z lekcji. Dorolidomownicy byli tak zajci t sytuacj, e z dorosychw domu zostawaa jedna osoba. Dzieci byy

konieczne, aby napa krowy, nanosi drewna naopa i wykona jeszcze inne prace stosowne donaszego wieku.


9/12 9

Po skoczonej pracy gospodarz zapraszawszystkich na kolacj. Kopacze rozpierzchali si dodomw, gdy jedni mieli obrzdek w gospodarstwie,

przygotowanie kolacji dla dzieci i jakie inne pilneroboty. Po godzinie stawiali si wszyscy umyci,

przebrani, bo do pnocna czeka ich nie byle jaka

frajda. Wieczerza bya podawana jak wszyscy byliw komplecie. Sta duy st lub awa, wszyscyobsiadali rzdem po dwch stronach i w cichoci

pojadali pierwsze danie. Bya to najczciej kapustaz grochem lub parka, albo jedno i drugie. Nastpnie

podawano kluski z serem, okraszone tuszczem i powierzchy posypane skwarkami. Na zakoczenie biaakawa na mleku z pirogiem. Przy ostatnim jedzeniu,gdy ju wszyscy zaspokoili gd zaczynay si arty,miechy, ale trwao to niedugo, gdy na awie oboksiedzia miejscowy grajek ze skrzypcami i drugi

z bbenkiem i zaczynay si tace. Zanim skrzypeknastroi instrument, wszystko ze stou sprztnito, sti stoki wyniesiono, by byo duo miejsca dlataczcych. Z tej zabawy korzystali i innimieszkacy, modzie przychodzia z cae wsi. Ci co

pracowali przy wykopkach, nawet starsi, ochotnieuczestniczyli w tacach, w zabawie. I tak trwao to do

pnocy. Wtedy wszyscy szybko zbierali sii odchodzili do swoich domw, bo jutro znw robotau innych gospodarzy. Znw powtrzy si to samo:kopanie, wieczerza, tace. Takich grup bywao nawettrzy. Czasem skadali si na jedn wspln

potacwk. Nikomu nie przeszkadza ciasnota.Taczono: walca, polk, fokstrota, a na koniecoberka.

I tak dzie za dniem. Niektrzy nie wytrzymywali,byo coraz mniej zabaw, coraz mniej artw przyrobocie. Przy kocu tych wszystkich odrobkw,wszyscy ledwo powczyli nogami. Ale wykopki byy

ju ukoczone. Jeszcze tylko, gdzie przy miedzachkoczono zbiera kartofle. To robili ju samo

domownicy: palili gi, zbierali kartofle za oraczem.I ju myleli, snuli plany, jak zaczyna midlarki.Stefania Krukowska

Z miastaSzczebrzeskie Dni Tradycji

Szczebrzeskie Dni Tradycji ju za nami. Przez trzydni moglimy poznawa pikno kultur tworzcych

przez wieki niepowtarzalny klimat wielonarodowegomiasta.

Muzeum na Kkach - przenona ekspozycjawarszawskiego Muzeum Historii ydw Polskichprzybliya odwiedzajcym charakterprzedwojennego Szczebrzeszyna.

Koncerty zespow "NTD" i "Z lasu" oraz projekcjafilmu "Olmany" byy natomiast okazj do zajrzenia wgb tradycji prawosawnej.

Nie zabrako take nawiza do rodzimych korzeni.Nowoci Dni Tradycji bya moliwo nie tylkoogldania, ale rwnie wspuczestniczenia

w oywianiu dawnych zwyczajw. Podczaswarsztatw mona byo nauczy si piewu tzw.

biaym gosem, wyrabiania pajkw z bibuy czyglinianych naczy na garncarskim kole.Caoci dopeniay liczne koncerty. Oprczwspomnianych ju pieww prawosawnychmoglimy posucha zespou "Wjtowianie"z Krasnobrodu-zesp zaprezentowa si przy okazjiotwarcia wystawy obrazw z kolekcji ks. TadeuszaSochana.W kociele w. Katarzyny wybrzmiay pieni maryjne

w wykonaniu Agaty Harz, ktrej na lirze korbowejakompaniowa Remigiusz Mazur-Hanaj. Efektydwudniowej pracy zaprezentoway te przy tymuczestniczki warsztatu piewu.Finaowym wydarzeniem Szczebrzeskich DniTradycji by koncert na Rynku Miejskim.Usyszelimy zesp Macieja Fortuny w programie

przygotowanym specjalnie z okazji Roku OskaraKolberga, trio klezmerskie Magdy Brudziskieji oczywicie folk Roztocza i Kresw w interpretacjigrupy KOROMYSO.W naszej galerii dostpna jest obszerna fotorelacjaze wszystkich trzech dni. Zachcamy do obejrzeniai nabrania apetytu na Dni Tradycji, ktre mamynadziej powtarza co roku.

