แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

โดย

พระทนวฒน สขสง

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

ศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพทธศาสนศกษา ภาควชาปรชญา

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2558

ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

โดย

พระทนวฒน สขสง

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร

ศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาพทธศาสนศกษา ภาควชาปรชญา

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2558

ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

GUIDELINES FOR PROPAGATION OF BUDDHISM

IN WESTERN WORLD

BY

PHRA TINNAWAT SUKSONG

A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS

FOR THE DEGREE OF MASTER OF ARTS PROGRAM IN BUDDHIST STUDIES

DEPARTMENT OF PHILOSOPHY

FACULTY OF LIBERAL ARTS

THAMMASAT UNIVERSITY

ACADEMIC YEAR 2015

COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

(1)

หวขอวทยานพนธ แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก ชอผเขยน พระทนวฒน สขสง ชอปรญญา ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย สาขาวชาพทธศาสนศกษา

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ศาสตราจารย ดร. วชระ งามจตรเจรญ ปการศกษา 2558

บทคดยอ

การศกษาวจยในครงนมวตถประสงคเพอศกษาแนวทางในการเผยแผพระพทธศาสนา

ในสมยพทธกาลและในประเทศไทย ศกษาสภาพการณของการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆ

ไทยในโลกตะวนตก และเพอวเคราะหเปรยบเทยบสรปเปนแนวทางทเหมาะสมส าหรบการเผยแผ

พระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

ผลการวจยพบวา แนวทางทเหมาะสมในการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก ม

องคประกอบทส าคญ ดงน 1) วธการเผยแผ ควรผลตบคลากรทมคณสมบตทเหมาะสม ควรสราง

สถานทส าหรบปฏบตธรรมทเหมาะสมกบวถชวตของชาวตะวนตก ควรผลตสอทเหมาะสมกบความ

ตองการชาวตะวนตกและควรก าหนดนโยบายในเชงรก 2) เนอหาค าสอน ควรเนนหลกธรรมทเปน

เหตผลรวมพสจนไดในปจจบน หลกเลยงหลกธรรมทเกยวเนองกบความเชอทยงไมสามารถพสจนได

ดวยหลกวทยาศาสตรในปจจบน อกทงไมควรโจมตแนวค าสอนของความเชออน ๆ 3) กลมเปาหมาย

ในการเผยแผ ควรเนนกลมของคนทองถนเจาของประเทศทมความสนใจพระพทธศาสนาเปนพนฐาน

เดมและจดหลกธรรมในเหมาะสมกบความสนใจของผศกษา 4) จดมงหมายในการเผยแผ คอ เพอใหผ

ศกษาไดน าหลกธรรมไปใชในการพฒนาชวตตนเองและอยในสงคมอยางมความสข จนสามารถพฒนา

ไปสการศกษาทลกซงยงขน สการปฏบตเพอความพนทกขอยางสนเชงได

ค าส าคญ: การเผยแผ ตะวนตก

(2) Thesis Title GUIDELINES FOR PROPAGATION OF BUDDHISM

IN WESTERN WORLD Author Phra Tinnawat Suksong Degree Master of Arts Major Field/Faculty/University Buddhist Studies

Faculty of Liberal Arts Thammasat University

Thesis Advisor Professor Watchara Ngamjitcharoen, Ph.D. Academic Years 2015

ABSTRACT

The purpose of this research is to study the guidelines for propagation of

Buddhism in the Buddha's lifetime, and in the Thai society as well as the current

situation of Buddhist propagation in Western World.

The study concludes that the appropriate guidelines for the propagation

of Buddhism in Western World are as follows;

(1) The appropriate methods should be a combination of developing

Sangha or propagator’s competence to propagate Buddhism, providing temples or

meditation centers that suite Western lifestyle, customs and culture, producing

various forms of media, as well as setting up a proactive policy in terms of

propagations.

(2) The context (Dhamma) has to be within the core of Buddhism. The

teaching should emphasize on the wisdom aspect rather than the faith aspect.

(3) Target local people who are interested in Buddhism. The context

(Dhamma) should match target groups' level.

(3)

(4) The purpose of propagation should focus on spreading the Dhamma,

capable of helping people to bring fourth their happiness in life, and their potential

to finally be free from all the sufferings (Nirvana).

Keywords: Propagation of Buddhism, Western world

(4)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธน ไดส าเรจลลวงไปดวยดทกประการเนองดวยความกรณาและสนบสนน

จากศาสตราจารย ดร.วชระ งามจตรเจรญ อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ผเมตตาใหค าแนะน าทเปน

ประโยชนดวยความรวดเรวและเอาใจใสเปนอยางยง พระมหาสรศกด ประจนตะเสน,ดร. กรรมการ

สอบวทยานพนธ ผใหประเดนแงมมตาง ๆ ทมความนาสนใจ และอาจารย ดร.เดโชพล เหมนาไลย

ประธานกรรมการสอบวทยานพนธ ผไดกรณาอานและตรวจสอบวทยานพนธนดวยความละเอยดและ

ใหความคดเหนตาง ๆ เพอใหวทยานพนธมความสมบรณยงขน

อกทงผวจยตองขอขอบคณคณาจารยสาขาวชาพทธศาสนศกษา คณะศลปศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตรทกทานทไมไดกลาวนามไว ณ ทน ทกทานไดใหความรตางๆ ทเปดโลกทศน

ใหแกผวจยเปนอยางมาก อาจารยหลายทานไดใหค าแนะน าในดานวชาการ รวมทงใหก าลงใจในขณะ

ชวงเวลาทผวจยไดปวยเรอรงจากโรคภยไขเจบในระหวางการท าวทยานพนธน ขอบคณเพอน

พระภกษสามเณร แมช และคฤหสถทกทานทไดเออเฟอเกอกลค าแนะน าและใหก าลงใจเสมอมา

ขอบคณเจาหนาทโครงการฝายบณฑตศกษาคณะศลปศาสตรทกทานทไดอ านวยความสะดวกในดาน

การตดตอทกครงเปนอยางด รวมทงขอบคณกลยาณมตรและผทไดชวยเหลอดแลผวจยใหมความ

สะดวกคลองตวยงขน อกทงบคคลทส าคญคอบดามารดาผใหก าเนดและพสาวทเปนดงกลยาณมตรผ

ไดชวยเหลออ านวยความสะดวกในทก ๆ ดาน และทกทานทไดใหก าลงใจและการชวยเหลอเสมอมา

คณงามความดและประโยชนอนใดทเกดจากวทยานพนธน ขอมอบแดบดามารดาผเปน

ทเคารพยง ขอนอมบชาพระคณบรพาจารยทงหลายของผวจยตงแตอดตจนถงปจจบนทงในทางโลก

และทางธรรม และขอมอบคณความดนแดกลยาณมตรทกทาน ผทจะพงไดรบประโยชนความรจาก

วทยานพนธนไมมากกนอย หากการศกษาครงนมขอบกพรองหรอผดพลาดประการใด ผวจยขอนอม

รบไวแตเพยงผเดยวและตองขออภยทานผรมา ณ ทนดวย

พระทนวฒน สขสง

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

พ.ศ.2559

(5)

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย (1)

บทคดยอภาษาองกฤษ (2)

กตตกรรมประกาศ (4)

สารบญตาราง (9)

สารบญภาพ (10)

รายการสญลกษณและค ายอ (11)

บทท 1 บทน า 1

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1

1.2 วตถประสงคของการวจย 5

1.3 ขอบเขตของการวจย 5

1.4 ค าจ ากดความของศพททใชในการวจย 5

1.5 ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ 6

1.6 วธด าเนนการวจย 21

1.7 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 22

บทท 2 แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลและในสงคมไทย 23

2.1. วธการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลและในสงคมไทย 23 2.1.1 วธการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาล 23 2.1.2 วธการเผยแผพระพทธศาสนาในสงคมไทย 32

(6) 2.2 เนอหาหลกธรรมทใชในการเผยแผในสมยพทธกาลและสงคมไทย 37 2.2.1 เนอหาหลกธรรมในสมยพทธกาล 37 2.2.2 เนอหาหลกธรรมในสงคมไทย 38 2.3 จดมงหมายของการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลและในสงคมไทย 40 2.3.1 จดมงหมายในการเผยแผสมยพทธกาล 40

2.3.2 จดมงหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศไทย 42

2.4 กลมเปาหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลและในสงคมไทย 43

2.4.1 กลมเปาหมายในสมยพทธกาล 43

2.4.2 กลมเปาหมายในสงคมไทย 46

2.5 ปญหาและอปสรรคในการเผยแผพระพทธศาสนา 46

2.5.1 ปญหาและอปสรรคในการเผยแผสมยพทธกาล 46

2.5.2 ปญหาและอปสรรคในการเผยแผในสงคมไทย 47

บทท 3 การเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก 50

3.1 ความเปนมาของการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก 50

3.1.1 การเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศอเมรกา 51

3.1.2 การเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศแคนาดา 52

3.1.3 การเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศองกฤษ 53

3.2 วธการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก 56

3.2.1 วธการเผยแผโดยพระสงฆ 57

3.2.2 วธการเผยแผโดยฆราวาส 57

3.2.3 วธการเผยแผผานสอรปแบบตาง ๆ 58

3.2.4 วธการเผยแผผานแนวทางพระพทธศาสนาเพอสงคม 59

3.3 เนอหาและหลกธรรมส าคญในการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก 60

3.4 จดมงหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก 61

3.5 กลมเปาหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก 62

3.6 สภาพการณปจจบนและอปสรรคในการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก 64

(7) บทท 4 แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก 67

4.1 วเคราะหเปรยบเทยบวธการเผยแผพระพทธศาสนา 67

4.1.1 วธการเผยแผพระพทธศาสนาโดยผานบคคล 67

4.1.2. วธการเผยแผผานศาสนวตถ ศาสนสถาน หรอสญลกษณ 69

4.1.3. วธการเผยแผโดยใชสอและเทคโนโลย 70

4.1.4.วธการเผยแผโดยผานนโยบายทางการเมองและสงคม 71

4.2. เปรยบเทยบวธการ จดมงหมาย เนอหาหลกธรรม 72

และกลมเปาหมายในการเผยแผพระพทธศาสนา

4.2.1 เปรยบเทยบวธการเผยแผในแตละยคสมย 72

4.2.2 เปรยบเทยบจดมงหมายของการเผยแผในแตละยคสมย 72

4.2.3 เปรยบเทยบเนอหาค าสอนในแตละยคสมย 73

4.2.4 เปรยบเทยบกลมเปาหมายในแตละยคสมย 74

4.3. สภาพสงคมและวฒนธรรมชาวตะวนตก 76

4.4. วเคราะหจดแขง จดออน อปสรรค 81

และโอกาสในการเผยแผพระพทธศาสนาในตะวนตก

4.5 แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก 82

4.5.1 วธการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก 83

4.5.2 เนอหาการเผยแผพระพทธศาสนา 87

4.5.3 กลมเปาหมายในการเผยแผ 88

4.5.4 จดมงหมายในการเผยแผ 88

บทท 5 สรปและขอเสนอแนะ 89

5.1 สรปผลการวจย 89

5.2 ขอเสนอแนะ 90

รายการอางอง 91

(8) ประวตผเขยน 102

(9)

สารบญตาราง

ตารางท หนา

4.1 เปรยบเทยบการเผยแผพระพทธศาสนาสมยพทธกาล 74

ในสงคมไทย และในสงคมตะวนตก

4.2 วเคราะหจดแขง จดออน อปสรรคและโอกาส 81

ในการเผยแผพระพทธศาสนาในตะวนตก

(10)

สารบญภาพ

ภาพท หนา

4.1 แผนภมแทงเปรยบเทยบมตทางสงคมตามแนว Hofstede 77

(11)

รายการสญลกษณและค ายอ

อกษรยอชอคมภรตาง ๆ ทางพระพทธศาสนาทใชในวทยานพนธฉบบน ใชอางองจาก

พระไตรปฎก ภาษาไทย ฉบบสยามรฐ หากมอรรถกถาดวยกจะเพมตว อ. ตอทาย การอางองใช

รปแบบอกษรยอพระไตรปฎกและรปแบบอกษรยออรรถกถาแบบ เลม/ขอ/หนา ตามล าดบตวอกษร

ดงน

ค ายอ ค าเตม

พระวนยปฎก

ว.มหา. วนยปฎก ภกขวภงค (ภาษาไทย)

ว.ภกขน. วนยปฎก ภกขนวภงค (ภาษาไทย)

ว.ม. วนยปฎก มหาวรรค (ภาษาไทย)

ว.จ. วนยปฎก จฬวรรค (ภาษาไทย)

ว.ป. วนยปฎก ปรวารวรรค (ภาษาไทย)

พระสตตนตปฎก

ท.ส. สตตนตปฎก ทฆนกาย สลกขนธวรรค (ภาษาไทย)

ท.ม. สตตนตปฎก ทฆนกาย มหาวรรค (ภาษาไทย)

ท.ปา. สตตนตปฎก ทฆนกาย ปาฏกวรรค (ภาษาไทย)

ม.ม. สตตนตปฎก มชฌมนกาย มลปณณาสก (ภาษาไทย)

ม.ม. สตตนตปฎก มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก (ภาษาไทย)

ม.อ. สตตนตปฎก มชฌมนกาย อปรปณณาสก (ภาษาไทย)

ส .ส. สตตนตปฎก สงยตตนกาย สคาถวรรค (ภาษาไทย)

ส .น. สตตนตปฎก ส ยตตนกาย นทานวรรค (ภาษาไทย)

ส .ข. สตตนตปฎก ส ยตตนกาย ขนธวรรค (ภาษาไทย)

ส .สฬา. สตตนตปฎก สงยตตนกาย สฬายตนวรรค (ภาษาไทย)

ส .ม. สตตนตปฎก ส ยตตนกาย มหาวารวรรค (ภาษาไทย)

(12) อง.เอกก. สตตนตปฎก องคตตรนกาย เอกกนบาต (ภาษาไทย)

อง.ทก. สตตนตปฎก องคตตรนกาย ทกนบาต (ภาษาไทย)

อง.ตก. สตตนตปฎก องคตตรนกาย ตกนบาต (ภาษาไทย)

อง.จตกก. สตตนตปฎก องคตตรนกาย จตกกนบาต (ภาษาไทย)

อง.ปญจก. สตตนตปฎก องคตตรนกาย ปญจกนบาต (ภาษาไทย)

อง.ฉกก. สตตนตปฎก องคตตรนกาย ฉกกนบาต (ภาษาไทย)

อง.สตตก. สตตนตปฎก องคตตรนกาย สตตกนบาต (ภาษาไทย)

อง.อฏฐก. สตตนตปฎก องคตตรนกาย อฏฐกนบาต (ภาษาไทย)

อง.นวก. สตตนตปฎก องคตตรนกาย นวกนบาต (ภาษาไทย)

อง.ทสก. สตตนตปฎก องคตตรนกาย ทสกนบาต (ภาษาไทย)

อง.เอกาทสก. สตตนตปฎก องคตตรนกาย เอกาทสกนบาต (ภาษาไทย)

ข.ข. สตตนตปฎก ขททกนกาย ขททกปาฐะ (ภาษาไทย)

ข.ธ. สตตนตปฎก ขททกนกาย ธมมบท (ภาษาไทย)

ข.อ. สตตนตปฎก ขททกนกาย อทาน (ภาษาไทย)

ข.อต. สตตนตปฎก ขททกนกาย อตวตตกะ (ภาษาไทย)

ข.ส. สตตนตปฎก ขททกนกาย สตตนบาต (ภาษาไทย)

ข.เปต. สตตนตปฎก ขททกนกาย เปตวตถ (ภาษาไทย)

ข.เถร. สตตนตปฎก ขททกนกาย เถรคาถา (ภาษาไทย)

ข.เถร. สตตนตปฎก ขททกนกาย เถรคาถา (ภาษาไทย)

ข.ชา. สตตนตปฎก ขททกนกาย ชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. เอกก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย เอกกนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. ทก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย ทกนบาตชาดก(ภาษาไทย)

ข.ชา. ทก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย ทกนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. ตก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย ตกนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. จตกก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย จตกกนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. ปญจก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย ปญจกนบาตชาดก(ภาษาไทย)

ข.ชา. ฉกก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย ฉกกนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. สตตก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย สตตกนบาตชาดก (ภาษาไทย)

(13) ข.ชา. อฏฐก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย อฏฐกนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. นวก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย นวกนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. ทสก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย ทสกนบาตชาดก(ภาษาไทย)

ข.ชา. เอกาทสก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย เอกาทสกนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. ทวาทสก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย ทวาทสกนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. เตรสก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย เตรสกนบาตชาดก(ภาษาไทย)

ข.ชา. ปกณณก.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย ปกณณกนบาตชาดก(ภาษาไทย)

ข.ชา. วสต.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย วสตนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. ตสต.(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย ตสตนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. จตตาลส(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย จตตาลสนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. จตตาลส(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย ปญญาสนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. สฏฐ(ไทย) สตตนตปฎก ขททกนกาย สฏฐนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. สตตต สตตนตปฎก ขททกนกาย สตตตนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. อสต สตตนตปฎก ขททกนกาย อสตนบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ชา. ม. สตตนตปฎก ขททกนกาย มหานบาตชาดก (ภาษาไทย)

ข.ม. สตตนตปฎก ขททกนกาย มหานทเทส (ภาษาไทย)

ข.จ. สตตนตปฎก ขททกนกาย จฬนทเทส (ภาษาไทย)

ข.ป. สตตนตปฎก ขททกนกาย ปฏสมภทามรรค (ภาษาไทย)

ข.อป. สตตนตปฎก ขททกนกาย อปทาน (ภาษาไทย)

ข.พทธ. สตตนตปฎก ขททกนกาย พทธวงส (ภาษาไทย)

พระอภธรรมปฎก

อภ.สง. อภธมมปฎก ธมมสงคณ (ภาษาไทย)

อภ.ว. อภธมมปฎก วภงค (ภาษาไทย)

อภ.ป. อภธมมปฎก ปคคลบญญต (ภาษาไทย)

อภ.ก. อภธมมปฎก กถาวตถ (ภาษาไทย)

อภ.ป.(ไทย) อภธรรมปฎก ปฏฐาน (ภาษาไทย)

1

บทท 1

บทน า

1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา

การเผยแผพระพทธศาสนาถอเปนภารกจของพระภกษสงฆนบแตครงพทธกาล พระ

พทธองคทรงตรสแกภกษทงหลาย ใหเทยวจารกไปเพอประโยชนเกอกลแกชนหมมาก เพอความสข

แกเทวดาและมนษยทงหลาย (ส .ส.15/428/130)

พระพทธศาสนาฝงรากลกอยในกลมประเทศในทวปเอเชย เนองจากเปนกลมประเทศ

ในพนท ใกล เคยงกบประเทศอนเปนตนก าเน ดของพระพทธศาสนา คอ ประเทศอนเด ย

พระพทธศาสนาไดเขาสดนแดนสวรรณภมหรอประเทศไทยในปจจบน ในระหวางทมการสงคายนา

พระธรรมวนยครงท 3 (สนนษฐานวาเปนชวงกอน พ.ศ. 500) ซงตรงกบสมยพระเจาอโศกมหาราชท

ไดเรมสงพระโสณะและพระอตตระเขามาเผยแผพระพทธศาสนานกายเถรวาทในประเทศไทย (พระ

รกษพล กลวฑฒโน , 2557, หนา 20) ซงเปน 1 ในคณะพระธรรมทต 9 สาย ของพระเจาอโศก

มหาราชทมพระประสงคสงคณะพระธรรมทตออกไปใหเผยแผพระพทธศาสนาใหกวางขวางมากขนใน

กลมประเทศตางๆ ใกลเคยงในยคสมยนน

กาลเวลาลวงเลยมาจนถงปจจบน อาจกลาวไดวางานเผยแผพระพทธศาสนาเชงขยายใน

ทวปเอเชยมผลสมฤทธทสง ดงจะเหนไดวาในประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใตหลายประเทศ ไดนบถอ

พระพทธศาสนาเปนศาสนาหลกของชาต งานเผยแผงานศาสนาในยคหลง เรมมการขยายไปยงกลม

โลกตะวนตก กอปรกบการเดนทางและการตดตอสอสารมความสะดวกสบายมากขน จงชวยใหงาน

เผยแผพระพทธศาสนาขยายตวไดอยางรวดเรว นอกจากน พบวาชาวตะวนตกมความสนใจใน

หลกธรรมค าสงสอนทางพระพทธศาสนาเพมขนอยางตอเนอง เชน มการประกาศใหพระพทธศาสนา

เปนหนงในศาสนาส าคญประจ าชาตอตาล (European News, January 2001, p. 5) รวมทงเกด

กระแสการน าหลกการปฏบตสมาธไปประยกตใชในงานสาขาอาชพตาง ๆ ในบางประเทศ เชน ใน

ประเทศองกฤษ ไดมการน าหลกการท าสมาธในเชงพทธไปสอนในโรงเรยนประถมในประเทศองกฤษ

รวมทงไดจดชวโมงการนงสมาธลงในตารางเรยนประจ าสปดาหในหลายโรงเรยน (BBC News, 2016)

ในประเทศแคนาดา มกลมเจาหนาทต ารวจบางเขต ไดมกจกรรมนงสมาธรวมกนทกเชากอนออกไปท า

หนาทดแลรกษาบานเมอง (Huff Post Canada, 2016)

2 แมกระนนกตาม แนวทางการเผยแผของพระพทธศาสนาในปจจบนนน ไมไดมงเนนไป

ทการเปลยนแปลงศาสนาแกผทไดรบการเผยแผ หากแตมงเนนถงการแบงปนความสงบสขทางจตใจ

และความรมเยนภายในใหแกเพอนรวมสงสารวฏ ดงพทธจรยาและจรยาของพระอรหนตสาวก

ทงหลายทมวรยอตสาหะจารกดวยมเปาหมายคอการชแนะทางแหงความสงบสขแกมวลมนษย (คม

คาย คมพนธ, 2547, หนา 40)

พระพทธศาสนาเรมเผยแผเขาสโลกตะวนตกอยางชดเจนในระยะเวลาไมนานมาน โดย

วตถประสงคของการเผยแผในยคแรกเกดจากความประสงคของชาวเอเชยทยายถนฐานไปยงประเทศ

ตาง ๆ ทไดน าพระพทธศาสนาอนเปนศาสนาดงเดมของตนไปดวย ในประเทศสหรฐอเมรกา

พระพทธศาสนาไดเขาสประเทศสหรฐอเมรกาโดยกลมผอพยพจากประเทศแถบอนโดจน ผไดรบ

ผลกระทบจากสงครามเวยดนาม (Morrison, Robert G, 1998, pp. 129-131) คณะสงฆไทยก

เชนกน ในยคแรกทเดนทางไปเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศสหรฐอเมรกา กเพอฉลองศรทธา

ญาตโยมชาวไทยพทธทตองการทพงทางใจ (พระปลดอ าพล สธโรและพระมหาถนด อตถจาร, 2543,

หนา 12) โดยกลมผสนใจสวนใหญในยคนน คอกลมคนไทยทใชชวตในตางประเทศ และการเผยแผก

ไดใชภาษาไทยเปนหลก

นอกจากน พระพทธศาสนาไดเปนทรจกในโลกตะวนตกกดวยปจจยจากชาวตะวนตก

เองทหนมาใหความสนใจในพระพทธศาสนา ทงในดานการศกษาเชงปรยต และหลกการปฏบตทาง

จต เชน หลกการท าสมาธ การสวดมนต ปรมาณของกลมคนทสนใจพระพทธศาสนาเพมมากขนอน

เนองมาจากความประทบใจในหลกการปฏบตสมาธในทางพระพทธศาสนา เชน ในทางดาน

วทยาศาสตรทางการแพทยของตะวนตก ปรากฏผลการทดลองจ านวนมากเกยวกบผลลพธของการ

ปฏบตธรรมดวยวธเจรญสตตามแนวพทธ (Mindfulness Meditation) พบวาการฝกเจรญสตสงผลด

อยางมากตอการแกปญหาตาง ๆ ในชวต เชน ท าใหลดความเครยดและปญหาความขดแยงในสงคม

(Wallace & Shapiro, 2006, pp. 690-701) สมาธชวยลดระยะเวลาเจบปวดของอาการไมเกรน

(Wells, et al., 2014, pp. 1484-1495) ชวยเพมศกยภาพและทกษะในดานคณตศาสตรใหกบเดก

ปฐมวยอยางเหนไดชด (Schonert-Reichl, Oberle, Lawlor, Abbot, & Diamond, 2015, pp. 52-

66) แมวาในฝงของโลกตะวนตกจะมความกาวหนาทางเทคโนโลยเปนอยางมาก มความล าหนาใน

การสรางวตถเพออ านวยความสะดวกใหมนษยมความสขและสบายยงขน ทงมความกาวหนาในดาน

การศกษาอนเปนทยอมรบในโลกกตาม แตกระนนกเรมมความสนใจในการศกษาทางดานจต

วญญาณและหลกค าสอนในพระพทธศาสนามากขน ดวยผลกระทบอนเนองมาจากความอมตวใน

3 กระแสวตถนยมทไมสามารถตอบโจทยความสขใหไดอยางแทจรง (ประเวศ วะส , 2546) ท าให

ชาวตะวนตกเรมหนมาสนใจในการปฏบตเพอพฒนาทางจตวญญาณมากขน

นอกจากน การใหเสรภาพในการนบถอศาสนาในกลมประเทศยโรป เชนประเทศใน

กลมอดตสหภาพโซเวยต ทเปดโอกาสใหประชาชนมอสระในการเลอกศาสนา สงผลใหความสนใจใน

พระพทธศาสนาเพมมากขนหลงจากมการผอนปรนเรองนโยบายการศาสนาของกลมพรรค

คอมมวนสต (Ananda Guruge, 2005, p. 24) ในยคหลงทเรมมพระทเปนชาวตะวนตกเอง ทเปน

จดเรมตนของการนมนตพระภกษผท ไดรบการเคารพจากเมองไทยไปสอนพระพทธศาสนาใน

ตางประเทศ ยกตวอยางเชนพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท) วดหนองปาพง จงหวดอบลราชธาน ได

ออกเดนทางสอเมรกาเมอวนท 25 พฤษภาคม 2522 โดยเดนทางไปเมองซแอตเตล ซงเปนบานเกด

ของทานปภากโรภกข (อดตปจฉาสมณะของพระโพธญาณเถร) และเดนทางตอไปทนครนวยอรก

ทานไดแนะน าหลกการปฏบตธรรม มกจกรรมการสนทนาธรรม และตอบปญหาแกผทสนใจจนเปนท

ซาบซงแกชาวตะวนตกผทไดรวมกจกรรม ตอมาไดจดตงส านกสงฆและวดในมลรฐตาง ๆ เชน

วอชงตน แคลฟอรเนย เทกซส จอรเจย แมรแลนด โอกลาโฮมา อลลนอย นอรทแคโรไลนา ฟลอรดา

อลาสกา เปนตน (พระรกษพล กลวฑฒโน, 2557, หนา 127)

ในทวปยโรปโดยเฉพาะในประเทศเยอรมนนและองกฤษ มคนนบถอพระพทธศาสนา

มากกวาทกประเทศในทวปยโรป (พระธรรมวสทธกว (พจตร ฐตวณโณ), 2546, หนา 59) รฐบาลไทย

โดยจอมพล ป. พบลสงคราม ไดอปถมภอยางเปนทางการโดยไดใหตงวดพทธประทป ณ กรง

ลอนดอน ประเทศ องกฤษ ซ งพระบาทสม เด จพระเจ าอย ห วและสม เด จพระนางเจ า

พระบรมราชนนาถ ไดเสดจพระราชด าเนนไปประกอบพธเปดเมอเดอนสงหาคม 2508 ซงโดย

แรกเรมของการเผยแผพระพทธศาสนาจากประเทศไทยไปในองกฤษนนเกดขนจากทนายจอรจ ชารป

ซงรจกและอปฏฐากพระปญญาวฒโฑ วดปาบานตาด ไดอาราธนานมนตใหพระปญญาวฑโฒ เดนทาง

ไปพ านกทประเทศองกฤษในป 2504 (คณะศษยวดปารตนวน, 2557, หนา 91) และในเดอนมถนายน

2517 พทธศาสนกชนชาวไทยและชาวองกฤษ ไดกราบนมนตพระธรรมวสทธมงคล (หลวงตามหาบว

ญาณสมปนโน) ไปแสดงธรรมและตอบค าถามธรรมะกบชาวไทยและตางประเทศ ณ ธมมปทปวหาร

กรงลอนดอน ซงมชาวตะวนตกใหความสนใจเปนจ านวนมาก (พระรกษพล กลวฑฒโน, 2557, หนา

123)

ในประเทศแคนาดา พระเทพเจตยาจารย (วรยงค สรนธโร) (ปจจบนคอพระธรรมมงคล

ญาณ) ไดรบการนมนตใหไปสอนการปฏบตธรรมและตอมาไดเปดขยายเปนหลกสตรครสมาธสอนใน

4 ภาคภาษาองกฤษ (Meditation Instructor Course) ณ เมองเอดมนตน ประเทศแคนาดา เมอ

เดอนกมภาพนธ 2542 ตอมาไดขยายสาขาอยางรวดเรวไปอกถง 7 แหง โดยใชระยะเวลาเพยง 5 ป

ไดแกในเมองแคลการ, แวนคเวอร, โตรอนโต, น าตกไนแองการา, ออตตาวา และฟอรดแมคเมอเรย

พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต) ไดเคยแสดงทศนะเกยวกบงานเผยแผพระ

ธรรมทตไทยไววา พระธรรมทตในปจจบน ยงเปนพระธรรมทตแบบ “กระทงแดง” คอไปท างานเผย

แผในตางประเทศโดยสวนใหญเพอตองการตอบสนองความตองการของคนไทยเปนหลก เหมอน

เครองดมชก าลงยหอกระทงแดง ทมการโฆษณากบชาวไทยกนเองวามการสงขายไปทวโลกแตปรากฏ

วาผทซอดมสวนใหญกจะมแตคนไทยและคนเอเชย และในปจจบนยงไมสามารถสรางพระธรรมทตใน

อดมคตทพงหวงไดอยางชดเจนและสมบรณทเปนแบบประเภท “พระธรรมทตแบบตมย ากง” หรอ

“พระธรรมทตแบบผดไทย” (พระมหาถนด อตถจาร, 2553, หนา 6) คอสามารถท างานเผยแผอยาง

เขาใจกบคนในทองถนเปนหลกได มงงานเผยแผไปกบเจาของประเทศนน ๆ และสามารถใหคนใน

ทองถนน าหลกธรรมไปใชในชวตประจ าวนได เหมอนกบตมย ากงหรอผดไทย ซงเปนอาหารชนชอบ

ของชาวตะวนตกและเปนทรจกวาเปนเอกลกษณของประเทศไทย

พระมหาถนด อตถจาร ไดสรปไวในหนงสอพระธรรมทตในตางประเทศ ถงปญหา

โดยทวไปของพระธรรมทต ทเปนขอจ ากดของการเผยแผศาสนาในโลกตะวนตก อนไดแก เทคนคและ

วธการสอนธรรมะไมจงใจใหคนรนใหมเขาวด นอกจากนพระธรรมทตยงมปญหาเรองภาษาในการ

สอสาร และความรความเขาใจดานวฒนธรรมและสงคม อกทงยงกลาวถง ความไมแตกฉานทง

ภาคปฏบตและปรยตของพระธรรมทต ตลอดจนถง อาจาระอนไมกอใหเกดความเลอมใสศรทธา

ทายทสด คอ รปแบบการเผยแผทไมเปนเอกภาพ ไมเปนรปธรรมทชดเจน ของพระธรรมทตไทย ซง

เปนเรองทตองแกไขในเชงนโยบายในระดบประเทศโดยผรบผดชอบดานการเผยแผศาสนาในตางแดน

(พระปลดอ าพล สธโรและพระมหาถนด อตถจาร, 2543)

จากปรากฏการณและปญหาทกลาวมาขางตน จงเปนทมาใหผวจยมความสนใจศกษา

แนวทางในการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก เพอศกษาและวเคราะหถงปญหาในการเผยแผ

ทผานมาถงปจจบน และน าเสนอแนวทางในการเผยแผทเหมาะสมและสอดคลองกบโลกตะวนตกใน

ภาพรวม ซงอาจเปนประโยชนตอการเผยแผพระพทธศาสนาตอโลกตะวนตกในมตทกวางขน การ

ศกษาวจยนจงเออตอการพฒนารปแบบการถายทอดธรรมะทชดเจนมากขนและสามารถน าไปพฒนา

ตอยอดเปนรปแบบวธการถายทอดธรรมะทเหมาะสมกบกลมเปาหมายคอชาวตะวนตกอยางเปน

วชาการไดมากขนในอนาคต

5 1.2 วตถประสงคของการวจย

การวจยครงนมวตถประสงคดงตอไปน

1.2.1 เพอศกษาแนวทางในการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาล ในสงคมไทย

และโลกตะวนตก

1.2.2 เพอศกษาสภาพการณปจจบนของการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

1.2.3 เพอน าเสนอแนวทางส าหรบการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตกอยางเปน

วชาการ

1.3 ขอบเขตของการวจย

การวจยในครงน เปนการศกษาวจยดานเอกสาร (Documentary Research) เกยวกบ

แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศโลกตะวนตกโดยการศกษาจากงานเขยนทเกยวของ

เชน พระไตรปฎก คมภรชนอรรถกถา ตลอดจนงานเขยนของนกวชาการ บทสมภาษณจากทตางๆ

และเอกสารอน ๆ รวมทงสอมลตมเดยทเกยวของ

1.4 ค าจ ากดความของศพททใชในการวจย

1.4.1 การเผยแผ หมายถง การท าใหขยายออกไป การท าใหเปนทแพรหลาย ในทน

หมายถงการเผยแผพทธธรรม

1.4.2 การเผยแผพระพทธศาสนา หมายถง การน าเอาหลกธรรมค าสอนใน

พระพทธศาสนาไปปรากฏตอการรบรของมหาชนโดยทวไป โดยมงหวงใหผรบเขาใจ และน าไป

ปฏบตเพอประโยชนเกอกลตอตนเองและผอน

1.4.3 แนวทาง (Guidelines) หมายถง หลกการเชงนโยบายทน าไปใชในการเผยแผใน

มมกวาง แนวทางในทนเปนภาพรวมถงวธการเผยแผผานรปแบบตาง ๆ เนอหาของสอ จดมงหมาย

และกลมเปาหมาย

6 1.4.4 วธการ (Method) หมายถง วธปฏบตตามหลกการอยางเปนขนตอนและมระบบ

1.4.5 พทธธรรม หมายถง หลกธรรมตามค าสอนในพระพทธศาสนา เนอหาพทธ

ธรรมปรากฏอยในพระไตรปฎก นอกจากนนยงปรากฏอยในคมภรอรรถกา และปกรณฎกา

1.4.6 พระธรรมทต หมายถง พระสงฆผน าหลกธรรมค าสอนในพระพทธศาสนาไป

เผยแผใหประชาชนไดรบร โดยท างานดานการเผยแผตามกฎระเบยบค าสงของมหาเถรสมาคม ในทน

หมายถงพระธรรมทตทผานโครงการฝกอบรมพระธรรมทตทงฝายธรรมยตและมหานกาย รวมทงพระ

ธรรมทตทไมผานการฝกอบรม หากแตไดรบการนมนตใหไปท าหนาทเผยแผพระพทธศาสนาในโลก

ตะวนตกอกดวย

1.4.7 โลกตะวนตก (Western World, The West, Occident) ครอบคลมกลม

ประเทศทอยทางทศตะวนตก อนมรากฐานวฒนธรรมกรกโรมนและศาสนาครสต ไดแกประเทศใน

ทวปยโรป และประเทศอาณานคมของยโรป หรอมประชากรสวนใหญสบเชอสายมาจากยโรป ไดแก

กลมประเทศในทวปอเมรกาเหนอ ประเทศออสเตรเลย และนวซแลนด (Thompson & Hickey,

2005)

1.4.8 ชาวตะวนตก หมายถง ฝรง, ชาวตางประเทศ ในทนหมายถงกลมคนทอาศยอย

ในกลมทวปยโรป ทวปอเมรกา และกลมประเทศโอเชยเนย (เนองจากอยภายในวฒนธรรมทสบเชอ

สายมาจากยโรป)

1.4.9 พระสงฆ ไทย หมายถ ง บ คคลผ ได อปสมบท เป นพระภ กษ ตามหล ก

พระพทธศาสนาเถรวาททกนกายทสงกดอยภายใตการปกครองของมหาเถรสมาคม

1.5 ทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ

งานวจยและเอกสารทเกยวของเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนาในรปแบบเชง

วชาการ ทงในประเทศและตางประเทศมจ านวนมากพอสมควร โดยจะขอยกตวอยางมาพอสงเขป

ดงน

1.5.1 วทยานพนธและงานวจย

(1) แมชคมคาย คมพนธ (2548) ไดศกษาเรอง “บทบาทในการเผยแผ

พระพทธศาสนาของพระธรรมทตสายตางประเทศ ศกษาเฉพาะกรณ พระสเมธาจารย (โรเบรต ส

7 เมโธภกข)” โดยศกษาเชงส ารวจกลมตวอยางจ านวน 424 รป/คน งานวจยชนนพบวา การเผยแผ

พระพทธศาสนาของทานสเมโธภกข เนนการอาศยสอคอหนงสอนตยสารเปนหลกถงรอยละ 55 และ

ผเผยแผเปนผรกษาพระธรรมวนยท าใหผเขาปฏบตและศกษาธรรมกบทานมความเลอมใสและเกด

ความสนใจในการปฏบตเพมมากขน

งานวจยชนน ไดศกษากรณเฉพาะบทบาทของพระสเมธาจารย (โรเบรต สเมโธ) เปนการศกษาโดยเฉพาะบคคล ซงแตกตางจากการศกษาโดยภาพรวมเชนงานวจยทผวจยจะศกษา (2) พระมหาปราโมท มหาวรโย (ปกรม) (2548) ไดศกษาเรอง “การเผยแผ

