1

Na savremenom tržištu se pojavljuje sve veći broj proizvoda i usluga. Potrošači su zadovoljni tom činjenicom, ali su istovremeno suočeni sa problemom kako napraviti pravi izbor. U takvoj situaciji, potrošačima je, nesumnjivo, potrebna pomoć i odgovarajuća zaštita.

Kada se radi o bezbjednosti, zdravlju, zaštiti okoline, spriječavanju prevara i stvaranju fer odnosa na tržištu, obaveza je državnih organa da, donošenjem zakona i propisa, utvrde zahtjeve koje proizvodi i ponuđene usluge moraju da ispune prije izlaska na tržište i definišu postupak kojim će se utvrditi ispunjenost tih zahtjeva. Pored zahtjeva utvrđenih zakonima i propisima, u većini djelatnosti, na nacionalnom i međunarodnom nivou, utvrđuju se određene tehničke osnove koje, takođe, sadrže zahtjeve za proizvode i usluge, što omogućava njihovo upoređivanje, kao i potvrđivanje određenih karakteristika i performansi.

Postupcima sertifikacije, kontrolisanja, ispitivanja i kalibracije, odnosno postupcima ocjenjivanja usaglašenosti proizvoda i usluga sa postavljenim zahtijevima. Kako potrošači nijesu u mogućnosti da direktno obavljaju ove poslove, njih obavljaju laboratorije, sertifikaciona tijela i kontrolne organizacije i o tome izdaju sertifikate ili izvještaje.

Potrošači, i društvo u cjelini, stiču povjerenje u obavljeno ocjenjivanje usaglašenosti proizvoda i usluga sa utvrđenim zahtjevima na osnovu kompetentnosti onih koji obavljaju te poslove, s tim da, provjeravanje kompetentnosti laboratorija, sertifikacionih tijela i kontrolnih organizacija, oni, takođe, ne mogu sprovesti neposredno. Utvrđivanje kompetentnosti obavlja akreditaciono tijelo, osnovano od strane države, i to u postupku akreditacije, nakon čega tu kompetentnost potvrđuje izdavanjem sertifikata o akreditaciji.

2

� Laboratorije za ispitivanje - ispitivanje životnih namirnica,

parametara životne sredine, električnih uređaja, opreme pod

pritiskom, hemijskih proizvoda, metala i proizvoda od metala,

građevinskih materijala i dr.

� Laboratorije za kalibraciju ( etaloniranje) - kalibracija mjerne i

ispitne opreme;

� Sertifikaciona tijela - usluge sertifikacije proizvoda, procesa i usluga

u skladu sa propisima i prema razvijenim sertifikacionim šemama;

sistema menadžmenta (sistem upravljanja kvalitetom, životnom

sredinom, bezbjednošću hrane i dr.) i stručnih lica (ocjenjivači sistema

menadžmenta kvaliteta i upravljanja životnom sredinom, zavarivači,

lica koja obavljaju ispitivanje bez razaranja i dr.);

� Kontrolna tijela – kontrolisanje liftova i dizalica, opreme pod

pritiskom, elektro–opreme i instalacija, kvaliteta namještaja,

kontrolisanje u oblasti motornih vozila i drugim područjima.

Tokom akreditacije,

laboratorije, sertifikaciona tijela i kontrolne organizacije

demonstriraju svoju kompetentnost za poslove koje obavljaju, a

akreditaciono tijelo to provjerava i zvanično potvrđuje. Za akreditaciju

se primjenjuju širom svijeta prihvaćena pravila, postupci i kriterijumi

koje su, u odgovarajućim dokumentima, uspostavili međunarodna

(ISO) i evropska (CEN) standardizacija. Prema tim dokumentima,

organizacije koje obavljaju ocjenjivanje usaglašenosti, pored

kompetentnosti, dokazuju i svoju nepristrasnost, nezavisnost i

pouzdanost, pa se tako izgrađuje povjerenje u sertifikate i izvještaje na

lokalnom nivou i van državnih granica.

3

Prednosti akreditacije, u zavisnosti od zainteresovane strane, su za:

� , jer akreditacija garantuje podizanje nivoa organizacione i tehničke osposobljenosti laboratorija za kalibraciju i ispitivanje, kontrolnih organizacija i sertifikacionih tijela.

