Upload
lamtu
View
214
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Synteza związków znakowanych i ich zastosowanie w chemii organicznej,
biochemii i medycynie
Prof. dr hab. Marianna Kańska
Część I
Synteza związków znakowanych radionuklidami i ich zastosowanie w medycynie
Plan wykładu
1. Wprowadzenie
2. Kompleksy radiometali
2.1. Zastosowanie 99mTc w medycynie nuklearnej
2.2. Zastosowanie radionuklidów 67Ga, 111I i 201Tl
3. Synteza związków znakowanych radionuklidami jodu i ich zastosowanie.
4. Emisyjna Tomogrfia Pozytonowa PET
Promieniowanie jonizujące
Szczególnym rodzajem promieniowania jest promieniowanie jonizujące, wywołuje ono w obojętnych atomach i cząsteczkach materii zmiany w ładunkach elektrycznych czyli jonizację. Promieniowanie jonizujące może mieć postać promieniowania korpuskularnego (cząstki , , neutrony) albo elektromagnetycznego (promieniowanie X, gamma - γ ). Promieniowanie jonizujące nie oddziałuje na nasze zmysły. Promieniowanie rentgenowskie i gamma odznaczają się dużą przenikliwoś-cią i łatwo przenikają np. przez ludzkie ciało. Przed tym promieniowaniem chroni duża warstwa ołowiu, betonu lub wody. Promieniowanie alfa i beta jest znacznie mniej przenikliwe. Promieniowanie alfa, czyli ciężkie a przez to powolne jądra helu (4He) łatwo zatrzymać kartką papieru lub dłonią. Promieniowanie beta, czyli szybko poruszające się elektrony przenikają przez 1-2 cm warstwę ludzkiego ciała lub wody, ale z łatwością zatrzymuje je kilkumilimetrowa płytka aluminium. Promieniowanie neutronowe to strumienie cząstek obojętnych o dużej przenikliwości, które pochodzi przede wszystkim z reaktorów. Osłonę przed takim promieniowaniem stanowi woda, parafina, gruba warstwa ołowiu lub ciężkiego betonu.
Jednostki promieniowania
Okres połowicznego rozpadu
Miarą tempa rozpadu jest okres połowicznego rozpadu, a więc czas po upływie którego połowa niestabilnych jąder w pewnej ilości materiału ulegnie rozpadowi. Okres połowicznego rozpadu jest charakterystyczny i niezmienny dla każdego nuklidu promieniotwórczego.
Czas połowicznego rozpadu dla różnych izotopów: Polon- 214 - 0,162 msTlen -15 - 2 minutyRadon -222 - 91 godzinJod-131 - 8 dniKobalt-60 - 5,3 rokuStront-90 - 28 latRad-226 - 1600 latWęgiel-14 - 5730 lat Pluton-239 - 24110 lat Potas-40 - 1,42 mld lat
Uran-238 - 4,5 mld lat
Ogólnie stosowane metody terapeutyczne
1. Radioterapia onkologiczna. Napromieniowanie pacjenta przenikliwym promieniowaniem jonizującym - promienie X, elektrony lub ciężkie cząstki o wysokich energiach. Do metod radioterapii zalicza się:• teleradioterapię: napromieniowanie wiązkami zewnętrznymi.• Brahyterapię: napromieniowanie przy pomocy źródła lub układu źródeł umie-szczonych na określony czas w jamach ciała pacjenta.• Terapię radioizotopową: podawanie radioizotopu, który wybiórczo odkłada się w objętości tarczowej.
2. Chirurgia onkologiczna. Wycięcie chorej tkanki.
3. Chemioterapia. Leczenie farmakologiczne.
Wszystkie metody z zastosowaniem promieniowania jonizującego ze względu na rodzaj użytych źródeł dzieli się na:• wykorzystujące otwarte źródła promieniowania (medycyna nuklearna), • wykorzystujące zamknięte źródła promieniowania (radioterapia).
Medycyna nuklearna stanowi samodzielną gałąź medycyny i wg definicji WHO jest dziedziną obejmującą wszystkie metody diagnostyczne i lecznicze polegające na zastosowaniu związków chemicznych znakowanych izotopami promieniotwórczymi w formie otwartych źródeł promieniowa-nia. Należą do nich: tomograf komputerowy, rezonans magnetyczny, USG i badania radioizotopowe [SPECT(single photon emission computer tomography)] radioimmunologia.
Radioterapia natomiast jest to dział medycyny zajmujący się leczniczym zastosowaniem promieniowania jonizującego przy użyciu zamkniętych źródeł promieniowania. Do niszczenia tkanek nowotworowych stosuje się bomby kobaltowe lub aplikatory w postaci igieł zawierających izotop kobaltu-60 lub irydu-192 (brahyterapia).
Do celów diagnostycznych wykorzystuje się promieniowanie gamma (γ), natomiast do celów terapeutycznych - promieniowanie β, ponieważ jest silnie adsorbowane przez tkanki.
Radiofarmaceutyki
• Metody radioizotopowe stosowane w medycynie zaliczane są do jednych z najbezpieczniejszych.
• Pochłonięta dawka promieniowania jonizującego jest w większości wypadków zbliżona do dawki, na którą narażeni są pacjenci przy wykonywaniu klasycznych badań radiologicznych.
• Powikłania wynikające z podania radiofarmaceutyków zdarzają się tylko sporadycznie.
• Powikłania po podaniu środków kontrastowych, stosowanych w innych typach badań diagnostycznych, są znacznie większe.
• Medycyna nuklearna jest unikatowym narzędziem badawczym w medycynie.
• Każda technika radioizotopowa przedstawia obraz badanego narządu w aspekcie czynnościowym a nie morfologicznym.
Radiofarmaceutyki (c.d.1.)• Radiofarmceutykiem nazywamy radioizotop lub związek chemiczny znakowany izotopem promieniotwórczym, które są stosowane w celach diagnostycznych lub leczniczych.
• Dziedzina ta nie obejmuje brachyterapii tj. techniki leczenia polegającej na wprowadzeniu zamkniętych źródeł promieniowania jonizującego w pobliżu zmian chorobowych.
• Podanie dawki diagnostycznej radiofarmaceutyku nie prowadzi do zaburzeń czynnościowych badanego narządu (w przeciwieństwie do stosowanych obecnie kontrastów wykorzystywanych w innych technikach diagnostycznych).
• Aby przybliżyć specyfikę badań radioizotopowych, niejednokrotnie podaje się przykład badania radiologicznego kości i scyntygrafii kości.
• Badanie radiologiczne kości opiera się na ocenie zjawiska fizycznego tj. stopnia pochłaniania promieniowania rentgenowskiego przez tkankę kostną, a zdjęcie radiologiczne przedstawia szczegóły anatomiczne. Zmiany chorobowe są widoczne na zdjęciu radiologicznym dopiero wtedy, gdy odwapnienie kości sięga 40%.
Radiofarmaceutyki (c.d.2.)