MDK Szczebrzeszyn

50 lat dziaalnociDomu Pomocy Spoecznej.

1 wrzenia 2014 roku mino 50 lat od powoania do

ycia Domu Pomocy Spoecznej; obecnie -,,Pod Modrzewiami w Szczebrzeszynie. Zacny to

jubileusz, szczeglnie dla instytucji dziaajcej narzecz ludzi niepenosprawnych. Jest powd do dumyi oczywicie okazja do witowania.

Na obchody tego jubileuszu zaproszone zostaydelegacje z zaprzyjanionych 20 domw pomocyspoecznej z terenu wojewdztwa lubelskiego.Zaproszenie kierownictwa Domu ,,PodModrzewiami przyjli rwnie: biskup zamojsko lubaczowski Marian Rojek, wicewojewoda Marian

Starownik, kierownik Wydziau Polityki SpoecznejUW w Lublinie pani Magorzata Frank Baucka,

przewodniczcy Radu Powiatu Zamo panKazimierz Mielnicki, Starosta Zamojski HenrykMatej,

CHRZSZCZ NR 9 (9)


10/12

CHRZSZCZ NR 9 (9)

10

sekretarz gminy Szczebrzeszyn pani Maria LocOczko i inni znakomici gocie. Obecni byli rwnieemerytowani pracownicy i dyrektorzy, ktrzy

pracowali w tym domu.Uchwa nr 202 Prezydium Wojewdzkiej Rady

Narodowej w Lublinie z dnia 14 lipca 1964 roku,zobowizano Wydzia Zdrowia i Opieki Spoecznejdo zorganizowania do dnia 1 wrzenia 1964 r. w zespole paacowo parkowym w Klemensowie

pastwowego zakadu specjalnego dla kobietumysowo upoledzonych i niezdolnych do pracy.

Przez 50 -letni okres dziaalnoci dom pomocyzapewni caodobow opiek dwustu trzydziestu dwumieszkankom. W t opiek zaangaowanych byodwustu szedziesiciu trzech pracownikw.Dyrektorami domu w tym okresie byli: Marian

Kwiatkowski, Edward Zych, Bolesaw Haasa,Andrzej Zych, Waldemar Gra, Jan Wjcik,Wadysaw Bochyski, Zygmunt Krasny i obecniekierujcy prac domu Zbigniew Paprocha.W midzyczasie obowizki dyrektora domu peniy

panie: Czesawa Kuszpyt i Maria Sagan.Lokalizacja domu w piknym parku

klemensowskim, w paacu uniemoliwiaa uzyskanieodpowiednich standardw technicznych

przewidzianych dla takich placwek. Nowalokalizacja przy ulicy Bonie nr 117

w Szczebrzeszynie, rozbudowa i przebudowabudynkw szkolnych, zakoczona w 2009 rokuskutkowaa powstaniem nowej siedziby dla Domu

pomocy.Nowy Dom Pomocy Spoecznej

w Szczebrzeszynie ,,Pod Modrzewiami, bo taknazw przyj, przeznaczony jest dla 70 kobietdorosych, niepenosprawnych intelektualnie. Obecniemieszka w nim 66 mieszkanek w pokojach dwu i trzyosobowych, przy kadym z pokojw jest azienka.Dom spenia wszystkie standardy przewidziane

w przepisach.Oficjalne uroczystoci rozpocz dyrektor domuZbigniew Paprocha, witajc zaproszonych dostojnychgoci. Nastpnie biskup zamojsko lubaczowskiMarian Rojek sprawowa Msz wit, podczas ktrejwygosi homili. Kierownictwo Domu przygotowaomultimedialn prezentacj ukazujc placwk.

Nastpnie gos zabierali zaproszeni gocie,wrczajc dyrektorowi domu dowody uznania,dyplomy, pamitki. Wicewojewoda Marian Starownikwrczy odznaczenia dugoletnim pracownikom

domu. Nastpnie zebrani gocie pospieszyliz podarunkami, majcymi uwietni obchodzony

jubileusz.

Wystp artystyczny zapewnia Szkoa Muzycznaw Szczebrzeszynie. Modzi artyci prezentowaliswoje umiejtnoci w zakresie gry na rnychinstrumentach.

Obiad i wsplna zabawa odbyy siw Kawczynku.

R.

Msz wit celebrowa biskupzamojsko-lubaczowski Marian Rojek

Wicewojewoda M.Starownik wrcza odznaczenia

Odznaczeni pracownicy z p. wicewojewod


11/12

CHRZSZCZ NR 9 (9)

11

Nowoci wydawniczeMiejsko Gminna Biblioteka Publicznaw Szczebrzeszynie proponuje kolejne nowociwydawnicze.

