Chrząszcz - Listopad (nr 92)

8/14/2019 Chrzszcz - Listopad (nr 92)

1/12

NR 11 (8) LISTOPAD 2013ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Listopad

Ostatni li opad. Wrd nagich drzew hula wiatr,jakby chcia wymie wszystkie wspomnienia lata.Czas zotej jesieni. Miesic nostalgii, Czas wielkiejzadumy. Czas powicony naszym zmarym.Wszystkich witych i Dzie Zaduszny. Cmentarzezapenione ludzkim mrowiem. Alejkami cmentarzasnuj si tumy. Przy kadym grobie stoi kilka,czasem kilkanacie osb wpatrzonych w migoccewiata zniczy. Mimo kolorowych kwiatw,wiecw, chryzantem, lampionw wida smutek natwarzach ludzkich. Bo kto dla nas wany leytu pod grub warstw betonu, niemy jak gaz, a myubolewamy nad jego nieobecnoci. Bo ten ktowiele znaczy dla nas.

O wiele spraw chciaoby si zapyta, wieledowiedzie, usysze dobr rad. Chciaoby si, by

byo tak jak dawniej, ile lat temu. Lecz ju tak niebdzie. Nad naszymi grobami pochyla si bdnowe pokolenia, nie bardzo zdajc sobie sprawz tego, co ich czeka.

Na jednym z nagrobkw wyryto takie epitafium:,,Kim ty jeste, ja tym bd. Kim ja jestem, tymty bdziesz.Ta refleksja jeszcze bardziej skania nas do zadumynad przemijajcym czasem, nad oczekiwaniem czego,co ma nastpi. Nad sensem ycia, nad nicoci tego

wiata, na ktrym jako pielgrzymi podamy do celu.Do celu naszej ziemskiej wdrwki.Stefania Krukowska

Przysowia:

Jaka pogoda listopadowa, taka i marcowa. W listopadzie - jak na autostradzie. W listopadzie licie opadaj, a ludzie znicze na

grobach stawiaj. Jak na witego Hieronima jest deszcz albo go

nie ma, to pod koniec listopada pada albo niepada.

SZCZEBRZESZYN


2/12

2

CHRZSZCZ NR 3 (7)CHRZSZCZ NR 11 (8)

Listopad

Zote, te i czerwoneOpadaj licie z drzew,Zwide licie w obc stronPozanosi wiatru wiew.

Nasza chata niebogata,Wiatr przewiewa j na wskro,I przelata i koata,Jakby do drzwi puka kto.

W mokrych cieniach listopadaMoe kto zabka si?

Nie, to tylko pies ujada.Pomyl take i o psie.

Strach na wrble wiatru sucha,Sam si boi biedny strach,Dmucha plucha-zawierucha,Cae szyby stoj w zach.

Jaki wty wz na szosieUgrzz w bocie a po o,Skrzypi, jcz w deszczu osie,Jakby wanie paka kto.

Mgy na polach, ciemno w lesie,

Drga jesieni smutny ton,Przyjdzie wieczr i przyniesieSny i mgy, i stada wron.

Wyj si nie chce spod koucha,Blady promyk wiata zgas,Dmucha plucha-zawierucha,Zimno, ciemno, spa ju czas.

Brzechwa Jan

Wszystkich witych,a nie wito Zmarych

Wszystkich witych(ac.festum omnium sanctorum) rzymskokatolicka uroczysto (cz innychkociow rwnie j uznaje, w tym anglikaski i wielez luteraskich) obchodzona 1 listopada ku czciwszystkich znanych i nieznanych witych.Uroczysto Wszystkich witych wywodzi sigwnie z czci oddawanej mczennikom, ktrzy oddaliswoje ycie dla wiary w Chrystusa, a ktrych niewspomniano ani w martyrologiach miejscowych,ani w kanonie Mszy witej. Pierwotnie wito toobchodzono 13 maja.W IV wieku rozpowszechnia si tradycja przenoszeniacaych relikwii witych lub ich czci na inne miejsca.W ten sposb chciano podkreli, e wici swasnoci caego Kocioa. Kiedy w r.610 papieBonifacy IV otrzyma od cesarza staroytn wityni

pogask Panteon, kaza zoy tam liczne relikwiei powici t budowl na koci pod wezwaniem

Matki Boej Mczennikw. Od tego czasu oddawanocze wszystkim zmarym mczennikom w dniu 13maja.Papie Grzegorz III w 731 przenis t uroczystoz 13 maja na dzie 1 listopada. Powodem byy

prawdopodobnie trudnoci z wyywieniem rzeszpielgrzymw przybywajcych do Rzymu na wiosn.W 837 Grzegorz IV rozporzdzi, aby odtd 1 listopada

by dniem powiconym pamici nie tylkomczennikw, ale wszystkich witych Kocioakatolickiego. Jednoczenie na prob cesarza Ludwika