• Scyntygrafia kości opiera się na ocenie stopnia chemisorbcji związków fosfonianowych na powierzchni hydroksyapatytów budujących kości.
• Zjawisko to zależy od przepływu krwi oraz charakteru przemian metabolicznych tkanki kostnej.
• Zmiana chorobowa jest widoczna na scyntogramie, gdy wahania w przemianie wapnia sięgają niespełna 10%.
Cechy charakteryzujące radiofarmaceutyki stosowane w diagnostyce medycznej
1. Powinien emitować promieniowanie gamma. W zastosowaniach diagnostycznych promieniowanie cząsteczkowe jest niepożądane ze względu na wysoki stopień pochłaniania go przez tkanki otaczające. W konsekwencji mała frakcja promieniowania dociera do detektora.
2.Kolejnym czynnikiem jest energia promieniowania. W badaniach diagnostycznych należy stosować radioizotopy o możliwie najniższej energii emitowanych fotonów. Ograniczeniem jest jednak wydajność aparatury pomiarowej – gamma kamery. Najbardziej użyteczne jest promieniowanie o energii 100-250 keV.
3.Radiofarmaceutyk powinien charakteryzować się dostępnością. Jest to jedno z istotnych ograniczeń w odniesieniu do 123I czy 111In. Radioizotopy te należą do tzw. radioizotopów cyklotronowych, których koszt produkcji jest stosunkowo wysoki.
4. Idealny znacznik powinien charakteryzować się odpowiednią aktywnością biologiczną. Niejednokrotnie procedura znakowania użytecznych teoretycznie związków chemicznych wiąże się z zanikiem ich aktywności biologicznej. Dotyczy to szczególnie związków białkowych i prób ich znakowania radioizotopami z grupy metali.
Cechy charakteryzujące radiofarmaceutyk (c.d.1)
5. Istotnym czynnikiem w wyborze odpowiedniego znacznika radioizotopowego jest swoistość wiązania go z docelową tkanką.
6. Innym niezmiernie istotnym czynnikiem charakteryzującym idealny radiofarma- ceutyk jest połowiczny czas półtrwania efektywnego. Pojęcie to oznacza wypad- kową czasu półtrwania fizycznego (radioizotopu) i biologicznego (znakowanej substancji). Efektywny czas półtrwania powinien być dla idealnego znacznika około 1,5 razy dłuższy niż czas procedury badania. Wartość ta zapewnia kompromis między jakością otrzymanego scyntygrafu i dawką pochłoniętą promieniowania jonizującego. Tylko niektóre radiofarmaceu- tyki spełniają to kryterium.
7. Podstawowym elementem decydującym o zastosowaniu danego radiofarmaceu- tyku jest bezpieczeństwo chorego. Radiofarmaceutyk nie może być toksyczny. Stężenie radiofarmaceutyku nie może być bardzo duże. Wiele związków chemicz- nych stosowanych jako radiofarmaceutyki potencjalnie są toksyczne. Przykładem jest chlorek talu stosowany w badaniach przepływu krwi w mięśniu sercowym czy w badaniach onkologicznych. Jednak w badaniach tych podaje się związki o bardzo dużej radioaktywności właściwej. Porcja znacznika o typowej aktywności rzędu 3 mCi zawiera tylko 42 ng tego związku.
Radiofarmaceutyki cdRadiofarmaceutyki stosowane przy leczeniu chorych.
1. Idealny radiofarmaceutyk powinien być emiterem promieniowania beta o energii zdolnej do zniszczenia okolicznych komórek. Energia powinna być wyższa od 1 MeV. Stopień przenikalności przez tkanki miękkie powinien być tak dobrany, aby zniszczeniu uległy tylko komórki położone najbliższym sąsiedztwie radioizotopu.
2. Istotnym czynnikiem jest połowiczny czas półtrwania radiofarmaceutyku. Ponieważ niszczące działanie promieniowania jonizującego jest stosunkowo szybkie, fizyczny czas półtrwania powinien wynosić od kilku do kilkanastu dni.
Najczęściej stosowanym radiofarmaceutykiem jest jod 131I: ponad 90 % działania destrukcyjnego pochodzi z promieniowania beta tego radioizotopu, a czas półtrwania wynosi 7 dni.
Radiofarmaceutyki podawane są doustnie, dożylnie, lub wziewnie, dlatego też muszą posiadać wysoką czystość biologiczną i radiochemiczną. Roztwór powinien być izotoniczny, o pH zbliżonym do pH krwi (7.4).
Podział radioizotopów stosowanych w medycynie
Klasyfikując radioizotopy i radiofarmaceutyki stosowane w medycynie stosuje się różne kryteria. Podstawą klasyfikacji radioizotopów jest sposób ich uzyskiwania lub sposób ich gromadzenia się w tkankach docelowych. Radioizotopy stosowane w medycynie dzieli się na cztery grupy.
1. Do pierwszej grupy należą radioizotopy pozytronowe. Należą do nich 11C, 18F, 13N, 15O. Izotopy te mają krótki czas półtrwania. Z reguły służą do znakowania substancji organicznych naturalnie biorących w prze-mianach biochemicznych lub ich metabolizm zbliżony jest do tych przemian, które występują w żywym organizmie. Tymi izotopami znakuje się wiele związków biologicznie czynnych bardzo często stosowanych w technice PET.
Dezoksyglukoza znakowana 18F (18FDG) stosowana jest do śledzenia przemian metabolicznych glukozy.
Podział radioizotopów stosowanych w medycynie (c.d.)
2. Do drugiej grupy należą radioizotopy cyklotronowe emitujące promienio-wanie gamma np. 67Ga, 111In, 123I. Czas połowicznego rozpadu tych znacz-ników jest znacznie dłuższy i jest od kilku godzin do kilku dni. Radioizotopy te stosowane są w postaci roztworów soli (np. jodek sodu 123I, cytrynian galu 67Ga), które są gromadzone przez odpowiednie narządy. Radioizotopy te służą także do znakowania substancji białkowych.
3. Do trzeciej grupy zalicza się radioizotopy uzyskiwane z generatorów. Podstawowym radioizotopem jest 99mTc.
4. Ostatnią grupą są radioizotopy produkowane w reaktorach. Spośród nich główną rolę odgrywa 131I.
Podstawą zastosowania określonego radiofarmaceutyku jest znajomość jego właściwości farmakologicznych. Lekarz, interpretując obraz scyntygraficzny, musi wiedzieć szczegółowo, jaką funkcję obrazuje scyntygram.
W zależności od mechanizmu odpowiedzialnego za gromadzenie radio-farmaceutyków dzieli się je na następujące grupy.