พระพทธศาสนาของพระราชรตนรงส (วรยทธ วรยทโธ) ในฐานะพระธรรมทตไทยประจ าประเทศ

อนเดย” ผลการศกษาพบวา บทบาทพระธรรมทตของพระราชรตนรงส (วรยทธ วรยทโ ธ) ใน

ประเทศอนเดยทง 6 ดาน ประกอบดวย บทบาทดานการปกครอง มการจดแบงงานตามสายปกครอง

บทบาทดานการศกษา มการสงเสรมการศกษาแกนกบวชทองถน และการสงเสรมการศกษาแก

นกบวชจากประเทศไทยและตางประเทศดวยการจดทนใหการศกษาตอ บทบาทดานการศกษา

สงเคราะห มการจดตงโรงเรยนดานการกศลของวดเรยกวาโรงเรยนตนกลา และการจดตงกอง

ทนการศกษาแกนกเรยนไทยและอนเดยทงทเปนพระภกษ คฤหสถ และเยาวชนชาวอนเดย บทบาท

ดานการเผยแผ มการผลตบคลากรเผยแผในวดและการผลตสอเผยแผพระพทธศาสนา บทบาทดาน

การสาธารณปการ มการพฒนาอาคารสถานทและดแลอาคารสถานท บทบาทดานการสาธารณ

สงเคราะห มการสาธารณสงเคราะหเพอมนษยธรรมในนามองคกรชาวพทธ และการสาธารณ

สงเคราะหเพอพระพทธศาสนา

งานวจยชนน ใหขอมลทเปนประโยชนดานบทบาทการเผยแผของพระราชรตนรงส

ทประสบผลส าเรจในประเทศอนเดย หากแตยงไมไดศกษาในดานการเผยแผทเหมาะสมในทางโลก

ตะวนตก

(3) พระมหาแผน ธมมเมธ (ศรยาภย) (2549) ไดศกษาเรอง “รปแบบและวธการ

เผยแผพทธธรรมของพนเอกปน มทกนต” งานวจยชนน ไดศกษาวจยพบวา มวธเผยแผทโดดเดน 3

วธ คอ การใชอปมาอปไมยเปรยบเทยบ โดยจะยกเปรยบเทยบไดสนกสนานท าใหผฟงผอานมความ

เขาใจงายขน ทานสอนโดยการใชสอประกอบและมวธการตอบปญหาทนาสนใจ มความหลากหลาย

ทงความรและประสบการณ โดยไดสรปเปนแนวทางเฉพาะของ พนเอกปน มทกนต เฉพาะบคคล

เทานน

8 (4) พระวฒกรณ วฑฒกรโณ (พรหมพมพ) (2543) ศกษาเรอง “เทคนคและวธการ

เผยแผพระพทธศาสนาของพระราชวรมน (ประยร ธมมจตโต)” ในงานวจยชนน ไดศกษาและ

สรปผลพบวา เนอหาพทธธรรมของพระราชวรมนมจดเดน คอเนอเรองบรรยายธรรม เปนล าดบชน

เปนขนตอน แตละประเดนจะมความรใหม ๆ ใหขบคดอยเสมอ โดยใชภาษารวมสมย ฟงเขาใจงาย

อธบายไดลมลก ชดเจน สรปประเภทเนอหาททานน าเสนอได 4 ประเภท คอ 1) เนอหาประเภท

พฒนาจตใจเพอชวตทดงาม 2) เนอหาประเภทบรณาการและการอนรกษสงแวดลอม 3) เนอหา

ประเภทพระธรรมเทศนา 4) เนอหาประเภทวชาการ

จากการศกษาวจยผลงานของพระราชวรมนจ านวน 42 เลม พบวา มวธการเผยแผ

หรอน าเสนอพทธธรรมเดนชด 6 วธ ประกอบดวย 1) การน าเสนอโดยการยกอทาหรณและเลานทาน

ประกอบ 2) การน าเสนอโดยยกอปมาอปไมยเปรยบเทยบ 3) น าเสนอโดยวธการยกพทธศาสน

สภาษต ปรชญา ค าคม โคลง บทประพนธ และบทกลอนเปนตน 4) น าเสนอโดยวธการพดเชอมโยง

เรองราวหรอเหตการณ สถานการณตาง ๆ 5) น าเสนอโดยวธการยกบคคลตวอยางประกอบการ

บรรยาย 6) น าเสนอโดยการแทรกเรองราวขบขน ผลการส ารวจทศนคตของพระภกษสามเณรตอการ

เผยแผพทธธรรมของพระราชวรมน ปรากฏวาสวนใหญเหนดวยอยางยงตอบคลกลกษณะ เนอหา

พทธธรรม และเทคนควธการเผยแผพทธธรรมทน าเสนอ

(5) พระมหาอรณ จตตคตโต (สดประเสรฐ) (2544) ไดศกษาเรอง “กระบวนการ

สอสารเพอเผยแผพทธธรรมของสวนโมกขพลาราม” ผลการศกษาพบวา บคลากรของสวนโมกขพลา

รามมอยจ านวนมาก จงเนนทความคดเหนของทานพทธทาส ซงมความมงมนตอการสอธรรมะไปยง

ประชาชนทงภายในและตางประเทศ ทานประกาศปณธานของทานสามประการคอ 1) สงเสรมเพอน

มนษยใหเขาใจถงหวใจแหงศาสนาของตน 2) สงเสรมความเขาใจระหวางศาสนา 3) น าเพอนมนษย

ออกจากอ านาจของวตถนยม ธรรมะทบคลากรของสวนโมกขสอออกมามกเนนถงแกนแทของพทธ

ธรรม ไมโจมตกลาวรายศาสนาอนแตกลบสรางความสามคคและชใหเพอนมนษยเหนพษภยของวตถ

นยมและความงมงาย เนอหาและรปแบบการเผยแผพทธธรรมของทานอาจารยพทธทาส เนนทแกน

แทของพทธธรรมเปนหลก โดยใชหลกความรทกสวนมาประยกตดวยพทธธรรม เชน ธมมกสงคม

นยม การเมอง เศรษฐกจ วทยาศาสตร การศกษาเปนตน สวนรปแบบการน าเสนอแบงได 3

ประเภท ประกอบดวย 1) งานเขยน แบงเปนงานรอยแกวและงานรอยกรอง 2) งานแปล ทานแปล

จากภาษาบาลและภาษาองกฤษ 3) งานปาฐกถา ทานเรยกงานนวา งานพดแลวเปนหนงสอ

เนองจากหนงสอสวนใหญเปนงานทถอดจากเทปปาฐกถาธรรมะ

9 ผลการส ารวจทศนคตของผรบสารสวนใหญเหนดวยวา บคลากรผเผยแผของสวน

โมกขมบคลกลกษณะทนานบถอ ยดมนในธรรมวนย เครงครด นาเชอถอ ทนสมย มความร

ความสามารถ ฉลาด รลก รรอบ รกวาง รไกล ส ารวม มคณธรรมสง ใจกวาง โอบออมอารย มเสยง

ไพเราะชวนฟง พดชดเจน นมนวล ยดมนในพระพทธศาสนา สนโดษ สมถะ สขมเยอกเยน สวน

โมกขมการใชศลปะ เชน โรงมโหรสพทางวญญาณ เปนตน มการเปรยบเทยบอปมาอปไมย ใช

อปกรณในการสอน ใชภาษาสภาพเหมาะสมกบสถานการณปจจบน เลอกหวขอธรรมทเหมาะกบ

กลมผฟง เชอมโยงเรองเขาสธรรมะและประยกตธรรมใหเขากบยคสมยไดด มการยกอทาหรณและม

นทานประกอบ ใชชวตอยางสงบเยนและเปนประโยชนเปนแบบอยาง ใชภาษาองกฤษประกอบใน

บางครง แทรกดวยเรองทท าใหอารมณขน เนอหาจงใจใหเหนคลอยตามดวย ใช พทธสภาษต

สภาษต กลอน ค าคม ค าพงเพย ประกอบการบรรยาย เนอหาตรงไปตรงมา ไมวกวนไมนอกเรอง

เนอหามเหตผล ตรองเหนตามจรงได เนอหามประโยชนแกผฟงและสวนรวม สงประทบใจทส าคญ

คอ แนวการสอนเนนไปทหวใจของพระพทธศาสนาโดยตรง การเปนอยทเนนความเปนธรรมชาต

มากทสด

(6) พระทรพยช มหาวโร (บญพฬา) (2554) ไดศกษา “วธการเจรญสตใน

ชวตประจ าวนตามแนวทางของตช นท ฮนห” พบวา การเจรญสตในพระพทธศาสนา คอ การฝก

เจรญสตปฎฐานส ไดแก การมสตพจารณาในกาย เวทนา จต และสภาวธรรม โดยเฉพาะการเจรญอา

นาปานสต อนเปนหลกปฏบตทสงผลใหผทฝกปฏบตดแลว ไดรบความสขสงบทงรางกายและจตใจ

จนเกดเปนสมมาสมาธ และปญญา สามารถก าจดทกขและบรรลมรรคผลนพพานไดอยางแทจรง

หลกในการเจรญสตตามแนวของทาน เนนการฝกเจรญอานาปานสตควบคไปกบการฝกเจรญสตปฎ

ฐานส ตามกระบวนการของไตรสกขา คอฝกใหมสต ระลกรอยกบปจจบนขณะอยางตอเนอง จนท า

ใหผฝกปฏบตเกดสมาธ (สมถะ) และเกดปญญา (วปสสนา) ท าใหมองเหนสรรพสงตามความเปนจรง

และน าไปสการพฒนาคณภาพชวต การฝกปฏบตเปนไปอยางผอนคลาย เบกบาน และท าให

กลบมาอยกบปจจบนขณะไดงายขน การเจรญสตตามแนวของ ตช นท ฮนห พบวาท าใหพฒนา

คณภาพชวตใหดขนทงทางดานรางกาย วาจา และจตใจ ทงมประโยชนแกสงคมอกดวย

(7) พระมหาเจษฎา โชตว โส (จลพนธ) (2557) ไดศกษาเปรยบเทยบ “วธการ

เจรญสตของหลวงพอเทยน จตตสโภ และทานตช นท ฮนห” พบวา การเจรญสตในความหมายของ

พระพทธศาสนาเถรวาทกบพระพทธศาสนามหายานมนยเหมอนกน คอการฝกเจรญสตใหระลกรอย

กบปจจบนขณะ ทบงเกดในกาย เวทนา จต ธรรม อนเปนคณเครองใหกศลจตเจรญ ยบยงอกศลจต

10 มเปาหมายเพอความสขในชวตทงทเปนโลกยะและโลกตระ สวนมหายานมงหมายถงการปลกฝงโพธ

จตเขาดวย แนวคดของหลวงพอเทยน จตตสโภ และทานนท ตช ฮนห ทเหมอนกนคอการเจรญสต

เพอควบคมจตทคดปรงแตงอยตลอดเวลา หรอการอยเหนอจตพนจากโลภะ โทสะ โมหะ เพอเขาส

การพนทกข และบรรลจดมงหมายสงสดของพระพทธศาสนา วธการเจรญสตของหลวงพอเทยน

จตตสโภ กบทาน ตช นท ฮนห มนยทคลายกน คอการใชสตก ากบพฤตกรรมของตน ใหรอยก บ

ปจจบนขณะ ทงอรยาบถใหญ และอรยาบถยอยทกอยาง หมายถงการไมละสตทเปนไปในกายของ

ตนเองทกขณะ มวธการสรางรปแบบการปฏบตตางกน โดยหลวงพอเทยนเนนการใชสตจบความ

เคลอนไหวไมเนนค าบรกรรม สวนทาน ตช นท ฮนห เนนรปแบบปฏบตทใชอปกรณภายนอกชวย

เชน ใชเสยงในการบรกรรม กลาวโศลก บทกลอน บทสวด หรอกระทงการใชเสยงดนตร เสยง

ระฆงเปนตวชวยในการเราสตใหอยกบตน รปแบบการปฏบตอาจจะตางกน แตเปาประสงค

เหมอนกน คอการใชสตก าหนดอยกบปจจบนขณะ มงควบคมจตใหปราศจากความทกข และการอย

เหนอความทกขอนเปนเปาหมายสงสดคอการเขาถงพระนพพาน

(8) พระวงศแกว วราโภ (เกสร) (2556) ไดศกษาเปรยบเทยบ “การปฏบต

กรรมฐานของพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท) กบพระธรรมวสทธมงคล (บว ญาณสมปนโน)” พบวา

พระโพธญาณเถร (ชา สภทโท) ใหความส าคญตอการรกษาศลาจารวตรมาก เพราะศลหรอพระวนย

เปนวถสรางชมชนสงฆใหเกดความสงบเรยบรอย อกทงยงสงเสรมการปฏบตกรรมฐานดวย ทาน

ปฏบตโดยการบรกรรมวา “พทโธ” มลกษณะเปนอานาปานสตเพราะไมทงสตในการปฏบต ทาน

ปฏบตธรรมแบบไมแบงแยกประเภทธรรม เปนการปฏบตแบบเชอมโยงหรอสมพนธกน หรออาจ

กลาวไดวาใชสตพฒนาสมาธใหกาวไปสปญญา สวนพระธรรมวสทธมงคล (บว ญาณสมปนโน) ม

ทศนะตอพระวนยวา พระวนยเปรยบเหมอนรวกนไมใหขามเขาไปขางในไดงาย สวนพระธรรมเปน

ทางปฏบตสายกลางในการปฏบต

เมอน าแนวค าสอนเกยวกบการปฏบตมาเปรยบเทยบกน จะเหนวามลกษณะ

ใกลเคยงกน เพราะทานทงสองถอปฏบตตามสายหลวงปมน ภรทตโต แมการปฏบตตามหลก

วปสสนากมลกษณะใกลเคยงกน วธการปฏบตในอรยาบถยนของหลวงปชา มลกษณะอานาปานสต

คอมสตก าหนดลมหายใจ สวนของหลวงตามหาบว มลกษณะเหมอนกายคตาสต ปญหาและวธ

แกปญหาในการปฏบต พบวา พระโพธญาณเถร ทานสอนเกยวกบปญหาการปฏบตในระดบพนฐาน

คอการก าหนดลมหายใจและความงวง โดยเฉพาะความงวงนน ทานสอนใหแกไขโดยการปรบ

11 อนทรย สวนหลวงตามหาบวสอนถงปญหาและวธแกปญหาทงในระดบพนฐานและระดบสง เชน

วปสสนปกเลส เปนตน ซงตองแกไขดวยการพจารณาใหเหนดวยปญญาตามหลกไตรลกษณ

พระโพธญาณเถร ปฏบตแบบเชอมโยงกนแหงองคไตรสกขา มลกษณะเปนอานา

ปานสตในรปแบบการบรกรรมวา “พทโธ” เพราะใชสตก าหนดลมหายใจและพจารณาสภาวะเพอยก

จตขนสวปสสนา สวนพระธรรมวสทธมงคลมจรตนสยไปในทางสมถะกรรมฐาน

(9) พระมหาอมรวชญ ชาครเมธ (บตรสาร) (2547) ไดศกษาเรอง “เทคนคการเผย

แผพระพทธศาสนาของพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท)” พบวา หลวงพอชาใชเทคนคการเผยแผทงท

เหมอนและตางจากทครบาอาจารยรวมสมยไดเคยน ามาใชกน จ าแนกไดดงน

1. การแสดงพระธรรมเทศนา หลวงปชามกจะเทศนจากประสบการณจรง

ใชภาษาทฟงงาย และการทาทายใหน าไปปฏบตเสมอ

2. การท าใหดเปนตวอยาง หลวงพอชาถอคต “ท าอยางทสอน” และ

“สอนอยางทท า” ดวยการสรางรปแบบทเออตอการปฏบตธรรมและน าสานศษยบ าเพญขอวตร

ปฏบตทเรยกวา “ท าใหด เปนอยใหเหน” ตลอดชวตแหงการเผยแผของทาน

3. การใชอปมาอปไมย ค าสอนของหลวงปชามความโดดเดนตรงทมองเหน

และเขาใจงาย เพราะเวลาสอนธรรมทานมกจะชกอปมาอปไมยทเกยวกบคนและสตว สงของ

เครองใชสวนตว ธรรมชาตและสงแวดลอม และเกยวกบเหตการณมาอธบายประกอบเนอหาเสมอ

4. การสอนแบบปจฉา–วสชนา การสอนลกษณะนมสวนคลายคลงกบครบา

อาจารยทานอน ๆ เพยงแตหลวงปชามลกษณะจ าเพาะทโดดเดน กลาวคอ ทานมลกลอลกชน หรอม

ลกเลนในการสอบถามปญหา สามารถยดหยนและพลกแพลงประเดนค าถามตามกลมผฟงและใช

ภาษาไดเหมาะสมกบผฟง สามารถน าสงทใกลตวมาเปนสอ ในการแกปญหาไดอยางทนทวงท

5. การใหฝรงสอนฝรง กลาวไดวา เปนเทคนคการเผยแผทโดดเดนทสดของ

หลวงปชา เพราะการใชเทคนคดงกลาวนเองทท าใหพระพทธศาสนาเถรวาทในสายหนองปาพง แผ

ขยายไปยงตางประเทศทงในยโรปและอเมรกา ท าใหวดและส านกสาขาของหนองปาพง ตลอดถง

พระสงฆทงชาวไทยและชาวตางชาตทเลอมใสในหลวงปชามจ านวนมากขน

(10) พระมหาสมพร อาภากโร (เหลาฉลาด) (2548) ไดศกษาเรอง “อปมาอปไมย

ในค าสอนของพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท)” พบวา การใชอปมาอปไมยของพระโพธญาณเถร (ชา

สภทโท) เนนเรองการเขาถงหลกธรรม โดยอาศยองคประกอบทจะน าสจดหมายทส าคญคอ บคคล

สถานท กาลเวลา หลกธรรม เพออธบายใหผฟงเขาใจไดอยางลกซงและสามารถขจดความสงสยได

12 อยางชดเจน โดยประยกตใหเหมาะสมกบบคคล สถานท โอกาส สงแวดลอม และใชหลกธรรมให

ถกจรตผฟง ท าใหผฟงเขาใจในค าสอนของพระพทธศาสนาไดชดเจนและลกซง ทงความไพเราะ

สละสลวย นมนวลของภาษาเปนสงทปรากฏเปนลกษณะเฉพาะของการอปมาอปไมย

(11) พระมหาวชาญ สวชาโน (บวบาน) (2543) ไดศกษา “กระบวนการฝกอบรม

บคลากรทางพระพทธศาสนาของพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท)” ผลการศกษาวจยปรากฏผลดงน

พระโพธญาณเถร (ชา สภทโท) ไดใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาใชส าหรบฝกอบรมบคลากรทง

ฝายบรรพชต คฤหสถ และการฝกอบรมผน า ทานไดน ากระบวนการ 3 อยาง มาใชในการฝกอบรม

ไดแก หลกไตรสกขา หลกธดงควตร และหลกวตร 14 โดยการอบรมตามหลกไตรสกขามงให

พระสงฆ สามเณร รกษาพระวนยโดยเครงครด ฝกฝนสมาธ และใหมการคดทถกตอง คอ สมมาทฎฐ

โดยใชวธการอบรมโดยการออกระเบยบ ฝกอานาปานสตและสงเสรมสมมาทฎฐ เพอใหพระภกษ

สามเณรในวดหนองปาพง มความมนใจในพระวนย จตสงบและมความเหนถกตองตามพระธรรมวนย

การฝกอบรมตามหลกธดงควตร 13 ทานเนนใหปฏบตดวยศรทธา และถอวาเปนการปฏบตตามหลก

ไตรสกขาดวย โดยใชหลกทเปนเอกลกษณของวดหนองปาพง ไดแกการฉนในบาตร การฉนหนเดยว

และการอยเสนาสนะทจดให การฝกอบรมดวยวตร 14 ทานมงใหภกษสามเณรไดปฏบตถกตอง และ

เหมาะสมตอบคคล สถานทตามกาลเทศะ โดยใชวธการฝกฝนปฏบตจรง คอยพร าสอนแนะน า และ

ใหออกกฎระเบยบ เพอปฏบตโดยเทาเทยมกน สงททานเนนในวตร 14 ประการ คอ มารยาทใน

การบณฑบาต การฉน การบ ารงรกษาเสนาสนะ การใชบรขารอยางประหยด และการอปฏฐากคร

บาอาจารย

การอบรมผน าสาขา เพอใหผน าทมประสทธภาพไปท าหนาทบรหารสาขา โดยใช

หลกธรรม คอ คารวะ 6 และกลยามตตธรรม 7 เปนหลกในการอบรม โดยใชวธการแนะน า การให

มโอกาสฝกฝนปฏบตกจวตรตาง ๆ จนมความมนคง ผลการฝกอบรมท าใหเกดส านกสาขาทงในและ

ตางประเทศ จ านวน 196 แหง ซงคณะสงฆนาจะไดศกษาและน ากระบวนการฝกอบรมบคลากร

ดงกลาวน ไปปรบใชในการบรหารและปกครองคณะสงฆ เพอความเปนเอกภาพและชวยแกปญหาท

เกดขนในคณะสงฆตอไป

1.5.2 หนงสอและเอกสาร

(1) พระธรรมวสทธกว (พจตร ฐตวณโณ) (2546, หนา 8-37) กลาวไวในหนงสอ

“คนไทยกบการเผยแผพระพทธศาสนา” วา ในราวพทธศกราช 400 ไทยในยนานไดตงอาณาจกร

อายลาวขน จดหมายเหตของจนสมยราชวงศฮนกลาววา อาณาจกรอายลาวมความสมพนธกบอนเดย

13 บางแลว เขาใจวา พระพทธศาสนาเผยแผเขาสประเทศไทยตงแตนนมา และจดหมายเหตของจนสมย

ราชวงศถงกลาวถงอาณาจกรนานเจาของไทยวาประชาชนนานเจามวฒนธรรมเจรญด นบถอเครงครด

ในพระพทธศาสนา มการสาธยายพทธคมภรดวยความเคารพ ทกบานเรอนไมวาจะมหรอยากจน

สวนมากจะตองมหองบชาพระพทธปฏมา ไมวาจะเปนคนแกหรอหนมสาว ทมอตองถอพวงประค า

ส าหรบชกในเวลาสวดมนตตดประจ าอยเสมอ

ในสมยสโขทย จารกของพอขนรามค าแหงมขอความตอนหนงกลาวยกยองคณะ

สงฆลงกาวงศไววา พอขนรามค าแหงท าการโอยทาน (ถวายทาน) แกมหาเถรสงฆราชปราชญ มการ

เรยนพระไตรปฎก ในป พ.ศ. 1839 พระเจาเมงรายทรงสรางนครเชยงใหมขนเปนราชธาน

พระพทธศาสนาไดแพรหลายจากมอญเขาสไทยจนถงสมยพระเจากอนาขนครองราชยเมอป พ.ศ.

1910 ไดสงทตนมนตพระอทมพรมหาสวาม คณาจารยลงกาวงศ เมองนครพน (เมองเมาะตะมะ) ใน

ประเทศมอญ เพอมาตงลงกาวงศทเชยงใหม

งานชนน ไดสรปปจจยส าคญของความเจรญและความเสอมของพระพทธศาสนา

ไววา ขนอยกบชาวพทธ คอ พทธบรษททงส เพราะถาหากวาชาวพทธไมปฏบตตามพระธรรมวนย

ศาสนากเสอม ถายงปฏบตตามพระวนยอยพระศาสนากเจรญ การทศาสนาจะเจรญมนคงอยในโลก

ไดนานนน มองคประกอบ 3 ประการคอ

1. การด ารงไว หมายถง การด ารงไวโดยการเรยนร การทรงจ า และการ

นอมน าพระธรรมไปปฏบต การใหการคมครอง ปองกน และก าจดภยของพระศาสนา

2. การสบตอ หมายถง การสบทอดพระพทธศาสนาไมใหขาดสญดวยการ

บรรพชาอปสมบท การสนบสนนใหบตรหลาน เยาวชนคนรนใหมอปสมบทเพอสบ

ทอดพระพทธศาสนา

3. การเผยแผ หมายถง การเผยแผพระธรรมใหเขาถงจตใจของชาวโลกให

กวางขวางดวยวธการตาง ๆ เชน การอบรมสงสอน การเผยแผผานสอตาง ๆ ทก

รปแบบ และการปฏบตใหประจกษเปนตวอยาง

(2) พระมหาถนด อตถจาร และพระปลดอ าพล สธโร, บรรณาธการ. (2543, น.

11-47) ไดกลาวไวในหนงสอ “พระธรรมทตในตางประเทศ” วา การเรมการกอสรางวดไทยอยางเปน

ทางการในป พ.ศ. 2515 ไดสรางวดไทยในลอสแองเจลสเปนวดแรก ตอมาไดสรางวดไทยกรง

วอชงตน ด.ซ ในป พ.ศ. 2517 การรเรมงานพระธรรมทตในตางประเทศระหวางป พ.ศ.2511-2513

ตองหยดชะงกดวยปญหาอปสรรคหลายประการ จนกระทงถงป พ.ศ. 2538 มหาวทยาลยมหาจฬา

14 ลงกรณราชวทยาลยในพระบรมราชปถมภรวมกบสมชชาสงฆไทยในสหรฐอเมรกา ไดเรมด าเนนงาน

โครงการฝกอบรมพระธรรมทตสายตางประเทศขนเปนรนแรก บทบาทของพระธรรมทตในตางแดน

สวนใหญประกอบดวยกจกรรมงานวนส าคญทางพระพทธศาสนา งานท าบญประเพณประจ าป งาน

วฒนธรรมของชาต งานดานการศกษา เชนการสอนภาษาไทยแกเดกไทยในตางแดน การสอน

วปสสนากรรมฐานแกชาวตางประเทศ งานกอสรางและปรบปรงเสนาสนะ

สภาพปญหาของวดไทยในตางแดนและพระธรรมทตผปฏบตหนาท มดงนคอ 1)

สถานะของวดไมมนคง 2) เทคนคและวธการสอนธรรมของพระสงฆในวดไมจงใจใหคนรนใหมเขาวด

3) พระธรรมทตมปญหาในการสอสารและความรเขาใจเกยวกบวฒนธรรมของสงคม 4) พระธรรมทต

ขาดภมธรรม ภมปญญาคอความรดานทฤษฎและความประพฤตในภาคปฏบต 5) อาจาระของพระ

ธรรมทตไมน ามาซงความเลอมใสศรทธา 6) ความไมเปนเอกภาพดานรปแบบการเผยแผของพระสงฆ

ไทยและวดไทย

ซงคณสมบตทดของพระสงฆผทท าหนาทพระธรรมทต ประกอบดวย 1) มความ

แมนย าในหลกของพระพทธศาสนาทงดานวชาการ และดานการปฏบต (ภมธรรม – ภมปญญา) 2)

สามารถใชภาษาและวธการสอนทสามารถสอสารกบประชาชนไดด 3) สามารถใชสอเทคโนโลย

สมยใหมชวยในการเผยแผไดด 4) มความเขาใจวฒนธรรมทองถนและสามารถปรบตวเขากบสงคมได

ด 5) เปนผมมนษยสมพนธ สามารถประสานสามคคระหวางสงฆและประชาชนไดด 6) มคณสมบตท

เหมาะสมทางดานการศกษาใหสอดคลองกบความตองการของวดและสงคม

(3) พระราชสทธญาณมงคล (จรญ ฐตธมโม) (2542, น.46-47) ไดกลาวไวใน

หนงสอ “พระพทธศาสนาและปญญาตะวนตก” วา ครงหนงมศาสตราจารยไวโอเลตไดกราบเรยนกบ

ทานวา ความจรงแลวการตอสระหวางชาวมสลมและชาวฮนดในอนเดย และระหวางชาวมสลมและ

ชาวครสเตยนในอนโดนเซยนน เปนผลมาจากสาเหตหลายประการพวพนกน ไมใชสาเหตจากการม

ความเชอศาสนาแตกตางกนเทานน ศาสนาทกศาสนาตองการใหทกคนเปนคนด ไมรบราฆาฟนกน

ส าหรบพระพทธศาสนานนไดชอวาเปนศาสนาของสนตภาพ มค าสอนและการปฏบตมากมายหลาย

อยางทจะท าใหคนอยดวยกนดวยความสข เชนใหมความรก ความเมตตา เออเฟอเผอแผซงกนและกน

รจกใหอภยกน และไมถอตวเปนใหญ

ในทศนของพระพทธศาสนาชวตทมเสรภาพจงเปนชวตทมการควบคมตวเอง หรอ

กลาวอกนยหนงไดวาชวตประเภทนมความรบผดชอบ เปนองคประกอบส าคญในการควบคมตนเอง

ใหเราไมท าในสงทเปนอนตรายแกตนเองและผเกยวของ ตลอดจนสงคม เสรภาพหมายถงการก าหนด

15 ชวตของตนเองดวยตนเอง ความสามารถทจะควบคมตนเองใหเปนไปตามเปาหมายทตนเอง โดย

ไมตกอยในอ านาจของอตตา หรอการเปนอสระหลดพนจากกเกส ตณหาตาง ๆ ตลอดไปโดยสนเชง

ไมตดยดกบสงหนงสงใด ไมวาจะเปนรปธรรมหรอนามธรรม อยเหนอความดและความชว หรอกรรม

ทงหลาย เสรภาพไมใชเปนสงทตดตวมาแตเกดเหมอนสญชาตญาณการตอสเพอเอาตวรอด การ

ปฏบตกรรมฐานเปนวธอยางหนงทจะชวยใหเรามชวตอสระ โดยปลกใหตนจากความหลงผดใหรจก

การพฒนา และใชปญญาในการด ารงชวตประจ าวนอยางสงบสข โดยไมหลงในวตถสงของตาง ๆ

รวมทงยศถาบรรดาศกดทงหลาย

(4) พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) (2544, น.99-120) ไดกลาวไวในหนงสอ “พระ

ธรรมทตไทยเบกทางสอารยธรรมใหม” เกยวกบหลกความสนโดษและการปฏบตหนาทพระธรรมทต

ไทยในตางประเทศวา พทธเจาตรสวาถาผใดสนโดษในกศลธรรม ผนนกเปนผประมาท พระพทธเจาไม

เคยสอนใหสนโดษในกศลธรรม คอการสรางสรรคบ าเพญกจกรณยทดงาม พระองคสอนใหสนโดษใน

สงเสพเทานน เพราะถาคนไมสนโดษในวตถสงเสพ มวแตวนวายหาความสขมาบ ารงบ าเรอตนเอง เขา

จะเอาเวลา แรงงาน ความคดทไหนมาใสใจท าหนาทกจการงานและสรางสรรคความดงาม แตถาหาก

เราสนโดษในวตถสงเสพ เรากมเวลา แรงงาน ความคดเหลอเฟอทจะเอาไปทมอทศใหแกการท าหนาท

การงานและการสรางสรรคสงดงาม ถาเราสนโดษในวตถสงเสพ พรอมไมสนโดษในกศลธรรมตามท

พระพทธเจาสอน กจะเกดประโยชนในทางสรางสรรคยงขน เพยงแตวถของคนไทยเมอนอกจากชอบ

อยอยางสขสบายแลว ยงชอบสนโดษในกศลกรรมอกดวย ท าใหไมดนรนขวนขวาย ไมเรงรดตวเอง

กลายเปนคนปลอยปละละเลยเฉอยชา

พระธรรมปฎก ไดแสดงความเหนวา สงคมตะวนตกมขอด คอ มตวเรงท าใหคนไม

ประมาท ทงโดยธรรมชาตสงแวดลอมททารณ และโดยการบบคนกนเองในหมมนษย คนถกทกขบบ

คนและภยคกคามจงลกขนดนรนขวนขวาย ฝรงคนเคยหรอคนชนมากบระบบทกขบบคน ภยคกคาม

จนเกดการพฒนาขนมาเปนวถชวตในสงคมหรอเปนวฒนธรรมขนมา ดงเหนไดวาในยคเศรษฐกจ

รงเรองทผานมาน ไดมการใชระบบใหแขงขน โดยเฉพาะคนอเมรกนนนถอการแขงขนเปนหวใจของ

การสรางความเจรญ โดยทเขาเชดชลทธปจเจกนยม ซงแสดงออกมาทางดานการแขงขน รวมทงวถ

ชวตแบบตวใครตวมน ฝรงใชกเลสของมนษยมาเปนอปกรณสรางระบบทกขภยประดษฐ คอ สราง

การแขงขนขนมา แลวการแขงขนนนเปนตวเรง ตวบบคน ใหทกคนดนรน ขวนขวาย ชวยตวเอง

พรอมกนนนกใหมปจจยตวอนในสงคมมนษยมาหนนอก เชนการไมชวยเหลอ การอยแบบตวใครตว

16 มน และเอาหลกการของสงคม กฎเกณฑ กตกา มาบบมาก ากบ ถาใครไมท า กฎหมาย

กฎเกณฑ กตกา จะบบใหแยลง ทกคนตองชวยเหลอตนเอง ตองดนรนขวนขวายตลอดเวลา

สงคมตะวนตกจะใชระบบแขงขน ซงเปนระบบทกขบบคนภยคกคามแบบ

ประดษฐของมนษยเอง มาเรงรดใหคนกระตอรอรน ขวนขวาย มความไมประมาทชนดเทยม เพอ

สรางความเจรญกาวหนา แตมนกมผลรายในบนปลาย คอท าใหคนมงแตจะเอาตวเองรอด เพอ

ความอยดมความสขสมบรณของตวเอง โดยไมค านงถงผอน และไมค านงถงธรรมชาตแวดลอม ใน

ทสด เมอแตละคนมงหาประโยชนสวนตน สงคมกมากไปดวยการเบยดเบยน และธรรมชาต

แวดลอมกเสอมโทรม ทรพยากรธรรมชาตกรอยหรอ ฉะนน ระบบการแขงขนจงไมปลอดภย และ

โดยนยน ระบบทดทสด จงหนไมพน ทจะตองเปนระบบแหงความไมประมาททแท ซงเปนไปดวย

สตปญญา

สรปไดวา สงคมตะวนตกอยดวยความไมประมาทเทยมตามระบบแขงขน ท าให

สามารถสรางความเจรญทางดานวตถไดส าเรจผลอยางด สวนสงคมไทยประสบความส าเรจในความด

งามอยสขสบายพอสมควร แตตกหลมความประมาท เกณฑวดการพฒนามนษยทยงไมพฒนา ตอง

บบเคน จดไฟลน จงจะไมประมาท (ไมประมาทเทยม) ส าหรบมนษยทพฒนาแลว ใชสตปญญา

เรงรดตวเอง จงไมประมาท

(5) แฟรง ทเลยส (2536, น.19-43) ไดกลาวไวในหนงสอ “พระพทธศาสนาคอ

อะไร” วาสมเดจพระสมมาสมพทธเจาทรงตรสถงค าสงสอนของพระองคขอหนงวา อยาปลงใจเชอ

ค าสงสอนของพระพทธองค ดวยการฟงตาม ๆ กนมา แตจงพสจนค าสอนดวยตนเอง เขาจง

เดนทางจากประเทศองกฤษมาถงประเทศไทยในกลางป 2526 เพอพสจนค าสอนดงกลาว โดยเขารบ

การฝกปฏบตวปสสนากรรมฐานในส านกปฏบตธรรมบณยกญจนาราม โดยฝกตามหลกมหาสตปฎ

ฐานสตร ซงเพอเปาหมายเขาถงปญญาน าไปสความพนทกข การฝกแบงออกเปน 4 หมวด คอ กาย

เวทนา จต และธรรม ซงผปฏบตจะเลอกหมวดใดหมวดหนงมาปฏบตได ทงนขนอยกบจรต หรอ

อปนสยของผปฏบตแตละคน

แฟรงใหความเหนในมมมองชาวตะวนตกวา ในปจจบน คนเราหมกมนอยแตใน

กามวตถ อนท าใหเพมพนกเลสและเปนเหตใหปญญาออนลง ทานอาจารยแนบจงแนะน าใหผปฏบต

ใหมใชวธก าหนดรป (กาย) เฉพาะอรยาบถ 4 และอรยาบถยอย ซงเปนการงายในการปฏบตของผม

ปญญาอนทรยออน เพราะรปเปนของหยาบเหนงาย กายนนเยกวา รป สวนใจเรยกวา นาม อนเปน

ความหมายตามภาษาบาล นาม คอ ธรรมชาตทถกร สวน รป คอสงทถกร

17 ในเรองของการปฏบต ผเขยน (แฟรง) เหนวาวปสสนากรรมฐานน มใชเปนการ

ท าสมาธ หากแตเปนการปฏบตวปสสนา คอ นาม เปนผก าหนดรรป โดยผปฏบตไมพยายามเขาไป

ควบคม หรอบงคบการกระท านน เปรยบเหมอนการดละคร เราเพยงแตเปนผดเทานน โดยมแสง

ฉายเฉพาะบนเวท สวนในโรงละครมดสนท เราซงเปนผดยอมไมสามารถออกค าสง หรอควบคมผ

แสดงซงอยบนเวทได แตบางครง ในขณะทเราเฝาดการแสดงอย อาจจะมสงหนงสงใด หรอการ

กระท าบางอยางมาเบนความสนใจของเรา จนท าใหเราตองหนไปจากการดชวขณะ เชน เมอมเสยง

หรอคนเดนผานกอาจจะท าใหผปฏบตเกดความสนใจไปจากอารมณทเปนปจจบน เพยงแตเราไม

พยายามน าตวเขาไปเกยวของ แลวสงตาง ๆ ทมากระทบ ความรสกของเรากจะหมดไป และนามก

จะกลบมาดละครตามเดม คอ รปนง รปนอน รปยน หรอรปเดน

แฟรงเหนวา ความส าคญในการปฏบตวปสสนา คอปญญาเขาไปเหนลกษณะของ

สภาวธรรมตามความเปนจรงสามอยาง คอความไมเทยง เปนทกข และเปนอนตตา เชน ในขณะ

ก าหนดรปนงอย เมอรสกวารปนงเปนทกขปวดเมอย จ าเปนตองเปลยนเปนรปเดนเพอแกทกข

ความปวดเมอนนคอทกข การเปลยนแปลงเปนรปเดนนนเปนอนจจง ความไมเทยงและการทเราไม

สามารถบงคบใหรปนง นงอยเชนนนไดตลอด นนคออนตตา เพราะรปนงไมใชเรา ไมใชตวตนของ

เราจงบงคบบญชาไมได สงเหลานจะตองรไดดวยวปสสนาปญญาเทานน สงทส าคญทสดคอการ

ท าลายกเลส อนไดแก โลภะ โทสะ และโมหะ ทงสามอยางนผลดเปลยนเวยนกนมาในแตละ

รปแบบแตกตาง แปลกปลอมจนแยกแยะออกจากกนได

(6) ฌอง-ฟรองซว เรอเวล, มตตเยอ รการ (งามพรรณ เวชชาชวะ แปล) (2542,

น. 13-19) ไดกลาวไวในหนงสอ “ภกษกบนกปรชญา บทสนทนาพระพทธศาสนา – ปรชญา

ตะวนตก” วาความทกขเปนผลมาจากความไมร ดงนน ความไมรคอสงทจะตองมลายหายไป ความ

ไมรโดยเนอแทคอ การเชอวาตวตนมอยจรงและสงทปรากฏใหเหนเปนสงถาวร การบรรเทาความ

ทกขแกผอนในทนทเปนหนาท แตนนยงไมพอยงจะตองแกไขสาเหตทท าใหเกดความทกขดวย

โดยพนฐานแลว วทยาศาสตรกบชวตจรงทางจตวญญาณไมมอะไรทจะเขากนได

ตอมาภายหลงจงไดรวาการศกษาของผเขยน (ฌอง-ฟรองซว) โดยเฉพาะการเนนถงความเปนเหตเปน

ผล และถกตองแมนย าของวทยาศาสตร เขากนไดอยางดทสดกบการปฏบตทางพระพทธศาสนา

และวธทางอภปรชญาแบบพทธ ยงไปกวานน ผเขยนซงเปนชาวตะวนตก มความเหนวาการปฏบต

ทางจตเปนศาสตรแหงจตโดยแท ทมวธการและมผลเปนเรองของการเปลยนแปลงตวเองอยางแทจรง

18 (7) พระโพธญาณเถร (หลวงปชา สภทโท) (2556, น.483-499) ไดกลาวไวใน

หนงสอ “อปลมณ” วา หลวงปชา สภทโท ไดบนทกไวในจารกไปตางประเทศครงแรกวา วนท 15

พฤษภาคม 2520 ออกจากออกซฟอรดไดไปรบบณฑบาตบานโยมพอแมของเณรฝรง เขาตอนรบ

และถวายอาหารบณฑบาตแลวสงถงทอยเรยบรอย เวลาประมาณ 7 โมงเชา ทานไดนงอยทสงบ

เงยบ จงไดเกดความรในการภาวนาหลายอยาง ทานจงไดหยบสมดปากกาขนมาบนทกไว ภายใน

วหารธรรมประทปดวยความเงยบสงบ ธรรมมะทเกดขนนทานเรยกวามโนธรรมเพราะเกดขนดวย

การปรากฏในสวนลกของใจวาการทมาบวชเจรญรอยตามพระพทธองคนน ทานยงไมไดท าอะไร ๆ ได

เตมท เพราะยงบกพรองอยหลายประการอนเกยวกบพระศาสนา คอ หนงสถานท สองบคคล สาม

กาลเวลา ทานจงคดไปอกวาเมอสรางประโยชนตนไดเปนทพอใจแลว ใหสรางประโยชนบคคลอน จง

จะไดชอวากระท าตามค าสอนของพระพทธเจาอยางแทจรง

ดวยเหตผลน ท าใหพระโพธญาณเถร มความเหนวา กรงลอนดอนแหงนจดไดวา

เปน ปฏรปเทศ คอประเทศอนสมควรในการประกาศพระศาสนา จงใหศษยฝรงอยประจ า เพอ

ด าเนนงานพระศาสนาตอไป วธสอนนนใหเปนไปในท านองทวาท านอยไดมาก ท ามากไดนอย ให

เหนความเยนอยในความรอน ความรอนอยในความเยน ความผดอยในถก ความถกอยในผด

ความสขอยทความทกข ความทกขอยทความสข ความเจรญอยทความเสอม ความเสอมอยทความ

เจรญ ความนอยอยทความใหญ ความใหญอยทความนอย สกปรกอยทสะอาด สะอาดอยทสกปรก

อยางนเสมอไป

(8) พระราชสเมธาจารย (หลวงพอสเมโธ) (2557, น.101-125 ) ไดกลาวไวใน

หนงสอ “ธรรมปรากฏ” วาสมยททานอยวดหนองปาพง หลวงปชาสอนอบรมพระเณรอยางด หลวง

ปชามความสามารถในการเปนครอาจารย ใหผปฏบตเปนผเหนอารมณ รเทาทนอารมณ แตไมหลง

อารมณนน ตวอยางเชน เวลาทเกดมความคดวา ไมอยากท างาน ไมอยากท าวตร แตอยากปฏบต

สมาธเพอหาความสขอยางเดยว หลวงปชาจะสอนใหดอารมณทเกดขน สงนเปนสงทส าคญในการ

พจารณา ท าใหผปฏบตรเทาทนความโลภ ความโกรธ ความหลง เลยรวาอยางนเปนความทกข น

เปนการรจรงทอยนอกต ารา นเปนธรรมอยางแทจรง เมอเหนอยางนกจะเหนทางพนทกขได เพราะ

เปนเรองของจตอยางนเอง หลวงปชาไมไดสอนวธการภาวนามากมาย เนนเรองการดจตนเปนสง

ส าคญมาก

ในชวงแรก ๆ ทไปอยกบหลวงปชา เวลาหลวงปชาแสดงธรรม และทาน (พระราช

สเมธาจารย) ฟงไมรเรอง ทานจงขออนญาตจากทานกลบกฏเพอนงสมาธคนเดยว แตหลวงปไดหาม

19 จงคดแยงขนมาในใจวา ทานไมยตธรรมแกเราเลย แตกยอมเพงพจารณาอารมณโกรธของตน เหน

อารมณเปนสงขาร และตระหนกวาความอดทนยงไมพอ ซงทานไดกลาววา ในวฒนธรรมของชาว

อเมรกน ไมมคนสอนเรองความอดทนมากนก มกจะสอนใหระบายออกมามากกวา คออยากไดอะไร

กตองไดทนท จงเปนเรองทเราตองเรยนรอยางหนก หลวงปชาสอนใหรอารมณวาเปนสงขาร แลว

ใหอดทนตออารมณนนมนจะดบลงได สงทเกดขนในปจจบนกเปนอยางน

หลวงปชาใชภาษาธรรมประกาศพระศาสนาในตางแดนดวยความเปนสากล ทานม

ความเหนวา อปสรรคเรองภาษานน ไมเปนปญหามากนก หากจะกลาวถงธรรมะในเชงการปฏบต

ทานยกตวอยางใหเหนผานการอธบานเรองน ารอนวา หากมน ารอนในแกว และใหคนไทยเอามอจมด

สรสกอยางไร ใหเขมรเอามอจมดสจะรสกอยางไร คนจนเอามอจมดสจะรสกอยางไร ทงหมดรสก

อยางเดยวกน นนคอภาษาธรรม ถาถงความจรงแลว มนจะเปนอนเดยวกนทงหมดเลย จะรสกวา

มนรอน แตค าพดทวามนรอนนนมนตางกน เขมรกพดไปอยางหนง คนไทยกพดไปอยางหนง ฝรงก

พดไปอยางหนง นมนตางกนเทานน แตความหมายอนเดยวกน เมอมนษยเราจตใจเขาถงอน

เดยวกนแลว ไมตองพดกนมากเลย มองดกรกนแลว

ครงหนง มผหญงคนหนงเขามาถามวา “พวกทานจะมาท าใหคนเปลยนศาสนาใช

หรอไม” หลวงปชาตอบวา “ทอาตมามาทน อาตมาไมไดมาท าใหชาวครสตเปลยนศาสนา ไมไดจะ

บงคบใหคนเปลยนศาสนาเลย อาตมามาทนกเพราะวาชาวองกฤษนมนตมา ถาไมมใครนมนตมา

อาตมากคงไมไดมา ทอาตมามาทนกเพอจะบอกความจรงทเปนประโยชนแกคนทสนใจ

พระพทธศาสนา แลวกไมมความประสงคทจะสรางความขดแยง หรอสรางความยงยากใหกบศาสนา

ครสต หรอศาสนาอน ๆ”