� , jer akreditacija je međunarodno priznato sredstvo za osiguranje povjerenja u rad institucija koje je država ovlastila za poslove ocjenjivanja usaglašenosti (ispitivanja, kalibracije , kontrolisanja i sertifikacije), s ciljem zaštite javnih interesa i povećanja pouzdanosti u donošenju odgovarajućih odluka. Akreditacija je mjera za uspostavljanje povjerenja na tržištu proizvoda i usluga i element infrastrukture kvaliteta jedne zemlje, koja povezana sa evropskom i međunarodnom zajednicom, osigurava prepoznatljivost, prihvaćenost i priznanje ocjene usaglašenosti zahtjeva za proizvode i usluge izvan granica zemlje.

� , jer akreditacija obezbjeđuje pouzdana ispitivanja i mjerenja, povećava pouzdanost donošenja odluka na osnovu tih ispitivanja i mjerenja, smanjuje troškove, nedostatke na proizvodima i pomaže pri odlučivanju i procenjivanju rizika. Proizvodi sertifikovani od strane akreditovanih sertifikacionih tijela povećavaju povjerenje potrošača, korisnika proizvoda kao i konkurentnost na tržištu. Sistemi menadžmenta sertifikovani od strane akreditovanih sertifikacionih tijela povećavaju povjerenje u poslovanje organizacije, konkurentnost i olakšavaju pristup novim tržištima. Kako je u postupku akreditacije, ocjenjivanje i potvrđivanje kompetentnosti obavljeno od treće strane, nezavisnog akreditacionog tijela, štedi se vrijeme i novac i povećava povjerenje.

� , jer akreditacija daje povjerenje u sigurnost i kvalitet proizvoda i usluga, ako su ispitani, potvrđeni ili pod nadzorom kompetentnih organizacija koje zadovoljavaju međunarodno prihvaćene kriterijume. Korisnici danas traže kvalitetne proizvode, pa se proizvođači i dobavljači trude da ispune specifične zahtjeve. To često znači da se proizvodi šalju u akreditovanu

4

laboratoriju, kontrolno ili sertifikaciono tijelo radi potvrđivanja i provjere karakteristika proizvoda u odnosu na standard ili odgovarajuću specifikaciju. Izbor kompetentnog tijela za ocjenjivanje usaglašenosti smanjuje rizik od proizvodnje ili prodaje nekvalitetnog proizvoda.

5

Akreditaciono tijelo Crne Gore je osnovano aprila 2007.godine, Odlukom Vlade Crne Gore ( „ Službeni list RCG“ 21/2007) .

Organizaciona struktura ATCG

6

�

Akreditaciono tijelo Crne Gore (ATCG) radi na osnovu Zakona o akreditaciji ("Službeni list SCG", broj 44/2005).

�

Akreditaciono tijelo Crne Gore utvrđuje kompetentnost organizacija za obavljanje poslova ocjenjivanja usaglašenosti, odnosno: ispitivanja; kalibracije; kontrolisanja; sertifikacije proizvoda, procesa i usluga; sertifikacije sistema menadžmenta i sertifikacije lica koja obavljaju poslove ocjenjivanja usaglašenosti.

�

Akreditaciono tijelo Crne Gore ostvaruje međunarodnu saradnju u oblastima akreditacije i ocjenjivanja usaglašenosti i zastupa interese Crne Gore u oblasti akreditacije, sa ciljem pristupanja regionalnim i međunarodnim organizacijama iz oblasti akreditacije.

�

Akreditaciono tijelo Crne Gore je aprila 2008. godine podnijelo zahtjev sa pripadajućom dokumentacijom Evropskoj kooperaciji za akreditaciju (EA), za potpisivanje ugovornog odnosa sa EA.

�

Akreditaciono tijelo Crne Gore donosi i primjenjuje opšta akta kojima se uređuju kriterijumi, pravila i postupci akreditacije, a saglasno međunarodnim (ISO) standardima, odnosno regionalnim (EN) standardima.