1. Radiofarmaceutyki gromadzone są w narządzie docelowym na zasadzie aktywnego transportu przez błony komórkowe. Wydajność mechanizmów odpowiedzialnych za aktywny transport substancji zależy od stanu energetycznego komórki. Jod jest aktywnie transportowany przez komórki pęcherzykowe tarczycy dzięki tzw. mechanizmowi pompy jodowej. Mechanizm ten polega na wymianie jonów sodu z komórki na jony jodu do przestrzeni wewnątrzkomórkowej. Innym przykładem jest 201Tl, który gromadzi się głównie przez komórki mięśnia sercowego w wyniku działania tzw. pompy sodowo-potasowej. Tal w przemianach biochemicznych jest odpowiednikiem potasu. Niedokrwienie, zaburzając procesy oksydacyjne, prowadzi do zahamowania aktywności pompy
i tym samym do zahamowania gromadzenia się talu w obrębie mięśni.
Mechanizm odpowiedzialny za gromadzenie radiofarmaceutyków
2. Drugą grupą znaczników nazywa się potocznie mikrosferami biochemiczny-mi. Związki należące do tej grupy ze względu na właściwości lipofilne i obojętny ładunek elektryczny swobodnie dyfundują przez błony komórkowe, proporcjo-nalnie do przepływu krwi i stężenia znacznika w osoczu. W obrębie przestrzeni wewnątrzkomórkowej, prawdopodobnie pod wpływem zmiany pH, ulegają przemianom stereoizomerycznym lub też łączą się z pewnymi grupami chemi-cznymi, zmieniając swoje właściwości, tak, więc ich dyfuzja zwrotna jest zaha-mowana. Dzięki temu możliwe jest badanie np. przepływu krwi w mózgu.
3. Kolejna grupa związków chemicznych to takie, które gromadzą się w określonej przestrzeni organizmu np. w drogach oddechowych. Przykładem jest np. badanie wentylacyjne płuc. W trakcie badania podaje się wziewnie gaz czy aerozol pozostający w przestrzeni powietrznej płuc. Obraz scyntygraficzny przedstawia, więc stopień upowietrzenia płuc.
Mechanizm odpowiedzialny za gromadzenie radiofarmaceutyków
4. Następny mechanizm gromadzenia radiofarmaceutyków polega na fagocytozie. Zjawisko to oznacza gromadzenie odpowiednio dużych cząsteczek związków chemicznych przez komórki układu siateczkowo-śródbłonkowego. W badaniach tych podaje się dożylnie substancje koloidowe. Prawidłowo znacznik ten gromadzi się w tych strukturach, w których występują komórki zdolne do fagocytozy – w wątrobie (85%), śledzionie (10%), w szpiku kostnym (5%). Brak gromadzenia znacznika lub nadmierne gromadzeni się świadczy o miejscowym zaburzeniu w strukturze narządu.
5. Inny mechanizm oparty jest na zasadzie sekwestracji w podwyższonej temperaturze. Dzięki temu można uzyskać obraz scyntygraficzny śledziony.
6 .Inny mechanizm polega na adsorpcji lub chemisorbcji radiofarmaceutyku na powierzchni określonych struktur białkowych. Ten mechanizm jest wykorzystywany do wykrywania zmian w kościach.
Mechanizm odpowiedzialny za gromadzenie radiofarmaceutyków
7. Kolejny mechanizm polega na reakcji typu antygen–przeciwciało. Mechanizm ten jest podstawą tzw. immunoscyntygrafii.
8. Należy również podkreślić zastosowanie w badaniach medycznych mechanizmu receptorowego. Coraz częściej stosowane są znakowane analogi związków chemicznych reagujących z określonymi układami receptorowymi. Przykładem mogą być badania układu nerwowego.
Medycyna nuklearna należy do bardzo prężnie rozwijających się dziedzin medy-cyny. Liczba nowych zastosowań tej techniki wzrasta z każdym rokiem. Podstawowym czynnikiem gwarantującym jej dalszy rozwój są, oprócz osiągnięć technicznych, badania nad nowymi radiofarmaceutykami. Poznawanie nowych funkcji narządów za pomocą zastosowania nowej generacji radiofarmaceutyków jest w zasadzie nieograniczone. Aby ta perspektywa była aktualna, konieczna jest stała współpraca biologów, farmaceutów, chemików i lekarzy
Wpływ promieniowania jonizującego na organizmy żywe Promieniowanie jądrowe wywołuje określone efekty fizyczne: zwiększa przewodnictwo elektryczne powietrza; wywołuje też określone procesy chemiczne.
Stosując odpowiednią dawkę promieniowania jonizującego można zniszczyć każdą komórkę !
Nie ma komórek niewrażliwych na promieniowanie.
O efekcie biologicznym promieniowania decyduję:
Wartość dawki pochłoniętej.
Procent powierzchni ciała poddany napromieniowaniu, np. dawka 400 remów pochłonięta przez całe ciało powoduje zgon około 50% populacji, natomiast taka sama dawka pochłonięta lokalnie, powoduje miejscowo obumarcie tkanek bez większych skutków (po właściwym leczeniu) dla reszty ciała. Czas napromieniowania, czym krótszy czas napromieniowania, przy tej samej dawce, tym bardziej negatywny efekt biologiczny.
Wpływ promieniowania jonizującego na organizmy żywe (c.d.)
W przypadku wprowadzenia substancji do organizmu o efekcie biologicznym decyduje również metabolizm tej substancji i jej rozmieszczenie w organizmie. Np. cez, podobnie jak potas, po okresie 70 dni
jest eliminowany z ciała, natomiast stront, podobnie jak wapń, wbudowuje się w
kości i praktycznie czas jego pobytu jest równy czasowi życia osobnika.
Cząstki naładowane i kwanty promieniowania, przechodząc przez organizmy
żywe, wywołują w pierwszym etapie szereg procesów fizycznych, w tym:• wzbudzanie atomów cząstek, • wytwarzanie jonów, • wolnych rodników i nadtlenków.
Niektóre produkty rozpadu cechuje wysoka aktywność chemiczna.
Zapoczątkowują one szereg niekorzystnych procesów chemicznych i
biologicznych.
Diagnostyka
Izotopy promieniotwórcze stosuje się do badań
diagnostycznych in vivo i in vitro. Diagnostyka in vitro
obejmuje badania analityczne, wykonywane metodami
radioimmunologicznymi. Diagnostyka radioizotopowa in
vivo pozwala na zobrazowanie funkcji różnych narządów,
nie przedstawia jednak obrazu anatomicznego badanej
struktury. Większość badań nie wymaga żadnego
przygotowania ze strony pacjenta.
ScyntygrafiaMetoda atomów znaczonych polega na podaniu pacjentowi niewielkich ilości (miligramy) preparatu zawierającego izotop promieniotwórczy czyli tzw. radiofarmaceutyku. Następnie mierzy się promieniowanie wysyłane przez badane tkanki, które wychwyciły ten pierwiastek, a także szybkość wydalania wskaźnika z organizmu. Zazwyczaj chore miejsca (np. nowotwory) mają większą zdolność wychwytu tego pierwiastka niż zdrowe. Stąd też gromadzą go znacznie więcej niż zdrowe tkanki, co uwidaczniane jest następnie na obrazie scyntygraficznym. Stosowany radioizotop powinien emitować jedynie promienie γ.