พระสเมโธกลาวไวตอนหนงวา ทานเปนฝรงทเกดในประเทศอเมรกาเมอ 79 ป

มาแลว สมยกอนกมความคด ความเหน แบบชาวอเมรการสมยนนทฎฐมนเกดจากวฒนธรรม แลว

พอแมนบถอครสตศาสนาดวย สมยทานเปนเดกทานไปโบสถครสตทกวนอาทตย พอแมกมศรทธา

ทางครสต และกอยากใหลกมศรทธาทางครสตดวย พอแมกเปนคนด มศล รกษาศลอยางด เปน

คนมเมตตา ใจด ลกหลานของพอแมกเปนคนด ไมเหนมอะไรผด แตกยงเปนทกขอย ชาวครสตก

เปนทกข ชาวพทธทยงไมปฏบต ยงไมพสจนอรยสจ 4 กยงมทกขได แลวกโลกยธรรมอยางน โลกน

กเปนอยางน สงนเกดขน สงนนดบไป เหมอนกบพระพทธเจาสอนเนนย าวา สงใดสงหนงมความ

เกดขน สงนนมความดบไป เกดตายเปนหลกธรรมชาต

20 (9) พระรกษพล กลวฑฒโน (2557, น. 123 - 157) ไดกลาวไวในหนงสอ

“พระกรรมฐานกบการเผยแผพระพทธศาสนาในตางประเทศ” วาพระกรรมฐานทปฏบตศาสนกจและ

มบทบาทโดดเดน ในการเผยแผพระพทธศาสนาในทวปยโรป ทส าคญไดแก พระธรรมวสทธมงคล

(หลวงตามหาบว ญาณสมปนโน) พระโพธญาณเถร (หลวงพอชา สภทโท), พระสธรรมคณาจารย

(หลวงปเหรยญ วรลาโภ) และพระกรรมฐานทเผยแผพระพทธศาสนาในอเมรกา ทส าคญไดแก

พระโพธญาณเถร (หลวงปชา สภทโท) หลวงปชอบ ฐานสโม, พระโพธธรรมมาจารย (หลวงปสวจน

สวโจ), พระสธรรมคณาจารย (หลวงปเหรยญ วรลาโภ), พระอาจารยเปลยน ปญญาปทโป, พระ

ปญญาพศาลเถร (หลวงพอทล ขปปญโญ)

(10) พระเทพเจตยาจารย (วรยงค สรนธโร) (ปจจบนคอ พระธรรมมงคลญาณ)

(2548, น.12-19) ไดกลาวไวในหนงสอ “5 ปในประเทศแคนาดา” วาในการตงการเรยนการสอน

Meditation Instructor Course ขนมาไดรนแรกทประเทศแคนาดานบวามความส าคญมาก

แมวาจะมอปสรรคบางแตผลออกมาท าใหไดเปดทางเพอใหไดขยายงานสมาธตอไปอยางกวางขวางใน

อนาคต

ในดานการด าเนนงานเรมตนสอนสมาธตามหลกสตรครสมาธของทานใน

ประเทศแคนาดาถอเปนเรองใหญเพราะตองอาศยปจจยส าคญ 7 ประการคอ

1.การเงน โดยไดอาศยเงนคนไทยทประเทศไทย เพราะคนไทยในเมองเอด

มนตนมนอยมาก ไมสามารถมาชวยไดเพยงพอ ตองอาศยศรทธาจากคนไทยในประเทศไทยมาชวย

จงสามารถด าเนนการได

2.อาหาร เนองจากทานเอง (พระธรรมมงคลญาณ) อายมากถง 80 ป และ

ตองท างานหนกในการสอนสมาธ จงจ าเปนตองรกษาสขภาพอยางระมดระวงใหรางกายแขงแรง

3.ทพก มความจ าเปนอยางยงส าหรบตางประเทศ เนองจากภมอากาศท

หนาวและอาคารสถานทราคาแพง หากไมมสถานทจะเชญชวนคนมาท าสมาธกไมได การเลอก

สถานทเปนไปดวยความยากล าบาก ถาไกลชมชนมากเกนไปคนกจะไมไป ถาใกลชมชนกราคาแพง

ถาสถานทไมดไมสปปายะ คนไมอยากมาท าสมาธไมจงใจและไมปลอดภย

4.บคลากรทซอสตย เนองจากทรพยสมบตทเปนของวดและศนยสมาธมคา

เปนเงนจ านวนมาก จ าเปนตองมพระภกษและฆราวาสทมความซอสตยดแลรกษาใหเกดประโยชน

5.ประชาชนทสนบสนน ถอเปนการใหก าลงใจผท างาน

6.การมความรดานกฎหมาย

21 7.การประชาสมพนธ ตองมการประชาสมพนธกระจายขาวใหฝรงรและเขาใจ

เรองการสอนสมาธ เพอปองกนความเขาใจคลาดเคลอน

จากการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของเกยวกบเรองการเผยแผและ

พระพทธศาสนาในโลกตะวนตก พบวาไมมงานใดศกษาแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาใน

ตะวนตกในภาพรวม อยางทงานวจยชนนจะศกษา

1.6 วธด าเนนการวจย

การศกษาวจยครงนเปนงานวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยมวธการ

ด าเนนการวจยดงตอไปน

1.6 .1 รวบรวมขอม ลจากเอกสารท เก ยวของกบแนวคด ในด านการเผยแผ

พระพทธศาสนาในสมยพทธกาล ในประเทศไทย และตางประเทศ ในรปแบบตาง ๆ โดยศกษาจาก

คมภรพระไตรปฎก อรรถกถา ฎกา คมภรส าคญอน ๆ รวมทงหนงสอ เอกสารอน ๆ และสอมลตมเดย

โดยศกษาจากแหลงขอมลดงตอไปน

หองสมดมหาวทยาลยธรรมศาสตร

หองสมดมหาวทยาลยมหามกฎราชวทยาลย

หองสมดมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

หองสมดกลางจฬาลงกรณมหาวทยาลย

หองสมดกลางมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

หองสมดกลางมหาวทยาลยศลปากร

หองสมดกลางมหาวทยาลยมหดล

หอสมดแหงชาต

อนเตอรเนตและสอมลตมเดย

นอกจากน จะใชขอมลจากประสบการณของผวจยดวยวธ “การสงเกตแบบมสวน

รวม” (Participant Observation) จากการปฏบตงานในดานการเผยแผ

พระพทธศาสนากบชาวตะวนตกในตางประเทศในชวง พ.ศ. 2556-2558 ในกลม

ประเทศสแกนดเนเวยน

22 1.6.2 รวบรวมขอมลและจดล าดบขอมลทไดคนความาอยางเปนระบบ

1.6.3 น าขอมลทไดมาศกษา วเคราะห ตความ และแสดงความคดเหน

1.6.4 สรปผลการวจยและเสนอแนวทาง ขอคดเหนทเปนประโยชน

1.7 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.7.1 ไดทราบแนวทางในการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาล ในประเทศไทย

และในโลกตะวนตก

1.7.2 ไดทราบสภาพการณและปญหาการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

1.7.3 ไดน าเสนอแนวทางส าหรบการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตกอยางเปน

วชาการ

23

บทท 2

แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลและในสงคมไทย

ในบทน จะศกษาขอมลเกยวกบแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาทใชในสมย

พทธกาล และในสงคมไทย โดยแบงประเดนศกษาออกเปน 5 ประเดน ดงน

(1) วธการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลและในสงคมไทย

(2) เนอหาหลกธรรมทใชในการเผยแผในสมยพทธกาลและในสงคมไทย

(3) จดมงหมายในการเผยแผในสมยพทธกาลและในสงคมไทย

(4) กลมเปาหมายในการเผยแผในสมยพทธกาลและในสงคมไทย

(5) ปญหาและอปสรรคในการเผยแผพระพทธศาสนา

2.1. วธการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลและในสงคมไทย

2.1.1 วธการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาล

การเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลในระยะแรก พระพทธองคทรงเสดจ

ออกเผยแผเพยงพระองคเดยว โดยไดแสดงธมมจกกปปวตนสตรแกปจจวคคยทง 5 ในกาลตอมา เมอ

มสาวกมากขน ทรงด ารใหพทธสาวกออกเผยแผพระพทธศาสนาดวย ท าใหพระพทธศาสนามความ

เจรญรงเรองและแผขยายไปในชมพทวป (คอประเทศอนเดยและเนปาลในปจจบน) อยางรวดเรว ชาว

ชมพทวปพากนละทงลทธเดมแลวหนมานบถอเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนามากขน เปนล าดบ

ตอไปนจะกลาวถงวธการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาล ซงสามารถ

จ าแนกได ดงน

2.1.1.1 วธการเผยแผโดยตรงผานบคคล

พระพทธองค เมอทรงเหนวามพระอรหนตสาวกมากพอสมควรแลว จงได

ทรงสงสาวก 60 รป อนพระกอบดวย ปญจวคคยและพวกพระยสะเพอประกาศพระศาสนา ทรงตรส

ใหแยกยายกน ไมเดนซ าเสนทางกน ทรงประทานพทธโอวาท ใจความวา

24

ภกษทงหลาย เราพนแลวจากบวงทงของทพยและของมนษย พวกเธอกพน

แลวเชนกน ภกษทงหลาย พวกเธอจงจารกไปเพอประโยชนแกคนจ านวน

มาก เพอความสขแกคนจ านวนมาก เพออนเคราะหโลก เพอประโยชน เพอ

เกอกล เพอความสข แกเทวดาและมนษยทงหลาย พวกเธออยาไปทาง

เดยวกนสองคน จงแสดงธรรม งามในเบองตน ทามกลาง และทสด จง

ประกาศพรหมจรรย (การด าเนนชวตประเสรฐ) ใหบรสทธบรบรณสนเชง ทง

อรรถะ (ความ) และพยญชนะ (ค า) (ส .ส.15/428/148)

การทพระพทธองคทรงบญญตใหพระสาวกเดนกนคนละเสนทาง เนองจาก

สาวกทง 60 รปเปนพระอรหนตผถงแลวซงธรรม มปญญาภมธรรมทจะเผยแผคนเดยวได จงตองแยก

ยายกนไปเพอจะไดชวยกนประกาศพระธรรมไดกวางขวางทสด

นอกจากน เมอครงพระองคจะเสดจไปแสดงธรรม ณ ต าบลอรเวลา เสนา

นคม เมอสาวกออกประกาศพระศาสนา ไดมผประสงคจะเขาอปสมบทในพระธรรมวนยเพมมากขน

แตเนองดวยขอจ ากดเรองการเดนทาง จงทรงอนญาตใหสาวกสามารถด าเนนการบวชไดโดยใชวธการ

"ตสรณคมนปสมปทา" (ปฏญาณตนเปนผถงพระรตนตรย)

วธการในสมยพทธกาลนน พระพทธองคและเหลาสาวกไดมวธการเผยแผ

พระพทธศาสนาในรปแบบตาง ๆ ซงสามารถจ าแนกออกเปนวธการตาง ๆ ดงน

(1) การแสดงธรรม

วธการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลของพระพทธเจ าและพระ

สาวก เนนใชการบรรยายธรรม การตอบค าถาม การโตวาท เชน ในคราหนงทสจจกะนครนถทได

โตวาทกบพระพทธเจา (ม.ม.12/396/302-303) เนองจากสงคมอนเดยโบราณเปนสงคมทมนกคด

นกปราชญ มากมาย ลวนแลวแตมความรและวาทะทดดวยกนทงสน แมแตพระพทธองคเอง กทรง

เปนนกโตวาท ซงมประเพณวา ถาไดประกาศเปนทางการโตคารมกนขนแลว ผใดแพคอ จนดวย

ค าพด ไมสามารถโตตอบวาทะของคตอสได ตองฆาตวตาย หรอยอมเปนทาสผชนะ หรอไมกตอง

เปลยนศาสนามารบนบถอศาสนาของผชนะ (ไพโรจน คมไพโรจน, 2553, หนา 30)

พระอรรถกถาจารยไดศกษาวเคราะหวธการแสดงธรรมของพระพทธองค

แลวสรปไดเปน 4 หลกการ เรยกวา สตตนกเขป (ข.อ.อ. 3/4) มความหมายวา สาเหตแหงการตงพระ

สตร หรอวาสาเหตแหงการทรงแสดงธรรม คอ

25 1. ทรงแสดงธรรมตามพระอธยาศยของพระองคเอง (อตตชฌาสยะ)

หมายความวา เมอทรงเหนวาเรองใดจะเปนประโยชนเกอกลตอความประพฤตปฏบตของพทธบรษท

กทรงแสดงเรองนนหรอเทศนเรองนนใหฟง ตามความเหมาะสมแกโอกาสหรอสถานการณ ดงเชน

ทรงแสดงมหาสตปฏฐานสตรแกหมภกษ เปนตน มหาสตปฏฐานสตรวาดวยหลกใหญหรอหลกส าคญ

ในการปฏบตกรรมฐาน 4 ประการ คอ หลกพจารณากาย เรยกวากายานปสสนาสตปฏฐาน หลก

พจารณาเวทนาเรยกวา เวทนานปสสนาสตปฏฐาน หลกพจารณาจตเรยกวา จตตานปสสนาสตปฏ

ฐาน และหลกพจารณาธรรม เรยกวา ธรรมานปสสนาสตปฏฐาน หลกปฏบต 4 ประการน พระพทธ

องคทรงแสดงวาเปนทางเอก (เอกายนมรรค) เพอความหมดจดแหงสตวทงหลาย เพอกาวลวงโสกะ

และปรเทวะเพอดบทกขและโทมนส เพอบรรลธรรม และเพอท าพระนพพานใหแจง (ม.ม.12/131-

152/73-88)

2. ทรงแสดงธรรมตามอธยาศยของผอน (ปรชฌาสยะ) หมายความวา เมอ

ทรงเลงเหนดวยพระญาณวาบคคลใดเปนผมความพรอมทจะบรรลธรรม หรอเปนผทควรไดรบการ

โปรดจากพระองคพระองคกจะทรงแสดงธรรมไปตามความเหมาะสมแกอธยาศยของบคคลนน ๆ เพอ

บคคลนนๆ จกไดรบประโยชนจากการฟงธรรมของพระองคอยางเตมทหรอไดรบผลเตมตามเปาหมาย

ของการแสดงธรรมดงเชน ทรงแสดงธมมจกกปปวตตนสตรแกพระปญจวคคย กเพราะทรงเลงเหนวา

การแสดงเรองมชฌมาปฏปทาและเรองอรยสจสนน เหมาะแกอธยาศยของพระปญจวคคย ซงเปนผท

พยายามแสวงหาทางปฏบตเพอความหลดพน และเมอพระปญจวคคยไดฟงธมมจกกปปวตนสตร กได

บรรลธรรมหรอไดบรรลผลตามทตนมงหวง เปนตน

3. ทรงแสดงธรรมไปตามลกษณะของปญหาทมผทลถาม (ปจฉาวสกะ)

หมายความวา การแสดงธรรมของพระพทธองคในบางครงนน ทรงแสดงธรรมไปตามลกษณะของ

ปญหาทมผทลถาม ดงเชน ทรงแสดงสามญญผลสตร ซงวาดวยเรองผลของการบวช หรอผลของการ

เปนสมณะ กเพราะพระเจาอชาตศตรไดทลถามวา คนทงหลายลวนตองอาศยศลปวทยาอยางใดอยาง

หนงท ามาหาเลยงชวตเลยงครอบครวดวยกนทงนน พระองคพอจะแสดงใหเหนอยางชดเจนไดหรอไม

วา การบวชนนใหผลอะไรในปจจบนบาง พระพทธองคจงทรงแสดงผลของการบวช หรอผลของการ

เปนสมณะทเรยกวา สามญญผลแกพระเจาอชาตศตรอยางพสดารถง 40 ประการ ตงแตผลขนหยาบ

ๆ คอการไดรบการกราบไหวจากคนทวไป จนถงผลขนสงสดคอพระนพพาน การทรงแสดงธรรมใน

ลกษณะนเปนการทรงตอบปญหาทมผทลถามโดยตรง

26 อยางไรกตาม การแสดงธรรมของพระองคในบางครงกมใชเปนการตอบ

ปญหานนไปโดยตรง หากทรงแนะน าวธการหรอการวางทาททถกตองตอเรองททลถามนนวาควรท า

อยางไร ดงเชนทรงแสดงกาลามสตรหรอเกสปตตสตร (อ .เอก.20/505/212-218) แกชาวบานกาลา

มะในเกสปตตนคม เปนตน

4. ทรงแสดงธรรมไปตามเหตการณทเกดขน (อตถปปตตกะ) หมายความวา

การแสดงธรรมของพระพทธองคในบางครงกทรงยกเอาเรองหรอเหตการณทเกดขนเฉพาะหนา หรอ

เรองราวทภกษสนทนากนเปนตนมาเปนหวขอ ในการแสดงธรรมหรอสอนธรรมแกภกษ ดงเชนทรง

แสดงอคคขนโธปมสตร (สตรททรงยกเอาเรองกองไฟมาเปนขอเปรยบเทยบในการสอนธรรมแกภกษ)

การแสดงธรรมของพระพทธองคในลกษณะท 4 น นบไดวาเปนวธการสอน

โดยใชสถานการณทเปนจรงเปนอปกรณหรอเปนสอในการสอนนนเอง นบเปนเรองทนาศกษาอกเรอง

หนง

(2) การแสดงปาฏหารย

พระองคทรงแสดงปาฏหารยในการแสดงธรรมไว 3 ประการ ดงทไดทรง

ตรสไวกบชาวประมงชอเกวฏฏในเกวฏฎสตร (ท.ส.9/339-342/306-308) คอ 1.อทธปาฏหารย 2.อา

เทสนาปาฏหารย 3.อนสาสนปาฏหารย อนไดแก

1. อทธปาฏหารย หมายถง การแสดงฤทธตาง ๆ ตวอยางแบบ

อทธปาฏหารย เชน

- ทรงบนดาลไมใหเศรษฐเหนยสะกลบตร คอ หลงจากทยสกลบตรไดฟง

ธรรมจากพระพทธเจาจนไดเกดดวงตาเหนธรรม เศรษฐผคหบดผเปนบดากไดออกตามหามาจนพบ

กบพระพทธเจา เมอสอบถามถงยสกลบตรกบพระองค พระองคไดทรงตรสวา “ดกรคหบด ถาอยาง

นน เชญนง บางททานนงอย ณ ทน จะพงไดเหนยสกลบตรผนงอย ณ ทน” (ว.ม.4/27/26) จากนน

จงใหเศรษฐไดนงลงและไดทรงบนดาลอทธาภสงขารเพอใหเศรษฐไมสามารถมองเหนยสะกลบตรทได

นงอยเบองหนาตน เพอปรบใหจตของเศรษฐตงมน ไมกระสบกระสาย จากนนจงแสดงอนปพพกถา

จนไดดวงตาเหนธรรม

- ทรงโปรดชฎลสามพนอง ซงเปนนกบวชผบชาไฟมากไปดวยทฏฐมานะ ม

บรวารมากถง 1,000 คน โดยพระพทธองคไดแสดงอทธปาฏหารยหลายประการเพอจะก าราบความ

ถอตว จนหวหนาชฏลทงสามไดออกบวชตามพระพทธองคในภายหลง (ว.ม.4/37-50/36-47)

27 - ทรงโปรดโจรองคลมาล ซงเปนโจรอ ามหตทฆาคนแลวเอานวรอยเปนมาลย

โดยเมอองคลมาลไดพบกบพระพทธองค ไดทรงแสดงอทธปาฏหารยดวยการท าใหองคลมาลผมก าลง

มากนน ไมสามารถจะวงตามทนพระพทธองคได จนองคลมาลไดเกดความแปลกใจและน ามาซงการ

ไดฟงธรรมจากพระพทธองคจนไดบรรลซงอมฤตธรรม (ม.ม.13/521-525/358-361)

2. อาเทสนาปาฏหารย คอ ปาฏหารยจากการแสดงธรรมดวยการรวาระจต

ดกใจคนอนไดวาเขาคดอยางไร หรอเพยงแตเหนเครองหมายบางอยางกท านายไดวา จตใจของผนน

ผนเปนอยางไร รวมความวาสามารถก าหนดรวาระจตของผอนได ตวอยางแบบอาเทสนาปาฏหารย

เชน

- ทรงปราบความหวดอของพระปญจวคคย คอ หลงจากปญจวคคยทงหาผท

ไดเคยอปฏฐากปรนนบตพระโพธสตวสมยเมอยงบ าเพญทกรกรยา ภายหลงไดเหนวาพระโพธสตวได

ลมเลกความตงใจจะทรมานตนเหลาปญจวคคยเหลานนจงหมดศรทธาและไดหลกหนไป ณ ปาอสป

ตนมฤคทายวน ครนหลงจากทพระองคไดตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณแลวและหมายจะไปโปรด

เหลาปญจวคคย แตเหลาปญจวคคยกยงมากดวยมานะ ไดนดแนะกนวาจะไมอภวาท จะไมลกขน

ตอนรบ จะไมรบบาตรจวร แตครนเมอทรงเสดจไปทกคนกลมกตกาทตงใจกนไวหมด เนองจากทรง

ทราบวาเหลาปญจวคคยยงมใจยดตดกบวธพนทกขดวยการทรมานกาย พระองคจงไดทรงก าหนด

แสดงบทธมมจกกปวตรสตรอนวาดวยความสดโตงสองประการทบรรพชตไมควรเสพ จนกระทงยง

พระโกณฑญญะใหบรรลซงโสดาปตตผลในล าดบตอมา (ว.ม.4/12/14-15)

- ทรงก าหนดรวาระจตของพาหยทารจรยะ ทมความตงใจอยางมาก เดนทาง

จากทาสปปารกะไปถงเมองสาวตถ เพอปรารถนาจะฟงธรรม ในขณะนนพระองคทรงอยระหวางการ

ออกบณฑบาตเพอโปรดสตวโลก เมอพาหยทารจรยะไดพบพระพทธเจาไดเกดปตอนลนพนทอยากจะ

ฟงธรรม ครนพระพทธเจาไดก าหนดรวาระจตของพาหยทารจรยะ พระองคไดมพระด ารทราบวา

ตงแตทพาหยะไดเหนพระองค สรระทงสนกถกปตครอบง า ปตมความรนแรง แมไดฟงธรรมแลวกจะ

ไมสามารถแทงตลอดได จงหามพาหยะไวถง 2 ครง จนอนทรยมความสมดลและแกกลาพอ

พระองคจงไดแสดงธรรมจนยงใหพระพาหยะไดบรรลธรรมแตเบองหนาพระพทธเจาในทนท (ข.ส.

25/47-50/69-73)

3. อนสาสนปาฏหารย คอ การสอนใหผอนไดรไดเหนสภาพชวตตามความ

เปนจรง สอนใหรจกนกคด ใหรจกสนใจสงอนควรสนใจใหละสงควรละ บ าเพญสงควรบ าเพญ (ท.ส.

9/341/308) พระพทธเจาทรงโปรดรปแบบอนสาสนปาฏหารยมากทสดเนองจากเหนวาเปน

28 ปาฏหารยทสามารถด ารงอายพระศาสนาไดยาวนานกวาปาฏหารยอน ๆ และทรงสรรเสรญอนสาสน

ปาฏหารยวาเปนเลศกวาปาฏหารยทงปวงอกดวย

อยางไรกด ในปจจบนนน การแสดงอทธปาฏหารยและอาเทสนา

ปาฏหารยนน เปนสงทไมสามารถแสดงใหปรากฏไดอก ทงไดทรงมพทธบญญตปรบอาบตแกภกษผ

แสดงอทธปาฏหารยแกอนปสมบนอกดวย คงเหลอแตอนสาสนปาฏหารย (ปาฏหารยโดยค าสอน) ท

ยงเปนวธการเผยแผทปรากฏใหเหนไดอยางชดเจน อกทงพระพทธเจากทรงสรรเสรญอนสาสน

ปาฏหารยมากกวาอทธปาฏหารยและอาเทสนาปาฏหารย (ท.ส.9/338-350/306-329) และยงเปน

ปาฏหารยททรงอนญาตใหเหลาสาวกกระท าไดอกดวย

(3) การอนญาตใหสาวกด าเนนการเผยแผเองโดยยดพระธรรมวนย

พระพทธองคทรงใชวธการมอบหมายใหสาวกเปนผเผยแผ เนองจากได

ทรงเหนวาการสรางระบบสงคมใหมการดแลปกครองกน เปนสงทส าคญในภายภาคหนา ดงทได

อนญาตใหสงฆมสทธเพกถอนสกขาบทเลกนอยหลงพทธปรนพพานได (ท.ม.10/141/146 -147) การ

ไดทรงอนญาตการบวชแบบญตตจตตถกรรม ไดทรงก าหนดระบบอปชฌายอนเตวาสกขน โดยใน

สมยนนพระสงฆผไดรบมอบหมายซงลวนแลวแตเปนเอหภกขและผเปนศษย ไดรวมกนรบผดชอบใน

การศกษาพระธรรม สนบสนนใหทงสองฝายไดเจรญในหลกธรรมใหประจกษแกสาธารณชนให

ศรทธาเลอมใสในจรยวตรอนดงามของพระอรยสงฆทงหลาย

นอกจากรปแบบททรงอนญาตใหสาวกมการปกครองกนเองโดยมธรรมวนย

เปนแมแบบ เพอความผาสกในสงคมสงฆ เพอความสะดวกตอการเผยเผยและคลองตวในการสราง

สงฆสาวกแลว ในภาคของรปแบบการเผยแผหลายสวนของสาวก กมความแตกตางกนไปตามความ

ถนด หากแตจะเนนไปในทางของอนสาสนยปาฏหารย ดงทไดแสดงไวในหวขอขางตนนนเอง

โดยสรปแลว การเผยแผผานบคคลในขางตนนน ทงในสวนของ 1) การใช

วธการแสดงธรรม 2) การใชวธผานการแสดงปาฏหารย และ 3) การก าหนดกรอบพระธรรมวนยให

สาวกประพฤตปฏบตแลว สามารถสรปออกไดเปน 2 ประเภทใหญ คอ

1) การเผยแผโดยใชวจนภาษา ไดแก การเผยแผดวยการแสดงพระธรรม

ค าสงสอน ดงตวอยางทไดทรงแสดงมหาสตปฏฐานสตรกบชาวกร (ท.ม.10/273-300/257-277) อน

เปนหนทางเดยวในการปฏบตเพอความพนจากทกขความเศราโศกของเหลาสตวโลกทงหลาย หรอ

เรยกหากจดในหมวดของปาฏหารยคอวธการใชอนสาสนยปาฏหารย กลาวคอ ปาฏหารยโดยค าสอน

เชนโดยสอนวาสงใดเปนคณ สงใดเปนโทษ สงใดควรตรก (เจรญ) ใหมาก สงใดควรละ สงใดควร

29 เขาถง (ท.ส. 9/341/308) ซงเปนวธการเผยแผผานบคคลโดยอาศยภาษาทางค าพดหรอวจนภาษา

เปนสอในการเผยแผ

2) การเผยแผโดยใชอวจนภาษา ในทนคอการเผยแผผานบคลกภาพหรอ

กรยาของผเผยแผ ดงตวอยางทอปตสสะมานพ1 ผทเคยอยในส านกของสญชยปรพาชกไดเกดความ

เลอมใสในจรยวตรของพระอสสชเถระ ดงทปรากฏในพระวนยปฎก มหาวรรควา

ทานพระอสสชนงอนตรวาสกแลว ถอบาตรจวร เขาไปบณฑบาตยงพระ

นครราชคฤห มมรรยาทกาวไป ถอยกลบ แลเหลยว คแขน เหยยดแขน นา

เลอมใส มนยนตาทอดลง ถงพรอมดวยอรยาบถ. สารบตรปารพาชกไดเหน

ทานพระอสสช..ไดมความด ารวา บรรดาพระอรหนต หรอทานผไดบรรล

พระอรหตมรรคในโลก ภกษรปนคงเปนผใดผหนงแน ถากระไร เราพงเขา

ไปหาภกษรปนเถด. (ว.มหา. 4/64/56)

จะเหนไดวาแมพระอสสชจะยงไมไดแสดงธรรมโดยใชภาษาทางค าพด

หากแตการส ารวมระวงอนทรย การมบคลกภาพทงดงามนน กยอมเปนการสรางศรทธาแกอปตส

สะมานพ อนเปนเหตหนนน าใหอปตสสะมานพมความปรารถนาจะเขาไปสอบถามธรรมะ

สอดคลองกบค ากลาวของพระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) ทไดกลาวไว

วา “การใหธรรมะของพระนนใหโดยการไมพดกได เชนการปรากฏกายไปในทไหนของพระแลวญาต

โยมรสกมจตใจทผองใสเปนกศล นกถอวาเปนการใหธรรมะเชนกน” (ขาวสด, 2553) แสดงใหเหนวา

การมบคลกภาพทเหมาะสม การระวงส ารวมจรยวตรใหสมกบสมณสารปนน กสงผลตอการเผยแผ

พระพทธศาสนาในรปแบบหนงเชนกน

2.1.1.2 วธการเผยแผโดยผานศาสนสถาน ศาสนาวตถ และสญลกษณ

การเผยแผผานศาสนสถานในทนหมายรวมถงสถาบนศาสนา พทธศลป

และศลปกรรมตาง ๆ ทมสวนชวยสรางใหเกดศรทธาตอผสนใจในมตของศลปกรรม จนเกดแรง

บนดาลใจใหสนใจศกษาค าสอนทางพระพทธศาสนา เชน การสรางถ าอชนตา (Ajanta Caves) เมอง

ออรงกาบาด รฐมหาราษฎร ประเทศอนเดยซงเปนถ าขนาดใหญทงดงามและเกาแกทสดในโลกตาม

ประวตศาสตรในปจจบน โดยไดสรางเมอประมาณป พ.ศ.350 โดยมการเผยแผพระพทธศาสนา

ผานศาสนวตถรวมทงสถานบนทางศาสนาดวยเชนกน เชน กรณของพระเจาอโศกมหาราช กษตรยท

1 นามเดมของพระสารบตรมหาเถระ

30 หนมานบถอพระพทธศาสนา ไดทรงสรางมหาวทยาลยหรอสถานศกษาพระพทธศาสนาชอวา

มหาวทยาลยนาลนทา ซงเปนสถานทศกษาพระพทธศาสนาทยงใหญทสดแหงหนงของโลก (ไพโรจน

คมไพโรจน, 2553, หนา 135) การกอสรางสถานศกษา ถอเปนอกวธการหนงทชวยด ารงองคความร

แหงพระพทธศาสนาไว แมมหาวทยาลยดงกลาวจะถกท าลายลงในป พ.ศ. 1700 โดยชาวมสลมเตรก

ทเขาใจวามหาวทยาลยคอ ปอมปราการ และพระสงฆคอกลมนกรบ นอกจากน พระเจาอโศก

มหาราช ยงทรงสรางสถานทส าคญดงปรากฏในสงเวชนยสถานในประเทศอนเดย

นอกจากน ยงมศลปะในยคของพระเจาอโศกมหาราช ทไดรบการยอมรบ

วาเปน ศลปกรรมทางพระพทธศาสนาทดเยยมอกชนหนง คอ เสาพระเจาอโศก ทแกะจากหนออน

กอนเดยว ท าเปนรปพญาสงหสตวหนหนาไปสทศ อนหมายถง ธรรมสหนาทแผกองไปทงจตรทศ ม

ค าจารกเตอนใหพระภกษปฏบตดปฏบตชอบ รกษาศลใหบรสทธ และใหมความสามคคกน (ไพโรจน

คมไพโรจน, 2553, หนา 92) เสาหนพระเจาอโศก นบเปนสงกอสรางทยงมาซงคณคาในเชง

สญลกษณตอพระพทธศาสนาตอผทมโอกาสพบเหน

2.1.1.3 วธการเผยแผผานกลมปญญาชนหรอกลมผน า

หลงจากทพระพทธองคทรงบรรลอนตรสมมาสมโพธญาณ ไดทรงเกด

ความปรวตกในพระหฤทยทจะน าพระธรรมททรงตรสรออกเผยแผ เนองจากทรงเหนวาธรรมททรง

ตรสรแลวน มความลกซงปราณต ยากตอการทจะเหนตาม (ส .ส.7/555/191) ฝายทาวสหมบดพรหม

ผสถตอย ณ พรหมโลก เมอทราบพทธด ารกเกดวตกวาพระพทธองคจะทรงละเลยกจทพระพทธเจา

ทงหลายในอดตไดทรงปฏบต คอ ทรงจะแสดงพระสทธรรมโปรดหมเวไนยสตวในภพทงหลาย คอ

พรหมภม สวรรคภม มนษยภม ดวยเมอพระโพธสตวทรงบรรลธรรมแลวจะทรงนอมพระทยไปสการ

เสดจดบขนธปรนพพาน เหตนน ทาวสหมบดพรหม จงไดชกชวนหมพรหมและทวยเทพในภพสวรรค

เสดจมาชมนมตอหนาพระพกตรสมเดจพระบรมศาสดา แลวกลาวค าทลอาราธนาใหทรงแสดงธรรมวา

“ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคเจาไดโปรดแสดงธรรมเถด อนเปนการเกอประโยชนสขแก

มวลมนษย สรรพสตวตลอดจนเทพยดาทงหลายในสากลจกรวาล" (ม.ม 12/322/226-227)

เมอทรงตดสนพระทยออกเผยแผพระสทธรรม ทรงวางแนวทางการเผยแผ

ทชดเจนประการหนง คอ ทรงเรมแสดงธรรมใหกบกลมผมปญญา ทรงใชวธการจ าแนกกลมผฟงเปน

ส าคญ โดยวเคราะหตามระดบสตปญญาของผฟงเพอจดเนอหาหลกธรรมใหเหมาะสม ทงนเพอให

ผฟงเกดความเขาใจแจมแจงในหลกธรรมค าสงสอนของพระพทธองค (พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต),

2538, หนา 438)

31 ดงทปรากฏพทธปรวตกกถา พระวนยปฎก มหาวรรค วา พระพทธองคได

ทรงพจารณาทจะเรมตนโปรดดาบสผเคยใหค าแนะน า2 สองทาน (Common Buddhist Text (CBT),

p. 46) คอ อาฬารดาบส และอทกดาบส เนองดวยทรงเหนวา ดาบสทงสอง เปนผฉลาด เฉยบแหลม

มปญญา มธลคอกเลสในจกษนอย (ว.ม.4/10/12) แตเมอทรงทราบวาดาบสทงสองสนชพแลว จง

ทรงพจารณาไปโปรดปญจวคคยทง 5 แทน

นอกจากน ยงทรงเผยแผในกรงราชคฤหดวยการเทศนโปรดชฎล (นกบวช

เกลาผมผบชาไฟ) สามพนอง ไดแก อรเวลกสสปะ นทกสสปะ คยากสสปะ และรวมทงบรวาร 1,000

คน จนชฎลทงหมดขอบวชในพระพทธศาสนา เนองจากชฎลเปนเจาลทธบชาไฟทยงใหญ หากชฎลได

เปลยนมาสพระธรรมวนยของพระพทธองคได เหลาประชาชนทงหลายกยอมเกดความศรทธา พระ

พทธองคนอกจากทรงประกาศพระศาสนาแกอรเวลกสสปะผไดรบการยกยองวาเปนผเลศในทางม

บรษท (บรวาร) มากรวมทงชฎลทเปนบรวารแลว ยงไดทรงประกาศพระศาสนาแกพระเจาพมพสาร

ซงในภายหลงไดทรงเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนาอยางมนคง และไดทรงถวายวดใหแก

พระพทธเจา นบวาเปนวดแหงแรกในพระพทธศาสนา คอ พระเวฬวนมหาวหาร (วดเวฬวน)

ดงไดกลาวไปแลวในเบองตนถงแนวทางการเผยแผททรงเรมจากกลมผม

ปญญานน พระพทธองคยงใชแนวทางการเผยแผกบกลมผน าในสงคมกอน ดวยทรงเหนวาเมอกลม

ผน าใหการยอมรบและเกดศรทธาในพระพทธศาสนาจะชวยใหพระธรรมค าสอนเผยแผกระจายส

บรวารไดอยางรวดเรวมากขน

อยางไรกตาม มไดกลาววาพระพทธองคจะทรงเลอกสอนเฉพาะปญญาชน

หรอวรรณะผน าเพยงเทานน แททจรงพระองคไดทรงมพระมหากรณาธคณในการแสดงธรรมแกคน

ทกชนชนวรรณะ หากแตเพยงทรงพจารณาไปตามล าดบความเหมาะสม สมควรของแตละกลม แต

ละบคคล ซงเนอหาสวนน จะกลาวเพมเตมในหวขอ 2.4 ซงวาดวยกลมเปาหมายในการเผยแผ

พระพทธศาสนาอกครง

2 ปจจบนการวเคราะหจากหลกฐานในพระไตรปฎกพบวา อทกดาบสไมใชอาจารยของพระพทธเจาแตเปน

เพยงผใหขอมลหรอแนะแนวทางเทานน ดงททรงตรสวา “ดกรราชกมาร อทกดาบสรามบตรเปนเพอน สพรหมจารของอาตมภาพ” (ม.ม. 13/490/339)