,, Przysiga Krlowej" C.W. Gortner nikt niewierzy, e Izabela bya stworzona do wielkich rzeczy.Drobna i niepozorna, miaa zaledwie siedemnacie lat,kiedy niespodziewanie zostaa dziedziczk tronuKastylii. Nagle z pionka w dworskich rozgrywkachstaa si jednym z kluczowych graczy.Musiaa nauczy si lawirowa wrd licznych puapekw niebezpiecznej walce o koron i postawi wszystkona jedn kart, by polubi mczyzn, ktregowybraa.Przysiga Krlowej to poruszajca i jednoczenie

trzymajca w napiciu opowie o jednejz najciekawszych i najbardziej kontrowersyjnychwadczy znanych z kart historii.

,, Bestie z Buchenwaldu" Flint Whitlock historiaKarla i Ilse Kochw, pary nazistw, ktra rzdziaobozem Buchenwald tward rk od 1937 do 1941roku. Rzdy terroru, ktre obejmoway bicie, tortury izabijanie niewinnych winiw, by ich wytatuowaneskry mogy zdobi abaury i inne osobiste

przedmioty, zakoczyy si egzekucj Karla, a dla Ilse

- najgoniejszym procesem o zbrodnie wojenne XXwieku.Zapraszamy

MGBP w Szczebrzeszynie

Od Turzyca w stron Szczebrzeszyna

wdrujc...Turzyniec, Toplcza, Kawczyn, Bonie (to juSzczebrzeszyn, ale najstarsi mieszkacy uywajnazwy Bonie) i... Szczebrzeszyn. Kilka miejscowoci

zlokalizowanych w administracyjnych granicachSzczebrzeszyskiego Parku Krajobrazowego,o walorach estetyczno krajoznawczych, ktrych nietrzeba nikogo przekonywa albo, ujmujc rzeczinaczej, trzeba na wdrwk po tych piknychokolicach zaprosi...Turzyniec- na dzie dobry witaj mnie odrzwia starej

bramy zawieszone na zawiasach, chciaoby sizobaczy cae obejcie, ale ju nie ma starej chatynakrytej strzech, nie ma obory, stodoy, tylko ta

brama... S natomiast "siedzce" tu i tam na dawnych,

wrosych w ziemi fundamentach drewniane chaupki,niektre wiekowe, zbudowane z przecitych na pokrgych bali, malowane, czy bielone wapnem,skadane na zrb, kryte pap, dachwk lub eternitem,z niewielkimi oknami, z ktrych zaledwie skraweknieba chyba dostrzec mona byo. Niektre wykazujlady uytkowania, inne ju opuszczone przezwacicieli, ktrzy zapewne przenieli si do nowych,murowanych domw.

S take inne, bardziej "nowoczesne" tzw."szalowane" - gwna konstrukcja domu obita jest

heblowanymi deskami, zazwyczaj pomalowanymi nabrzowy kolor; ich ozdob s ganki, na jednym z nichzachowa si nawet szyld o treci: Art. Spoywczo

Przemysowe - przed laty zapewne mieci si tutajsklep, jak to bywao na wsi - ze wszystkim, czyliz "mydem i powidem", nie obraajc byegosprzedawcy.

Na trasie mojego przemarszu przez Turzyniec,spotykam kamienn figur z niewielka wnk, a wniej figurk Matki Boej, wnk okala napis: Krlu

Nieba Ziemi Zmiuj si Nad Nami. 1949. Turzyniec,to niedua wioska, szybko zbliam si w stronToplczy. W oddali dostrzegam niewielki cmentarz(jeden z trzech zlokalizowanych w obrbie wioski);ci , co mnie znaj, wiedz e nie odejd std, dopkitam nie wstpi. Obiekt ten pamitam jeszczez dziecistwa, przychodziam tutaj, przemierzajcczarnostocki las, ktry koczy si nieopodalcmentarza. Obok wspczesnych nagrobkwznalazam take kilka wiekowych, prawosawnych:

Franca Szutago zmarego w 1903 roku, nagrobek

fundowaa ona Jekatierina, Matfieja LeontiewiczaFieotowa (zm. 3 wrzenia 1903 roku), Olimpiady(oryginalne imi, po raz pierwszy spotkaam siz takim)Lwowny ysiak(zm. 11 czerwca 1897 roku),


12/12

12

CHRZSZCZ NR 9 (9)

starosty b. topleckiej cerkwi Michaia Krupy,zmarego 3 lutego 1882 roku( przypomnijmy, starostacerkiewny to osoba zajmujca si buchalteri, pobieraopaty za udzielanie chrztw, dokonanie pochowku -oczywicie przez popa batiuszk...- udzieleniemlubu, sprzedaje literatur religijn, dokonuje zakupu

wiec do cerki, itp. wg relacji Ireny Lypowski.Na cmentarzu spoczywa take ostatni plenipotent hr.Tomasza ordynata Zamoyskiego, doktor Modest

Laurysiewicz, ur. w 1830 roku, zmar 7 marca 1889roku.