Pobonego rozszerzono to wito na cay Koci.Jednym z najdawniejszych zachowanych kazaspisanych w jzyku polskim jest kazanie na DzieWszystkich witych (In Die Omnium Sanctorum).Kazanie to znajduje si w rkopisie BibliotekiKapitulnej w Pradze i pochodzi z poowy XV wieku.wito to byo dniem wolnym rwnie w czasach PRL-u, ale oficjalnie starano si nada mu charakter wieckii nazywano je dniem Wszystkich Zmarych bdwitem Zmarych. Nazwa ta utrwalia siw wiadomoci wielu osb, jako kocielna nazwa

uroczystoci liturgicznej: Wszyscy wici.n.


3/12

CHRZSZCZ NR 11 (8)

3

Zaduszki polski wspczesny odpowiednikpogaskiego wita Dziadw. W Kocielekatolickim Dzie Zaduszny (tzw. Zaduszki),

jest dniem modlitw za dusze zmarych, przypada ono2 listopada, po dniu Wszystkich witych.Tego dnia ludzie wspominaj wszystkich,

ktrzy odeszli z tego wiata, polscy katolicy modlsi za wszystkich wiernych zmarych, ktrych duszewedug ich wiary mog jeszcze przebywaw czycu.Obecnie groby odwiedza si raczej w dzieWszystkich witych, ktry jest dniem wolnym od

pracy.Historia w Kociele katolickimObchody Dnia Zadusznego zapocztkowaw chrzecijastwie w roku 998 w. Odilon, opatz Cluny, jako przeciwwag dla pogaskich

obrzdkw czczcych zmarych. Na dzie modwza dusze zmarych std nazwa Zaduszki wyznaczy pierwszy dzie po Wszystkich witych.W XIII wieku ta tradycja rozpowszechniasi w caym Kociele katolickim. W XIV wiekuzaczto urzdza procesje na cmentarz do czterechstacji. Przy stacjach odmawiano modlitwyza zmarych i piewano pieni aobne. Pita stacjaodbywaa si ju w kociele, po powrocie procesjiz cmentarza.W Polsce tradycja Dnia Zadusznego zacza si

tworzy ju w XII wieku, a z kocem XV wiekubya znana w caym kraju. W 1915 roku papieBenedykt XV na prob opata benedyktynwzezwoli, aby tego dnia kady kapan mg odprawitrzy msze: w intencji poleconej przez wiernych,za wszystkich wiernych zmarych i wedug intencji

papiea.W polskim Kociele katolickim Dzie Zaduszny marang wspomnienia obowizkowego,

jako wspomnienia wszystkich wiernych zmarych.

ZwyczajeW Zaduszki odwiedza si cmentarze, grobyzmarych z rodziny i uczestniczy si w mszach,modlc si w intencji zmarych. Tego dnia istniejetradycja zapalania wieczek czy zniczy na grobachzmarych oraz skadania kwiatw, wiecw lub teinnego typu ozdb majcych by symbolem pamicio tyche zmarych. Tradycja stawiania zniczyna grobach wywodzi si z dawnego pogaskiegozwyczaju rozpalania ognisk na mogiach, wierzono

bowiem, e ogrzej one bkajce si po ziemi

dusze.

Dawniej zwyczaj zakazywa tego dnia wykonywanianiektrych czynnoci, aby nie skaleczy, nie rozgnieczy w inny sposb nie znieway odwiedzajcej domduszy. Zakazane byo: klepanie masa, deptaniekapusty, maglowanie, przdzenie i tkanie,cicie sieczki, wylewanie pomyj i spluwanie.Wspczenie w Zaduszki organizuje si zaduszkowekoncerty, wystawy i spektakle, powicone zmarymartystom, wydaje okolicznociowe czasopismai ksiki. W wielu miastach odbywaj si koncertyo nazwie Zaduszki: Zaduszki Jazzowe, ZaduszkiBluesowe, np. Zaduszki Jazzowe w Bydgoszczy.Inne oryginalne kulturowo sposoby obchodzenia tegowita to m.in. anglosaski Halloween (przypadajce31 padziernika) i meksykaski Dzie Zmarych(hiszp.:Da de los Muertos).

n.

Pomnik powstacw z 1863r.