32 2.1.2 วธการเผยแผพระพทธศาสนาในสงคมไทย

การศกษาวธการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศไทย ไดจดแบงออกเปน 4

ชวงเวลา ประกอบดวย

ชวงท 1 สมยโบราณกอนกรงสโขทย

ชวงท 2 สมยกรงสโขทย

ชวงท 3 กรงศรอยธยา

ชวงท 4 สมยกรงรตนโกสนทร

จากการศกษา พบวาวธการเผยแผพระพทธศาสนาสมยโบราณกอนกรงสโขทย

เปนวธการเผยแผทเปนไปโดยผานพระภกษสงฆ และผานนโยบายทางสงคมและวฒนธรรม โดย

เรมตนเมอประมาณป พ.ศ.307 ในปลายสมยของพระเจาอโศกมหาราช พระองคมพระชนมายเกอบ

70 พรรษา ทรงไดแสวงหาความสงบโดยเสดจไปท าสมาธปฏบตธรรมใตตนศรมหาโพธเปนประจ า

ทรงศกษาพระธรรมค าสงสอนของพระพทธองคจนแตกฉานพระเจาอโศกมหาราชจงไดเปลยนแปลง

นโยบายในการปกครองประเทศใหมจากการเอาชนะดวยสงครามมาสธรรมวชย หมายถงนโยบาย

การเอาชนะดวยธรรม พระราชกรณยกจทส าคญประการหนงคอ หลงจากไดท าสงคายนาพระธรรม

วนยเสรจสนเรยบรอยแลวไดสงสมณทตออกเผยแผพระพทธศาสนาไปยงประเทศตาง ๆ รวมเปน 9

คณะ (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2555, หนา 33-34)

ในชวงท 1 พระมหนทเถระเปนสมณทตเสดจไปโปรดพระเจาเทวานมปยตสสะ

กษตรยปกครองศรลงกาในสมยนน สวนแควนทางทศตะวนตกเฉยงเหนอไดแกแควนกศมร และ

แควนคนธาระ มอบใหพระมชฌนตกเปนหวหนาคณะ และบรเวณแหลมสวรรณภมซงปจจบนนคอ

ทตงของประเทศพมา มอญ ไทย และบางสวนของอาณาจกรศรวชยในอดต พระองคไดทรง

มอบหมายใหพระโสณเถระและพระอตตรเถระรบหนาทน าพระพทธศาสนาไปเผยแผ

ตอมาในชวงท 2 เปนยคการเผยแผพระพทธศาสนาสมยกรงสโขทย ซงมวธการ

เผยแผพระพทธศาสนาโดยผานการใชนโยบายกลาวคอ ผปกครองมการก าหนดนโยบายทางสงคมและ

วฒนธรรมทมความชดเจนมากขน โดยเฉพาะในสมยพอขนรามค าแหงมหาราช ไดมรปแบบท

ชดเจนยงขน โดยไดใชการเผยแผและปลกฝงผานประเพณตาง ๆ เชน การใหทาน (โอยทาน) รวม

ท าบญเปนสม าเสมอ ดงศลาจารกไดพรรณนาสภาพของสงคมสมยสโขทยตอนหนงไววา

คนในสโขทยน มกทาน มกทรงศล มกโอยทาน พอขนรามค าแหงเจาเมอง

สโขทย ทงชาวแมชาวเจา ทวยปวทวยนาง ลกเจาขนทงสนทงหลาย ทงผชาย

33

ผหญง ฝงทวยมศรทธาในพระพทธศาสนา ทรงศลเมอพรรษาทกคน เมอออก

พรรษา กรานกฐนเดอนหนงจงแลว เมอกรานกฐนมพนมเบยพนมหมากมพนม

ดอกไม มหมอนนงหมอนนอน บรพารกฐน โอยทานแลปถงอรญญกพน ใครมก

เลน เลน ใครมกหว หว ใครมกเลอน เลอน เมองสโขทยนมสปากประตหลวง

เทยนญอมคนเสยดกนเขาดทานเผาเทยน เลนไฟ เมองสโขทยนมดงจะแตก

(เสถยร โพธนนทะ, 2544, หนา 144-145)

ในรชสมยของพอขนรามค าแหงมหาราช พระองคทรงสงเสรมพระพทธศาสนาให

มนคง ประชาชนมโอกาสศกษาพระธรรมและฟงเทศนจากพระสงฆ พระองคไดทรงสงเสรมงาน

ศาสนาหลายวธ เชน ทรงอาราธนาพระสงฆจากเมองนครศรธรรมราชมาเทศนาทก ๆ วนธรรมสวนะ

ดงปรากฏในบนทกวา ทรงสรางแทนมนงคศลาบาตรไวกลางดงตาล เพอใหพระสงฆแสดงธรรมแก

ประชาชน นอกจากนยงทรงสรางวดวาอารามเปนจ านวนมาก (เกศรนทร อ าข า, 2551)

ในสมย พระมหาธรรมราชา ท 1 (พระยาลไท) ปรากฏรปแบบวธการเผยแผ

พระพทธศาสนาโดยผานการจารกคมภรและวรรณกรรมทมเนอหาเกยวของกบพระพทธศาสนา และม

การสงพระธรรมทตโดยคณะสงฆจากสโขทย ไปเผยแผพระพทธศาสนายงดนแดนอน เชน เมอง

เชยงใหม เมองนาน เมองหลวงพระบาง (อางแลว, 2551)

นอกจากนพระองคไดทรงศกษาพระไตรปฎกอยางแตกฉาน ถงกบสามารถพระ

ราชนพนธ เตภมกถา หรอเรยกกนในปจจบนวา “ไตรภมพระรวง” ซงพรรณนาเรองกามภม

รปภม อรปภม และกศล อกศลกรรมของสตวทจะพาไปเสวยสขเสวยทกขในภมนน ๆ อยาง

ละเอยด ทรงรวบรวมหลกฐานจากทมาตาง ๆ โดยทรงมวตถประสงคเพอเทศนาโปรดพระมารดาเพอ

เจรญธรรมกตญญประการหนง และเพอเปนสอส าหรบสงสอนประชาชนใหมคณธรรม และเขาใจใน

พระพทธศาสนา พรอมชวยกนด ารงไวซงพระพทธศาสนาใหมนคง ถาใครตงใจฟงแลวจะไดเกดในสมย

พระศรอารยในชาตหนาอกประการหนง (เสฐยรโกเศศ, 2518) การเผยแผหลกธรรมค าสอนโดยผาน

พระราชนพนธ เตภมกถา หรอ หนงสอไตรภมพระรวง นบวาเปนวธการเผยแผโดยผานสออนเปน

ชองทางใหผสนใจเขาถงหลกธรรมค าสอนไดโดยงาย

วธการเผยแผผานจารกคมภรและเอกสาร เชน ไตรปฎก ยงมปรากฏในสมยเจาต

โลกราช เจาเมองเชยงใหม (ลานนาไทย) มการช าระพระไตรปฎกและการจารลงในใบลาน ตวอกษรท

ใชในการจารกพระไตรปฎกในครงนน คงเปนอกษรแบบไทยลานนา คลายอกษรพมา (สชพ ปญญาน

34 ภาพ, 2550, หนา 17) ซงอาจกลาวไดวา เปนรปแบบการเผยแผพระพทธศาสนาโดยผานการใชสอ

เอกสารในยคสมยนน

อนง วธการเผยแผพระพทธศาสนาในสโขทย ยงไดท าผานรปแบบการก าหนด

นโยบายทางสงคมและวฒนธรรม เชน มก าหนดประเพณการท าบญตกบาตรและฟงธรรม ประชาชน

ชาวสโขทยยด ปฏบตเปนประจ า คอ การท าบญตกบาตรทกวนตอนเชา หรอไปท าบญ ทวดในวน

ธรรมสวนะ วนส าคญทางศาสนา เชน วนเขาพรรษา วนออกพรรษา วนทอดกฐน ประเพณการบวช

โดยมความเชอวาการบวช เปนการชวยอบรม สงสอนใหเปนคนดและทดแทนพระคณพอแม ตลอดจน

ศกษาพระธรรมวนย ประเพณการสรางวดในเขตพระราชวง โดยไมมพระสงฆจ าพรรษา แตเพอใช

ประกอบพระราชพธทางศาสนาทส าคญ ๆ (เกศรนทร อ าข า, 2551) ไดแก วดมหาธาต นบวา เปนวด

ทใหญทสดในเขตพระราชวงแหงกรงสโขทย

ชวงท 3 วธการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยอยธยา มวธเผยแผผาน

นโยบายทางการเมองมความเดนชดขน กษตรยทกพระองคทรงท านบ ารงพระพทธศาสนาอยาง

ตอเนอง สนบสนนสงเสรมใหสงฆสาวกไดเผยแผหลกธรรมไดอยางมนคง การพฒนาวธการเผยแผ

โดยผานคมภรและเอกสาร เชน การสงคายนาพระไตรปฎก การแตงหนงสอ ต าราเรยน เชน ในสมย

สมเดจพระบรมไตรโลกนาถไดทรงพระราชนพนธมหาชาตค าหลวงรวมกบราชบณฑตในยค พรรณนา

เรองมหาเวสสนดรชาดกในแตละกณฑ เกยวกบหลกธรรมค าสอนมมากขน สวนวธการเผยแผโดย

ผานสญลกษณไดบรณาการกบหลกความเชอ และพธกรรมดงเดม เชน การกอสรางสถปเจดย พทธ

รป รวมถงพธกรรมทางศาสนาทเชอมโยงกบความเชอดงเดม เชน พธปลกเสกเครองรางของขลง

คาถาอาคมปองกนภย ใหอยยงคงกระพน เปนตน (ชาญวทย เกษตรศร, 2542)

ชวงท 4 วธการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยรตนโกสนทร ประกอบดวยวธหลก

ๆ ทปรากฏชด 4 วธดงน

(1) เผยแผดวยวธการสงพระภกษสงฆไปยงประเทศตาง ๆ เชน ในรชสมยรชกาล

ท 4 ไดทรงโปรดเกลาใหมการสงพระสงฆสายธรรมยต ไปเผยแผในประเทศเพอนบานคอประเทศ

กมพชา ในพทธศกราช 2398 โดยมอมรภรกขต (เกด อมโร) และพระมหาปาน พระภกษชาวกมพชา

ทไดอปสมบทในคณะธรรมยตไปเผยแผและตอมาพระมหาปานไดขนเปนพระสงฆราชฝายธรรมยต

องคแรกของประเทศกมพชาพระนามวา สมเดจพระสคนธาธบด (ศานต ภกดค า, 2555, หนา 3-9)

ในฝายของมหานกายในยคปจจบน ไดมพระโพธญาณเถร (หลวงปชา สภทโท) ผกอตงวดหนองปาพง

และวดสาขาอกจ านวนมากทงในประเทศและตางประเทศ (ปจจบนในประเทศไทยมวดสาขาจ านวน

35 241 สาขา 35 สาขาส ารอง 16 สาขาส ารวจ)3 ทานเปนตนแบบในการบรหารจดการวดและสาขาใหม

ประสทธภาพ เปนผน าพระพทธศาสนาไปเผยแผในโลกตะวนตก โดยใชวธให พระชาวตะวนตกสอน

ชาวตะวนตกดวยกนเอง ซงในตางประเทศมพระราชสเมธาจารย (โรเบรต สเมโธ) พระภกษผเปน

ศษยชาวอเมรกนเปนก าลงหลกส าคญในการเผยแพรพระพทธศาสนาในสงคมตะวนตก

(2) การเผยแผพระพทธศาสนาผานศาสนสถาน ศาสนาวตถ ตลอดจนการสราง

สถาบนทางการศกษาใหกบพระสงฆ โดยเฉพาะอยางยงในสมยรชกาลท 5 พระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหว ไดทรงท านบ ารงพระศาสนาและเผยแผพระพทธศาสนาเปนอยางมาก ไดทรง

อาศยพระเจานองยาเธอ กรมหมนวชรญาณวโรรส ผทรงผนวชอยทวดบวรนเวศวหาร ท านบ ารง

พระพทธศาสนาใหรงเรองในดานปรยตและปฏบต ทรงโปรดใหตงศนยการศกษาบาลทวดมหาธาต

เรยกวา “มหาธาตวทยาลย” ภายหลงไดมพระบรมราชโองการใหเปลยนนามใหมเปน “มหาจฬาลง

กรณราชวทยาลย” (มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย , 2555) และทรงโปรดใหตงมหามกฎราช

วทยาลยเปนศนยกลางการศกษาปรยตขนทหนาวดบวรนเวศวรวหารอกแหงหนง (มลนธมหามกฏราช

วทยาลย, 2536, หนา 13)

(3) การเผยแผผานสอเอกสารและคมภรตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยง การสงคายนา

พระไตรปฎกในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว และในสมยพระบาทสมเดจ

พระปกเกลาเจาอยหวไดการพระราชทานไปยงนานาประเทศ สงผลใหในสมยนน มผสนใจพยายาม

ศกษาอกษรไทยเพอสามารถอานพระไตรปฎกฉบบภาษาไทยได ทงไดมนกวชาการชาวตางประเทศได

สดดไววา พระไตรปฎกฉบบภาษาไทยสมบรณกวาฉบบทพมพดวยอกษรโรมนของสมาคมบาลปกรณ

ในประเทศองกฤษเปนอนมาก (สชพ ปญญานภาพ, 2550, หนา 20) นอกจากนยงมหนงสอและ

วรรณกรรมทแตงขนโดยพระสงฆไทยหลายรป เชน พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข) พระพรหม

คณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) ทไดแตงหนงสอทางวชาการไวมากมาย วธการเผยแผพระพทธศาสนาโดย

ผานสอของทานมความโดดเดนในเชงวชาการ การเขยนคมภร ไดแตงหนงสอเผยแผหลกพทธธรรม

มากมาย ทานไดเสนอแนวคดทเกอหนนใหมนษยไดสรางสรรคพฒนาตนเอง และสงคมจนบรรล

เปาหมายสงสดของชวตคอความพนทกข (ภทรพร สรกาญจน, 2552, หนา 163)

(4) การเผยแผผานนโยบายดานการเมองการปกครอง ในสมยตนรตนโกสนทร

สถาบนสงฆมความเสอมทรดเศราหมองเพราะการเสยกรงศรอยธยา ท าใหพระสงฆจ านวนไมนอย

3 ขอมลเพมเตม: สาขาวดหนองปาพงในประเทศไทย http://www.ubu.ac.th/wat/index.php?page=sakha

36 ประพฤตผดจากพระธรรมวนย พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชไดโปรดเกลาฯ ให

ตรากฎหมายคณะสงฆทเรยกวา “กฎพระสงฆ” ในชวงป พ.ศ.2325 – 2344 เปนจ านวน 10 ฉบบ

และใหเปนสวนหนงของกฎหมายตราสามดวง เพอชวยในการรกษาพระพทธศาสนาและส าคญ (ชาญ

ณรงค บญหนน, 2549, หนา 15-17)

นอกจากน วธการด ารงชวตตามหลกเศรษฐกจพอเพยงโดยพระบาทสมเดจพระ

เจาอยหวรชกาลปจจบน ถอเปนวธการเผยแผ ดวยวธการประยกตน าหลกธรรมเพอการพฒนา

เศรษฐกจตามแนวพทธ (ดนาร บญธรรม, 2555, หนา 245) ทรงด าเนนพระราชกรณยกจตามหลก

ความเปนกลยาณมตรและโยนโสมนสการ ทรงลงมอคนควา ทดลองใหรแจงดวยพระองคเองใน

โครงการพระราชด ารมากมาย และการทรงงานดวยหลกอทธบาทส นบวาเปนพระมหากรณาธคณ

เปนลนพนแกการเผยแผพระพทธศาสนาของไทย

การจดตงศนยฝกอบรมสมาธ ศนยปฏบตธรรม ดงเชนสถาบนจตตานภาพของพระ

ธรรมมงคลญาณ (วรยงค สรนธโร) ทไดรบความนยมอยางแพรหลายทงในและตางประเทศ ถอเปน

อกหนงวธการเผยแผพระพทธศาสนาทประสบความส าเรจอยางมาก โดยเฉพาะอยางยง สามารถดง

ความสนใจในหมฆราวาสตอการปฏบต วธการเผยแพรพระธรรมมความชดเจนเรองของรปแบบ

หลกสตรการฝกอบรม เชน หลกสตรครสมาธ มการตดตามประเมนผลอยางเปนระบบ สอดคลองกบ

วธการจดการศกษาในปจจบน

นอกจากน การแสดงธรรมโดยพระสงฆยงเปนวธทเราเหนไดโดยทวไปในสงคมไทย

นบแตอดตจนถงปจจบน วธการแสดงธรรมสามารถแยกออกไดเปน การเทศนา การปาฐกถา การ

อภปราย การโตวาท และการสนทนา ปจจบนวธการเผยแผพทธศาสนาในสงคมไทยโดยผานกลมของ

ฆราวาสไดมเพมมากขน เชน สถานปฏบตธรรมทจดตงขนโดยกลมฆราวาสเพอรองรบการเรยนการ

สอนรปแบบการปฏบตแบบตาง ๆ

พระไพศาล วสาโล (Siam Intelligence Unit, 2555) ไดแสดงความเหนถง

ประเดนทมการเผยแผธรรมผานกลมฆราวาสเพมขนวา สวนหนงเปนเพราะวถชวตของสงคมสมยใหม

ท าใหฆราวาสมโอกาสทางการศกษามากขน จงพงพาวดและพระสงฆนอยลง ครบาอาจารยทมาสอน

เปนฆราวาสมากขน และสถานทปฏบตธรรมกมความสะดวกสบายกวาวดในหลายประเดน เชน ม

สถานทจอดรถสะดวกกวาในวด ไมมความแออดเหมอนในวด ซงเปนผลใหประชาชนบางสวนมความ

สนใจศกษาและปฏบตธรรมผานสถานปฏบตธรรมทสรางไวเฉพาะ มากกวาการใชวดเปนสถานท

37 ในสวนของการเผยแผพระพทธศาสนาผานอปกรณสอรปแบบตาง ๆ ยงถอเปน

วธการทถกใชเรองมาตงแตอดตถงปจจบน พระครกาญจนกจโสภณ (2557, หนา 62-63) ไดจ าแนก

วธการเผยแผพทธศาสนาผานสอประเภทตาง ๆ โดยแสดงใหเหนววฒนาการตามยค กลาวคอ

เรมแรกของการเผยแผพทธศาสนาผานสอดวยการพด (มขปาฐะ) ตอมาจงเรมเผยแผดวยวธการ

บนทก หรอเขยนตามผนงถ า หรอจารกลงใบลาน แลวจงเรมพฒนามาเปนการพมพหนงสอ

พระไตรปฎก คมภร และต าราทางพระพทธศาสนา ในยคหลง วธการเผยแผพระพทธศาสนาผานสอ

มพฒนาการลอไปตามพฒนาการของสอ กลาวคอ มการเผยแผผานอปกรณสออเลกทรอนกส ทาง

วทย และโทรทศน และลาสดคอ การเผยแผพระพทธศาสนาดวยระบบดจตอล ผานดาวเทยมและ

อนเตอรเนต

นอกจากน วธการเผยแผพทธศาสนาในประเทศไทยยงมปรากฏใหเหนในรปแบบ

ของการจดตงเปนสถาบนการศกษาเชนกน ตวอยางเชน การจดตงโรงเรยนพทธศาสนาวนอาทตย

พระไพศาล วสาโล ไดแสดงความคดเหนพทธศาสนาในเมองไทย ไวตอนหนงวา "สงคมไทยนนยงคงม

ความเปน "รฐกงศาสนา" (Siam Intelligence Unit, 2555) กลาวคอ ประชาชนไทยสวนใหญถก

กลอมเกลาความเปนพทธ ผานระบบการศกษา ผานการรบความคดเหนโดยสอ เปนตน

แนวทางการเผยแผภายใตวธการวางแผนเชงนโยบาย เชน การจดตงศนยศกษา

พระพทธศาสนาวนอาทตย (ศพอ.) ทไดจดตงขนเปนครงแรกในป พ.ศ.2501 โดยเรมเปดด าเนนการ

ทมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎราชวรมหาวหาร กรงเทพมหานคร

จนกระทงในป พ.ศ. 2520 รฐบาลรวมมอกบกรมการศาสนาเพอสนบสนนงบประมาณด าเนนการ ท า

ใหเกดศนยการศกษาพระพทธศาสนาวนอาทตยขนหลายแหงและไดรบการสนบสนนจากรฐบาลทก

สมยตอเนองเรอยมา (กรมการศาสนา, 2551)

2.2 เนอหาหลกธรรมทใชในการเผยแผในสมยพทธกาลและสงคมไทย

2.2.1 เนอหาหลกธรรมในสมยพทธกาล

เนอหาหลกธรรมของพระพทธเจานน มจ านวนมากหลายหมวดหม แมจะเปน

เปาหมายเพอหลกเพอความดบทกขกตาม หากแตกขนอยกบระดบสตปญญาของผทไดรบการ

ถายทอดดวยเชนกน

38 หากจะแบงเนอหาพทธธรรมทงหมดโดยแบงตามระดบความสนใจของผฟงและ

ความเหมาะสมแลว สามารถแบงออกไดเปน 2 กลม คอ

(1) ธรรมะระดบศลธรรมหรอจรยธรรม (โลกยธรรม)

เปนหมวดธรรมะทเหมาะสมกบการด าเนนชวตประจ าวนและเพอการอย

รวมกนอยางผาสกในสงคม เชน หลกทศ 6 อนวาดวยการใหความเคารพและปรนนบตตอบคคลตาง

ๆ รอบขางทเกยวของ หลกอทธบาทส อปรหานยธรรม เปนตน

เนอหาธรรมในระดบน พระพทธเจาจะทรงแสดงแกคฤหสถเปนสวนใหญ

เนองดวยยงเปนกามโภคบคคล ตองเกยวของกบการท ามาหากนเพอเลยงชวตและครอบครว

หลกธรรมในระดบนจงเปนสงทมประโยชนตอการปฏบตตนในการด าเนนชวตของกลมคนเหลาน

(2) ธรรมะระดบปรมตถธรรม (โลกตรธรรม)

เปนธรรมะอนกลาวเนนถงเรองความทกขและทางดบแหงทกข เปนธรรมท

ชตรงไปถงแกนแทของพระพทธศาสนา เนอหาธรรมในระดบนจะเนนแสดงแกนกบวชในลทธตาง ๆ

ตลอดถงคฤหสถบางคน บางกลม ผทมปญญาวาสนาทจะไดเขาถงซงธรรม ตวอยางเนอหาธรรมะใน

ระดบปรมตถธรรม เชน อรยสจส อรยมรรคมองคแปด โพธปกขยธรรม เปนตน

ในสมยพทธกาลนน พระพทธเจาไดทรงเนนหนกในดานปรมตถธรรมเปน

หลก เนองจากเปนตวแกนสงสดในพระพทธศาสนา แมในเบองตนพระองคไดทรงแสดงธรรมใน

ระดบโลกยธรรมกได แตหากผใดททรงพจารณาวามอนทรยแกกลาพอสมควรทจะเขาใจและเขาถง

ธรรมขนสงแลว พระองคกจะแสดงธรรมะในระดบสงขนไปตามล าดบ ดงทพบไดในเนอหาธรรมะใน

บางหมวดทประกอบไปดวยทงระดบศลธรรมเบองตนไปจนถงระดบสงขน เชน อนปพพกถา 5 อน

ประกอบดวยหลกของ ทาน ศล สคคะ โทษของกามคณ และอานสงสของเนกขมมะคอการออกจาก

กาม

2.2.2 เนอหาหลกธรรมในสงคมไทย

เนอหาหลกธรรมทใชในประเทศไทยโดยเฉพาะในสงคมปจจบน มหลกการ

เดยวกนกบพทธกาล แตมเนอหาอน ๆ ทเดนชดมากกวาเนอหาทใชเผยแผในสมยพทธกาล คอ อโศก

ธรรม ไดแก หลกธรรมกลมทสบทอดมาจากหลกธรรมะตามนโยบายธรรมวชย ในสมยของพระเจา

อโศกมหาราช คอเปนค าสอนส าหรบประชาชนทวไปเพอเนนในการใชชวตไดอยางมความผาสก

(พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2555, หนา 35) กลาวคอ ทรงสอนธรรมตามจรยวตรของพระ

จกรพรรดธรรมราชา ไมไดสอนธรรมตามเทศนากจของพระสมมาสมพทธเจาและพระภกษสงฆ เนน

39 การไมเบยดเบยน การชวยเหลอกน ความสามคค ความกตญญ การปฏบตตามหลกทศ 6 เปนตน

ไมเนนการเอยชอหลกธรรมลก ๆ อยางอรยสจ 4 ขนธ 5 ปฏจจสมปบาท นพพาน อนเนองมาจากใน

สมยพระเจาอโศกมหาราชนน ไดทรงมงเนนใหประชาชนเลกนบถอความเชอจากลทธบชายญและมง

การอยกนดวยความไมเบยดเบยนชวต (พระรกษพล กลวฑฒโน, 2557, หนา 20)

หลกธรรมทใชเผยแผในประเทศไทยยคหลง เนนไปในรปแบบของศลธรรมทเหมาะ

กบแนวทางการด ารงชวตในยคสมยปจจบน หากแตกมการประยกตเนอหาธรรมะทงสองระดบมาใช

กบชวตของคนในยคปจจบนใหเหมาะสมกบยคสมยมากขน ดงเชน ทพระธรรมโกศาจารย (พทธทาส

ภกข) ผซงไดรบการยอมรบเรองค าสอนท เนนเนอหาหลกธรรมท เกยวของกบการด าเนนชวต

การศกษา เศรษฐกจ การเมองและศาสนา กลาวคอธรรมะส าหรบฆราวาส โดยธรรมะทสอนเพอการ

แนะแนวทางการด าเนนชวตมทงในระดบศลธรรมและปรมตถธรรมทลกซง โดยทานเปนผพยายาม

เปดเผยสงทมประโยชน สงสดในพระพทธศาสนา นนคอ นพพานส าหรบทกคน ชกชวนใหทกคน

ปฏบตใหไดรบผลและพสจนผลในชาตปจจบน ตวอยางเนอหาหลกธรรมทมกจะไดยนกนบอย ๆ คอ

ธรรมะ คอ หนาท หนาท คอ ธรรมะ ทานพทธทาสมธรรมะ ทคดสรรใหกบคนทกระดบ ทกต าแหนง

หนาทในสงคม เชน ธรรมะส าหรบเดก ส าหรบนกศกษา ส าหรบนกการเมอง ส าหรบศาลและตลา

การ เปนตน (สมเจตน ผวทองงาม, 2557, หนา 4)

ในสวนของธรรมะในระดบปรมตถธรรมนน มการแบงออกเปนสองสวน คอ สวน

ของฝงนกเผยแผดานวชาการและสวนของการปฏบตโดยตรง ซงจะเนนเผยแผไปในเฉพาะกลม

ผสนใจศกษาเปนหลก โดยกลมของผเผยแผเนอหาหลกธรรมนมจ านวนมากมายหลายกลม เชน กลม

อภธรรม กลมพทธทาสศกษา กลมพระสงฆทเนนแนวการปฏบตเพอมรรคผลซงมหลากหลายแนว

โดยไมไดมการแยกเปนฝายคามวาสหรออรญญวาส เหมอนในสมยสงคมไทยยคกอน

กลาวโดยสรปไดวา เนอหาหลกธรรมทปรากฏอยในสงคมไทยในปจจบนนน ยงม

ทงในสวนของธรรมะระดบศลธรรม (โลกยะ) และธรรมะในระดบปรมตถธรรม (โลกตตระ) โดยใน

ปจจบนจะเนนธรรมะส าหรบกลมคนหมมากในดานธรรมะระดบศลธรรมมากกวาระดบปรมตถธรรม

หากแตกมไดจ าแนกกลมหลกธรรมออกโดยองกบสถานภาพวาเปนนกบวชหรอฆราวาสอกตอไป

เนองจากในปจจบนไดเปดโอกาสชองทางใหฆราวาสผมความพรอมในการปฏบต สามารถศกษาและ

ปฏบตธรรมะในระดบปรมตถธรรมไดงายและสะดวกขน โดยไมจ าเปนบงคบใหตองเขาสวถชวตเชน

นกบวชกอนได

40 2.3 จดมงหมายของการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลและในสงคมไทย

2.3.1 จดมงหมายในการเผยแผสมยพทธกาล

พระธรรมเทศนาของพระพทธเจา ไมวาทรงแสดงทใดและแกใคร ยอมม

จดหมายเปนแนวเดยว คอมงใหเกดความเขาใจในสภาวะของสงทงหลายตามความเปนจรง และใหม

ทศนคตและการปฏบตตอสงเหลานนอยางถกตอง ในทางทเปนประโยชนทงแกตนเองและบคคลอน

แตเนอเรองและวธการสอนนน ยอมตางกนไปตามอปนสย ความถนด และความสนใจของผฟง

สดแตเรองใด วธการใดจะชวยใหเขาเขาใจธรรมไดด

ในครงเบองตนทพระพทธเจา ไดสาวกจ านวนประมาณ 60 องค ผไดบรรลธรรม

ไดเหนแจงตามธรรมททรงตรสรแลวนน กไดทรงประกาศในเชงนโยบาย ถงจดมงหมายของการเผย

แผหลกธรรมวนย (พรหมจรรย) ใหแกเหลาสาวกดงนวา

ดกอนภกษทงหลาย เธอทงหลายจงเทยวจารกไป เพอประกาศพรหมจรรย อนงาม

ในเบองตน ทามกลาง และทสด เพอประโยชน เพอเกอกล เพอความสขแกเทวดา

และมนษยทงหลาย เพออนเคราะหชาวโลก (ส .ส. 15/428/130)

อาจกลาวไดวา เปนการประกาศของพระพทธเจาเพอใหใหพระภกษผไดบรรล

ธรรมเหลานนไดออกไปเผยแผพระพทธศาสนา โดยจดมงหมายในพทธกาลนน คอ

(1) เพอประโยชนแกชนทงหลาย คอ มงปรารถนาจะสรางประโยชนอนสงสดแก

หมชน โดยไมแบงชนวรรณะ ไมวาจะเปนวรรณะกษตรย พราหมณ แพศย หรอศทร แมกระทง

จณฑาล

(2) เพอเกอกลแกคนจ านวนมาก คอ มจดมงหมายในการน าธรรมทไดตรสรแลว

กระจายใหกวางขวางเพอเกอกลแกชนหมมาก

(3) เพอความสข แกมนษยและเทวดาทงหลาย กลาวคอ พระองคมไดม

จดมงหมายเพยงจะชทางแหงความสขใหเพยงแกกลมของมนษย หากแตรวมไปถงกลมของทวยเทพ

เทวา ใหไดรบประโยชนสงสด

(4) เพออนเคราะหชาวโลก คอ แมพระพทธองคเอง หรอพระภกษสงฆผท าหนาท

เปนผเผยแผธรรม ไดจารกไปถงทแหงใดกตาม กพงกระท าไวในใจทจะน าธรรมะทไดศกษาดแลวนน

ไปอนเคราะหแกชาวโลกทงหลาย

41 อยางไรกตาม แมในชวงตนหลงจากการตรสรอนตรสมมาสมโพธญาณของ

พระพทธเจา ไดทรงมงหมายทจะเผยแผใหกบบคคลทมปญญาและอนทรยพรอม โดยไดทรงสราง

พระสงฆสาวกผรตามใหเกดขน โดยงานเผยแผพระพทธศาสนาในชวงแรกนน เหลาพระสาวกตอง

อาศยความเพยรเปนอยางมากเพอจะใหมหาชนทงหลายไดมความเขาใจและเขาถงค าสอนใน

พระพทธศาสนา หลงจากทการตรสร 9 เดอนของพระสมมาสมพทธเจา พระพทธองคไดทรงแสดง

หลกอนเปนหวใจส าคญของพระพทธศาสนาแกเหลาพระสาวกในวนเพญเดอนมาฆะ (เดอน 3) อน

เรยกวา “โอวาทปาฏโมกข” ซงถอไดวาเปนหลกแนวทางส าหรบผเผยแผพระพทธศาสนาไดแก การไม

ท าบาปทงปวง การท ากศลใหถงพรอม การท าจตใหขาวรอบ ซงเปนโอวาททพระพทธเจาทงหลายใน

อดตไดใชเปนหลกค าสอนของพระพทธศาสนาอกดวย

จดมงหมายอกสวนหนงของการเผยแผพระพทธศาสนา คอ การมงหมายทจะใหศา

สนกชนไดส าเรจซงอรรถประโยชนอนสงสด 3 ประการกบชวตของตนเอง ไดแก

(1) ทฏฐธมมกตถะประโยชน คอ มจดมงหมายใหเกดประโยชนปจจบน หรอ

ประโยชนในภพนแกผไดสดบฟงซงพระธรรม

(2) สมปรายกตถะประโยชน คอ ประโยชนในเบองหนา หรอประโยชนในภพหนา

เชนการใหบ าเพญกศลกรรม ละอศลกรรม

(3) ปรมตถะประโยชน คอ ประโยชนอยางยง หรอประโยชนสงสด นนคอการถา

ถงซงพระนพพาน

กลาวโดยสรป เปาหมายในการศกษาพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลนน ม

จดมงหมายสดทายคอการใหสาวกและศาสนกไดเขาถงซงความดบทกขอยางสนเชง ตามล าดบของ

อนทรยและสตปญญา และทรงเนนใหเหลาสาวกไดน ารปแบบวธการปฏบตตนเพอถงความพนทกขท

ไดศกษาดแลวไปเผยแผใหแกมหาชน เพอประโยชน เพอความสข เพออนเคราะหเหลามหาชน

นนเอง

ตอมาในสมยของพระเจาอโศกมหาราช จดมงหมายของพระพทธศาสนานน ถก

น ามาใชเปนสวนหนงของการบรหารบานเมอง โดยมการใชผานนโยบายทางการเมองตาง ๆ พระ

พรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) ไดใหความเหนวา ในรชสมยของพระเจาอโศกมหาราช ทานไดทรงเอา

พระทยใสในงานพฒนาประชากรอยางยงถงกบไดท าศลาจารกสอนธรรมแกประชาชน โดยธรรมท

สอนในจารกนนกเนนในดานทฏฐธมมกตถะ (ประโยชนในปจจบน) อยางชดเจน (พระพรหมคณภรณ

(ป.อ.ปยตโต), 2552, หนา 65) จงพอจะเหนไดวา จดมงหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาหลง

42 พทธกาลในยคของพระเจาอโศก ไดถกปรบเปลยนไปเพอเปนเครองมอในเชงรฐศาสตร คอน ามาใชใน

การปกครองบรหารบานเมองเพอความผาสกของราษฎรประชาชน

2.3.2 จดมงหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศไทย

ประมาณป พ.ศ.1900 ในยคสมยสโขทย พอขนรามค าแพงมหาราชไดรบ

พระพทธศาสนานกายเถรวาท ลทธลงกาวงศ (รามญเกา) จากลงกาผานเมองนครศรธรรมราชมาส

สโขทยและนกายนยงไดเผยแผไปยงอยธยา ละโว ชวา (หลวงพระบาง) เชย งใหม และเชยงตง

(ประเสรฐ ณ นคร, 2531, หนา 15)

การเผยแผพระพทธศาสนาในสมยสโขทย ไดน าพระพทธศาสนามาเปนเครองมอ

ในการชวยเหลอการปกครอง ซงระบบการปกครองในสมยนนเปนระบบปตราชาธปไตย หาก

ประชาชนไมไดรบความเปนธรรมใด ๆ ในกรณพพาท กสามารถสนกระดงหนาประตวง เพอจะท า

เรองถวายฎกาตอพระมหากษตรย และพระองคกจะท าการตดสนดวยพระองคเอง ทงนพระองคไดใช

หลกธรรมในพระพทธศาสนามาขดเกลาจตใจของประชาชนอยเสมอ โดยการทไดทรงอนญาตใหม

การสรางพระแทนมนงคศลาบาตร ไวกลางดงตาล และ (อางแลว , 2531, หนา 19) ไดอาราธนาพระ

มหาเถระจากเมองนครศรธรรมราชรวมทงจากเมองตาง ๆ มาแสดงธรรมในทกวนพระ มการบรจาค

ทาน รกษาศล ฟงพระธรรมเทศนา ซงถอไดวามจดมงหมายทใชพระพทธศาสนาในการปกครอง

บานเมองใหมความปกตสข

ในสมยอยธยา จดมงหมายของการเผยแผขยายพระพทธศาสนานน ยงคงมความ

เกยวกบของการน ามาชวยสรางความเปนปกแผนใหแกประเทศ ยคพระเจาอยหวบรมโกศเปนยคท

พระพทธศาสนามความเฟองฟมากเนองจากพระองคทรงมความพระราชศรทธาเลอมใสใน

พระพทธศาสนาเปนอนมาก ไดโปรดเกลาฯ ใหบรณปฏสงขรณวดตามหวเมองตาง ๆ เชน วดปาโมก

วดพระศรสรรเพชญ วดหนตรา ทงยงมนโยบายทใหความส าคญกบการศกษาพระพทธศาสนาเปน

พเศษ โดยก าหนดใหผทจะสามารถถวายตวเขารบราชการ ตองผานการบวชเรยนมาแลว (อดม

ประมวลวทย, 2508, หนา 23-24)

ในสมยรตนโกสนทรเปนตนมา พระพทธศาสนากลายเปนสถาบนสวนหนงทม

ความเขมแขงมการจดการบรหารองคกรอยางเปนระบบ การเผยแผพระพทธศาสนามจดมงหมายทง

สองสวน คอ มงหมายใหพทธศาสนกชนไดรบประโยชนในปจจบนหรอทฏฐธมมกประโยชน โดยการ

ใชหลกธรรมทสามารถใชไดในชวตประจ าวนเพอการอยรวมกนโดยไมเบยดเบยน เชน หลกของศล

43 หลกความกตญญ และหลกธรรมทสรางประโยชนในเบองหนาและประโยชนสงสด คอ การปฏบต

เพอความพนทกขตามล าดบอนทรยทจะสามารถกระท าได

2.4 กลมเปาหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลและในสงคมไทย

กลมเปาหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาในชวงสมยพทธกาลจนมาถงสมยสงคมไทย

นน มความแตกตางกนในแตละยคสมย โดยสามารถจ าแนกไดดงน

2.4.1 กลมเปาหมายในสมยพทธกาล

ในแรกเรมทพระพทธเจาไดเผยแผพระพทธศาสนานน พระองคไดมงทจะเผยแผ

พระธรรมค าสอนโดยเนนถงกลมของนกบวชผแสวงหาทางพนทกขเปนกลมแรก ดวยสาเหตทไดทรง

เลอกเปนกลมเปาหมายแรกเนองมาจากกลมของนกบวชเหลาน มปฏปทาไปในทางใกลเคยงกน และ

เปนผมโอกาสไดบรรลธรรมตามพระองคไดงาย มธลคอกเลสยงนอย ดงทปรากฏในพทธปรวตกกถา

เบองตนวาไดทรงระลกถงอาฬารดาบสและอทกดาบส หากกทรงพบวาไดสนชพไปกอนหนาวนทจะ

ไดตรสรเสยแลว 7 วน จากนนกจงไดด ารถงกลมของปญจวคคย ดวยใชเหตในการพจารณาวาบคคล

ใดมโอกาสรเหนธรรมทวถง มอนทรยแกกลาพอควรตอการบรรลธรรมกอน กทรงโปรดบคคล

เหลานนตามล าดบ (ว.ม.4/10/12) อกประการกเพอจะไดประจกษพยานของผเขาถงธรรม ซงกลม

นกบวชทเวนจากการบรโภคกามเหลาน มโอกาสทจะสามารถเขาใจและเขาถงธรรมไดมากกวากลม

คนอน ๆ ทยงเปนกามโภคบคคล

หลงจากนน เมอมสาวกผบรรลตามค าสอน เปรยบดงไดทรงมพยานในการรเหน

ธรรมตามพระองคแลว กไดทรงมงกลมเปาหมายไปทผน าทางการเมองหรอผปกครอง เนองจากเปน

กลมทอทธพลตอมวลชนในสมยนนมาก สามารถใหไดทงคณและโทษ กลมนกปกครองสวนใหญคอ

กลมวรรณะกษตรย ยกตวอยางเชน การไดไปโปรดพระเจาปเสนทโกศล พระราชาแหงแควนโกศล

(ว.ม. 2/731-732/606-607) หรอการทไดทรงไปโปรดพระเจาพมพสารผเปนเจาเมองแหงแควนมคธ

โดยเมอหลงทรงพระองคทรงแสดงอาทตตปรยายสตรโปรดชฎล 3 พนองและบรวาร 1,000 คน ท

ต าบลคยาสสะ แควนกาสแลว พระเจาพมพสารไดทราบขาวการเสดจของพระพทธเจา ซงกอนหนา

นสมยพระพทธเจายงทรงเปนพระโพธสตวแสวงหาทางพนทกขอย พระเจาพมพสารไดชวนพระให

โพธสตวรวมกนครองราชยสมบต โดยถงกบจะยกโภคทรพยและสมบตต าง ๆ ให (ข .ส .