Na trasie mojej wdrwki koci p.w. w.Izydora, w przeszoci cerkiew, po lewej stronielessowy wwz, ktrym doj mona na kolejnycmentarz kryjcy pochwki z lat czterdziestychubiegego wieku, w tym zamordowanej przez

Niemcw rodziny Panasw. Wwz niezwykle

urokliwy - jego ozdob stanowi zwisajce ze skarpyo przernych ksztatach korzenie, spltane,

pojedyncze, co w zestawieniu z lekkimpmrokiem tchnie odrobink tajemniczoci i zachcado dalszej wdrwki w gb, w nieznane... WToplczy, podobnie jak we wspomnianym wczeniejTurzycu mona spotka wiele drewnianych domwgwnie mieszkalnych, chocia drewnianezabudowania gospodarcze take s widoczne, ale junie tak wiekowe jak chaupki... Przy drodze wiodcejw stron ssiedniego Kawczyna kamienne figuryksztatem przypominajce t z Turzyca, wszystkie

pochodz z pocztkw ubiegego stulecia, jako datafundacji podany jest rok 1905.Oto one:- Pod Twoj obron uciekamy si wita BoaRodzicielko. Boe bogosaw. - Te pamitk

postawili wocijanie z Topulczy Mikoaj i FranciszkaLuchy w dniu 2 wrzenia 1905 r.- Krzy wbity na Golgocie tego nie wybawi , ktosam w sercu swoim krzya nie postawi - wieleinskrypcji na przydronych figurach ju ogldaam,ale tak przeczytaam po raz pierwszy, co wiadczyo gbokim, duchowym wntrzu fundatorw. -Fundatory tej figury Wojciech wistek i Antoniwistek Dnia 9 wrzenia 1905 R.

- Pod Twoj obron uciekamy si wita BoaRodzicielko. Ktry za nas cierpia rany Jezu Chrystezmiuj si nad nami. 1905 r.

Moj uwag zwrci wysoki, sterczcy w niebokomin- cegy pokryte glin, zapewne pozostao po

jakim domu, niby nic, ale ciekawy akcentw topleckim krajobrazie przykuwajcy uwagwdrowca.

Kawczyn - drewniane zabudowania gospodarcze,przydrona figura zwieczona wizerunkiemukrzyowanego Jezusa. Rozpity na metalowym,aurowym krzyu zda si czuwa nad

bezpieczestwem, odpdzajc swoja "obecnocii cierpieniem" wszelkie zo od wioski. T obecno

podkrela zamieszczona poniej inskrypcja PjdPanie pod Twj krzy. W roku Maryjnym 1954.

Mijam budynek, co w rodzaju szopy, co kryjewewntrz, nie wiadomo, ale moj uwag zwraca

przybita do frontowej ciany tabliczka z napisem"Obiekt Chroniony. Agencja Ochrony "Bako"(?).Bardzo jestem ciekawa, czy ten obiekt jest zabytkiem,czy stanowi skad jaki materiaw. W krajobraziewioski zwracaj uwag pochylone ze starocichaupki, budowane na zrb z grubych drewnianych

belek, niektre bielone s wapnem.Ich "przedwieczny" wygld "kci si"ze wspczesn "eleganck" murowan zabudow,ktrej, ale to tylko moje prywatne zdanie, nie znosz,

bardziej urzeka mnie ta przemijajca staro...Dostrzec mona rwnie domy budowanez piaskowca, tzw. "opoki", na jednymz gospodarczych budynkw dostrzegam dat 1935rok, zapewne s i starsze.

W Kawczynie (a take w poprzednioopisywanych wioskach) zobaczy mona odchodzce

ju w zapomnienie suszarnie tytoniu. Gdzie s teczasy, kiedy Zamojszczyzna bya tytoniowymzagbiem, a uprawa tej, nie wspomn jak"poytecznej" roliny, przynosia cakiem znonedochody rolnikom, ale nie tylko. Nawlekanie tytoniustanowio take sposb zarobkowania przez dzieci imodzie, o ile pamitam (lata siedemdziesiteubiegego wieku) za jeden drut (dugoci ok. 1,5 m.)nawleczonego tytoniu pacono zotwk. C.d.n.

Regina Smoter Grzeszkiewicz

Chrzszcz miesicznik informacyjnyWydawca Stowarzyszenie Przyjaci SzczebrzeszynaRedakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko

Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1E-mail: [email protected] www.chrzaszcz.com.plProjekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj

Documents

Chrząszcz - Wrzesień (nr 102)