4/12

4

CHRZSZCZ NR 11 (8)

Dzie 11 listopada celebrowany by jako witoupamitniajce odzyskanie niepodlegoci od roku1920. W II Rzeczypospolitej w dniu tym zawszeodbyway si defilady wojskowe, msze witew intencji ojczyzny, uroczystoci na szczeblu

pastwowym. 11 listopada w Belwederze wrczano

ordery Virtuti Militari. Po przewrocie majowymobchody kolejnych rocznic byy uroczystociamicile wojskowymi marszaek Pisudski na placuSaskim w Warszawie dokonywa przegldu

pododdziaw, a nastpnie odbiera defilad (po razostatni w 1934). Z okazji obchodw 11 listopada1928 plac Saski w stolicy przemianowano placemmarszaka Jzefa Pisudskiego. 11 listopada 1932odsonito Pomnik Lotnika w Warszawie. Rangwita pastwowego nadano temu witu dopieroustaw z 23 kwietnia 1937 roku, czyli prawie 20 lat

po odzyskaniu niepodlegoci, i do czasu wybuchuII wojny wiatowej obchody pastwowe odbyysi tylko dwa razy w roku 1937 i 1938. Od 1926 r.11 listopada by dniem wolnym od pracyw administracji rzdowej i szkolnictwie na

podstawie oklnika wydanego przez Prezesa RadyMinistrw Jzefa Pisudskiego.

Podczas okupacji hitlerowskiej w latach 19391944 oficjalne lub jawne witowanie, podobnie

jak i kade inne przejawy polskoci,byo niemoliwe.

W 1945 ustanowiono Narodowe wito OdrodzeniaPolski, obchodzone 22 lipca, w rocznic ogoszeniaManifestu PKWN (1944); zniesiono jednoczeniewito Niepodlegoci ustanowione w 1937. W PRLwielokrotnie organizowane w caym kraju przezopozycj manifestacje patriotyczne byy w okresiestalinowskim i po wprowadzeniu stanu wojennegotego dnia brutalnie tumione przez oddziay ZOMO,a ich uczestnicy aresztowani przez SubBezpieczestwa.

wito obchodzone 11 listopada zostao

przywrcone przez Sejm PRL-u IX kadencji ustawz 15 lutego 1989, lecz pod nieco zmienion nazw:Narodowe wito Niepodlegoci.

Dzie ten jest dniem wolnym od pracy.Gwne obchody, z udziaem najwyszych wadz

pastwowych, odbywaj si w Warszawie na placumarsz. Jzefa Pisudskiego, przed Grobem Nieznanegoonierza. Pomniejsze formy obchodw to:Bieg Niepodlegoci w Warszawie, angaujcydziesitki tysicy uczestnikw, w tym wielu celebrytwi politykw, wykady historyczne, koncerty

patriotyczne czy parady gwnymi ulicami miast.

11 ListopadaKiedy noc pi scena, ni maszyny huczneI umilky pioruny, burze, deszcze sztuczne,Kiedy teatr bez widzw, jak koci bez wiernych,Jest tylko witym domem tajemnic niezmiernychCi, co socem zrobili blask ramp migotliwyI wiat stworzyli bardziej ni ycie prawdziwy,Ktrych wiecznie trwa bd mio i cierpienie,Schodz si jako duchy i staj na scenie.Was wzywam! Nasze bowiem sowa s uomne

I nie dosy s wielkie, i za mao skromne,Nie do emy cierpieli, za mao walczyli,Bymy mogli cokolwiek powiedzie w tej chwili.Ale ty, ktry poszed za granic wiataWezwa pomsty na przemoc, co nard przygniata,I sowa znalaz takie, e temi samemiOd nas mwi do nieba, od nieba do ziemi,I ty co nie zna ziemskich poda marnoci,Tylko cuda pocztku i soce przyszoci,Co nad w grobie lec sta jak anio zotyI krew i zy jej wszystkie przemienia w klejnoty -Wy mwcie! Ty, o ktrym nie wierzymy sami,Jak to? On y naprawd i by midzy nami,Ty, ktry w czas bez wiary i na wszystko guchyPrzyszede da wiadectwo, e s jeszcze duchy,Patrz! Mroki si rozpierzchy i w otchani gin,Jaka rka spuszczon targna kurtyn,Konrada jaka posta prowadzi bezgosa.Kto to? Moe robotnik albo dziewka bosa.We wszystkich domach wiata rozbysy wrd nocy.Uradujcie si w grobach, wolnoci prorocy!

Gdzie kat zaciska stryczek wkoo dumnej gowy,gdzie staa szubienica, jest krzy Chrystusowy!Pyniesz teraz przeszoci niewstrzymana falo!