44 25/354/367-368) จนภายหลงทไดทรงตรสรแลวประมาณ 9 เดอน จงไดทรงไปโปรดพระเจาพม

พสารและยงพระเจาพมพสารใหเขาถงซงโสดาปตตผล (ว.ม. 4/57-63/51-56)

กลมผน าทางสงคมเชนคฤหบดเศรษฐ กเปนกลมเปาหมายทพระพทธองคไดไป

โปรดเชนกน กลมบคคลเหลานมความใกลชดกบชมชนและเปนจดเชอมตอระหวางชมชนกบ

ผปกครอง สามารถเปนก าลงของพทธบรษทฝายคฤหสถไดด เชน การทไดทรงไปโปรดเมณฑกคหบด

(ว.ม. 5/83-85/88-96) เศรษฐในภททยนคร แควนองคะ การไดโปรดอนาถบณฑกคฤหบด กรงสาวต

ถ จนไดดวงตาเหนธรรม (ว.จล.7/250-251/84-85) และไดสรางวดพระเชตวนมหาวหารถวายแด

พระพทธเจาและหมสงฆ และไดอปฏฐากดแลเปนระยะเวลายาวนาน

ในขณะเดยวกน แมพระองคจะไดทรงเสดจเผยแผพระธรรมแกเหลานกบวช

กษตรย และเศรษฐหรอกลมผน าชมชนแลวกตาม พระองคกมไดทรงละเลยกลมคนในวรรณะต า

พระองคยงทรงใหความส าคญกบประชาชนทวไป รวมถงคนยากไร ดงทไดปรากฏในหลายคราดง

ตวอยางเชนทพระองคไดเสดจโปรดธดาลกชวงหก ผไดเจรญมรณานสตตดตอกนถง 3 ป และทรงเหน

วามอปนสยบรรลโสดาปตตผลได จะไดทรงเสดจจากพระเชตวนพรอมพระภกษ 500 รป ไปประทบ

ในอคคาฬววหาร เมองอาฬว ในวนนนแมเหลาชาวเมองจะไดถวายทานแกพระพทธเจาและเหลา

พระภกษสงฆแลว แตพระองคกมไดทรงกระท าอนโมทนา เพอรอคอยการมาของนาง และไดทรง

สนทนาธรรมกบนางจนยงใหนางบรรลซงโสดาปตตผล (ข.เถร.26/17/19-20) หรอการทไดเสดจเพอ

ไปโปรดคนเลยงโคผเขญใจระยะทางไกลถง 30 โยชน ซงคนเลยงโคผนไดท าโคหายและตามหาจนพบ

จงไดตอนโคเขาไปถงพระวหาร เมอพระพทธองคทรงทราบไดสงใหจดอาหารใหคนเลยงโคบรโภค

ในอรรถกถาธรรมบท กลาววาการทพระพทธเจาไดสงใหจดอาหารใหคนบรโภคนมเพยงครงนครง

เดยว เมอคนเลยงโคไดทานอาหารจนอมแลว จตมความสงบ พระพทธเจาจงไดทรงแสดงอนปพพก

ถาและอรยสจสแกเขา ยงใหบรรลซงโสดาปตตผล (ธ.อ.3/317 -9) หรอแมกระทงตวอยางในอดต

สมยพระกสสปสมมาสมพทธเจา พระองคกยงไดทรงโปรดมหาทคตะ (ผเขญใจอยางมาก) ผทม

ศรทธาและปรารถนาจะเลยงพระภกษ 1 รป ซงในขณะเหลาพระราชาและคหบด ไดนมนตพระภกษ

ไปเกอบหมดทงวด เหลอเพยงแตพระกสสปพทธเจาเพยงพระองคเดยว พระองคกยงไดทรงรบ

นมนตและเสดจไปยงเรอนของมหาทคตะผน และไดกระท าอนโมทนาแกมหาทคตะจนเกดความ

ปลาบปลมปตเปนอนมาก (ข.เถร.อ. 5/64) ขอนแสดงใหเหนวา พระพทธเจาทก ๆ พระองคแมใน

อดต

45 นอกเหนอจากน พระองคกมไดทรงมกลมเปาหมายเฉพาะในหมของมนษยเพยง

เทานน แมเหลาทวยเทพเทวดาตลอดจนถงพรหม ดงทไดทรงเสดจไปจ าพรรษาเพอโปรดพทธ

มารดาและเหลาเทวดา ณ สวรรคชนดาวดงส แลวทรงแสดงอภธรรมปฎกแกพระพทธมารดา (ม.อ.

3/2/231) การไดโปรดอนทกะและองกรเทพบตรใหบรรลซงโสดาปตตผล หรอการทไดโปรดพก

พรหมผมความเหนผด (ทฏฐอนลามก) คอเหนวาตนมความเทยง ไมเกด ไมแก ไมจต ใหมความเหนท

ถกตองตามความเหนจรง (ม.ม.12/551-555/417-421) ซงจะเหนไดวาพระองคทรงไมละเลยสตว

โลกไมวาจะอยในภมใด หากยงสามารถโปรดได เวนแตในบางภพภมทไมมโอกาสจะบรรล ธรรมหรอ

สดบตรบฟงพระธรรมไดดงเชนในอรปพรหมบางประเภทหรออบายภม เปนตน

อยางไรกตาม จะเหนไดวาการทพระพทธองคจะเลอกโปรดบคคลใด พระองคกยง

ทรงพจารณาถงระดบของสตปญญาและอนทรยของบคคลนน ดงทไดแสดงถงบว 3 เหลาไวดงนวา

ดกรราชกมาร เมออาตมภาพตรวจดโลกดวยพทธจกษ กไดเหนหมสตวซงมกเลส

ดจธลในจกษนอยกม มกเลสดจธลในจกษมากกม มอนทรยแกกลากม มอนทรย

ออนกม มอาการดกม มอาการเลวกม จะพงสอนใหรไดงายกม จะพงสอนใหรได

ยากกม บางพวกมปกตเหนโทษในปรโลกโดยเปนภยอยกม เปรยบเหมอนในกอบว

ขาบ ในกอบวหลวง หรอในกอบวขาว ดอกบวขาบ ดอกบวหลวง หรอดอกบวขาว

ซงเกดในน า เจรญในน า บางเหลายงไมพนน า จมอยในน า น าหลอเลยงไว บาง

เหลาตงอยเสมอน า บางเหลาตงขน พนน า น าไมตด ฉนใด ดกรราชกมาร เมออา

ตมภาพตรวจดโลกดวยพทธจกษ กฉนนน (ม.ม.13/511/349)

ดงทปรากฏเบองตน คอ ไดทรงแบงบคคลออกเปน 3 ประเภท ตามระดบของ

กเลสทม ระดบของอนทรยและอาการ โดยไดทรงอปมาวาเหมอน 1) บวทยงไมพนน า 2) บวทตงอย

เสมอน า และ 3) บวทพนน า พรอมทจะบานเมอไดรบแสงอาทตย เปรยบเสมอนผมปญหาเตมรอบ

พรอมทจะบรรลธรรมหากไดเพยงฟงซงพระธรรมจากองค

กลาวโดยสรปไดวา กลมเปาหมายของพระพทธเจาไดเสรจไปโปรดนน มไดแบง

ชนชนวรรณะหรอแมกระทงภพภมทอยอาศย เพยงแตหากยงอยในวสยทจะบรรลธรรมหรอเพยงรบ

ฟงพระธรรมพอเปนอปนสยปจจยสงสมไปได พระพทธองคกจะเสดจไปโปรดตามกาลเวลาท

เหมาะสม โดยไดทรงใชหลกเกณฑในการพจารณาถงระดบสตปญญาและระดบของอนทรยของ

บคคลนน ๆ เปนหลกอกดวย

46 2.4.2 กลมเปาหมายในสงคมไทย

กลมเปาหมายของการประกาศพระพทธศาสนาในยคเรมแรกคอกลมประชาชน

ทวไป นบแตพระพทธศาสนาเขาสดนแดนสวรรณภม (หรอประเทศไทยในปจจบน) ในสมยพระเจา

อโศกมหาราช หรอในยคสมยสโขทย มบนทกในหลกศลาจารกวา พอขนรามค าแหงทรงนมนตพระ

เถระขนนงบนพระแทนแลวแสดงธรรมใหลกจาว ลกขน ไพรฟาขาไทไดสดบฟง คนสโขทยสมยนน

ทรงศลเมอชวงเขาพรรษาทกคน (พระรกษพล กลวฑฒโน, 2557, หนา 24) กลาวคอ กลมเปาหมาย

ในการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยสโขทยคอกลมประชาชนทวไปทกระดบ

ตงแตสมยสโขทยเรอยมาจนถงกรงรตนโกสนทร กลมเปาหมายของการเผยแผ

พระพทธศาสนาเรมเดนชดคอ กลมนกปกครอง อนไดแก พระมหากษตรยและเจาเมอง คอ กลมท

ไดคลกคลกบพระพทธศาสนา ทงยงเปนผทมศกยภาพในการน าศาสนาไปเผยแผใหกบราษฎร พระ

ครมงคลปญญากร (2557, หนา 10) ไดตงขอสงเกตไวในบทความเรอง “พฒนาการการเผยแผ

พระพทธศาสนาแตพทธกาลถงปจจบน” วาการเผยแผพทธธรรมในกลมประเทศเอเชยตะวนออกใต

โดยใชการจารกนน ใชภาษาดงเดมของพระพทธศาสนา ซงยากแกการเขาใจตอบคคลทวไปดวยเหตน

อาจเปนขอจ ากดทท าใหกลมผศกษาพทธธรรมในอดต จ ากดอยเพยง ‘กลมพระสงฆผบวชเรยนและ

กลมกษตรยนกปกครอง’ หากแตปจจบน กลมชาวไทยพทธทสนใจพระธรรม คอ กลมฆราวาส

ปญญาชน เนองจากเทคโนโลยสมยใหมทท าใหคนรนใหมเขาถงพระพทธศาสนาไดงายขน

2.5 ปญหาและอปสรรคในการเผยแผพระพทธศาสนา

2.5.1 ปญหาและอปสรรคในการเผยแผสมยพทธกาล

หลงจากการตรสรของพระสมมาสมพทธเจา พระองคใชเวลาในการเผยแผตลอด

พระชนมชพถง 45 พรรษา แมการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาล จะประสบผลส าเรจเปน

อยางมาก เหนตวอยางไดจากการทสามารถดงบคคลทกวรรณะใหมาอปสมบทในพระพทธศาสนา

และยงสามารถวางรากฐานของพระพทธศาสนาใหเปนปกแผนมนคงไดกตาม หากแตกยงมปญหา

และอปสรรคในการเผยแผพระพทธศาสนาอยมากมายเชนกน โดยสามารถสรปไดดงน

(1) ปญหาจากภายนอก หมายถง ปญหาอนเกดมาจากบคคลหรอปจจยทอย

ภายนอกพระพทธศาสนา คอ การถกกดกนจากความเชอเดม คอ ศาสนาพราหมณและลทธตาง ๆ ทม

47 เปนจ านวนมากในยคสมยนน ในสามญญผลสตร พระเจาอชาตศตรไดทลถามพระพทธเจาถงลทธ

ใหญ ๆ ทมชอเสยงในสมยนน 6 ลทธ หรอเรยกวาลทธครทง 6 อนไดแก 1) ปรณกสสปะ 2) มกขลโค

ศาล 3) อชตเกสกมพล 4) ปกธกจจายนะ 5) สญชยเวลฏฐบตร 6) นครนถนาฏบตร (ท.ส.9/94-

99/49-56) ซงแตละลทธกมความเชอวาศาสดาผเปนครของตน ไดบรรลเปนอรหนตแลว และแตละ

ศาสดาเจาลทธกอางวาค าสอนของตนเทานนทถกตอง ยงศาสนาของพระพทธเจามความเจรญและ

กวางขวางมากเทาไหร ลากสกการะอนเกดแตศรทธาทมตอพระรตนตรยกยอมมมากขน สงผลใหเจา

ลทธเดยรถยอน ๆ มความอจฉารษยา และหาวธทจะท าลายพระพทธศาสนาอยเสมอเชนครงหนงท

เดยรถย ไดจางปรพาชกา (นกบวชหญงททองเทยวจารกไป) ชอวานางจญจมานวกาซงเปนหญงทมรป

งาม โดยใหนางเสแสรงวาตนไดตงครรภกบพระพทธเจา เพอจะใหมหาชนผมศรทธาในพระองคเกด

ความเขาใจผด แตในทายทสดมหาชนกรความจรงและนางกไดถกธรณสบสมหานรกอเวจ (ข.ธ.อ.

25/145/9)

นอกจากน ยงมการตอตานจากญาตพนองรวมสมยทถอระบบวรรณะเดมตาม

แบบของศาสนาพราหมณทไมยอมรบค าสอนทถอวาเปนการยกเลกระบบวรรณะแบบเดมออกทงสน

ซงถอวาเปนปจจบนภายนอกทพระพทธองคและเหลาสาวกเองไดประสบพบเจออยเกอบตลอด

พระชนมายในการเผยแผพระพทธศาสนา

(2) ปญหาจากภายใน หมายถง ปญหาอนเกดจากบคคลภายในพระพทธศาสนา

ไดแก ปญหาความแตกตางของสาวกทเขามาอปสมบทในพระพทธศาสนาทมความแตกตางกนทง

ทางดานชนชนและตระกลและยงมความประพฤตทไมเหมาะสมกบการเปนกบการด ารงชวตเชน

นกบวช ซงพระพทธองคกทรงแกไขดวยการททรงบญญตสกขาบทตาง ๆ ในกาลทเหมาะสม และ

ปญหาของผทเขามาบวชเพราะตองการลาภสกการะในพระพทธศาสนา รวมทงปญหาจากบคคลท

ตองการเปนใหญในพระพทธศาสนา คอ พระเทวทต ผทปรารถนาจะเปนใหญกวาพระพทธเจา พระ

เทวทตไดท ารายพระพทธเจาถงหลายครง ทงสงคนไปลอบปลงพระชนม (ว.จ.7/368/148 -149) ท า

โลหตปบาท (ว.จ.7/372/150-151) ขอปกครองสงฆเองแทนพระพทธองค (ว.จ.7/361/141) แตใน

ทายทสดพระเทวทตกโดนธรณสบดวยกรรมทตนไดกระท าเอาไวนนเอง

2.5.2 ปญหาและอปสรรคในการเผยแผในสงคมไทย

เมอพระพทธศาสนาไดเขามาสประเทศไทย ซงเทาทปรากฏหลกฐานอยในชวง

สมยสโขทยโดยพบจากหลกศลาจารกของพอขนรามค าแหง ซงเปนพระเจาแผนดนรชกาลท 3 ใน

48 ราชวงศพระรวง หลงจากนนพระพทธศาสนากไดรบการอปถมภค าชมาตลอด ปญหาทปรากฏในการ

เผยแผในยคตนมกเปนปญหาทเกดจากภายนอกมากกวาภายนอก

ในรชสมยของสมเดจพระนารายณมหาราช ปรากฏหลกฐานวาการบวชเรยนเปน

ทนยมกนมาก ในสมยนน หากผใดเขาบวชในพระพทธศาสนาจะไดรบการอปถมภอยางด ท าใหมคน

หลบเลยงราชการบานไปบวชเปนจ านวนมาก สมเดจพระนารายณมหาราชจงมรบสงใหหลวงสรศกด

เปนแมกองประชมสงฆเพอทดสอบความรของพระภกษสามเณรในสมยนน หากผใดทไมมความรใน

พระพทธศาสนา หรอตองการบวชเพอหลบเลยงราชการ กจะถกบงคบใหลาสกขาไป ทงในสมยนน

ยงปรากฏการใชพระพทธศาสนาเปนเครองมอในการหนราชภยตาง ๆ (พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต),

2540, หนา 153)

ในสมยอยธยาน ไดปรากฏปญหาจากภายนอกคอ เมอเรมมการคาขายกบชาว

ยโรปมากขน นอกจากการทชาวยโรปจะน าสนคามาขายแลว กไดท าครสตศาสนาเขามาเผยแพรดวย

มการพยายามทจะเปลยนใหประเทศไทยในสมยนนหนมานบถอศาสนาครสต ครงหนงพระเจาหลยส

แหงฝรงเศส ซงมสมพนธไมตรเปนพเศษกบพระนารายณมหาราช ไดทรงสงราชทตมาเพอเจรญพระ

ราชไมตรและทลเชญเขารตเปนครสตดวย ในชวงประมาณ พ.ศ.2228 หากแตสมเดจพระนารายณ

มหาราชกทรงมพระปรชาญาณยงจงไดทรงแกไปวา หากพระผเปนเจาพอพระทยใหเขารตเมอใด กจะ

ทรงบนดาลใหเกดขนในพระทยเมอนน (เดอน ค าด, 2529, หนา 2) จงท าใหพระพทธศาสนาใน

ประเทศไทย พนจากการถกรกรานโดยศาสนาอน ๆ ภายนอก

ในสมยรตนโกสนทร ไดปรากฏปญหาภายในเกยวกบการประพฤตตนไมเหมาะสม

ของผเขามาบวช สมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชจงไดทรงโปรดเกลาฯ ใหตรากฎหมายทใช

กบพระสงฆอนเรยกวา กฎพระสงฆ ในชวงระหวางป พ.ศ.2325 – พ.ศ.2344 เปนจ านวน 10 ฉบบ

โดยมพระราชประสงคเพอจะใหพระภกษ สามเณร ไดประพฤตตนใหเหมาะสม และไดวางโครงสราง

การปกครองใหพระราชาคณะ เจาอธการ ไดดแลปกครองและลงโทษตามสมควรแกโทษ

จากการศกษาในบทท 2 สามารถสรปแนวทางการเผยแผในสมยพทธกาลและใน

สงคมไทยไดคอ การเผยแผสมยพทธกาล พระพทธองคทรงเผยแผดวยพระองคเองและอนญาตให

พระสงฆสาวกของพระพทธองคไดยดหลกพระธรรมวนยในการปกครองโดยไดรบการสนบสนนจาก

ผน าทางการเมอง เชน กษตรย ผปกครอง และผน าทางสงคม เชน คฤหบด เศรษฐ ดวย

จดมงหมายเพอน าหลกธรรมค าสอน ชทางทางดบทกขแกกลมเปาหมายในทกระดบ โดยมรปแบบ

การเผยแผผานบคคล ศาสนวตถ สอและนโยบายทางสงคมอยางชดเจนในยคสมยของพระเจาอโศก

49 มหาราชเปนตนมา มเนอหาหลกธรรมทเนนในดานปรมตถธรรมเพอความหลดพนมากกวาการเนนใน

ดานระดบศลธรรม และในสมยพระเจาอโศกหลกธรรมในดานปรมตถธรรมจงคอยลดลงเหลอเฉพาะ

กลมของนกบวชเปนหลก แตจะเนนหนกในดานระดบศลธรรมเพอความสงบสขของสงคมสวนรวมใน

กลมของคฤหสถผเปนประชาชนทวไป

แนวทางการเผยแผในสงคมไทยในอดตถงปจจบน มรปแบบในการเผยแผผาน

บคคลคอพระสงฆรวมทงอบาสกอบาสกา จดมงหมายหลกเพอสรางความผาสกใหแกสงคม ในยค

ปจจบนเนอหาหลกธรรมยงด ารงในสวนของศลธรรมและปรมตถธรรม เพยงแตกลมเปาหมายไมได

แยกโดยสถานภาพวาเปนนกบวชหรอคฤหสถ หากแตแบงกนตามความสนใจเฉพาะบคคล และม

การเผยแผโดยคฤหสถแยกเปนเอกเทศไปจากการศกษาโดนตรงผานวดเพมมากขน

50

บทท 3

การเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

ในบทน มงศกษาเนอหาเชงส ารวจขอมลเรองแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาท

ขยายไปยงโลกตะวนตก โดยศกษาแนวทางจากพระพทธศาสนาทกนกาย ทงเถรวาทในเมองไทย

ตลอดจนมหายาน(เซน)ตามแนวทางทานตช นท ฮนห หรอนกายวชรยานตามแนวทางขององคดา

ไลลามะแหงทเบต เปนตน เพอทจะไดประมวลแนวทางการเผยแผในโลกตะวนตกทสมฤทธผลในวง

กวางในหลายแนวทาง โดยจะกลาวถงความเปนมาของการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

เพอใหเหนภาพรวมของการน าพระพทธศาสนาไปเผยแผในโลกตะวนตกโดยพระสงฆไทย ในสวนของ

การแบงประเดนศกษาจะแบงออกเปน 4 ประเดน ดงเชนในบทท 2 กลาวคอ (1) วธการเผยแผ (2)

เนอหาทใชเผยแผ (3) จดมงหมายในการเผยแผ และ (4) กลมเปาหมาย พรอมดวยขอมลดาน

สภาพการณในปจจบน ตลอดจนปญหาและอปสรรคในการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

3.1 ความเปนมาของการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

พระพทธศาสนาขยายตวจากซกโลกตะวนออกไปสตะวนตกตงแตสมยของพระเจาอโศก

มหาราช แตกไมปรากฏหลกฐานทชดเจนวาพระพทธศาสนาคลนแรกนนรงเรองและขยายตวออกไป

กวางไกลแคไหน

เสถยร โพธนนทะ ไดสนนษฐานถงการเรมตนของพระพทธศาสนาเขาสดนแดน

ตะวนตกไววา พระพทธศาสนาเรมเขาสดนแดนตะวนตกตงแตเมอคราวตตยสงคายนาในสมยพระเจา

อโศกมหาราช ประมาณพทธศตวรรษท 3 ทมการสงสมณทตไปยงนอกชมพทวปครงแรก (เสถยร

โพธนนทะ, 2544, หนา 165) คอสนนษฐานวากลมพระสมณทตคณะท 6 ซงมพระมหารกขตเปน

หวหนาคณะ ไดไปเผยแผพทธศาสนาในเอเซยกลาง (โยนกประเทศ) ซงปจจบนไดแกดนแดนทเปน

ประเทศอหราน ตรก และอาจกนขอบเขตไปถงกลมประเทศยโรปได

51 อยางไรกด ยงไมมปรากฏหลกฐานแนชดวา พระพทธศาสนาไดเขาสดนแดนตะวนตก

ในชวงใด หากแตพทธศาสนาเรมเปนทรจกอยางขวางกวางในชวงครสศตวรรษท 19 เปนตนมานเอง

ในหวขอน ผวจยจะศกษาขอมลเฉพาะประเทศโลกตะวนตกทมการเผยแผ

พระพทธศาสนาเปนมาเวลานานและไดมการเผยแผโดยการน าของคณะสงฆไทยเปนขอมลหลก เพอ

จะไดเหนภาพรวมของภาพการณปจจบนของการเผยแผพระพทธศาสนาไดอยางชดเจน

3.1.1 การเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศอเมรกา

พ.ศ.2436 ชาวอเมรกนรจกพระพทธศาสนาอยางเปนทางการ จากการประชม

สภาศาสนาโลก (Parliament of the World's Religions) โดยจดขนครงแรกทนครชคาโก เพอเปน

การท าความรจกและท าความเขาใจระหวางศาสนาตาง ๆ อยางเปนระบบและเปนทางการ โดยในป

นนไดมนกเผยแผศาสนาชาวศรลงกา คอ ทานอนาคารกธรรมปาละ ไดขนกลาวสนทรพจน ท าให

ศาสนาเปนทรจกมากยงขน นอกจากน เหตการณทางการเมองระหวางจนกบทเบตในป พ.ศ.2502

สงผลใหประชาคมโลกเกดความเหนใจชาวทเบต อกทงผน าประเทศและผน าทางจตวญญาณของ

ทเบตคอองคดาไลลามะ ทตองลภยทางการเมองไปอยประเทศอนเดย ไดใชโอกาสในชวงทเปนรฐบาล

พลดถนน ไปบรรยายทวโลกพรอมทงไดเผยแผพระพทธศาสนาควบคไปดวยกน และเมอประมาณ

พ.ศ. 2517 มผอพยพจากภยสงครามเวยดนามยายถนฐานเขาไปอาศยในอเมรกา พรอมไดน าความ

เชอดงเดม ทตนเคยนบถอคอพระพทธศาสนาเขาสสงคมอเมรกน (พระปลดอ าพล สธโรและพระมหา

ถนด อตถจาร, 2543, หนา 6) ท าใหสงคมอเมรกนเรมมความสนใจในค าสอนของพระพทธศาสนาเพม

มากขนเรอย ๆ

ในชวงยคสมยนน พระพทธศาสนาฝายเถรวาทในประเทศไทยกไดรบความสนใจ

จากชาวอเมรกนมากขนเชนกน โดยไดมนายแจค คอรนฟลด (Jack Kornfield) อดตอาสาสมคร

Peace Corps ทไดเขาอปสมบทเปนพระภกษและไดศกษาปฏบตธรรมทวดหนองปาพง อ าเภอวารน

ช าราบ จงหวดอบลราชธาน ไดฝกปฏบตวปสสนากรรมฐานจากพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท)

หลงจากไดลาสกขาบทแลวกลบไปยงอเมรกา เปดอบรมการปฏบตวปสสนากรรมฐานแบบเถรวาท

ตงแตป พ.ศ.2517 เปนตนมา (William Elliott, 1995, p. 215) ซงมชาวอเมรกนผสนใจเขาศกษา

อบรมเปนจ านวนมาก จงกลาวไดวาในยคน พระพทธศาสนาไดประดษฐานในประเทศสหรฐอเมรกา

ครบทงแบบมหายาน วชรยาน และเถรวาท

52 คณะสงฆไทยไดเรมงานเผยแผพระพทธศาสนาเขาสสหรฐอเมรกา เมอประมาณป

พ.ศ. 2512 โดยสมเดจพระพฒาจารย (อาจ อาสภมหาเถร) สมยด ารงสมณศกดทพระพมลธรรม ได

มนโยบายและแนะน าคณะสงฆไทยออกไปตางประเทศ เพอฉลองศรทธาญาตโยมทตองการทพงทาง

ใจ และไดเรมกอสรางวดไทยอยางเปนทางการเปนวดแรกเมอป พ.ศ. 2517 ในนครลอสแองเจลส

(พระปลดอ าพล สธโรและพระมหาถนด อตถจาร, 2543, หนา 10)

และในปพ.ศ. 2538 มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ในพระบรม

ราชปถมภ รวมกบสมชชาสงฆไทยในสหรฐอเมรกา ไดเรมโครงการฝกอบรมพระธรรมทตสาย

ตางประเทศรนแรกขนอยางเปนทางการ หลงจากทไดเรมโครงการอยางไมเปนทางการมาตงแตชวง

พ.ศ.2509 เปนตนมา (วทยาลยพระธรรมทต, 2557)

บทบาทวดไทยในอเมรกาตงแตอดตจนถงปจจบน ยงมงเนนการเผยแผ

พระพทธศาสนาตามความตองการของพทธศาสนกชนทเปนคนไทยเปนหลก เพอใหไดมโอกาสเขาวด

ฟงธรรม บ าเพญบญกศลทบรรพบรษเคยปฏบตมา และเพอนอมน าเอาหลกธรรมค าสอนของ

พระพทธเจามาปฏบตเปนแนวทางแหงการด ารงชวต การเผยแผหลกธรรมมทงภาคทฤษฎและ

ภาคปฏบต ภาคทฤษฎ ใชวธการบรรยายธรรม ในโอกาสวนส าคญตาง ๆ การจดชนเรยนตาม

โรงเรยน มหาวทยาลย การใชสอ เอกสารการพมพ การบนทกเทปการบรรยายธรรม การบนทก

วดโอ และการใชสออนเทอรเนต ตลอดถงการใหบรการหองสมด สวนภาคปฏบต มการจดการ

สอนฝกปฏบตวปสสนากรรมฐาน การรกษาศล 8 การจดวปสสนากรรมฐานแกชาวตางประเทศ

ประเทศสหรฐอเมรกา ถอเปนประเทศทใหอสระอยางเตมทในการเลอกศาสนา

และพระพทธศาสนากไดรบการยอมรบวาเปนสถาบนทไมจ ากดลทธ ทงยงเปดโอกาสเพอแลกเปลยน

ความคดเหนเรองจตวญญาณของตะวนออกกบแนวคดตะวนตก

3.1.2 การเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศแคนาดา

พระพทธศาสนาไดเรมเขาไปในประเทศแคนาดาโดยผานแรงงานชาวจนและญปน

ทท างานในดานของทางรถไฟและเหมองแรในชวงประมาณปลาย ครสตศวรรษท 18 โดยในเบองตน

นน ไดอาศยการเผยแผตามบานของผอยอาศย ยงไมไดมการจดตงเปนศนยทางพระพทธศาสนาอยาง

ชดเจน (A.W. Barber, 2011) ภายหลงไดมการกอตงวดแหงแรกในประเทศแคนาดาในป ค.ศ.1905

53 ในเมอง British Columbia โดยเปนวดตามแนวพระพทธศาสนาแบบญปนนกายโจโด (Jodo

Shinshu) ซงเปนวดตามแนวพระพทธศาสนามหายาน

วดแหงแรกตามแนวพระพทธศาสนาแบบเถรวาทในประเทศแคนาดาไดกอตงขน

เมอป ค.ศ.1978 ชอวา The Toronto Mahavihara (วดมหาวหารโตรอนโต) และเปนศนยกลางเผย

แผพระพทธศาสนาทใหญแหงหนงของประเทศแคนาดาซงไดรบการสนบสนนหลกจากรฐบาลศรลงกา

และพทธศาสนกชนชาวศรล งกาท อาศยอย ในประเทศแคนาดา เปนหลก (The Canadian

Encyclopedia, 2011)

พ.ศ.2542 พระเทพเจตยาจารย (วรยงค สรนธโร) ปจจบนคอพระธรรมมงคลญาณ

ไดเดนทางเพอเผยแผพระพทธศาสนาและสอนหลกสตรครสมาธ (Meditation Instructor Course)

โดยก าหนดหวขอการฝกสมาธพจารณาจตใหถกตองตามล าดบและระดบของจตใหตรงความเปนจรง

ตามหลกการท าสมาธทเปนสากลสามารถพสจนได (สถาบนพลงจตตานภาพ, 2559)

การเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศแคนาดา ตามโครงการหลกสตรครสมาธ

(Meditation Instructor Course) ทน าโดยหลวงพอวรยงค สรนธโรนน นบวาเปนโครงการท

ประสบความส าเรจสง และบรรลเปาหมายเปนอยางด ทงในดานการพฒนาหลกสตรใหสอดคลอง

เหมาะสมกบชาวตะวนตก การพฒนารปแบบ วธการ การจดองคกรและการบรหารองคกรใหบรรล

เปาหมายอยางมประสทธภาพและเปนระบบ

3.1.3 การเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศองกฤษ

งานเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศองกฤษของไทย ปรากฏชดเจนในชวงสมย

จอมพล ป. พบลสงคราม ซงไดมการอปถมภศาสนาอยางเปนทางการดวยการตงวดพทธประทป ณ

กรงลอนดอน ประเทศองกฤษ โดยมประวตการกอตงในชวงเดอนมถนายน-กรกฎาคม พ.ศ.2501 อน

เนองมาจาก พระพมลธรรม (อาจ อาสโภ ป.ธ.8) ผ เปนอธบดสงฆวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ ไดรบ

การอาราธนาจากองคการ MRA เพอเดนทางไปเผยแผพระพทธศาสนาทวโลก โดยเมองลอนดอนใน

ประเทศองกฤษ เปนหนงในเปาหมายของโครงการ โดยในขณะนนพระพมลธรรมไดพบกบพระภกษ

ชาวแคนาดาชอวาพระอานนทโพธ ผไดอปสมบทตามพระพทธศาสนาเถรวาทจากประเทศพมาและได

เคยไปศกษากรรมฐานจากวดมหาธาตยวราชรงสฤษฎมากอน พระอานนทโพธเปนผมความเลอมใส

ใน พระราชสทธมน (โชดก ญาณสทธ ป.ธ.9) ผรบหนาทสอนวปสสนา ณ วดมหาธาตฯ และได เสนอ

ความคดเหนวาควรจะอาราธใหพระราชสทธมน ไดมาเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศองกฤษ โดย

54 ภารกจน ไดอาศยการรวมมอของรฐบาลไทย คณะสงฆไทยและพทธสมาคมประเทศองกฤษในการ

กอตงและประสานงานทงในดานการกอสรางและงานดานการเผยแผ ครงนน ไดรบพระมหา

กรณาธคณจากองคสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระบรมราชนนาถ ไดเสดจพระราชด าเนนไป

ประกอบพธเปด ในเดอน สงหาคม พ.ศ. 2508 การสรางพทธประทปในประเทศองกฤษในครงน ได

ดงดดความสนใจของชาวตะวนตกจ านวนมากใหหนมาสนใจพระพทธศาสนา (พระรกษพล กลวฑฒโน

, 2557, หนา 123) การเผยแผพระพทธศาสนาในทวปยโรป โดยเฉพาะอยางยงในประเทศเยอรมน

และองกฤษ มจ านวนผนบถอพระพทธศาสนามากในอนดบตน ๆ เมอเทยบกบประเทศอน ๆ ในทวป

ยโรป (พระธรรมวสทธกว (พจตร ฐตวณโณ), 2546, หนา 54)

ในชวงป พ.ศ.2517 พระธรรมวสทธมงคล (หลวงตามหาบว ญาณสมปนโน) ได

เดนทางไปเผยแผธรรมะทประเทศองกฤษตามทพทธศาสนกชนชาวองกฤษไดกราบนมนต ทานไดไป

อธบายธรรมและตอบค าถามธรรมทวดธมมปทปวหาร กรงลอนดอน เมอเดอน มถนายน 2517

(พระรกษพล กลวฑฒโน, 2557, หนา 123) มชาวองกฤษใหความสนใจจ านวนมาก และอยากนมนต

ทานใหเดนทางไปแสดงธรรมอก แตเนองจากทานชราภาพมากแลว ไมสะดวกตอการเดนทาง

ตอมาพระโพธญาณเถร (หลวงปชา สภทโท) วดหนองปาพง จงหวดอบลราชธาน

ไดเดนทางจารกไปทประเทศองกฤษ 2 ครง คอเมอเดอน พฤษภาคม พ.ศ.2519 และเดอนมถนายน

พ.ศ.2520 ทานไดเขยนไวในสมดบนทกตอนหนงวา “ไดไปเทยวดในมหาวทยาลยตาง ๆ แลวจงคด

วา มนษยศาสตรทงหลาย มนยงเหนไดวามแตศาสตรไมมคมทงนน ไมสามารถจะตดทกขได มแต

กอใหเกดทกข ศาสตรทงหลายเหลานน เราเหนวา ถาไมมาขนตอพทธศาสตร แลวมนจะไปไมรอด

ทงนน” (พระรกษพล กลวฑฒโน, 2557, หนา 123) และในอกตอนหนง ทานไดบรรยายถงอปนสย

และความสนใจในพระพทธศาสนาของชาวองกฤษไววา

อาตมามความเหนวามหาชนในประเทศนเปนปญญาชน ถาหากเราใหความเหนท

ลกซงเขาไปเขาจะเขาใจงาย และอาตมาไดอธบายธรรมใหฟง เขากรบไป

พจารณา อาตมาเหนวานสยปจจยของชาวตะวนตกนน าจะด าเนนทาง

พระพทธศาสนาใหเจรญรงเรองขน ในเมองไทยเราดอยากหยดกนเสยท (คณะศษ

ยานศษยพระโพธญาณเถร, 2535, หนา 515)

และไดกลาวอปมาเปรยบเทยบสงคมองกฤษถงความเหมาะสมของการเผยแผ

พระพทธศาสนาแกชาวองกฤษ ตามทศนะของทานไววา

55

อาตมายนดเมอเหนชาวกรงลอนดอน เหมอนเหนพนอง จะเปรยบใหฟงวาดนกด

พนธผลไมกด แตไมมใครมาปลก มาท าสวน อยางนนแหละ ปฏรปเทสพอสม

ควร จตใจคนกด สถานทกด ดนฟาอากาศกด สมบรณบรบรณทงหมด แตวา

ไมมใครมาสงสอน ประกาศพระพทธศาสนาใหเขาใจมความสขมากกวาน

(คณะศษยานศษยพระโพธญาณเถร, 2535, หนา 515-516)

ชวงทหลวงปชาพ านกอยในประเทศองกฤษ ทานไดวางหลกปฏบต ขอวตรของ

พระสงฆตามแบบปฏบตของพระสงฆในประเทศไทยใหเปนทรจกของชาวองกฤษ หลายประการ เชน

การออกบณฑบาตในกรงลอนดอน ซงถอวาเปนของแปลกใหมส าหรบชาวองกฤษ รวมทงไดตอบขอ

สงสย ตาง ๆ อนเปนความคลางแคลงใจของชาวครสต ดงเชน พระสเมโธไดบนทกตอนหนงไววา ม

ผหญงคนหนงเขามาถามวา วาหลวงปจะท าใหคนองกฤษเปลยนเปนศาสนาเปนศาสนาพทธใชหรอไม

หลวงปชาไดตอบไปวา หาไดมาเพอเปลยนศาสนา หากเดนทางมาตามนมนตของชาวองกฤษ โดย

วตถประสงคของการมาคอเพอบอกความจรงทเปนประโยชนแกคนทสนใจพระพทธศาสนา ไม

ประสงคสรางความขดแยง หรอความยงยากใหศาสนาอน ๆ (คณะศษยวดปารตนวน, 2557, หนา

712)

ในการเดนทางจารกประเทศองกฤษครงท 2 เมอเดอนพฤษภาคม พ.ศ.2520 พระ

โพธญาณเถร (ชา สภทโท) ไดนมนตพระอาจารยสเมโธ (ปจจบนคอพระราชสเมธาจารย) ไปดวย

เมอหลวงปชาเดนทางกลบประเทศไทย ทานไดมอบหมายใหพระอาจารยสเมโธอยตอเพอเผยแผ

พระพทธศาสนาในประเทศองกฤษ

นอกจากนน มการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศอน ๆ ในยโรปและในกลม

สแกนดเนเวยอกหลายประเทศ เชน ประเทศอตาลซงไดมการประกาศใหพระพทธศาสนาเปนหนงใน

ศาสนาประจ าชาตหรอ State Religion1 (European News, January 2001, p. 5) และยงมวด

สาขาสายหนองปาพงทประเทศฝรงเศส ประเทศเยอรมน สกอตแลนด ประเทศเบลเยยม และ

1 ศาสนาประจ าชาต (State Religion) มความแตกตางกบ ศาสนาแหงชาต (National Religion) คอ ศาสนา

ประจ าชาตเปนศาสนาททางราชการรบรองใหความส าคญสงสดดวยการบญญตไวในรฐธรรมนญ แตศาสนาแหงชาต คอ ศาสนาทประชาชนสวนใหญของประเทศนน ๆ รวมถงพระประมขของประเทศนน ๆ กนบถอดวย

56 ประเทศในกลมสแกนดเนเวย เชน มวดปาชปทเวท ประเทศนอรเวย ประเทศสวเดน เปนตน ทดแล

โดยพระสงฆและพทธศาสนานกชนไทยในประเทศทองถนนน ๆ

พระสงฆรปอน ๆ ทเปนทรจกในประเทศไทยทไดเดนทางเผยแผพระพทธศาสนา

ในยโรปยงม พระสธรรมคณาจารย (หลวงปเหรยญ วรลาโภ) วดอรญบรรพต จงหวดหนองคาย

ไดเดนทางเผยแผธรรมะทประเทศเยอรมน ในป 2529 หลวงปบญฤทธ ปณฑโต ส านกสงฆสวนทพย

อ าเภอปากเกรด จงหวดนนทบร ไดเดนทางเผยแผธรรม ตงแตป พ.ศ. 2521 ประเทศไอแลนดเหนอ

สวสเซอรแลนด เยอรมน สวเดน เดนมารก และเบลเยยม และไดจ าพรรษาทประเทศออสเตรเลย

เปนระยะเวลาหลายป

3.2 วธการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

ผศ.บรรจง โสดาด ไดกลาวสรปถงการขยายของพระพทธศาสนา วาไมมหลกฐานยนยน

วาพระพทธศาสนาเขาไปในโลกตะวนตกเมอไร แตมหลกฐานยนยนการขยายตวของพระพทธศาสนา

สรปไดดงน คอ 1) เกดจากความสนใจของชาวยโรป เชน นกเขยน นกปรชญาชอดง ทภายหลง สงผล

ใหพระพทธศาสนาเปนทรจกในสงคมตะวนตกในวงกวางผานผลงานเขยนหรองานศลปะ จากนนจง

เกด 2) การจดตงองคกรตาง ๆ ทสงเสรมงานเผยแผพระพทธศาสนา และ 3) การยายถนฐานของ

กลมชาวพทธจากเอเชยไปยงกลมประเทศโลกตะวนตกท าใหเกดการกอตงชมชนชาวพทธ (บรรจง

โสดาด, ม.ป.ป.)