W badaniach wykorzystywane są zarówno radio-farmaceutyki nie wykazujące powinowactwa do komórek nowotworowych, wskazujące jednak na uszkodzenie czynności narządu, jak i radiofarmaceutyki wykazujące powinowactwo do komórek nowotworowych.
Tabela.1. Pierwiastki promieniotwórcze najczęściej stosowane w diagnostyce obrazowej.
Pierwiastek Izotop Czaspółtrwa-
nia
Rodzajpromienio-
wania
Energia[keV]
Ważniejsze radiofarmaceutyki
Technet 99mTc 6 h γ 140 nadtechnecjan, MIBI, DTPA, MDP,DMSA, HIDA, mikrosfery albuminowe
Tal 201Tl 3,06 d γ 77 chlorek
Jod 131I 8,05 d β - / γ 364 jodek, MIBG
Jod 123I 13,2 h γ 159 MIBG
Ind 111In 2,8 d γ 173 247 oktreoid, przeciwciała antymiozynowe
Selen 75Se 120,4 d γ 136 280 selenocholesterol (Scintadren)
Gal 67Ga 3,2 d γ 93 cytrynian
Kobalt 57Co 271,3 d γ 120 witamina B12
Fluor 18F 110 min β + / γ 511 FDG
Tlen 15O 2,0 min β + / γ 511 H2O
Żelazo 59Fe 45 d β - / γ 171 181
Ksenon 133Xe 5,3 d γ 81
Aby radionuklid mógł być wprowadzony do organizmu ludzkiego, musi spełniać kilka warunków:• łatwo wbudowywać się w badany organ (wątroba, nerki, tarczyca itp.) w miejsce nieradioaktywnych nuklidów i mieć zbliżone do nich właściwości chemiczne,• emitowane promieniowanie powinno mieć jak najmniejszą szkodliwość dla organizmu, a jednocześnie powinno być łatwe w detekcji.•Wielkość dawek promieniowania w zależności od diagnozowanego narządu.
Lp. Diagnozowanynarząd
Dawka promieniowania
[MBq]
1 tarczyca 40-60
2 nerki 40-110
3 płuca 80-150
4 ślinianki 40-110
5 wątroba 150-250
Najczęściej stosuje się 131I, którego okres półtrwania
wynosi 8 dni. Jednak ze względu na wysoką energię
promieniowania β- i γ stosowanie jodu naraża
pacjenta na dużą dawkę promieniowania.
Zastosowanie tylko 131I w ilości 50 mCi celach
diagnostycznych powoduje pochłonięcie przez
pacjenta bardzo dużej dawki wynoszącej około 1 Sv
(100 radów). Dlatego też coraz częściej stosuje się
technet-99m (99mTc), który przy przy stosowaniu w
ilości 1 mCi naraża pacjenta na dawkę ok. 25 mSv.
Właściwości technetu 99mTc istotne w diagnostyce
obrazowej:
Energia 140 keVRodzaj promieniowania gamma (γ)Czas półtrwania 6,02 hSposób uzyskania na miejscu w zakładzie, z generatora molibdenowo- technetowegoAktywność chemiczna możliwość znakowania większości radiofarmaceutykówSzkodliwość nieszkodliwy
Krótki okres półrozpadu technetu 99mTc wyklucza jego
transport. Izotop ten musi być wytwarzany na miejscu u
użytkownika w tzw. generatorach. Technet powstaje z
rozpadu molibdenu, którego okres półrozpadu jest
znacznie większy i wynosi 87 h. Użytkownik otrzymuje
izotop o znacznie większym okresie półrozpadu, który w
wyniku samorzutnych przemian jądrowych przechodzi w
izotop krótkożyciowy. Produkt rozpadu - jako inny
pierwiastek - daje się wydzielić metodą chemiczną; w ten
sposób można stosować izotopy o małych okresach
półrozpadu. Zastosowanie ich pozwoliło znacznie obniżyć
dawki otrzymywane przez pacjentów podczas badań.
W zależności od tego, jaki narząd ma być badany,
dobiera się odpowiedni związek chemiczny znakowany
izotopem promieniotwórczym, który jest najlepiej wchłaniany
przez dany organ. Urządzenie wraz z sondą mierzącą
natężenie promieniowania porusza się wzdłuż i wszerz
badanego organu. Gdy promieniowanie przeniknie do
kryształu scyntylatora sondy, przekazuje ona impuls do
licznika lub komputera i w ten sposób powstaje “mapa”
badanego obiektu, czyli scyntygram.
Radiofarmaceutyki technetowe
Radiofarmaceutyki technetowe można podzielić na dwie grupy:
1. Makrocząsteczki znakowane 99mTc.
Do tej grupy zalicza się czerwone i białe ciałka krwi, białka, mikrosfery, koloidy. Technet jest tutaj tylko znacznikiem substancji i jego obecność nie wpływa na ich biodystrybucję, pozwala jedynie śledzić ich biologiczną metaboliczną drogę.
2. Kompleksy 99mTc.
Do tej grupy należą klasyczne związki koordynacyjne technetu. Właściwości fizykochemiczne i biologiczne tych kompleksów określone są przede wszystkim przez atom centralny technetu. Modyfikacje chemiczne kompleksów prowadzą bezpośrednio do zmiany aktywności biologicznej. Grupa radiofarmaceutyków technetowych ma dotychczas bardzo duże zastosowanie w medycynie nuklearnej
Do obrazowania serca
Tc
C
C
C C
CC
NC(CH2OCH3)3
NC(CH2OCH3)3
NC(CH2OCH3)3
(CH3OCH2)CN
(CH3OCH2)CN
NC(CH2OCH3)3
99mTc-heksakis-2metoksyizobutyloizonitryl(99mTc-MIBI)
P
P
P
PO
O
Tc
OEt
OEtEtO
OEt
EtO
EtO
OEtEtO
99mTc-trans-dioksobis(2-etoksyetylo)-fosfinoetan(Myoview)
Przy wyborze kationowych kompleksów 99mTc, które specyficznie gromadziłyby się w mięśniu
sercowym bierze się pod uwagę takie parametry jak powinowactwo, symetrię kompleksu,
potencjał elektrochemiczny redukcji kationu i stopień wiązania kationu z białkiem osocza.
Do obrazowania nerek
O
O
HO
HO
O
O
O
O NN
TcTcO
ONN O
O
O
O
HO
HO
O
O
99mTc-etylenodiaminotetraoctowy kwas (99mTc-EDTA)
HOOC OO
COOH
N
NN
O
Tc
O
99mTc-dietylenotriaminopentaoctowy kwas (99mTc-DTPA)
W kompleksach anionowych technet jest na +3 i +4 stopniu utlenienia. Są to radiofarmaceutyki, które stosuje się do badania dynamicznej funkcji nerek.