�

Akreditaciono tijelo Crne Gore, nakon sprovedenog postupka akreditacije, dodjeljuje zvanično priznanje- sertifikat kojim potvrđuje da organizacija (pravno lice, ili dio pravnog lica) ispunjava utvrđene zahtjeve i da je kompetentna za obavljanje poslova ocjenjivanja usaglašenosti.

�

Akreditaciono tijelo Crne Gore zvanično dodjeljuje, održava, suspenduje i obnavlja akreditaciju u skladu sa relevantnim nacionalnim, evropskim i međunarodnim standardima i uputstvima, a uz uvažavanje smjernica EA (Evropske kooperacije za akreditaciju), IAF (Međunarodnog akreditacionog foruma) i ILAC (Međunarodne kooperacije za akreditaciju laboratorija).

�

Akreditacija se odvija po fazama, koje su prikazane u dijagramu toka postupka akreditacije.

7

Dijagram toka postupka akreditacije

8

9

�

Akreditaciono tijelo Crne Gore je uredilo postupak koji primjenjuje pri podnošenju i rješavanju zahtjeva za akreditaciju, odnosno uslove za dodjelu, održavanje i obnavljanje akreditacije, kao i uslove pod kojima će se akreditacija odbiti, suspendovati ili oduzeti. Postupak i uslovi su objavljeni u Pravilima akreditacije.

� Akreditaciono tijelo Crne Gore, nakon dodjeljivanja akreditacije, prati

poštovanje propisanih uslova akreditacije, obavljajući nadzorne aktivnosti. Prva nadzorna posjeta se, po pravilu, obavlja šest mjeseci nakon dodijeljene akreditacije, a naredne jednom godišnje. Ponovno ocjenjivanje radi produženja, odnosno obnavljanja akreditacije, sprovodi se svake godine.

� Akreditaciono tijelo Crne Gore je Pravilima akreditacije uredilo postupak

koji primjenjuje za proširenje ili smanjenje obima akreditacije, kao i za suspenziju, odnosno oduzimanje akreditacije akreditovanoj organizaciji.

� Akreditaciono tijelo Crne Gore u skladu sa Pravilom za korišćenje znaka

akreditacije daje pravo akreditovanoj organizaciji da koristi znak akreditacije, pod propisanim uslovima, za sve vrijeme trajanja akreditacije.

� Akreditaciono tijelo Crne Gore vodi Registar akreditovanih organizacija

koji sadrži njihov indentifikacioni broj, naziv, podatke za kontakt, broj rešenja o akreditaciji i datum do kada ono važi, datum prve i poslednje akreditacije, podatke o obimu akreditacije i podatke o promjenama statusa akreditacije akreditovane organizacije, koje su nastale tokom važenja akreditacije , zbog proširenja, smanjenja, suspenzije ili oduzimanja akreditacije.

10

Registar akreditovanih laboratorija za ispitivanje (zaključno sa 10. 04.2008.)

Naziv

akreditovane

organizacije:

Akreditaci

oni

broj

Obim

akreditacije:

Nadležno osoblje:

A.D Institut za

crnu metalurgiju Sektror za laboratorijska i tehnička ispitivanja Adresa: Vuka Karadžića bb. Nikšić

Li 08.01

Hemijska ispitivanja

Ispitivanje metodama sa razaranjem

Ispitivanje metodama bez razaranja.

Ispitivanje u oblasti tehničke zaštite

Dr. Kata Kovačević, rukovodilac Sektora Rukovodilac laboratorija za

hemijska

ispitivanja:

Branka Golubović Rukovodilac laboratorija za

ispitivanje

metodama sa razaranjem:

Marina Mrkić Rukovodilac laboratorija za

ispitivanja

metodama bez razaranja

(IBR):

Mladen Mirković Rukovodilac laboratorija za

ispitivanje

tehničke zaštite: Mr Boško Radulović

A.D Zavod za

građevinske

materijale,

geotehniku i

hemijske analize Laboratorija za građevinska,geomehanička hemijska ispitivanja Marka Miljanova br 5, Nikšić

Li 08.02

Ispitivanje građevinskih materijala i geomehaničko ispitivanje tla

Rukovodilac za kvalitet: Anita Krulanović Rukovodilac laboratorije: Mališa Laličević

11

JU Centar za

ekotoksikološka

ispitivanja Crne

Gore

Laboratorija za ekotoksikološka ispitivanja i zaštitu od zračenja Adresa: Put Radomira Ivanovića br 2, Podgorica

Li.08.03

Fizičko-hemijska ispitivanja: vode za piće i leda, namirnica animalnog porijekla, voda i otpadnih voda, zemlje sedimenata i mulja Ispitivanje

radioaktivnosti u uzorcima: voda, vazduha,zemljišta, hrane,građevinskog materijala Ispitivanje nivoa

spoljašnjeg

zračenja

Ispitivanje izvora

jonizujućeg

zračenja

Akustičko

ispitivanje buke

Uzorkovanje: površinskih voda i vode za piće, tečnosti i zapaljivih tečnosti ,zemlje, sedimenata i mulja

Danijela Šuković, pomoćnik direktora za tehničke i laboratorijske poslove Vladimir Živković, tehnički rukovodilac laboratorije

12

Registar akreditovanih laboratorija za kalibraciju (zaključno sa 10. 04.2008.)

Naziv

akreditovane

organizacije:

Akreditacioni

broj

Obim akreditacije Nadležno osoblje

Univezitet

Crne Gore

Mašinski

fakultet

Laboratorija za pregled mjerila u

drumskom saobraćaju

Adresa:

Cetinjski put bb

Podgorica

Lk 08.01

Kalibracija mjerila na liniji tehničkog

pregleda motornih i priključnih vozila

Rukovodilac laboratorije: Sreten Simović, dipl.mašinski inženjer

Registar akreditovanih kontrolnih organizacija (zaključno sa 10. 04.2008.)

Naziv

akreditovane

organizacije:

Akreditacioni

broj

Obim

akreditacije:

Nadležno osoblje :

D.O.O Institut

za transport

KA 08.01

Kontrolisanje ispravnosti ugradnje uređaja i opreme za pogon motornih vozila na tečno-naftni gas

Teodor Nikolić, izvršni direktor Srđan Vukić, tehnički rukovodilac

13

� Akreditaciono tijelo Crne Gore objavljuje jednom godišnje svoj Bilten u

kome se, između ostalog daju i podaci iz Registra akreditovanih organizacija, a na svojoj web stranici www.atcg.cg.yu održava Registar akreditovanih organizacija sa osnovnim podacima o obimu akreditacije.

� Akreditaciono tijelo Crne Gore naplaćuje troškove akreditacije koje snosi

podnosilac zahtjeva za akreditaciju u skladu sa Odlukom o visini troškova akreditacije ( „Službeni List 14/08“), na koju je saglasnost dala Vlada Crne Gore.

�

Akreditaciono tijelo Crne Gore rješava žalbe, prigovore i osporavanja koji su mu upućeni, a odnose se na njegov rad, ili rad akreditovane organizacije, u skladu sa zakonskim propisima i u zakonskom roku, a po pisanom postupku za rešavanje žalbi, prigovora i osporavanja

( Pravilo za rješavanje žalbi i prigovora).

�

Akreditaciono tijelo Crne Gore je sa Akreditacionim telom Srbije, Institutom za akreditaciju Republike Makedonije, Institutom za akreditiranje Bosne i Hercegovine i Akreditacionim tijelom Albanije potpisala Sporazum o saradnji u oblasti akreditacije. U skladu sa Sporazumom o slobodnoj trgovini u Centralnoj Evropi ''CEFTA 2006'', ANEKS 1, poglavlje IV Tehničke prepreke u trgovini, u cilju otklanjanja nepotrebnih prepreka u trgovini (u smislu STO Sporazuma o tehničkim preprekama), akreditaciona tijela, potpisnici sporazuma, sarađuju i razmenjuju informacije u oblasti akreditacije postupajući prema principima i normama koje su usvojile evropske i međunarodne organizacije u ovoj oblasti.

U okviru ovih sporazuma akreditaciona tijela će sarađivati u oblasti akreditacije laboratorija koje obavljaju ispitivanje i kalibraciju , tijela koja obavljaju sertifikaciju proizvoda, sistema upravljanja, osoblja i kontrolnih tijela.

Ova saradnja se realizuje kroz sljedeće aktivnosti: - razmjenu informacija o aktivnostima i dokumentacije u oblasti akreditacije; - zajedničko organizovanje seminara i konferencija;

14

- uzajamno obučavanje kadrova; - razmjenu ocjenjivača i tehničkih eksperata registrovanih kod ugovornih strana u

cilju upoznavanja sa procesom akreditacije na licu mjesta; - obavljanje zajedničkog ocjenjivanja; - zajedničko učestvovanje organizacija iz zemalja potpisnika sporazuma u

međulaboratorijskim poređenjima.

Sa potpisivanja bilateralnih sporazuma sa predstvnicima iz zemalja regiona

15

Principi koji se odnose na nacionalna akreditaciona tijela članica

� Princip nacionalnog priznavanja Akreditaciono tijelo je u svojoj državi priznato kao jedino tijelo nadležno za akreditaciju, odnosno ima status nacionalnog tijela za akreditaciju.

� Princip nepodijeljene odgovornosti Odluke o akreditaciji se donose unutar nacionalnog sistema akreditacije kojim upravlja akreditaciono tijelo, te ne postoji mogućnost da neko, po upravnoj ili drugoj liniji, preinačuje te odluke. Za donijete odluke akreditaciono tijelo sno- si sudsku odgovornost.

� Princip neprofitabilnosti Polazeći od monopolskog položaja koji ima na svom tržištu, akreditaciono tije- lo mora ostati neprofitna organizacija, kako bi se očuvala njegova nazavisnot i nepristrasnost.

� Princip finansijske nezavisnosti Akreditaciono tijelo autonomno upravlja svojim finansijskim resursima, kako bi bilo sposobno da u potpunosti preuzme obaveze za poslove koje obavlja.

� Princip orjentacije prema korisnicima Akreditaciono tijelo uređuje svoje procese tako da pruži kvalitetnu uslugu koja će učiniti zadovoljnim sve zainteresovane strane, odnosno, potrošače, privredu, organizacije za ocjenjivanje usaglašenosti i državnu upravu...

� Princip nebavljenja ocjenjivanjem usaglašenosti Akreditaciono tijelo se ne bavi poslovima ocjenjivanja usaglašenosti, odnosno, poslovima za koje akredituje druge.

� Princip nekonkurentnosti

Akreditaciono tijelo ne konkuriše drugom nacionalnom akreditacionom tijelu na njegovom tržištu, kako se ne bi narušavala nezavisnost i kredibilitet članice EA. Izuzetno, ono može da ponudi svoje usluge na tržištu druge zemlje,ali samo u ob- lastima za koje nacionalno akreditaciono tijelo nije osposobljeno, uz njegovu saglasnost i u saradnji sa njim.

16

Unfortunately I too have a commitment on 18th April that prevents me from attending the celebration of the accreditation system of Montenegro and granting the first accreditation certificates. However, I send my best wishes to Montenegro and hope that it will be a very successful day. With kind regards Graham Graham Talbot EA Vice Chairman

Dear Mr. Nikolic, Thank You very much. I’m very happy to receive Your invitation, but unfortunately i’m not able to partecipate. I wish best success for Your initiative. Best regards, Dr. Filippo Trifiletti

Dear Ranko, First of all, thanks for having applied to join EA through a Contract of Cooperation. We will be pleased indeed to welcome the Accreditation Body of Montenegro in the EA family, provided the applicable requirements are fulfilled. Many thanks also for the kind invitation to take part in the subject celebration. I would be delighted to accept it but, unfortunately, I have already got an engagement for April 18th. If the EA Vice Chair Graham Talbot could attend, this will represent an optimal solution for both EA and your Accreditation Body. If not, we will look for another member of the EA Executive Committee and I am confident that we will succeed to ensure a due and qualified presence of EA at your meeting. With kind regards. Lorenzo Thione, Chairman EA

17

Thank you for your nice invitation. I have tried to adjust my schedule in such a way to participate in your celebration, but unfortunately it has not been possible. However SA and I personally wish successful evolution of Accreditation body of Montenegro, so that you could join to MLA club in future. Kind regards Boštjan Dr. Bostjan Godec