นอกจากนยงมชาวตะวนตกทบวชเปนพระสงฆในพระพทธศาสนา และท าการเผยแผ

พระพทธศาสนาในกลมประเทศตะวนตก รวมถงมการศกษาแลวเรยบเรยงวรรณกรรมทาง

พระพทธศาสนาขน มการศกษาวชาพระพทธศาสนาในสถาบนทางการศกษาอนกอใหเกดงานเขยน

วชาการดานพระพทธศาสนามากขน

ศนยการศกษาพระพทธศาสนาแห งประเทศออสเตรเลย (Buddha Dharma

Education Association Incorporated) ไดกลาวถงวธการเผยแผพระพทธศาสนาสโลกตะวนตก

ซงเปนไปในรปแบบเดยวกนกบท ผศ.บรรจง โสดาด ไดวเคราะหไวขางตน อนประกอบดวยสามวธ

หลก ไดแก (1) ผานนกปรชญาชาวตะวนตก (2) ผานงานเขยนและวรรณกรรม และ (3) ผานกลม

57 ชาวพทธทอพยพจากภมภาคเอเชยสภมภาคยโรป อเมรกาและออสเตรเลย ทไดน าเอาศาสนาทตนนบ

ถออยเดมมาดวย (Incorporated, Buddha Dharma Education Association, 2010)

พระญาณธมโม พระภกษชาวตางประเทศ ไดแสดงความเหนเกยวกบวธการเผยแผ

ธรรมะกบชาวตะวนตกไววา วธการสอนหลกธรรมแกชาวตะวนตกจะตองเนนปญญากอนศรทธา

ใหผฟงมความเขาใจเหตผลทมาทไป จากนนความศรทธาจะตามมาภายหลง กลาวคอ ไมควรบอก

หรอสอนใหเชอโดยปราศจากการอธบายเหตผล หรอในสงทยงไมสามารถพสจนรวมกนไดเชนนรก

สวรรค ผวญญาณ (พระอาจารยญาณธมโม, 2558, หนา 14) วธการตามแนวสตปฏฐาน 4 และเนน

การปฏบตมากกวาพธกรรม รปแบบการสอนควรค านงถงการสอนในลกษณะดงกลาว คอ เรมดวย

หลกปญญา

3.2.1 วธการเผยแผโดยพระสงฆ

อกหน งวธหน งของการเผยแผพระพทธศาสนาในตางประเทศทประสบ

ความส าเรจอยางสง คอ การผลตบคลากรผเปนพระชาวตางชาตผเปนชาวทองถนในประเทศนน ๆ ให

เผยแผพระพทธศาสนาแกชาวตางดวยกนเอง ดงทพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท) ไดเรมตนวธไวแลว

รวมกบพระราชสเมธาจารย (หลวงพอสเมโธ) ทไดเรมเผยแผพระพทธศาสนาสตะวนตก ตงแตป พ.ศ.

2547 มความโดดเดนในกระบวนการฝกอบรมพระสงฆใหเครงครดในพระธรรมวนย มระบบการ

บรหารจดการสาขาทงในและตางประเทศทเปนระบบ

3.2.2 วธการเผยแผโดยฆราวาส

ฆราวาส มบทบาทส าคญในการชวยเผยแผพระพทธศาสนานบตงแตสมย

พทธกาลตลอดจนถงปจจบน ดงพอจะยกตวอยางและวธของแตละทานไดดงน

พระเจาอโศกมหาราช กษตรยผทรงไดรบการยกยองในดานพระปรชาญาณใน

การขยายราชอาณาจกรไปพรอม ๆ กบการเผยแผพระพทธศาสนามากทสดในประวตการ ทรงด ารง

ตนตามหลกพทธธรรมอยางเครงครด และไดน าวธแหงพทธมาก าหนดใชในประเทศทพระองค

ปกครอง เชน มการออกค าสงใหยกเลกทณฑสถานททรงเหนวามลกษณะคลายคกจ าลอง มพระบรม

ราชโองการใหเลกฆาสตวหลายชนด พรอมทงใหเลกฆาสตวเพอบชายญ นอกจากนยงทรงท านบ ารง

พระศาสนาดวยการสรางสถป เจดยดวยพระราชทรพยสวนพระองค และทรงอปถมภการสงคายนา

พระไตรปฎกครงท 3 (พระมหาวฒชย วฑฒชโย, 2557, หนา 1)

58 และในยคปจจบน มชาวตะวนตกจ านวนมากทไดมาศกษาพระพทธศาสนาทง

ทางสายวชรยาน มหายาน และเถรวาท จากกลมประเทศทางเอเชย เชน ทเบต จน ญปน พมา ไทย

และไดน ากลบไปเผยแผในประเทศของตนโดยการสรางรปแบบของกลมและองคกรทไมเกยวของกบ

วฒนธรรมดงเดมของประเทศทตนไดศกษามาและไดประสบผลส าเรจในการเผยแผเปนอยางด

(Richard Hughes, 1999, p. 32) โดยการเผยแผในฐานะฆราวาสนนมความหลากหลายในรปแบบ

ตาง ๆ เชน Joseph Goldstein ผไดชอวาเปนอาจารยดานวปสสนาชาวอเมรกนยคใหม (Charles

Prebish, 2002) ไดกอตง Insight Meditation Society (IMS) ในป พ.ศ.2518 ซงมสมาชกทสนใจ

จ านวนมาก และไดเผยแผพระพทธศาสนาในฐานะฆราวาสผานงานเขยนและการจดอบรมสมาธแบบ

วปสสนาขนเปนระยะเวลายาวนาน

3.2.3 วธการเผยแผผานสอรปแบบตาง ๆ

สอทใชส าหรบเผยแผพระพทธศาสนามความหลากหมายและถกน ามาใชมากใน

ปจจบน เชน โรงมหรสพทางวญญาณของพระธรรมโกศาจารย (พทธทาส ภกข) ทเกบรวบรวม

หนงสอ ภาพ ปรศนาธรรม ส าหรบประกอบการสอนธรรมะ (สมเจตน ผวทองงาม, 2557)

ศนยเผยแผมรดกธรรมพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท) ทมวตถประสงคของการ

จดตงใหเปนแหลงเผยแพรผลงาน ตลอดจนเปนแหลงรวบรวมผลงานและเกบรกษาตนฉบบหนงสอ

เทปธรรมะ ค าสอน ซด และวดโอ ทเกยวของกบพระเดชพระคณพระโพธญาณเถร (หลวงพอชา ส

ภทโท) (วดหนองปาพง, 2555) ศนยมรดกธรรมแหงน มหนงสอทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ

รวมถงสอธรรมะอน ๆ เชน ซด เปนตน ทเหมาะส าหรบการเผยแผทงในและตางประเทศ

นอกจากนยงมธรรมนพนธ ทจดท าโดยวดญาณเวศกวน เปนระบบคนหาธรรม

นพนธทงภาษาไทยและภาษาองกฤษของพระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) อ านวยความสะดวก

ใหกบผทสนใจพระพทธศาสนาไดศกษาขอมลไดอยางสะดวก โดยสามารถเขาสระบบฐานขอมลผาน

อนเตอรเนต (วดญาณเวศกวน, 2552)

พระอาจารยอนนต อกญจโน ปจจบนด ารงต าแหนงเจาอาวาสวดมาบจนทรซง

เปนวดสาขาของวดหนองปาพง สาขาท 73 ไดมการน าเทคโนโลยมาใชในการแสดงธรรม คอ ได

แสดงธรรมผานโปรแกรมสไกป (Skype) เพอตอบค าถามเกยวกบการภาวนากบลกศษยทอาศยอย

ตางประเทศ หรอพระธรรมมงคลญาณ (วรยงค สรนธโร) ไดแสดงธรรมผานชองทางเวปไซต

59 Youtube จากประเทศแคนาดาเพอตอบปญหาและแนะน าการปฏบตธรรมในดานตาง ๆ แกผทสนใจ

(Will Power TV Chanel, 2557) ซงถอเปนการเผยแผศาสนาททนกบยคสมย โดยมพระชาวตางชาต

ทสามารถสอสารภาษาไทยไดเปนอยางด ท าหนาทแปลภาษา ถอเปนอกหนงวธการเผยแผ

พระพทธศาสนาไปยงตางประเทศทลงทนนอยทสด

3.2.4 วธการเผยแผผานแนวทางพระพทธศาสนาเพอสงคม

ผเผยแผพระพทธศาสนาทมชอทานหนงคอ ทานตช นท ฮนห (Thich Nhat

Hanh) พระภกษชาวเวยดนามสายมหายาน(เซน) ผน าเสนอความคด หลกธรรมในพระพทธศาสนา

ตองเปนสวนหนงของชวตประจ าวน และพทธธรรมเปนสงทสามารถประยกตใชใหเขากบวธชวตยค

ปจจบนได ทานเปนท รจกในฐานะพระเถระชนผ ใหญ พระอาจารย เซน พระมหาเถระใน

พระพทธศาสนามหายานผสอนการฝกสมาธภาวนา เปนกว นกเขยน นกตอสเพอสนตภาพ วธการ

เผยแผของทานตช นท ฮนห เกดจากการทตวทานเองเขาไปมสวนรวมกบสงคมตะวน ผานทางการ

สอนในมหาวทยาลย (แมจะไมไดสอนพระพทธศาสนาโดยตรง) แตการปรากฏตวในทสาธารณะใน

ฐานะนกบวช สามารถดงความสนใจของชาวตะวนตกตอพระพทธศาสนา นอกจากนทานยงเปนนก

สงคมสงเคราะห ทเขาไปมสวนรวมอยางมากในคายผลภยในประเทศฝรงเศษ เนนแนวนโยบาย

ชาตนยม และบ าเพญประโยชน พระพทธศาสนาเพอสงคม (หมบานพลม, 2016)

หมพรรณ รกแตงาม (2556) ไดวเคราะหวธการเผยแผพระพทธศาสนาของทาน

ตช นท ฮนห ไววา เปนไปในลกษณะ “พทธศาสนาเพอสงคม (Engaged Buddhism)” โดยได

แบงเปนสองระดบ คอ

(1) จากปจเจกสสวนรวม โดยเรมจากเปนกลมเจรญสตทใชชอเรยกวา “สงฆะ”

ซงเปนกลมเลก ๆ แตกระจายอยในชมชนตาง ๆ ทวโลก

(2) ระดบทสองคอพระพทธศาสนาเพอสงคม กลาวคอ เนนการปลกจตส านกของ

ปจเจกตอสวนรวม ซงโยงมาจากแนวความเชอทวา หากคนทมมจฉาทฏฐมารวมกนอย “พวกเขาจะ

สรางนรกขน” ดวยเหตนทานตช นท ฮนหจงใหความส าคญกบการสรางชมชน โดยชมชนนน ๆ ตอง

อยรวมกนอยางมสต การเขาไปมบทบาทในสงคมตะวนตก ถอเปนวธทดงความสนใจของคนตางชาต

ตางศาสนา เพมความสนใจใหมตอพระพทธศาสนามากยงขน

60 นอกจากน ดร.อลเฟรด (Alfred Bloom, n.d.) มความเหนวาวธการเผยแผของดา

ไลลามะ จะเนนหลกธรรมทสอดคลองโดยเฉพาะในประเดนของเรองสนตภาพและหลกมนษยธรรม

ซงเปนสงทตรงกบความสนใจของชาวตะวนตกในปจจบนมาก ในเรองวธการเนนหลกธรรมเฉพาะเรอง

ทชดเจนและลงลกน สามารถโนมน าชาตตะวนตกใหเขามาสนใจพระพทธศาสนาในเบองตน และ

น าไปสการปฏบตในเชงพทธในภายหลงไดด

3.3 เนอหาและหลกธรรมส าคญในการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

พระญาณธมโม พระภกษชาวตางประเทศทไดอปสมบทในประเทศไทย ไดแสดง

ความเหน เนอหาการสอนในสงคมตะวนตกเนนไปท อรยสจ 4 และวปสสนากรรมฐาน ชาวตะวนตก

ก าลงสนใจพระพทธศาสนามาก สนใจทจะมาฝกจตของตนเอง เนองจากก าลงหาทพง เนองดวย

ปญหาสงคมและเศรษฐกจ โดยสวนใหญสนใจยอดของศาสนา คอ การภาวนา การนงสมาธใหจตสงบ

โดยเรอง ทาน ศล และปญญากจะตามมาทหลง (พระอาจารยญาณธมโม, 2558, หนา 8)

หลกธรรมทปรากฏเปนทสนใจของชาวตะวนตกในปจจบน จะเนนหลกธรรมทเกยวกบ

เหตผลทสามารถเขาใจไดในปจจบน เชน หลกอรยสจส หลกกาลามสตร เปนอกหนงค าสอนทดงความ

สนใจของชาวตะวนตกเปนอย างมาก เพราะเปรยบเหมอนกบ เปนการท าทายให พส จน

(Incorporated, Buddha Dharma Education Association, 2010)

องคดาไลลามะท 14 แหงทเบต เปนอกทานหนงทมวธการเผยแผพระพทธศาสนาใน

ตางประเทศทอาจกลาวไดวาไดรบผลประสบความส าเรจเปนอยางมาก กลาวคอ ทานสามารถสรางวด

และศนยปฏบตธรรมตามแบบของทานในตางประเทศไดอยางรวดเรว (พระมหาบญไทย ปญญมโน,

2553) มชาวตะวนตกจ านวนมากยอมอทศตนเพอเขามาบวชเปนภกษและภกษณตามแนว

พระพทธศาสนาแบบวชรยาน และชวยเหลอในการเผยแผพระพทธศาสนาทงในการแสดงธรรม จด

ศนยปฏบตธรรมทวโลก และจากประสบการณผวจยทไดปฏบตศาสนกจในกลมประเทศยโรปพบวา

อกชองทางทส าคญในการเผยแผพระพทธศาสนาคอการแปลหนงสอเปนภาษาตางประเทศ เนองจาก

ชาวตะวนตกมอปนสยชอบศกษาดวยตนเองโดยการศกษาผานหนงสอหรอสอตาง ๆ ซงในปจจบน

61 พบวามหนงสอพระพทธศาสนาในสายวชรยานแบบทเบตนนไดรบการแปลเปนภาษาตาง ๆ เปน

จ านวนมาก

องคดาไลลามะ ใชเวลาสวนใหญไปกบการเดนทางไปยงประเทศตาง ๆ เพอแสดงธรรม

โดยหลกธรรมทใชแสดง คอ เรองของอหงสา (การงดใชความรนแรง) ซงคอนขางไดผลเปนอยางมาก

เนองจากทานและประชาชนชาวทเบตเองนนไดรบการเบยดเบยนจากภาวะการเมองโดยประเทศจน

จงสามารถกลาวไดวา หลกอหงสาธรรมทมความเปนเหตเปนผล สามารถพสจนไดในทกบคคล เปน

ตวอยางของหลกธรรมขอหนงทมความเหมาะสมกบชาวตะวนตก

หลกธรรมพนฐานอกสวนทเปนทสนใจของชาวตะวนตก คอหลกของเบญจศลหรอศลหา

ซงเปนหลกธรรมทมความสอดคลองกบคานยมเรองสทธมนษยชน (Human Right) ซงเปนสงท

ชาวตะวนตกใหความสนใจเปนอยางมาก (Lily de Silva, n.d.) หากแตตองมการอธบายและ

ประยกตใหมความเหมาะสม ดงตวอยางเชน

(1) ศลขอท 1 เวนจากการฆา เปนการเคารพสทธในชวตของผอน

(2) ศลขอท 2 เวนจากการลกทรพย เปนการเคารพสทธในทรพยสนของผอน

(3) ศลขอท 3 เวนจากการประพฤตผดในกาม เปนการเคารพสทธในคครองของตนเอง

และผอน เปนตน

หลกเบญจศลถอไดวาเปนหลกศลธรรมพนฐานของมนษยในการเคารพสทธสวนบคคล

น ามาซงการอยรวมกนอยางสงบสข ซงเปนหลกธรรมทสอดคลองเขากบแนวความคดของของความ

ชาวตะวนตก (Damien Keown, 1992, p. 21) และหลกธรรมสากลทยงมความเขากนไดกบยคสมย

ในปจจบน

3.4 จดมงหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

จดมงหมายของพระธรรมทตโดยสวนใหญทเดนทางไปตางประเทศ ตงเปาหมายหลก

ของการเผยแผพระศาสนาใหแกกลมคนไทยในตางประเทศกอน โดยยดการเผยแผใหแกประชาชน

เจาของประเทศเปนเรองรอง (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), 2551, หนา 17) หากแตจะมให

เหนบางทการเดนทางไปเพอเผยแผศาสนกจเกดจากความสนใจของชาวตะวนตกเอง เชน จากการ

62 นมนตครบาอาจารยสายวดปา เชน หลวงปชา สภทโท ทไดรบนมนตไปแสดงธรรมในประเทศ

สหรฐอเมรกา ในป พ.ศ. 2522 (พระรกษพล กลวฑฒโน, 2557, หนา 144)

โดยความตนตนของชาวตะวนตกเองทมตอพระพทธศาสนาเรมตนในชวงประมาณ

ศตวรรษท 19 โดยผานงานเขยนของนกวชาการหลายทาน งานเขยนเลมหนงของเซอรเอดวน อาร

โนล ทตดอนดบเปนหนงสอขายดชอ The Light of Asia2 (1879) ซงไดเลาเรองราวเกยวกบประวต

ของพระพทธเจา รวมทงการทชาวเอเชยทอพยพไปตงถนฐานในตะวนตก กไดนมนตพระภกษสงฆท

ตนนบถอไปฉลองศรทธา (Janaka Perera, 2008) ชาวตะวนตกทมความสนใจในการศกษา

พระพทธศาสนาทงในเชงปรชญาและในเชงการปฏบตเพอเปลยนวถชวตกไดเรมใหความสนใจเพม

มากขน

นอกจากจดมงหมายเพอไปฉลองศรทธากบชาวเอเชยทอาศยอยในกลมประเทศ

ตะวนตกและความสนใจของชาวตะวนตกเองทมความสนใจศกษาพระพทธศาสนาผานงานเขยนทาง

พระพทธศาสนาแลว ภายหลงพระสงฆทไดไปท างานเผยแผไดปรบเปลยนหนาทออกไปท างานในดาน

สงคมดวย เชนพระสงฆไทย ทนอกจากมจดหมายเพอไปในฐานะพระธรรมทตคอทตผน าพระธรรมไป

ใหแกผอน พระสงฆยงตองท าหนาทดานการเผยแผวฒนธรรมและประเพณไทย รวมทงอบรมเยาวชน

ไทยในทองถนนน ๆ เชนการประสานงานดแลเรองการแสดง ดนตรไทย เลนกฬาแบบไทย ๆ (พระ

ปลดอ าพล สธโรและพระมหาถนด อตถจาร , 2543, หนา 20-21) ซงอาจเรยกรวมกนไดวาเปน

“พระพทธศาสนาแบบไทย” ทไดหลอมรวมทงงานเผยแผพระธรรมของพระสมมาสมพทธเจา รวมกบ

งานเผยแผศลปวฒนธรรมของชาตไทยควบคไปดวยกน

3.5 กลมเปาหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

ชาวตะวนตกทสนใจพระพทธศาสนา แมจะเปนคนกลมนอย แตโดยสวนใหญแลวเปน

กลม ปญญาชน มสตปญญาด มความรและการศกษาด เมอไดอธบายธรรมใหฟง กจะสามารถรบไป

2 ปจจบนไดถกแปลเปนภาษาไทยชอวา “ประทปแหงเอเชย”

63 พจารณาไดอยางรวดเรว (คณะศษยานศษยพระโพธญาณเถร, 2535, หนา 515-516) สงคมตะวนตก

ประกอบดวย กลมนกพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย เชน นกวทยาศาสตร, นกวชาการ, กลมนก

ธรกจ, เศรษฐ, ผน าธรกจ, และกลมชาวตะวนตกผสนใจการดบทกขดวยพทธธรรม

หากเปรยบเทยบกบสมยทพระพทธองคเรมเผยแผพทธธรรม พระองคทรงเลอกทจะ

แสดงธรรมตออาจารยทงสองคออาฬารดาบสและอทกดาบสเนองดวยทรงเหนวาเปนผมปญญามาก

พรอมทจะเขาใจธรรมของพระองคไดงาย แตเนองดวยดาบสเสยชวตไปกอนแลว จงเปลยน

กลมเปาหมายไปเปนปญจวคคยทง 5 เหตทพระพทธองคทรงเรมตนการเผยแผกบกลมมปญญา

เพราะกลมคนเหลานสามารถเขาใจในขอธรรมตาง ๆ ไดเรว ดงทไดทรงเปรยบเหมอนบวทง 3 เหลา

(ม.ม.13/511/349) คอล าดบสตปญญาของผทจะเขาใจพระพทธศาสนา

อนง แมวาความรทางโลกไมสามารถเทยบเทาความรทางธรรม แตชาวสงคมตะวนตก

สวนใหญ เปนกลมคนทมการศกษาและมเหตมผล มการคดแบบเปนตรรกะ งายตอการเผยแผในเชง

ปญญา โดยไมจ าเปนตองอาศยศรทธาในการชน า

ธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) (2545, หนา 95-96) ไดใหความเหนในเรองทชาวตะวนตกเรม

มความสนใจศาสนาทเปดโอกาสใหใชเหตผลมากกวาความเชอวา อาจมาจากเพราะประวตศาสตร

เดมของชาวตะวนตกซงสวนใหญเคยนบถอครสตศาสนามากอน จงท าใหเกดความบบคนทางดาน

จตใจและปญญา เชนในสมยกลางของยโรป ศาสนาครตสมอ านาจในการปกครองยโรปทงทวปโดยม

วาตกนเปนศนยกลาง และมสนตะปาปาเปนผมอ านาจสงสด ซงสนตะปาปากยงไดท าหนาทสวม

มงกฎใหกษตรยแตละประเทศ ฉะนนเมอกษตรยองคไหนมความขดแยง ไมเชอฟง สนตะปาปาก

สามารถสงลงโทษได เชนในสมยป 1619 ทสนตะปาปาเกรกอรท 7 ไดลงโทษคว าบาตรพระเจาเฮนรท

4 ของเยอรมน ท าใหพระเจาเฮนรถงกบตองเดนทางขามเทอกเขามาขอขมากบพระสนตปาปา ยน

พระบาทเปลา อดหารอยถง 3 วน จนกวาสนตะปาปาจะใหอภย

ในย คสม ยน น ได ช อ ว า เป นย คม ด (Dark Ages) ของการใช เห ต ผล (Martyn

Shuttleworth, 2010, para.6) ค าสอนในศาสนาเปนสงทเถยงไมได สงสยไมได หากมความสงสยก

ถกจบขนศาลได จงกลาวไดวาเพราะมการดนรนเพอจะใหพนจากการถกบบคนดานความเชอยคนน

จงท าใหเกดการแสวงหาปญญาจนเกดเปนยคคนชพ (Renaissance) และพฒนาเปนยคปฏรป

64 (Reformation) จงเปนสงทท าใหชาวตะวนตกมคานยมทจะใชเหตผล พฒนากระบวนการใชเหตผล

ใหเปนระบบมากขน ซงมความสอดคลองกบแนวค าสอนในทางพระพทธศาสนา

3.6 สภาพการณปจจบนและอปสรรคในการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

พระธรรมมงคลญาณหรอหลวงพอวรยงค สรนธโร, พระปลดอ าพล สธโร และพระมหา

ถนด อตถจาร (2543,หนา 34) พระธรรมวสทธกว (พจตร ฐตวณโณ) (2546, หนา 63-65) (พระมหา

สภา ชโนรโส, 2548, หนา 156) และ (1) (พระรกษพล กลวฑฒโน, 2557, หนา 135) ไดสรป

ประเดนปญหาและอปสรรคในการเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศตะวนตก ดงน

(1) ปญหาดานการเงน ทในบางสถานการณไมเพยงพอในการด าเนนกจกรรมทาง

ศาสนา และตอคาครองชพ (ยกเวนบางประเทศ เชน ประเทศนอรเวยทไดรบเงนสนบสนนตาม

จ านวนสมาชกจากรฐบาลในการด าเนนกจกรรมของวด)3

(2) ปญหาสภาพความเปนอย สภาพภมประเทศ ภมอากาศและอาหารทแตกตางกน ท า

ใหผไปเผยแผไมสามารถปรบตวได

(3) ปญหาขาดบคลากรจตอาสา ท าใหไมมบคคลกรเพยงพอตอกจกรรมทจดขน

(4) ปญหาวดหรอสมาคมชาวพทธ ขาดความรความเขาใจอยางลกซงเรองกฎหมายทเขา

ไปเผยแผ

(5) ปญหานโยบายการเผยแผ ทยงมงเนนไปทการเผยแผตอคนไทยทพ านกใน

ตางประเทศมากกวาการเผยแผสชาวตะวนตก คนไทยในตางประเทศบางสวนเปนกลมทอยเมองไทย

ไมเคยเขาวด แตเมอยายไปอยตางประเทศ ตองเขาหาวดเพราะขาดทพงทางใจ จงท าใหไมรวธการ

วางตว การแตงตวทเหมาะสมเมอเขาวด หรอนโยบายการเผยแผไมเหมาะสม เชน เนนการกอสราง

วตถมากกวาจตใจ ท าใหวดอนเปนศาสนสถานทควรเนนการเผยแผธรรมะ ตองปรบเปลยนเปนไป

เปนสถานทเผยแผวฒนธรรมประเพณของไทยเปนหลก (เฉพาะในบางพนท)

3 จากประสบการณผวจยทไดปฏบตศาสนกจดานการเผยแผในกลมประเทศสแกนดเนเวย ในระยะเวลาชวง

พ.ศ.2556-2558

65 (6) ปญหาการขาดความเปนเอกภาพดานรปแบบในการเผยแผ ไมมรปแบบชดเจน

(7) ปญหาการถกกดกนจากนกวตถนยมทยอมรบนบถอศาสนา เชน การเผยแผใน

ประเทศทมการปกครองดวยระบอบคอมมวนสต

(8) ปญหาการแตกความสามคคในการวงการพระพทธศาสนาดวยกน อนเปนเหตให

เกดการทะเลาะ การกดกน และตเตยนกนเอง

(9) ปญหาความเขาใจผดวาพระพทธศาสนาเปนอปสรรคตอการพฒนาประเทศ จงไม

สงเสรมใหสงสอนพระพทธศาสนา

(10) ปญหาสทธรรมปฏรป คอ สอนสงทไมใชค าสอนของพระพทธเจาวาเปนค าสอน

ของพระพทธเจา

(11) ปญหาเกดจากตวผเผยแผ ซงสามารถจ าแนกความบกพรองไดดงน

ก. ผเผยแผขาดความเขาใจเรองทสอนอยางถกตอง และสอนไปผด ๆ

ข. ผเผยแผไมตงอยในองคของพระธรรมกถก คอ ธรรมทผสงสอนคนอนควรตงไว

ในใจ อนประกอบไปดวย การแสดงหลกธรรมตามล าดบ การชแจงยกเหตผล

ให เขาใจ การแสดงธรรมดวยจตเมตตา การไม เหนแกอามสหรอลาภ

ผลประโยชนตอนแทน และการไมแสดงธรรมกระทบผอนหรอยกตนขมทาน

ค. ผเผยแผมความรเพอสอนผอน แตไมสามารถปฏบตตนใหด ารงใน ศล สมาธ

ปญญาอนเปนหลกศาสนา กลาวคอปญหาเรองของจรยวตรและความประพฤต

ของผเผยแผเองไมเหมาะสม

ง. ขาดเทคนควธการสอนทด

จ. ใหกรรมฐานทไมถกจรตกบผปฏบตหรอใหไมถกวธ

ฉ. ขาดความรในนรกตศาสตร คอ ไมสามารถใชภาษาทใชในประเทศนน ๆ ในการ

เผยแผได ไมมความเขาใจในดานภาษา

ช. ขาดความรความเขาใจเรองสงคมและเรองอน ๆ ท เกยวของ เชน เรอง

วทยาศาสตร จตวทยา สงคมวทยา

ซ. มปลโพธกงวลมาก คอ กงวลในงานอนนอกเหนอจากงานเผยแผมากเกนไป เชน

กงวลเรองการกอสราง เรองการศกษาในทางโลกวสย เรองปญหาของญาตโยม

66

ฌ. พระสงฆผเปนธรรมทตใชศาสนาเปนชองทางเพอหวงประโยชนสวนตนใน

ฆราวาสวสย เชน มงเปนพระธรรมทตทออกไปปฏบตงานในตางประเทศเพอให

ไดเปนพลเมองของประเทศนน ๆ และลาสกขาเมอส าเรจดงเปาหมาย

ญ. ความไมคนเคยในขนบธรรมเนยม ประเพณ ซงอาจจะเปนเครองกดขวาง และ

ท าใหทอแทเบอระอาในทสด

67

บทท 4

แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

4.1 วเคราะหเปรยบเทยบวธการเผยแผพระพทธศาสนา

จากการศกษาวเคราะหเปรยบเทยบ ดงไดแสดงไวในบทท 2 และ 3 สามารถจดกลม

วธการเผยแผพระพทธศาสนาสมยพทธกาล ในสงคมไทย และในโลกตะวนตก จ าแนกไดออกเปน 4

วธการหลก ๆ อนประกอบดวย

4.1.1 การเผยแผโดยผานบคคล

4.1.2 การเผยแผโดยผานศาสนวตถ ศาสนาสถาน หรอสญลกษณ

4.1.3 การเผยแผโดยผานสอในรปแบบตาง ๆ

4.1.4 การเผยแผโดยผานนโยบายทางการเมองและสงคม

4.1.1 วธการเผยแผพระพทธศาสนาโดยผานบคคล

การเผยแผพระพทธศาสนาผานบคคลนน เปนวธการเรมตนทใชมาตงแตสมย

พทธกาลดวยพระองคเองจนถงปจจบนผานพทธบรษทผท าหนาทเปนเหมอนธรรมทต คอ ทตผน า

พทธธรรมไปเผยแผ โดยสามารถเปรยบเทยบวธการเผยแผโดยผานบคคลไดออกเปน 3 วธ ดงน

(1) การเผยแผโดยพระพทธเจาทรงเปนผเผยแผดวยพระองคเอง เปนวธการเผยแผ

ทมมาแตดงเดมตงแตสมยพทธกาลและไมสามารถท าไดในปจจบนแลว หลงจากพระพทธองคบรรล

อนตรสมมาสมโพธญาณ ทรงไดแสดงธรรมททรงตรสรแกสาวก การแสดงธมมจกกปปวตนสตรแกปจ

วคคยทง 5 ในวนเพญเดอนหก จงถงเปนจดเรมตนของการเผยแผพระพทธศาสนาเปนครงแรกพระ

พทธองคโดยทรงเลอกสอนบคคลผมปญญา กลมผน า หรอกลมคนทมอ านาจในการเปลยนแปลง

สงคมในวงกวางกอน เนองดวยทรงเหนวา ผมปญญาสามารถเรยนร และท าความเขาใจไดงาย

การเผยแผโดยพระพทธเจาเองไมสามารถท าไดหลงจากพทธปรนพพานแลว การ

เผยแผพระพทธศาสนาโดยผานบคคลในขอนจงไมสามารถท าไดอก

68 (2) การเผยแผโดยพระสงฆสาวก เมอเกดพระสงฆสาวกแลว พระสงฆสาวกกไดชวย

พระพทธเจาเผยแผพระพทธศาสนาตราบจนถงปจจบน หลงจากพระพทธองคเสดจดบขนธปรนพพาน

แลว ไดทรงก าหนดระบบอปชฌายขนและก าหนดใหเหลาสาวกยดเอาพระธรรมวนยเปนแนวทางใน

การปฏบตตนและเผยแผพทธธรรมแกบคคลอน

พระสงฆคอสาวกของพระผมพระภาคเจานน มบทบาทส าคญอยางยงโดยเฉพาะ

พทธศาสนาเถรวาทแบบไทยนน มแกนกลางอยทพระสงฆ (พระไพศาล วสาโล, 2546, “การปฏรป

และฟนฟฯ”)

นอกจากน วธการเผยแผผานการผลตบคลากรทเปนชาวตางชาตดวยกนเอง ถอ

เปนวธการเผยแผทเตบโตอยางชา ๆ แตมนคง ดงเชน วดหนองปาพง และวดปานานาชาต ไดพสจน

ใหเหนมาแลว ขอดของการสรางพระชาวตางชาต คอ ความไดเปรยบดานภาษาทสามารถอธบายได

อยางละเอยดลกซง ความเขาอกเขาใจในพนฐานความคด เพราะเกดจากพนฐานวฒนธรรมเดยวกน

เปนตน

(3) การเผยแผโดยฆราวาส นบแตครงพทธกาล มฆราวาสผเปนก าลงหลกในการ

เผยแผพระพทธศาสนาดงไดกลาวไวแลวในบทท 2 เชน พระเจาอโศกมหาราชทได อปฏฐาก

พระพทธศาสนา กอสรางวดและสถานศกษา ตลอดจนก าหนดนโยบาย ในฐานะกษตร ย ให

สอดคลองกบหลกพทธธรรม

ในสงคมไทยกเชนกน อบาสก โดยเฉพาะกษตรยผปกครองแผนดน ไดมสวน

ส าคญอยางมากในการเผยแผพระพทธศาสนา ซงเปนไปในวธการเดยวกนกบสมยพทธกาลเชน การ

สรางวดวาอาราม และการก าหนดนโยบายส าคญ ๆ พรอมดวยการสงพระธรรมทตไปยงทตาง ๆ

นอกจากน ยงมการสรางสอ เชน พระไตรปฎก และหนงสอ ส าหรบผสนใจศกษาพระพทธศาสนาอก

ดวย

พระพทธศาสนาเขาสประเทศโลกตะวนตก ในยคแรก ๆ เกดจากความฆราวาส

โดยเปนความประสงคของชาวเอเชยทยายถนฐานไปยงประเทศตาง ๆ พรอมไดน าศาสนาดงเดมของ

ตนไปดวย ดงจะเปนไดจากพระพทธศาสนาทเขาไปในสหรฐอเมรกา ดวยมการนมนตพระสงฆไทย

โดยกลมคนไทยในสหรฐอเมรกาเพอไปเผยแผพระพทธศาสนาทนน (พระปลดอ าพล สธโรและพระ

มหาถนด อตถจาร, 2543, หนา 12)

เหตการณดงกลาว แมหนาทการเผยแผจะด าเนนไปดวยคณะสงฆ แตมศาสนก

คอ กลมชาวพทธเปนผเปนตนแบบ และรเรมการเผยแผในตางประเทศ ซงวธการเผยแผในลกษณะ

69 ดงกลาว กลาวคอ กลมชาวพทธในตางประเทศนมนตพระสงฆไปเผยแผศาสนา ถอเปนจดเรมตนของ

การประกาศศาสนาในตางประเทศ ในหลาย ๆ ประเทศ

กรณนสามารถศกษาจากตวอยางทสมฤทธผลอยางมาก ในกรณศกษาของทาน

ตช นท ฮนห พระเวยดนามทมชอเสยงมากในหมชาวตะวนตก ทานไดใหความส าคญอยางมากกบ

การสราง “สงฆะ” ทสมสมย กลาวคอ ตองมนกบวช อบาสก อบาสกาทเขมแขง ด ารงตนตาม

หลกธรรม ดงทไดกลาวไวบางแลวในบทท 3 ดวยการสรางสงฆะทหมบานพลม ประเทศฝรงเศส

รวมถงผลงานของฝายฆราวาส เชน งานแปลคมภรมหายานของอาจารยเสถยร โพธนนทะ ทไดรบการ

ยอมรบอยางกวางขวาง งานเขยนของฆราวาสชาวตะวนตกหลายทานทไดศกษาพทธศาสนาใน

ประเทศไทย เชน แจค คอรนฟลด เปนตน

4.1.2 วธการเผยแผผานศาสนวตถ ศาสนสถาน หรอสญลกษณ

ตงแตครงพทธกาลมาจนถงสมยปจจบน มการเผยแผพระพทธศาสนาผานศาสน

วตถรวมถงสญลกษณและศลปกรรมตาง ๆ คลายคลงกน ตางแตในรายละเอยดของศาสนวตถ เชน

รปแบบของศาสนวตถมความตางกน

ในยคสมยของพระเจาอโศกมหาราช ไดสรางสถปเจดยส าหรบบรรจพระบรม

สารรกธาตและศลาจารกไว ณ ปาอสปตนมฤคทายวน เปนศนยกลางการเผยแผพระศาสนา (ไพโรจน

คมไพโรจน, 2553, หนา 99) จนถงปจจบนน ซากเสาอโศกทยงเหลออยกยงคงเปนจดสนใจทสราง

ความนาศรทธาใหเกดแกผไดไปเยอน ไมวาจะเปนในมตเชงประวตศาสตร เชงศาสนา หรอการ

ทองเทยว

วธการเผยแผ ในสมยรตนโกสนทร กษตรย ในราชวงศจกร เปนผ อปถมภ

พระพทธศาสนามาในทกรชกาล วธการเผยแผมความชดเจนในดานการวางระบบการเรยนการสอน

พระพทธศาสนา เหนไดจากการจดตงสถาบนตาง ๆ ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหว ทไดทรงอาศยพระเจานองยาเธอ กรมหมนวชรญาณวโรรส ผทรงผนวชอยทวดบวรนเวศ

วหาร ท านบ ารงพระพทธศาสนาใหรงเรองในดานปรยตและปฏบต โดยทรงโปรดใหตงศนยการศกษา

บาลทวดมหาธาตเรยกวา ‘มหาธาตวทยาลย’ และทรงโปรดใหตงมหามกฎราชวทยาลยเปนศนยกลาง

การศกษาปรยตขนทหนาวดบวรนเวศวรวหารอกแหงหนง ทงยงมการท าสงคายนาช าระพระไตรปฎก

อกครงจากภาษาขอมเปนภาษาไทย นบเปนพระไตรปฎกพมพเปนภาษาบาลเลมแรกของโลกทพมพ

ไดครบถวนสมบรณเปนเลม (พระธรรมวสทธกว (พจตร ฐตวณโณ), 2546, หนา 34-36)

70 กลาวไดวา การเผยแผผานศาสนสถานหรอศาสนวตถนน มลกษณะเปนรปธรรม

และดงดดผสนใจไปในเชงปรมาณไดมาก อาจเนองมาจากเปนสงทเสพไดงายและดงดดความสนใจได

ในหลายมต ไมวาจะเปนในเชงศาสนา ในเชงศลปะ (พทธศลป) ในเชงประวตศาสตร เปนตน

4.1.3 วธการเผยแผโดยใชสอและเทคโนโลย

วธการเผยแผพระพทธศาสนาโดยใชสอและเทคโนโลยมมาตงแตครงพทธกาลโดย

มพฒนาการมาตลอดและปจจบนเปนวธการทชาวตะวนตกโดยสวนใหญรจกพระพทธศาสนา

โดยเฉพาะอยางยง ผานการอานหนงสอ วรรณกรรม หรอสอออนไลน เชน โซลเชยลมเดย เวปไซต

เผยแผความรดานพระพทธศาสนา การแสดงพระธรรมเทศนาออนไลน เปนตน

การเผยแผพระพทธศาสนามพฒนาการในการเผยแผสามารถแบงออกไดเปน 5

ยค (ไซเบอรวนาราม, 2553)

1. ยคการสอสารโดยค าพดการเผยแผพระพทธศาสนาใชวธมขปาฐะ

2. ยคการสอสารโดยการเขยนการเผยแผพระพทธศาสนาโดยเขยนตามผนงถ า

จารกลงใบลาน

3. ยคการสอสารโดยการพมพการเผยแผพระพทธศาสนาโดยการพมพหนงสอ

พระไตรปฎก คมภร ต าราทางพระพทธศาสนา

4. ยคการสอสารโดยสออเลกทรอนกสมการเผยแผพระพทธศาสนาทางวทย

โทรทศน

5. ยคการสอสารโดยโทรคมนาคมและดจตอลมการเผยแผพระพทธศาสนาทาง

ดาว เทยม และอนเทอรเนต

หน งสอเชนพระไตรปฎก หน งสอเรองพระพทธเจาสอนอะไรในรชสมย

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว มการท าสงคายนาช าระพระไตรปฎกโดยทรงโปรดให