5/12

5

CHRZSZCZ NR 11 (8)

Oto si nad Krakowem zote blaski pal,Krl Zygmunt milczc patrzy, jak Wisa si wije,I wtedy dzwon uderzy! Ten sam, co dzi bije!Bij! I porwij nas w swoje chyboty ogromne,Woaj: Bdcie jak tamci, to was nie zapomn,A. wtedy ci, co przyjd, gdy si wiek wasz przeni,O was take pomyl, suchajc mej pieni,A Ty, ktry jedyny moesz sta w tym dwikuI w Tobie jednym serce nie zadry od lku,Bo kiedy Ty go sucha - to nienadaremnoI sam jeden powstae w niewoli noc ciemn,Bud ospaych: niech gosem Twoim mwi cayTysic lat krwi i potu, i tej ziemi chway,I marzenia poetw, mogiy onierzy!.

Niech wic gow pochyli, kto w cuda nie wierzy,Ten, ktry umia cierpie, a rado go trwoy,Kto nie starga na szyi niewoli obroy,

I kto chce przyszo wstrzyma, i kto przeszoplami,Niechaj wyjd t noc. Bo dzi pod gwiazdamiJakie cienie po polach, po miecie si snujI wrd paczu padaj. I ziemi cauj.

Jan Lecho

Herb Krlestwa Polskiego 1830

Powstanie listopadowePowstanie listopadowe 1830-1831 - powstanienarodowe przeciw Rosji, trwajce od 29 XI 1830 do

padziernika 1831. Objo swym zasigiemKrlestwo Polskie, Litw, cz Ukrainy i Biaorusi.Sprowokowane m.in. amaniem konstytucji Krlestwa

z 1815r. oraz represjami wobec tajnych zwizkwi organizacji.Spiskowcy zdecydowali si rozpocz powstanie odzamachu na wielkiego ksicia Konstantego, atakujc

jego rezydencj w Belwederze. Inne oddziay miayza zadanie zajcie koszar rosyjskich i rozbrojenieznajdujcych si tam onierzy.

- noc listopadowa - 29 listopada 1830 r. wybuchopowstanie;

- cywile zaatakowali Belweder, jednak nieosignli celu, poniewa wielki ksi Konstanty

ocala i uciek z Warszawy;- podchorowie podpalili browar na Solcu;- maszerujc, podchorowie spotkali si z wrogim

milczeniem bogatej ludnoci Warszawy, natomiastuboga ludno popara powstanie i zdobya Arsenai miasto. Arystokracja zwoaa posiedzenie RadyAdministracyjnej i wydaa odezw nawoujc dospokoju, jednoczenie podja rozmowyz Konstantym;

- spiskowcy w odpowiedzi zawizali 1 grudniaTowarzystwo Patriotyczne (przywdc zosta Joachim

Lelewel). Towarzystwo miao charakter rewolucyjny,dao zaprzestania rozmw z Rosj i liberalizacji(wolnoci w yciu spoecznym);

- pod naciskiem Towarzystwa RadaAdministracyjna utworzya i powoaa RzdTymczasowy (na czele z Czartoryskim), w ktregoskad wszed take Lelewel (nowy rzd mia podobny

program jak Rada Administracyjna);Jzef Chopicki - dowiadczony dowdcaz armii napoleoskiej (przeciwnik powstania, dydo ugody z Mikoajem I), nakaza rozbroi ludwarszawski;

-18 grudnia, ku wciekoci Chopickiego, sejmuzna powstanie za narodowe, poniewa Mikoaj Izada bezwarunkowej kapitulacji (Mikoaj I chciawykorzysta powstanie jako pretekst dozlikwidowania autonomii krlestwa);

- 25 stycznia 1831 r. sejm, pod naciskiemTowarzystwa Patriotycznego i ulicy, zdetronizowaMikoaja I, co byo przekreleniem nadziei na ugodz carem;

- sejm wybra, na miejsce Chopickiego, nowegonaczelnego wodza, czowieka o marnychzdolnociach wojskowych - Michaa Radziwia;

Cig dalszy na str.7


6/12

6

CHRZSZCZ NR 11 (8)

Narodowe wito Niepodlegociw Szczebrzeszynie


7/12

CHRZSZCZ NR 11 (8)

7

- w lutym rozpocza si wojna polsko-rosyjska:Rosja- 130 tys. onierzy (dowdca feldmarszaekIwan Dybicz, od czerwca dowdztwo przejPaskiewicz), Polska - 50 tys. onierzy;

- pierwsze zwycistwo odniesione pod Stoczkiemprzez Jzefa Dwernickiego;

- bitwa pod Grochowem - obie armie poniosy wniej cikie straty; gen. Chopicki zosta ranny, a jegomiejsce zaj gen. Jan Skrzynecki;

- przy boku Skrzyneckiego znalaz si talentwojskowy - gen. Ignacy Prdzyski,ktry opracowa plan kontrofensywy, jednakz winy Skrzyneckiego, ktry okaza si wodzemcakowicie nieudolnym i pozbawionym wiaryw zwycistwo, plany te nie zostay zrealizowane. Takwic w pocztkach kwietnia Skrzynecki zahamowadobrze rozwijajc si ofensyw na Siedlce, gdy armii

polskiej udao si zaskoczy i pobi Rosjan podWawrem i Iganiami;

-klska pod Ostrok ( przez niezdecydowanie inieudolno Skrzyneckiego) - mona byo zniszczyresztki si Dybicza, gdy straci on ponad 40 tys. ludzi,a dodatkowo jego szeregi dziesitkowaa cholera;

- zmarego w czerwcu na choler Dybicza zastpigen. Iwan Paskiewicz, ktry przeprawi si przezWis i podszed do Warszawy od zachodu, przycakowitej bezczynnoci Skrzyneckiego;

- 11 sierpnia Skrzyneckiego pozbawionodowdztwa - nowym wodzem zosta

gen. H. Dembiski; tymczasem w Warszawie lud byniezadowolony, nastroje te wykorzystaoTowarzystwo Patriotyczne - 15 sierpnia wybuchyzamieszki, lud zamordowa kilku generawi szpiegw Nowosilcowa;

- rzd straci panowanie nad stolic, wtedy wadzw swe rce uj gen. Jan Krukowiecki. Krukowieckistumi rozruchy i surowo ukara ich uczestnikw;

- armia gen. Paskiewicza zbliaa si do Warszawy;6 wrzenia Rosjanie rozpoczli szturm na Wol, ktrazostaa zdobyta ;

- 8 wrzenia stolica skapitulowaa;- trway jeszcze poszczeglne punkty oporu,a najduej (do 21 padziernika 1831) broni si Zamo.

W. Kossak Sowiski w okopach Woli

Inwestycje realizowane przezGmin Szczebrzeszyn

1. Przebudowa i modernizacja RatuszaW sierpniu 2013r. rozpocza si modernizacja

budynku Urzdu Miejskiego w Szczebrzeszynie.Wykonawc zamwienia jest firma J.P. Usugi

Budowlane Jan Pikuta z Bigoraja. Zakres inwestycjiobejmuje gwnie przebudow kominw, wymian

pokrycia dachowego, rynien, rur spustowych, wymiantynkw w strefie cokoowej oraz remont elewacji.Termin zakoczenia inwestycji jest planowany nagrudzie 2013r.

2. Cig pieszo-rowerowy Szczebrzeszyn BrodyMaeZarzd Drg Wojewdzkich w Lublinie przy udzialeGminy Szczebrzeszyn realizuje budow cigu pieszo-rowerowego w m. Brody Mae wzdu drogiwojewdzkiej nr 858 Zarzecze- Bigoraj- Zwierzyniec-Szczebrzeszyn ma dugo 1,216 km. Wykonawc jestPrzedsibiorstwo Usugowo Handlowe STOLMEXStanisaw Kozowski z Zamocia. Zakres robt

obejmuje wykonanie chodnika z kostki brukowejbetonowej, szarej o gruboci 8 cm oraz nawierzchnicieki rowerowej z kostki brukowej czerwonej wrazze zjazdami.

3. Termomodernizacja budynku strayw miejscowoci Brody Due.Zakres prac obejmowa wykonanie ociepleniastyropianem gruboci 10 cm, wykonanie elewacji orazopaski odwodnieniowej wok budynku.Koszt inwestycji to 30.000 z. Wykonawc inwestycji

jest Zakad Remontowo-budowlany Leszek Grybaze Szczebrzeszyna.


8/12

CHRZSZCZ NR 11 (8)

8

4. Chodnik w BodaczowieWzdu drogi gminnej nr 110161 L, na odcinkuo dugoci 600m biecych zosta wybudowanyz kostki brukowej szarej, chodnik o szerokocizmiennej od 1,5 do 2m . Inwestorem jest ChevronPolska Sp. z o.o., a wykonawc robt firmaAECOM Sp. z o.o.

m.

Od redakcji w ksice p.t. Szkoy im.Zamojskich w Szczebrzeszynie 1811 1926znajdujemy statystyczno historyczny wygldnaszego miasta w latach 1926 1927.Pisownia, skadnia i interpunkcja zamieszczonegoniej fragmentu pozostaa w oryginalnym ksztacie.