99mTc-merkaptoacetylotriglicyna (99mMAG3) jest analogiem kwasu hipurowego znakowanego radionuklidem jodu.
Obrazowania wątroby i dróg żółciowych
Do tego celu służą pochodne kwasu 99mTc-N-(alkilo-acetanilido)iminooctowego (99mTc-IDA)
N
OO
N
O
OO
R1
R2
R3R4
N
TcO O
N
O
O OR1
R2R3
R4
Gdy: R1 = R2 = Me i R3 = R4 = H to HEPIDA R1 = R3 = -iso- i R2 = R4 = H to DISIDA
R1 = R3 = Me, 2R = H i R4 = Br to MEBROFENIN
Właściwości podstawników w pierścieniu fenylowym, ich objętość i
polarność mają wpływ na ekstrakcję hepatocytów, wiązanie się z
białkami osocza oraz częściowe wydalanie przez nerki. Struktura
kompleksu jest oktaedryczna. Jeżeli zamiast reszty acetanilidu w
kompleksie jest grupa metylowa, to kompleks jest całkowicie wydalany
przez nerki. Wprowadzenie lipofilowego pierścienia fenylowego
powoduje zmianę biodystrybucji radiofarmaceutyku.Pochodne99mTc-IDA
Obrazowanie szkieletu kostnego
Kompleksy technetu z ligandami alkilofosfoniowymi stosowane są w diagnostycznym obrazowaniu szkieletu kostnego. Dokładne badania analityczne wskazują, że kompleksy technetu z ligandami alkilofosfonowymi tworzą struktury polimeryczne ze wzajemnie zastępującymi się jonami Tc(IV) i Sn(IV).
OH
Tc
O
HOTc
O O
OO
O
P P
O
OO
Kwas 99mTc-metylenodifosfonowy(99mTc-MDP)
Do obrazowania mózgusłużą:
NTc
NN
OH
O
N
O
99mTc-dioksym-4,8-diaza-3,6,6,9-tetrametyloundekano-2,10-dion (99mTc-HMPAO)
N N
S STcO
H
Wprowadzenie podstawników metylowych powoduje zwiększenie akumulacji tego kompleksu w mózgu. Jestwolniejszy wypływ oddziaływania kompleksu z mózgiem.
Kompleks z pochodnymi diaminoditiolu (99mTc-DADT). (Nie jest zatrzymywany w mózgu)
Obrazowanie mózgu (c.d.)
N N
S STc
O N
99mTc-syn-NEP-DAT (heksametylo-N-piperydyloetylo-DADT)
Kompleks jest zatrzymywany w mózgu przez kilkadziesiąt minut (t1/2=20 min).
N N
S STc
OH
EtOOC COOEt
Kompleks jest zatrzymywany w mózgu przez kilkanaście godzin (t1/2=17 h). Różnica w retencji tych kompleksów zależy od czynników stereochemicznych.
99mTc-L,L-ECD (ester dietylowy N,N’-piperydyloetylenidiyl-bis-cysteiny)
Obrazowanie mózgu (c.d.1)
Wpływ stereochemii na retencję 99mTc-L,L-ECD jest spowodowany działaniem enzymu. Kompleks po dyfuzji przez BBB (blood brain barrier) w wyniku przekształcenia obojętnego, lipofilowego kompleksu w hydrofilow, obarczony ładunkiem. Enzym esteraza hydrolizuje jedną grupę estrową. Izomer D,D-ECD nie jest metabolizowany.
X
N N
S STc
OH
EtOOC COOEt
D,D-ECD
L,L-ECD
N N
S STc
OH
EtOOC COOH
esteraza
N N
S STc
OH
EtOOC COOEt
Kompleksy 99mTc z dwufunkcyjnymi receptorami służą doobrazowania receptorów
Radioimmunodiagnostyka
Do radiofarmaceutyków drugiej generacji należą znakowane 99mTc przeciwciała monoklonalne i ich fragmenty. Wbudowanie 99mTc do aktywnych biocząsteczek osiąga się reakcjami pośrednimi i bezpośrednimi. Najbardziej przydatne są chelaty radionuklidu. Powinien być dwufunkcyjny: trwale wiązać radionuklid, a jednocześnie powinien łączyć się kowalencyjnie z przeciwciałem tworząc immunokoniugat. Do tworzenia immunokoniu-gatu, jako dwufunkcyjne ligandy, mogą służyć:
gdzie:
R = p-NO2-Ph-CH2-
R = p-SCN-Ph-CH2-N
N
N
COO-
COO-
COO-
R
COO-
COO-
Pochodne DTPA (kwas dietylenotriaminopentaoctowy)
Radioimmunodiagnostyka (c.d.)
CHNNHCNHCH3
NNHCNHCH3
S
S
HOOCCH2CH2
Pochodna tiosemicarbazonu
N N
SS
OOR1
O
R R
O
Pochodne diaminditiolu (DADT)
HOOC
HOOC
N N
N N
R
COOH
COOH
TETA(1,4,8,11-tetraazacyklotetradeckano-
N,N’, N’’,N’’’-tetraoctan)
N N
NN
R
COOHHOOC
HOOC COOH
DTPAPochodna (1,4,7,10-tetraazacyklotetraoktakano-
N,N’, N’’,N’’’-tetraoctanu)
Zmiana struktury kompleksu wpływa na jego własności biologiczne. Np. gdy w kompleksie technetu z kwasem 2,3-dimerkaptobursztynowym (DMSA) jon centralny jest na +3 stopniu utlenienia (Tc3+), to związek akumuluje się w nerkach i służy do obrazowania nerek. O
Tc
R
R
R
R
Ten sam kompleks z jonem centralnym 99mTcO3+
(Tc na +5 stopniu utlenienia) gromadzi się w komórkach raka rdzeniastego tarczycy.
99mTc-DMSA
Dwufunkcyjny ligand ma szczególne znaczenie w projektowaniu radiofarmaceutyków drugiej generacji. Przy znakowaniu takich cząsteczek jak receptory, hormony i przeciwciała, najważniejszym etapem jest wbudowanie trwałego kompleksu radionuklidu do bardzo czułych biomolekuł, do takich pozycji w cząsteczkach, które nie uczestniczą w wiązaniu z receptorem lub antygenem.
NS
STc O
O
C CCH3
99mTc-progesteron
Cl
NH3C NN
SSO
Tc
99mTc-TRODAT
Koniugat pochodnej kokainy służący do obrazowania miejsca transportu dopaminy.
Zastosowanie radionuklidów 67Ga, 111In i 201Tlw diagnostyce medycznej
Własności jądrowe 67Ga, 111In i 201Tl
Nuklid 67Ga 111In 201Tl
Energiafotonów
(keV)
3, 188, 300 173, 247 69-80
T1/2 (h) 78 67,4 73,1
Rozpad EC → 67Zn EC → 111Cd EC → 201Hg
Metodaotrzymywania
68Zn(p,2n)67Ga 111Cd(p,2n)111In 203Tl(p,3n)201Pb ↓
201Tl
EC- wychwyt elektronu (Electron Capture)
Powyższe radionuklidy otrzymuje się w cyklotronie wyniku bombardowania
odpowiednich tarcz szybkimi protonami.
111In-DTPA oraz znakowane 111In związki bioaktywne
Ind tworzy trwały chelat z kwasem dietylenotriaminopenta-octowym, DTPA, który służy do obrazowania płynu mózgowo-rdzeniowego. Wbudowanie chelatu 111In-DTPA do peptydów jest podstawową reakcją znakowania tym nuklidem. Znakowanie 111In oktapeptydu (111In-OctreoScan), będącego analogiem somatostatyny, polega na utworzeniu wiązania między 111In-DTPA a grupą amidową peptydu. Somatostatyna jest endogennym hormonem związanym z inhibicją hormonów wzrostu, insuliny, glukagonu i gastryny. Nowotwory pochodzenia neuroendokrynnego wykazują duże powi-nowactwo do łączenia się z somatostatyną. 111In-OctreoScan jest indykatorem tych nowotworów. Znakowanie 111In immoglobuliny ludzkiej IgG polega na wiązaniu 2-3 cząsteczek DTPA z lizynowymi i arginiowymi resztami białka i utworzeniu immunokoniugatu DTPA-IgG, który po inkubacji z 111InCl3 tworzy radiofarmaceutyk obrazujący ogniska zapalne.Znakowanie przeciwciał (Ab) można też osiagnąć przez stosowanie łącznika disiarczkowego lub diestrowego między chelatem a przeciwciałem (Ab).
Znakowane 111In związki bioaktywne
i
N
N O
DTPA
O
S S
O
(NH Ab)
Łącznik diestrowy
N
N O
DTPA
O
O
OO
O
O
(NH Ab)
Łącznik disiarczkowy
Zastosowanie radionuklidów 67Ga, 111In i 201Tl (c.d.)
67Ga-cytrynian
Cytrynian galu jest słabym kompleksem. Akumuluje się w nowotworach tkanek miękkich oraz ogniskach zapalnych. Uważa się, że transferyna i jej receptory na powierzchni komórek nowotworowych są odpowiedzialne za akumulację galu. Do ognisk zapalnych cytrynian galu jest prawdopodobnie dostarczany już jako kompleks z transferyną, gdzie ulega następnie pow-tórnej transkompleksacji przez inne białka wiążące żelazo.
201Tl-chlorek
Badania z użyciem 201Tl dostarcza informacji o przepływie krwi w
mięśniu sercowym, o funkcjonowaniu segmentów serca po zawale serca.
Jest to farmaceutyk stosowany do badań diagnostycznych choroby
wieńcowej. Specyficzna akumulacja talu jest podobna do jonów potasu.
Stwierdzono również akumulację 201Tl w nowotworach.
Cechy charakteryzujące radiofarmaceutyk
1. Powinien emitować promieniowanie gamma. W zastosowaniach diagnostycznych promieniowanie cząsteczkowe jest niepożądane ze względu na wysoki stopień pochłaniania go przez tkanki otaczające. W konsekwencji mała frakcja promieniowania dociera do detektora.
2.Kolejnym czynnikiem jest energia promieniowania. W badaniach diagnostycznych należy stosować radioizotopy o możliwie najniższej energii emitowanych fotonów. Ograniczeniem jest jednak wydajność aparatury pomiarowej – gamma kamery. Najbardziej użyteczne jest promieniowanie o energii 100-250 keV.
3.Radiofarmaceutyk powinien charakteryzować się dostępnością. Jest to jedno z istotnych ograniczeń w odniesieniu do 123I czy 111In. Radioizotopy te należą do tzw. radioizotopów cyklotronowych, których koszt produkcji jest stosunkowo wysoki.
4. Idealny znacznik powinien charakteryzować się odpowiednią aktywnością biologiczną. Niejednokrotnie procedura znakowania użytecznych teoretycznie związków chemicznych wiąże się z zanikiem ich aktywności biologicznej. Dotyczy to szczególnie związków białkowych i prób ich znakowania radioizotopami z grupy metali.
Emisyjna Tomografia Pozotonowa (PET)
KRÓTKOŻYCIOWE EMITERY β+
Metody otrzymywania
11C; 14N( p, α )11C15O; 14N( d, n )15O
13N; 13C( p, n )13N 18F; 18O( p, n )18F
Schematy rozpadu
γ→+
+−
++
+→ ν
2 1
01
10
ee 001
11
enp
Własności emiterów β+
Izotop
T1/2
(min)
Akt. wł.
(Ci/mmol)
Emax
(MeV)
Zasięg w H2O(mm)
Produktrozpadu
11C 20,4 9,22⋅106 0,96 4,1 11B
13N 9,96 1,87⋅107 1,19 5,4 13C
16O 2,1 9,08⋅107 1,72 8,2 15N
18F 110 1,71⋅106 0,635 2,4 18O
Technika PET służy do diagnostyki w dziedzinach 1. Onkologii2. Neurologii3. Kardiologii
Zastosowanie techniki PET w onkologii 1. Stopień zaawansowania choroby.2. Kontrola leczenia.3. Ocena wznowienia procesu nowotworowego4.Ocena skuteczności podjętej terapii.
Zintegrowany system stosowany W PET powinien spełniać odpowiednie warunki a w jego skład wchodzi: 1. Cyklotron lekkich jonów (protony, deuterony) z systemem do wymiany naświetlanych tarcz do produkcji żądanego β-emitera np. 11C lub 18F. 2. Zautomatyzowanych modułów do syntezy, oczyszczania, sterylizacji i przygotowania próbki w formie gotowej do natychmiastowej iniekcji. 3. Pomieszczenia szpitalnego, gdzie dokonuje się końcowy etap PET, tj. iniekcja radiofarmaceutyku pacjentowi, skanowanie pacjenta i obróbka wyników
Otrzymanie związków biologicznie czynnych
znakowanych izotopami krótkożyciowymi
W literaturze opisano wiele metod syntezy związków znakowanych,
użytecznych w technice PET. Do syntezy tych związków wykorzystuje się
proste substraty takie, jak: 11C-halogenki alkilowe, 11C-alkohole, 11CO2,
[18F]HF, [18F]F2, 18F-halogenki alkilowe i arylowe oraz znakowane 18F
proste związki organiczne. Te substraty otrzymuje się przy pomocy
zautomatyzowanej aparatury, która jest dostępna w sprzedaży. Z udziałem
tych znakowanych, prostych substratów można otrzymać związek,
pożądany w technice PET, przez przyłączenie ich do szkieletu związku
biologicznie czynnego na odpowiednim etapie syntezy.