คดลอกจากไตรปฎกอกษรขอมในใบลานมาเปนตวอกษรไทย นบเปนพระไตรปฎกพมพเปนภาษา

บาลเลมแรกของโลกทพมพไดครบถวนสมบรณเปนเลมหนงสอ รวม 49 เลม (พระธรรมวสทธกว

(พจตร ฐตวณโณ), 2546, หนา 34-36)

อกทงยงมสอในดานผลงานวจยตาง ๆ ทใหขอมลเกยวกบประโยชนตาง ๆ ท

เกยวกบของกบทางพระพทธศาสนา เชน งานวจยของ Alan Wallace แหงสถาบนการศกษาดานจต

ใตส านก มหาวทยาลย Santa Clara ทชใหเหนวาการปฏบตธรรมดวยวธเจรญสตตามแนวพทธสงผล

ดอยางมากตอการแกปญหาตาง ๆ ในชวต เชน ลดความเครยด อนน าไปสการลดปญหาความขดแยง

71 ในสงคม (Wallace & Shapiro, 2006, pp. 690-701) เปนตน สอผลงานวจยตาง ๆ เหลาน ลวน

เปนกระบอกเสยงทท าใหมผสนใจศกษาวธการปฏบตธรรมในพระพทธศาสนาเพมมากขน

งานปาฐกถา เปนวธการเผยแผทใชกนมากในการเผยแผศาสนาของทานพทธทาส

ภกข ทานใชเรยกวธแบบนวาเปน “งานพดแลวเปนหนงสอ” กลาวคอหนงสอเขยนขนจากการถอด

เทปปาฐกถาธรรม (พระมหาอรณ จตตคตโต , 2544) โดยทานใชภาษาทเขาใจงาย กระชบ และ

กระตนความสนใจผฟงดวยค าตาง ๆ ท าใหผฟงเกดความสนใจและเกบไปตรกตรองในภายหลง

รวมทงชวยใหสามารถจ าไดดอกดวย

4.1.4 วธการเผยแผโดยผานนโยบายทางการเมองและสงคม

วธการเผยแผโดยผานนโยบายทางการเมองและสงคมมมาตงแตสมยพทธกาล

จนถงปจจบนโดยมความคลายคลงกนแตตางกนในรายละเอยดของนโยบายและวธการ

ดงตวอยางในประเทศไทย เชน การสบเนองจากการสรางมหาธาตวทยาลยใน

สมยรชกาลท 5 ตอมาในสมยรชกาลท 6 ไดทรงจดใหมการศกษาพระปรยตธรรมขน คอ หลกสตร

นกธรรมในขนแรก และเปดโอกาสใหคฤหสถเขาเรยนและสอบดวยเรยกวาธรรมศกษา (พระธรรมว

สทธกว (พจตร ฐตวณโณ), 2546) ท าใหคฤหสถผสนใจในการศกษาธรรมเกดความสะดวกและ

สามารถเขาถงการศกษาธรรมะอยางระบบมากขน

อกหนงวธการเผยแผพระพทธศาสนา คอ การเผยแผดวยการเขาไปมสวนรวมกบ

สงคมทตนอยอยางเชน ตช นท ฮนห ผไดชอวาเปนหนงในบคคลผรเรมน าพระพทธศาสนาออกมา

สมพนธกบโลกสมยใหมอยางมพลง (Robert H. King, 2001, p. 29) ทานมงเนนใหชาวพทธออกไป

ชวยเหลอสงคม โดยพรอมรวมทกขรวมสขกบเขาแตสงทตองท าควบคกบปฏบตการทางสงคมกคอ

การเจรญสมาธภาวนา เพอใหจตบงเกดความสงบ มสต เปยมดวยกรณาและมปญญากระจางแจง

ทงนเพอใหเกดทงประโยชนแกตนเองและประโยชนแกสงคมอยางแทจรง นอกจากการน า

พระพทธศาสนามาสมพนธกบสงคมแลว ทานนท ฮนห ยงมความเหนวาพระพทธศาสนามอาจแยก

จากชวตได การปฏบตธรรมมไดหมายถงการปลกตวออกจากกจวตรประจ าวน หากควรผสานให

กลมกลนกบทกอรยาบถ ไมวาการกน การดม การท างาน ลวนเปนโอกาสแหงการเจรญสมาธภาวนา

ทงสน พระพทธศาสนาทสมพนธกบชวตและสงคมอยางแนบแนนดงกลาว ทานนท ฮนห เรยกวา

“Engaged Buddhism”

72 4.2. เปรยบเทยบวธการ จดมงหมาย เนอหาหลกธรรม และกลมเปาหมายในการเผยแผ

พระพทธศาสนา

จากการศกษาการเผยแผพระพทธศาสนาสมยพทธกาล ในประเทศไทย และใน

สงคมตะวนตก พบวาการเผยแผมความเหมอนและมความตางโดยจ าแนกประเดนตาง ๆ ไดดงน

4.2.1 เปรยบเทยบวธการเผยแผในแตละยคสมย

การเผยแผพระพทธศาสนาสมยพทธกาลชวงแรก สวนใหญพระพทธองคเผย

แผดวยพระองคเอง ตอมาพระอรหนตสาวกของพระพทธองคไดรวมเผยแผ วธการเผยแผสวนใหญ

พระพทธองคใชวธการสนทนาธรรม อธบายธรรม เพอชแจง ท าความเขาใจ คลายขอสงสย การ

ทาพสจน เพอใหผรบการเผยแผไดรแจงเหนจรงในหลกธรรมค าสอนของพระพทธองค และทรง

ชแนะใหลงมอปฏบตใหรแจงเหนจรงในสจธรรมความจรงดวยตนเอง สวนวธการแสดงธรรมกบหม

สงฆนน พระพทธองคทรงใชในโอกาสส าคญ สวนวธการเผยแผหลกธรรมของพระสงฆสาวกใน

ประเทศไทย สวนใหญใชบทสวดมนตประกอบพธกรรมทางศาสนา และการแสดงพระธรรมเทศนา

ในพธการส าคญ เชน งานศพ วนส าคญทางศาสนา เปนตน การฝกภาวนาวปสสนากรรมฐานจดให

มเฉพาะวดทมความพรอมเพยงบางสวน ส าหรบวธการเผยแผในสงคมตะวนตก พระสงฆไดน า

วธการในประเทศไทยปรบใชใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม

4.2.2 เปรยบเทยบจดมงหมายของการเผยแผในแตละยคสมย

จดมงหมายของการเผยแผในแตละยคสมยมความคลายคลงกนคอมงใหผฟงหลด

พนจากทกขและมการด าเนนชวตทถกตองตามหลกจรยธรรมของพระพทธศาสนา ตางแตวาในสมย

ปจจบนไมไดเนนใหผฟงบรรลนพพานอยางในอดตโดยเฉพาะสมยพทธกาล

สมยพทธกาลพระพทธองคมงเผยแผพระธรรมค าสอนเพอใหมวลมนษยไดพบทาง

ดบทกขอยางสนเชง ทรงชน าใหอรยชนพงเจรญสตปญญาใหรแจงเหนจรงในสรรพสงทงปวงให

ถกตองตรงตามธรรมชาตทแทจรง ถงความเปนอนจจงคอความไมเทยงแทคงทนถาวร ความเปนทก

ขงคอการเกดดบเปลยนแปลงไปตามเหตปจจย สรรพสงทงปวงจงเปนอนตตาคอไมมตวตนทแทจรง

ยดถอไมได เมอจตยอมรบสจธรรมความจรง จงปลอยวางใหสรรพสงทงปวงเกดดบเปลยนแปลงไป

ตามเหตปจจยได บรรลสความพนทกขไดอยางสนเชง

73 สวนการเผยแผในประเทศไทย พระธรรมทตคณะแรกผนอมน าพระธรรมค าสอน

ของพระพทธองคมขนในสมยพระเจาอโศกมหาราช ไดเดนทางเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศ

ไทย ยคกอนสมยกรงสโขทย จดมงหมายของการเผยแผในสมยนนเปนไปตามนโยบายธรรมวชย

ของพระเจาอโศกมหาราช โดยมงเนน เรอง ท าทาน สงสมบญ และหลกอหงสา เพอดวงวญญาณส

สวรรค ประกอบกบสภาพสงคมดงเดมของไทยในสมยนน ยดถอพธกรรมของพราหมณ มความเชอ

เรองผสางเทวดา สงศกดสทธ คาถาอาคม อทธฤทธ เมอพระธรรมทตเดนทางเขามาเผยแผ

พระพทธศาสนา จงผสมผสานหลกธรรมค าสอนกบความเชอและพธกรรมดงเดมของสงคมไทยในยค

นน โดยมงเนนการท าบญท าทานท านบ ารงพระพทธศาสนาเพอสงสมบญไปสสวรรค และสวนหนง

เพอฝกฝนปฏบตตนใหเปนผมฤทธเดชเหนอมนษย ดวยคาถาอาคม เครองรางของขลง การเซนสอ

กบฝสางเทวดาเพอขจดปดเปาภยอนตรายตาง ๆ ซงจดมงหมายของการเผยแผในประเทศไทยจง

เบยงเบนไปจากสมยพทธกาล ตอมาเมอพระธรรมทตจากประเทศไทยไปเผยแผพระพทธศาสนาใน

สงคมตะวนตก สวนใหญมจดมงหมายคลายคลงกบสงคมไทย ซงมความตางจากจดมงหมายในสมย

พทธกาล

เม อพระสงฆ ไทย ได เด นทางเผยแผ พ ระพทธศาสนาในส งคมตะวนตก

กลมเปาหมายในระยะแรกคอชาวพทธทยายถนฐานไปพ านกอยในประเทศตะวนตก จดมงหมายของ

การเผยแผจงคลายคลงกบประเทศไทย โดยมงเนนการท าบญท าทานท านบ ารงพระสงฆวดวาอาราม

เพอสงสมบญบารมสสวรรคในชาตหนา และเพอรกษาและเผยแผวฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณ

เดมของไทยเอาไว

4.2.3 เปรยบเทยบเนอหาค าสอนในแตละยคสมย

หลกธรรมทพระพทธองคตรสรมมาก แตทรงน าเฉพาะเรองทประกอบดวย

ประโยชนเปนเบองตนของการประพฤตพรหมจรรย เปนไปเพอความเบอหนาย คลายความก าหนด

ความดบทกข ความสงบระงบ ความตรสร เปนไปเพอนพาน เพอการกระท าความเพยรใหรแจงใน

อรสจ 4 ตามความจรง รวานทกข นเหตดบใหทกขเกด นความดบทกข นขอปฏบตใหถงความดบ

ทกข ดงเชน ขนธ 5 อรยสจ 4 มหาสตปฎฐานสตร, ปฏจจสมปบาท, โพชฌงค เปนตน สวนเนอหา

ค าสอนทพระสงฆเผยแผในประเทศไทย ประกอบดวยหลกทาน ศล ภาวนา ซงสวนใหญปรากฏอย

ในบทสวดเปนภาษาบาลส าหรบประกอบพธกรรมทางพระพทธศาสนา เชน บทสวดท าวตรเชา -เยน

บทสวดศพ การใหศล ใหพร พระธรรมเทศนาเปนตน ส าหรบการฝกปฏบตภาวนาสวนใหญจะฝก

สมาธใหกบพทธศาสนกชนผสนใจมากกวาการเจรญสตปญญาตามหลกสตปฎฐาน 4 เนอหาค า

74 สอนพระพทธศาสนาในประเทศไทยจงมความตางจากสมยพทธกาล ส าหรบเนอหาค าสอนทพระสงฆ

ไทยเผยแผในสงคมตะวนตกไดน าเนอหาในประเทศไทยเปนหลก จงมความคลายคลงกบเนอหาค า

สอนในประเทศไทย

4.2.4 เปรยบเทยบกลมเปาหมายในแตละยคสมย

สมยพทธกาลหลงจากพระพทธองคตรสร ทรงมงเผยแผหลกธรรมค าสอนสกลม

พราหมณหรอนกบวชผแสวงหาวโมกขคอความหลดพนเปนกลมแรก เชน กลมปญจวคค กลมชฎล

พราหมณ เปนตน เมอกลมนไดศกษาพระธรรมจนรแจงเหนจรงในหลกธรรมค าสอนของพระพทธ

องค และขอบวชเปนสงฆสาวกของพระพทธองคแลว พระพทธองคจงไดเผยแผแพรกระจายขยาย

ไปสกลมผปกครอง กษตรย กลมพอคา เศรษฐ ตลอดถงประชาชนทวไป สวนกลมเปาหมาย

ในสงคมไทยประกอบดวยกลมผปกครองเชนกษตรย พราหมณ พระสงฆ นกบวช และกลม

ประชาชนทวไป โดยเฉพาะอยางยงพระมหากษตรยในสมยสโขทย อยธยา ถงสมยกรงธนบร ได

ท าสงครามสรบกบศตรเพอปกปองประเทศชาต ไดทรงใชหลกพระพทธศาสนาเปนแหลงหลอมรวม

พลงความสามคคเพอตอตานอรราชศตร กลมเปาหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาจงกระจายทก

ระดบชน ส าหรบการเผยแผในสงคมตะวนตกสวนใหญจะจ ากดกลมเฉพาะชาวพทธผยายถนฐานไป

พ านกในประเทศตะวนตก การเผยแผกระจายสกลมชาวตะวนตกทแทจรงไมแพรหลาย

ผลการเปรยบเทยบการเผยแผพระพทธศาสนาสมยพทธกาล ในสงคมไทย และ

ในสงคมตะวนตก สรปเปรยบเทยบไดตามตารางท 4.1 ดงน

ตาราง 4.1

เปรยบเทยบการเผยแผพระพทธศาสนาสมยพทธกาล ในสงคมไทย และในสงคมตะวนตก สมยพทธกาล ประเทศไทย ตะวนตก

จดมงหมาย

เพอความพนทกขอยางสนเชง

ธรรมวชย (อโศกธรรม)

สงสมบญเพอสคตโลกสวรรคในชาตหนา

พฒนาตนเอง

ความสงบทางจตใจในปจจบน

75 ตาราง 4.1

เปรยบเทยบการเผยแผพระพทธศาสนาสมยพทธกาล ในสงคมไทย และในสงคมตะวนตก (ตอ)

สมยพทธกาล ประเทศไทย ตะวนตก

กลมเปาหมาย

นกบวช

กษตรย ผปกครอง

คหบด ประชาชน

ผปกครอง

พระสงฆ

ประชาชนทวไป

พทธเดมในตะวนตก

ชาวตะวนตกทสนใจ (กลมปญญาชน)

เนอหาค าสอน

ธมมจกกปปวตนสตร

อรยสจ 4

อานาปานสต

สตปฏฐาน

พทธธรรมอน ๆ ทงหมด

ธรรมะระดบศลธรรม (โลกยธรรม) เชน หลกทศ 6 บญกรยาวตถ ฯลฯ

ธรรมะระดบปรมตถธรรม (โลกตรธรรม)

เนอหาธรรมทเปนเหตผล สามารถพสจนไดในปจจบน เชน หลกสตปฏฐาน หลกกาลามสตร

วธการ

สนทนาธรรม

เทศนาธรรม

ตอบขอสงสย

ใหทดลองพสจน

ผานบคลกภาพ จรยวตร

สนทนาธรรม

เทศนาธรรม

ตอบขอสงสย

สวดมนต

การปฏบตธรรม

ใชสอเทคโนโลยในการประกาศธรรม

พธกรรม

สนทนาธรรม

อภปราย

ถาม-ตอบขอสงสย

สวดมนต

การปฏบตธรรม

ใชสอเทคโนโลย

ทดลอง-พสจน

สรปแนวทางในปจจบน

จ าแนกสตปญญาของผฟง ถายทอดใหกลมผมปญญามากกอน

ก าหนดใหสาวกปกครองกนเอง โดยยดพระธรรมวนยเปนแนวทางด ารงตน

กลมนกปกครอง – เผยแผดวยการพฒนาเชงนโยบาย

คณะสงฆใชหลกสตปฏฐาน 4 เนนการปฏบต

เนนการปฏบตใหเหนผล พสจนไดดวยตนเอง

สอนโดยใชปญญาน าศรทธา

อธบายคลายขอสงสยเชงเหตผล

76 4.3. สภาพสงคมและวฒนธรรมชาวตะวนตก

การเผยแผพระพทธศาสนาจะประสบผลส าเรจหรอไมนน ปจจยส าคญทท าใหการเผย

แผพระพทธศาสนาในตะวนตกมความสมฤทธผล คอการทบคลากรผเผยแผมความรความเขาใจใน

สภาพสงคมและวฒนธรรมของประเทศตาง ๆ ทไปเผยแผ

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) (2545, หนา 3-4) ไดแสดงความเหนวา ความเขาใจใน

สภาพสงคมนนมความส าคญเปนอยางยง ทงนตองรวมไปถงเขาใจอารยธรรมตะวนตกทงหมดดวย

คอทราบทงสภาพสงคมในปจจบนทปรากฏอยแลวอยางเขาใจ และสบสาวลงไปถงเหตปจจยทท าให

ชาวตะวนตกมอปนสยทแตกตางกน

และเมอกลาวถงเครองมอในการศกษาวฒนธรรมและสงคมของประเทศตาง ๆ ทมความ

นาเชอถอแลว มกจะมการอางถงผลงานวจยของ ศาสตราจารยฮอพสเตด (Prof. Geert Hofstede)

นกสงคมวทยาผมชอเสยงผไดสรางทฤษฎมตทางวฒนธรรม (Cultural Dimensions Theory)

ฮอพสเตด ไดใชเวลาในการเกบขอมลและศกษาวจยเชงเปรยบเทยบระหวางวฒนธรรม

ของประเทศตาง ๆ โดยใชแบบส ารวจคานยมทางวฒนธรรม (Values Survey Module: VSM) จาก

กลมตวอยางถง 117,000 คน ครอบคลมในหลายทวป หลายวฒนธรรม เปนจ านวนกวา 70 ประเทศ

ทวโลก

ทฤษฎของฮอพสเตด ไดแบงวฒนธรรมและสงคมออกเปน 6 มต ตามนยามของ

วฒนธรรม ซงหมายถงรปแบบความคด ความรสก และการตอบสนองของบคคล (Hofstede,

Hofstede, & Minkov, 2010, “Cultures and Organizations”) โดยคะแนน 1 – 100 บอกความ

ระดบของวฒนธรรมและสภาพสงคมในแตละมตอนไดแก

มตท 1 – ความเหลอมล าทางอ านาจ (Power Distance: PD)

มตท 2 – ความแตกตางในเรองความเปนสวนตว (Individualism/Collectivism: IDV)

มตท 3 – คาความแขงแกรงและความออนโยน (Masculinity/Femininity: MAS)

มตท 4 - ดชนการหลกเลยงความเสยง (Uncertainty Avoidance Index: UAI)

มตท 5 – ระยะเวลาการท าความเขาใจรวมกน (Long term Orientation)

มตท 6 – ระดบความยบยงชงใจ (Indulgence)

ผวจยยกตวอยางแสดงใหเหนเบองตนดวยการเลอกประเทศในโลกตะวนตก 2 ประเทศ

คอ ประเทศสหรฐอเมรกา (United States) และสหราชอาณาจกร (United Kingdom) และ

77 เปรยบเทยบกบมตทางวฒนธรรมของไทย เพอเปนตวอยาง แนวทางการใชและอานขอมลจาก

ผลงานวจยชดน ดงจะแสดงตอไปน1

ภาพท 4.1 แผนภมแทงเปรยบเทยบมตทางสงคมตามแนว Hofstede (Itim International, 2016)

(1) มตท 1 – ความเหลอมล าทางอ านาจ (Power Distance: PD)

ในมตน ไดอธบายถงความตางของอ านาจและสถานภาพทางสงคมของบคคล บาง

วฒนธรรมมการแบงแยกอยางชดเจนระหวางผทมสถานภาพทางสงคมทสงกวากบผทมสถานภาพทาง

สงคมทต ากวา เชน สถานภาพระหวางเจานายกบลกนอง รนพกบรนนอง ดงจะเหนไดจากแผนภม

แทงขางตน ทสหรฐอเมรกาและสหราชอาณาจกร ไดคะแนนต ากวาสงคมไทย

แสดงใหเหนวาในสงคมโลกตะวนตกโดยสวนใหญ มความหางระหวางอ านาจหรอ

สถานภาพทางสงคมนอย ทกคนคาดหวงวาจะไดรบและจะยอมรบการกระจายอ านาจในองคกรหรอ

1 ผสนใจอาจจะใชงานวจยของ Hofstede โดยสามารถเลอกประเทศทตองการคนหาเพอขอมลเบองตนในการ

ท าความเขาใจวฒนธรรมและสงคมของคนในชาตนน ๆ ไดท https://geert-hofstede.com

78 สงคมแบบเทาเทยมกน และเนนการสอสารแบบตรงไปตรงมา สวนสงคมไทยยงมความหางระหวาง

อ านาจและสถานภาพทางสงคมคอนขางมาก ซงเหนไดจากระบบอาวโสและศกดนา

การน าผลจากการเปรยบขอนไปประยกตใช จากประสบการณของผวจยเมอครง

ไปท างานดานเผยแผพระพทธศาสนาใหกบชาวตะวนตกโดยเฉพาะ (พ.ศ.2556-2558) โดยใชวธการ

สงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation) โดยไดจดใหมการนงเสวนาธรรมเปนวงกลม นง

ในระดบเดยวกน พบวาท าใหชาวตะวนตกทเขารบการอบรม มรสกวาระยะระหวางพระสงฆกบ

ฆราวาสไมหางกนจนเกนไป เกดความรสกรวมกน เปดใจในการแสดงความคดเพมมากขน และม

ความกลาแสดงออกมาขน มากกวาการนงในรปลกษณะการสอนแบบบรรยาย (Lecture Method)

ซงจะมลกษณะคลายครบรรยายใหนกเรยนฟงหรอลกษณะรปแบบการนงบนธรรมาสนเพอเทศนาสง

สอนของพระสงฆ ซงท าใหชาวตะวนตกทไดรวมกจกรรมรสกอดอดและไมกลาแสดงความคดเหน

หรอไมกลาแสดงออกเทาทควร

(2) มตท 2 - ความแตกตางในเรองความเปนสวนตว

(Individualism/Collectivism: IDV)

ไดอธบายสงคมทมความเปนปจเจกนยม คอ สงคมทความผกพนระหวางบคคลใน

สงคมเปนไปหลวม ๆ ไมแนนแฟน มความเปนสวนตวสง พงตนเองสง ไมมการปฏสมพนธลกซงมาก

นก มความเชอมนในตวเองสง อตตาสง กลมคนเหลานมกจะมความทกขเพราะอตตา ซงตางจาก

สงคมคตรวมหม (Collectivism) ทผคนในสงคมมความผกพนอยางเหนยวแนน เปนสงคมกลมใหญ

ใหความส าคญแกกลมมากกวาตวบคคล มความซอสตยและจงรกภกดตอกน ใหการดแลคมครอง

ชวยเหลอซงกนและกน จากแผนภมขางตน จะเหนไดวาประเทศกลมตวอยางในตะวนตกทง

สหรฐอเมรกาและสหราชอาณาจกร ไดคะแนนสงถง 91และ 89 ตามล าดบ ผคนมความเปนสวนตวสง

ทกคนถกสอนและคาดหวงวาทกคนจะดแลตวเองได และหากจะตองดแลบคคลอน กเปนเพยงคนใน

ครอบครวเทานน ตางจากสงคมขยาย (Collectivist Societies) แบบสงคมไทย ทคนอยรวมกนเปน

กลมใหญ ทกคนมหนาทรบผดชอบตอคนในสงคมแมจะไมใชญาตใกลชดกตาม

ซงสอดคลองกบทพระวสทธโสภณ (จ านง ชตนธโร) (2536, หนา 39-40) ไดแสดง

ความคดเหนจากประสบการณทไดไปท างานเผยแผกบชาวตางประเทศเปนระยะเวลาสบปวา

ชาวตะวนตกมความยดมนในตนเองและยดมนในเรองความเสมอภาคมาก การยงเรองความเปน

สวนตวนนจงเปนสงทถกมองเปนเรองไมควร และถอวาทกคนตองดแลรบผดชอบชวตของตนเอง การ

ทใครสกคนจะลกขนยนใหทนงกบผสงอาย แทนทจะเปนมองเปนการเออเฟอเผอแผ แตการท า

79 เชนนในบางประเทศนน จะถกมองวาเราไปดถกคนแกวาเขาเปนคนไรความสามารถ ซงเปนสงท

แตกตางจากวฒนธรรมไทยมากพอควร

(3) มตท 3 – คาความแขงแกรงและความออนโยน (Masculinity/Femininity:

MAS)

อธบายลกษณะของสงคมทวดคาของคนจากความส าเรจ วตถทครอบครอง วา

เปนสงคมแหงการแขงขน ใหคณคาหรอชนชมคนเขมแขงกบผชนะ (คะแนนสง) หรอเนนความ

ประนประนอมมความออนโยน ไมจรงจงมากกบการตองแขงขนเอาชนะ

หากมองโดยภาพรวมลกษณะทางสงคมตะวนตกโดยสวนใหญ เปนสงคมวตถนยม

และมการแขงขนสง (ดาน Masculinity) คนมความเครยด และเนองจากเปนสงคมเดยว ดงกลาวใน

มตทางสงคมท 2 จงท าใหเครยดและไมสามารถบอกเลาหรอระบายกบใครได เปนสงคมซมเศราและ

เกบกด บางกคนพบวาการครอบครองวตถหรอความส าเรจไมไดเปนหนทางสความสขหรอการพน

ทกขทแทจรง จงน าไปสการตงค าถามและคนหาค าตอบของชวตวาความสขคออะไร

หากทวา ในกลมโลกตะวนตกแถบสแกนดเนเวยกลบแตกตาง เพราะสงคมเปน

สงคมแหงความอาร (ดาน Femininity) คนจะใหคาความส าเรจทการมน าใจเออเฟอดแลผอน และ

คณภาพของชวต สงคมลกษณะนมองวาการประสบความส าเรจคนเดยวแบบทงผอนไวขางหลงไมใช

สงทด ซงสอดคลองกบพระพทธศาสนาเปนทรจกวาเปนศาสนาแหงความเมตตา ชาวตะวนตกชาต

อนๆ โดยสวนใหญเมอเจอชาวไทยพทธโดยเฉพาะพระสงฆ กจะมความเชอโดยทนทวาเปนผมเมตตา

เนองจากพระพทธศาสนาสอนในเรองน

(4) มตท 4 - การหลกเลยงความเสยง (Uncertainty Avoidance Index: UAI)

อธบายถงลกษณะวฒนธรรมสงคมวามความรสกอยางไรกบสถานการณทพยากรณ

ไมได จะอยากควบคมอนาคตชอบความชดเจนแนนอน หรอสามารถปลอยวางและเปดใจยอมรบได

มากกวาหากมความไมแนนอน หรอเรองแปลกใหมเกดขน

ในประเดนน จะเหนไดวาในตะวนตกจะไดคะแนนต ากวาประเทศไทย กลาวคอ

สงคมตะวนตกเปดรบแนวคดใหม ๆ ไดงายกวา มอสระทางความคดและยอมรบความคดตางได

มากกวาสงคมไทย มเงอนไขดานจารตนอยและคนมความเสถยรทางอารมณมากกวา ไมออนไหวทาง

อารมณเทากบคนไทย

ดวยเหตนเอง ชาวตะวนตกจงเปดโอกาสใหแกศาสนาหรอแนวความเชอแบบใหม

ไดงาย เปนสงคมทใหอสระทางความคด และเนองดวยผคนยอมรบความคดตางไดดกวาสงคมไทย

80 บางครงสนทนา ตงค าถาม อาจจะเปนไปในแนวทาทาย หรอเปนค าถามคดตางทพระสงฆไทยตอง

เตรยมความรทจะรบมอหรอชแจงใหเขาใจ ดวยการตงอยบนฐานของเหตผลทสามารถเขาใจรวมกน

ไดมากกวาการบงคบใหเชอ

(5) มตท 5 – ระยะเวลาการท าความเขาใจรวมกน (Long term Orientation)

สงคมโลกตะวนตก โดยสวนใหญจะเปนไปในลกษณะ Long term orientation

กลาวคอ ใชเวลานานทจะทมเทในดานการศกษา คด และวเคราะห ชาวตะวนตกนยมแยกแยะ

ปรากฏการณตาง ๆ ออกเปนชน ๆ จนกระทงถงจดยอยหรออณซงไมสามารถแยกออกไดอก ในการ

สรางความสมพนธและไมปกใจเชออะไรงาย ๆ ใชเวลาในการท าความรจกกบคนใหม ๆ อยางไรก

ตาม จะเหนไดวาแผนภมของ สหราชอาณาจกรไดคะแนนสงกวาคะแนนของสหรฐอเมรกาและไทย

ซงอาจจะกลาวไดวา คนองกฤษท าความรจกคน หรอเปดใจเชอในขอมลใหม ๆ ไดงายกวาคน

อเมรกน

ดงนน แนวทางการเผยแผพระธรรมค าสงสอนของพระพทธองค ผเผยแผตองม

ความแมนย าดานปฏบตและปรยต และมความอดทนตอค าถาม เพราะลกษณะของคนตะวนตก จะ

เนนการตรวจสอบ วเคราะห สงเคราะหขอมล ผคน จนยอมรรบ กอนปกใจเชอ เปนแนวปญญาน า

ศรทธา

(6) มตท 6 – ระดบความยบยงชงใจ (Indulgence Value)

ไดอธบายลกษณะสงคมทมวฒนธรรมการผอนผนใหอภยกนได (Indulgence) โดย

ถอวาเปนสงคมทมความเปนอสระมาก คนในสงคมจะมอสระในการใชชวตโดยขนอยกบสงคมรอบขาง

นอย ซงตรงกนขามกบสงคมแบบมเงอนไขจ ากดหรอเนนการอดทนอดกลน (Restraint) มความ

เขมงวดสง คนในสงคมรจกยบยงชงใจไดดกวา และด าเนนรอยตามวธการและระเบยบบรรทดฐาน

ทางสงคมอยางเครงครด

ดวยเหตนเอง การสอนแบบบงคบใหเชอโดยใชศรทธาน า จะไดผลตอบสนองนอย

กวาการใหอสระในการพจารณาโดยแยบคายดวยเหตผลของตนเอง

81 4.4. วเคราะหจดแขง จดออน อปสรรคและโอกาสในการเผยแผพระพทธศาสนาในตะวนตก

การจะสามารถวเคราะหแนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาทเหมาะสม จ าเปนตอง

ทราบถงลกษณะจดแขง จดออนโดยรวมของพระพทธศาสนากอน โดยเครองมอในการวเคราะหท

นยมและรจกกนอยางแพรหลายนน กคอ การวเคราะหแบบสวอต (SWOT Analaysis) กลาวคอ

เปนการวเคราะหจากภายในเพอหาปจจยอนเปนจดแขง (Strength) และปจจยอนเปนจดออน

(Weakness) รวมทงการวเคราะหจากสภาพแวดลอมอนเปนปจจยจากภายนอกเพอหาโอกาส

(Opportunity) และอปสรรคหรอภยคกคาม (Threat) จากขอมลเชงส ารวจทไดกลาวมาในเบองตน

สามารถวเคราะหจดแขงจดออนได ดงน

ตารางท 4.2

วเคราะหจดแขง จดออน อปสรรคและโอกาสในการเผยแผพระพทธศาสนาในตะวนตก

จดแขง (ปจจยภายใน) จดออน (ปจจยภายใน)

แกนพทธธรรม มความเปนสากล เปนจรง และสามารถพสจนได

พระพทธศาสนาสามารถใหความกระจางเรองจตใจได

พระพทธศาสนาไดรบการยอมรบวาเปน “วทยาศาสตรแหงจต” เขากบอปนสยความเปนตรรกนยมของชาวตะวนตก ทนยมวทยาศาสตร

ชาวตะวนตกมองวา พระสงฆในพทธศาสนาแบบเถรวาทมความเครงครดในพระธรรมวนยมากกวานกายอน ๆ

พระธรรมทตขาดความรดานภาษาทองถน

ขาดความรดานวฒนธรรมและสงคมในทองถน

ความไมสมบรณในดานปรยตและปฏบต

นโยบายการเผยแผขาดความเปนเอกภาพ

มการแตกความสามคคในวงศาสนาดวยกน

เกดสทธรรมปฏรปสอนผดไปจากหลกพทธธรรม

82 ตารางท 4.2

วเคราะหจดแขง จดออน อปสรรคและโอกาสในการเผยแผพระพทธศาสนาในตะวนตก (ตอ)

กลาวโดยสรปคอ เนอหาของพระพทธศาสนา มความโดดเดนในตวเองคอ เนนสอน

เรองความจรงของธรรมชาต สจธรรมทพสจนไดจรง ซงสอดคลองกบความสนใจของชาวตะวนตก

ปจจยภายในทเปนอปสรรค โดยสวนใหญ เปนเรองของศกยภาพของพระธรรมทต เชน

ความรในเชงปรยตและปฏบต ตลอดจนแนวทางการเผยแผทคณะสงฆไทยตองรวมกนวางแผนรวมกน

เราจะเหนไดวา ในสมยพทธกาล และในสมยทพระเจาอโศกสงพระธรรมทตมาสดนแดนสวรรณภม

ตางกมทศทางการเผยแผชดเจน เปนแนวทางเดยวกน แมการเผยแผจะแยกออกกนไปหลายสาย แตม

เปาหมายเดยวกน ปจจยทเปนอปสรรคภายนอก เชน สภาพภมประเทศและภมอากาศทแตกตาง

กนออกไปนน เปนสงทสามารถแกไขไดดวยเทคโนโลย เปนตน

4.5 แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

จากการศกษาแนวทางการเผยแผตงแตในสมยพทธกาล สบเนองมาจากถงสงคมไทย

และสภาพการณการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตกทผานมา โดยใชหลกการศกษาผานวธการ

เผยแผ เนอหาหลกธรรมทใชในการเผยแผ จดมงหมายในการเผยแผ และกลมเปาหมายในการเผยแผ

โอกาส (ปจจยภายนอก) อปสรรค (ปจจยภายนอก)

ชาวตะวนตกมความสนใจศกษาเรองเกยวกบจต และการเจรญสตในเชงพทธ

ประเทศในโลกตะวนตกใหเสรภาพในการเลอกศาสนา

ชาวตะวนตกผสนใจ เปนกลมปญญาชน ซงจะสามารถเขาใจในพระธรรมไดงายกวาเพราะพระพพทธศาสนาเปนศาสนาทพสจนได

ขาดเงนทนสนบสนน

สภาพภมอากาศ อาหาร และวฒนธรรมทแตกตาง

ขาดบคลากรในทองถนทมเวลาท างานจตอาสา หรอมความรความเขาใจดานกฎหมาย (ในกรณจดตงสมาคมชาวพทธหรอกอสรางวด)

การกดกนจากคนตางศาสนา

83 รวมทงการเปรยบเทยบแนวทางในแตละยคสมย และศกษาสภาพสงคมชาวตะวนตกพรอมว เคราะห

จดแขงและจดออนในการเผยแผพระพทธศาสนาในตะวนตก สามารถสรปแนวทางไดดงน

4.5.1 วธการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก

4.5.1.1 ผลตบคลากรทมคณสมบตเหมาะสม

จากขอมลในบทท 3 นน การผลตบคลากรใหมความรความสามารถและ

ความพรอมเปนวธการทส าคญในการเผยแผตามแนวทางขางตน ควรศกษาความรและมความสามารถ

ใน ดานภาษาตางประเทศ ดานวฒนธรรมและสงคม จากการศกษาปญหาของการเผยแผ

พระพทธศาสนาในโลกตะวนตก สามารถสรปเปนคณสมบตพนฐานของบคลากรผเผยแผได ดงน

(1) ควรมความรความเขาใจดานสงคม วฒนธรรม และระเบยบพนฐานของ

สงคม ผเผยแผควรศกษาวเคราะหสภาพสงคมวฒนธรรมของกลมเปาหมายชาวตะวนตกผรบการเผย

แผใหชดเจน เพอเปรยบเทยบความแตกตางในดานความเชอ วธคด วถชวต ของสงคมตะวนตกกบ

สงคมไทยในแบบเดมทเคยปฏบต และศกษาปญหา อปสรรค ขอจ ากดของสงคมนนโดยเฉพาะ เพอ

ประกอบการก าหนดแนวทางการเผยแผใหสอดคลองกบวฒนธรรมของชาวตะวนตก พระธรรมปฎก

(ป.อ.ปยตโต) ไดแสดงความคดเหนในการบรรยายอบรมพระธรรมทตไววา ผเผยแผควรจะเขาใจ

สภาพปญหาของสงคม และความตองการของถนฐานนน ๆ อกดวย เมอรความตองการและปญหา

ของสงคมเขา กจะไดใหประโยชนทแทจรงแกผรบได แตหากรเพยงแตหลกการ ไมรจกบคคลหรอ

สงคม กอาจจะจบจดไมถกและท าใหการเผยแผเกดประโยชนนอย (พระปลดอ าพล สธโรและพระมหา

ถนด อตถจาร , 2543 , หนา 37-38) ซ งสอดคลองกบหลกธรรมในหลกสปปรสธรรม 7 อน

ประกอบดวย 1) รจกเหต 2) รจกผล 3) รจกตน 4) รจกประมาณความพอด 5) รจกกาลเทศะ 6) รจก

ชมชน 7) รจกบคคลวามอธยาศยเชนไร แตกตางอยางไร

(2) ผเผยแผควรประพฤตตนใหเหมาะสม ควรปฏบตตนใหเปนแบบอยางอน

เหมาะสมกบสถานภาพ พระสงฆผเผยแผธรรม ควรรกษาธรรมวนยและมจรยวตรทงดงามไม

บกพรอง เพอเปนแบบอยางใหเหนและควรมความรในหลกธรรมทงภาคปรยตและภาคปฏบต

สามารถเผยแผหลกปรยตและปฏบตผานภาษาในทองถนนน ๆ ไดอยางถกตอง

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) ไดแสดงความเหนวา (2545 , หนา 7-8)

นอกจากพระผเผยแผจะมภมปญญาความรแลว แตเรองความประพฤตกมความส าคญ พระมหลกอย

แลวคอวนย เมอไปอยตางประเทศโดยเฉพาะประเทศทเจรญ หากไมมความมนใจ (เครงครด) กจะท า

ใหหวนไหวไดงาย กจะท าใหเขวจากแนวทางการประพฤตตนของพระสงฆ ซงเปนจดออนอยางหนง

84 ของพระผไปเผยแผพระพทธศาสนาในตางประเทศ หากมความมนคงในวนยแลวจตใจกจะไม

หวนไหว สามารถท างานเผยแผพระพทธศาสนาไดอยางมความสขและไมท าใหพระพทธศาสนาเสอม

เสย

(3) ควรมความพรอมและมความเขาใจดานภาษาในประเทศนน ๆ สามารถ

สอสารและใชภาษาไดอยางถกตองพอสมควร และควรหมนศกษาหาขอมลในการพฒนาภาษาของตน

ใหดยงขน เพราะการถายทอดดวยวธการสอสารเปนสวนส าคญยงตองานเผยแผพระพทธศาสนา

(4) ผเผยแผควรมความเขาใจในหลกของการปฏบตพอสมควร ไมควร

เพยงแตมความรในดานปรยตธรรมเพยงเทานน ควรมความรความสามารถเพยงพอในการแนะน า

และแกไขวธการปฏบตทถกตองตามหลกค าสอนของพระพทธศาสนา

พระธรรมธรราชมหามน (โชดก ญาณสทธ) ไดเคยแสดงปาฐกถาธรรมตอน

หนงเกยวกบการจะไปสอนชาวตะวนตกวา “ทานทงหลาย ถาทานมโอกาสไดไปเผยแผ คอ ไปสอน

ฝรงในตางประเทศ อยาไดคดทจะไปสอนเขาตามหลกปรยตคอตามต ารา เขาจะไมยอมรบและท า

ตามทเราบอก ตองน าหลกปฏบตเทานนไปเผยแผแกพวกฝรง จงจะไดผล” (พระโสบน โสปาโกโพธ,

2543, หนา 63-64) เนองจากในปจจบนมต าราทางพระพทธศาสนาทเขยนโดยชาวตะวนตกใหศกษา

ในภาคทฤษฎพอสมควร หากแตในภาคของการปฏบตใหไดผลนน เปนสงทชาวตะวนตกใหความ

สนใจเปนอยางมาก

พระราชสเมธาจารย (โรเบรต สเมโธ) ไดแสดงความเหนถงสาเหตทไดไป

ศกษาพระพทธศาสนาทวดหนองปาพงกบพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท) วา เปนเพราะหลวงพอชา