Szczebrzeszyn i jego dzieje w zarysieNa Wyynie lubelskiej, na lewym brzegu Wieprza,w poudniowo wschodniej okolicy RoztoczaTomaszowsko Kranickiego, w miejscu gdzie rzeka

ta opuszcza Roztocze, kierujc bieg swj ku pnocy,w odlegoci okoo 6 km od najwyszego w tympasie punktu 342 m nad poziom morza (wieWywoczka), ley m. Szczebrzeszyn.

Najblisza okolica w promieniu trzech kilometrwley na paskiej wyynie na wysokoci 212 m, nad

poziomem morza. Poudniowo zachodnia cz tejwyyny pen jest wzgrz kopulastych, wrdktrych woda wyobia gbokie jary (minjaturykanjonw chiskich), b. rozgazione, nadajcestromym zboczom ywo urzebiony charakter.

Na poudniowym zachodzie w odlegoci 1 km.Od miasta przechodzi rwna dotd paszczyznaw szeroki do 1 km. wa znacznie niszyo zarysach agodnych, noszcy nazw ,,BrodzkiejGry, ktry cignie si rwnolegle do rzeki i opadana pnocy ku rwninie. Od strony poudniowo zachodniej miasto styka si niemal bezporednioz Gr Zamkow. Od strony przeciwnej brak

jakichkolwiek wzniesie i grzysty dotd terenprzechodzi w obszern falist rwnin.

W zamierzchych czasach obszar ten stanowi dno

morza, czego dowodem jest zarwno Brodzka Gra,zbudowana z wapienia, jak i wielka ilo osadwmorskich.

Spotykamy tu rwnie lady dziaania lodowcaw postaci charakterystycznego zoenia gleb orazw postaci gazw narzutowych. Na rzeb krajobrazuwpyny i wpywaj opady atmosferyczne, dzikiktrym powstay tak zwane ,,gany, czyli stromeurwiska gliniane i jary, powstajce w miejscu drgzakadanych przez czowieka. Wskutek wymywaniaz pod warstw wapiennych z piasku, spotykamyczsto zapadliska lejkowate, niekiedy znaczniejszychrozmiarw, okoo 30 40 m w promieniu.Dzi mamy do czynienia jedynie z woda pync,skupiajc si w Wieprzu z dopywem wink.

Szeroko Wieprza, ktry pod miastem tworzydwa zakrty wynosi 10 do 13 metrw, gbokowaha si 0d 0,50 do 2 metrw. Prawy brzeg jeststromy, wci przez wartko pync wod

podmywany, a wysoko jego waha si zalenie od

[poziomu wody od 0,10 do 1 metra.W zalenoci od gleby widzimy lasy mieszanez przewaga sosny z poszyciem jaowcowym,

pozostaoci dawnych piknych drzewostanwzniszczonych przez wojn i okoliczn ludno, dalejobszary zarose wiedzin (?), dzik r, leszczyn,macierzank lub wielk iloci wizw, noszcych tunazw ,,kopakw, to znw ki porose trawami,turzyca, dzwocem, W lasach spotykamy jod,wierk, z liciastych buk, db, grab, brzoz,kulturalnie prowadzony modrzew.

Roliny uprawne znw zalene od gleby pszenica, burak cukrowy, yto, owies, jczmie,ziemniaki, a na mule rzecznym cebula, ogrki, len,konopie. W samem miecie i na przedmieciu,

jabonie, grusze, liwy, nieco orzechw woskich,malin, porzeczek i agrestu, ktry jedzony przezzaraz, wcale owocw nie rodzi. Drzewa te i krzewyrosn na dosonecznych stokach wzgrzw rozlegych sadach, pozostajcych dotd na niskim

poziomie.Miasto zajmuje przestrze 2 km2

(kwadratowych). Liczy ono 12 ulic Rwnolegledo rzeki biegnie brukowana ul. Zamojskao 70 numerach. Przy tej ulicy mieszcz si gmachydawnej Szkoy im. Zamojskich, dzi Seminariumi Szkoy powszechnej oraz dawna pensja

p.Rederowej, dzisiejszy Magistrat. Prcz tychwyrnia si jeszcze kilka kamienic pitrowych,

pord ktrych rozsiady si mae domki drewniane,niektre z podcieniami.

Przy tej ulicy widzimy obok kamienicy Flejszeraw pobliu wylotu ul. Zielonej figur pochodzc

z wieku XVII, a postawion wedug jednych napamitk wypdzenia arian z Polski,


9/12


10/12

CHRZSZCZ NR 11 (8)

10

Narodziny miastac.d.

Nazw ulicy Kocielnej zmieniono na Cerkiewn.Ulica Cerkiewna w XIV w. cigna si a do ulicyFranciszkaskiej, tj. do miejsca, w ktrymna przeomie XIV I XV w. powsta klasztor

franciszkanw. Szczebrzeszyn stopniowo zaczynastawa si miastem wielonarodowociowym.W XV w. ydzi mieszkajcy w Szczebrzeszynie

wybudowali synagog. Stana ona w poowie ulicyCerkiewnej, pomidzy cerkwi a klasztorem i z tejokazji cz dawnej ulicy Cerkiewnej zostaa

przemianowana na ulic Bonicz, ktra od pnocygraniczya z ulic Cerkiewn, a od poudniaz Franciszkask. Po II wojnie wiatowej ulicata zostaa przemianowana na Sdow.

Ulica Franciszkaska, po wybudowaniu przy niej

w 1638 r., z fundacji Zamoyskich, murowanegoklasztoru wraz z kocioem, otrzymaa nazwKlasztornej. Przy tej ulicy zlokalizowany jest szpital,w ktrym w latach 1921 1950 pracowa i mieszkadr Zygmunt Klukowski. Dlatego po jego mierci,decyzj wadz lokalnych z 1975 r., ulica Klasztornaotrzymaa nazw im. Zygmunta Klukowskiego.

Wraz z upywem czasu i dalszym rozwojem yciaspoecznego, pojawiay si nowe instytucje

pastwowe. Jedn z nich bya poczta polska.Zaczy te powstawa zwizane z jej prac nazwy

ulic. W wiekach XVII XVIII (a moe nawetwczeniej zacza y nowa nazwa ulicy Trbacka.Dylians pocztowy, wjedajc do miasta od strony

pnocnej, ul. Starorozopsk do miejsca, w ktrymczyy si ulice Zielona z Poln (ktr mieszkajcy turolnicy dojedali do swych pl), zaczyna trbi.W ten sposb trbacz dawa zna, e dylians jest juna terenie miasta i za chwil wjedzie na teren poczty,ktrej siedziba miecia si w budynku ratusza.Gos trby informowa o potrzebie przygotowaniazmiany koni, podrnych i ich bagay do dalszejdrogi. Po pojawieniu si na dziedzicu pocztowymi wykonaniu wymienionych czynnoci dylians, po

planowanej przerwie, kontynuowa podr a dopunktu swojego przeznaczenia.

Miejsce, w ktrym stale i niezmiennie wjazddyliansu pocztowego do miasta oznajmia trbacz,nazwano ulic Trback. I chocia czasfunkcjonowania dyliansw pocztowych mindawno, to nazwa ulicy funkcjonuje nadal,zatwierdzona przez wadze miasta.

Drug grup ulic stanowi nazwy ulic wylotowychczcych Szczebrzeszyn z ssiednimimiejscowociami.

Do tej grupy naley funkcjonujca ju na przeomieXIV i XV w. ulica Gorajska, wychodzcaz pnocnego naronika placu ratuszowego (rynku)i dochodzia do krawdzi Roztocza Zachodniego,

przez ktre prowadzi droga na Szperwk i dalej doGoraja i Frampola. Szczebrzeszyn utrzymywaoywione kontakty z Frampolem. Dlatego ulica

Gorajska zostaa przemianowana w XVII w. naFrampolsk i pod t nazw funkcjonowaa dozakoczenia II wojny wiatowej. Nastpnie zostaa

przemianowana na ulic Partyzantw, a to dlatego,e to wanie t ulic wkroczyy z lasw od stronySzperwki oddziay AK dowodzone przez,,Podkow i ,,Wacawa, ktre 25 lipca 1944 r.wyzwoliy Szczebrzeszyn spod okupacji niemieckiej.

Wrmy do historii miasta. W 1593 r.Szczebrzeszyn wraz z caym powiatem naby JanZamoyski, ktry na terenie Woci Szczebrzeskiej

tworzy Zwierzyniec orodek ochrony i hodowlizwierzt. Ale Zwierzyniec mia take peni rolrezydencji wiejskiej kanclerza i hetmana JanaZamoyskiego, ktry zauwaywszy walorykrajobrazowe Puszczy Szczebrzeskiej, zaoy w niejwygodn will miejsce do doskonaego odpoczynkuwrd lasw. Dlatego po powstaniu Zwierzycai wytyczeniu do niego nowej drogi przez Brody Maei urawnic, w Szczebrzeszynie powstaawychodzca od klasztoru ulica Zwierzyniecka, ktrejnie zmieniona nazwa funkcjonuje do dzi.

Wiek XVI by szczeglnie pomylny dla rozwojumiasta, co sprawio, e w jego II po. byo tu ju okoo250 domw i ponad dwa tysice mieszkacw,w olbrzymiej wikszoci Polakw, ale czciowotake ludnoci ruskiej i nielicznej ydowskiej ( taostatnia bya tu notowana od 1507 r.). W tym czasieSzczebrzeszyn by jednym z najwikszych miastZiemi Chemskiej.

Nowy waciciel miasta Andrzej Grka w 1560 r.rozpocz renowacj zniszczonych obwarowa

miejskich, z ktrych cz bya murowana.W poowie XVI w. w miecie znajdoway si: ratusz,browar oraz myn wodny i folusz. Obok dwukociow i zamku oraz bram miasta notowanocerkiew (po raz pierwszy w 1580 r.), powstaz fundacji Grki oraz synagog. Wtedy wzdu ulicyZamojskiej powstaa pierzeja wschodnia, na ktrej

budowano kamienice z szerokimi przedproami,stanowice ewenement architektoniczny w skaliPolski.

Orodkiem miasta sta si prostoktny plac

o wymiarach 150x100 m, od XIX w. handlowy,obudowany kamienicami, z ratuszem porodku. C.d.n.

Aleksander Przysada


11/12

CHRZSZCZ NR 11 (8)

11

VI Konkurs Wymowy Polskiejim. Jana Brzechwy

W rod 16 padziernika 2013r. w sali widowiskowejMiejskiego Domu Kultury odby si VI KonkursWymowy Polskiej im. Jana Brzechwy.

Do przesucha konkursowych zgosio si 35uczniw przedszkoli i szk powiatu zamojskiego,ktrzy byli oceniani w czterech kategoriachwiekowych. Po przesuchaniach na sceniezaprezentowaa si grupa teatralna CARPE DIEMz Gimnazjum im. Polskich Olimpijczykww Szczebrzeszynie, w spektaklu pt." I co Pan na to?"

MDK Szczebrzeszyn

Wrczanie nagrd laureatom

Grupa teatralna CARPE DIEM

z Gimnazjum im. Polskich Olimpijczykww Szczebrzeszynie

Wystawa Lemianowa kolekcja sztukiW dniu 23 padziernika 2013 r. w sali widowiskowejMiejskiego Domu Kultury w Szczebrzeszynie odby siwernisa wystawy pt. Lemianowa Kolekcja Sztukize zbiorw Zamojskiego Towarzystwa RENESANSw Zamociu.Kolekcja jest szczeglnym zbiorem prac

powstaych z inspiracji poezj jednego z najwikszychpoetw XX w. Bolesawa Lemiana rejenta i mieszkacaZamocia. Na kolekcj skadaj si prace przekazane przezartystw biorcych udzia w wystawach z cyklu ZamojskieLemianowe Biennale Sztuki pt.: ka (2006), Malinowychruniak (2007), Dziejba lena (2009), Napj cienisty(2011), Sad rozstajny 2013: Jagody ADAMUS, KrzysztofaMarka BKA, Joanny BRZECISKIEJ-RICCIO,Eugeniusza DELEKTY, Katarzyny HANDZLIK, ElbietyGNYP, Jana GRODKA, Giovani MAZZI, MagdalenyPASTUSZAK, Wodzimierza PASTUSZAKA, JanuszaPOPAWSKIEGO, Stanisawa STACHA. Wystawietowarzyszya multimedialna wizualizacja prac lemianowejkolekcji w realizacji artysty prof. Wodzimierza Pastuszaka Prodziekana Wydziau Sztuki Nowych Mediw w Polsko-Japoskiej Wyszej Szkole Technik Komputerowychw Warszawie. Wernisa swoj obecnoci uwietnili artycibiorcy udzia w Zamojskim Lemianowym Biennale Sztuki:Bogdan Bodes, Elbieta Haasa, Zygmunt Jarmu, ZofiaKosiorek-Podzik oraz Elbieta Gnyp kurator wystawy,Prezes Zamojskiego Towarzystwa Renesans. Prace bddostpne dla zwiedzajcych w sali widowiskowej MDK dokoca listopada 2013r.

m.

Pani Elbieta Gnyp kurator wystawy.


12/12

12

CHRZSZCZ NR 11 (8)

Koci p.w. w. Leonarda na cmentarzu

Chrzszcz miesicznik informacyjnyWydawca Stowarzyszenie Przyjaci SzczebrzeszynaRedakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz SirkoAdres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1E-mail: [email protected] www.chrzaszcz.com.pl

Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj

Documents

Chrząszcz - Listopad (nr 92)