SYNTEZA 11C-ZNAKOWANYCH PREKURSORÓW
CO211 R OClPh3P C11 CH2 C11C11 H3J C11C11 H3OH
R
C11C
11 C11C11 O-ROC11C11C
OCl2
11C H4HCl3H2 C11C11 OC11C11 H3Li
C11 Cl4H C11 NC11C11 H2N2
C11 NBr H2N CN11S C11 N
R
C11
11CO2LiR11CH2OHR11CHO
RCH=11C=OC11 H3NCOR11CH2JR11CH2NO2
H3NO2C11
C NO211
SYNTEZA L- lub D-[Metyl-11C]-METIONINY
S COOH
NH2
S COOH
NH2
CH311
1. Na / NH3
2. CH3J11
L- lub D-[Metyl - 11C]metionina
Stereochemia (L- lub D-) wyjściowego produktu jest zadana
a priori przed znakowaniem
SYNTEZA 11C-AMINOKWASÓW
2. OH
1. (NH4)2CO3 COOHH2N-CH11
+ CNH
OC11
DL-fenyloglicyna[2 - 11C]
NC
O
O CH3
C COOH
NH2
1. OH / CH2Cl2
CH2Cl2.
3. H
DL-fenyloalanina[3 - 11C]
11
11
ENZYMATYCZNE WYDZIELANIE
L-[3-11C]AMINOKWASÓW
H2N CHO
OH
*R
H2N CHO
OH
*R
α − ketokwas
L
D - AAO
*R = CH3- ,H3C
H3CCH-
1111, CH-
DL
D - AAO = oksydaza D-aminokwasowa (EC 1.4.3.3)
SYNTEZA KWASU PIROGRONOWEGO
ZNAKOWANEGO IZOTOPEM WĘGLA 11C
GPT
D-AAO / katalaza COOH
O
COOH
NH2
* = 11C
MULTIENZYMATYCZNA SYNTEZA
[1-14C]-L-TYROZYNY
D-AAA/katalaza *COOH
ONH2
*COOH
HO*COOH
NH2HO
[1-*C]-DL-Ala
[1-*C]-L-Tyr
kwas-[1-*C]-pirogronowy
β -tyrozynasa
MULTIENZYMATYCZNA SYNTEZA
L-TRYPTOFANU
R = H lub OH
D-AAA/katalaza
TPase
kwas [1-14C]-pirogronowy
5-R-[1-14C]-L-Trp
[1-14C]-DL-alanina
NH
NH2R
NH
R
ONH2
*COOH *COOH
*COOH
SYNTEZA L-DOPA
++O
HO
OH
OO
OL-DOPA
OHO
OH
OHHO
O
COOH
NH2
OO
tyrosinase
ascorbic acid
OH
COOH
NH2
OH
COOH
NH2
HO
L-Tyr L-DOPA
COOH
NH2
OO
DOPA-chinon
DOPA-chinon kwas askorbinowy
kwas dehydroaskorbinowy
SYNTEZA 11C-NIENASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH
R(CH2)x(CH=CH)n(CH2)yCH2COOH
R(CH2)x(CH=CH)n(CH2)yCH2Cl
R(CH2)x(CH=CH)n(CH2)yCH2MgCl
R(CH2)x(CH=CH)n(CH2)yCH2 COOH11
Pb(OAc)4 , LiCl C6H6, 80 C, 72 ho
Mg / Et2O
1. CO2 2. H2O+11
SYNTEZA 11C-ZNAKOWANYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH
R R CHCH2Br
R R CHCH2 CN
R R CHCH2 COOH11
111
1
1
2
2
2
11H CN
NaOH / DMSO
hydroliza
R1
R2
Rad. wyd. [ % ]
Czyst. HPLC [ % ]
Czas syntezy [min]
C12H25 H 30 76 120 C13H27 H 16 80 76 C14H29 H 83 > 96 73 C15H31 H 70 93 59 C14H29 CH3 33 - 42 > 94 60-86
SYNTEZA NCA [11C-CH3]-METYLOWYCH ANALOGÓW
CHOLINY
11
( 15 - 40 mCi, akt. wł. 1000 - 2000 Ci/mmol )
[ C-metyl]pyrroli- dinocholina
1-(2-hydroksyetyl)pyrrolidyna
J
11
11CH3JCH3
N
OH
N
OH
( wydajność radiochem. - 40 % )
11
(15 - 25 mCi, akt. wł, 1000 - 2000 Ci/mmol)
1-[ C-metyl]piperidino- cholina
1-(2-hydroksyetyl)- piperydyna
11CH3J
J11
NCH3
OH
N
OH
( wydajność radiochem. - 36 % )
Prekursorzy do fluoryzacji związków organicznych
20Ne(d, α)18F jako [18F]F2
Napromieniowanie wody (H216O) w cyklotronie
16O(α, p)18F16O(t, n)18F
lub H2
18O
18O(p, n)18F
Pośrednie otrzymywanie 18F
przez napromieniowanie 6Li2C16O3 w strumieniu neutronów w rektorze (3 h)
Reakcje
1. 6Li(n, α)3H (t)
2. 16O(α, p)18F3. 16O(t, n)18F
18FClO3 + K18Fo90 C, 10 min
F2 + KClO3[+18F]
+18F o100 C
Ag2OCH3
18F+ CH3I
Czynniki fluorujące
[18F2] NCA[18F]F2
H[18F2]
K[18F] NCA
Cs[18F2]
[18F2]AcOF; [18F2]OF2
[18F2]Me4NF; [18F2]Bu4F
Synteza znakowanych 18F aromatycznych aldehydów i bromków benzylu
SOBr2
o, p-18F
R1R2R3R4
CH2Br
NaBH4pH 4
o, p-18F
R1R2R3R4
OH
o, p-18F
R1R2R3R4
O
H
, 2 min18FKryptofix 222/
R1R2R3R4
o,p-NO2
O
H
Powyższe syntony o wysokiej aktywności właściwej były otrzymane z wydajnością radiochemiczną 50-75% (aldehydy) i 30-50% (bromki) w EOB.
Z powyższych syntonów można otrzymać związki potrzebne do diagnostyki PET korzystając z wielu syntetycznych dróg.
Bromki[18F]-benzylu jako możliwe syntony [18F]-radiofarmaceutyków
F
F
18Fo, p-
=Fgdzie
Mg
F CH2MgBr
RONa
CH2OR
asymetryczne syntezy aminokwasów
HC CNa
CH2C CH
CH2NR1R2
R1NHR2
CH2CN
KCN
CH2NO2MNO2KHSF CH2SH
o, p-18F
CH2Br
F FF
Synteza [18F]acetonu i [18F]karazololu [18F]-aceton, 1, substrat do wielu radiofarmaceutycznych syntez, otrzymano [18F]fluorku wg poniższej reakcji. W wyniku kondensacji [18F]acetonu ze związkiem 2 otrzymano [18F]karazolol, 3, stosowany jako ligand do obrazowania β-receptorów nadnercza.
S
Me
OO
OCH2Ac
(NCA)18F-, Kryptofix 18F
18F
1
2
3
10 minCH2
O
NH
O
OH
HN
CF2
NH
O
OH
NH2
20 min
Synteza NCA 4-[18F]-fluorogwajakolu i 4-[18F]katecholu
Powyższe preparaty stosowane w PET otrzymano w wyniku reakcji;
NO2
O
OMe
18F
K[ 18F ]
OH
OMe
18F
OH
OH
gwajakol[18F]
BBr3/CH2Cl2
katechol[18F]
Czas syntezy: 1 etap - 25 min2 etap - 70 min
Synteza [18F]-dezoksy-aldoheksoz 18F-2-dezoksy-2-floroglukoza (18F-FDG), 18F-2-dezoksy-2-fluoro-D-mannoza (18F-FDM) są powszechnie stosowane w diagnostyce onkologicznej. Przez flourynację odpowiednich tri-O-acetyl aldoheksali otrzymano również 18F-FDGal, 18F-FDA i L-18F-FDG.
O
OH
CH2OH
OH
CH2OAc
OAc
AcO HO18F
[18F]F2 HCl
18F-FDGal
OCH2OH
OH
OH
18F
HO
O
OHOHCH2OH
18F
HO
Czas syntezy – 120 min EOB; Wydajność radiochem. 10 – 17%; Aktywność właściwa - 10-20 mCi/mg
18F-FDA L-18F-FDG
Synteza kwasu 6-dezoksy-6-[18F]fluoro-L-askorbinowego (18F-DFA) [18F]-DFA służy do badania działania antyutleniaczy metodą PET.
18F
O OHO
HO OH
40% H2SO4
18F
O S O
OO
O
OO
COOMe
Me4N18F,\ (NCA)
MeCN, 80 CO S O
OO
O
OO
COOMe
[18F]-DFA
[18F]dUrdCzas syntezy - 60 min EOB
Wydajność - 20%
Czystość radiochem. > 98%
Produkt sterylnyw porcjach po 30 mCi
oczyszczaniechromatograficzne
hydroliza
RT
18F2 / AcOH
18FHN
N
O
O
O
OHHO
18FHN
N
O
O
O
OAcAcO
OAc
HN
N
O
O
O
OAcAcO
Automatyczna synteza 5-[18F]fluoro-2’-dezoksyurydyny ([18F]dUrd)
[18F]dUrd służy do wykrywania guzów w mózgu i płucach. Do użytku klinicznego jest otrzymywana w zautomatyzowanym procesie kontrolowanym przez procesor.
Synteza [18F]PFBG i [18F]MFBG
4-[18F]-fluorobenzylguanidynę, [18F]PFBG i jej meta izomer, [18F]MFBG, otrzymano przez fluorowanie
odpowiednio 1,4- lub 1,3-NC-C6H4-NO2. Preparaty te są używane do diagnostyki onkologicznej i
kardiologicznej.
[18F]PFBG lub [18F]MFBG
CN
O2N
TBA18F
CN
18F
LAH
NH2
18F
S NH2
NH
1/2 H2SO4
NH
NH
NH2
18F
Synteza znakowanej [18F] melatoniny i 5-hydroksytryptofanu Powyższe związki są stosowane do obrazowania miejsc wiązania melatoniny i badań metabolizmu. W czasie syntezy 18F podstawia się głównie w pozycję 4 układu indolowego.
NH
R1O
NHR3
R24
6
NH
R1O
NHR3
R24
6
NH
R1O
NHR3
R24
6
18F
18F
+ [18F]F2/HF,
-70 Co
5-hydroksytryptofan - R1 = H; R2 = COOH; R3 = H Melatonina - R1 = CH3; R2 =H; R3 = Ac
Synteza [18F]-(E)-β-fluorometleno-DL-m-tyrozyny ([18F]-FMMT) [2-18F]fluoro-FMMT, [6-18F]fluoro-FMMT i [2-6-18F]fluoro-FMMT w bezpośredniej reakcji FMMT z AcO18F. Związki te są używane do badania układu nerwowego metodą PET.
[18F]AcOF/Kr(gaz)
18F
2
NH2
COOH
CHF
HO
NH2
COOH
CHF
HO
18F
NH2
COOH
CHF
HO
18FNH2
COOH
CHF
HO
+ +18F
[2, 6-18F]-difluoro-FMMT
[2-18F]-fluoro-FMMT
[6-18F]-fluoro-FMMT
66
2
SYNTEZA NCA KWASU [17-18F]FLUOROHEPTADECANOWEGO
BrCOOMe
(17-Br(CH2)16COOMe)
COOMeF18
(17- F(CH2)16COOMe)18
F -18
F18
(17- F(CH2)16COOH)18
COOH
hydroliza
Synteza [18F]-fluoroandrogenu i fluoroprogestinu
O
OH
O
OH18F
H18F, Py, 1,3-dibromohydantoina
Bu3SnH
18F-fluoroandrogen
Oba te związki są wykorzystywane do odróżnienia zależnych lub niezależnych od hormonów guzów piersi i prostaty.
O
OH
OSO2CH3
18F
18F
Bu4N18F
18F-progestin
O
OH CH2
Synteza [18F]-6-fluoro-L-DOPA
18F
RO
RO SnMe3
EtOOC NHCHO
RO
RO
EtOOC NHCHO
HBr
18F
RO
RO
HOOC NH2
[18F]-6-fluoro-L-DOPA
X
Powyższe preparat stosowany w PET otrzymano w wyniku fluorowania zablokowanej cynowej pochodnej DOPA za pomocą różnych fluorujących związków:
Synteza [18F]GBR 12937
NO2
O O
18F
K[ 18F ]/Kryptofix
120 C, 10 mino
N
NH
O
F F
N
N
O
F F
Na[BH3(CN)]
18F
W wyniku reakcji postawienia nukleofilowego powstaje aldehyd [18F]cynamonowy, z którego w następnym etapie otrzymuje się [18F]GBR 12937. W technice PET służy od do badania metabolizmu dopaminy.
[18F]GBR 12937
REAKCJA HALOGENOWANIA L-TYROZYNY Z UDZIAŁEM
ENZYMU CHLOROPEROKSYDAZY
gdzie X- = Cl -, Br -, I -
H2O2, X-, bufor
chloroperoksydaza COOH
HONH2
XCOOH
HONH2
Podsumowując zalety metody PET, jako potężnego narzędzia medycyny nuklearnej, należy stwierdzić, że pozwala ona na:
Wykrywanie i lokalizację zmian nowotworowych we wczesnych etapach rozwoju choroby. Podjęcie prawidłowej decyzji odnośnie terapii.
Unikniecie wielu niepotrzebnych interwencji chirurgicznych, gdy zabieg jest niepotrzebny lub nieskuteczny.
Uniknięcia pomyłek co do stwierdzenia, czy guz jest złośliwy, czy jest niegroźną zmianą w tkance.
Śledzenie postępów leczenia w przypadku stosowania chemoterapii.
Wykrycie wczesnych stadiów choroby Parkinsona i Alzheimera i rozróżnienia tych przypadków.
Pozwala badać metabolizm wielu leków.