นน สามารถปฏบตใหเหนใหดได เมอถงวนพระวดหนองปาพงจะมธรรมเนยมคอจะถอเนสชชกธดงค

(การเวนจากอรยาบถนอน) นงสมาธและเดนจงกรมกนจนเชา ทงพระสงฆ สามเณร และอบาสก

อบาสกา ทานจะเหนหลวงพอชาสามารถนงสมาธไดนงตลอดทงคนจนเชา จงเกดความเลอมใสวา

ทานมไดเพยงแตเปนผทสอนดวยค าพดอยางเดยว หากแตยงสามารถปฏบตไดตามสงททานสอนดวย

และหลายครงทานกเพยงปฏบตใหด โดยไมไดพดธรรมะอะไรทเปนภาษาซบซอนเลย ซงกลบสามารถ

สรางความศรทธาเลอมใสใหเกดมากยงขน (Roger Wheeler, 1984, pp. 40-42)

(5) การสรางบคลากรในทองถนใหเปนผเผยแผได ดงเชน สายวดหนองปาพง

ทไดใหพระสงฆชาวตะวนตกไดเผยแผกบชาวตะวนตกดวยกน ดงไดด าเนนการมาแลวนน ถอเปน

วธการทประสบความส าเรจอยางสง คณะพระธรรมทตน าโดยพระโพธญาณเถร (หลวงปชา สภทโท)

และพระราชสเมธาจารย (โรเบรต สเมโธ) วดหนองปาพง ไดเรมเผยแผพระพทธศาสนาสตะวนตก

85 ตงแตป พ.ศ.2517 และมความโดดเดนในกระบวนการฝกอบรมพระสงฆใหเครงครดในพระธรรมวนย

การฝกปฏบตวปสสนากรรมฐานเพอพบทางดบทกขอยางสนเชง ถกตองตรงตามหลกธรรมค าสงสอน

ของพระพทธองค คณะพระสงฆศษยวดหนองปาพงจงมคณลกษณะทโดดเดน ชดเจนเปนทประจกษ

การบรหารจดการวดสาขาทงในประเทศและตางประเทศมมาตรฐานการปฏบตทเปนระบบ และการ

สรางพระสงฆทเปนชาวตะวนตกใหสอนชาวตะวนตกดวยกนเอง

4.5.1.2 สรางสถานทส าหรบปฏบตธรรมทเหมาะสมกบวถชาวตะวนตก

ชาวตะวนตกทสนใจการปฏบตโดยสวนใหญ รจกพระพทธศาสนาผานการ

อานหนงสอหรอวรรณกรรม สวนความสนใจในการปฏบตมกจะเกดขนหลงจากเกดศรทธาหรอ

ตองการไขขอของใจ ดงนน การมสถานทพบปะจงเปนเรองจ าเปนส าหรบการเผยแผพระพทธศาสนา

ในตางประเทศ (Alfred Bloom, n.d.) ไดเสนอวธการการสรางสถานทปฏบตธรรมหรอวดใน

สหรฐอเมรกาวา ควรเปนไปในรปแบบทไมองวฒนธรรม (Non-traditional Temple) และควรเปด

กวางพรอมทจะรบศาสนกใหมชาวตะวนตกอยางเปนกนเอง

ดร.ภญโญ สวรรณคร ศลปนแหงชาต สาขาทศนศลป (สถาปตยกรรม)

ประจ าป พ.ศ. 2537 ผด าเนนการสรางวดไทยกสนารามหาวหารทประเทศอนเดย ไดเสรมในประเดน

เดยวกนวา การสรางวดในตะวนตก เชน สหรฐอเมรกา ควรพจารณาถงความเหมาะสมกบสถานภาพ

ทางสงคม “...บางทถาหากสถาปตยกรรมไทยไปวางไวแลวมการปดทองค าเปลวหรอปดกระจกสตาง

ๆ บางทกอนตรายเหมอนกนเพราะอาจถกตอตานจากศาสนาอนซงเขามของเขาเปนของเดมอยกอน

แลว” (รศ.ดร.ภญโญ สวรรณคร, 2546)

4.5.1.3 การผลตสอทเหมาะสมกบความตองการชาวตะวนตก

ตามทกลาวไวแลววา ชาวตะวนตกโดยสวนใหญรจกพระพทธศาสนาจากการ

อานวรรณกรรมหรอปรชญาตะวนออก จงท าใหเกดความสนใจทจะศกษาและปฏบตตามแนวทางแหง

พทธะมากขน การผลตสอ จงเปนวธการทส าคญ การผลตสอควรออกแบบใหหลากหลาย เพอการ

เผยแผในวงกวาง เชน ผานโทรทศน หรอสอทเขาถงงาย เชน เฟซบค บลอก หรอ ยทปเปนตน

นอกจากน ควรพจารณาถงการเขยนหนงสอเลมใหมๆ ใหมากขน นอกจากน

หนงสอธรรมะท าในรปแบบการแจกเปนธรรมทานเปนอกหนงแนวทางทชวยสนบสนนการเผยแผได

มากขน แนวทางการเขยนตองงายตอการท าความเขาใจ

จากประสบการณของผวจยในการท างานเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศ

แถบสแกนดเนเวย ชวงระยะเวลาในป พ.ศ. 2553-2555 พบวาชาวตะวนตกสวนมากสนใจ

86 พระพทธศาสนาผานงานเขยนเปนหลก เชน หนงสอของทางสายวชรยานของทานดาไลลามะ

เนองจากมการแปลเปนภาษาองกฤษจ านวนมาก หรอมพระภกษชาวนอรเวยรปหนงทไดตดสนใจออก

เดนทางมาศกษาและปฏบตธรรมทเมองไทยเพราะไดแรงบนดาลใจจากการอานหน งสอ What the

Buddha taught ของทาน Walapo Rahula เพยงเลมเดยว และภายหลงทไดศกษาปฏบตทประเทศ

ไทยกไดตดสนอปสมบทและอยมาจนถงปจจบน

นอกเหนอจากรปแบบของสอแลว ควรพจารณาถงเนอทจะน าเสนอในสอนน

ๆ อกดวย ดงทพระญาณธมโม พระภกษชาวออสเตรเลยไดแสดงความคดเหนไววาการเผยแผควร

เนนดานปญญามากกวาศรทธา (พระอาจารยญาณธมโม , 2558, หนา 5) นอกจากน ความ

หลากหลายทางภาษา จะชวยใหเขาถงกลมคนในประเทศนน ๆ ไดมากขนอกดวย

ในดานการผลตสอนน ควรพฒนาบคลากรทมความสามารถในการพฒนาสอ

การสอนในรปแบบตาง ๆ ทงการดานการเผยแผโดยเอกสาร หนงสอ และโดยเฉพาะการใชเทคโนโลย

สารสนเทศในปจจบนนน ถอวาเปนประโยชนตอการเผยแผอยางยง เนองจากชองทางอนเตอรเนต

เปนชองทางการเผยแผทมความประหยด สามารถเกบไวไดคอนขางนาน ผศกษาหรอสนใจสามารถ

เขาถงไดทวโลก มคาใชจายนอยในการปรบแกขอมลในแตละครง อยางไรกด ควรมการควบคมดแล

การใชงานใหเหมาะสมเพราะในทางตรงกนขาม หากไมควบเนอหาของสอใหเหมาะสม ถกตองตาม

หลกพระพทธศาสนา และมคณภาพแลว กสามารถกอความเสยหายในเกดขนไดเชนกน เชน

รปแบบสอทมงไปเพอสรางความเชอนอกเหนอค าสอนของพระพทธศาสนา หรอการใชสอไปในทางท

ไมเกยวของกบการเผยแผพระพทธศาสนา ซงอาจจะท าใหเกดผลเสยตอพระพทธศาสนาไดเชนกน

4.5.1.4 ก าหนดนโยบายเชงรก

ควรมการก าหนดนโยบายในการเผยแผเชงรกใหมความชดเจน ตวอยาง

ของพระธรรมทตจากวดพระธรรมกายเนนการเผยแผพระพทธศาสนาเชงรก เชน มการเผยแผ

พระพทธศาสนาไปสนานาประเทศ เนนการสรางฐานของอบาสกอบาสกาใหเปนทมงานเปนระบบ

ดแลกนอยางใกลชด โดยเรยกชอวา “กลยาณมตร” ผเผยแผมความช านาญในการใชสอมลตมเดย

และเผยแผผานสอจานดาวเทยมชอง DMC เพอใหเขาถงกลมคนทวโลก ทงสวนของชาวไทยใน

ตางประเทศและชาวตางประเทศในพนทนน ๆ รวมทงไดมการแปลภาษาของสอตาง ๆ ใหเปน

ภาษาสากล (ปจจบนสอใช 3 ภาษา คอ ภาษาไทย ภาษาจน ภาษาองกฤษ) ท าใหสามารถเขาถงคน

ในหลายระดบ ทงน มจดมงหมายคอคงไวซงพระพทธศาสนาใหสบทอดถงปจจบน วดพระธรรมกาย

ไดสงพระภกษไปเผยแผยงประเทศตาง ๆ หลายประเทศ ปจจบนวดพระธรรมกายมวดสาขาจ านวน

87 81 แหง ใน 31 ประเทศทวโลก มโครงการบวชพระนานาชาตเปนประจ าทกป มการจดแยกกลม

อบรมดวยภาษาองกฤษ ภาษาจน ภาษาญปน เปนตน (วดพระธรรมกาย, 2016) ซงจากการศกษา

รปแบบการเผยแผเชงรก โดยอาศยทงพระภกษเปนผเผยแผ และผลตบคคลากรอาสาสมครในฝาย

ฆราวาสใหพฒนาศกยภาพในดานตาง ๆ และสามารถประสานงาน ตลอดจนถงประชาสมพนธอยาง

เปนระบบนนพบวาไดผลสมฤทธเปนอยางมาก (DMC.TV, 2558)

รวมทงควรก าหนดนโยบายในการพฒนาบคลากรภายในอยางเปนระบบ เชน

มการอบรมบคลากรในฝายพระภกษผท าหนาทเผยแผในดานการพฒนาเทคนคการเผยแผ พฒนา

ทกษะการใชจตวทยาในการเผยแผ และความรในศาสตรตาง ๆ เพมเตมทจ าเปนในสอสารหรอน า

ธรรมไปเผยแผใหชาวทองถนเขาใจ เปนตน

4.5.2 เนอหาการเผยแผพระพทธศาสนา

เนอหาหลกธรรมค าสอนทควรใช ควรมหลกดงน

(1) เนนหลกธรรมทเปนเหตผล สามารถรวมพสจนไดในปจจบนสอดคลองกบ

แนวคดทางวทยาศาสตร

(2) ไมควรเนนหลกธรรมอนเกยวเนองกบความเชอทยงไมสามารถพสจนค าตอบ

ไดทางวทยาการในปจจบน เชน เรองโลกหนา อทธฤทธ เปนตน

อยางไรกด ในบางประเทศอาจพบวามกลมของชาวตะวนตกทมความคนเคยกบ

หลกความเชอทเหนอวสยของมนษย เชน เรองของอภญญา อทธปาฏหารย โดยเฉพาะชาวตะวนตก

ทเปนคสมรสของชาวไทย หรอชาวตะวนตกทมความรพนฐานเกยวกบพระพทธศาสนามากอนแลว

(3) เนอหาในการแสดงธรรม ไมควรโจมตจดดอยหรอหลกการศาสนาอน ๆ หรอ

ลทธแนวค าสอน รวมทงการเมองและสงคม

(4) ควรศกษาขอมลในดานปญหาสงคมและความตองการพนฐานของกลมคนนน

ๆ เพอจะสามารถประยกตหลกธรรมใหเหมาะสมและเกดประโยชนสงสดกบผฟง

อนง ผสนใจสามารถใชทฤษฎของฮอพสเตดตวขอ 4.3 เปนตวอยางเครองมอใน

การวเคราะหขอมลพนฐานดานสงคมและวฒนธรรมและสามารถน าไปปรบประยกตใชเพอเลอก

เนอหาทเหมาะสมตอการเผยแผได

88 (5) ส าหรบชาวตะวนตกผยงไมมพนฐานความรดานพระพทธศาสนา ไมควรใช

ค าศพทเทคนค (Technical Term) ทางพระพทธศาสนาในการเผยแผ เนองจากอาจท าใหเกดความ

สบสนแกผทไดรบการเผยแผได

4.5.3 กลมเปาหมายในการเผยแผ

กลมเปาหมายในการเผยแผในโลกตะวนทเหมาะสม ควรเนนกลมของบคคลใน

ทองถนเจาของประเทศทมความสนใจพระพทธศาสนาเปนพนฐานและจดหลกธรรมใหเขากบความ

สนใจของผศกษา รวมทงสรางกจกรรมทางสงคมรวมกนกบกลมเปาหมายเหลานนเพอเชอมโยงการใช

พทธศาสนาใหอยรวมกบสงคม ไมควรแสดงออกถงการแบงแยกสถานภาพนกบวชหรอคฤหสถอยาง

ชดเจนอยางในประเทศไทย หากแตควรใหความเขาใจทถกตองถงการวางตวทเหมาะสมของ

กลมเปาหมายนน ๆ

4.5.4 จดมงหมายในการเผยแผ

จดมงหมายในการเผยแผ แบงไดเปนตามความเหมาะสมของผรบสาร คอ

(1) การเผยแผเพอใหผศกษาไดน าหลกธรรมไปใชพฒนาชวตของตนเองในชวต

ปจจบน ทงในระดบพนฐาน ครอบครว สงคม อยางมความสข ไมเบยดเบยนกน

(2) การเผยแผเพอใหผทศกษาเขาใจหลกการและมความเขาใจหลกปฏบตทลกซง

ขนเพอสามารถปฏบตเพอความพนทกขอยางสนเชงได

89

บทท 5

สรปและขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการวจย

แนวทางทเหมาะสมส าหรบการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตก มองคประกอบท

ส าคญ ดงน

(1) วธการเผยแผทสอดคลองกบชาวตะวนตก ควรเปดโอกาสใหผรบการเผยแผไดศกษา

เรยนรตอบขอสงสยในหลกธรรมค าสงสอนของพระพทธเจาอยางถกตองชดเจน ผเผยแผจงควรเปนผ

มความรความเขาใจในหลกธรรมค าสอนอยางถองแท มทกษะการฝกฝนปฏบตตนเครงครดตามพระ

ธรรมวนย มจรยวตรเปนแบบอยางทด และสามารถใชภาษาสอสารทสามารถอธบายใหผรบการเผย

แผไดอยางลกซง

(2) เนอหาของหลกธรรม ควรเหมาะสมสอดคลองกบผรบการเผยแผ ตามสถานการณ

สภาพแวดลอม และระดบความรความเขาใจของผรบการเผยแผ ควรใชหลกอปมาอปไมยยกตวอยาง

เปรยบเทยบ ใชการทดลองพสจนตามหลกวทยาศาสตร หลกเลยงการใชหลกความเชอและพธกรรม

เนนการลงมอปฏบตเพอใหผรบการเผยแผเกดความเขาใจเชอมโยงหลกธรรมอนเปนนามธรรมสการ

ปฏบตและบรรลผลตามเปาหมายได

(3) ควรก าหนดจดมงหมายของเนอหาใหมความชดเจน เพอใหชาวตะวนตกผรบการเผย

แผรบทราบจดประสงคของความส าเรจได เนองวธการศกษาของความตะวนตกมการมองเปาหมาย

ของความส าเรจเปนจดเรมตน ซงจากตางจากชาวพทธในประเทศไทยสวนใหญทเขารวมพธกรรมทาง

พระพทธศาสนาเพราะมระบบวฒนธรรมประเพณเปนพนฐานดงเดมอยแลว

(4) ผเผยแผควรศกษาวเคราะหสภาพสงคมวฒนธรรมของกลมเปาหมายชาวตะวนตก

ผรบการเผยแผใหชดเจน เพอเปรยบเทยบความแตกตางในดานความเชอ วธคด วถชวต ของสงคม

ตะวนตกกบสงคมไทย และปญหา อปสรรค ขอจ ากดของสงคมนน เพอประกอบการก าหนดแนว

ทางการเผยแผใหสอดคลองกบวฒนธรรมของชาวตะวนตก

90 5.2 ขอเสนอแนะ

การศกษาวจย แนวทางการเผยแผพระพทธศาสนาในโลกตะวนตกในครงน ผท าการศกษา

วจยมขอจ ากดดานเวลาและการคนหาแหลงขอมลในตางประเทศ จงมขอเสนอแนะ ดงน

(1) ควรมการศกษาวฒนธรรมของชาวตะวนตกในแตละภมภาค แตละประเทศ สงคม

ชมชนเพอประกอบการพจารณาก าหนดแนวทางการเผยแผใหสอดคลองกบวฒนธรรมนน ๆ

(2) ควรมการศกษาเพมเตมเกยวกบคณสมบตของพระสงฆสาวกผเผยแผ หรอพระ

ธรรมทต ผมบทบาทส าคญของการชทางดบทกขตามหลกธรรมค าสอนของพระพทธองค ศกษา

แนวทางการสรางความพรอมในการใชภาษาสอสารทชาวตะวนตกเขาใจไดงาย มความรแจงในพระ

ธรรมค าสอนอยางถกตอง มประสบการณในการปฏบตตามหลกธรรมเพอพบทางดบทกขไดอยาง

สนเชงและมจรยวตรเครงครดตามพระธรรมวนยเปนแบบอยางของสงฆสาวก

(3) ควรศกษาวจยเนอหาหลกธรรมค าสอนและเลอกใชแนวทางทเหมาะสมกบ

วฒนธรรม ของชาวตะวนตกอยางแทจรง เพอใหชาวตะวนตกไดเขาถงเนอหาหลกธรรมไดงาย

ปฏบตไดถกตอง น าผลการปฏบตไปใชใหเกดประโยชนไดจรง

(4) ควรศกษาแนวทางการพฒนาสอประกอบการเผยแผใหเหมาะสมกบชาวตะวนตก

91

รายการอางอง

ภาษาไทย

หนงสอและบทความในหนงสอ

ขาวสด. (5 มถนายน 2553). คอลมน ค าพระ. ขาวสดรายวน, หนา 29.

คณะศษยวดปารตนวน. (2557). ธรรมปรากฏชวประวตพระราชสเมธาจารย (หลวงพอสเมโธ).

กรงเทพฯ: แสงแดด.

คณะศษยานศษยพระโพธญาณเถร. (2535). อปลมณ : แกวกองสองธรรมน าชน เรองโลก เรองอบล

คอ พระโพธญาณเถร. กรงเทพฯ: โรงพมพครสภาลาดพราว.

ฉลอง ชางขวญยน. (2544). ปญหาและอปสรรคของพระธรรมทตในตางประเทศ. ธรรมทตานสรณ

รนท 7/2544, 29-32.

ชาญณรงค บญหนน. (2549). กฎพระสงฆในกฎหมายตราสามดวง. ใน วรวลย งามสนตกล, และ

วนย พงศศรเพยร, พระพทธศาสนาและสถาบนสงฆกบสงคมไทย. กรงเทพฯ: สนบสนนการ

วจย, สนง. กองทน.

ชาญวทย เกษตรศร. (2542). อยธยา: ประวตศาสตรและการเมอง. กรงเทพฯ: มลนธโตโยตาประเทศ

ไทย: มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร.

ดนาร บญธรรม. (2555). พระมหากษตรยไทยกบพระพทธศาสนา. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนด

พชลชชง จ ากด (มหาชน).

เดอน ค าด. (2529). การเผยแพรศาสนาครสตในประเทศไทย. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร.

ทมงานวดปาอมพวน. (2555). กงกานแหงโพธญาณ. ชลบร: ทมงานวดปาอมพวน.

ประเสรฐ ณ นคร. (2531). ประวตศาสตรสโขทยจากจารก. กรงเทพฯ: มปพ.

92 พรเศรษฐ วฒปญญาอสกล. (2556). พระพทธศาสนากบการพฒนาการเมองการปกครอง

(Buddhism and Political Development). กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พระครกาญจนกจโสภณ (ทนากร วรญาโณ). (2557). การพฒนาการเผยแผพระพทธศาสนาดวยสอ

วทยกระจายเสยง. วารสารสนตศกษาปรทรรศน, 62-63.

พระครมงคลปญญากร. (2557). พฒนาการการเผยแผพระพทธศาสนาแตพทธกาลถงปจจบน.

กรงเทพฯ: มหาวทยาลบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). (2538). เพออนาคตของการศกษาไทย. กรงเทพฯ: ธรรมสภา.

_____________________. (2540). พระพทธศาสนาในอาเซย. กรงเทพฯ: ธรรมสภา.

_____________________. (2545). พระธรรมทตไทย เบกทางสอารยธรรมใหม. กรงเทพฯ: มลนธ

พทธธรรม.

พระธรรมวสทธกว (พจตร ฐตวณโณ). (2546). คนไทยกบงานเผยแผพระพทธศาสนา. กรงเทพฯ: โรง

พมพชวนพมพ.

พระธรรมวสทธมงคล (บว ญาณสมปนโน). (2547). ประวตทานพระอาจารยมน ภรทตโต. กรงเทพฯ:

พฆเณศ พรนทตง เซนเตอร จ ากด.

พระปลดอ าพล สธโรและพระมหาถนด อตถจาร. (2543). พระธรรมทตในตางประเทศ. กรงเทพฯ:

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พระพรหมคณภรณ (ป.อ.ปยตโต). (2552). จารกอโศก (ธรรมจกรบนเศยรสสงห) รฐศาสตรแหง

ธรรมาธปไตย. สมทรปราการ: ส านกพมพผลธมม.

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต). (2551). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลศพท. กรงเทพฯ:

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). (2555). กาลานกรม พระพทธศาสนาในอารยธรรมโลก .

กรงเทพฯ: ส านกพมพผลธมม.

พระไพโรจน อตโล. (2556). วเคราะหบทบาทการเผยแผพระพทธศาสนาของพระธรรมโกศาจารย

(พทธทาสภกข). กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

93 พระมหาถนด อตถจาร. (2 มนาคม 2553). บทความพเศษ "บทบาทพระธรรมทตไทยในตางแดน".

เหลยวหนา แลหลง ทมาของพระพทธศาสนาในอเมรกา, หนา 6.

พระมหาวระ ถาวโร (ฤาษลงด า). (2518). กรรมฐาน 40. กรงเทพฯ: เยลโลการพมพ (1998) จ ากด.

พระมหาวฒชย วฑฒชโย. (2557). อโศกมหาราช ความรงเรองของพระพทธศาสนา และความขดแยง

กบศาสนาพราหมณหลงพทธปรนพพาน. อยในบญ, 1.

พระมหาสภา ชโนรโส. (2548). มองตะวนตกจากสายตาคนตะวนออก. กรงเทพมหานคร.

พระมหาอรณ จตตคตโต. (2544). ศกษากระบวนการสอสารเพอเผยแผพทธธรรมของสวนโมกขพลา

ราม. กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พระรกษพล กลวฑฒโน. (2557). พระกรรมฐานกบการเผยแผพระพทธศาสนาในตางประเทศ.

กรงเทพฯ: หจก. นารายณ อมเมจ แอนด พรนท.

พระวสทธโสภณ (จ านงค ชตนธโร). (2536). สบปพระไทยในแดนหมะ. กรงเทพฯ: สหธรรมก.

พระโสบน โสปาโกโพธ. (2543). อดมการณพระธรรมทต. ใน พระมหาถนด อตถจารและพระปลดอ า

พล สธโร, พระธรรมทตในตางประเทศ (หนา 63-64). กรงเทพฯ: มหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย.

พระอาจารยญาณธมโม. (2558). ของนอก ของใน. กรงเทพมหานคร: อกษรสมพนธ (1987) จ ากด.

พชรบลย สตนตวรคณ. (2549). รวมค าสอนพระสปฏปนโน เลม 6 (พเศษ 60 ป ครองราชย) ชด

ธรรมะคอการให. กรงเทพฯ: กลมเกศแกว.

ไพโรจน คมไพโรจน. (2553). พทธประวตจากสงเวชนยสถาน. ม.ป.ม.: ม.ป.พ.

ภทรพร สรกาญจน. (2552). การศกษาผลงานของพระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). กรงเทพฯ:

มสเตอรกอปป (ประเทศไทย) จ ากด.

ภทรวรรณ วนทนชยสข. (2546). ความรเกยวกบพระพทธเจา. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพภม

ปญญา.

มลนธมหามกฏราชวทยาลย. (2536). รอยปมหามกฏราชวทยาลย (จดพมพเนองในวาระครบรอบ

100 ปแหงการสถาปนา). กรงเทพฯ: โรงพมพมหามกฏราชวทยาลย.

94 ศ.นพ. ประเวศ วะส. (1 พฤศจกายน 2546). ยทธศาสตรพระพทธศาสนากบการพฒนาประเทศไทย.

ณ หอประชม มหาวทยาลยศลปากร, กรงเทพฯ: เครอขายชาวพทธเพอพระพทธศาสนาและ

สงคมไทย มลนธสดศร-สฤษดวงศ และ มลนธโกมลคมทอง.

ศานต ภกดค า. (ก.ค.-ก.ย. 2555). ความสมพนธทางพระพทธศาสนาระหวางสยามสมย

พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวกบกรงกมพชา. สงขลานครนทร ฉบบสงคมศาสตร

และมนษยศาสตร, 18(3), 3-19.

สมเจตน ผวทองงาม. (2557). พทธทาสภกขกบการแนะแนวทางการด าเนนชวต. วารสาร

มนษยศาสตรและสงคมศาสตร ฉบบท : 2, 175-208.

สมเดจฯ กรมพระยา ด ารงราชานภาพ. (2514). ต านานคณะสงฆ. พระนคร: กรมศลปากร.

สชพ ปญญานภาพ. (2550). พระไตรปฎกฉบบส าหรบประชาชน (พมพครงท 17). กรงเทพฯ: โรง

พมพมหามกฏราชวทยาลย.

เสฐยรโกเศศ. (2518). เลาเรองไตรภม. กรงเทพฯ: ส านกพมพคลงวทยา.

เสถยร โพธนนทะ. (2544). ประวตศาสตรพระพทธศาสนา (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: สรางสรรคบค

จ ากด.

หมพรรณ รกแตงาม. (2556). พระพทธศาสนาเพอสงคม ศกษาจากแนวคดและชวตของ ตช นท

ฮนห. วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร.

อดม ประมวลวทย. (2508). 50 กษตรยไทย. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร.

วทยานพนธ

คมคาย คมพนธ (2548). บทบาทในการเผยแผพระพทธศาสตรนาของพระธรรมทตสาย

ตางประเทศ ศกษาเฉพาะกรณ พระสเมธาจารย (โรเบรต สเมโธภกข). (วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ภาควชาพทธศาสนา.

95 พระทรพยช มหาวโร (บญพฬา). (2554). วธการเจรญสตในชวตประจ าวนตามแนวทางของ ตช นท

ฮนห. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ภาควชาพทธศาสนา.

พระมหาเจษฎา โชตวโส (จลพนธ). (2557). วธการเจรญสตของหลวงพอเทยน จตตสโภ และทาน

ตช นท ฮนห. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยามหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย สาขาวชาศาสนาเปรยบเทยบ.

พระมหาปราโมท มหาวรโย (ปกรม). (2548). การเผยแผพระพทธศาสนาของพระราชรตนรงส

(วรยทธ วรยทโธ) ในฐานะพระธรรมทตไทยประจ าประเทศอนเดย. (วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ภาควชาพทธศาสนา.

พระมหาแผน ธมมเมธ (ศรยาภย). (2549). รปแบบและวธการเผยแผพทธธรรมของพนเอกปน มท

กนต. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ภาควชาธรรมนเทศ.

พระมหาวชาญ สวชาโน (บวบาน). (2543). กระบวนการฝกอบรมบคลากรทางพระพทธศาสนาของ

พระโพธญาณเถร (ชา สภทโท). (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยามหา

จฬาลงกรณราชวทยาลย สาขาวชาธรรมนเทศ.

พระมหาสมพร อาภากโร (เหลาฉลาด). (2548). อปมาอปไมยในค าสอนของพระโพธญาณเถร

(ชา สภทโท). (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย ภาควชาพทธศาสนา.

พระมหาอมรวชญ ชาครเมธ (บตรสาร). (2547). เทคนคการเผยแผพระพทธศาสนาของพระ

โพธญาณเถร (ชา สภทโท). (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยาลยมหาจฬา

ลงกรณราชวทยาลย ภาควชาพทธศาสนา.

พระมหาอรณ จตตคตโต (สดประเสรฐ). (2544). กระบวนการสอสารเพอเผยแผพทธธรรมของ

สวนโมกขพลาราม. (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยามหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย สาขาวชาพทธศาสนา.

96 พระวฒกรณ วฑฒกรโณ (พรหมพมพ). (2543). เทคนคและวธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระ

ราชวรมน (ประยร ธมมจตโต). (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต). มหาวทยามหา

จฬาลงกรณราชวทยาลย สาขาวชาพทธศาสนา.

พระวงศแกว วราโภ (เกสร). (2556). การปฏบตกรรมฐานของพระโพธญาณเถร (ชา สภทโท) กบ

พระธรรมวสทธมงคล (บว ญาณสมปนโน). (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต).

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ภาควชาพทธศาสนา.

สอมลตมเดย เวบไซต

DMC.TV. (4 กมภาพนธ 2558). วดพระธรรมกาย การเผยแผพระพทธศาสนาเชงรก. เขาถงไดจาก

DMC.TV: http://www.dmc.tv/pages/scoop/วดพระธรรมกาย-การเผยแผ

พระพทธศาสนาเชงรก.html

Siam Intelligence Unit. (26 11 2555). Siam Intelligence. เขาถงไดจาก พระไพศาล วสาโล

มองทะลกรอบพทธ กระเทาะแกนศาสนา: http://www.siamintelligence.com/phra-

phaisal-interview/

Will Power TV Chanel. (2557). The Official Willpower Institute TV Channel. เขาถงไดจาก

Youtube: https://www.youtube.com/user/WillpowerTVChannel

กรมการศาสนา. (2551). ความส าคญของศนยศกษาพระพทธศาสนาวนอาทตย. เขาถงไดจาก ระบบ

ขอมลศนยศกษาพระพทธศาสนาวนอาทตย กรมการศาสนา:

http://sys.dra.go.th/dra_learn/main.php?filename=index_01

เกศรนทร อ าข า. (2551). ประวตศาสตรสโขทย ดานศาสนา. เขาถงไดจาก ประวตศาสตรสโขทย (หอ

มรดกไทย): https://sites.google.com/site/prawatisassukhothay/dan-sasna

ไซเบอรวนาราม. (2553). ไซเบอรวนาราม. เขาถงไดจาก พฒนาการเผยแผพระพทธศาสนาจากมข

ปาฐะถงโลกไซเบอร: http://cybervanaram.net/2009-12-17-14-43-37-13/860-2012-

11-09-04-06-10

97 บรรจง โสดาด. (ม.ป.ป.). พระพทธศาสนากบสถานการณปจจบน . เขาถงไดจาก มหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย:

http://www.mcu.ac.th/BO/Files/Doc/Document/dFile02072007200716592.doc

พระธรรมสงหบราจารย (หลวงพอจรญ ฐตธมโม). (มปป.). เพอชวตทรงเรอง. กรงเทพฯ: รงเรองวรยะ

พฒนา. เขาถงไดจาก ชมรมกลยาณธรรม:

http://www.kanlayanatam.com/sara/sara49.htm

พระไพศาล วสาโล. (2546). การปฏรปและฟนฟพทธศาสนาในยคโลกาภวตน. เขาถงไดจาก รวบรวม

งานเขยนและบทความของพระไพศาล วสาโล:

http://www.visalo.org/article/budKarnpatiroob.htm

พระมหาบญไทย ปญญมโน. (22 กมภาพนธ 2553). องคดาไลลามะประธานาธบดโอบามา,จนและ

ทเบต . เขาถงไดจาก Cybervanaram.net : ไซเบอรวนาราม.เนต :

http://www.cybervanaram.net/2009-12-17-14-43-37-13/36-2010-02-21-13-46-

17?showall=1

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย . (9 กมภาพนธ 2555). ประวตมหาวทยาลย. เขาถงไดจาก โดย

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย : http://www.mcu.ac.th/site/history.php

รศ.ดร.ภญโญ สวรรณคร. (2546). สถาปตยกรรม วดไทยในตางแดน. เขาถงไดจาก พลงจต:

http://board.palungjit.org/f177/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B

8%81%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%AA%E0%B8%A3%E0%B9%89%E0%

B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B9%84%E0%

B8%97%E0%B8%A2%E0%B9%83%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B9%88%E0%

B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%9B%E0%B8%

วดปาบานตาด. (2016). ประวตหลวงตามหาบว ญาณสมปนโน. เขาถงไดจาก หลวงตามหาบว

ญาณสมปนโน: http://www.luangta.com/resume/resume_luangta.php

วดพระธรรมกาย. (2016). วดพระธรรมกาย การเผยแผพระพทธศาสนาเชงรก. เขาถงไดจาก DMC

CHANNEL:

http://www.dmc.tv/pages/scoop/%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0

98

%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%98%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E

0%B8%A1%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A2-

%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%9C%E0%B8%A

2%E0%B9%81%E0%B8%9C%E0%B9%88%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B

วดหนองปาพง. (2555). วดหนองปาพง. เขาถงไดจาก ความเปนมาและวตถประสงคของศนยเผยแผ

มรดกธรรม พระโพธญาณเถร (ชา สภทโท):

http://www.ubu.ac.th/wat/index.php?page=intromoradok

วทยาลยพระธรรมทต. (2557). ประวตความเปนมาวทยาลยพระธรรมทต. เขาถงไดจาก วทยาลยพระ

ธรรมทต: http://odc.mcu.ac.th/?page_id=712

สถานทตไทยประจ ากรงออสโล. (2014). ThaibizNorway. เขาถงไดจาก

http://www.thaibiznorway.com/no/business-tips/?cate=tips-behavior

สถาบนพลงจตตานภาพ. (2559). หลกสตรครสมาธ. เขาถงไดจาก สถาบนพลงจตตานภาพ:

http://www.samathi.com/institute-detail.php?actid=4

หมบานพลม. (2016). หลวงป ตช นท ฮนห กบหมบานพลม. เขาถงไดจาก หมบานพลม Thai Plum

Village:

http://www.thaiplumvillage.org/index.php?option=com_content&view=article

&id=2&Itemid=35

ภาษาองกฤษ

Books and Book Articles

A.W. Barber. (15 09 2011). Buddhism in Canada. The Canadian Encyclopedia.

99 Ananda Guruge. (2005). Sri Lankan Perspectives on Buddhism in the West. In W. B.

Foundation, Buddhism in the West (Exploring Innovations, Adaptations and

Problems (p. 24). Colombo: Samayawardhana.

Charles Prebish. (March 2002). Surveying the Buddhist Landscape. Shambhala Sun.

Common Buddhist Text (CBT). (ม.ป.ป.). Guidance and Insight from the Buddha.

Common Buddhist Text, 46.

Damien Keown. (1992). The Nature of Buddhist Ethics. London: Macmillan.

European News. (January 2001). ITALY - BUDDHISM RECOGNISED. Buddhist magazine

(Buddhayana Quarterly), 5.

Morrison, Robert G. (1998, July). Nietzsche and Buddhism: A Study in Nihilism and

Ironic Affinities. Asian Philosophy, 8(2), 129-131.

Richard Hughes. (1999). Buddhism in America. New York: Columbia University Press.

Robert H. King. (2001). Thomas Merton and Thich Nhat Hanh : Engaged Spirituality in

an Age of Globalization. New York: The Continum International Publishing

Groupd Inc.

Roger Wheeler. (1984). Achan Sumedho Interviewed. The Middle Way, 1(59), 40-42.

Schonert-Reichl, K. A., Oberle, E., Lawlor, S. M., Abbot, D., & Diamond, A. (2015, Jan).

Enhancing cognitive and social emotional development through a simple-to-

administer mindfulness based school program for elementary school children:

A randomized controlled trial. Developmental Psychology, 1(51), 52-66.

Thompson, W., & Hickey, J. (2005). Society in Focus. MA: Pearson.

Wallace, A., & Shapiro, S. (2006, Oct). Mental balance and well-being: Building bridges

between Buddhism and Western psychology. American Psychologist, 61(7),

690-701.

100 Wells, R. E., Burch, R., Paulsen, R. H., Wayne, P. M., Houle, T. T., & Loder, E. (2014).

Meditation for Migraines: A Pilot Randomized Controlled Trial. Headache: The

Journal of Head and Face Pain(54), 1484–1495. doi:10.1111/head.12420

William Elliott. (1995). Tying rocks to clouds: meetings and conversations with wise

and spiritual people. . Michigan: University of Michigan.

Electronic medias

Alfred Bloom. (n.d.). Issue in Propagation of Shin Buddhism in the West. Retrieved

from http://bschawaii.org/shindharmanet/wp-

content/uploads/sites/3/2015/02/Bloom-Propagation.pdf

BBC News. (2016, 3 10). Can mindfulness improve pupils' concentration? Retrieved

from BBC NEWS: http://www.bbc.com/news/magazine-35688048

Hofstede, G., Hofstede, J., & Minkov, M. (2010). Cultures and Organizations: Software

of the Mind. Retrieved from https://geert-hofstede.com/united-states.html

Huff Post Canada. (2016, 4 13). Meanwhile In Canada, Peel Regional Officers

Meditate In A Temple. Retrieved from Huff Post Canada:

http://www.huffingtonpost.ca/2016/04/13/peel-police-

meditation_n_9684274.html

Incorporated, Buddha Dharma Education Association. (2010). Buddhism in the West.

Retrieved from Buddhanet: http://www.buddhanet.net/e-

learning/buddhistworld/to-west.htm

International, Itim. (2016). The Hofstede Center, Strategy - Culture - Changes.

Retrieved from Geert Hofstede: https://geert-hofstede.com/geert-

hofstede.html

101 Itim International. (2016). https://geert-hofstede.com. Retrieved from The Hofstede

Center: https://geert-hofstede.com/united-kingdom.html

Janaka Perera. (7 April 2008). Buddhism fastest growing religion in West. Retrieved

from Asian Tribune: http://www.asiantribune.com/?q=node/10418

Lily de Silva. (n.d.). HUMAN RIGHTS AND THE FIVE PRECEPTS. Retrieved from

Theravada Buddhism: http://cryskernan.tripod.com/human_rights.htm

Martyn Shuttleworth. (2 October 2010). Early Medieval Society - The Dark Ages After

the Collapse of Rome. เขาถงไดจาก Explorable: Retrieved Jul 28, 2016 from

Explorable.com: https://explorable.com/middle-ages-science

Phodrang, G. (2016). The Office of His Holiness the Dalai Lama. Retrieved from

http://www.dalailama.com/news/post/359-dalai-lama-underlines-promotion-

of-secular-values-love-and-compassion

Plum Village , S. (2006). Thich Nhat Hanh. Retrieved from Plum Village:

http://plumvillage.org/about/thich-nhat-hanh/biography/

The Canadian Encyclopedia. (2011). Riligion & Philosophy: Buddhism. Retrieved from

The Canadian Encyclopedia:

http://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/buddhism/#h3_jump_2

102

ประวตผเขยน

ชอ พระทนวฒน จนทปญโ (สขสง) ทนการศกษา พ.ศ.2552 ทนเลาเรยนหลวงส าหรบพระสงฆไทย วฒการศกษา

พ.ศ.2554 ศาสนศาสตรบณฑต มหาวทยาลย มหามกฏราชวทยาลย (เกยรตนยมอนดบหนง) พ.ศ.2553 มนษยศาสตรบณฑต มหาวทยาลยรามค าแหง

ผลงานทางวชาการ

พ.ศ.2555 ตพมพ บทความวชาการ “งานพระธรรมทตในประเทศไทย” วารสารองคการพทธศาสนกสมพนธแหงโลก (พ.ส.ล.) ปท 45 ฉบบท 280 กรกฏาคม-กนยายน 2555

ประสบการณท างาน พ.ศ.2552-2553 ประธานนกศกษา มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย