การผลตสามกก ในบรบทของสงคมไทย พ.ศ. 2480-2550

โดย

นายยศไกร ส.ตนสกล

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาประวตศาสตร ภาควชาประวตศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2558 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

การผลตสามกก ในบรบทของสงคมไทย พ.ศ. 2480-2550

โดย

นายยศไกร ส.ตนสกล

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร ศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาประวตศาสตร ภาควชาประวตศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ปการศกษา 2558 ลขสทธของมหาวทยาลยธรรมศาสตร

The Production of “The Romance of Three Kingdoms” in Thai society, 1937-2007

BY

MR.YOSAKRAI S.TANSAKUL

A THESIS SUBMITTED IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS

FOR THE DEGREE OF MASTER MAJOR HISTORY

FACULTY OF LIBERAL ARTS THAMMASAT UNIVERSITY

ACADEMIC YEAR 2015 COPYRIGHT OF THAMMASAT UNIVERSITY

(I)

หวขอวทยานพนธ การผลตสามกก ในบรบทของสงคมไทย พ.ศ.2480-2550 ชอผเขยน นายยศไกร ส.ตนสกล ชอปรญญา ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา/คณะ/มหาวทยาลย สาขาวชาประวตศาสตร คณะศลปศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร อาจารยทปรกษาวทยานพนธ อ.ดร.กรพนช ตงเขอนขนธ ปการศกษา 2558

บทคดยอ

วทยานพนธน มงศกษาการผลตใหมของวรรณกรรมจนคลาสสกเรอง “สามกก” ทสะทอนภาพในบรบทของสงคมไทย ระหวาง พ.ศ. 2480-2550 ซงเรมมการผลตสามกกใหมทแตกตางไปจากแคการแปลและจากสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) นาไปสการทาใหสามกกไดเปนทนยมในสงคมไทยมานาน และมความรวมสมย แตกตางไปจากวรรณคดโบราณทกเรองในไทย

จากการศกษาพบวา สามกก เปนวรรณคดจนคลาสสกทไดรบความนยมในประเทศไทยมากมาตงแตสมยโบราณ กระทงเรมมการพมพสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) แตแทจรงแลวความนยมในสามกกทแพรหลายเขาสคนอานทวไปนน เรมเกดขนจากการผลตสามกกใหมของนกเขยนรนครทเรมสรางผลงานตงแตพ.ศ. 2480 ภายใตบรบทของสงคมไทยในแตละชวงเวลาททาใหนกเขยนและตวบทของสามกกเองไดมการดดแปลงใหเหมาะสมกบสภาพสงคมการเมองไทยดวยการเปนนทานยอดนยมและเสยดสการเมองการเปนพชยสงครามของทหาร แลวดดแปลงสหนงสอคมอหรอ ฮาวท (How-To) และเปนหนงสอตลาดทขายด

กระทงเมอเกดวกฤตเศรษฐกจและคอรปชนทางการเมองในพ.ศ.2540 การผลตสามกกไดมความจรงจงในดานของการทาใหเปนคมภรแหงความรทเปนระบบและอธบายไดดวยหลกการบรหารทมความรวมสมย อกทงการทมนกเขยนและสานกพมพบางแหงไดนาสามกกมาใชเปนเครองมอเพอสะทอนภาพและพฤตกรรมของนกการเมองไทยในชวงเวลาทประเทศกาลงประสบปญหาทางเศรษฐกจและคอรปชน ทาใหสามกกมความรวมสมยทจบตองกบชวตประจาวนของผคนไดมากขน นบวาเปนการสรางททางพเศษสาหรบสามกกในสงคมไทย

(II)

ดงนน การผลตสามกกจงนาจะเปนกรณศกษาทสาคญในการจะดดแปลงและผลตวรรณคดหรอวรรณกรรมไทยโบราณทอยบนหงใหมความรวมสมยมากขนโดยทไมไดเสยคณคาสาระดงเดมไปได ค าส าคญ: สามกก, หนงสอขายด, เสยดสการเมอง, ตาราพชยสงคราม, หนงสอคมอ

(III)

Thesis Title The Production of “The Romance of Three Kingdoms” in Thai society, 1937-2007

Author Mr.Yosakrai S.tansakul Degree Master Major Field/Faculty/University History Faculty of Liberal Arts Thammasat University Thesis Advisor Dr.Kornphanat Tungkeunkunt Academic Years 2015

ABSTRACT

This thesis aims to study the production of the Chinese literary classic “The Romance of the Three Kingdoms” or Samkok in Thai, as reflected in the context of Thai society in 1937-2007. In this period, the production of Samkok departed from works of translation and adaptations of Chaophraya Khlang Hon’s earlier version, bringing Samkok into lasting popularity in Thai society. This distinguished it clearly from all other works of ancient literature in Thailand.

In fact, Samkok is a piece of classic Chinese literature popular in Thailand since ancient times, until the publication of Chaophraya Khlang Hon’s edition. But its popularity only began to spread among popular audiences with its new production by a younger generation of writers since 1937. Samkok was adapted to changing social and political circumstances in Thai society such that it remained through the times a bestselling fable and work of political satire. In its lives as a treatise on war, a bestselling “how-to” book, a leading text on modern management principles in the wake of the 1997 financial crisis, or even as a tool used by some writers and publishers to satirize the behavior of politicians in a time of economic difficulties and corruption, Samkok represented a contemporary and universal text with a special place in Thai society.

(IV)

The production of Samkok is thus an important case-study in the adaptation and reproduction of ancient Thai literature into contemporary relevance without fundamentally altering its original substance.

Keywords: The Romance of Three Kingdoms, Popular Literature, Parody Politicians, The Treatise on Wars, Self-help book

(V)

กตตกรรมประกาศ

นบวาเปนการไมกลาวเกนไปเลย หากขาพเจาจะบอกวา บทพรรณนาแสดงความอบคณในหนากตตกรรมประกาศน “ไมเพยงพอตอพระคณอนยงใหญทบพการไดมอบให” แลวยงรวมไปถงบคคลใกลชดทงหลาย ซงมสวนทงทางตรงและทางออมในการชวยเหลอสนบสนนจนทาใหขาพเจาสามารถสรางผลงานวทยานพนธฉบบนขนมาได

วทยานพนธฉบบนเปนสวนหนงในการตอบสนองความกระหายใครรระคนความรกชอบจนถงขนเปนสวนหนงของชวต ลมหายใจเขาออก สงทวนเวยนอยในหวงคานงของขาพเจาเสมอมา ดวยวามนเกยวกบเรอง “สามกก”วรรณกรรมองประวตศาสตรจนคลาสสกชนเอกอทขาพเจาไดรจกเปนครงแรกเมอตอนมอายไดเพยง 5-6 ขวบ ดวยวาเปนหนงสอเลมแรกทไมใชหนงสอเรยนแลวขาพเจาไดขอใหคณยาจรรยา ส.ตนสกล ทลวงลบไปแลว ไดซอมาให ดวยเปนการตนภาพสามกก ทอานงาย สะอาดตา ขาพเจาไมเคยนกฝนเลยวา มรดกชนนนทคณยาไดมอบให มนจะมคณคาตอชวตของขาพเจานบตงแตวนนน จวบจนถงวนน และอาจจะมคาเสยยงกวาเงนทอง ทรพยสน หรอของนอกกายอนๆทลวนแลวแตจะเสอมสลายหรอจากไปตามกาลเวลา แตเรองราวในสามกกจากการตนภาพทมบทบรรยายสอดแทรกอยตลอดทงเรองนน มนยงคงตดตาและฝงอยในหวสมองของขาพเจามาจนทกวนน แมวาจะมอายได 36 ปแลวกตาม แลวกไมเคยคดเลยวา สามกก ไดกลายเปนเครองมอสาคญทชวยแผวถางทางในโลกของการเปนนกเขยนอาชพ ทสรางรายได อาชพ และเสนทางชวตทจะเดนตอไปตราบลมหายใจสดทายมาให รวมถงยงชวยเปดเสนทางแหงโลกวชาการและอาชพนกประวตศาสตรทขาพเจาใฝฝนมาตงแตจาความไดอกดวย นคอหนงในคาขอบคณทมใหคณยา ซงทานคงจะไปสสขตหรอภพภมทดกวานไปนานแลว

สามกก เปนเรองราวของการตอสแยงชงอานาจกนระหวางสามอาณาจกรทแตกแยกกนเปนกกในชวงปลายราชวงศฮนตะวนออก เปนเหตการณในประวตศาสตรจนเมอเกอบ 2,000 ปกอน แตในโลกยคปจจบนททกอยางเขาสดจตอลไปแลว สามกกกลบยงไดรบความนยมมากขนทกวนๆ ทงการเปนสอการตน เกม ภาพยนตร ซรย และหนงสอประเภทจตวทยา ฮาวท หรออนๆอกมาก ตามแตจะตอยอดกนออกมา ทงในไทย จน ญปน เกาหล นบเปนความสาเรจสงสดของวรรณกรรมจนยคโบราณเรองหนง และคนไทยเองกผกพนอยกบสามกกมายาวนานมาก ไมวาจะในการนาสามกกมาใชเปรยบเทยบกบการเมอง หรอเอาหลกการมาประยกตใชในดานการบรหารและธรกจ หรอกระทงเอามาเลาเปนเรองราวสนกๆกยงได การประยกตใชสามกกในแงน ขาพเจาเคยคดวา นาจะเอามา

(VI)

ประยกตใชกบวรรณคดไทยคลาสสกไดบางไมมากกนอย นคอคาถามทนาไปสการเขยนวทยานพนธชดนขนมา เพอทาการสารวจและมองยอนกลบไปสเสนทางการสรางสามกกขนใหมในสงคมไทย

อยางไรกตาม วทยานพนธฉบบนกยงมขอบกพรองทตองพฒนาและไดรบการปรบปรงหรอศกษาเพมเตมตอไป ทงจากตวขาพเจาเองทคงจะยงศกษาในเรองของสามกกตอไปไมหยด หรอนกศกษาและทานอนๆทตองการตอยอด และทาใหสงคมไทยเหนวา ประวตศาสตรหาใชเรองราวเชย ลาสมย หรอตกยค แตเปนการศกษายอนกลบไปคนหารากเหงา เพอนามาใชกบปจจบนและอนาคต ทไมไดเปนเพยงวาทกรรมหรอคาพดสวยหรเทานน แตมนทาไดจรง

สดทายน ขอกราบเทาเพอขอบพระคณบพการ คณแมอง ฐตารย ประดษฐพลการ คณพอหนย นพกร ส.ตนสกล ทใหกาเนดขาพเจาขนมาดโลก ไดพบกบสสนของชวต ขอบคณคณแมทเลยงดมาจนเตบโต ทงๆทมสขภาพทออนแอ มาจนกระทงทาความฝนกาวหนงในการเปนนกเขยนและนกประวตศาสตรไดในวนน ทงชาตนคงไมอาจตอบแทนพระคณไดหมดจรงๆ ขอใหทานทงสองไดมชวตและสขภาพทแขงแรงตอไปนานๆ และกขอขอบคณภรรยาสดทรก โย กรรณกา บญศรยะ ทชวยสนบสนนและเปนกาลงใจเสมอมา และการทไดมาเรยนตอปรญญาโททธรรมศาสตร กทาใหไดกลบมาพบกนอกครง ซงนบวาตงแตเกดมานเปนหนงในเรองทตดสนใจไดทสดในชวตทเลอกมาเรยนตอทธรรมศาสตรเมอ 4 ปกอน เพราะทาใหมโอกาสไดพบกบภรรยาทนารกคนน เรยกวาขาพเจาไดเกนคมกวาคาเทอมชนดทไมอาจประเมนไดมาแลว และขอขอบใจ นองชาย เจมส ไกรยศ ส.ตนสกลทไดชวยเปนธระใหหลายๆเรองโดยเฉพาะทเกยวกบเรองจกจกทางดานITทงหลายมานาน และกตองขอขอบพระคณ อาดวง อดศร นนทรย กบพระคณอนเหลอลนทไมสามารถบรรยายได บญกศลของทานคงจกทาใหทานเจรญและอยในความสขทงกายและใจ และกตองขอขอบคณอกบานหลงหนง คณแมเดอน วงเดอน บญศรยะ และ คณพอไพโรจน บญศรยะ ขอขอบพระคณททานทงสองไดใหกาเนดโยขนมาในโลกน ขอบคณสมาชกในครอบครวบญศรยะ ทไดเขามาเปนสวนหนงของชว ตอยางไมคาดคด และขอบคณแรงเชยรจาก พภมชาย ลาซา และขาดไมไดกบ กาลงใจแบบแปลกๆจากเหลาผองเพอนมตรสหายบานเทเวศรมากกวา 20 ชวตทถงแมวาเพราะภาระหนาทของแตละคน จะทาใหเราไดเจอและสงสรรคกนนอยลงทกท แตมตรภาพสดโตงบาบอมานานเกอบ 20 ป และบางคนทนานเกอบ 30 ป มนกไมหายไปไหน เพราะเราโตมาดวยกน

สาหรบในดานวชาการแลว วทยานพนธฉบบนคงออกมานาหวรอกวานเปนแนถาไมไดความทมเทในการแนะนาจากอาจารยทปรกษา อ.ดร.กรพนช ตงเขอนขนธ ทไดทมเทพลงในการใหคาแนะนาและตรวจทานงานชนนจนถงกบลมปวยในชวงโคงสดทายของงาน แตกยงคาปรกษาไปจนถงแผนงานในภายหนาแมจะจบไปแลว เพอตอยอดไปสโอกาสในการทาปรญญาเอก และ

(VII)

ขอขอบคณอาจารยอกหลายทานไมวาจะเปน โดยเฉพาะ อ.นภาพร ทแมจะปวยไปอกคนแตกยงสมาเปนประธานสอบวทยานพนธให รวมถงขอขอบคณคณาจารย อ.วศรต อ.อดศร อ.สรวรรณ อ.ธนาพล อ.จฬาพร อ.เชาวฤทธ อ.สกญญา และผลงานของ อ.เครก ทเปนหนงในแรงบนดาลใจใหทางานประวตศาสตรในลกษณะน และขอขอบคณพนอย และพๆ แหงหองบณฑตศกษาทไดชวยเหลอในเรองขนตอนเอกสารอยางเตมททกครงโดยไมเคยเกยงงอนเลย และขอขอบคณนกเขยนและบรรณาธการหลายทานทชวยสนบสนนและใหขอมลนาสนใจมากมาย ไมวาจะเปน บก.เปยมศกด คณากรประทป ทเปดโอกาสทางการเขยนใหเปนคนแรก บก.ราช รามญ เปนอกคนทชวยเปดเสนทางให นายกสมาคมผจดพมพ คณจรญ หอมเทยนทอง ทใหไดพมพงานสาคญ ขอบคณเพอนๆนองๆในภาควชาประวตศาสตรทงรน 55 56 ทไดชวยเหลอกนมาตลอดทาง และการแลกเปลยนความรซงกนและกนและยงมอกมากมายนบไมถวนทจะขอบคณไดหมดสน และตองกราบไหวและขอบพระคณไปถงสงอนๆทชวยเหลอเกอหนนมาดวยทงทางตรงและทางออม ดงนน สงเดยวทจะตอบแทนไดคอ การนาวชาความรไปใชเพอประโยชนของตนเองใหเจรญกาวหนาสมกบททกคนชวยเหลอ และเพอประโยชนของผคนและสงคมตอไปเทาทจะทาได

นายยศไกร ส.ตนสกล

(VIII)

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย (I) บทคดยอภาษาองกฤษ (III) กตตกรรมประกาศ (V)

บทท1 บทนา 1

1.1 ความเปนมาและปญหาของการวจย 1

1.2 เรองยอสามกก 5

1.3 งานวจยทเกยวของ 9

1.4 วตถประสงคในการศกษา 24

1.5 สมมตฐานของการศกษา 24

1.6 ขอบเขตการศกษา 25

1.7 วธการศกษา 25

1.8 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 26

1.9 โครงสรางวทยานพนธ 27

บทท 2 ทมาของสามกกในสงคมไทย 29

2.1 ทมาของสามกกตนฉบบภาษาจน 29

2.2 จดเรมตนของการแปลและเผยแพรสามกกในประเทศไทย 31

2.3 การแปลและดดแปลงสามกกใหมความเปนไทย 33

2.4 การชาระสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) 40

บทสรป 42

(IX)

บทท 3 การผลตสามกกใหเปนวรรณกรรมยอดนยมและเสยดสการเมอง พ.ศ. 2480-2500 44

3.1 สามกกฉบบวณพก การผลตใหมเพอความบนเทง 45

3.2 สามกกฉบบนายทน เบงเฮกกบภาพสะทอนของคนไทย 54

3.3 สามกกฉบบนายทน โจโฉ นายกตลอดกาล และการวพากษผนา 58

3.4 สามกกฉบบนายหนหวย เลายอทงเรองและเสยดสเผดจการ 64

บทสรป 70

บทท 4 การเปนตาราพชยสงคราม ยทธศาสตรของทหารไทย พ.ศ. 2500-2530 72

4.1 การเปลยนแปลงนโยบายของไทย-จน 72

4.2 สงข พธโนทย กบพชยสงครามสามกก บทเรยนของผนาทางการเมอง 76

4.3 สามกกฉบบแปลใหม กลบสความเปนจน และการแสวงหาโอกาสของคนสามญ 83

4.4 ยทธศาสตรสามกกกบตาราพชยสงครามของทหารไทย 91

บทสรป 104

บทท 5 สามกกประเภทคมอ (How-To) ความรสาเรจรป พ.ศ. 2530-2540 106

5.1 หนงสอฮาวท (How-To) กบกระแสนยมจนและตะวนออก 106

5.2 สามกกฮาวทกบ ทองแถม นาถจานง และ บญศกด แสงระว 112

5.3 การปฏวต และการเปลยนแปลงการผกขาดอานาจ 119

5.4 สามกกฉบบคนเดนดน เขยนแยกตวละครและเสยดสการเมอง 123

บทสรป 129

บทท 6 ประยกตสามกกใหรวมสมย หลงภาวะวกฤตเศรษฐกจและการเมอง พ.ศ. 2540-2550 131

6.1 สามกกฉบบสมบรณพรอมคาวจารณ วเคราะหสามกกกบสงคมและการเมองไทย 131

(X)

6.2 สามกกฉบบนกบรหาร การบรหารเพอความสาเรจในภาวะวกฤต 137

6.3 สามกกฉบบคนขายชาต สะทอนมายาคตและพฤตกรรมนกการเมอง 145

6.4 สามกกฉบบคนกนเอง บรบทในความหลากหลายมต 154

6.5 สามกกประยกตเพอการตลาดและทศทางตอไป 158

บทสรป 166

7. บทสรป 167

รายการอางอง 170

ภาคผนวก 177

ประวตผเขยน 194

1

บทท 1

บทน า

1.1 ความเปนมาและปญหาของการวจย (Research Question)

หนงในวธการทนกเขยนหรอคนทวไปโดยเฉพาะในกรงเทพฯ ใชอธบายเหตการณทางการเมองและสงคมทเกดขนไดอยางสะดวกแพรหลาย เปนตวเปรยบเทยบหรอเปนสานวนเสยดสยวลอ ทชวยใหผอานและผฟงทวไปเขาใจไดอยางงายๆ นนคอการใชวรรณคดเรอง “สามกก” ซงสาหรบสงคมไทยแลว ไมอาจปฏเสธไดวา สามกก ไมไดเปนเพยงวรรณคด วรรณกรรม หรอนทานองพงศาวดารจนทแพรหลายมายาวนานทวไปเทานน แตมภาพลกษณและพนทพเศษบางอยางทเปนเครองมอและวตถดบททาใหบรรดานกเขยน นกแปล นกหนงสอพมพ ผรดานจน นามาใชเพอเปาหมายในการเขยนหรอสอสารของตนเอง แลวยงไดสรางกลมผอานใหเกดขน ซงตอมากลมผอานเหลานกไดเปลยนสถานะมาเปนผเขยนเสยเอง แลวนาสามกกมาผลตขนใหม เกดเปนรปแบบพเศษทแตกตางไปจากวรรณคดจนและไทยจานวนมากทมกตองตดอยบนหงสงของวรรณคด

สาหรบในสงคมไทยแลว สามกก เปนนทานพงศาวดารองประวตศาสตรจนทมอทธพลฝงรากลกอยในการรบรของคนไทยมายาวนาน แลวยงสามารถเขาถงระดบชนและสาขาอาชพตางๆในสงคม ไมวาจะเปน ชาวบานทวไป นกเขยน นกการเมอง ทหาร ตารวจ นกวชาการ นกธรกจ ฯลฯ แสดงวามผคนจานวนไมนอยทใหความสนใจในเรองสามกก โดยแตละกลมกมความสนใจสามกกทแตกตางกนไป ประเดนสาคญคอ นอกจากสามกกจะเปนวรรณคดทอยในสงคมไทยมายาวนานแลว ขณะเดยวกนยงสามารถนามาใชเพออธบายสงคมการเมองวฒนธรรมของไทยได แลวยงมการอางองเกยวกบภมปญญาในสามกกไดอกดวย เปนความพเศษทแตกตางไปจากวรรณคดอนๆ

มตวอยางทนาสนใจ เชนทางการเมองและวงการทหาร พลเอกประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร ไดเคยใหสมภาษณนกขาวจากกรณการควบคมตวแลวตงขอหาตอ นายพชย นรพทะพนธ อดตรมว.พลงงาน โดยไดกลาววา

2

“ไมใชตงขอกลาวหา มนมขอหาอยแลว แตมการใหอภยดวยความเมตตา ไปอานสามกกด เขาใหอภยกนมา 7 ครงแลว ครงท 7 เขากยอมปฏบตตาม ไมงน “เบงเฮก” กถกตดคอไปแลว กลบไปอานกนบาง”1

ในดานการกฬา หวหนาโคชทมฟตบอลชาตไทย “ซโก” เกยรตศกด เสนาเมอง ไดใหสมภาษณในรายการเจาะขาวเดนของสรยทธ ตอน กาวตอไปบอลไทยไปบอลโลก โดยใหสมภาษณเกยวกบเรองการใชกลยทธ ซงทมฟตบอลไทยนามาใชในการแขงขนแลวผลคอสามารถเอาชนะทมชาตเวยดนามไดอยางงดงามในการแขงขนรอบคดเลอกของฟตบอลโลกทผานมา โดยโคชซโกไดกลาววาแนวคดหลกทตนและทมงานนามาใชสาหรบการวางกลยทธสาหรบการแขงขนฟตบอลในนดนน ไดอางองมาจากแนวคดของ“ขงเบง”ซงเปนตวละครเอกในเรองสามกก โดยกลาววา

“กเหมอนกบหนงสอของขงเบง บางครงเวลาเราเจอมรสม เราจะออกไปเจอมรสมตอนเขาหนกๆไมได วธสกบมนคอรบ อยนงๆเฉยๆ พอฝนซาคอยออกไปโจมต”2

ในวงการศกษา มหนงสอแบบเรยนระดบประถมและมธยมศกษาทไดมการนาเนอหาจากเรองสามกกเปนหนงในหลกสตรการเรยนการสอน ทงทสามกกเปนเรองเกยวกบการทาศกสงครามและวางแผนอบายเพอแยงชงอานาจกนกตาม ซงสองตอนทดงมากและปรากฏอยในหนงสอแบบเรยนคอ จลงฝาทพรบอาเตา และ โจโฉแตกทพเรอ นอกจากนนกยงมบางตอนอกเชน ลกเจกลกสมเอาไปใหแม เนอหาเหลานไดนามาใชสาหรบประกอบการเรยนการสอนวชาภาษาไทยในระดบประถมและมธยมศกษาซงเรมมายาวนานตงแตสมยทศวรรษ 2520 ซงมเรองเกยวกบครอาวโสทานหนงไดเลาไวเกยวกบการสอนวชาภาษาไทย ในสวนทกลาวถงสามกก ซงตอนทใชในการสอนคอตอน “โจโฉแตกทพเรอ” เปนตอนทมชอเสยงมากทสดในตอนหนงในสามกก โดยเปาหมายทนาเนอหาในสามกกมาใชสอนนนเทาทครอาวโสทานหนงไดกลาวถงคอ เปนสวนหนงในการสอนวชาวรรณคด ซงในสมยนน วชาภาษาไทยจะแยกการสอนออกเปนวชาตางๆ คอ วชาหลกภาษา การใช

1 ผจดการออนไลน, “บกตแจง ใชกฎหมายปกตจดการ เกง-พชย,”ผจดการออนไลน

,http://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx?NewsID=9580000102995&Html=1&TabID=3&(สบคนเมอวนท 12 กนยายน 2558).

2เ ร อ ง เ ล า เ ช า น บ อ ซ -เ ท โ ร , “ ก า ว ต อ ไ ป ไ ป บ อ ล โ ล ก , ” เ จ า ะ ข า ว เ ด น , https://www.youtube.com/watch?v=sqfkdcr3qs0 (สบคนเมอวนท 15 ตลาคม 2558). อางองเรองการใชพชยสงครามสามกกในนาท 7.00 เปนตนไป

3

ภาษา และวรรณคด ในการทดลองการสอนนน ครไดกาหนดใหนกเรยนเตรยมตวไปอานเรองสามกกในตอนโจโฉแตกทพเรอมา แลวตงคาถามเพอใหนกเรยนไดทาการจดจาชอตวละครสาคญในตอน และเรยงลาดบเหตการณ คาพดโตตอบกนของตวละคร ซงมการใชอปมาอปไทยทนาสนใจ รวมถงวเคราะหวานกเรยนไดขอคดอะไรบางจากการอานสามกกตอนน แลวหนงในตวอยางของขอคดทไดจากอานสามกกตอนนคอ

“ชายชาตทหารทถอความกตญตอเจานายเปนทตง ยอมอดทนและเสยสละเพอใหไดประโยชนแกเจานายตนเอง”3

ในดานวรรณกรรม พบวานยายชอดงเรอง “ลอดลายมงกร” ของ ประภสสร เสวกล มกจะอางองวาทะหรอเปรยบเปรยถงตวละครในเรองสามกกอยดวย ตวอยางเชน

“ทบานของอาหวางทฮองกง มแทนบชารปกวนอขนาดใหญอยรปหนง ซงอาหวางเคยชใหพชาญชยดแลวพดวา ทแกเคารพนบถอกวนอนน ไมใชในฐานะทเปนเทพเจาหรอเปนนกรบทเกงกลาสามารถ หากแตในฐานะทเปนคนมนาใจเดดเดยวมนคงตอมตร แกวาลกผชายนนมเพยงชวตเดยว แตหากถงคราวจาเปนกยอมสละชวตเพอมตรดกวาจะหลบหนเอาตวรอดใหผคนสาปแชงไปถงชนลกชนหลาน”4

หรออกตวอยางเชน

“มคากลาวทตดปากยาเหมยหลงอยคาหนงคอ พดถงโจโฉ โจโฉกมา สาหรบฉนรแตเพยงวา โจโฉเปนชอของตวกงฉนในเรองสามกก เปนศตรราชบลลงกของพระเจาเหยนเต และเปนคปรบกบเลาป แตไมเขาใจวาทาไมยาเหมยหลงถงตองไปพดถงโจโฉ แลวโจโฉจะมาหายาเหมยหลงทาไม”5

3 ฐาปะนย นาครทรรพ, คมอครภาษาไทย ท 401 ท 402 ชดวรรณสารวจกรษณ ชน

มธยมศกษาปท 4 (ฉบบปรบปรง), (กรงเทพฯ: กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, 2538), 110-111. 4 ประภสสร เสวกล, ลอดลายมงกร, พมพครงท 20, (กรงเทพฯ: นานมบคส, 2554), 124. 5 ประภสสร เสวกล, อางแลว, 127.

4

ในดานศลปะ ภายในวดพระเชตพนวมลมงคลาราม หรอวดโพธ กยงมภาพจตรกรรมฝาผนงจากเรองสามกก ประดบตกแตงเปนสวนหนงในสถาปตยกรรมไทยอยางกลมกลนดวย6

ตวอยางเหลาน ไดแสดงถงความนยมของคนไทยทมตอสามกกไดเปนอยางดซงกมสวนททาใหปรากฏงานศกษาทเกยวของกบสามกกเปนจานวนมาก ขณะเดยวกนในสงคมไทยกมสามกกทไดมการพมพซาและผลตขนใหมอยางหลากหลายดวยรปแบบทแตกตางกน ซงสามารถพบไดทวไป ตวอยางเชน สามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) สามกกฉบบวณพก สามกกฉบบนายทน พชยสงครามสามกก สามกกฉบบแปลใหม สามกกฉบบวจารณ สามกกฉบบนกบรหาร สามกกฉบบคนขายชาต จดหมายเหตสามกก สามกกฉบบการเมอง ศลปะการใชกลยทธในสามกก ฯลฯ สามกกทกฉบบมความแตกตางมากนอยกนไป ซงสามกกแตละฉบบกไดผลตขนโดยคาดหวงในกลมผอานทเปนเปาหมายหลกแตกตางกนไปไมนอยซงจากจดนทาใหพบวา การศกษาถงการผลตสามกกฉบบตางๆทมในเมองไทยทแตละฉบบกมลกษณะการนาเสนอทแตกตางกนมากนน ยงมการศกษาถงเรองนไมมากนก ซงการศกษาในประเดนนอยางครอบคลมหลายบรบท กนาจะชวยทาใหเขาใจถงความนยมของสามกกในสงคมไทยได รวมถงการเปนวตถดบสาคญททาใหบรรดานกเขยนนกแปล และผรดานจนจานวนหนงไดนามาใชในการผลตสามกกในรปแบบทแตกตางกนไดเปนจานวนมากสงผลใหสามกกกลายเปนวรรณกรรมยอดนยมและเปนหนงสอขายด ในขณะทวรรณคดอนๆกลบไมสามารถทาไดเชนนน ซงขอนาสงเกตจากประเดนนคอ สามกกเปนวรรณคดองพงศาวดารจนแทบจะเพยงเรองเดยวจากบรรดารายชอพงศาวดารจนทไดแปลในสมยรชกาลท 1-67แลวกยงไดนากลบมาแปลใหม พมพซา หรอผลตใหมในรปแบบตางๆตอเนองมาอกหลายครงในขณะทบรรดาพงศาวดารจนหลายเรองแทบจะสญหายไปหมดแลว บางกไมไดรบความนยมอกซงตงแตทศวรรษ 2530 เปนตนมา แมจะมบางเรองทปรากฏวาบางสานกพมพหรอนกเขยนบางคนไดพยายามนากลบมาแปลหรอเขยนขนในรปแบบใหมๆบางแตกยงไมสามารถสรางกระแสใหกลายเปนทนยมได สดทายแลวจงเปนเพยงการนาตนฉบบทเคยแปลไวกลบมาพมพซาใหมทวไปไมไดผลตใหมในรปแบบอนเหมอนสามกก8

6 ศานต-นวรตน ภกดคา, สามกก ศลปกรรมจนวดไทยในบางกอก , (กรงเทพฯ: มตชน,

2549). 7 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพฯ, ตานานหนงสอสามกก, (กรงเทพฯ: บรรณาคาร,

2506), 31-44. 8 ผเขยนวทยานพนธไดสารวจพบตวอยางในกรณนเชน ไซฮน เปนวรรณคดจนทเรมแปลครง

แรกพรอมกบสามกก แตหลงจากทศวรรษ 2520 ถงสมยปจจบน (พ.ศ. 2559) มสานกพมพทนาไซฮน

5

ดงนนประเดนศกษาทไมอาจมองขามไดคอ การเปลยนแปลงดานการผลตและการอานสามกก ไดสอดรบกบบรบททางสงคมไทยอยางไร จงทาใหมการผลตซาแลวซาเลาทงการเปนวรรณคดคลาสสกและการผลตขนใหมในรปแบบตางๆ ซงกยงจะมการผลตและพมพใหมตอไปไดเรอยๆ รวมถงการทสามกกกลายเปนวรรณคดทองอยกบการนามาใชอธบายสภาพสงคมการเมองไทยไดเปนพเศษนน ดงนนจงนบวาสามกกเปนกรณศกษาประวตศาสตรของวรรณกรรมและหนงสอทสาคญในสงคมไทย ซงมสถานะทเปนมากกวาแควรรณคดจนคลาสสกเทานน แตเปนวรรณกรรมยอดนยมทไดมกระบวนการบางประการทไดผลตขนใหมในรปแบบตางๆและนาไปสการเปนหนงสอขายด ซงการศกษาในประเดนดงกลาวน ยงเปนองคความรทมชองวางและยงไมไดมการศกษาโดยละเอยด เพราะทผานมาการศกษาสามกกฉบบตางๆ จะเนนไปทบรบทของการแปล การดดแปลงใหเปนไทย ความหมายทางการเมอง หรอการสอสารของสามกกประเภทตางๆ มากกวาจะมงเนนในเรองการผลตและการอานสามกกในบรบทของสงคมการเมองวฒนธรรมไทยวาเหตใดจงยงมการผลตซาและผลตใหม และการอานจนเปนทนยม ทาใหสบทอดตอมากนได แลวหากวาสามารถเพมความเขาใจในกรณศกษาของสามกกไดแลว กนาจะสามารถใชตอยอดไปสการศกษาหรอประยกตใชสาหรบการผลตใหมของวรรณคดไทยโบราณหลายเรองทเคยสงบนงหรออยแตบนหงสง ใหสามารถกลบมามชวตชวาในการรบรของคนทวไป มากกวาจะเปนแคเนอหาทสอนกนอยในแบบเรยนวชาภาษาไทยโดยทไมอาจแตะตองได แลวในทสดกจะสนความนยมหรอสญหายไปกบกาลเวลา โดยไมสามารถแตกยอดไปยงสาขาความรอนไดเทานน

1.2 เรองยอสามกก

เมอกลาวถงสามกก คนทวไปเขาใจวาเปนเรองราวในประวตศาสตรจน หรอเปน

เรองแปลมาจากวรรณกรรมจนยคโบราณเรองราวในสามกกนนไดมการแปลเปนภาษาไทยมาตงแตสมยตนรตนโกสนทร แลวตอมากไดรบความนยมอยางแพรหลาย กลายเปนวรรณคดทมความผกพนอยในสงคมไทย

เรองราวหรอสาระสาคญในสามกก จะกลาวถงการตอสขบเคยวแยงชงอานาจ การทาสงคราม การใชเลหเหลยมกลยทธเพอชงไหวชงพรบทางการเมองและการทหารวรกรรมของเหลาผกลาหาญ การแสดงถงหลกคณธรรมของผนาหรอผปกครอง ภายใตสภาวะทบานเมองแตกแยก

กลบมาแปลและพมพใหมเพยง 2 ครงเทานน คอสานกพมพตนไมและสานกพมพยปซนอกจากนนแลวกไมเคยปรากฏวามการนามาเขยนใหมใหแตกตางออกไปในรปแบบอนเลย

6

ออกเปนกกแลวนาโดยเหลาขนศกในกกตางๆซงตางกไมขนกบอานาจของฮองเตแลวพากนตงตวขนเปนใหญ เหตการณในสามกกเกดขนในปลายสมยราชวงศฮนตะวนออก ซงเปนชวงเวลาทแผนดนจนไดแตกแยกออกเปนกกเปนเหลาโดยบรรดาขนศกทเขาทาศกแยงชงอานาจระหวางกน จนกระทงเหลอเพยงสามอาณาจกร ทตางฝายกคานอานาจระหวางกนเปนเวลานานเกอบศตวรรษทงสามอาณาจกรหรอสามกกนนไดแก วยกก (เวย = Wei) จกกก (ส = Shu) งอกก (หว = Wu) และสดทายเรองราวกจบลงดวยการกลบมารวมเปนอาณาจกรเดยวกนอกครงโดยลกหลานในสกลสมานนคอพระเจาสมาเอยน ปฐมฮองเตแหงราชวงศจน (Jin) สบทอดอานาจปกครองแผนดนตอไป

ในสามกก เรองราวสวนมากจะเกดขนผานบรรดาตวละครชอดงทคนไทยคนหกนอยางด ตวอยางเชน เลาป (Liu Bei) โจโฉ (Cao Cao) ซนกวน (Sun Quan) ซงเปนผนาของทงสามกก และตวละครสาคญอนๆทมชอเสยงมาก ไดแก กวนอ (Guan Yu) เตยวหย (Zhang Fei) จลง (Zhao Yun) จกดเหลยงหรอขงเบง (Zhuge Liang) ลโป (Lu Bu)จวย (Zhou Yu) สมาอ (Sima Yi) ฯลฯ เปนตน

จดเรมของเรองราวในยคสามกก มทมาจากสภาพการปกครองอนเหลวแหลกในรชสมยของพระเจาฮนเลนเต ซงเปนฮองเตองคท 28 ในราชวงศฮน (Han Dynasty) ฮองเตผนลมหลงมวเมาในสรานาร ไมสนใจในการบรหารราชการบานเมอง จงสงผลใหอานาจการปกครองไดตกไปอยในมอของกลมสบขนท ซงพวกเขาไดสรางความเดอดรอน โกงกนกดกนคนดมความสามารถออกจากราชการ บานเมองเวลานนตกอยในสภาพวนวาย ผคนอดอยากแรนแคน แต ทางราชสานกกไมสามารถแกไขปญหาไดเลย จากนนตอมา เตยวกก ผนาลทธไทผง ซงไดรบการยกยองเปนผวเศษทสามารถชวยรกษาโรคภยได ไดรบความศรทธาจากชาวนาผยากไรจานวนมหาศาล กอตงกลมโจรผาเหลองแลลกฮอขนกอการไปทว หมายจะลมลางราชสานก และเขาปลนชงบานเมอง สรางความวนวายไปทว ทางราชสานกฮนจงสงระดมขนศกและทหารอาสาจากทวประเทศเพอปราบปรามโจรผาเหลอง ในบรรดากลมบคคลทเขารวมปราบโจรผาเหลองนนมผทแสดงตวอยางโดดเดนไดแก เลาป โจโฉ ซนเกยน ซงตอมาภายหลงคนทงสามไดกลายเปนผทเรมกอรางสรางรากฐานขมกาลงของตนเอง กระทงแบงแยกอาณาจกรออกเปนสามกก

เมอโจรผาเหลองถกปราบปรามไดเรยบรอย ไมนานนกพระเจาเลนเตกสนพระชนม กลมสบขนทจงเขาแยงชงอานาจในราชสานก จากนนตงโตะขนศกใหญจากเสเหลยงซงควบคมอานาจทหารอยในชายแดนภาคเหนอจงถอโอกาสนากองทพเขามาสยบความวนวายในเมองหลวง แลวจงเขายดอานาจทารฐประหารในราชสานกปลดรชทายาทลงจากตาแหนง แลวแตงตงองคชายรองตนลวอองในวย 8 ชนษาขนเปนพระเจาฮนเหยนเตเพอใหเปนหนเชด สวนตงโตะกใชอานาจปกครองเมองหลวง

7

ตามใจชอบ สงหารขนนางทขดขวาง เขาปลนชงผคนสรางความเดอดรอนไปทวเวลานนโจโฉซงมตาแหนงเปนขนนางชนผนอยอยในเมองหลวงจงหาทางหลบหนออกมากลบไปตงหลกอยทบานเกด แลวจงวางแผนปลอมแปลงพระราชโองการใหกระจายไปทวแผนดนเพอประกาศระดมพลกองทพของเหลาขนศกทวแผนดน เพอกอตงกองทพพนธมตรเขาปราบปรามตงโตะชวยเหลอฮองเตและฟนฟอานาจของราชสานกฮนใหกลบคนมา

เลาป กวนอ เตยวหย ทงสามพนองรวมสาบานไดพากนเขารวมเปนสวนหนงของกองทพพนธมตร พวกเขาไดสรางวรกรรมในการตอสกบลโปซงเปนยอดขนพลของตงโตะ ผไดชอวาเปนขนพลทแขงแกรงทสด หลงจากนนตงโตะไดตดสนใจเผาเมองหลวงลกเอยงและยายเมองหลวงและพาฮองเตหนไปเตยงอน ผลสดทายกองทพพนธมตรกสลายตว เพราะทกฝายตางมงหวงผลประโยชน ไมไดคดทาเพอบานเมองจรงจงในขณะทตงโตะและลโปกเกดผดใจกน ลโปสงหารตงโตะ จนเกดการแยงชงอานาจในเมองหลวง สงผลใหแผนดนจนเขาสยคแหงความวนวาย บรรดาขนศกตางสะสมไพรพล ตงตว แยกเปนกก และทาสงครามแยงชงอานาจกน

โจโฉเปนบคคลทมความสามารถเกงกาจทงบนและบ มอปนสยเดดขาด เหยมหาญ เขาสามารถสะสมกาลงไพรพล เหลาขนพลและกนซอไดจานวนมากทสด สรางกองทพขยายอทธพล และอาศยการอมชองคฮองเต อางราชโองการจงทาใหโจโฉมอานาจบญชาเหลาขนศกทวหลา ใชกาลงทหารบกขยายดนแดนแลวครอบครองหวเมองในภาคกลางและตอนเหนอของจนไวไดทงหมด

ฝายซนกวนกไดรบสบทอดอานาจตอจากซนเกยนผพอและซนเซกผพซงเปนยอดขนศกทไดกอรางสรางอทธพลอยในดนแดนกงตงทางตะวนออกเฉยงใตของประเทศ จงมฐานทมนอนเขมแขงอยทางภาคใตของแมนาแยงซเกยง แลวไดอาศยเหลาขนพลและขนนางทเกงกาจยอมเชอฟงเหลาผมสตปญญาและมความสามารถทงปวงเพอรวมพลงกนรกษาดนแดนทมอยแลวใหเขมแขงมนคง อาศยแมนาแยงซเปนชยภมชนเยยม ทาใหเมองกงตงกลายเปนแดนปราการทยากแกการรกรานหรอตแตกไดโดยงาย

สดทายกกของเลาปซงแมจะมกาลงพลออนแอทสด และกวาจะตงตวไดกชาทสดในบรรดาผนาทงหมดแตเลาปกไดรบความเคารพศรทธาจากประชาชนจานวนมหาศาลในแผนดน เลาปไดอาศยการอางตนเปนเชอพระวงศฮน มชอเสยงวาเปนผนาททรงคณธรรมทาใหไดใจประชาราษฎรนบหลายลานแลวยงสามารถซอใจเหลานกรบทเกงกาจและกลาหาญ เชน กวนอ เตยวหย จลง ใหภกดได หลงจากเลาปเรรอนพเนจร ตองพายศกและไรฐานทมนเปนหลกแหลงอยเปนเวลากวาครงชวต ในทสดกไดเดนทางเขาเยยมคารวะขงเบง ยอดกนซอผหมนศกษาวชาความรแลวใชชวตเกบตว

8

อยแตบนเขา ขงเบงไดชแนะเลาปถงแผนยทธศาสตรการแบงแยกแผนดนออกเปนสามสวน จากนนดวยการแสดงความจรงใจ ขงเบงจงยอมลงจากเขาแลวมารบหนาทเปนกนซอทและเสนาธการกองทพ ชวยใหเลาปสามารถตงหลกได

จากนน ขงเบงกไดชวยวางแผนการไปเจรจาใหเลาปและซนกวนเขาผกกนเปนพนธมตร เพอเปดศกเอาชนะโจโฉทผาแดง ซงผลจากชยชนะกทาใหสภาพในแผนดนเรมแบงขวออกเปนสามกกมานบแตนนแลวทงสามผนาคอ เลาป โจโฉ และซนกวน กทาศกวางแผนชวงชงอานาจกนเรอยมา ทาใหแผนดนจนกลายสภาพเปนสามฝายคานอานาจตอกน กอตงเปนอาณาจกรทงสามกก เปดศกชงแลวคานอานาจตอกนไปอกเปนเวลานานถงครงศตวรรษไดแก วยกกของโจโฉ จกกกของเลาป และงอกกของซนกวน9 แลวในภายหลงโจผ บตรชายของโจโฉกไดขนมารบสบทอดอานาจตอจากโจโฉแลวโจผกไดทาการปลดพระเจาเหยนเตลงจากราชบลลงกเปนอนสนสดราชวงศฮนอยางสมบรณ แลวโจผกสถาปนาตนเองขนเปนพระเจาเวยเหวนต (Wei Wendi) ซงในทางประวตศาสตรแลว เปนการเรมนบชวงเวลาของยคสามกกอยางแทจรง จากนนไมนานเลาปและซนกวนกไดตงตนขนเปนฮองเตทยอยตามกนมา

จากนนเมอเหลาผนาของสามกก รวมถงบรรดาขนพลและกนซอชอดงทงหลายซงไดเรมมบทบาทและสรางวกรรมกนมาตงแตชวงกอนแผนดนแบงเปนสามกก เรมทยอยเสยชวตลงกนไปจนหมดแลวเรองราวการแกงแยงชงอานาจกยงคงดาเนนสบตอไปจนถงรนลกหลานของตวละครเหลานนซงผนารนตอมาของทงสามกกกยงคงทาสงครามรบพงกนเปนเวลานานอกหลายสบป สญเสยชวตผคนไปมาก แตในทสด แผนดนกถกรวบรวมเปนหนงเดยวอกครงไดโดยฝมอจากคนในตระกลสมา โดยมจดเรมตนแรกสดคอ สมาอ ซงแตเดมทแลวเปนแมทพใหญของฝายวยกก สมาอไดรเรมกอรางสรางรากฐานอานาจของตนขนทละนอยกระทงมาถงรนลกคอ สมาสและสมาเจยว ทงสองคนสามารถชงอานาจแลวกลนกนวยกกจากภายในไดสาเรจจากนนเมอสมาสสนชพแลวเหลอเพยงสมาเจยวกมอานาจไดเบดเสรจ กสงกองทพบกพชตจกกกไดเลาเสยน บตรชายของเลาปยอมสวามภกด แลวจากนนอกหลายปตอมา สมาเอยนซงเปนรนหลานของสมาอ กไดสถาปนาตนขนเปนพระเจาจนหวต (Jin Wudi) ปฐมฮองเตแหงราชวงศจน แลวสงกองทพบกพชตงอกกไดสาเรจ เทากบวาสามารถรวบรวมแผนดนจนทไดแตกแยกออกเปนสามกกใหกลบเปนหนงเดยวกนไดอกครง

9 ณรงคชย ปญญานนทชย , อนไซดสามกก (ฉบบอานสามกกอยางไร ใหแตกฉาน),

(กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2550), 24-27.

9

ชวงทสมาเอยนไดขนครองราชยเปนฮองเต ไดมราชโองการสงให“เฉนโซว”(หรออานดวยสานวนจนฮกเกยนคอ“ตนซว”)(Chen Shou) เขาเคยเปนนายอาลกษณของอาณาจกรจกกกซงเวลานนไดลมสลายไปแลว เขาจงไดตดตามพระเจาเลาเสยนและเหลาขนนางของจกกกมารบราชการอย ในอาณาจกรจนกกดวยเฉนโซวเปนผทมความสามารถในดานการจดบนทก การคนควาประวตศาสตรและการประพนธ เขาไดเขยนหนงสอเลมสาคญคอ “ชวประวตและผลงานของจกดเหลยง ขงเบง” ซงตอมาเสนาบดเตยวหวไดนาถวายใหพระเจาสมาเอยนไดอานและไดรบคาชมเชยมาก สมาเอยนสนใจเรองราวของขงเบงและประวตศาสตรในสมยปลายราชวงศฮนทแตกแยกเปนยคสามกก จงมคาสงใหเฉนโซวไดเปนนายอาลกษณของราชสานกและมอบหนาทสาคญคอให เรยบเรยงชาระประวตศาสตรในยคสามกกขนใหมโดยตงใจใหเปนจดหมายเหตและบนทกประวตศาสตร เกยวกบเรองราวในยคสามกกอยางเปนทางการของราชสานกจนนจงเปนจดเรมตนของการเรยบเรยง “จดหมายเหตสามกก”หรอ “ซานกวอจอ”แลวตอมาจดหมายเหตสามกกของเฉนโซวกไดรบความนยมมากจงกลายเปนตนฉบบและแหลงขอมลสาคญทใชในการดดแปลงใหเปนนยายองพงศาวดารโดยเหลานกประพนธของจนในยคสมยถดมา

กระทงมาถงในสมยราชวงศหมง “หลอกวนจง”หรอ “ลอกวนตง”นกประพนธชอดงทมพนเพเดมเปนอดตเสนาธการทหารแลวเคยเขารวมในสงครามมากอนเขาไดนาเคาโครงเรองหลกมาจากจดหมายเหตสามกกของเฉนโซว รวมถงเกบเอานทาน ตานานพนบาน และเรองเลาตางๆของบคคลสาคญในยคสามกกมาผสมผสานกนแลวประพนธใหมเปน “นยายสามกก”แลวจงแพรหลาย

กลายเปนวรรณกรรมชนเอกของจนและโลกในปจจบนดงทไดปรากฏอยทกวนน10

1.3 งานศกษาทเกยวของ

จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบสามกกทงหมด พบวามงานศกษาเกยวกบ

สามกกเปนจานวนมาก แตทผานมาจะคอนขางมงประเดนการศกษาไปทดานการแปลหรอการดดแปลงเนอหา และศกษาเนอหาในเชงเปรยบเทยบ หรอประเดนการเมองในสามกก และการศกษาสามกกฉบบทผลตขนใหมแบบแยกยอยตางๆ ในขณะท งานศกษาทมงประเดนดานประวตศาสตรหนงสอสามกกกบบรบทของสงคมวฒนธรรมและการเมองไทยโดยตรงนนพบวามเพยงงานศกษาของ เครก เจ เรยโนลดส ทมความโดดเดนเปนพเศษในดานนดวยการศกษาและสารวจความเปนมาของสามกก รวมถงการดดแปลงสามกกขนใหมในฉบบตางๆกบบรบทของสงคมการเมองและวฒนธรรม

10 ณรงคชย ปญญานนทชย, อางแลว, 27-28.

10

ไทยในแตละชวงเวลาททาใหสามกกไดกลายเปนทนยม รวมถงลกษณะพเศษททาใหคนไทยมกเอาเรองในสามกกมาใชอธบายสงคมและการเมองไทยมากเปนพเศษ ซงงานของเครกจะมขอบเขตการศกษาหลกตงแตสมยรชกาลท 1 จนถงชวงปลายทศวรรษ 253011

แตนอกจากงานของเครกแลว งานศกษาเกยวกบสามกกอนๆนนยงไมคอยไดทาการสารวจหรอตงขอสงเกตในประเดนดงกลาวอยางลงลกมากเทาไรนก เทาทพบจะเปนการศกษาและตงขอสงเกตบางประการเกยวกบนยยะทางการเมองและรปแบบการประพนธของสามกกทมชอเสยงบางฉบบโดยเฉพาะในดานการแปลแตกยงไมไดมการศกษาเกยวกบการผลตสามกกในบรบทของสงคมไทยตงแตหลงทศวรรษ 2540 ไวเลย รวมถงสถานะอนๆของสามกกดวย อาทเชน การเปนวรรณคด ตาราพชยสงคราม นทานเพอความบนเทง หนงสอคมอ เสยดสนกการเมอง เปนตน

อยางไรกตาม จากการสารวจกพบวามกลมงานเขยนและงานศกษาเกยวกบสามกกและบทความทศกษาเกยวกบวรรณคดและหนงสอในสงคมไทยบางชนทไดวเคราะหและใหคาอธบายในภาพรวมของสามกกวาไดกลมกลนเขาเปนสวนหนงในสงคมไทยไดอยางไรบางซงพอจะแบงงานศกษาทงหลายทเกยวของในประเดนเหลานไดเปนสกลมไดแก

กลมแรกเปนงานศกษาเรองการแปลและดดแปลงเนอหาของสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ทเรมแปลครงแรกในสมยรชกาลท 1 ซงพบวางานศกษาสวนมากไดตงขอสงเกตและสรปในทศทางทคลายคลงกนวา บรบททางสงคมการเมองและวฒนธรรมในสมยนนไดสงผลใหมการแปลและดดแปลงเนอหาสามกกจากตนฉบบภาษาจนไปมาก

กลมทสองเปนงานศกษาทวาดวยการทาใหสามกกเขาสธรกจหนงสอ การพมพและชาระสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) รวมถงการสถาปนาวรรณคดสโมสรซงจะเปนการกาหนดนยามของวรรณคดและการสรางวาทกรรมของหนงสอดขนในสงคมซงมสวนสาคญในการชนาใหวรรณคดสามกกอยในกลมหนงสอดอยางเปนทางการ ไมไดเปนเพยงเรองแปลจนทวไป

กลมทสามเปนการศกษาสามกกในประเภทตางๆทมในสงคมไทยวาไดผลตขนใหมโดยมเปาหมายทตองการสอสารกบผอานในแงมมตางๆ จงเปนการศกษาสามกกในบรบทของผอานดวย

11 เครก เจ เรย โนลสด, เจาสวและขนศก สามกกฉบบนายเครก, สถาบนไทยคด

มหาวทยาลยธรรมศาสตร การแสดงปาถกฐาทางวชาการชดไทยคดซรย 2, (11 มกราคม 2536).

11

กลมทสศกษาสามกกภายใตกรอบคดเรองภาวะผนาและแนวคดทางการเมองของตวละคร โดยเปรยบเทยบกบกรอบคดและทฤษฎของตะวนตก เปนการศกษาสามกกในเชงเปรยบเทยบทมการนาความรมาทาใหเปนสากลและนามาใชอธบายสภาพสงคมการเมองได

1.3.1 กลมทวาดวยการแปลและดดแปลงใหเปนไทยของสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน)

กลมงานศกษาทวาดวยการแปลและการดดแปลงเนอหาของสามกกฉบบเจาพระยาพระ

คลง (หน)รวมถงการศกษาเชงเปรยบเทยบในดานเนอหาของการแปลสามกกกบฉบบภาษาจนและฉบบแปลใหมเพอศกษาและวเคราะหการดดแปลงและตดทอนเนอหาออกไป โดยทมการตงขอสงเกตถงบรบททางการเมองสงคมวฒนธรรมไทยในสมยตนรตนโกสนทรนน ซงกนบวามอยจานวนไมนอย

งานศกษาคนควาเรองสามกกอยางจรงจงครงแรกในประเทศไทยนนเรมตนจากสมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพ ผ ไดรบยกยองใหเปนพระบดาแหงประวตศาสตรไทย ซงมจดเรมตนเมอครงททรงจดใหช าระสามกกขนใหมเพอถวายในงานพระสเมรของพระปตจฉาเจาฯ มราชบณฑตยสภาเปนผด าเนนการ ดวยทรงเหนวา เรองราวในสามกกนนมคณคา สามารถน ามาใชเปนต าราพชยสงครามทางทหารและเปนต าราทางการปกครองไดดวย12

แตการพมพเผยแพรสามกกในครงนเรมตนจากรปแบบของหนงสอส าหรบงานศพ ในทแรกจงยงไมไดมเปาหมายทจะเผยแพรไปสคนทวไปเทาไรนก แตกเปนจดเรมของการจดท ารปเลม ภาพประกอบตวละครและท าแผนทประเทศจนในเรองสามกก รวมถงจดท าขอมลคนควาเกยวกบทมาของสามกกและประวตการพมพแยกไวเปนสวนของภาคผนวกทเรยกวา “ต านานหนงสอสามกก” โดยตงใจจะใหใชเปนหนงสอคมอเพอประกอบการอานโดยเฉพาะ ต านานหนงสอสามกกจงกลายเปนหนงสอซงเขยนเกยวกบสามกกและเปนงานศกษาคนควาเลมแรกในประเทศไทยไปดวย13แลวสงผลใหงานศกษาเกยวกบสามกกทงหมดในประเทศไทยหลงจากนไดน ามาใชใน

12 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, ตานานหนงสอสามกก, (กรงเทพฯ: บรรณาคาร,

2506), 21-22. เชอวานคอเปาหมายแรกเรมททาใหเกดการแปลเรองสามกกในสมยรชกาลท 1 13 ยศไกร ส.ตนสกล, จดหมายเหตสามกกฉบบเฉนโซว, (กรงเทพฯ: ปราชญ, 2556), 365-

366.

12

การอางองถงทมาและประวตของสามกกในประเทศไทยทงสนซงกยงไมมงานศกษาใดทสามารถ

โตแยงใหเปนอนได

ตอมา มงานศกษาของประพณ มโนมยวบลย คอ “สามกกการศกษาเปรยบเทยบ” เปนงานวชาการชนแรกทศกษาสามกกเชงเปรยบเทยบระหวางตนฉบบภาษาจน กบสามกกฉบบภาษาไทยของเจาพระยาพระคลง (หน)โดยนาเนอหาตอนโจโฉแตกทพเรอมาเปนกรณศกษา ซงผลจากการศกษานไดแสดงใหเหนวาคณะผแปลมความจงใจทดดแปลงและตดทอนเนอหาหรอบทประพนธในสามกกใหมความเปนไทยและเนนแสดงวาสานวนภาษาทใชนนมความดเดนอยางไร ภายหลงจงมกลมงานศกษาในเชงเปรยบเทยบจานวนไมนอยไดนางานศกษานไปใชในการอางองสาหรบการศกษาเชงเปรยบเทยบการแปลเนอหา14

มงานสาคญของ มาลน ดลกวณช คอเรอง “จดเรมสาคญของการรบวรรณกรรมจนมาสวรรณกรรมไทย” เปนการศกษาสามกกในบรบทของสงคมทมผลตอการดดแปลงจากวรรณกรรมจนไปสวรรณกรรมไทยทมความสาคญมากทไดตอยอดจากงานคนควาของวลเลยม จ สกนเนอร (William G. Skinner)เกยวกบการอพยพเขามาของคนจนในสงคมไทยแลวไดตงขอสงเกตวาเปนปจจยสาคญในการทาใหตววรรณกรรมสามกกมความเปนไทยมากขน15แลวชวา การแปลและการดดแปลงสามกกนนมบรบททางการเมองและคตในศาสนาพทธ รวมถงวฒนธรรมทแตกตางกนระหวางไทยและจน บทบาทของสตร ทมความสมพนธกบบรบทของสงคมไทยกบสามกกในสมยตนรตนโกสนทร จงนบวาเปนการนาสามกกมาอธบายกบบรบทของสภาพสงคมวฒนธรรมและการเมองไทยในเวลานนเปนครงแรก16

14 ประพณ มโนมยวบลย, “สามกก การศกษาเปรยบเทยบ,” (วทยานพนธมหาบณฑต,

ภาควชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2510). 15 Malinee Dilokwanich, “Samkok: A Study of Thai Adaptation of a Chinese

Novel,” (PhD Diss., University of Washington, 1983). 16 มาลน ดลกวณช, “สามกก: จดเรมสาคญของการรบวรรณกรรมจนสวรรณกรรมไทย”(การ

สมมนาทางวชาการเรอง “อทธพลของวรรณกรรมจนตอวรรณกรรมไทย” เนองในโอกาสงานฉลองครบรอบ 10 ป ความสมพนธ ไทย-จน ณ หองประชมชน 4 ตกเอนกประสงค, 5 กรกฏาคม 2528).

13

ตอมา ประเดนเรองการแปลและการดดแปลงสามกกกไดมการคนควาตอยอดอยางละเอยดนนสมบต จนทรวงศ ไดคนควาวจยในหวขอ“ความหมายทางการเมองในสามกก”17ซงเปนการศกษาในเชงเปรยบเทยบระหวาง สามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) และ สามกกฉบบแปลใหม ของ วรรณไว พธโนทย ในฐานะทเปนสามกกฉบบแปลใหมทไดมการอางองวาแปลจากตนฉบบภาษาจนของหลอกวนจงทถกตองวธการศกษานนจะนาเนอหาบางสวนทแสดงถงนยยะทางการเมองจากในสามกกทงสองฉบบมาศกษาเชงเปรยบเทยบอยางละเอยดในทศทางทคลายคลงกบวธการทประพณไดใชศกษามากอนแตงานของสมบตจะศกษาโดยอยภายใตแนวคดวา การแปลและดดแปลงสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ไดรบอทธพลมาจากบรบททางการเมองและสภาพการณทเกดขนในสมยรชกาลท 1ซงไดสงผลอยางมากในการดดแปลงและตดทอนเนอหาของสามกกใหเปลยนแปลงไปประเดนสาคญทสมบตไดตงขอสงเกตไวคอ แนวคดเรองความจงรกภกด ซงเปนความสมพนธระหวางเจานายและลกนองทปรากฏอยตลอดในเรองสามกก สมบตไดพยายามชใหเหนวา สามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน)ไดมงเนนความจงรกภกดของเจานายและลกนองไปทตวบคคล ซงในทนกคอ ผนา หรอ กษตรย ในขณะทสามกกฉบบแปลใหมซงถอวาแปลมาจากตนฉบบจนทถกตองกวานน จะมงเนนความภกดไปทราชวงศ แลวชวาในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) มคาวาราชวงศปรากฏเพยงแค 4 ครงเทานน ซงสมบตไดสรปวา การทผแปลในสมยนนตองดดแปลงและตดทอนเนอหาในสามกกไปมาก นอกจากเพอใหผอานทเปนคนไทยทวไปสามารถเขาใจไดงายขนแลว ยงเปนการดดแปลงเพอใหเขากบสภาวะทางการเมองของรตนโกสนทรในเวลานนซงเพงไดมการเปลยนแผนดนมาไมนาน18 ขอสงเกตเหลานเปนสวนหนงของการอธบายวา บรบททางการเมองสมยนนมผลตอการดดแปลงสามกกอยางไร เปนตน

นอกจากน ยงมงานศกษาของ นธ เอยวศรวงศ ทสาคญมากเกยวกบประเดนการดดแปลงวรรณกรรมและการเมองทสอดแทรกอย นนคอ “ปากไกและใบเรอ” เปนงานวจยทตงขอสงเกตและอธบายเกยวกบการดดแปลงความเปนจนใหกลายเปนไทยโดยผานทางวรรณกรรมแลว

17 สมบต จนทรวงศ , สามกก ความหมายทางการเมอง , (สถาบนไทยคดศกษา :

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2532)เปนงานศกษาทสาคญเกยวกบสามกกในเชงเปรยบเทยบดานการแปลและดดแปลงเนอหาโดยนา สามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) กบ สามกกฉบบแปลใหมของ วรรณไว พธโนทย มาศกษาในเชงเปรยบเทยบและไดตงขอสงเกตวา การดดแปลงนนเปนเพราะบรบททางการเมองในสมยรชกาลท 1 เปนปจจยสาคญ จากนนกมงานศกษาทใชอางองตอยอดในประเดนนคองานศกษาของกรรณการ สาตรปรง

18 เรองเดยวกน, 29-40.

14

หนงในกรณศกษาทสาคญกคอการแปลและดดแปลงเนอหาในวรรณกรรมสามกกในสมยรชกาลท 1 โดยนธชวาเพราะการอพยพเขามาของชาวจนในประเทศไทย โดยเฉพาะตงแตตนยครตนโกสนทร มสวนทาใหชาวจนไดกระจายเขาไปในชวตทางเศรษฐกจของไทยอยางมากมายยงกวาทเคยเปนมาในอดต ดงนนจงไมไดทาใหเกดปญหาเทาใดนกสาหรบการทวฒนธรรมจนจะปรากฏเดนชดขนอยในสงคมไทย แมวาการรบวฒนธรรมจนโดยเฉพาะดานเทคนควทยาบางอยางจะไมไดเปนของใหมในประวตศาสตรไทยกตาม แตจากการหลงไหลเขามาของคนจนในสมยตนรตนโกสนทรและการรบวฒนธรรมจนนนไดเกดขนอยางรวดเรวมาก ทาใหโอกาสทจะยอยวฒนธรรมจนใหกลนเขากบไทยนนมนอยกวาในสมยอยธยา จงอาจสงผลใหหนงสอสามกกกลายเปนงานทแปลจากภาษาจน ไมใชการดดแปลงจากภาษาจน แมวาสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) จะมการแปลคลาดเคลอนเพยงไรกตาม แตกยงเปนการตงอยในวฒนธรรมไทยแลวกยงคงรกษาความเปน “สงแปลกปลอม” (The Other) หรอความเปนตางดาวเอาไวไดอยางเปดเผยนบวาเปนสงทนาทงอยางมาก19

จากคาอธบายเหลาน จงนาไปสการตงขอสงเกตและอาจใชอธบายไดวาสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ไดมการดดแปลงจากตนฉบบภาษาจนทเปนผลมาจากบรบททางสงคมการเมองและวฒนธรรมไทยในชวงเวลานนทไดทาใหมการแปลและชาระใหมเพอเปาหมายทางการเมองบางประการ แตอยางไรกตาม งานศกษาในกลมนกยงไมไดอธบายหรอชใหเหนอยางชดเจนนกวาแลวเหตใดสามกกจงสามารถนามาใชในการอธบายภาพรวมของสงคมการเมองไทยไดเปนพเศษ มากยงกวาวรรณคดของไทยเองเสยดวยซา เพราะกไมไดปรากฏวามการนาชดความคดจากวรรณคดของไทยเชน รามเกยรต พระอภยมณ ราชาธราช อเหนา ฯลฯ มาใชในดานนอยางชดเจนเทาไรนก

1.3.2 กลมงานทเกยวกบการสถาปนาวรรณคด และการสรางวาทกรรมหนงสอด

มงานศกษาทสาคญมากชนหนงทเกยวกบประวตศาสตรหนงสอในสงคมไทยคองานของ ธนาพล ลมอภชาต ในหวขอเรอง "The prescription of Good Books: The formation of the discourse and cultural authority of literature in modern Thailand (1860s-1950s)."20

19 นธ เอยวศรวงศ, อางแลว, 300. 20 Thanapol Limapichart, "The prescription of Good Books: The formation of

the discourse and cultural authority of literature in modern Thailand (1860s-1950s),” (PhD Diss.,The University of Wisconsin-Madison, 2008). เปนงานศกษาทดทสดชนหนงท

15

งานของธนาพล คองานทศกษาเกยวกบประวตศาสตรของวรรณกรรมและวาทกรรมหนงสอดในสงคมไทยโดยกาหนดกรอบเวลาตงแตชวงทภาครฐไดเรมทาใหบรรดาวรรณคดไทยและงานแปลวรรณคดคลาสสกตงแตสมยรชกาลท 1 ไดเขาสกระบวนการของธรกจหนงสอและการพมพเปนครงแรกโดยการนไดมโรงพมพหมอบรดเลยเปนเสาหลกทสาคญและรวมไปถงการกาหนดนยามของวรรณคด การสรางวาทกรรมหนงสอด และการกาเนดของวรรณกรรมเพอชวต โดยเฉพาะในชวงสงครามโลกครงท 2 แลวงานชนนยงมประเดนสาคญทเกยวของกบสามกกดวย นนคอการไดชใหเหนถงทมาของการกอตงวรรณคดสโมสรทไดเรมขนอยางเปนรปรางงชดเจนตงแตในสมยรชกาลท 6ซงเทากบเปนการสงผลใหเกดการสถาปนาองคกรทมอานาจอนชอบธรรมของการผกขาดคณคาวรรณคดและการสรางวาทกรรมหนงสอดในสงคมไทยอยางชดเจน นบวาเปนการจดวางตาแหนงททางของบรรดาวรรณคด ฉนท โคลองกลอน และหนงสอในสงคมไทยเวลานนวา เรองใดทดเยยมหรอเปนหนงสอมคณคาและควรตองอานและศกษาเกยวกบเกณฑสาคญในการคดกรองหนงสอแตละเลมทจะทาใหไดเขาสทาเนยบวรรณคดสโมสรวาเปนหนงสอด ซงเกณฑสาคญในการคดเลอกเหลานน รชกาลท 6 ไดกาหนดแนวทางไวหลกๆสองประการคอ หนง ตองเปนหนงสอด มความหมายคอ เปนเรองทไมไรสาระสาหรบผคน และไมเปนเรองทภาษต ไมลอลวงใหผอานมความคดทไมเปนแกนสาร หรอมความคดทเปนภยตอการปกครองของพระมหากษตรย และ สอง ตองเปนหนงสอในทางด ความหมายคอ มแบบแผนในการใชภาษาไทยทดและไมใชภาษาตางประเทศหรอมนยยะการใชภาษาทเปนของตางประเทศมากเกนไป21

ดวยการคดกรองของวรรณคดสโมสร สามกกจงไดรบการคดเลอกใหเปนยอดของความเรยงนทาน จงเทากบวาเปนเรองแปลจากจนเรองแรกและเพยงเรองเดยวทไดเขาสทาเนยบวรรณคดและไดรบการยกยองอยางเปนทางการ อยางไรกตาม นนเทากบเปนการกาหนดหรอชนาวา วรรณคดและหนงสอเรองใดทควรถกคดออกไป แลวสามกกกไดรอดไปจากการโดนกดกนออกจากพนทและสถานะอนสงสงของวรรณคดไทย ทงทสามกกเองกเปนเรองแปลจากจนดวย22

เกยวกบประวตศาสตรของวรรณกรรมไทย วฒนธรรมของ และวาทกรรมของหนงสอดในบรบทของการเมองไทย โดยเรมตงแตสมยรชกาลท 1 จนถงสมยรฐบาลของจอมพล ป.พบลสงคราม

21 ประชมกฎหมายประจาศก เลม 27 พ.ศ. 2457 (กรงเทพฯ), 286. อางถงใน Thanapol Limapichart, Ibid, 74.

22 Thanapol Limapichart, Ibid, 79–80. แสดงรายชอเรองทเขาสทาเนยบวรรณคดยอดเยยม ไดแก ลลตพระลอ สมทรโฆษคาฉนท มหาชาตกลอนเทศ ขนชางขนแผน พระราชพธสบสองเดอน อเหนา หวใจนกรบ (รชกาลท 6 เปนผประพนธเอง) และเรองสามกก

16

อยางไรกตาม เนองจากนเปนงานศกษาในภาพรวมของวรรณคดและหนงสอด จงยงไมไดลงลกเกยวกบวรรณคดและหนงสอเรองใดมากเปนพเศษแตจากการอธบายถงการกอตงวรรณคดสโมสรและกาหนดพนทใหวรรณคดและหนงสอดในสงคมไทยรวมถงวาทกรรมและการกาหนดนยามของหนงสอดทเกดขนภายใตอานาจของพระมหากษตรยททรงเปนผกาหนดทศทางด วยพระองคเองแลวสามกกกเปนหนงในรายชอวรรณคดเหลานนทสามารถเขาสทาเนยบไดนนกพอจะชวยใหสามารถเขาใจถงจดเรมสาคญทชวยลดทอนความเปนจนและความเปนอนของสามกกในสงคมไทย และโอกาสในการเขาสหลกสตรหรอตาราเรยนของไทยอยางเปนทางการในเวลาตอมาได ทาใหคนไทยยงไดซมซบสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ในฐานะของวรรณคดทไดผานกระบวนการดดแปลงใหมความเปนไทยมาแลว อยางไรกตาม มขอสงเกตประเดนหนงทไมไดปรากฏหรอลงลกในงานศกษากลมนคอ เหตใดสามกกจงเปนวรรณคดจนหรอนทานพงศาวดารจนแปลไทยเพยงเรองเดยวทไดรบสทธน ในขณะทเรองจนอนๆกลบไมไดรบสถานะเชนนนบางหรอแมแตเรอง ไซฮน ซงไดเรมแปลครงแรกในชวงเวลาทไลเลยกบสามกกตงแตในสมยรชกาลท 1 แลวตอมากกลายเปนหนงในหนงสอททางโรงพมพของหมอบรดเลยนามาพมพขายดวย แตกระนน เรองไซฮนและเรองแปลจนอนๆกไมไดรบความสาคญในระดบเดยวกบสามกกเลย

นอกจากน ในบทความของธนาพลคอเรอง“ประวตศาสตรการเมองของวาทกรรมหนงสอด” ยงชใหเหนถงบรบททางการเมองและการเขามาของเทคโนโลยการพมพ ซงมสวนสาคญอยางมากทชวยทาใหเกดการเปลยนแปลงทางโครงสรางของธรกจการพมพและพนทสาธารณะใหม สงผลใหชนชนนาไทยทเคยครอบครองพนทการพมพและสอมาอยางยาวนาน ไมสามารถทจะเปนฝายผกขาดการผลตงานเขยนไดเพยงฝายเดยวอกตอไป นจงเปนการเปดโอกาสใหผอานในทกระดบชนไดมทางเลอกสาหรบการเปดรบเนอหาทเปดกวางมากยงขน ในทางหนงยงเปนการเพมจานวนของผผลตและนกเขยนทมาจากชนชนตางๆใหมากขนไปดวย ไมไดมาจากชนชนนาไทยอยางเดยวเทานน สงเหลานจงนาไปสการเปลยนผานจากการผกขาดของวรรณคดไทยโดยกลมนกเขยนและปญญาชนรนใหมในชวงกอนและหลงสงครามโลกครงท 2 เปนตนมา23

มบทความของ ชศกด ภทรกลวณชเรอง“สงครามชงทาเนยบ”ทไดสารวจและวพากษทาเนยบวรรณกรรมไทยดเดนตามทคนไทยทวไปรบรกนชศกดอธบายวา กระบวนการนไมไดตางไปจากการใชอานาจเพอตกรอบวรรณกรรมและหนงสอดโดยกลมชนชนสง ซงกรอบทใชสาหรบยกยองวรรณกรรมดเดนนน ยงยดโยงและผกตดอยกบขนบธรรมเนยมจารตของวรรณกรรมไทยแบบเกา และ

23 ธนาพล ลมอภชาต, “ประวตศาสตรการเมองของวาทกรรมหนงสอด.”อาน 1, ฉ.3

(ตลาคม 2551), 60.

17

กใหความสาคญกบวรรณกรรมและหนงสอในกรงเทพมากกวาจะมองไปยงพนทอน โดยเฉพาะในพนทชายขอบ ตวอยางเชนภาคอสานแลวเมอพจารณาจากในบทความโครงการวจยคดเลอกหนงสอด 100 เลมทคนไทยควรอานนน พบวา ถงแมจะมการตงเกณฑทดคอตองการเชดชหนงสอประเภทสรางสรรค ใหความร ประสบการณ และทาใหผอานมทศนะตอชวตหรอโลกกวางขน และมความคดแบบเสร แตชศกดกไดกลาวอางจากกรรมการผคดเลอกวาหนงสอและวรรณกรรมทสะทอนภมปญญาทองถนกลบไมไดนบรวมเขามาในเกณฑการพจารณาดวยเลยซงขออางหลกทปรากฏของกรรมการผคดเลอกกคอ มนคงจะเปนยากเกนไปสาหรบผอานทไมไดมความรและเขาใจภาษาทองถน จงทาใหกรรมการมงทจะคดเลอกเฉพาะหนงสอทอยในกรงเทพซงเปนเมองหลวงเปนหลก24ดวยเหตดงกลาว งานของชศกดจงไดแฝงนยยะถงคามพยายามในการเรยกรองใหเกดการวพากษบรรดาหนงสอดและหนงสอทไดรบการยกยองวาดทงหลายโดยเฉพาะเกยวกบกระบวนการคดเลอกรวมถงสถานะของหนงสอใหมากยงขนนบเปนการตงประเดนและสรางขอถกเถยงในมมทวาใครเปนผกาหนดมาตรฐานของหนงสอดเหลานขนในสงคม หรออยางนอยทสด กนาจะนาไปสขอถกเถยงและการตงประเดนวาเกยวกบการรบรของคนไทยกบหนงสอดได

อนทจรงแลว บรรดางานศกษาในกลมนอาจจะไมไดเกยวของกบสามกกโดยทางตรงเทาไรนก แตกจะพบไดวาประเดนสาคญๆในงานกลมนกลบชวยใหเกดความเขาใจถงกระบวนการสรางและกาหนดนยามของวรรณคดและวาทกรรมหนงสอดในเมองไทย ซงทผานมานนได ผกขาดโดยผมอานาจรฐในการกาหนดทศทางทงหมด แมวาอนทจรงกเปนเรองธรรมดาทตองมการกาหนดเชนนนโดยกลมคนทครอบครองพนทของวรรณคดทไดใหการยกยองกนวาเปนของสง แตเมอกาลเวลาผานไปเทคโนโลยการพมพเรมเขามามบทบาทมากขน รวมไปถงการเปลยนแปลงของสภาพสงคมในองครวม กไดทาใหเกดกลมนกเขยนจานวนหนงทไมไดจากดวงแตในชนชนสงอกตอไปเรมเขามามบทบาทมากขนการเขยนและพมพสามกกเองกนบวาเปนกรณสาคญในฐานะทไดเขาไปรวมอยในทาเนยบวรรณคดสโมสรทเปนของสงขนหง แตทงนกลบกลายเปนวา ในเวลาตอมาไดมการเขยนและพมพใหมโดยกลมนกเขยนทมาจากสามญชนในหลากลายสาขาอาชพ แลวในยคสมยปจจบนทคนทวไปแทบจะไมไดอานหรอนยมในวรรณคดโบราณทไดรบการกาหนดสถานะจากวรรณคดสโมสรใหเปนของสงและของดอกตอไปแลวนนกลบพบวา สามกกแทบจะเปนวรรณคดเรองเดยวทหลดออกมาจากสถานะความเปนของสงขนหงสามารถเขาถงคนทวไปมากขน ไมไดตกยคสมยไป นจงเปนประเดนศกษาทนาไปสการศกษาในกลมงานทวาดวยการศกษาถงการเขยนและพมพสามกกในประเภทต างๆตอไป

24 ชศกด ภทรกลวณช, “สงครามชงทาเนยบ.”อาน 1, ฉ.3 (ตลาคม 2551).

18

1.3.3 กลมทวาดวยการศกษาสามกกประเภทตางๆ

เปนกลมงานศกษาเกยวกบสามกกประเภทตางๆในสงคมไทย เพอจะไดทราบถงประเภทของสามกกทมอยจานวนมากและคอนขางกระจดกระจาย ซงงานศกษาในกลมนไดอธบายและชใหเหนถงการพมพสามกกในรปแบบตางๆทมเปาหมายในการสอสารถงผอานทแตกตางกนออกไป งานศกษาบางชนยงมงประเดนไปทความนยมและคานยมทคนไทยมกนาสามกกไปใชในการอธบายสภาพสงคมการเมองและวฒนธรรมไดอกดวย

ในงานกลมน มงานของ สนนท พวงพม เรอง “สารของผประพนธสามกกฉบบตางๆในประเทศไทย”ซงนบวาเปนจดเรมตนของการศกษาสามกกในฉบบตางๆทมอยมากมายและกระจดกระจายอยในตลาดหนงสอ เปนความพยายามแรกสดในการสารวจตลาดหนงสอทเกยวกบสามกกเปนครงแรกเรมอยางชดเจนจงชวยทาใหคนพบวา หนงสอเกยวกบสามกกนน หากไมนบสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ซงเปนฉบบมาตรฐานทงเรองแลว นบตงแตเรมการพมพสามกกเปนตนมานนกมจานวนมากกวา 20-30 ฉบบ และนกเขยนสามกกนนกมความหลากหลายมากกวาทจะมสถานะหลกเปนเพยงแค นกเขยน นกแปล หรอนกหนงส อพมพ แตยงมหลากหลายอาชพ ตวอยางเชนเปนนายแพทย หรอ นายทหาร อกดวย25

มงานศกษาทสาคญมากของ เครก เจ เรโนลดสซงไดศกษาเกยวกบประวตศาสตรและบรบทของสงคมวฒนธรรมการเมองไทยและสามกกนนคอบทความเรอง“เจาสว และ ขนศก”(Tycoons and Warlords)หรอเรยกวาสามกกฉบบนายเครก งานชนนกลายเปนบทความทางวชาการในการศกษาสามกกกบประวตศาสตรสงคมไทยชนสาคญ ดวยพยายามอธบายบทบาทและความสาคญของเรองสามกกทมตอคนไทยทงในดานวฒนธรรม สงคม และคานยมตางๆทเกดขน เปนงานวชาการชนแรกทมงศกษาประวตศาสตรหนงสอสามกกในกลมประเภทตางๆทเกดขนในสงคมไทยโดยเฉพาะตงแตหลงสงครามโลกเปนตนมาโดยเฉพาะการนาสามกกมาใชในฐานะวตถดบสาคญ และการดดแปลงของสามกกจากวรรณกรรมคลาสสกซงไปสการเปนวรรณกรรมยอดนยม ประเดนสาคญหนงในงานของเครกคอการอธบายทมาของการอานสามกกของคนไทยทกลายเปนสตรสาเรจททาใหเกดเปนคานยมหรอวาทะทสาคญสองดานซงมความหมายทตรงขามกนอยางสนเชง ดวยเปนทรจกกน

25 สนนท พวงพม ,“การศกษาสารของผประพนธสามกกฉบบตางๆในภาษาไทย ,”

(วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, ภาควชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตรมหาวทยาลยศลปากร , 2528), 23-29.

19

ทวไปวา “หากอานสามกกจบสามรอบยอมคบไมได”และอกวาทะกคอ“หากไมไดอานสามกกอยาเพงคดการใหญ”26

วาทะสาคญเกยวกบสามกกทแตกตางกนทงสองดานน กลายเปนคานยมในสงคมไทยทผคนคนหกนมาก แสดงใหเหนถงแนวคดขวตรงขามอนแตกตางกนซงไดผกโยงอยกบสามกกในประเทศไทยเครกไดใหคาอธบายเกยวกบคานยมและวาทะทวา“หากอานสามกกจบสามรอบยอมคบไมได”วาสาเหตอาจเปนเพราะเกดจากความกลวของชนชนปกครองวาคนทวไปจะลวงรชดความคดและกลอบายทางการเมองทบรรดาชนชนปกครองและนกการเมองไทยไดนยมใชกนมาอยางยาวนานและแยบยลนนเอง ซงเครกใชคาแทนเหลานกการเมองไทยวา “ขนศก” สาเหตทเลอกอธบายเชนนนเพราะกลยทธและกลอบายทปรากฏในประวตศาสตรการเมองไทยทงทลบหรอทแจง ไมวาจะในบนทกประวตศาสตรหรอเรองเลานน เราสามารถพบไดทวไปตลอดทงเรองของสามกก จงเกดเปนคานยมและวาทะเพอใชสาหรบปองกนไมใหคนทวไปคดจะอานสามกกมากนก หรอหากจะอานกเพยง 1-2 รอบ หรออานแบบผานๆเพอเอาความบนเทง ไมสนบสนนใหอานเพอศกษาอยางลกซง เพอทคนทวไปจะไดไมสามารถเขาถงกลยทธทนกการเมองไทยใชเพอผลประโยชนของพวกตนเองได เครกไดตงขอสงเกตจากพฒนาการของหนงสอสามกกทเกดขนหลงปพ.ศ.2500 ผานงานทมชอเสยงของสงขคอหนงสอเรอง “พชยสงครามสามกก” ทเปนงานทผลตขนใหมเพอตแผกลยทธและแผนอบายทางทหารและการปกครองในสามกกใหสามารถเขาถงคนทวไปไดงายขน เครกยงตงคาถามสาคญวา“นกการเมองไทยใชสามกกมากเกนไปหรอไม”27ซงกลายเปนใจความหลกของการวจยทหลงจากนนเครกไดสมภาษณ ทองแถม นาถจานง ผซงเปนทงบรรณาธการและนกเขยนดานจนชอดงโดยมงไปทกรอบคดวา กลยทธและแผนการตางๆในเรองสามกกไดมการนามาใชกบการเมองไทยอยบอยครงจนแทบจะกลายเปนเรองปกตไปทาใหสามกกกลายเปนดงคมภรในดานกลยทธ หรอคมอสาหรบรจกนกการเมองไทย ดงนนการอานสามกกจงทาใหคนทวไปมโอกาสไดลวงรชดความคดของขนศก หรอนกการเมองไทย สาหรบการดาเนนแผนยทธศาสตรและการใชอบายตางๆไปโดยปรยาย28

ขณะเดยวกน วาทะอกฝงทวา “หากไมไดอานสามกกอยาพงคดการใหญ”เครกเชอวาเกดขนจากความพยายามในการทาใหสามกกกลายเปนหนงสอขายดภายใตกระแสนยมจนและภมปญญาตะวนออก โดยมจดเรมตนตงแตทศวรรษ 2530 โดยไดรบการผลกดนจากกลมนกเขยนและ

26 เครก เจ เรยโนลดส, อางแลว, 280-281. 27 ววฒน ประชาเรองวทย, สามกก ฉบบสมบรณ พรอมคาวจารณ, (กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน,

2542), 6. 28 เครก เจ เรยโนลดส, อางแลว, 282-283.

20

นกหนงสอพมพผรเรองจนซงมแกนนาไดแก ทองแถม นาถจานง และ บญศกด แสงระว บคคลทงสองคนนเปนผรเรมการเชดชสามกกในฐานะทเปนภมปญญาจนทสามารถนามาประยกตใชสาหรบสงคมไทยยคใหม ดวยการผลตสามกกใหเปนหนงสอประเภทคมอ หรอ ฮาวท(How-To) ซงตอมาไดกลายเปนวฒนธรรมในสงคมไทยทสาคญในฐานะทเปนหนงสอขายดและเปนหนงสอแนะนา ความนยมเหลานยงไดรบการผลกดนมาจากคานยมและความเชอวาการอานสามกกจะชวย ใหคนอานประสบความสาเรจในการสรางฐานะ การทาธรกจ ไปจนถงการหาโอกาสทางการเงน และการบรหาร สงผลใหเปนการสรางพนทใหมของสามกกในสงคมไทย อาจกลาวไดวานเปนการสรางสามกกใหเปนวรรณกรรมทมภาพลกษณของความเปนภมปญญาจนอนยงใหญทแฝงดวยเคลดลบและกลวธอนแยบยลซงสามารถนาไปสความสาเรจในการสรางฐานะและความรารวยของชาวไทยเชอสายจนสวนใหญในประเทศไทย โดยเฉพาะกลมเจาสว ซงเปนกลมบคคลผมฐานะรารวยและกมอานาจทางเศรษฐกจทสาคญของสงคมไทย29แตอยางไรกตาม หลงจากงานศกษาของเครก กไมไดปรากฏการศกษาประวตศาสตรหนงสอสามกกกบสงคมไทยอยางชดเจนอก

ในประเดนของการเชอมโยงวรรณกรรมสามกกเขากบททางในบรบทนน มงานสาคญของลเซยน เฟบวร ไดศกษาและอธบายบรบทของธรกจหนงสอกบการพมพและวฒนธรรมการอานในงานชนสาคญเรอง The Coming of Book: The Impact of Printing 1450 – 180030จางานน เฟบวรมความเหนวาการอานนนหนงในเปนปจจยทมผลตอความสมพนธกบยอดสงพมพหนงสอ ยอดจอง ยอดพมพซา การสงซอหนงสอ และวฒนธรรมการอานในหองสมดและ เฟบวรยงมผลงานสาคญอกชนคอL’ Historie de l’edition francaiseซง เลสล ฮาวแซม ไดอธบายเกยวกบงานชนนของเฟบวรวา เปนการศกษาถงความเปนชาตและหนงสอในฐานะเปนสนคาทมลกษณะเฉพาะของตวเองเปนวฒนธรรมการสอสารแบบใหมทเกดขนระหวางผเขยนและผอานในสงคม จงเปนครงแรกทมการสรางคณคาและบคลกเฉพาะตวของหนงสอในฐานะสนคาทถกใชเพอการสอสารในสงคมขนมา31

นอกจากน ยงมวธการศกษาโดยการเชอมโยงวรรณกรรมกบบรบทในประวตศาสตรทเปนงานศกษาสาคญคองานของ สตเฟน กรนแบลทท เปนการใหความสาคญกบตวบทของ

29 เรองเดยวกน,276-279. 30 Febrve, Lucien and Henri- Jean Martin, The Coming of the Book:The Impact

of Printing 1450 – 1800, (NLB: London: Atlantic Highlands: Humanities Press, 1976), 13-17.

31 Leslie Howsam, Old Books and New Histories: An Orientation to Studies in book and print culture, (Toronto: University of Toronto Press, 2006), 47-48.

21

ประวตศาสตรในการวจารณวรรณกรรมเพอใหมความหมายลกขน และในทางกลบกนกใหความสาคญกบวรรณกรรมในการวเคราะหประวตศาสตรใหลมลกขนดวยเชนกน ซงดวยวธการศกษาดงกลาวน อาจจะนามาประยกตใชสาหรบการศกษาวรรณกรรมสามกกกบบรบทในประวตศาสตรไดดวย32

นอกเหนอจากน มงานเขยนของ เฮอรเบรต ฟลลปส ทใชลกษณะของความเปนมานษยวทยาในการศกษาวรรณกรรมกบประวตศาสตรและวฒนธรรมในทองถนนนๆ หากนาวธการศกษาวรรณกรรมกบวฒนธรรมและประวตศาสตรไทย จงเทากบเปนการอธบายวา วรรณกรรมในแตละทองถนไมวาจะเปนวรรณกรรมดงเดมหรอนาของจากทอนมาดดแปลงกตาม ทงหมดลวนเปน “การแสดงออกอยางเปนเหตเปนผลตอสภาพแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมนนๆ” เปนการมองวรรณกรรมในฐานะความเปนตวตนทางวฒนธรรม ในกรณของการศกษาสามกกดวยแนวคดและวธการเชงมานษวทยาเชนน จงเปนเสนอวาสามกกทคนไทยเขยนขนใหมนน กเพอใหคนไทยดวยกนเองไดอาน แนนอนวาสญลกษณและการสอสารตางๆในสามกกแตละฉบบทเขยนขนใหมนน ตองการสอสารและแฝงสารบางอยางใหคนไทยไดรบร เปนการสะทอนมมมองของคนใน33

เมอนางานศกษาในกลมนมาใชในวทยานพนธฉบบนจงเปนการศกษาสามกกในฐานะของวรรณกรรมทเปนตวบทสาหรบอธบายถงความสมพนธกบบรบททางสงคมไทยในชวงเวลาของการผลตขนใหมทสะทอนใหเหนถงภาพรวมของสงคม หรอขณะเดยวกนอาจเพอตองการชดเชยสงทอาจขาดหายไปในสงคมเวลานน เปนการสนองตอความตองการของผคนกเปนได

1.3.4 กลมทวาดวยการศกษาสามกกภายใตกรอบคดเรองอดมคตและแนวคดทางการเมองของผน าจากตวละครสามกก เปนกลมงานทวาดวยการศกษาสามกกในเชงเปรยบเทยบโดยเฉพาะการนากรอบคดเรองภาวะผนาและแนวคดทางการเมองของตวละครมาศกษาเชงเปรยบเทยบกบทฤษฎและแนวคด

32 Stephen Greenblatt, “Culture” in Frank Lenttricia and Thomas McLaughlin

(eds.) Crtitical term for Literary Study. (Chicago: University of Chicago Press, 1995), 226-227.

33 ทกษ เฉลมเตยรณ, “เราใชเขา ภาพเสนอของคนจนในวรรณกรรมไทยในศตวรรษท 20”, อาน 5, ฉ.1 (กรกฏาคม-ธนวาคม 2556), 124. โปรดดทการอางองถงงานของเฮอรเบรต ฟลลปส

22

ของตะวนตกทไดรบการยอมรบซงงานในกลมนเปนการศกษาสามกกในแงของความรและภมปญญาจนวามความเปนรวมสมย สามารถนามาใชอธบายสภาพสงคมการเมองในรวมสมยไดอยางไร

มงานศกษาของ พศทธ อครพพฒนกล เรองการเมองในวรรณกรรมสามกก ไดชใหเหนวา วรรณกรรมนนไมวาจะรอยแกวหรอรอยกรองในแตละยคสมย กจะเปนเครองมอทชใหเหนถงสภาพการเมอง วฒนธรรม และการเมองของแตละชวงสมยนนไดเปนอยางด โดยเฉพาะวรรณกรรมนนสามารถสะทอนไดดกวาสออนๆซงพศทธไดยกกรณศกษาเรองสามกกในฐานะวรรณกรรมเปนตวหลกวาเปนตวแบบอยางทดในการสะทอนเรองการชงอานาจในทางการเมอง หรออกนยหนงคอเรองสามกกเปนวรรณกรรมททาใหผอานไดเขาใจถงสจธรรมของการเมองและการตอสแยงชงอานาจและการใชกลยทธตางๆเพอใหไดมาซงเปาหมาย และยงสะทอนความเปนผนาในภาวะหรอสถานการณตางๆของเหลาผนาในสามกกวามลกษณะทแตกตางกนอยางไรบาง และเปรยบเทยบกบภาวะผนาในสงคมรวมสมยมากขน34

แลวยงมงานศกษาทสาคญในประเดนเรองกอรบภาวะผนาแบบตะวนตกกบตวละครในสามกก โดยมงานศกษาของอดลย ศรคลาย เกยวกบ คณธรรมของผปกครองในวรรณกรรมสามกกตามกรอบแนวคดของมาคอาเวลล ซงงานชนนไดชใหเหนถงการนากรอบแนวคดเรองหลกคณธรรมของผปกครองตามแนวคดของมาคอาเวลล นกคดและนกปรชญาทางการเมองคนสาคญของอตาลมาใชอธบายและเปรยบเทยบกบคณธรรมในฐานะผปกครองของสามผนาในสามกก โดยยกกรณศกษาถงสามผนาสาคญในเรองสามกกมาใช ไดแก เลาป โจโฉ และซนกวน แลววเคราะหวา พวกเขาไดประสบความสาเรจหรอลมเหลวอยางไร ตามหลกภาวะผในกรอบของมาคอาเวลล งานชนนเปนความพยายามทนาสนใจมากในการนากรอบแนวคดของหลกธรรมตามแบบผนาในโลกตะวนตก นนคอ มาคอาเวลล ผซงเปนนกคดคนสาคญของอตาล ซงแตเดมแลวผลงานดานแนวคดของเขาเคยโดนเรยกวาเปนหนงในหนงสอตองหามของยโรป แตในภายหลงกไดกลายมาเปนงานเขยนไดสงอทธพลอยางมากในการวางมาตรฐานของความเปนผนาในโลกตะวนตก ลกษณะของการนากรอบแนวคดจากโลกตะวนตกหรอจากภายนอกทมความเปนสากลมาเปรยบเทยบกบเหลาผนาในสามกก จงเปนการ

34 พศทธ อครพพฒนกล, “การเมองในวรรณกรรมสามกก,” (วทยานพนธปรญญาศลปศาสต

รมหาบณฑต, สาขาวชารฐศาสตรมหาวทยาลยรามคาแหง, 2543).

23

แสดงใหเหนถงความเปนคมภรของการสรางภาวะผนาและหลกคณธรรมในการปกครองทมความเปนสากล สามารถนามาใชในสงคมรวมสมยหรอใชอธบายเปรยบเทยบได35

อยางไรกตาม กรอบการศกษาดวยแนวคดของมาคอาเวลลแลวนามาประเมนและวเคราะหถงหลกคณธรรมและความสาเรจของผนาในสามกกทงสามคนนน คอนขางจะเปนมตเดยวมากเกนไป นนคอมงเนนไปทการใชคณธรรมในความหมายทกวางขวางแลวตขลมเรองการใชปญญา ตวอยางเชน การใชปญญาเพอความสาเรจของโจโฉ หรอการมคณธรรมดวยการเหนแกผลประโยชนของรฐเปนหลกของเลาป โดยผคนควาไดอธบายวาเปนเรองของการใชคณธรรมในมตเดยวเปนหลก แมวาจะยกตวอยางหรอนาเรองราวในสามกกทผนาเหลานนไดเผชญมาอางองเปนจานวนมาก แตกไมไดลงลกไปมากกวาใชคาวาคณธรรมของมาคอาเวลลในมตอนเปนตวอธบายไดกระจางชดอยางทควรนก แตกระนนผลงานศกษานกมคณคาในแงของการนากรอบคดแบบตะวนตกมาอธบายในเชงวชาการกบเรองในสามกกและสามารถนาไปใชอางองกบงานในลกษณะเดยวกนได

โดยสรปแลว งานศกษาวจยเกยวกบสามกกและสงคมไทย โดยเฉพาะสงคมไทยยคใหมนนยงคอนขางกระจดกระจายและไมไดเปนประเดนหลกของการศกษาเทาใดนก สาหรบบทความวชาการของเครกนน ถอวาเปนผลงานเรองแรกทใหความสนใจประเดนน ทาใหเกดชดความคดสาหรบอธบายความสมพนธของสามกกกบ กลมเจาสว และกลมขนศก และการเรมศกษากลมผเขยนในยคหลงสงครามโลก อยางไรกตาม การผลตสามกกขนใหมในโลกยคโลกาภวตนนนยงไมมการศกษาทชดเจนแตอยางใด จงสวนทางกบความนยมของสามกกทยงคงสบทอดตอมาในสงคมไทยและมผลตฉบบใหมๆขนเปนจานวนมาก ซงประเดนสาคญทควรคานงถงคอ การผลตสามกกขนใหมโดยเฉพาะหลงจากภาวะวกฤตเศรษฐกจและการเมองชวงทศวรรษ2540 นน คอนขางใหความสาคญตอการตอบสนองกบความตองการของผอานมากยงขน หรออกนยหนงคอเปนความพยายามรปแบบใหมของกลมนกเขยนนอกเหนอจากตองการใหหนงสอขายดเทานน ซงในกรณนมสามกกฉบบนกบรหาร และ สามกกฉบบคนขายชาต เปนตวอยางสาคญ อยางไรกตาม ยงไมปรากฏงานศกษาเชงวชาการโดยเฉพาะในดานวรรณกรรมทเขามาอธบายในประเดนนอยางครอบคลมเทาทควรนก

35 อดลย ศรคลาย, “คณธรรมของผปกครองในวรรณกรรมสามกกตามกรอบแนวคดของมาค

อาเวลล,” (วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต, แขนงวชาการเมองการปกครอง สาขาวชารฐศาสตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2548).

24

1.4 วตถประสงคในการศกษา

1.เพอศกษาการเปลยนแปลงของการผลตสามกกทไดรบอทธพลจากบรบทของสงคมไทย ในชวงระหวาง พ.ศ.2480-2550

2.เพอศกษาการสรางททางพเศษของสามกกในสงคมไทย ซงอยนอกเหนอไปจากการเปนวรรณคดจนคลาสสก กลายเปนตวแทนของภมปญญาจนรวมสมย

3.เพอศกษาการทาใหสามกกเปนรวมสมย โดยกลมนกเขยน นกแปลจน บรรณาธการ โดยเฉพาะหลงจากทศวรรษ 2530 เปนตนมา

1.5 สมมตฐานของการศกษา

ในวทยานพนธฉบบน ผเขยนตงสมมตฐานวา ความนยมในการผลตสามกกขนใหมในสงคมไทยตงแตอดตจนถงปจจบนนน เปนเพราะการเปลยนแปลงของบรบททางการเมอง วฒนธรรมและสงคมไทย ทสงผลตอการผลตสามกกแตละฉบบในแตละชวงเวลา โดยเรมตนจากในทศวรรษ 2480 เปนตนมา แลวยงเปนเพราะสาระและเนอหาตวบทในสามกกเองทมความหลากหลายและใชงานไดตามแตเปาหมายของผเขยนทพยายามเขยนขนใหมเพอสนองความตองการของผอาน โดยเรมจากการเปนวรรณคดททาใหเปนไทยมากขนเพอความบนเทง และการเปนตาราพชยสงครามยคโบราณ รวมถงการเสยดสยวลอตวละครในสามกกกบนกการเมองไทยทนยมมาตงแตกอนทศวรรษ 2500 และการดดแปลงใหเปนไทย ททาใหสามกกเปนวรรณคดแปลจนเรองเดยวทไดพมพซาและผลตใหมอยางตอเนอง

ตอเมอหลงทศวรรษ 2500 สามกกจงเรมกลบไปสความเปนจน จากบรบทของสงคมและการเมองทการกดกนความเปนจนเรมผอนคลายลง และการนามาใชเปนพชยสงครามของทหารไทยทมความพยายามใหเปนรวมสมย จากนนเมอถงทศวรรษ 2530 เปนตนมา สามกกจงเรมการผลตใหมความรวมสมยมากขน โดยผลตเปนหนงสอฮาวททเปนหนงสอความรยอดนยมขายด (Popular) และพยายามสรางคานยมวาเปนความรทใชงานได และหลงจากวกฤตเศรษฐกจและการเมอง 2540 เปนตนมา การผลตสามกกใหมจงยงไปสความเปนระบบและการสรางรปแบบทชดเจนมความเปนรวมสมยทดนาเชอถอและอางองกบสถานการณจรงในสงคมไดรวมถงมความเปนวชาการทจรงจงมากกวาจะเปนหนงสอขายดยอดนยมทวไป แตกลายเปนเสมอนชดคมภรทควรประดบบาน ทสามารถใชเปน

25

คมภรดานการบรหารหรอศกษาพฤตกรรมของนกการเมองได นาไปสการผลตสามกกทแตกแยกแขนงออกไปตามแตความตองการของผเขยนทมงการตลาดในหลากหลายระดบ กลายเปนวตถดบทสามารถใชผลตไดหลายรปแบบตามแตความสามารถหรอสาขาวชาชพของผเขยน ไมวาจะเปน นกเขยน นกแปล นกประวตศาสตร นกการเมอง นายทหาร นกธรกจ แพทย ฯลฯความพลกแพลงยดหยนดงกลาว ทาใหสามกกไมไดสญหายหรอเสยความนยมในการผลตขนใหมในสงคมไทย

1.6 ขอบเขตการศกษา ในบรบททางเวลาวทยานพนธฉบบนเรมตนการศกษากลมหนงสอสามกกฉบบสาคญบางชดทเรมพมพในประเทศไทยตงแตฉบบแรกใน พ.ศ. 2408 บทบาทของผเขยนทเกยวของเพอใหทราบถงทมาของคานยมทคนไทยมตอสามกก และกระบวนการเปลยนแปลงในการผลตสามกกทไดสงผลในเวลาตอมาสาหรบชวงเวลาหลกทจะศกษานนคอ พ.ศ. 2480-2550เพราะเปนชวงทเรมตนการผลตสามกกขนใหม และมกระบวนการเปลยนแปลงไปจนกระทงการทาใหเปนสากล

ในดานหนงสอสามกกศกษาการผลตสามกกทผลตขนใหมทสาคญหลายฉบบ และนาเนอหาบางสวนในสามกกฉบบสาคญเหลานนมาเปนตววเคราะหกบความสมพนธของบรบททางสงคม การเมอง วฒนธรรม และการผลตใหเปนตาราพชยสงครามหนงสอฮาวท และการผลตใหมในรปแบบตางๆ ซงไดทาการสารวจการผลตและงานเขยนดานสามกกทงหมดทมในประเทศไทย จดทาเปนตารางภาคผนวกไวททายเลมวทยานพนธดวย

ในดานกลมผเขยน ศกษากลมนกเขยนและนกแปล ทมบทบาทในการผลตสามกกสาคญบางฉบบทไดรบความนยมสงและมการพมพซามากในแตละชวงเวลา รวมถงการผลตใหมของสามกกหลายฉบบทกลมนกเขยนสามกกไดมการกาหนดกลมเปาหมายของผอานเอาไวคอนขางชดเจนวามทศทางอยางไร

1.7 วธการศกษา การศกษาในวทยานพนธฉบบน มงศกษาและวเคราะหกระบวนการเปลยนแปลงในการผลตและการอานสามกกทมเปลยนแปลงไปในแตละชวงเวลา ภายใตบรบทของสงคม โดยอาศยการ

26

สารวจจากยอดพมพซา และรปแบบการผลตสามกกขนใหมทมเปาหมายแตกตางกนไป และวเคราะหจากเนอหาของสามกกทผลตขนใหมบางฉบบสาคญ

แหลงทมาของขอมล

1.ขอมลปฐมภม (Primary Data) สมภาษณกลมบคคลทเปนผผลตสามกกฉบบสาคญบางฉบบ ซงการสมภาษณนนเปนลกษณะทไมเปนทางการ แตเปดเผยได โดยผทไดสมภาษณไดแก กลมนกเขยนเรองสามกกและเรองจน บรรณาธการ เจาของสานกพมพบางแหงและจากการพมพใหมและยอดพมพซาในการศกษาถงความนยม กระบวนการเปลยนแปลงในการเขยนใหม และกลมผอาน รวมถงขอมลจากหนงสอพมพ บทสมภาษณ ทเก ยวของกบสภาพสงคมไทยทงดานการเมองและธรกจ เพอพจารณาวาไดสงอทธพลตอการผลตสามกกอยางไร

2.ขอมลทตยภม (Secondary Data)ศกษาบทความ งานวจย และงานศกษาทเกยวกบสามกกในแงมมตางๆทมในประเทศไทย รวมถงการสารวจหนงสอสามกกฉบบตางๆในประเทศไทย ท เพอใชประกอบการวเคราะหและตงขอสงเกตถงกระบวนการเปลยนแปลงการผลตสามกกขนใหมในแตละชวงเวลา และยอดพมพซาของสามกกฉบบสาคญหลายฉบบ

1.8 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.ทาใหเขาใจวา การผลตสามกกทไดรบอทธพลจากบรบทภาพรวมในสงคมไทยในชวง พ.ศ. 2480-2550 ไดมการเปลยนแปลงไปอยางไร การผลตสามกกในแตละชวงเวลาไดสะทอนภาพรวมทางสงคมไทยอยางไรบาง

2.ทาใหเขาใจการสรางททางพเศษของสามกกในสงคมไทยทอยนอกเหนอจากการเปนเพยงวรรณคดจนแปลไทยคลาสสก สการเปนตวแทนของภมปญญาจนและมความเปนรวมสมยไดอยางไร

3.ทาใหเขาใจกระบวนการผลตสามกกในทศนะและความคดของกลมนกเขยน นกแปล บรรณาธการ วาไดทาใหสามกกมาสการเปนรวมสมยไดอยางไร นาจะนาเปนตนแบบสาหรบการตอยออดและประยกตกบการผลตวรรณคดคลาสสกของไทยชดอนขนใหม ใหสามารถตอบสนองความสนใจของผคนทวไปได

27

1.9 โครงสรางวทยานพนธ โครงสรางของวทยานพนธฉบบน จดแบงตามชวงเวลาทางประวตศาสตรของการผลตสามกกกบบรบททางสงคม โดยจดแบงชวงเวลาจากการศกษาและวเคราะหการผลตและความนยมของสามกกในภาพรวม และการเปนวตถดบ เครองมอ และใชสะทอนสภาพการเมองและสงคม โดยแบงไดทงหมด7บท ไดแก

บทท 1 บทน า กลาวถงสภาพปญหาและทมาของความสาคญในการศกษาสามกกและงานศกษาทเกยวของกบสามกกในบรบทดานตางๆ รวมถง วตถประสงค ขอบเขต สมมตฐาน วธการศกษา และโครงสรางของวทยานพนธ

บทท 2 ทมาของสามกกในสงคมไทย สารวจทมาของสามกกในประเทศไทย โดยเฉพาะการดดแปลงจากวรรณคดจนใหเปนไทย ซงเปนจดเรมตนของการแปลสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ในสมยตนรตนโกสนทรซงมความเกยวของกบบรบททางสงคมการเมองและวฒนธรรมในสมยนน

บทท 3 การผลตสามกกใหเปนวรรณกรรมยอดนยมและเสยดสการเมองพ.ศ.2480-2500 สารวจการผลตใหมของสามกกกอนหนาทศวรรษ 2500 ซงสามกกมสถานะเปนวรรณคดจนแปลไทยคลาสสกทอานกนในชนชนสง(Classical Literature)แลวเรมการเปลยนแปลงไปสการเปนวรรณกรรมยอดนยม (Popular Literature) แพรหลายไปสผอานทวไปอยางไรโดยมงสารวจสามกกสองฉบบสาคญทไดรบความนยมมากคอ “สามกกฉบบวณพก” ของยาขอบ และสามกกฉบบนายทน ของ คกฤทธ ปราโมช ซงเปนตนแบบของการผลตสามกกขนใหมใหเขาถงผอานทวไปไดภายใตบรบททางสงคมและการเมองทความเปนจนในไทยถกฮบกลน กดกน และตอตานอยางรนแรงในเวลานน

บทท 4 การเปนต าราพชยสงคราม ยทธศาสตรของทหารไทย พ.ศ.2500-2530 สารวจความเปนมาในการหาความรและยทธศาสตรของสามกกในยคการปกครองของทหาร เปนการทาใหสามกกและตาราจนอนๆ อาทเชน ตาราพชยสงครามซนว ไดกลายเปนสวนหนงในตาราพชยสงครามของทหารไทยทใชงานไดอยางจรงจง ในบรบททางการเมองของยคสมยทรฐบาลและทหารไทยตองใชยทธศาสตรทนอกเหนอจากการใชกาลงทหารเพอปราบรามคอมมวนสตและฝายซาย และความสมพนธระหวางรฐบาลไทยและจนทเรมฟนคนกลบมา

บทท 5 สามกกประเภทคมอ (How-To) ความรส าเรจรป พ.ศ.2530-2540 สารวจความเปนมาของหนงสอสามกกประเภทคมอ (How-To) ในชวงตนของทศวรรษ 2530 สงคมเมองใน

28

กรงเทพกเรมรบเอากระแสนยมภมปญญาจนและตะวนออกทเขามามากขนพรอมกบการเปดประเทศและการตดตอคาขายของจนในบทนจะสารวจกลมนกเขยนสามกกทสาคญเชน ทองแถม นาถจานง และ บญศกด แสงระว ซงเปนนกเขยนกลมรกๆทพยายามนาสามกกและภมปญญาจนมาใชเปนวตถดบในการผลตหนงสอประเภทคมอหรอฮาวท (How-To) แลวทาใหกลายเปนหนงสอขายด ภายใตกระบวนการทนาความรในสามกกมาทาใหมความรวมสมยและเปนความรสาเรจรป รวมถงเปนจดเรมตนของการสรางคานยมใหมใหสามกกวา “หากยงไมไดอานสามกก อยาพงคดการใหญ”

บทท 6 ประยกตสามกกใหรวมสมย หลงภาวะวกฤตเศรษฐกจและคอรปชนทางการเมอง พ.ศ. 2540-2550 ในบทนจะสารวจและอธบายทมาของการเขยนสามกกเชงประยกตใหมความเปน “รวมสมย”(Contemporary)โดยประยกตเอาความรและคณลกษณะของตวละครสาคญในสามกกมาใชกบชวตประจาวนของผคนใหมากขนเปนการผลตสามกกภายใตบรบทของสงคมในชวงเวลาทกาลงเผชญกบภาวะวกฤตเศรษฐกจตมยากงและคอรปชนทางการเมองในชวงพ.ศ.2540 โดยยกตวอยางกรณศกษาจากสามกกฉบบสาคญบางฉบบทไดรบอทธลโดยตรงจากวกฤตเศรษฐกจน ไดแก “สามกกฉบบสมบรณพรอมคาวจารณ” กบ “สามกกฉบบนกบรหาร” และ “สามกกฉบบคนขายชาต” เปนการผลตใหมทไดนาสามกกมาอธบายโดยเชอมโยงกบบรบทของสถานการณในสงคมทมความเปนรวมสมยทใกลกบการใชชวตประจาวนของผคนมากขนไมวาจะในดานของการทางาน หลกการบรหาร รวมถงการตแผอบายของนกการเมองไทยอยางละเอยดจรงจงเพอใหผคนรเทาทนนกการเมองแลวยงใหความสาคญกบการวจารณถงภาวะผนาในยามวกฤตอกดวยวาการจะนาพาผคนไปประสบความสาเรจหรอลมเหลวนนมคณลกษณะอยางไรบาง

บทท 7 บทสรป สรปประเดนสาคญของวทยานพนธ และขอเสนอแนะเพมเตมเกยวกบเพอการศกษาตอยอดในประเดนของการผลตวรรณคดไทยขนใหมใหมความเปนรวมสมยหรอเพอใหกลายเปนวรรณกรรมยอดนยมและหนงสอขายดได โดยตงใจจะใหสามกกเปนกรณศกษาทสาคญสาหรบการศกษาตอไป

29

บทท 2

ทมาของสามกกในสงคมไทย

กอนทจะกลาวถงการผลตและการอานสามกกในสงคมไทย จาตองยอนกลบไปถงภมหลงทมาของสามกกวา เดนทางเขามาในประเทศไทยไดอยางไร แลวเหตใดจงกลายเปนหวหอกของวรรณกรรมจนทไดรบความนยมมาตงแตสมยรตนโกสนทรตอนตน กอนทจะมการชาระแลวกลายเปนวรรณคดจนแปลไทยทมสอดแทรกความเปนไทยเขาไปไดอยางมาก

2.1 ทมาของสามกกจากตนฉบบภาษาจน

สามกกฉบบภาษาจนซงถอวาเปนตนฉบบในการแปลของสามกกฉบบภาษาไทยท

ปรากฏในประเทศไทยทกฉบบนน มคานยามซงเหมาะสมโดยสมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ ซงไดทรงกลาวถงไววา

“หนงสอสามกกไมใชพงศาวดารสามญ จนเรยกวา “สามกกจ” แปลวา จดหมายเหตสามกก เปนหนงสอซงนกปราชญจนคนหนงเลอกเอาเรองในพงศาวดารตอนหนงมาแตงขน โดยประสงคจะใหเปนต าราส าหรบศกษาอบายทางการเมอง การสงคราม ซงแตงไดดยง จงเปนหนงสอเรองหนงซ งไดรบการนบถอกนทวไปในประเทศจน และตลอดไปจนถงประเทศอนๆ”36

ตอมา หลอกวนจง ซงเปนผทประพนธนยายสามกก เขาไดนาเรองราวทบนทกไวในจากสามกกจหรอจดหมายเหตสามกกของเฉนโซว เอามาเรยบเรยงและดดแปลงเพมเตมเรองราวเพอใหมสสนและมความบนเทงมากขน กระทงกลายเปนวรรณกรรมชนเยยมในสมยราชวงศหมงทาใหผลงานสามกกฉบบนมชอวา “สามกกฉบบเจยชง” หรอ “สามกกจทงซกเอยนหง”“Sanguo Tongsok Yanyi”(นทานองพงศาวดารสามกก) ตอมาจงไดกลายเปนยอดวรรณกรรมทไดรบความนยมและแพรหลายออกไปทวโลก เปนผลมาจากสามกกฉบบของหลอกวนจงนเอง ซงเดมทแลว คนไทยทวไป

36 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, อางแลว, 8.

30

มกเขาใจกนวาสามกกฉบบแปลไทยทมอยแพรหลายทวไปนน ไดใชสามกกฉบบของหลอกวนจงมาเปนตนฉบบในการแปลเปนภาษาไทย ซงไดกลายเปนสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) แตงานศกษาของ ถาวร สกขโกศล และงานศกษาของ มาลน ดลกวณช ซงไดศกษาคนควาในเรอง “เปรยบเทยบสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) กบ ตนฉบบของจน” จากงานศกษาทงสองชนน ไดชวยยนยนวาความจรงแลวสามกกฉบบของหลอกวนจงไมใชตนฉบบทใชในการแปลและถายทอดเปนสามกกฉบบภาษาไทยโดยตรงอยางทคนทวไปเขาใจกน และกยงเขาใจกนผดเรอยมาแลวชใหเหนวา สามกกตนฉบบภาษาจนทเจาพระยาพระคลง (หน) นามาใชเปนตนฉบบในการแปลและดดแปลงขนใหมดวยสานวนภาษาไทยนน ซงแทจรงแลวกคอสามกกฉบบทแตงโดยสองพอลกเหมาหลนและเหมาจงกง โดยแตงขนในสมยราชวงศชงสามกกฉบบนมชอเรยกวา “สามกกจเอยนหง” หรอเรยกวา “สามกกเอยนหง”(ซานกวอเอยนหง / Sanguo Yanyi)แลวเปนรจกกนในชอภาษาองกฤษคอ “The Romance of the Three Kingdoms”37

สามกกฉบบนเกดขนจากสองพอลกเหมาหลนเหมาจงกงไดนาเอานยายสามกกของหลอกวนจงมาดดแปลงเสรมเตมเนอหาและจดแบงตอนเสยใหม มความเปนวรรณกรรมทสมบรณ เพราะไดขดเสนแบงตวละครฝายดและฝายรายอยางชดเจน มการสรางบคลกตวละครใหสลกเสลาเกนจรง แตขณะเดยวกนทาใหเกดเอกลกษณโดดเดนกลายเปนทจดจาของผอานได แลวยงมการเขยนแทรกบทวจารณโดยใชชอนามปากา กมเสยถาง ประกอบอยตลอดทงเรอง สามกกฉบบนไดกลายเปนตนแบบในการแปลเปนภาษาไทยใหกบสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน)ในเวลาตอมา แลวแมจะเปนการดดแปลงเสรมแตงจากนยายสามกกฉบบของหลอกวนจงไปไมนอย แตแกนของเรองราวและใจความหลกของเรองสามกกกยงคงอยอยางครบถวน นทานสามกกฉบบของเหมาหลนและเหมาจงกงจงกลายเปนตนแบบของสามกกฉบบทแปลเปนภาษาไทยและภาษาอนเชนภาษาองกฤษ แลวแพรหลายเปนทรจกไปทวโลกจนถงทกวนน ดงนนจงกลาวสรปวา ความเปนสามกกไดผานกระบวนการดดแปลงเพอใหเขาถงผอานทวไปมาตงแตฉบบภาษาจนแลวนนเอง38

37 สมบต จนทรวงศ , ความหมายทางการเมองของสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน),

(กรงเทพฯ: มตชน, 2538), 19. โปรดดทการอางองจากงานของ ถาวร และ มาลน ซงการศกษาเรองสามกกหลงจากนไปกไดอางองในลกษณะนเชนเดยวกนทงหมด นบวาเปนงานศกษาการแปลสามกกทสาคญมากเปนอนดบแรกๆ

38 เรองเดยวกน

31

2.2 จดเรมตนของการแปลและเผยแพรสามกกในประเทศไทย สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ ทรงบนทกถงประวตการแปลสามกกเปนภาษา

ตางๆไวในในตานานหนงสอสามกก ซงเปนหนงสอทเขยนขนเพอใชประกอบสาหรบหนงสอสามกกซงรวบรวมไวจนถงพ.ศ. 2470 ดงน39

ภาษาทแปล ปทแปล (พ.ศ.)

ภาษาญปน ตพมพ พ.ศ. 2235

ภาษาไทย แปลครงแรก พ.ศ. 2345 และตพมพครงแรก พ.ศ. 2408

ภาษาสเปน ตพมพ พ.ศ. 2373

ภาษาฝรงเศส ตพมพ พ.ศ. 2388

ภาษาเกาหล ตพมพ พ.ศ. 2402

ภาษาญวน ตพมพ พ.ศ. 2452

ภาษาองกฤษ ตพมพ พ.ศ. 246940

ภาษาเขมร ไมทราบปทแปลแนชด41

ภาษามลาย ไมทราบปแนชด แตพมพทสงคโปร

ภาษาละตน ไมทราบปแนชด42

39 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, อางแลว, 28. 40 กอนหนานมการตพมพเปนภาษาองกฤษบางแลว แตฉบบทพมพใน พ.ศ.2469 เปนการ

พมพตลอดทงเรอง แปลโดย บรเวท เทยเลอร (Briwett Taylor) 41 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, อางแลว, 28เชอวาแปลอกทอดจากฉบบภาษาไทย

42 เรองเดยวกน, เชอวามตนฉบบอยท Royal Asiatic Society โดยมบาทหลวงในศาสนาครสตโรมนคาทอลกผหนง ซงมตาแหนงเปนบชอปอยในประเทศจนไดเปนผแปลครงแรก

32

การแปลสามกกเปนครงแรกในประเทศไทยเชอวาเกดขนกอนพ.ศ. 2348 หรอในสมยของ พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช องครชกาลท 1 พระองคไดทรงรบสงใหเจาพระยาพระคลง (หน) เปนผอานวยการแปลเปนหนงสอ 95 เลม สมดไทย จากนนไดรบการตพมพครงแรกในสมยรชกาลท 4ทโรงพมพหมอบรดเลยในพ.ศ. 2408 เปนสมด 4 เลม จากนนใน พ.ศ. 2457 คณะกรรมการวรรณคดสโมสร ซงรชกาลท 6 ทรงตงขนสาหรบพจารณาหนงสอไทยทแตงดควรยกยอง ไดมมตยกยองใหเรองสามกก ฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) เปนยอดความเรยงเรองนทาน และสมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพไดยกยองวาสามกกเปนหนงสอทแตงดทงตวเรองและสานวนทแปลเปนภาษาไทย บางสวนของสามกกไดกลายเปนตาราภาษาเรยนไทยในชนเรยนเรอยมา43

สาหรบจดเรมตนของการเผยแพรสามกกในประเทศไทยนน ตองยอนกลบไปกลาวถงความนยมของสามกกในจนและโพนทะเล ซงเปนทรจกอยางแพรหลายในฐานะทเปนตวแทนของการขบเคลอนทางวฒนธรรม วรรณกรรม และภมปญญาจนใหออกไปสเอเชยและไปทวโลก

วรรณกรรมสามกกไดเรมพมพเผยแพรในประเทศจนตงแตสมยตนราชวงศหมงในชวงศตวรรษท 14 วรรณกรรมสามกกฉบบแรกนน เปนผลงานประพนธของหลอกวนจง ตอมากไดรบการยกยองใหกลายเปน 1 ใน 4 วรรณกรรมชนเอกของจน แลวความนยมกเรมแพรกระจายออกไปสประเทศตางๆในภมภาคเอเชยตะวนออกและเอเชยอาคเนย โดยผานการอพยพของชาวจนโพนทะเล ซงมสวนสาคญในการนาเรองสามกกเขาไปเผยแพรดวย ทงในรปแบบของวรรณกรรมและวฒนธรรมทมตวละครชอดงในสามกกเปนสญลกษณ อาทเชน กวนอ ทไดรบความเคารพบชาของคนจนโพนทะเล มสวนอยางมากในการทาใหสามกกไดรบการเชดชและเปนทจดจาของคนจน และแพรหลายไปทว สาหรบประเทศจนในปจจบน สามกกไดมการนามาประยกตและผลตขนใหมในฐานะสนคา กลายเปนหนงสอขายด มากกวาจะเปนวรรณกรรมคลาสสกจนเทานน 44

อยางไรกตาม สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพฯไดอธบายวาการเผยแพรความนยมของสามกกในสงคมไทยชวงตนสมยรตนโกสนทรนน นอกจากหวงใหเปนวรรณกรรมเพอความบนเทง

43 สมบต จนทรวงศ, อางแลว, 4. 44 Rafe de Crespigny, The Three Kingdoms and Western Jin: A History of China

in the Third Century AD, (Canberra: Faculty of Asian Studies, Australian National University, 1990), 12-15. อางถงใน เครก เจ เรยโนลดส, อางแลว, 288 เครกอางวานเปนงานศกษาดานนทมหลกฐานและความนาเชอถอมากทสด ในทศนะของผเขยนวทยานพนธเองกมความเหนในทานองเดยวกน

33

แลวยงมเปาหมายสาคญคอ ใหเปนตาราพชยสงครามทางการทหารและการปกครองสาหรบชนชนนาอกดวย ดงนนสามกกจงเปนหนงสอทอานในชนชนปกครองเปนหลกและไดรบความนยมแพรหลายมากจนทาใหเรองสามกกมการคดลอกเกบไวในบรรดาเจานายและชนชนปกครองอยไมนอย45

แลวตอมาหมอบรดเลยกไดกอตงโรงพมพของตนเองขน ในระยะแรกนน เขาตองการคนหาตนฉบบสาหรบมาพมพขายกอนแลววธทงายและมโอกาสขายดทสดในระยะแรก กคอการเลอกพมพนยายพงศาวดารจนทมแปลไทยอยกอนแลว นามาพมพออกขายเปนจานวนมากเพราะเขาเหนวา นเปนเรองทคนไทยทวไปนยมอาน ซงหนงสอเลมแรกกคอเรองสามกกนเอง ซงทาใหมขอมลทแสดงวาสามกกไดรบความนยมมากในคนอานทมฐานหรอชนชนเจานายมานาน เนองจากในระยะแรกของการตามหาตนฉบบสามกกมาพมพนน หมอบรดเลยไดขอตนฉบบทมการคดลอกเกบไวของเจานายพระองคตางๆแลวมารวบรวมเพอพมพจาหนาย แตการพมพครงแรกนนขายไมไดเทาไรนกเพราะมราคาสงมาก ดงนนรชกาลท 4จงทรงชวยซอไวให 50 ชด แลวพระราชทานใหแกบรรดาราชโอรสและราชธดา แสดงใหเหนความใสใจตอการอานสามกกของชนชนสงหรอเชอพระวงศไทยมาตงแตโบราณ ซงสวนหนงเพราะคนไทยเองกชนชอบสามกกอยแลว ไมเพยงแตชนชนสงทเคยอานมากอนเทานน ชนชนลางกยงรจกเรองสามกกผานทางงวดวยเชนกน ดงนนเมอมหนงสอสามกกพมพขายกทาใหผ อานเพมมากขน สงผลใหมผพมพหนงสอขายมากขนไปดวย46

หลงจากนนเรองจนแปลไทยกกลายเปนทนยมมาก ซงสวนหนงกอาจกลาวไดวา เพราะคนไทยในเวลานนทรภาษาองกฤษหรอไดอานหนงสอและนยายตะวนตกไดกยงมนอย อกทงคนไทยสวนหนงโดยเฉพาะพวกเจานายกยงมความตดใจและสนกกบนยายพงศาวดารจน รวมถงความเชอทวาสามกกเปนตาราพชยสงครามยคโบราณทควรไดอานศกษาดวย

2.3 การแปลและดดแปลงสามกกใหมความเปนไทย

หากจะสบสาวยอนไปวาสามกกเขาสเมองไทยตงแตเมอใดนน คงเรมตงแตเมอจนเขามา

ตดตอคาขายกบไทยตงแตสมยสโขทยและอยธยา ซงโดยธรรมชาตของคนจนเมอมการเขาไปตดตอคาขายกบประเทศใด กมกนาเอาวฒนธรรมของตนเองเขาไปเผยแพรดวย ซงประวตการแปลสามกก

45 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพฯ, ตานานหนงสอสามกก, (กรงเทพฯ: บรรณาคาร,

2506), 20. 46 เรองเดยวกน, 47-48.

34

เปนภาษาไทยนนไมปรากฏไวในจดหมายเหต มเพยงคาบอกเลาวา สมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช องครชกาลท 1 ปฐมกษตรยแหงราชวงศจกร ทรงมรบสงใหแปลหนงสอพงศาวดารจนเปนภาษาไทย 2 เรอง นนคอ “สามกกและไซฮน”โดยทรงโปรดเกลาให กรมพระราชวงหลง เจาฟาทองอน กรมหลวงอนรกษเทเวศร เปนผอานวยการแปลเรองไซฮน และใหเจาพระยาพระคลง (หน) เปนผอานวยการแปลเรองสามกก ตอมา สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ จงเปนคนไทยคนแรกทเรมการคนควาทมาของเรองสามกกแลวเขยนทงหมดไวในหนงสอชอ “ตานานหนงสอสามกก”ซงนบวาเปนหนงสอประเภทเลาเรองทมาและคมอประกอบการอานสามกกเลมแรกในเมองไทยดวยโดยไดสนนษฐานวาการแปลสามกกฉบบภาษาไทยเรมขนกอน พ.ศ. 2348 เพราะเจาพระยาพระคลง (หน) ไดเสยชวตลงในปนน เมอแปลแลวเสรจจงรวมเปนหนงสอ 95 เลมสมดไทย47

มความเชอกนวา ตองการใหใชเรองสามกกเปนตาราพชยสงครามสาหรบการทหารและการปกครองสาหรบขนนางและขาราชการในสมยนน ดงคานาตอนหนงของกรมศลปากร ซงอางถงการทาศกระหวางไทยและพมาทมการใชพชยสงครามในสามกกทคลายคลงกนอย โดยเฉพาะกลยทธ เปดเมองวาง ซงเปนแผนกลยทธทโดงดงมากในเรองสามกก ดงความวา

“เคยเลาฟงกนมาวา ทานผใหญแตกอนนยมอานสามกก ยงทานผมหนาทเกยวของการรบทพจบศกดวยแลว ถอกนวาเปนหนงสอสาคญเรองหนงทจะตองอานและรไว เพราะนบถอกนวาเปนเรองทใหความรและแงคดในกลยทธและยทธวธตางๆ ดเหมอนตอนทอานกนสนกสนานมากกเหนจะเปนตอนทสมาอและขงเบงซอนกลศกกน ทจากนไดมากกคอตอนหนงทขงเบงถอยทพไมทนจงใชกลอบายเปดประตเมองแลวแตงตวขนไปดดกระจบปอยกบเดก 2 คน บนหอรบ ทาทลวงสมาอใหถอยทพ ตรงนรสกวาคลายกบคราวเจาพระยาจกรและเจาพระยาสรสห ไดลวงอะแซหวนกเมอครงตงรกษาเมองพษณโลกในปลายพ.ศ.2318 สมยกรงธนบร ดวยเหนเหลอกาลงทจะรกษาเมองไว คดจะถอยทพจากพษณโลก จงใหเอาปพาทยขนไปตตามปอม ลวงใหขาศกเขาใจวาคดจะตอสอยในเมองนานวน แตแลวกทงปอมตฝาหนออกไป กลยทธแบบน ถาเจาพระยาจกรและเจาพระยาสรสหไมเคยทราบเคาเรองสามกกตอนขงเบงลวงสมาอมากอน กตองหมายความวา ทานแมทพทง 3 คน บงเอญมามความคดตรงกนเขาอยางนาประหลาด

47 สนนท จนทรวเมลอง, การศกษาสามกกสามแนวทาง ,สามกกฉบบภาษาไทย ประวตการ

แปลและพมพ, (กรงเทพฯ: ตนออแกรมม, 2539), 30.

35

(เปรยบเทยบวา เจาพระยาจกรและเจาพระยาสรสหกคอขงเบง สวนอะแซหวนกกคอสมาอ)”48

เกยวกบการพมพสามกกเพอเผยแพรออกไปนน ในชวงเวลานนยงไมไดมการนาเทคโนโลยการพมพแบบตะวนตกมาใช การแปลสามกกจงเปนการคดลอกดวยมอและใหทาไวหลายสานวนเพอนาไปใชศกษาในวงตอ เมอเรองสามกกเรมเปนทนยมในบรรดาเจานายแลว กมกใหมการคดลอกไวเพอเกบไวอานเพราะเจานายหลายคนเหนวาเนอหาเปนประโยชนในดานการเมอง การปกครอง และการทหาร ในขอนสมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ ไดพจารณาจากบทละครนอกเรอง คาว ซงพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย รชกาลท 2 ทรงพระราชนพนธไวบทหนงดงตอไปน

“เมอนน ไวยทตหนหนมาทนตรก

อวดรอวดหลกฮกฮก ขาเคยพบรบศกมาหลายยก

จะเขาออกยอกยอนผอนปรน เลหกลเรานอยาวตก

ทงพชยสงครามสามกก ไดเรยนไวในอกสารพด

ยายกลบไปทลพระเจาปา วาเรารบอาสาไมของขด

คาวนนคอยกนเปนวนนด จะเขาไปจบมดเอาตวมา”49

เมอพจารณาแลวแสดงวาสามกกเปนเรองทไดรบความนยมแพรหลายในหมชนชนสงมาแตนานและแนวความคดทวาการศกษาสามกกเปนการเพมพนความรทจาเปนตอการทาสงคราม การเมอง การปกครอง กเหนจะเปนจรง ขอสนนษฐานทวามการแปลสามกกเปนภาษาไทยตงแตสมยรชกาลท 1 กนาจะถกตอง เพราะไมเชนนนรชกาลท 2 กคงมไดทรงอางองไวในบทละครเชนนไดแน และเหตผลสาคญคอ เจาพระยาพระคลง (หน) ไดถงแกอสญกรรมในพ.ศ.2348 จงเปนไปไมไดแนนอนวาจะแปลหลงจากนน แตสดทายแลวกยงไมอาจระบปทเรมแปลไดแนชด50

48 กรมศลปากร, “คานา” สามกก (พระนคร: ศลปบรรณาคาร, 2515), ซ-ฌ 49 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, อางแลว, 30. เนนโดยผเขยน 50 สมบต จนทรวงศ, อางแลว, 2.

36

นธ เอยวศรวงศ ไดอธบายในประเดนนวาสงทนาสนใจเกยวกบสามกกและนยายแปลจนกคอ เรองของความนยมทเกดขนกบนยายแปลจน โดยเฉพาะในหมชนชนสงของไทย โดยหลกฐานของความนยมกคอการแปลเรองสามกกและไซฮนในเวลาไลเลยกน แลวกเปนหนงสอนยายหรอสงนาเขาจากจนซงไดประสบความสาเรจเปนทนยมอยางมาก หากเรามาเปรยบเทยบกบวรรณกรรมหรอนยายทไดนาเขามาจากประเทศอนๆ ตวอยางสาคญเชนเพชรพระมงกฎของอนเดยซงกพบวาไดประสบความลมเหลวไมเปนทนยมในหมคนอานเลยนนจงทาใหเจาพระยาพระคลง (หน) ตองเสยโอกาสในการนาเขานยายจากชนชาตอนๆทมความแตกตางไปจากวรรณกรรมไทยไปโดยปรยายดวย แตสถานการณของสามกกนนกลบเปนตรงกนขามอยางสนเชงแลวผลจากความสาเรจของสามกกและไซฮน กยงไดเปนการชวยกรยทางใหเจาพระยาพระคลง (หน) และบคคลอนๆทมสวนเกยวของในการคาขายหรอตดตอกบประเทศจน ไดชวยกนนานยายหรอพงศาวดารจนเขามาแปลเปนภาษาไทยไดอกเปนจานวนมาก ซงในสวนนเราสามารถยนยนไดจากรายชอของนยายหรอพงศาวดารจนทถกแปลเปนไทยในสมยรชกาลท 3 ซงนบวามจานวนมากกวางานจากประเทศอนอยางเหนไดชด51

ดงนน สามกกจงเรมกลายเปนวตถดบของหนงสอไทยมาตงแตสมยตนยครตนโกสนทรแลว แลวยงไปสบทละครดวย สามกกจงเปนเครองมอเพอความบนเทงได นอกเหนอไปจากสถานะทเคยใชเปนตาราพชยสงครามทางทหารและในปกครองสาหรบเชอพระวงศเทานน

หลงจากนน สามกกแปลไทยฉบบมาตรฐานตลอดทงเรองฉบบแรก ซงมเจาพระยาพระคลง (หน) เปนผอานวยการแปลนน กไดมการรวบรวมสมดไทยเรองสามกกทงหลายเพอใหตพมพตลอดครบทงเรองเปนครงแรกทโรงพมพหมอบรดเลย52 ซงตรงกบในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว องครชกาลท 4ใน พ.ศ.2408 ดงนนจงเรยกสามกกฉบบนวา สามกกเจาพระยาพระคลง (หน) ฉบบโรงพมพหมอบรดเลย เปนสามกกฉบบแปลไทยฉบบแรกทมการพมพและเผยแพรออกไปในสงคมไทยโดยทวไป ไมไดจากดวงแคในชนชนสงเทานน อยางไรกตาม กอนหนาทจะพมพสามกกออกจาหนาย บรรดาผมศกดฐานะมกนยมเกบสะสมคดลอกหนงสอสมดไทยสามกกไวในหองสมดของตนเอง ดวยเหตนจงมตนฉบบหลายชด ดงปรากฏในหอพระสมดวชระญาณ ซงมทงฉบบทเขยนดวยเสนหรดาน เสนฝนและเสนดนสอ ตอมาเมอหมอบรดเลย ไดมการตงโรงพมพทปากคลองบางใหญเพอพมพหนงสอขาย กไดตนฉบบเรองสามกกมา 2 ฉบบ และยมจากสมเดจเจาพระยาบรมมหาศรสรยวงศ แลวมาทาการสอบกนกอนลงมอพมพ ทงฉบบ 4 เลม ซงรชกาลท 4ทรงรบชวยซอ

51 นธ เอยวศรวงศ, ปากไกและใบเรอ รวมความเรยงวาดวยวรรณกรรมและประวตศาสตร

ตนรตนโกสนทร พมพครงท 4, (นนทบร: ฟาเดยวกน, 2555), 63-64. 52 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, อางแลว, 48.

37

จากหมอบรดเลยราว 50 ฉบบ แลวพระราชทานใหพระราชโอรสและพระราชธดาละฉบบทวกน ทเหลอนนกจะพระราชทานแกผอนทวไป สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพทรงไดรบพระราชทานมา 1 ฉบบในชวงทเพงเรมอานหนงสอไดและกทรงชนชอบเรองสามกกมาก โดยใหเหตผลวาเพราะเปนหนงสอทอานแลวสนก การสบคนนจงนาจะสนนษฐานถงความชนชอบทมตอสามกกเจาพระยาพระคลง (หน)ของสมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพฯไดวามมากทเดยว และคงเปนเหตผลสาคญซงภายหลงทรงนาสามกกมาชาระใหมอกดวย53

โชต แพรพนธ (ยาขอบ)ไดอธบายวา สามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) มความคลาดเคลอนในการแปลจากตนฉบบภาษาจน โดยอางองจากผสนใจศกษาเรองสามกกจากตางประเทศในโลกตะวนตกตวอยางอางองสาคญเชน บรเวทต เทยเลอร (Briwett Taylor)เปนผหนงททาการแปลสามกกเปนภาษาองกฤษแลวเปนฉบบทมชอเสยงมากทสดฉบบหนงในโลกนนกไดทาการวจารณสามกกฉบบแปลภาษาไทยไวอยางนาสนใจวา ฉบบแปลภาษาไทยมความขาดตกบกพรองไมครบตามตนฉบบเดมในภาษาจน โวหารทใชกแปลกๆ เชนในภาษาจนเดมอธบายวาเปนหนาหนาวหมะตก แตในฉบบภาษาไทยวาเปนหนาแลง เปนตนดวยเหตน จงทาใหความหมายทตองการสอออกมาแทจรงในเรองนนไดผดเพยนไป เนองจากคาความหมายของหนาหนาวหมะตกกบหนาแลงนนเปนตรงกนขามเลย54

จากประเดนเหลานแมวายาขอบจะเปนนกเขยนนยายทมความสามารถในเชงวรรณศลปและการเขยนเรองราวแบบนกเลานทานททาใหเรองอานงายและขายไดในวงกวางโดยเฉพาะประชาชนทวไป แตการทเขาเปนคนแรกทจดประกายเรองความคลาดเคลอนในการแปลขนมาเชนน กแสดงใหเหนวา ไดเกดความพยายามทจะเขยนสามกกในแงมมอนนอกเหนอจากเร องราวในเชงวรรณกรรมขนดวยเชนกน อาจจะนบวาเปนความพยายามแรกของนกเขยนในประเทศไทยซง มสถานะเปนเพยงสามญชน ไมไดเปนเชอพระวงศหรอชนชนสง ไดหาทางหยบจบสามกกมาใชเปนวตถดบเพอเขยนในแงมมตางๆนอกเหนอจากเนอหาในวรรณกรรมเปนครงแรก

สมบต จนทรวงศ ไดอธบายประเดนของการแปลทมความคลาดเคลอนนวา เปนเพราะมสาเหตสาคญมาจากการดดแปลงเนอหาในเรองสามกกอยางจงใจ จงไมไดเกดจากการแปลทผดพลาดเสมอไปเทานนสมบต ไดอธบายในประเดนนโดยพยายามโยงกบประเดนเรองการเมองวาเดม

53 เรองเดยวกน 54 ยาขอบ (โชต แพรพนธ), สามกก ฉบบวณพก ตอน จวยผถมนาลายรดฟา รวมพมพในสาม

กกฉบบวณพก พมพครงท 15, (กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2545), 18.

38

ทแลวสามกกเปนวรรณกรรมจนซงรชกาลท 1 ไดทรงรบสงใหมการแปลดวยสาเหตสาคญคอเพราะทรงเหนวา “เปนเรองด” จงทรงตองการใชเปนตาราพชยสงครามทางทหารและการปกครอง ทงยงแฝงนยยะทางดานการปลกฝงคานยมในเรองความจงรกภกด และความกลาหาญ เอาไวในเรอง ดงนนสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) จงถกแปลโดยเนนหนกทเรองของการทหาร การปกครอง และซอนนยยะทางการเมองไวดวยดงนน สามกกฉบบแปลไทยจงไดเกดขนในฐานะเปนวรรณคดหรอหนงสอคบานเมองและเพอรบใชการเมองโดยเฉพาะ55

เมอพจารณาจากงานของสมบต จงแสดงวาสามกกโดยไมไดจากดตวเองไวอยในสถานะของตาราพชยยทธทางการทหารและการปกครองเทานน แตเปนการดดแปลงดวยบรบททางการเมองโดยเฉพาะในเวลานนเปนยคสมยทเพงจะมการผลดแผนดน มการเปลยนแปลงจากราชบลลงกของพระเจาตากสนมาสราชวงศจกรของรชกาลท 1ซงกมความสอดคลองกบเรองราวของการผลดเปลยนราชวงศในเรองสามกกดวยเชนกน นอกจากน ยงมเรองสาคญทเกยวของกบวธการเลอกใชสานวนภาษาจนในการแปลสามกกฉบบเปนภาษาไทย นนกคอการเลอกใชภาษาจนสานวนฮกเกยนเปนหลกในการแปลทงหมด เพราะคณะคนจนทรวมเปนบรรณาธการในการแปลครงแรกตงแตสมยรชกาลท 1 นน เปนคนจนฮกเกยน56 ทาใหอทธพลของการแปลชอตวละครและสถานทดวยสานวนของคนจนฮกเกยนในสามกกฉบบนยงไดสงผลอยางมากตอสามกกทไดแปลเปนภาษาไทยทงหมดภายหลงจากนน แตทสาคญทสดคอ มนไดสงผลกระทบตอการรบรของคนไทยทวไป ซงทาใหคนไทยรจกชอตวละครและชอสถานทสาคญในเรองสามกกดวยชอทอานเปนแบบสานวนจนฮกเกยนเปนหลก

สาหรบตวอยางของสานวนการเรยกชอตวละครและสถานทซงใชสานวนทแตกตางกนจงพอจะแสดงใหเหนตวอยางสาคญไดดงน

ราชอาณาเขตของพระเจาโจโฉและโจผ คนไทยสวนใหญจะรจกตามสานวนจนฮกเกยนเรยกวา วยกก แตในสานวนจนกลาง (ตามระบบ พนอน) จะเรยกวา เวยกว สวนจนแตจวเรยก งยกก จนกวางตงเรยก งายโกะ และจนไหหลาเรยก หงยกก

ราชอาณาเขตของพระเจาเลาป คนไทยสวนใหญจะรจกตามสานวนจนฮกเกยนเรยกวา จกกก สวนสานวนจนกลางเรยก สกว จนแตจวเรยก จวกกก จนกวางตงเรยก ซกโกะ และจนไหหลาเรยก ตกกก

55 สมบต จนทรวงศ, บทพจารณวาดวยวรรณกรรมการเมองและประวตศาสตร, สามกก

ความหมายทางการเมอง พมพครงท 3,(กรงเทพฯ: โครงการจดพมพคบไฟ, 2549), 474-476. 56 สงข พธโนทย, พชยสงครามสามกก, (กรงเทพ: ศลปบรรณาคาร, 2512), 3-4.

39

ราชอาณาเขตของพระเจาซนกวน คนไทยจะรจกตามสานวนจนฮกเกยนวางอกก สานวนจนกลางเรยก หวกว จนแตจวเรยก โหงวกก จนกวางตงเรยก ออโกะ และจนไหหลาเรยกวา โงวกก57

สาหรบชอตวละครในเรองสามกกนนกยงผดแผดแตกตางไปมากตวอยางสาคญเชน

เลาป จนกลางเรยกวา หลวเปย จนฮกเกยนเรยก เลาป จนแตจวเรยก เล าป จนกวางตงเรยก เหลาป จนไหหลาเรยก ลวป

โจโฉ จนกลางเรยกวา เฉาเชา จนฮกเกยนเรยก โจโฉ จนแตจวเรยก เชาเฉา จนกวางตงเรยก โชวเชา จนไหหลาเรยก เซาเซา

ซนกวน จนกลางเรยกวา ซนกวน จนฮกเกยนเรยก ซนกวน จนแตจวเรยก ซงขวน จนกวางตงเรยก ซนคน จนไหหลาเรยก ตนเขยน เปนตน58

แลวยงมการเรยกชอตวละครดวยชอรองหรอฉายามากกวาจะใชชอจรง ตวอยางเชนตวละครยอดนยมอยาง จลง และ ขงเบง ซงจะอธบายดงนวาจลง ในสานวนภาษาจนกลางจะอานวา จาวอวน ชอรองคอ จอหลง สวนจนของคนจนฮกเกยนจะอานวา เตยวหยน ชอรองคอ จหลง แตเวลาเรยกในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) กลบเลอกทจะอานวา “จลง” สาเหตกเพอจะใหเกดความงายในการอานและเรยกชอของสามทหารเอกของเลาปใหเกดความตอเนองและคลองจองกนได ไดแก กวนอ เตยวหย จลง เพราะถาหากเรยก เตยวหย เตยวหยน ตอกนเชนนแลว คนอานชาวไทยกอาจจะเกดความสบสนไดงาย จงทาใหคณะแปลของเจาพระยาพระคลง (หน) เลอกใชคาวาจหลงไปเลย กอนจะเปลยนมาอานวาจลงในภายหลงเมอสมเดจกรมพระยาดารงฯไดสงใหมการชาระข นใหมอกครง แลวตวละครขงเบงกเชนกน ชอจรงตามสานวนจนแบบคนจนฮกเกยนคอ จกดเหลยง ชอรองคอ ขงเบง สวนจนกลางอานวา จเกอเลยง ชอรองคอ ขงหมง ซงสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) กเลอกใชชอขงเบงเปนหลกในการดาเนนเรอง สาเหตหนงเพราะชอสองพยางคแบบขงเบงนนสามารถทาใหเกดการจดจาและเรยกงายสะดวกปากมากกวาการใชชอสามพยางคแบบจกดเหลยงนนเองสานวนการแปลไทยดวยภาษาจนฮกเกยนเปนหลกดงกลาวน ยงคงสงผลอทธพลมาถงปจจบน จงทา

57 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, อางแลว, 7. 58 เรองเดยวกน

40

ใหชอของตวละครเชน เลาป โจโฉ กวนอ ขงเบง จลง ซงอานดวยสานวนแบบคนจนฮกเกยน กลายเปนความคนเคยของคนไทยในเวลานนและในเวลาตอมา59

2.4การช าระสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน)

ในพ.ศ.2457 สามกกฉบบสานวนแปลโดยเจาพระยาพระคลง (หน) โดยโรงพมพของหมอบรดเลย ไดเปนหนงสอทไดรบการยกยองอยางสงในแงของสานวนภาษาและความเรยงจากวรรณคดสโมสร และไดชอเสยงเปนยอดของนทานความเรยงแปลไทย แลวดวยความนยมอยางมากจงไดมการพมพซาตามมาอกหลายครง แตฉบบพมพซาในครงหลงนนมปญหาเรองการพสจนอกษร ซงทางสมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพไดทรงบนทกวานอกจากฉบบพมพครงแรกแลว ฉบบพมพซานนกลบไมไดรบการพสจนอกษรหรอตรวจสอบใหด จงคลาดเคลอนไปมาก ดงนน เมอถง พ.ศ.2470 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพซงกาลงดารงตาแหนงเปนนายกราชบณฑตยสภา จงดาเนนการนาสามกกฉบบโรงพมพหมอบรดเลยมาตรวจชาระใหม โดยมพระเจนจน (สดใจ ตณฑากาศ) ทเขามาเปนกาลงสาคญในการตรวจสอบกบสามกกฉบบของโรงพมพหมอบรดเลยซงเปนฉบบทพมพครงแรก จงเปนการทาใหเนอหาจากตนฉบบแรกไมเสยไป ยงคงคณคาทางวรรณกรรมไวได60

ในพ.ศ. 2471 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพฯ ไดทรงจดใหชาระสามกกขนใหมเพอถวายในงานพระสเมรของพระปตจฉาเจาฯ โดยมราชบณฑตยสภาเปนผดาเนนการ ดวยการนาสามกกฉบบหมอบรดเลยพมพครงท 1 เปนตนฉบบหลกในการชาระ แตเนองจากหนงสอมไมครบ จงตองตามหากบบรรดาเจานายและผสะสมหนงสออนๆเพอนามาจดพมพ จงลลวงได61

หลงจากนนสามกกฉบบสมบรณครบทงเรองซงเคยเผยแพรอยในชนชนสงและเคยพมพขายโดยหมอบรดเลยกไดเรมกลบมาพมพเผยแพรอกครง แตการพมพเผยแพรครงนเรมตนในรปแบบหนงสองานศพ จงไมไดมเปาหมายทจะทาใหเผยแพรไปสคนทวไปเปนหลกมากนก แตการพมพครงนกไดกลายเปนจดเรมของการจดทารปเลม ภาพประกอบ แผนทประเทศจน ซงสมเดจกรมพระยาดารง

59 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, อางแลว, 7. 60 เรองเดยวกน, 19. 61 เรองเดยวกน, 21-22.

41

ราชานภาพฯไดจดทาหนงสอตานานสามกกสาหรบใชเปนคมอประกอบการอานไวโดยเฉพาะ กลายเปนหนงสอซงเขยนเกยวกบสามกกและเปนงานศกษาคนควาเลมแรกในประเทศไทย62

เมอสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ของราชบณฑตยสภาไดตพมพออกไปแลว กไดรบความนยมแพรหลายอยางมาก ปจจบนมการตพมพซาจากแตละสานกพมพมากเกนกวา 20 ครงขนไป แสดงใหเหนถงความนยมในเรองสามกกสานวนนอยางมาก จนสดทายแลวกไดเขามาแทนทฉบบโรงพมพหมอบรดเลย ซงหากเราพดถงสามกกฉบบแปลไทย ตามความเขาใจของคนทวไปและในรายงานชดนยอมหมายถงสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) สาเหตสาคญททาใหสามกกสานวนเจาพระยาพระคลง (หน) ไดรบความนยมอยางมาก มเหตผลหลกทพอสรปไดคอ มความยอดเยยมในสานวนภาษาและความเรยงทสวยงาม เนอหาเนนหนกทางดานการใชกลยทธเขาหาหนกนทาใหเปนตาราพชยสงครามและตวอยางของการใชอบายทเหนชดเปนรปธรรมเหมาะแกผตองการศกษาในดานการปกครอง การทหาร หรอการนามาประยกตใชในทางบรหารธรกจ และตวละครในเรองสามกกมเอกลกษณทโดดเดน เปนทจดจาไดงายของผ อานหรอคนทวไป ตวละครในเรองมกถกใชเปนสญลกษณแทนลกษณะบางอยาง ตวอยางสาคญซงคนไทยทวไปมกรบรกนกเชน ขงเบง กคอตวแทนของผมสตปญญาลาเลศแตกมภาพลกษณวาเปนขนนางตงฉนทพรอมมอบความภกดแกเจานายจนตวตาย โจโฉ กคอตวแทนของผนาทมความเหยมหาญเดดขาดและมภาพลกษณของผทมความทะเยอะทะยานมากเลหและกลอบาย เลาป กคอตวแทนของผนาทจตใจโอบออมอารและมคณธรรมแตกมภาพลกษณของความออนแอตดตวดวย กวนอ กคอตวแทนของผทความซอสตย เกงกลาดดน มความโอหงและทระนงตนสงและ จลง กคอตวแทนของผทมความกลาหาญและซอสตยภกด สขมเยอกเยน พรอมทาตามคาสงอยางเครงครด เปนตน ดงนนกลาวโดยสรปแลว คณคาของสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) มไดอยทวาแปลถกตองครบถวนตามฉบบภาษาจนหรอไม หากอยทการเรยบเรยงออกมาเปนวรรณกรรมทงดงาม เรองอานเขาใจงายไดความสนกสนานและสตปญญา63

ซงแมวาการบรรยายและพรรณนาบคลกของตวละครสาคญในเรองจะคอนขางเปนมตเดยว แตกไดสรางความประทบใจใหแกผอาน นนเพราะบคลกเหลานนมความชดเจนและมเอกลกษณทโดดเดนนอกจากนความโดดเดนทสดกอยทสานวนการแปลนนเอง ซงยาขอบไดกลาวยกยองวาเปน “สานวนทจะยงยนเหมอนเมฆ” สามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) จงไดรบยกยองจากวรรณคด

62 ยศไกร ส.ตนสกล, อางแลว, 365-366. 63 ถาวร สกขโกศล, สามกกฉบบโรงพมพหมอบรดเลย เรอง ประวตสามกกฉบบเจาพระยา

พระคลง (หน) เลม 1, (กรงเทพฯ: สมาคมเผยแผคณธรรมเตกกา, 2554), 23.

42

สโมสรวา เปนยอดของความเรยงนทาน ซงหมายถงวาเรยบเรยงด ไมใชแปลด64เมอพจารณาวา เปนการเรยบเรยงด นนกแสดงวามการยอมรบอยางตงใจแลววา การแปลของสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ไมไดเปนการแปลเพอเนนความถกตองแบบคาตอคา ซงเปนการแปลแบบมาตรฐานของหนงสอและนยายสมยใหม แตเปนการแปลแลวเรยบเรยงใหมอยางจงใจ เปนการใสความเปนไทยและลดทอนความเปนจนในสามกกลงไปนนเอง

บทสรป

โดยสรปแลว การแปลและเผยแพรเรองสามกกในสงคมไทยชวงตนรตนโกสนทรนน นอกเหนอจากเพอเปนวรรณกรรมทมอบความบนเทงใหผอานแลวยงมเปาหมายส าคญทางการเมองคอ มงหวงใหเปนต าราพชยสงครามทางการทหารและการปกครอง นจงเปนสาเหตส าคญทท าใหเรองสามกกกลายเปนหนงสอส าคญทนยมอานกนมากในชนชนปกครอง กระทงถงขนมการคดลอกเกบไวในหมเจานายและชนชนปกครองสวนใหญ ตอมาเมอหมอบรดเลยไดกอตงโรงพมพขนจงไดเรมพมพนยายพงศาวดารจนแปลไทยขายเปนจ านวนมาก พงศาวดารจนแปลไทยเลมแรกทพมพขายกคอเรองสามกกนนเอง ซงไมเพยงแตชนชนสงเทานนแตคนทวไปกยงรจกและมความนยมในเรองสามกกผานทางการชมงวดวย เมอสามกกเรมพมพขายกสงผลใหมผอานเพมมากขน เปนตวจดประกายทสรางกระแสนยมเรองจนแปลไทยนบแตนนมายงมอกสาเหตหนงคอ คนไทยทรภาษาองกฤษหรอนยมทางตะวนตกยงมจ านวนนอย นยายแปลจากตะวนตกจงไมแพรหลายหรอขนมาเปนคแขงได อกทงคนไทยจ านวนมากเองกมความเชอวาพงศาวดารจนมคณคาในฐานะทเปนคมภรแหงภมปญญาจน ซงคนไทยกใหการยอมรบไวอยมาก65

กระทงสมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพ ทรงจดใหช าระสามกกขนใหม มราชบณฑตยสภาเปนผด าเนนการ หลงจากนนสามกกฉบบสมบรณครบทงเรองซงเคยเผยแพรอยในชนชนสงและเคยพมพขายโดยหมอบรดเลยกไดเรมกลบมาพมพเผยแพรอกครง แลวยงเปนจดเรมของการจดท ารปเลม ภาพประกอบ แผนทประเทศจน ซงสมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพไดจดท าหนงสอต านานสามกกส าหรบใชเปนคมอประกอบการอานไวโดยเฉพาะ กลายเปนหนงสอซง

64 ถาวร สกขโกศล, สามกกฉบบโรงพมพหมอบรดเลย เรอง ประวตสามกกฉบบเจาพระยา

พระคลง (หน), เลม 1 (กรงเทพฯ: สมาคมเผยแผคณธรรมเตกกา, 2554), 24. เนนโดยผเขยน 65 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพฯ, อางแลว, 47-48

43

เขยนเกยวกบสามกกและเปนงานศกษาคนควาเลมแรกในประเทศไทย66 ซงท าใหทกงานศกษาคนควาเรองสามกกในประเทศไทย ลวนตองอางองงานชนนเปนหลกฐานชนส าคญ แตดวยความทสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) มการแปลผดหรอเรยกวามสวนทจงใจดดแปลงใสความเปนไทยเขาไปมาก ดงนนจงสงผลใหนกแปลและกรดานภาษาจนในยคถดมาไดเรมการแปลสามกกขนใหมจากตนฉบบของหลอกวนจง ไมวาจะเปนการแปลดวยส านวนจนฮกเกยนซงเปนส านวนทคนไทยคนเคยกบเรองสามกกมาแตเดม รวมถงแปลดวยส านวนจนกลางซงคนจนในศตวรรษท 20 และชาวตะวนตกจะมความคนเคยมากกวา เปนการท าใหเรองสามกกฉบบแปลภาษาไทยมความสมบรณเตมตวมากยงขน แตกระนนสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) กยงคงมการพมพซ าและเปนงานอางองทส าคญในการศกษาวจยเรอยมา เปนนยายองพงศาวดารจนแปลไทยเพยงเรองเดยวทมททางพเศษเชนนมาจนถงปจจบน

66 ยศไกร ส.ตนสกล, อางแลว, 365-366.

44

บทท 3

การผลตใหเปนวรรณกรรมยอดนยมของสามกก พ.ศ. 2480 - 2500

ตงแตเรมพมพสามกกเปนครงแรกในประเทศไทยอยางเปนทางการ กไดปรากฏหนงสอสามกกหรองานศกษาเชงวชาการเกยวกบสามกกในประเดนตางๆจานวนมาก เปนการนาวรรณกรรมจนโบราณมาศกษาไดในหลายมต ซงความนยมเหลานเกดขนจากความสาเรจของการนาสามกก ซงแรกเรมเคยเปนวรรณกรรมราชสานกทนยมอานกนในชนชนสง มาผลตขนใหม กลายเปนวรรณกรรมยอดนยม แลวกระจายการอานสคนทวไปนนคอ สามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ทเปนทรจกอยางแพรหลาย แตอยางไรกตาม เมอพจารณาถงความโดดเดนของสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ในหลากหลายดาน อาทเชน เนอหาทมเรองราวสาระเกยวกบการใชอานาจ การทาศกสงคราม การวางแผนทแสดงใหเหนถงกลยทธทางทหารและการปกครอง และทโดดเดนคอ เปนสามกกทใชสานวนภาษาไทยไดสละสลวยกระทงรบการยกยองใหเปนยอดของวรรณคดความเรยง แตแทจรงแลวความแพรหลายหรอเขาถงผอานททาใหเกดความเขาใจในเรองสามกกในระยะแรกนน ยอมมขดจากด เพราะการอานออกเขยนไดเองกยงคอนขางจากดวงอยในชนชนสงและกบผมฐานะหรออยในวงราชการเปนหลก

ในบทน จงเปนการสารวจความนยมและการผลตใหมของสามกกตงแตทศวรรษ 2480 จนถงกอนเขาทศวรรษ 2500ซงตงขอสงเกตวา เปนการผลตใหมทมงเนนเขาหากลมคนอานทเปนชาวบานทวไปมากขน จงเปนจดเรมของการผลตสามกกใหอานงาย โดยเฉพาะการใชวธเลาเรองราววรกรรมของตวละครในสามกกออกเปนตอน มงเนนความบนเทง ผสมผสานการใชอารมณขน และรวมถงการเขยนในแบบเสยดสยวลอ เ พอโยงตวละครสามกกใหเขากบการเมองไทย การวพากษวจารณผนาเผดจการทหาร เปนจดเรมตนทชดเจนทสดของการนาสามกกมาเปรยบเทยบกบบรบทของสงคมไทย โดยนกเขยนสองคนทไดนาสามกกมาเขยนใหมจนมชอเสยงโดดเดนมากในชวงเวลานนและยงมชอเสยงมาถงปจจบนกคอ โชต แพรพนธ ผใชนามปากกา ยาขอบ และ ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช ซงทงสองคนไดเขยนสามกกในแบบฉบบของตนเองขนใหมและเปนผลงานตนแบบใหนกเขยนสามกกรนหลงดวย ผลงานสาคญของทงสองคนกคอ “สามกกฉบบวณพก” และ “สามกกฉบบนายทน” ซงตอมาไดมผลอยางมากในการทาสามกกจากวรรณคดราชสานกไดเขาสกระบวนการใหเปนวรรณกรรมยอดนยมทแพรหลายและเขาถงคนทวไปไดมากขน

45

3.1 สามกกฉบบวณพก การผลตใหมเพอความบนเทง มขอหนงทตองพจารณาคอ การอานสามกกตลอดทงเรองใหจบนนเปนเรองทไมงายนก แตในขณะเดยวกน เรองราวหรอชอของตวละครสาคญในสามกกกลบเปนทรจกแพรหลายมากเปนพเศษหนงในปจจยเกอหนนททาใหตวละครในสามกกเปนทสนใจของผอานมากนน มขอนาสงเกตวาเรมตนอยางชดเจนจากการผลตสามกกใหมเพอความบนเทง เพอใหอานงาย เปนการเปลยนสถานะจากความเปนวรรณคดแปลคลาสสกทอานกนในชนชนสง (Classical Literature) ไปสการเปนวรรณกรรมยอดนยม (Popular Literature) ทาใหเกดความนยมและแพรหลายไปสผอานทวไปได โดยเฉพาะการเขยนเรองตวละครสามกกแยกแตกเปนตอน ซงกลายเปนตนแบบสาคญทนกเขยนหรอผรสามกกมกเลอกนาเรองราวของตวละครดงหรอเฉพาะเหตการณในสามกกมาเขยนและเลาตอไป

ปจจยสาคญทไมอาจปฏเสธไดคอ เทคนคการเขยนแยกตวละครสามกกใหแยกแตกออกเปนตอนนน มความสอดคลองอยกบลกษณะการเลาเรองราวของตวละครสามกกตามแตใจหรอตามแตเรองราวของตวละครดวยสงเหลานมมานานแลวในประเทศจน รวมถงในประเทศทมคนจนโพนทะเลเขาไปอยอาศย แมแตในเมองไทยกเชนกน วธการนแบบอยางเฉพาะตวของพวกนกเลานทานพนบาน เนองจากนกเลานทานอาจจะไมไดรเรองราวในสามกกทงหมดหรอไมไดรเรองราวเกยวกบกลยทธหรอแผนอบายในสามกกอยางละเอยดไปทกเรอง เพราะในเรองสามกกนนมชอของตวละครมากหลายรอยคน และมชอเมอง สถานท หรอชอจนอนๆยบยอยจานวนมากทคนไทยอาจจะไมคนเคยนก การจะจาใหไดหมดทกอยางนนเปนไปไดยากมาก ดงนน การเลาเรองราวของตวละครสามกกเฉพาะในสวนทนกเลานทานตองการจงเปนทนยมเพราะเลาไดงายและยงนาสนกนาตดตามดวย แลวเรองสามกกนกไมจาเปนตองเลากนอยางตอเนองตามทองเรองทงหมด การดาเนนเรองอยางตอเนองเพงจะเรมขนในประวตการเขยนเรองสามกกในประเทศจน ซงในเวลาทผคนเลาเรองราวในสามกกใหฟงกนในหมเพอนฝงหรอในครอบครว กมกจะเลาเฉพาะสวนและในจดทมความหมายทสดสาหรบตวผเลาหรอเฉพาะสวนทผฟงมความสนใจเปนพเศษเทานน สามกกจงตงอยบนวฒนธรรมของการเลาและการเขยนแบบเฉพาะแยกตวละครหรอแยกเปนตอนๆแลวกดาเนนมาดวยกน ผคนทรเรองเกยวกบสามกกสามารถหยบเอาเฉพาะเรองราวทตนเองรหรอสนใจเปนพเศษแลวนามาเลาตอได ยกเปนคตสอนใจได นจงเปนความสามารถเฉพาะตวเปนพเศษทสงผลตอการเลา การเขยน และการผลตซาของสามกกเองไปดวย67

67 เครก เจ เรยโนลดส, อางแลว, 265-267.

46

ในระหวางทศวรรษท2450 - 2480 นยายประเภทองพงศาวดารจนไดกลายมาเปนสวนหนงในหนงสอทผอานชาวไทยทวไปใหความนยมมาก มการพมพตอเนองเปนหนงสอขนาดยาวและหลายเลมไดกลายเปนหนงสอขายด แตในระหวางนนไดมนกเขยนชาวไทยจานวนไมนอยทมความเหนวา นยายองพงศาวดารจนเหลานนเปนเรองไรสาระและมหลายเรองทดอยคณภาพ68ซงมขอนาสงเกตวาหลงจากจอมพลป. ไดใชนโยบายกดกนคนจนออกไปนน วรรณคดและนทานองพงศาวดารจนทเคยไดรบความนยมมานานกแทบจะหยดการพมพไปอยางสนเชงดวย ยกเวนแตเพยงสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ฉบบชาระของกรมพระยาดารงราชานภาพเทานนทได เรมพมพขนตงแต พ.ศ.2471แลวในเวลาตอมา ความสาเรจอยางยงในงานเขยนชอดงของ “ยาขอบ” (โชต แพรพนธ) นกเขยนชอดงทสรางชอเสยงมาจากการเขยนนยายองประวตศาสตรขนาดยาว คอเรอง “ผชนะสบทศ”กไดกลายเปนหนงในการดงดดกลมผอานใหกาวพนออกมาจากนยายองพงศาวดารจนได เปนความภมใจของบรรดานกเขยนไทย กหลาบ สายประดษฐ ไดเชดชวา นเปนนยายทยงใหญ เพราะยาขอบไดสรางสรรคผลงานเรองนขนมาจากพงศาวดารพมาเพยง 8 บรรทดเทานน แลวกสรางความภมใจใหกลมนกเขยนหนมชาวไทยรวมสมยเดยวกนเปนอยางมาก69

โชต แพรพนธ เจาของนามปากกา “ยาขอบ” เปนนกเขยนและนกหนงสอพมพชอดง และเปนเจาของผลงานนยายองพงศาวดารเรองเยยมคอ ผชนะสบทศ ซงเขยนขนในพ.ศ. 2475 แลวรวมเลมพมพใน พ.ศ.2482 ในชวงเวลาทยาขอบเขยนผลงานนแลว เขากเรมนาสามกกมาเขยนใหมในแบบฉบบของตนเองใหแตกตางไปจากสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) จงทาใหเขากลายเปนนกเขยนไทยคนแรกทนาเรองสามกกมาเขยนใหม ดวยลลาการเขยนททาใหชาวบานทวไปอานเขาใจงายและสนกขน และกไดรบความนยมอยางมาก ยาขอบใชวธการเลาเรองสามกกดวยแบบฉบบของนกเลานทานขางถนนในชมชนจนซงเรยกวา “วณพก”ซงเปนวธการนาเรองสามกกมาแยกยอยเปนตอนๆ เพอเลาเรองราวของตวละครทคนไทยรจกและคนเคยอยกอนแลวดวยลลาภาษาทเขาใจงายในแบบนกเลานทาน70 จากนนยาขอบไดเขยนลงหนงสอพมพเปนตอนๆ โดยเรมเขยนเปนตอน ตงแตชวงระหวาง พ.ศ.2480-2498 โดยในระหวางนนกไดสงสานกพมพใหรวมเลมวางขาย แลวใชชอวา “สามกกฉบบวณพก”เพยงไมนานสามกกฉบบนกกลายเปนทนยมและเปนหนงสอดทไดมหลาย

68 กหลาบ สายประดษฐ, ยาขอบอนสรณ, พมพครงท 2, บรรณาธการโดย ชวย พลเพม,

(กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2537), 74-75 อางถงใน เครก เจ เรยโนลดส, อางแลว, 266-267. 69 เครก เจ เรยโนลดส, อางแลว, 267. 70 ยาขอบ (โชต แพรพนธ), สามกกฉบบวณพก: จลง สภาพบรษจากเสยงสาน, พมพครงท

16, (กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2547), 21-23.

47

สานกพมพนามาพมพซาตอเนองเรอยมาอกหลายสบป71ซงหากพจารณาจากคาโปรยของยาขอบเองนน อาจกลาวไดวาเขามเปาหมายในการเขยนสามกกวณพกอยอกประการคอ เปนความตองการทจะสรางสรรคนยายใหผคนไดอานเพอผอนคลายและประโลมจตใจในชวงเวลาทบานเมองกาลงอยในระหวางสงครามโลก และปญหาเรองเศรษฐกจตกตา72ดงนนจงอาจสรปไดวา ยาขอบเขยนสามกกวณพกเพอใหเปนนยายประโลมโลก และในขณะเดยวกนกเพอมอบสาระและความบนเทงใหกบผอาน โดยไมไดตองการมงเนนในเรองของการเปนวรรณคดชนสงหรอตาราพชยสงครามของนกปกครองอยางทเคยเปนมา

สวนตวละครแรกทยาขอบเขยนและตงชอตอนใหกคอ “กวนอ เทพเจาแหงความซอสตย” เขาเรมเขยนใน พ.ศ.2480 เขยนครงแรกลงในหนงสอพมพ แตกเขยนทงไวกอนแลวหลงจากนนกไมไดเขยนอกเลยเพราะกลบไปเขยนผชนะสบทศตอ แลวใน พ.ศ.2485 ยาขอบจงเขยนเรองกวนอใหจบ แลวพมพเปนเลมแรก สาเหตทยาขอบเลอกเขยนเรองกวนอเปนคนแรก เพราะกวนอเปนตวละครทมชอเสยงโดงดงและเปนทรจกมากทสดคนหนงในเรองสามกก นอกจากน บรรดาคนจนโพนทะเลทเขามาอยในประเทศไทยกคอนขางใหความเคารพนบถอกวนอเปรยบประดจเปนเทพเจา คนจนมกจะนยมตงศาลบชาเทพเจากวนอกนแทบทกบาน โดยเฉพาะคนจนททาการคาขายหรอทากจการสวนตว กจะพบไดวาภายในบาน สานกงาน รานคา หรอตกแถวของคนจนกจะมหงไวสาหรบบชาเทพกวนออยจนเหมอนเปนเรองปกต73 แลวยาขอบยงเอาฤกษดวยการพมพสามกกวณพกตอนกวนอในวนเกดของเขาคอวนท 15 พฤษภาคม พ.ศ.2485 เพอใหเปนสรมงคลแกตนเอง แลวยงเปนการเขยนเพออทศใหกบ คณถนม เลาหวไลย ครประจาชนของตนทเปนผเหนยวรงใหตนเขาสวงการเขยนดวย74 การทเขยนกวนอเปนคนแรก ยงนบวาเปนการทดลองในทางการตลาดดวยวา กลวธการเขยนแบบเลาเรองตวละครแบบนไดรบการตอบรบจากผอานทวไปมากนอยเพยงใด ผลทไดกคอสามกกวณพกไดกลายเปนผลงานทไดรบความนยมเปนอยางมากหลงจากนน75

71 สามกกฉบบวณพกของยาขอบไดพมพซามากกวา 15 ครง จนถงปจจบน (พ.ศ. 2559) 72 ยาขอบ (โชต แพรพนธ), สามกกฉบบวณพก: เลาป ผพนมมอใหแกชนทกชน, พมพครงท

16, (กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2547), คานา 28-31. 73 ยาขอบ (โชต แพรพนธ), สามกกฉบบวณพก: กวนอ เทพเจาแหงความสตยซอ, พมพครงท

16, (กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2547), 120-123. โปรดดทขอเขยนของ ชวย พลเพม 74 เรองเดยวกน 75 ผเขยนวทยานพนธสารวจจากจานวนการพมพซาอยางตอเนองของสามกกฉบบวณพก

นบตงแตเรมมการพมพครงแรก ในกลมคนอานสามกกกมกแนะนาผลงานชดนใหคนอานทเพงเรม

48

ยาขอบจงเปนนกเขยนไทยคนแรกๆทมความตงใจทจะใชกลวธการเลาเรองดวยภาษาแบบชาวบานใหมาเปนสวนสาคญในการเขยนสามกกวณพกของตน ซงดวยความทเรองสามกกเปนนยายทมตวละครอยจานวนมากกวา 500-600 ตวละคร แลวแตละตวกลวนมบทบาทและวรกรรมทนาจดจาเปนของตนเอง เปนตวเอกในเรองราวแตละสวน แลวเชอมโยงเขาดวยกนกบตวละครอน ลกษณะเชนนจงคลายคลงกบนยายองพงศาวดารประวตศาสตรจนหลายเรอง ตวอยางเชน เลยดกก ไซฮน ซองกง และคลายกบวรรณคดไทยทดดแปลงมาจากชาตอน ตวอยางเชน รามเกยรต ดวยเหตนการทนกเขยนจะใชวธการเขยนเลาเรองราวของตวละครสาคญในเรองวาไดสรางวรกรรมอะไรไวบางใหไดครบทกคนนนจงเปนเรองยากมาก ยาขอบจงใชวธการเลาเฉพาะตวละครชอดงทวรกรรมของพวกเขาเปนทจดจาไดงาย และผอานสนใจอยากรใหเปนพเศษ โดยเปนการเลาเรองผานทางตวละครทงหมด 18 คน ทปรากฏอยในสามกกฉบบวณพกของตน นเปนการนาสามกกใหกลบไปสการบอกเลาแบบชาวบานอกครงหนง76

วธการเขยนแบบของยาขอบนน ไดกลายเปนรปแบบททาใหกลมนกเขยนเรองสามกกในยคถดมานยมใชกนมาก เพราะสามารถเขยนไดงาย คาดหวงถงการขายไดงาย ทสาคญคอนกเขยนเองกสามารถเสรมเตมเรองราวเขาไปดวยตวเองเพอทาใหหนงสอสามกกของตนนาสนใจขน หรอจะแตงเรองเพมเพอขยายเรองราว เพมความสนกสนานกยงทาไดเตมท อกทงภาษาในหนงสอนน กสามารถใชภาษาแบบชาวบานเพอการบอกเลาไดไมยาก ดวยกลวธเชนน ตอใหเปนนกเขยนทอาจจะไมไดมความรลกซงหรอจดจารายละเอยดในเรองสามกกไดอยางละเอยดมากนก แตถานกเขยนพอทจะรเรองราวของตวละครดงและเนอหาสาคญในสามกกอยบางแลว กมโอกาสทจะเขยนผลงานของตนเองใหกลายเปนงานยอดนยมไดเชนกน ขณะเดยวกน ผอานเองกพอใจทจะอานเรองราวของตวละครทตนเองสนใจและชนชอบใหสนกสนานไดดวย

มขอนาสงเกตคอ ยาขอบพยายามทจะสอดแทรกภาษาองกฤษและบอกเลาเรองราวใหมความเปนตะวนตกเพมเขาไปในสามกกวณพกดวย เขามกอางองขอความในสามกกฉบบภาษาองกฤษของ “บรเวทต เทยเลอร”(Briwett Taylor)เพอมาใชประกอบการเขยนอยบอยครง เมอพจารณาแลวอาจจะดเปนเรองแปลกสาหรบในเวลานนทไดเขยนนยายพงศาวดารจนสามกกแลวมขอความ

สนใจอยเสมอ ในรานหนงสอทวไปกจะพบเหนสามกกวณพกขายเปนชดพรอมกบสามกกฉบบมาตรฐานอนๆอยเสมอ (สบคนเมอวนท 23 กมภาพนธ 2558)

76 Malinee Dilokwanich, “Samkok: A Study of Thai Adaptation of a Chinese Novel,” (PhD Diss., University of Washington, 1983). โปรดดในบทท 8 มการอธบายเทคนคการเขยนอยางละเอยด

49

ภาษาองกฤษผสมผสานดวยหลายตอนแตทางหนงกอาจพจารณาไดวา นเปนความพยายามทจะทาสามกกใหมความรวมสมยมากขนในทางหนงตวอยางเชน การนาขอความยกยองกวนอทแปลจากตนฉบบจนเปนภาษาองกฤษมาประกอบการอธบายยศตาแหนงของกวนอทแตกตางไปจากธรรมเนยมไทย ดงเชน

“จากหนงสอสามกกฉบบภาษาองกฤษ ซงแปลตรงมาจากภาษาจน ไดสรรเสรญเกยรตคณของกวนอในตอนถงมรณะกาลนดวยคาพงเพยหรอคากลางไวเปนพเศษ แตกตางออกไปจากภาษาไทย และเปนความร ใหมของนกอานท อานเฉพาะสามกกฉบบภาษาไทยวา”

“Peerless indeed was our lord Kuan, of the latter days, Head and shoulders stood he out among the best; God like and terrible in War : elegant and refined in peace.Resplendent as the noonday sun in the heavens. Haloed as are the noblest of thoseearly days, He stands, the brightest model for all ages, and not only for the strenuous days he lived in.”77

การนาประโยคหรอคาภาษาองกฤษมาผสมผสานสอดแทรกไปกบการเลาเรองของตวละครสามกกในแบบวณพกขางถนน เราจะพบเหนไดตลอดในงานของยาขอบชดนตวอยางหนงทนาสนใจคอ การเรยกชอตาแหนงของตวละครดวยการทบศพทภาษาองกฤษ อาทเชน ปรนซ (Prince) ลอรด (Lord) มารควส (Marquis) ดค (Duke) จอมนายพล (Generallisimo) ฯลฯ

ตวอยางของคาศพทเหลานลวนเปนคาในโลกภาษาองกฤษทไดนามาใชแทนทตาแหนงแบบไทยดงทไดเคยแปลไวในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) มาแตกอนน นบวาเปนขอเดนประการหนงของสามกกฉบบวณพก

ตวอยางเชนการเปดเรองราวตวละครจลง ความวา

77 ยาขอบ (โชต แพรพนธ), สามกกฉบบวณพก: กวนอ เทพเจาแหงความสตยซอ, พมพครงท 16, (กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2547), 25-26. คาแปลบทรอยกรองทยกยองกวนอนจะไมมปรากฏอยในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน)

50

“ณ ทนนเองเปนทบรรจศพของชาวเมองเสยงสานผหนง อนไมมใครจะลมเกยรตประวตของเขาได บคคลผนนคอมารควสแหงชานปง เตยว-จลง-หยน (Marquis of Shun-Ping, Chao-Tzulung-Yun)”78

หรอตวอยางการเลาเรองราวทกวนอยอมรบนบถอในความสามารถของจลงและชนชมทเลาปแตงตงจลงใหมตาแหนงนายพลวา

“กวน-ลอรดแหงเกงจวหวรอราและอวดใบบอกจาก ปรนซ -เลายวนเต-ป ทมมาแตแควนเสฉวน ลอรดผกระเดองเดชอนเปนทรจกชอเสยงกนตลอดสามแควน กวนอกลาวถงคาปฏญาณในสวนทอวาเราไมใชสายเลอดเดยวกนเลย แตคาสาบานอนศกดสทธทาให ยวนเต หยนฉาง อเต คอ เลาป กวนอ และเตยวหยน รกกนเหมอนหนงเจรญมาจากสายเลอดเดยวกน พใหญของขาพเจาไมเคยทาอะไรเลยทจะไมบอกขาพเจากอน แตบดนเขากทาไปแลว ทาไปโดยไมบอก แตถกใจขาพเจาเหลอกาลง นนคอ การแตงตง เตยว-จลง-หยน เปนนายพลผรกษาดนแดน (General Guardian of the Distant)”79

และนอกจากเรองของตาแหนงหรอชอยศแลว ยงมตวอยางของการนาขอความจากฉบบแปลภาษาองกฤษมาอธบายประกอบ แลวเขยนอธบายแสดงความคดเหนทมตอแนวคดของตวละครใหเดนชดและกวางขวางมากขน อาทเชน การเลาถงวาทะอมตะของโจโฉทมชอเสยงมาก นนคอประโยคทวา

“หลกของขาพเจามอยวา ขาพเจาสมครทรยศโลกมากกวายอมใหโลกทรยศขาพเจา”80

“I would rather betray the world than let the world betray me.”81

78 ยาขอบ (โชต แพรพนธ), สามกกฉบบวณพก: จลง สภาพบรษจากเสยงสาน, พมพครงท

16, (กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2547), 1. 79 เรองเดยวกน, 8. 80 ในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ดดแปลงคาพดของโจโฉใหมวา “แตวาธรรมดา

เกดมาทกวนน ยอมจะรกษาตวมใหผอนคดรายได” โปรดดท เจาพระยาพระคลง (หน), สามกกฉบบโรงพมพหมอบรดเลย, พมพครงท 7, (กรงเทพฯ: สมาคมเผยแพรคณธรรม “เตกกา” จจนเกาะ, 2554), 68.

81 ยาขอบ (โชต แพรพนธ), สามกกฉบบวณพก: โจโฉ ผไมยอมใหโลกทรยศ, พมพครงท 16, (กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2547), 11.

51

ยาขอบไดเขยนความเหนประกอบวาทะอมตะของโจโฉนวา

“เออ ถอยคาของมนแมจะนาคด แตกรบฟงไมไดวาอยในหลกธรรมอนด จรงอย การฉกฉวยโอกาสเปนคตของผคดการใหญ แตการ “รรกษาตวรอดเปนยอดด” ถงกบลางผลาญชวตผคนนน โธ กเอยก”82

ยาขอบยงเขยนถงลกษณะของบคคลทมชอเสยงในประเทศไทยและของโลกตะวนตกแลวแทรกไวในสามกกวณพกของเขาดวย นยวาเปนการโยงอยางแนบเนยนดวยวา อดมคตหรอคณลกษณะเดนของตวละครระดบผนาในเรองสามกกนน แทจรงแลวมนกเปนแบบเดยวกบของผนาทางทหารทงในเมองไทยและในโลกตะวนตกดวยเชนกน ตวอยางเชนตอนทยาขอบเขยนบรรยายลกษณะของโจโฉวามคณลกษณะของผนาทเหมอนกบนโปเลยนและกรมหลวงพษณโลกฯ ดงตอไปน

“โจโฉ เมงเต สงไมถงหาศอก ซงนบวาขนาดเลกสาหรบทหารโบราณในสมยเขา แตทานโปรดอยาลม นะโปเลยนไมใชตวใหญ เจาฟานกการทหารชนเลศของไทย – กรมหลวงพษณโลกฯตวเลก พลทหารเยอรมนกลวมากถาจะตกเปนลกหมของนายสบทตวเลก ถอกนเปนคตวา พวกนายสบตวใหญมกใจด แตพวกตวเลกมกหดและใชวนยกบเราเจยนจะดบจตลงไป โจโฉอยในขนาดตวเลก แตเขาเลกอยางอธราชนะโปเลยน นยนตาของเขากเลก แตมนกลงกลอกแสดงความระวงระไวอยเสมอ ไมใครยอมไววางใจตอเหตการณอนใด แมวาเขายงมความสงสยวามความไมปลอดภยตอตนเองปนอยเพยงเปอรเซนตเดยวกตาม จากลกษณะอนเขมขนประหลาดผดชนสามญ ดอกเตอรลก คอหมอดแหงยนนานจงทานายเขาวา “You are able enough to rule the world, but wicked to disturb it.” ทานมความสามารถพอเพยงทจะบญชาการบาน (เปนหเปนตาของพระมหากษตรย) แตลกษณะอนเปนโทษในตวทาน คอทานไมรสกเพยงพอทจะสงบอยแตตาแหนงนนหมอดกลาวคาทานายตอไป กาเรบเสบสานถงคดการชงราชย”83

82 เรองเดยวกน, เนนโดยผเขยน วาทะนสอดคลองกบคาพงเพยในวรรณคดไทย อาทเชน

โอวาททพระอาจารยแหงเกาะแกวพสดารไดสงสอนไวกบสดสาครกอนจะออกไปเผชญโลกภายนอกวา “รอะไรไมสรวชา รรกษาตวรอดเปนยอดด” อาจกลาวไดวา ยาขอบพยายามนาสามกกมาโยงเขากบวฒนธรรมและคานยมไทยในดานของการแสวงหาความร

83 ยาขอบ (โชต แพรพนธ), อางแลว, 20. เนนโดยผเขยน มขอนาสงเกตวาคณลกษณะของผนาทเปนนกการทหารในการบรรยายของยาขอบน เขาอาจตองการสอถง จอมพล ป. พบลสงคราม กอาจเปนได

52

หรออกครงหนง ยาขอบเนนยาพฤตการณของตงโตะในตอนทเขากมอานาจในราชสานกและในเมองหลวงไวในมอจนหมดสน แลวใชอานาจอกอาจปลดรชทายาทลงแลวแตงตงองคชายหองจเหยบขนเปนฮองเตตามอาเภอใจวา

“ตงโตะหารอกบลยผเปนลกเขยวา เราจะยกหองจเปยนเสย และจะใหหองจเหยบเสวยราชย ราชการแลขนนางทงปวงกจะเปนสทธแกเรา ภายหนาไปจะคดการใดกจะไดสะดวก ลยกสนบสนนวา ทกวนนมเจากเหมอนหามไม แลวทานแมทพภาคประจมกเปดฉากแสดงบทบาททางการเมองบทแรกของตนออกมา...”84

จากตวอยางเหลาน แสดงใหเหนวาลกษณะการเขยนทเนนเรองของการชงอานาจทางการเมองของเหลาขนศกในสามกกและคณลกษณะของผนาทมความเปนนกการทหารทเขมแขง ไดเรมขนในสามกกวณพกนเอง

นอกจากนยงมกระบวนการใสความเปนไทยในแบบอนเขาไป อาทเชน การแทรกบทโคลงกลอนของไทยไวในหนงสอ เพอประกอบการอธบายเรองราวความสาเรจหรอพายแพของตวละครในสามกก ตวอยางเชน ยาขอบไดเขยนเรองราวของเตยวหยม ตวละครทมบทบาทออกมาคอนขางนอยในเรองสามกก แตเตยวหยมมสตปญญายอดเยยมและมความจงรกภกดตอดนแดนของตนอยางมาก ยอมตายดกวายอมจานน เตยวหยมตองทาศกเผชญหนากบบงทอง ซงเปนผทเรยนจบออกมาจากสานกเดยวกบขงเบง และมสตปญญารอบรในการใชกลอบายไมแพขงเบงเลย เปนคนทขงเบงยกยองนบถอมากจนถงขนทขงเบงแนะนาบงทองใหมาทางานรบใชเลาปดวยกน แตเมอบงทองนาทหารออกตเมองทเตยวหยมรกษาอย เตยวหยมทไมไดมชอชนเทยบเทาบงทองเลย กลบสามารถวางแผนลอบโจมตบงทองจนถงแกชวตได ตอมาขงเบงไดคดลางแคนแทนบงทอง กไดวางแผนตเมองแลวจบตวเตยวหยมไดสาเรจ ความพายแพของเตยวหยมนน ยาขอบไดแทรกเอาโคลงกลอนทแตงโดยพระปยมหาราชมาประกอบการอธบายวา85

“ฝงชนกาเนดคลาย คลงกน”

84 ยาขอบ (โชต แพรพนธ), สามกกวณพก: ตงโตะ ผถกแชงทงสบทศ, พมพครงท 16,

(กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2547), 29. เนนโดยผเขยน โดยรวมกคอการปลดพแลวตงนอง เพอจะใหเปนฮองเตหนเชดทควบคมไดงาย ตนเองจะไดเปนผสาเรจราชการทกมอานาจไวทกอยาง ชนดทแมวาจะมเจากเหมอนไมมเจา

85 ยาขอบ (โชต แพรพนธ), สามกกวณพก : ขงเบง ผหยงรดนฟามหาสมทร, พมพครงท 16, (กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2547), 60-61.

53

ใหญยอมเพศผวพรรณ แผกบาง

ความรอาจเรยนทน กนหมด

ยกแตชวดกระดาง ออนแกฤาไหว86

ยาขอบอธบายโดยใชโคลงกลอนนประกอบวา ทงทเตยวหยมสามารถปราบบงทองได แตเขากลบแพตอขงเบงทไดราเรยนวชาความรมาจากสานกเดยวกบบงทอง นบวาสอดคลองความนยของโคลงกลอนนในแงของการหาวชาความรทแตละคนนนอาจจะราเรยนไดทนกนกจรง แตสดทายแลว ความสาเรจสวนบคคลนนกขนอยกบคนแตละคนทแตกตางกนไปตามแตคณลกษณะและอปนสยสวนตว หรอการประยกตใชสตปญญาสวนตวของแตละคน

นอกจากน ยาขอบยงใชวธการตง “ฉายา” ทเขาไดวเคราะหแลวนามาจากคณลกษณะอนโดดเดน ในดานของนสยใจคอหรอวรกรรมสาคญบางอยางของตวละครเหลานน เพอเปนการสรางความโดดเดนทาใหคนอานรสกตดใจหรอจดจาไดงายขน ชวยใหผอานสามารถจาบคลกลกษณะหรอภาพลกษณของตวละครไดอยางชดเจน ผทเรมสนใจอานสามกกเองกสามารถรบรลกษณะนสยและบคลกภาพของตวละครเหลานนไดตงแตตอนทยงไมไดอานเรองราวเลยดวยซาอาทเชน“กวนอ เทพเจาแหงความสตยซอ” “เลาป ผพนมมอทงสบทศ”“โจโฉ ผไมยอมใหโลกทรยศ” “ขงเบง ผหยงรดนฟามหาสมทร” “จวย ผถมนาลายรดฟา” “จลง สภาพบรษแหงเสยงสาน”เปนตน87 อทธพลจากการตงฉายาของยาขอบนนสงผลตอการจดจาและรบรของผอานทวไปอยางมาก เพราะทาใหกลายเปนคณลกษณะทตดและผกโยงกบตวละครเหลานนไปเลย แลวในเวลาตอมา รปแบบเชนนทาใหมการนาตวละครสามกกไปเปรยบเทยบกบนกการเมอง นกบรหาร หรอผนา และผคนในสงคมไดงายและสะดวกขน ทาใหลกษณะเดนของตวละครในสามกกจงยงเปนทจดจาไดงาย แมแตคนทไมเคยอานสามกก แตหากเคยไดยนชอตวละครสาคญบางคน อาทเชน ขงเบง โจโฉ กวนอ กพอทจะรบรในภาพรวมไดวา กาลงพดถงคนทมบคลกลกษณะเดนอยางไร หรอถาหากตองการยกยองเชดชผมสตปญญา มากกลอบาย กจะเปรยบคนผนนเปนขงเบง หรอถาตองการเปรยบเทยบคนผนนวา เปนผนาทมสตปญญา มความเดดขาด เจาเลห หรอเปนเผดจการ กสามารถเปรยบเทยบกบโจโฉไดเชนกน

86 เรองเดยวกน, โปรดดทโคลงกลอนทยาขอบนามาใสไว 87 โปรดดชอหนงสอสามกกฉบบวณพกของยาขอบในแตละตอน ซงไดตงฉายาใหตวละครทง

18 คน ใชภาษาเลาเรองแบบนทานชาวบาน ชวยขบเนนใหทกตวละครทเขยนถงมความโดดเดนและจดจาไดงายขน

54

ลกษณะเดนของตวละครสาคญในสามกกทจดจาไดงายนน เปนสวนหนงทกลายเปนแรงบนดาลใจททาให ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช ไดนาเอาลกษณะเดนของตวละครในสามกกไปเปรยบเทยบกบคนในชนชนผนาในการเมองไทยในเวลาทไลเลยกน การทสามกกกลายเปนวรรณคดทเขยนขนใหมใหคนทวไปอานไดงายขนและหลดออกจากกรอบดงเดมเชนน จงเปนจดเรมตนททาใหสามก กเขาถงคนทวไปไดงายมากขน หรอกลาววาเปนจดเรมตนของการใชสามกกเปนวตถดบในการเขยนนนเอง

3.2 สามกกฉบบนายทน เบงเฮกกบภาพสะทอนของคนไทย หลงจากความนยมของสามกกวณพกของยาขอบแลว ในชวงเวลาไลเลยกน นกเขยนคนสาคญอกคนหนงคอ ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช ผเปนทงนกการเมองและนกเขยนทมความสามารถรนครในดานการเขยนหนงสอและบทความแบบยวลอ (Parody) แลยงเปนผมสถานะทางสงคมสง เปนผกอตงหนงสอพมพสยามรฐ กอตงพรรคกจสงคม และเปนนกหนงสอพมพทมชอเสยงในเวลานน ก ไดเรมเขยนสามกกในแบบฉบบของตนเองขนบาง คกฤทธไดเรมเขยน “สามกกฉบบนายทน”ตงแต พ.ศ. 2490มเปาประสงคขอหนงคอ เพอแขงขนและตอบโตกบสามกกวณพกของยาขอบ ในฐานะททงสองคนเปนคแขงคนสาคญในดานการเขยนดวยกน88

สามกกฉบบนายทนนไดเรมตนดวยการหยบเอาตวละคร “เบงเฮก” ซงเปนตวละครทไมคอยมความสาคญในเรองราวมากนก ทสาคญ เบงเฮกเปนตวละครประเภทคนชายขอบหรอชนกลมนอยในสงคมจน ทเปนฝายพยายามตอสกบอานาจรฐแตกพายแพ คกฤทธไดนาตวละครเบงเฮกมาเขยนเรองราวดวยการตความใหม โดยใชวธการเขยนดวยภาษาพดอยางสนกสนาน เสมอนการเลานทานในวงอาหารและในวงโตะเหลา ซงเปนลกษณะการเขยนทคลายคลงกบสามกกฉบบวณพกของยาขอบเชนกน เพยงแตคอนขางจะมงเขยนดวยสานวนเสยดสยวลอในแบบจงใจและความหมายแฝงถงการยวลอกบการเมองไทยและนกการเมองไทยบางคนในเวลานน อกทงยงจงใจแอบแฝงคตเรองของความเปนชาตนยมไทยผานทางคนชายขอบของสงคมไวในเนอหาดวย เมอพมพออกมาแลว สามกกฉบบนายทนเลมแรกกใชชอตอนวา “เบงเฮก ผถกกลนกนทงเปน”89

88คกฤทธ ปราโมช, สามกกฉบบนายทน ตอนเบงเฮกผถกกลนกนทงเปน, พมพครงท 8,

(กรงเทพฯ: ดอกหญา 2000, 2543), คานา 89 คกฤทธ ปราโมช. อางแลว,28-29.

55

คกฤทธยงไดพยายามแอบแฝงความเปน คนกลมนอยทพยายามตอสกบอานาจรฐทยงใหญ หรอขณะเดยวกน กคอชนชาตไทยทพยายามตอตานกบชาตมหาอานาจ เขาเขยนโยงเรองของพวกเบงเฮกวา แทจรงแลวพวกนกคอตนตระกลของคนไทย แตกออกตวไวกอนวา เขาเพยงเขยนถงเรองนโดยไมไดยดถอเอาขอมลความถกตองทางประวตศาสตร แตเปนการโยงเอาสนกๆเพอทาใหคนอานสนใจเทานน อยางไรกตาม ดเหมอนวาสามกกฉบบนายทนตอนเบงเฮกจะประสบความสาเรจมากในแงททาใหผอานจานวนไมนอยทพากนเชอถอวาเบงเฮกเปนตนตระกลของคนไทยจรงๆ90

คกฤทธยงไดเขยนถงลกษณะการปกครองของคนจน นนคอเหลาขนศกในเรองสามกก ในฐานะเปนกลมผรกรานทลวนถอวาตนมวฒนธรรมเหนอกวา ขงเบงนนเปนเสมอนตวแทนของคนจนทมองคนไทยวาเปนพวกปาเถอน เพราะมองวาผนาไทยนนหากไมพอใจใครกสามารถสงฆาคนไดงายๆ แตคกฤทธกเขยนแกตรงจดนแลวอธบายวา สาหรบคนไทยนน อานาจสงสดถงฆาคนไดนนอยทพอเมองคนเดยว สวนของคนจนนน อานาจฆาคนอยในบคคลจานวนมาก ในเรองสามกกเองกยนยนขอนอยางด ถาปรากฏวาใครไมพอใจใคร กสงใหทหารเอาไปฆาเสยงายๆ ขณะททางเมองไทยนนใชวาใครจะฆาใครไดตามใจชอบ พอบานหรอเจาของเรอนไมไดมอานาจซอขายเฆยนตหรอฆาฟนคนทอยในครอบครวของตนไดตามใจชอบ เมอปรากฏวาผใดกระทาความผดกเปนหนาทของพอเมองทจะวนจฉยแลวจดการลงโทษไป ถาใครมเรองเดอดรอนกมสทธทจะไปรองตอพอเมองใหแกไขได ซงหากไมไดไปทาใหเบงเฮกโกรธแลว กจะไมตายแน แตถาเปนคนจนแลวจะเปนตรงกนขาม91

ซงคกฤทธไดอธบายไวในตอนเบงเฮกน โดยนาตวละครในสามกกมาเลาเปรยบเทยบวา

“ถาจะใหผเลาเรองนเลอกวา จะเปนจนหรอเปนไทยในสมยโนน กเหนจะสมครเปนไทย เพราะอยางไรกรแนวาถาไมไปทาใหเบงเฮกโกรธแลว เปนไมตาย แตถาเปนจนแลวตองระวงตวแจ ใครโกรธเปนตายทงนน มหนาซายงจะตองระวงอนตรายเนองดวยกลศกและกลอบาย ซงเขาใจไดยากรอยแปด พลาดทาพลาดทางกเจบตวทกครงไป และคนทจะตองเขาสงคมดวยในเมองจนสมยสามกก กลวนแตคนหามโมโหเจกโมโหจนแบบเตยวหย หรอมฉะนนกคนลกซงจนหยงไมถงแบบขงเบง หรอไมกคนมอดมคตสงเสยจนไมได

90 ทองแถม นาถจานง ไดเขยนหนงสอสามกกเรอง “เบงเฮก ไมใชคนไท” เพอโตแยงความ

เชอในเรองน 91 คกฤทธ ปราโมช. อางแลว,29.

56

ความอะไรเลยแบบกวนอ หรอคนขแยรองไหวนยงคาในเรองทไมนาจะรองแบบเลาป ลวนแลวแตคบไมได และเปนภยแกตวทงสน”92

คกฤทธยงไดเขยนถงนสยและลกษณะของเบงเฮกและชนเผาของเขาวา มความเปนคนไทยอยางเปยมลนในแงของความรกชาตและรกพวกพองมากมความวา

“คนไทยนนมใจเจบรอนแทนพวกพอง ในขอนแสดงใหเหนถงนสยรกชาตรนแรงของคนไทย และแสดงใหเหนวา เราเปนนาหนงใจเดยวกนมานานนกหนา คอยเจบรอนแทนกนอยเปนนตย ถาใครมาทาอะไรคนไทยเขาคนหนง กเทากบวาทากบคนไทยทงเมอง นสยนจนบดนกยงเปนนสยของคนไทยอย ถาเราอยในระหวางพวกเราเอง เรากอาจม เรองววาทกนเองไดเสมอและบอยครง แตถามตางชาตตางภาษาเขามาเกะกะขมเหงไทยดวยกนเขาแลว คนไทยทงหมดจะตองออกรบ แมแตคนทไมชอบกนนนเอง”93

จากทศนะคตของคกฤทธกคอ คณลกษณะดานทดเดนของคนไทยกคอความเปนกลมคนทรกชาต มความสามคค โดยเฉพาะในยามทตองเผชญกบผรกรานจากตางชาต แมวาจะตกนเองภายในอยบอยๆกตาม แลวคกฤทธยงตอกยาความเปนนกตอสเพอเอกราชของเบงเฮกในฐานะทเปนตวแทนของคนชนชาตไทยวา แมจะทาศกพายแพขงเบงทเปนคนจนหลายครง แตกยงมทฐมานะสง เมอขงเบงยอมปลอยตวกลบไป เบงเฮกกจะรบกลบไปรวบรวมสมครพรรคพวกแลวกลบมาทาศกกบขงเบงใหมถง 7 ครง เรองราวนโดงดงเปนทรจกกนมากสาหรบคนไทยทชอบเรองสามกก และเปนเรองทชนชนทหารไทยจะไดอานและรจกกนด94

นอกจากน คกฤทธยงไดวจารณถงการกระทาของคณะราษฎร ผานทางสามกกฉบบนายทนตอนเบงเฮกอาทเชน

“ครนเปลยนแปลงการปกครองไปแลว ชยชนะอนยงใหญกมาตกอยในมอผทคดการเปลยนแปลงสาเรจ โอกาสของบคคลคณะนนทจะทาตนใหเปนประโยชนแกบานเมองมอยใหญหลวงนก และถาบคคลคณะนนใช โอกาสไปในทางทชอบ กควรมขนตธรรมอดทนตอความยวยวนของลาภยศวาสนา บคคลเหลานนจะยงมอทธพลเหนอหวใจคนไทยเปนจานวนมากอยจนบดน แตการกหาเปนเชนนนไม เพราะความออนแอตอ

92 เรองเดยวกน, 29-30. 93 เรองเดยวกน, 30-31. 94 ผจดการออนไลน, อางแลว

57

ความสข เพราะความทชนะไมเปนอนเปนนสยของคนไทย ความสาคญของบคคลคณะนนกละลายหายไปในเวลา 15 ป...”95

อาจกลาวไดวาคณะบคคลทอางองถงกคอ คณะราษฎร ซงกไดหมดความสาคญลงหลงจากการกลบสอานาจของ จอมพล ป.พบลสงครามตงแต พ.ศ.2490 เปนตนมา

แลวยงมการวจารณถงการกระทาของพรรคการเมองในสมยนนไวดวย ตวอยางเชน

“พรรคการเมองพรรคหนงกอรางสรางตวขนมาทามกลางความอลเวงและสรางตวขนมาในฐานะผแพ ภายในเวลาไมกเดอนกไดรบความนยมจากมหาชนมชอเสยงปรากฏ ตราบใดทพรรคการเมองนนยงแพอย ความเขมแขงพรอมเพรยงและอดมคตอนสงสงกยงมอยบรบรณ แตพอเกดการปาฏหารย พรรคการเมองนนเสวยอานาจ ความหลงระเรงในลาภยศวาสนา ความแตกแยกกนภายใน และความประมาทอนเปนเหตแหงความพนาศกเรมสาแดงอทธฤทธ และพรรคการเมองนนกสนชอไปภายในเวลาอนรวดเรวเปนประวตการณ”

พรรคการเมองทกลาวถงน เชอวาเปนพรรคประชาธปตย ซงสวนใหญเวลานนทาหนาทเปนฝายคานในสภา ไดรบความนยมจากประชาชน มนายควง อภยวงศ เปนหวหนาพรรคในเวลานน ซงหลงจากจอมพล ป. ไดทารฐประหารรฐบาลหลวงธารงนาวาสวสดในพ.ศ. 2490 แลว กไดมอบหมายใหนายควงจดตงรฐบาล แตปถดมากบบบงคบใหนายควงลาออก แลวจอมพล ป. และคณะกขนจดตงรฐบาลแทน นายควงและพรรคประชาธปตยกลายเปนฝายคาน แลวตอมาเมอ จอมพล ป.เสนอรางพระราชบญญตงบประมาณทเพมเงนเดอนใหกบสมาชกสภาผแทนราษฎรนน ในพรรคประชาธปตยไดแตกแยกเปนสองฝายทเหนดวยและคดคาน แตสดทายฝายทไมเหนดวยกแพคะแนนเสยงสวนมาก ทาให คกฤทธ ทเปนหนงในผคดคานเรองนลาออกจากการเปนสมาชกสภาผแทนราษฎร เพราะเหนวาการกระทาของพรรคประชาธปตยทเพมเงนเดอนใหพวกตนเอง เปนการทรยศตอประชาชน96

สามกกฉบบนายทนจงนาจะเปนงานเขยนสามกกทผลตขนใหมชดแรก ทจงใจแสดงทศนะเกยวกบพฤตกรรมของนกการเมองไทย ทงในลกษณะภาพรวมและเฉพาะเจาะจงตอเหตการณ

95 คกฤทธ ปราโมช, อางแลว, 137. 96 สละ ลขตกล, คกฤทธ กบการเมอง, (กรงเทพฯ: กาวหนา, 2517), 119-128.

58

รวมสมยทสาคญบางประการ แลวกจะยงโดดเดนชดเจนยงขนเมอตอมาคกฤทธไดเขยนสามกกฉบบนายทนเลมถดมาทใชชอวา “โจโฉ นายกตลอดกาล”

3.3 สามกกฉบบนายทน โจโฉ นายกตลอดกาล และการวพากษผน า หลงจากสามกกฉบบนายทนตอนเบงเฮกไดรบความนยมแลว คกฤทธกเรมเขยนสามกกฉบบนายทนตอนใหมตามมา ใน พ.ศ. 2492 คกฤทธไดเขยนเกยวกบตวละครในสามกกทมชอเสยงมากทสดคนหนงและชาวบานทวไปตางกคนชอกนเปนอยางด นนคอ“โจโฉ” ผนาคนสาคญทสดคนหนงในสามกก เขามบคลกลกษณะโดดเดนคอ เปนผนาทมความโหดเหยม เดดขาด เจาเลห และมากไปดวยกลอบาย มลกษณะของเผดจการทพรอมใชอานาจและเลหกลทกอยางเพอใหบรรลเปาหมายไดโดยไมสนใจวาจะตองใชความโหดเหยมหรอเลนงานคตอสอยางไรกตาม

เรองสามกกในชวงตนนน กลาวถงแผนดนจนทกาลงวนวายปนปวน เหลาขนศกทครองเมองตางๆกแตกแยกเปนกกเปนเหลาแลวทาสงครามรบพงชงอานาจกนเองนน ไดเปดโอกาสใหโจโฉไดนากาลงทหารเขาไปอมชองคฮองเตหรอพระเจาเหยนเตเอาไวกบตน แลวโจโฉกไดอาศยขออางทวา ตนคอผเขาไปชวยเหลอคาจนราชวงศ ฮนและฮองเต ทาใหโจโฉมอานาจอนชอบธรรมในการบญชาเหลาขนศกทวแผนดน แลวหลงจากนนโจโฉกเรมแอบอางราชโองการ เพอใชบญชาเหลาขนศกทงหลายใหยอมทาตามเปาหมายทางการเมองของตนเอง เพราะหากไมทาตามกจะถอวาขดตอราชโองการ และเปนกบฏตอแผนดนและราชวงศฮน จากพฤตการณเหลาน แมจะทาใหโจโฉเปนตวละครทมภาพลกษณเปนผรายตวฉกาจ แตทางหน งกยงไดร บการยอมรบวาโจโฉนนเปนผนาทมความสามารถสงสงทงในดานการทหารและการเมองมาก เพราะสามารถออกศกบญชาการกองทพแลวรบชนะเหลาขนศกกลมตางๆในยคสามกกไดแทบทงหมด โจโฉยงสามารถรวบรวมคนเกงทงหลายแลวสถาปนาอาณาจกรวยกกทมอานาจทางทหารเขมแขงทสด และขยายอาณาเขตปกครองไดกวางขวางทสดไดดวย โจโฉจงเปนตวละครสาคญทคนอานสามกกสนใจอยแลว ขณะเดยวกน คกฤทธกจงใจทจะปรบเปลยนภาพลกษณเดมของโจโฉทเคยเปน “เผดจการจอมวายราย หรอทรราชผกดขฮองเตหรอพระมหากษตรย” แลวไดเขยนขอแกตวตอพฤตกรรมของโจโฉแทบทกเรองเพอเปนการสรางความชอบธรรมวา แทจรงแลวโจโฉจาตองเปนเผดจการ รวบอานาจไวทตนเอง ตองกดขราชบลลงก ทงหมดกลวนแตเปนความจาเปนของบานเมอง หรอกลาวไดวา จาเปนตองรายกาจนนกเพอประชาชนแลวคกฤทธยงประกาศวา นคอการเขยนดวยมมมองแบบฉบบนายทนนนเอง เพราะโจโฉผซงไดชอวาเปนผรายในสายตาของผคนทงปวงนน แทจรงแลวเขาเปนผนาทมความยงใหญ เปนสด

59

ยอดแหงนายกรฐมนตร เปนรฐบรษผนาพาชาตบานเมองสความรงเรอง สาหรบพฤตกรรมและคาสงทแสดงถงนโยบายอนเดดขาด และการปราบปรามฝายตรงขามทางการเมองอยางรนแรงทงหลาย ลวนเกดดวยความจาเปนทงสน หาไมเชนนนแลว บานเมองกจะไมสงบ แลวกจะมผแอบอางตนขนเปนฮองเตหรอแอบอางราชโองการของฮองเตไปทวแผนดน โจโฉจงจาเปนตองเขามาควบคม อานาจรฐ และในชวงทโจโฉมอานาจอยนน กไดเชดชเลยงดฮองเตเปนอยางด ในยามทฮองเตตกยาก จะหาขนศกคนใดเขามาชวยเหลอกหามไม ซงมเหตการณครงหนงในสามกกทคกฤทธนามาเขยนอธบายใหเหนภาพชดเจน โดยยกตวอยางเมอครงโจโฉไดจดงานเลยงฉลองหลงจากการสรางปราสาทใหม เหลานายทหารไดเขยนโคลงกลอนสรรเสรญโจโฉอยางไมอน แตชะรอยวาโจโฉรสกราคาญตอการยกยองของผใตบงคบบญชา จงลกขนกลาวความในใจของตนตอเหลาทหาร97

ความตอนนในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ไดพรรณนาวา

“โคลงนกดอยแลว แตททานสรรเสรญนนเกนนก แตกอนเรากเปนคนมปญญานอย ถอเอาความสตยและความกตญเปนทตง มาเมอครงพระเจาเลนเตไดเสวยราชสมบต แผนดนเปนจลาจลตางๆ เราจงปลกเรอนอยนอกเมองเจากนขางทศตะวนออกไกลเมองทางหารอยเสน ในนาใจคดวาแผนดนเปนสขราบคาบแลวจะเขาทาราชการเปนขนนาง ไมรวาพระเจาเหยนเตจาเพาะใหเราเปนนายทหารฉะน บดนเรามใจเปนกตญตอพระมหากษตรย คดจะปราบปรามใหแผนดนเปนสข ความชอบจะไดปรากฏไปขางหนา วาเราไดเปนนายทหารชวยทานบารงแผนดน ครนพระเจาเหยนเตไดราชสมบตกสมความคดเราอยแลว เรากไดคดอานปราบปรามกาจดศตรราชสมบตเสยเปนอนมากแตครงเตยวกกโจรโพกผาเหลองนน มาตราบเทาทกวนน พระเจาเหยนเตกตงใหเราเปนอปราช ใหญกวาขนนางทงปวงอยแลวเราจะไดคดอานเอายศศกดใหยงกวานหามได แตเราคดอยวาไดชวยทานบารงแผนดนแลวจะทาใหตลอด อนงแผนดนพระเจาเหยนเตนถาหาเราไมกจะมผโอหงตงตวเปนเจาทกตาบล คนทงปวงซงหาปญญาไม มไดคดถงบญคณเรา เหนวาเราไดเปนใหญ วากลาวสงใดสทธขาดกคดสงสยเอาเปล าๆ หาตองการไม กจะแพภยตวเอง ทกวนน เราคดตงใจทาราชการสนองพระเดชพระคณเจาเหยนเตโดยสจรต คดวตกอยอกวาจะยกทมหาอปราชนใหแกพระญาตพระวงศพระเจาเหยนเต กมเหนผใดจะชวยทานบารงแผนดนได ครนเราจะขนยกใหบดนเลา กจะทาโลเลใหแผนดนเปนอนตราย นานไปภายหนาตวเราจะพลอยไดรบความเดอดรอนดวย

97 คกฤทธ ปราโมช, สามกกฉบบนายทน ตอนโจโฉ นายกฯ-ตลอดกาล, พมพครงท 12,

(กรงเทพฯ: ดอกหญา 2000, 2552), 267.

60

ซงเราวากลาวมาทงนเปนความจรง ใชจะวาแตปากนนหามได แตทวาทานทงปวงจะหยงเหนนาใจเราหรอกจะแกลงวาเอาความดมาเจรจา”98

จากเนอความดงกลาว โจโฉตองการอางวา ถาไมมตนเองสกคน เชอแนวาแผนดนในยคสมยของพระเจาเหยนเตคงวนวาย แมวาโจโฉมความตองการจะมอบอานาจและตาแหนงคนใหกบเชอพระวงศคนอนไดรบชวงไป แตโจโฉกอางวา ตนมองไมเหนวาเวลานนจะมผใดทสามารถแบกรบภาระนได นเปนความหนกใจทโจโฉมอย แตเหลาผใตบญชาและคนทงปวงกกลบไมเขาใจความคบของใจน จากความดงน คกฤทธไดเขยนขยายความโดยจงใจเขาขางโจโฉ ทาใหคนอานรสกเหนใจตอโจโฉมากขนวามเหตผลอนจาเปน แลวกเขยนโจมตเลาปซงถอวาเปนฝายพระเอกของสามกกดวยวา

“สนทรพจนของโจโฉทคดมานนาฟงนก ถาพจารณาใหดจะเหนวา โจโฉไดนาความจรงมาพดดวยความบรสทธใจจรงๆ โจโฉไดกลาวถงอดตโดยยกเอาประวตของตนมาอาง เหนไดวาทโจโฉดาเนนการรฐประหารหวหนารฐบาลทจรตและปราบรฐบาลอนๆททจรตเชนกน เพราะโจโฉถอว าตนเปนนายทหารของพระเจาเห ยนเต เมอได เปนนายกรฐมนตรแลว กตองดาเนนการปราบปรามบคคลทโจโฉเรยกวาศตรของราชสมบต ไดแกพวกอวนเสยวและเลาป ความจรงบคคลเชนเลาปนน ถาหากวาไดเขามาอยในตาแหนงนายกรฐมนตรเชนโจโฉ พระเจาเหยนเตกคงจะอยในราชสมบตไมไดนาน เลาปคงจะแยงเอาเสยเปนแน เพราะวาเลาปนนไมวาจะไปอยกบใครกจะตองแยงเอาสมบตคนนน ประกอบกบเลาปกถอวาเปนเชอพระวงศอยแลว ทโจโฉกาหนาบคคลเชนเลาปเปนศตรราชสมบตจงไมผด อนง โจโฉกพยากรณไวในคราวนอยางแมนยาวา ถาสนตนเสยแลวกจะมคนโอหงยกตนเปนเจามากมาย ยอมจะมคนระแวงสงสยเปนธรรมดา แตโจโฉกไมถอสาหาเรอง ปลอยใหแพภยตวไปเอง สนทรพจนอนนบวาแสดงชวตจตใจตลอดจนนสยใจคอโจโฉไวแลวอยางแจมแจง”99

จากขอความเหลานจะพบวาคกฤทธไดพยายามทจะเขยนขยายเหตผลของโจโฉเพอแสดงความชอบธรรมในการกระทาตางๆทดแลวมความโหดรายตอศตรทางการเมองของตน เสมอนวาการทโจโฉจาเปนตองทาการรฐประหารและยดอานาจไวแตผเดยวนน แทจรงแลวกดวยความจาเปนของสภาวะบานเมองในเวลานนโดยแท เพราะถาหากโจโฉไมทาเชนนนแลว กจะมผตงตนขนเปนเจาอกนบไมถวน แผนดนกจะวนวาย ขณะเดยวกนกไดเขยนโจมตเลาปซงเปนพระเอกในเรองสามกกวา

98 คกฤทธ ปราโมช. อางแลว, 268. 99 เรองเดยวกน

61

แทจรงแลว เลาปเปนคนทมความทะเยอทะยานซอนเรน เชอถอไมได แลวไมวาจะไปอยรวมกบผใดกจองจะคดวางแผนการเพอหาทางเอาสมบตหรออานาจของคนผนนมาครองเสยเอง นจงเปนการเขยนเพอนาเสนอมมมองใหมๆทเปนการพลกบทบาทของโจโฉจากเดมทโดนกลาวหาเปนผรายมานานและเปนทรราชผปลนชงแผนดน พลกกลบใหกลายมาเปนผนาทยงใหญ เปนนายกรฐมนตรผเขามากอบกบานเมองในยามวกฤต และเขยนใหมใหเลาปจากทเปนพระเอกของเรอง กลบกลายเปนผรายทคดฉกฉวยโอกาสทบานเมองกาลงวนวายเพอแยงชงอานาจ นยหนงจงเปนการหาเหตผลแกตวใหกบฝายชนชนปกครองทตองเขามายดอานาจจากสถาบนกษตรยโดยคกฤทธไดเขยนทงทายเกยวกบเหตผลทชวยแกตวใหเสมอนกบชวยหาทางลงวา

“ผเลาเรองนไดเลาถงชวตคนๆหนง ซงถกประณามวาเปนคนใจรายอามหตมานานกวาพนป ไดพยายามชใหเหนเหตผลวาคนทถกกลาวหาวารายนน ยอมประกอบไปดวยความโกรธ โลภ หลง และความปรารถนา กเลสตางๆ เหลานไดทาใหโจโฉปฏบตการผดพลาดไปเปนครงคราว แตความผดพลาดกไมมากหรอนอยไปกวาคนอนๆ เหตทความผดของโจโฉมผถอเอาเปนเรองใหญกเพราะโจโฉอยในตาแหนงใหญ เจตนาดของโจโฉทมตอบานเมองนน ถกบดบงไปดวยขอครหาของฝายปฏปกษ เจตนาของโจโฉนนมอยอยางเดยวคอรวบรวมแผนดนจนใหเปนปกแผน ไมใหแตกแยก ฉะนนการกระทาของโจโฉจงตองขดกบประโยชนของคนทไดประโยชนจากความแตกแยก ดงนนปรปกษของโจโฉยอมจะมมากเปนธรรมดา โจโฉรเรองนดจงตองซอนศพของตนมใหศตรขดขนมาทารณ แตฝายศตรกทาทารณกบชอเสยงของโจโฉเปนอนมาก ชวตของโจโฉจงเปนตวอยางอนดของความรบผดชอบในการกระทาและการกระทาทตรงไปตรงมา เมอโจโฉกาจดรฐบาลททจรตลงไปได กเขารบภาระแหงการบรหารดวยตนเอง มไดบายเบยงภาระนนใหคนอนดวยการถอมตวทไรสาระ เมอโจโฉมนโยบายทจะรวบรวมแผนดนใหเปนปกแผน กมงหนาดาเนนนโยบายนนอยางไมทอถอย มใหความสขหรอทกขหรอเหตใดมาเปนอปสรรคกดขวางได เพราะโจโฉถอวาตนอยในฐานะทาราชการใหแกพระเจาเหยนเตเปนหลกไปตลอดชวต ถวายการยกยองและสกการะตามสมควรแกฐานะตลอดมา แมวาพฤตการณและพระราชอธยาศยของพระเจาเหยนเตในบางกรณนาจะทาใหโจโฉเปลยนความคดได แตโจโฉกไมยอมเปลยน ถาจะวาโจโฉมความผด ความเมตตากรณาอนฝงแนนอยในหวใจนนเองพอจะเรยกไดวาเปนความผดททาใหไม

62

สามารถบรรลวตถประสงคแหงชวตของตนได กเพราะโจโฉใหโอกาสแกศตรบอยครงดวยใจสงสาร”100

และคกฤทธไดปดทายหนงสอดวยประโยคทเปนบทสรปวา

“โจโฉเปนขาพระเจาเหยนเตและเปนผรบใชทซอสตยของราษฎร ไดถงแกความตายลงขณะทงอยในตาแหนงโดยสมบรณ จงควรเรยกไดวาเปน นายกรฐมนตรตลอดกาลโดยแท”101

เมอพจารณาแลว เหนวาสาเหตสาคญทคกฤทธเลอกเขยนสามกกฉบบนายทนในลกษณะน นอกจากเพอทาใหสามกกฉบบนายทนมความแตกตางไปจากสามกกฉบบอนๆในเวลานนทมแตเขยนยกยองฝงเลาปและโจมตฝงโจโฉแลว ยงเปนการสรางจดขายและความนาสนใจใหหนงสอเพอหวงผลทางการตลาด และการเขยนเพอยวลอการเมองไทยในเวลานน เมอพจารณาจากชอหนงสอคอ“สามกกฉบบนายทน ตอน โจโฉนายก-ตลอดกาล” ซงคกฤทธไดชวยเขยนแกตางใหกบพฤตกรรมของโจโฉหลายเรอง ไดพยายามหาเหตผลเพอเชดชพฤตกรรมของโจโฉใหมความชอบธรรมและเหมาะสมตอบานเมอง เปนการพยายามลบลางภาพของความเปนทรราช ผกดขฮองเตทเปนภาพลกษณเดมๆของโจโฉสาหรบผอานสามกกใหเปลยนแปลงไปเปนผนาทยงใหญแทน

แตเมอพจารณาจากลกษณะการเขยนเชงเสยดสยวลอของคกฤทธแลว กพบวาเจตนาแทจรงของการเขยนนอาจจะเปนตรงกนขามเลยกเปนได เกยวกบประเดนน มาลน ดลกวณช ไดตงขอสงเกตสาคญไววา แทจรงแลวคกฤทธเขยนเพอเปรยบเทยบเชงอปมาอปไมยในพฤตกรรมของโจโฉ กบ จอมพล ป. พบลสงคราม ซงมตาแหนงเปนนายกรฐมนตรหรอเปนทานผนาของประเทศไทยในเวลานน โดยเฉพาะในชวงเวลาท จอมพล ป. ไดกาวขนสอานาจในฐานะนายกรฐมนตรเปนครงแรกนน เขากไดใชอานาจทมในการขจดฝายตรงขามทางการเมองอยางรนแรง โดยตงขอหาวาเปนผกอความไมสงบและคดลมลางรฐธรรมนญ และเนนความเปนเผดจการทหารมาก นอกจากนในประกาศสานกนายกรฐมนตรในเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2487 ยงไดประกาศถงคณลกษณะนสยทดซงคนไทยควรทาตามทง 14 ขอ โดยเฉพาะในขอ 14 ทระบวา “ไทยเปนชาตทวาตามกนและวาตามผนา”102 กมความสอดคลองกบสโลแกนทเกดขนวา “เชอผนา ชาตพนภย” หรอ “ทานผนาไปไหน ฉนไปดวย”

100 คกฤทธ ปราโมช, อางแลว, 326-327. 101 เรองเดยวกน, เนนโดยผเขยน 102 จกร พนธชเพชร, การเมองการปกครองไทย จากไพรฟาหนาใส สวาทกรรมไพรอามาตย,

พมพครงท 8, (ปทมธาน: เคลดไทย, 2555), 269-270.

63

นบวาเปนกระบวนหนงในความพยายามทจะสรางความเปนชาตนยมในแบบทยดถอตวผนาเปนหลก แลวเมอพจารณาจากบรบททางการเมองเวลานนซงจอมพล ป. ไดทาใหเกดยคเชอผนาขนแลว ทางหนงกยงเปนคแขงสาคญทางการเมองของม.ร.ว.เสนย ปราโมช ซงเปนพชายของคกฤทธอกดวย จงไมนาแปลกทสามกกฉบบนายทนตอนโจโฉ นายกตลอดกาล ไดแอบแฝงนยยะการเขยนเชงเสยดสยวลอผานตวละครโจโฉไดอยางแนบเนยน ซงนกเปนประเดนทยงตองถกเถยงตอไป103

ในชวงเวลาเดยวกนนน กเรมมนกเขยนและนกหนงสอพมพบางคนกเรมนาตวละครและเรองราวในสามกกทคนไทยพอจะรจกมกคนมาเขยนเปรยบเทยบหรอยวลอกบสภาพการเมองและลกษณะพฤตกรรมของนกการเมองไทยบาง ซงบางครงกอาจจะนาชอจากในสามกกหรอชอตวละครในสามกกมาใชเพยงแคชอเทานน โดยทอาจจะไมไดกลาวถงเรองราวในสามกกเทาใดนก ตวอยางเชน ในระหวาง พ.ศ.2493 ไดมหนงสอทใชชอวา สามกกฉบบการเมอง เปนงานเขยนโดยนกหนงสอพมพนรนามทใชนามปากกาวาฟรเพรส104เขาไดเขยนเลาถงเรองราวของการขบเคยวแยงชงอานาจทางการเมองและพฤตกรรมของกลมนกการเมองไทยสาคญหลายคนในสมยนนตวอยางของบคคลสาคญอาทเชน นายปรด พนมยงค จอมพล ป.พบลสงคราม จอมพลสฤษด ธนะรชต ม.ร.ว.เสนย ปราโมช นายควง อภยวงศ จอมพลประภาสจารเสถยร ฯลฯ เปนตน แลวยงรวมไปถงผมอทธพลและและมชอเสยงอกหลายคนทเขามาเกยวของในวงการเมองเวลานนโดยทไมไดพาดพงถงชออยางชดเจน

103 Malinee Dilokwanich, Ibid, 266-267. เกยวกบประเดนน เครกไดตงขอสงเกตโดย

อางองจากงานของมาลนวา แทจรงแลวคกฤทธเขยนเรองของโจโฉโดยพลกมมใหม แฝงนยยะยวลอทางการเมอง จงใจทจะนาเรองของโจโฉไปเปรยบกบการใชอานาจของ จอมพล ป. พบลสงคราม ซงเมอพจารณาจากเนอหาในสามกกฉบบนายทนทจงใจเชดชโจโฉแลวผเขยนเองกไดระบไวทคานาหนงสอวา เขาเขยนขนเพอตองการแสดงใหเหนวาหลอกวนจงผเขยนนยายสามกกไดสรางกรอบใหเลาปเปนพระเอก ทาใหโจโฉเปนผราย เขาจงตองการเขยนสามกกขนใหมแบบนายทนทมองวาโจโฉเปนพระเอกแทน ซงเมอพจารณาจากการเขยนแนวยวลอภายใตบรบททางการเมองไทยในเวลานนยอมเหนวาหากจะเขยนวจารณผนาของประเทศโดยตรงคงไมเปนผลดนก ขอสงเกตของมาลนในประเดนนจงสมควรอยไมนอย

104 ฟรเพรส, สามกกฉบบการเมอง, (กรงเทพฯ: (ม.ท.ป.), 2493) ไมปรากฏขอมลการพมพวามาจากแหลงใดและไมทราบชอนกเขยน เชอวาผเขยนตองการปกปดขอมล แตมสวนคานาทไดระบวา ผเขยนเปนนกหนงสอพมพทตองการเขยนถงตวละครสาคญในสามกกอาทเชน เลาป โจโฉ ซนกวน แลวเปรยบเทยบกบบรรดากลมนกการเมองไทยในเวลานนทกาลงแยงชงอานาจกน พฤตกรรมเชนนจงเสมอนกบการชงอานาจของเหลาขนศกในสามกก

64

นกเขยนนรนามไดพยายามอธบายวา กลมคนเหลานตางกเอาแตตอสแยงชงอานาจในวงการเมองไทย เปรยบเสมอนกบวาพวกเขาไมตางอะไรจากเหลาขนศกในยคสามกก ซงหนงสอเลมนกแทบไมไดบอกกลาวถงเรองราวในสามกกเลย ผเขยนเพยงแตพยายามเปรยบเทยบนกการเมองไทยใหเสมอนเปนดงตวละครในเรองสามกกเทานนซงเมอพจารณาแลวจะพบวา ผเขยนอาจจะตองการทาใหคนอานทวไปสามารถเหนภาพรวมของสถานการณในวงการเมองไดชดเจนมากขน โดยเฉพาะในแงทวาบรรดานกการเมองไทยแตละคนตางกกาลงสวมบทบาทของเหลาขนศกในยคสามกกสาหรบการชวงชงอานาจในการเมองไทย ทาใหการเมองไทยไมตางอะไรจากสภาวะในยคสามกกทเหลาขนศกแตกแยกเปนกกเปนเหลาแลววางแผนอบายกนตางๆนานาโดยไมสนใจหรอคานงถงประชาชน แตมงผลประโยชนของพวกตนเปนหลก แลวตางฝายกอางวาทาเพอประชาชนกนทงสนซงลกษณะของการใชสามกกและตวละครเดนดงทงหลายทคนไทยคนเคยมาเปรยบเปรยบกบนกการเมองไทยและสภาพของการเชงอานาจทตางฝายตางกแบงแยกเปนกกเปนเหลา และพรอมจะผสานผลประโยชนตอกนหรอทรยศหกหลงกนไดนน จงเปนรปแบบทนกเขยนและนกหนงสอพมพเรมใชกนหลงจากน

อาจสรปไดวา สามกกฉบบนายทนตอนโจโฉนน เปนหนงในเครองมอของการวพากษวจารณผนาเผดจการในชงเสยดสยวลอ โดยเปรยบเทยบสภาพทางการเมองไทยและการอางความชอบธรรมของนายกรฐมนตรในยคสมยนนอยาง จอมพล ป. วาเปนการทาเพอประชาชน เปนพฤตกรรมทไมไดแตกตางไปจากโจโฉนก ลกษณะของการเขยนทนาตวละครในสามกกมาตความใหมใหแตกตางไปจากมมมองเดมๆแลวผสมผสานกบการเสยดสยวลอตอบคคลทางการเมองในสงคมไทย จงนาจะกลายเปนตนแบบสาคญของการเขยนสามกกในลกษณะนตอมา

3.4 สามกกฉบบนายหนหวย เลายอทงเรองและเสยดสเผดจการ อทธพลจากสามกกของยาขอบและคกฤทธ เปนจดเรมตนทาใหมงานเขยนสามกกขนใหมหลายฉบบในชวงทศวรรษ 2480-2500 โดยลกษณะเดนทพบไดในชวงเวลานนคอ มกจะเปนการเอาตวละครมาเลาใหมใหอานงาย ไมวาจะเปนการใชภาษาแบบชาวบาน หรอผสมผสานกบการใชภาษาทสละสลวย แตสอความหมายเชงอปอปไมย และบอกเลาเรองราวของสามกกในภาพรวม โดยเฉพาะในเรองของการแยงชงอานาจ และลกษณะเดนของตวละครสาคญทแทบไมตางจากนกการเมองไทยโดยทวไปนก

หนงในผลงานสามกกทคอนขางมชอเสยงทเขยนขนในชวงน โดยไดรบอทธพลมาจากสามกกฉบบวณพกของยาขอบกคอ สามกกของ นายศลปะชย ชาญเฉลม (นามปากกา นายหนหวย)

65

ผซงเปนนกหนงสอพมพและนกโฆษณา สอสารมวลชน และเคยเปนอดตขาราชการทหารทมความสนใจในประวตศาสตรอยางมากในระหวางนนเขาไดเรมเขยน “สามกกฉบบนายหนหวย”105แลวเรมพมพเปนเลมครงแรกในพ.ศ.2495 และกเปนทสนใจกนไมนอย สามกกฉบบนนบเปนความพยายามทจะเลาเรองราวในสามกกทงหมดตงแตตนจนจบใหกระชบ ตดทอนรายละเอยดบางอยาง แลวเกบความสาคญไว นจงเปนการ “ยอเรองทงหมดในสามกก” ทสรปเรองราวตงแตตนจนจบเปนครงแรกซงนอกจากงานเขยนสามกกแลว กอนหนานเขาไดแตงหนงสอเกยวกบเรองราวในแวดวงทหาร ประวตศาสตร และประวตกบเรองเลาของชนชนเจานายหลายเลม อาทเชน เจาฟาประชาธปกราชนผนราศ ทหารเรอปฏวต หมอบรดเลยกบกรงสยาม ฯลฯ

นายหนหวยไดอธบายสาเหตทตนนาสามกกมาเขยนไวอยางนาสนใจ เขาอางวาในเวลานน นอยคนนกทจะไมเคยอานสามกก สาเหตเพราะทางกระทรวงศกษาธการไดบรรจเนอหาสามกกไวในแบบเรยนดวย โดยเฉพาะตอนโจโฉแตกทพเรอไดลงเปนหลกสตรสาหรบมธยมศกษาแมวาจะไมแนชดนกวาเรมมการบรรจลงในแบบเรยนตงแตชวงเวลาใด แตหากอางจากขอเขยนของนายหนหวยแลวกเชอไดวานาจะเรมหลงจากการพมพสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ฉบบชาระของราชบณฑตยสภาตงแตชวงทศวรรษ 2470 ซงจากการอางของนายหนหวยนนระบวา สามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ไดกลายเปนหนงสอทอานกนแพรหลายมากตามบานของนกศกษาและผมอนจะกนสมยกอนแทบทกบานตางกตองมเรองสามกกตดบานไวเปนประจาแมวาพอของนายหนหวยจะมการศกษานอย ประกอบอาชพเปนพอคาทขายสนคาพนเมองอยไกลจากกรงเทพไปทางภาคอสานประมาณ 600 กโลเมตรเศษ บานของเขาหางจากฝงแมนาโขงเพยงรอยเมตรเศษเทานน แตถงกระนนพอของนายหนหวยกยงมหนงสอสามกกตดไวประจาบานเชนกนจงทาใหตวเขาไดอานสามกกมาตงแตเดกในระหวางพ.ศ.2475 ซงเปนการอานแบบเรยนเรว อานเลนๆสนกสนานไปโดยไมคอยรเรองนก และเวลากลบจากโรงเรยนมาทบานในตอนเยนกมกจะรบหนาทอานสามกกใหพอฟงเปนประจาทกวนดวยความจาใจ นานวนเขาจงสามารถจดจาเรองราวและตวละครไดบาง เมอไดเขาเรยนในชนมธยมกไดเจอกบเรองสามกกอก โดยเฉพาะการเรยนในตอนโจโฉแตกทพเรอจากในวชาภาษาไทย106

สาเหตททาใหนายหนหวยเรมเขยนสามกกฉบบน พจารณาจากคาโมทนาของยาขอบทไดเลาวา เจาของสานกพมพผดงศกษาทเปนกลยาณมตรของตนและเคยดแลการขายหนงสอสามกก

105 ศลปะชย ชาญเฉลม (นายหนหวย), สามกกฉบบนายหนหวย, (กรงเทพฯ: ผดงศกษา,

2495). 106 ศลปะชย ชาญเฉลม (นายหนหวย), สามกกฉบบนายหนหวย, พมพครงท 2, (กรงเทพฯ:

ดอกหญา, 2545), กราวพากยผเขยน 9-10. เนนโดยผเขยน

66

ฉบบวณพกมาเปนอยางดนน ตองการจะสรางสามกกขนใหมในทานองเรองยอใหสนเขาและอานเขาใจงายขน เพราะฉบบภาษาไทยของเดมตลอดทงเร องคอสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) อานเขาใจยาก ยาขอบจงนาไปพดคยความคดนกบนายหนหวย ในฐานะทเปนเพอนสนททคนเคยกนมานาน ซงนายหนหวยมความเกรงใจวาจะไปทบซอนกบสามกกวณพกของยาขอบ แตยาขอบกเหนวา หนงสอเรองเดยวกน ใครจะทาขนใหมในแงมมใดกเหมอนชวยจนเจอกนมากกวา107

อกประการทสองคอ ในระหวาง พ.ศ.2490 ตอนทนายหนหวยยงรบราชการทหารอยในกองเรอรบนน เขาไดมความสนทคนเคยกบผบงคบการทานหนงทชวยสอนเรองการปนและการเดนเรอให เมอไดมากนเหลาดวยกน ผบงคบการคนนนจงไดชวนคยเรองสามกก เพราะตนอานอยทกวน จงไดรอฟนเรองราวในสามกกแลวกทาใหเขาไดมโอกาสหยบเรองสามกกกลบมาอานใหมอกครง ตอมายงเปนกาลงใจสนบสนนใหเขาเขยนสามกกฉบบนายหนหวยขนจนสาเรจ108

สามกกฉบบนายหนหวย จงไดเปนสามกกทผลตขนใหมโดยฝมอของผทเคยรบราชการเปนทหารอาชพในระดบทมความชานาญในการใชอาวธปน การเดนเรอ และยงเปนนกการโฆษณาใหกบภาครฐในเวลาตอมาดวย ซงเมอพจารณาในเนอหาแลวกพบวามการใสลกษณะของความเปนทหาร การเมอง และคาศพททเกยวกบการเมองเขาไปไมนอย อาทเชน “นกเผดจการ หรอ จอมเผดจการ”109 และยงมคาอนๆทมความเปนราชการและคาศพทรวมสมยทเขานามาใช เชน ฝายทหาร ฝายพลเรอน ฮาเรม พระบรมมหาราชวง ฯลฯ ขอนาสงเกตคอ จะพบคาวาเผดจการปรากฏอยตลอดทงเลมหลายตอหลายครงโดยเฉพาะเมอผเขยนตองการกลาวถงตวละครทเปนผนาทมพฤตการณในแงราย โดยเฉพาะ ตงโตะ และ โจโฉ ตางกนไปตามวาระ และนายหนหวยยงใชคาแทนพระนามของพระเจาเหยนเตหรอองคฮองเตในเรอง ดวยการใชคาวา “ในหลวง” อยางจงใจดวย ซงตวอยางทนายหนหวยเขยนเรยบเรยงใหมโดยใชคาเหลานแทรกเขาไปแทนนน มหลายตอนมาก ทงนขอยกตวอยางเหตการณตอนทตงโตะเขากมอานาจในเมองหลวง แลววางอานาจบาตรใหญเหนอฮองเต ดงเชน

“วกไปกลาวถงตงโตะจอมเผดจการใจโหดตอไป เมอยายเมองหลวงไปอยเมองเตยงฮนแลวกสนหวงเรองจะถกโจมตเ สบายอกสบายใจหนมาเลนการบรหารภายในดวยความโหดรายทารณตามสนดานเดมของตน ตงโตะถงกบกาแหง ตงตวใหคนเรยกวา “ซองฮ”

107 เรองเดยวกน, คาโมทนาของยาขอบ 108 เรองเดยวกน, กราวพากยผเขยน 11. 109 คาวาเผดจการไมไดมปรากฏอยในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ทนายหนหวยใช

เปนตนฉบบหลกในการเลาเรอง

67

แปลวา “พระบดาผพทกษในหลวง” และจะไปไหนมาไหนกจดขบวนราวกบในหลวงเสดจ การบรรจแตงตงขนนางขาราชการนนกแลวแตตงโตะ พระเจาเหยนเตเพยงแตลงพระปรมาภไธยเทานน นบวาเปนกษตรย “หน” อยางแทจรง” บรรดาโคตรเหงาศกราชของตนอยทไหนเอามาตงเปนขนนางหมด แทบจะเรยกวาการบรหารแผนดนเวลานนดาเนนไปดวยพวกแซตงไมใชแซฮน ชะรอยจะเหนวาตวอยเมองกบในหลวงทาใหอบรศมไป ตงโตะเลยไปสรางเมองใหมอยตางหาก หางจากเมองเตยงฮนระยะทางยสบหากโลเมตร เรยกวาเปนเมองทหารคอยคมเชงในหลวงอยเมองใหม หรอเรยกอกทวาทาเนยบของจอมเผดจการผยงใหญน และสงใหจาลองแบบมาจากเมองหลวงทกสวน ดวยทาเนยบของผยงใหญนน พระบรมมหาราชวงเปนอยางไร ตงโตะกใหสรางอยางนน รวมความวาตงโตะพรอมทจะเปนกษตรยไดทกเมอ การคลงของประเทศ การทหาร การเศรษฐกจ ตงโตะยายมากมไวในเมองใหมของตนหมด เพอความสาราญ ทานผเผดจการใหญถงกบตงฮาเรมคดสาวงามแปดรอยคนมาไวปรนเปรอ นานๆตงโตะถงจะไปเฝาในหลวงสกครงหนง การไปกลบแตละครงกราวกบในหลวงเสดจ ขนนางขาราชการตองมาตงขบวนเกยรตยศคอยรบคอยสง ตงโตะฟตขนมากเชญขาราชการไปกนเลยง เปลาเลยไมใชทไหน ไมใชเหลาทไหน โตะเดยวกบในหลวงเสวยนนแหละ เขามาแตละครงกอวดศกดาหาเรองฆาคนเลน เปนการขมขขนนางทงปวงใหเสยวสนหลงไมกลาคดปฏวต”110

หรอตอมา คอตวอยางตอนทอองอนทเปนขนนางใหญวางแผนคดจะลอบสงหารตงโตะ ดงเชน

“อองอนขนนางผเฒาสามแผนดน มความเจนจดในดานการเมองอยางหาตวจบยาก ความยนดนนจะปรากฏแกใบหนาของอองอนกเฉพาะตอนอยตอหนาตงโตะและพรรคพวกเทานน อองอนเปนนกเลนละครทแนบเนยนนก ขนนางเฒาผนอาจจะชแกวเหลาแลเปลงเสยง “ชโย ทานผนาจงเจรญ-ทานผนาไปทางไหน-ฉนจะตามไปดวย” ไดทกเมอ และสนบสนนตงโตะตลอดกาล แตในหวใจของอองอนนน อยากจะใหตงโตะตายโหงตายหาวนละสบครง”111

จากทยกตวอยางจะเหนถงการเขยนของนายหนหวยทอธบายภาพของจอมเผดจการและฝายทวางแผนตอตานอยางเหนภาพ ประโยคทเขาเขยนวา “ชโย ทานผนาจงเจรญ-ทานผนาไปทางไหน-ฉนจะตามไปดวย”คาเหลานกไมไดแตกตางไปจากสโลแกนของ จอมพล ป. ในเวลานน

110 ศลปะชย ชาญเฉลม (นายหนหวย), อางแลว, 73-75. เนนโดยผเขยน 111 เรองเดยวกน, 76. เนนโดยผเขยน

68

นอกจากน ยงนายหนหวยยงเขยนยาเกยวกบลกษณะของการเมองในสามกกชวงทสภาพบานเมองยงไมนง เกดการปฏวตรฐประหารซาซอนไปมาจากฝายตางๆ ทไมมมตรแทศตรถาวร ขอเพยงใชงานได หรอหลอกใชไดกพอ ซงไมตางอะไรจากสภาพการเมองไทยในชวงเวลานน ตวอยางเชน

“ในทสด ลโปกกลายเปนลกมอของอองอนโดยไมรสกตว และกลายเปนคนสาคญ เปนตวตงตวตทจะประหารตงโตะ แผนการรฐประหารไดเกดขนแลว ณ บดนน ลโปไดเพอนคคดคอลซก เพราะวาลซกคนนเองทไปเกลยกลอมใหลโปมาอยกบตงโตะ บดนกจะกบฏละเพอนเอยมงตองกบฏกะกเพราะบทบาทของมงนนมากนก กมาอยกบตงโตะจนเสยคนกเพราะมงชวนมา บดนกจะสลดแอกถามงไมมารวมกะก มง-ตาย ลซกตอบหยวนบอกวา อวกเกลยดตงโตะเหมอนกน ครงนไดทเพราะมผรวมมอแลว อองอน ลโป ลซก กลายเปนมนสมองของการรฐประหาร ในทสดกตกลงเปนเอกฉนท”112

นอกจากน ยงมตวอยางทเขาเขยนใหมใหเหนภาพชดเจนของความพยายามในการชงอานาจกลบคนมาจากจอมเผดจการของฝายสถาบนกษตรย ซงเปนเหตการณหลงจากตอนทสองนายทหารคอลฉยและกยกไดเขามากมอานาจเผดจการแทนทเจานายอยางตงโตะทโดนโคนลมไปกอนหนานแลว ดงเชน

“ความจรงฐานะของสองนกเผดจการเวลานนชกจะลาบากและงอนแงนกวาเมอคราวตงโตะเผดจการ เพราะคราวตงโตะนนพระเจาเหยนเตยงทรงพระเยาวอย ไมเขาพระทยในการบานการเมอง ตงโตะจงทาอะไรไดตามใจชอบ คนทงหลายเหนตงโตะใชอานาจอยางไมยบยงกยงกลวมากขน แตในคราวของลฉยและกยก เปนผเผดจการน พระเจาเหยนเตทรงมพระชนมายมากขนจนมพระมเหสแลว และทรงเขาพระทยในกจการบานเมองด ลฉยและกยกจะทาอะไรโดยอาเภอใจนกกไมคอยกลาหาญ และตองคอยระวงตวแจอยเสมอ เพราะไมแนใจวาจะถกใครเลนงานเอาเมอไร ขณะนนสองนกเผดจการแบงกนควบคมกจการบรหารในเมองหลวง คอ ลฉยเปนผสาเรจราชการฝายทหารและ กยกเปนผสาเรจราชการฝายพลเรอน นโยบายรวมกนของสองนกเผดจการน กเพอตงตวเปนกษตรยในบนปลาย และขณะนกจาตองรกษาหวของตนไว พรอมกบพยายาม

112 เรองเดยวกน, 87. เนนโดยผเขยน

69

ตดหวคนอนทแหลมขนมาใหหมดไป และหากถงคราวจาเปนจรงๆ สองนกเผดจการกพรอมทจะบนพระเศยรของพระเจาเหยนเตได”113

หลงจากนน กไดกลาวถงแผนการทจะลมอานาจสองเผดจการคใหมน โดยมขนนางพลเรอนผหนงวางแผนยใหทงสองฝายตกนเองกอน แลวจงคอยยมมอของผนาทางทหารทเขมแขงคนอนเขามาควบคมสถานการณ ดงเชน

“เอยวปว ขนนางพลเรอนผจดเจนในการปกครอง และเปนเจาแหงการวางแผนคนหนง จงวางแผนปราบสองเผดจการนใหไดดวยการยแหยใหลฉยและกยก สองเกลอนขดใจกนเสยกอน แผนการนจะวายากกยาก จะวางายกงาย เพราะพอมชองทางอยแลว และตามหลกธรรมดานน เสอสองตวจะอยถาเดยวกนไมได เอยวปวจงคดวาตองใหเสอสองตวนกดกนเสยกอน...”114

หลงจากนน โจโฉกไดนากาลงทหารของตนเขาปราบพวกลฉยและกยกจนราบคาบ เปนผทเขากมอานาจทงหมดในเมองหลวงแทนท แลวใชอานาจทมในการจดแจงเรองตางๆตามใจชอบ ซงกสรางความไมพอใจใหขนนางเกาหลายคน แตพระเจาเหยนเตกไดมอบอานาจทงหมดใหโจโฉไปแลว ซงนายหนหวยไดเขยนเลาวา

“พระเจาเหยนเตทรงมนพระทยในความมเจตนาดของโจโฉ ทรงมอบอานาจใหทกประการ โจโฉจงสงเตรยมการอพยพยายเมองหลวงอกครงหนง ทาทของโจโฉทแสดงออกมานน เหลาขนนางเกาหลายคนไมคอยพอใจนก โจโฉตระหนกในขอนดจงกลาวฝากไวกอน ขนนางทงหลายเหนอทธพลของโจโฉกวางขวาง กาลงแผซานเขาครอบคลม

113 เรองเดยวกน, 119. เนนโดยผเขยน ในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ไมไดบงบอก

วาสองคนแยกอานาจคมกนคนละฝาย นาสงเกตวานายหนหวยจงใจทจะเขยนเพอโจมตนกการเมองไทยคนใดหรอไม ในความเหนของผเขยนนน นายหนหวยมทศนะโนมเอยงในทางนยมกษตรยมาก เปนไปไดวาอาจจะตองการโจมต จอมพล ป. พบลสงคราม และ นายปรด พนมยงค

114 เรองเดยวกน, 119-120. ถาหากตอนนเปนการเขยนเพอโจมต จอมพล ป. และ นายปรด กนบวาคลายคลงกบเหตการณทบคคลทงสองคนไดขดแยงจนถงขนแตกหกกนเองหลงจากสงครามโลกไดจบสนลงไมนาน

70

ในวงการบรหารกไมกลาขด เพราะอกอยางหนงโจโฉกยงไมไดแสดงเจตนากระดางกระเดองอยางไรออกมา เหลาขนนางจงยอมอนโลมตามโจโฉทกประการ”115

การเขากมอานาจของโจโฉในทองเรองนนแมจะไดรบตาแหนงทถกตองชอบธรรม แตในทางปฏบตแลว เขากคอผทกมอานาจการปกครองบานเมองตวจรง อยเหนอกวาคณะขนนาง และเหนอกวาฮองเตดวย ลกษณะดงกลาวน สามารถเทยบเคยงและสะทอนถงสภาพการเมองไทยในชวงท จอมพล ป. ไดขนเปนจอมพลคนแรกของประเทศไทยและเปนผนาทางทหารทมอานาจอยางเตมท

จากตวอยางทยกมา เมอพจารณาถงกลมผเขยนสามกกขนใหมในชวงทศวรรษ 2480-2500 ผลงานสาคญทมชอเสยงลวนมาจากกลมคนทมอาชพนกเขยน นกหนงสอพมพ บรรณาธการ หรอผทของเกยวในวงการเมอง จงนบวานเปนคนกลมแรกทใชสามกกเปนวตถดบใหกบงานเขยนของตนเองอยางจรงจงไมวาจะมเปาหมายเพอใหเปนหนงสอขายดหรอเพอใชเสยดสและวพากษการเมองไทยและผนาเผดจการทหารในเวลานนทงโดยทางตรงหรอทางออมกตาม

บทสรป อาจสรปไดวา การผลตใหมของสามกกในชวงทศวรรษ 2480-2500 ไดทาใหเกดกระบวนการดดแปลงสามกกจากเปนวรรณคดชนสง ใหมความเปนวรรณกรรมยอดนยม (Popular Literature) ทคลายคลงกบนทานชาวบาน อานไดงาย ภาษาสละสลวย เนนความบนเทง ซงยงครอบคลมไปถงการใชตวละครในสามกกเพอการเสยดสยวลอกบนกการเมองไทยรปแบบการเขยนสามกกในลกษณะน เขยนขนเพอกลมผอานทเปนคนสามญทวไปโดยเฉพาะและหวงผลทการขายไดท ไมไดมงเนนไปทการเขยนในเชงศลปะหรอเปนวรรณคดชนสงและกไมไดเปนตาราพชยสงครามทางการปกครองหรอภมความรสาหรบชนชนนาเปนหลกเหมอนอยางทเคยเปนมาอาจกลาวไดวาเปนการเขยนสามกกขนใหมทมความเปนรวมสมยมากขน โดยเฉพาะการสอดแทรกความคดเหนของผเขยนลงไป ทงทศนะทมตอการแปลทคลาดเคลอน การดดแปลงเนอหา ความเหนทมตอเรองราวและวรกรรมของตวละครในสามกก ผสมผสานไปกบการวพากษวจารณสงคมและการเมองของผเขยนเองเปนครงแรก

บรรดาสามกกทมชอเสยงทไดผลตขนใหมในชวงเวลาดงกลาวเชน สามกกฉบบวณพก สามกกฉบบนายทน สามกกฉบบนายหนหวย ทงหมดนไดเปนจดเรมตนแรกของการนาสามกกมายอย

115เรองเดยวกน, 128.

71

ใหมใหงายขนสาหรบผอาน แลวยงเปนการนาวธการเลานทานชาวบานทหยบตวละครหรอบางเรองราวในสามกกมาถายทอด ทาใหผเขยนไมจาเปนตองเลาเรองราวใหครบทงหมดเหมอนสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ซงมเนอหายดยาวแลวอาจจะทาใหคนอานทอถอยไปเสยกอนการผลตโดยคานงถงความสามารถในการบรโภคของผอานเชนน จงนบวาเปนการผลตสามกกท นาความตองการในเชงอปสงคและอปทานมารวมดวย อกทงยงตงขอสงเกตวา การผลตสามกกขนใหมในชวงน ไดกลายเปนตนแบบของการผลตสามกกขนใหมในเวลาตอมา ซงจะไดอธบายในบทถดไป

72

บทท 4

การเปนต าราพชยสงคราม ยทธศาสตรของทหารไทยพ.ศ.2500 - 2530

ในบทกอนหนาน ไดอธบายถงกระบวนการดดแปลงสามกกใหกลายเปนวรรณกรรมยอดนยมในชวงกอนทศวรรษ 2480-2500 และความเปนจนทถกทาใหเปนไทยมากขนในบรบทของชาตนยมไทยของรฐบาลทหาร สาหรบในบทน จะสารวจการเขยนและผลตสามกกขนใหมตงแตชวงตนทศวรรษท 2500 ไปถงชวงทศวรรษ 2530 ซงจากการสารวจกไดนาไปสการตงขอสงเกตในการเขยนสามกกขนใหมทไดเรมมความซบซอนและแตกแขนงออกไปมากขน โดยเฉพาะในแงของกลมผเขยนซงเรมเขาสกลมคนทเปนนกเคลอนไหวทางการเมอง นายทหาร หรอเสนาธการทหาร

จากการสารวจ พบวาสามกกในชวงเวลานคอนขางผกโยงกบสถานะของการเปน “ตาราพชยสงคราม”(Treatise on War)ทไดนามาใชงานในทางทหาร ซงอนทจรงแลวนกคอวตถประสงคของรชกาลท 1 ททรงดารใหแปลสามกกขนตงแตแรก แตหากพจารณาแลวจะพบวา ความเปนตาราพชยสงครามในสามกกกดจะจดจางลงไป ซงกลาวตามตรงแลวกอาจจะไมไดนามาใชงานในทางทหารจรงๆตามความตงใจแตแรก นอกเหนอจากเปนการสรางคานยมและเปนหนงสอเพอความรทไวพอประดบใหผอานเทานน แลวทผานมากเปนการผลตขนใหมภายใตความเปนนทานและวรรณกรรมเพอความบนเทงและรวมถงการเสยดสผนาและนกการเมองมากลบทบไวอก จนกระทงเขาสชวงทศวรรษ 2500 เปนตน ความเปนพชยสงครามในสามกกจงคอยกลบมาอกครง ซงจะไดศกษาและวเคราะหจากบรบทของสงคมไทยในชวงเวลาดงกลาวทเขาสสมยของรฐบาลเผดจการทหาร การตอตานลทธคอมมวนสต และบรบทดานความสมพนธระหวางประเทศ นนคอการรอฟนความสมพนธระหวางไทยและจน วาไดทาใหสถานะและททางของสามกกในไทยไดเขาสการเปนตาราทางทหารหรอกระทงกลายเปนยทธวธทใชงานไดในทางทหารอยางไรบาง และสงอทธพลในแงของการเปน “ความร” และ “ภมปญญาจน” ทไดนาไปสทศทางใหมอยางไรในทศวรรษถดไป

4.1 การเปลยนแปลงนโยบายของไทย-จน ในระหวางทศวรรษ 2480-2490 สามกกเปนเรองพงศาวดารจนแปลไทยทไดผลตขนใหมโดยทไมไดหยดหายไปเหมอนกบเรองพงศาวดารจนเรองอนทไดซบซาและหยดการพมพลง และหลงจาก พ.ศ.2495 เปนตนมา ในขณะทสามกกฉบบของนายหนหวยไดเรมพมพเปนครงแรกนน เรอง

73

พงศาวดารจนอนๆกไดเขาสภาวะหยดนงและแทบไมมการผลตขนใหมเลยอยางนอยกเปนเวลากวา10 ป การหยดนงของพงศาวดารจนดงกลาวนนอาจตงขอสงเกตไดวามสวนทผกโยงกบความสมพนธของบรบททางการเมองและสงคมไทยในเวลานน โดยเฉพาะเรองทความเปนจนกาลงโดนนโยบายของภาครฐกดกนออกไป116

เมอยอนไปพจารณาถงชวงหลงสนสดสงครามโลก สถานการณการเมองไทยกาลงสบสนวนวายเปนอยางมาก หลงจากการประกาศยอมแพของญปน ในพ.ศ.2488 ขบวนการเสรไทยภายใตการนาของนายปรด พนมยงค กไดมสวนสาคญอยางมากทชวยทาใหประเทศไทยสามารถรอดพนจากสถานะของการเปนฝายแพในสงครามโลกมาไดอยางยอดเยยม ในการณน ฝายพรรคคอมมวนสตไทยเองกนบวามสวนในการเขารวมกบขบวนการเสรไทยสาหรบการตอตานญปนในชวงสงคราม จงไดเรมเปลยนบทบาทจากกลมพรรคเลกๆแลวกลายเปนพรรคการเมองทมชอเสยงและมบทบาทในระดบชาตมากขน ซงนอกเหนอจากความสาเรจอยางยงของพรรคคอมมวนสตทไดเขาเปนแนวรวมกบขบวนการเสรไทยทมปรดเปนเสาหลกแลว พรรคยงไดแสดงพลงทเขมแขงใหญโตขนใหผคนทวไปไดประจกษ นนคอการชมนมใหญสองครงหลงจากสงครามโลกยตลง โดยเฉพาะในการประชมครงทสองนนมผเขารวมชมนมมากกวา 100,000 คนดวยกน117

แตในปถดมา คณะทหารกไดกอการรฐประหารลมอานาจรฐบาล ปรดตองลภยออกนอกประเทศไปอยทสงคโปรและไปทจนเปนลาดบถดมา สถานการณในประเทศไทยหลงจากนนไดพลกผนไปมาก จอมพล ป. พบลสงครามไดขนเปนหวหนาผกอการรฐประหารและเปนผบญชาการทหาร แลวกแตงตงนายทหารทออกนอกราชการไปแลวหลายคนใหกลบเขามาเพอเสรมสรางเครอขายอานาจของตนใหเขมแขงขน แตการทารฐประหารของทหารในชนแรกนนจอมพล ป. ไดพยายามแสดงฉากหนาวาตนไมตองการไดตาแหนงแลวกแตงตงนายควง อภยวงศ ขนมาเปนนายกรฐมนตร แตกเปนเพยงหนาฉากเทานน ซงหลงจากนนเพยง 5 เดอน คณะทหารกไดทาการรฐประหารเงยบเพอขอทวงอานาจคน เหตการณนเกดขนหลงจากการเลอกตงทวไปในเดอนมกราคม พ.ศ. 2491 เมอพรรคประชาธปตยไดรบชยชนะ แลวนายควงไดกลบมาเปนนายกรฐมนตรอกครง แตในเดอนเมษายนของปเดยวกน คณะทหารจานวนหนงกยนคาขาดใหนายควงลาออกจากตาแหนงภายในเวลา 24 ชวโมง สดทายจงสงผลใหจอมพล ป. ไดกลบคนสอานาจอกครงหนง หลงจากกลบคนสอานาจในครงน กมเปาหมายหลกคอ การกวาดลางกลมของปรดและพรรคคอมมวนสตทเขาเปนแนวรวมใหหมดไป แลวยงรวมไปถงวางแผนการทจะสลายพลงของกลมกรรมกรทเปนกลมสาคญทเวลานนแทบจะแยกไม

116 อางองจากในตารางภาคผนวก 117 เชาวน พงพชต, ลกจนรกชาต, (กรงเทพฯ: มตชน, 2553), 469.

74

ออกจากพรรคคอมมวนสตใหหมดสนไปดวย แลวเพอการนจอมพล ป. จงไดแตงตง สงข พธโนทย ใหเปนทปรกษาหรอเปนดง“กนซอ” สาหรบวางแผนกลยทธใหกบตน ผลงานสาคญของสงขในเวลานนอาทเชน การคดและเผยแพรคาขวญทวา “คอมมวนสตมา ศาสนาหมด” แลวพมพใบปลวทมรปคอมมวนสตแทนดวยยกษมารมเขยวเลบนากลวแลวไดกระจายออกไปทวประเทศเพอเปนการโฆษณาชวนเชอ โดยในระยะแรกนนกไดรบการสนบสนนจากเลขานการของสถานทตสหรฐอเมรกาดวย118

ในชวงพ.ศ. 2495 นบเปนชวงเวลาวกฤตทสดสาหรบคนจนในประเทศไทยเมอพจารณาจากเหตการณทหอการคาจนในไทยตกอยในสภาวะแตกแยกออกเปนสองฝายและขดแยงกนอยางรนแรง นนคอฝายทนยมพรรคคอมมวนสตจนและฝายทนยมจนคณะชาต เกดการตอสทางความคดและทางการเมองทขยายตวไปทกองคกรและชมชนของคนจนในไทยตลอดทงป ในเวลาเดยวกน รฐบาลไทยกกลบไปใชนโยบายทเขมงวดและควบคมคนจนอกครง โดยเฉพาะการเขามาสอานาจของอธบดกรมตารวจ เผา ศรยานนท เจาของคาขวญทวา “ภายใตดวงอาทตยเมองไทย ไมมอะไรทตารวจไทยทาไมได”มมาตรการหลายอยางไดดาเนนการเพอบบบงคบคนจนในเวลานน ไมวาจะเปนการขนคาธรรมเนยมคนตางดาวและการเขาจบกมคนจนดวยขอหาเกยวพนกบคอมมวนสต เปนตน119

แลวในปนนเอง เผากไดเสนอรางพระราชบญญตตอตานคอมมวนสตเขาสสภา และกไดผานอยางเรงดวน มการประกาศใชเปนพระราชบญญตการกระทาทไมเปนไทยในพ.ศ. 2495 ซงทาใหผกระทาผดตองโทษจาคกเปนระยะเวลา5-10 ป พระราชบญญตนมเพอเกบกวาดคนจนในไทยทฝกใฝคอมมวนสตโดยเฉพาะ120 แลวในปเดยวกน หนงสอพมพจนสองแหงในเวลานนทสนบสนนพรรคคอมมวนสตและมสวนชวยสงเงนใหรวมถงมการตดตอกบสมาชกพรรคทจน นนคอ หนงสอพมพเฉวยนหมนเปาและหนงสอพมพหนานเฉนเปาทเพงดาเนนงานไดไมกเดอนกถกสอบสวนและโดนสงปดไป สวนหนงสอพมพจนอนๆทวางตวเปนกลางและทหนมาสนบสนนจนคณะชาตทไตหวนนน ไมได

118 รงมณ เมฆโสภณ, อานาจ ลอกคราวการเมองไทย อดมการณ เพอชาตและญาตมตร ,

(กรงเทพฯ: บานพระอาทตย, 2554), 103-105, 174-176. 119 วลเลยม จ สกนเนอร, สงคมจนในไทย: ประวตศาสตรเชงวเคราะห (แปลจาก Chinese

Society in Thailand: An Analytical History), พมพครงท 1, บรรณาธการโดย ชาญวทย เกษตรศร, (กรงเทพฯ: บรษทโรงพมพไทยวฒนาพานช จากด, 2529), 334-339.

120 Bangkok Post (English-Language evening newspaper), Bangkok, 1952 อางถงในวลเลยม จ สกนเนอร, อางแลว, 339.

75

โดนสงปดไปดวย แตสงเหลานกไดแสดงใหเหนถงการแตกแยกภายในกนเองครงรนแรงทสดของคนจนในประเทศไทย121

รฐบาลไทยโดยเฉพาะทางการตารวจของเผายงไดตดตอกบจนกกมนตง แสดงความยนดทจะรวมมอกนตอตานลทธคอมมวนสต ฝายกกมนตงเรมฟนฟขนในไทยเชนกน มการจดกจกรรมตางๆเพอรณรงคและเรยกรองคนจนในไทยใหแสดงจดยนตอตานคอมมวนสตจนทปกกง แตแลวในการประชมกลมประเทศเอเชย-แอฟรกาทอนโดนเชย ในพ.ศ.2498 จนคอมมวนสตไดเขารวมการประชมเปนครงแรกโดยมตวแทนสาคญคอ นายโจวเอนไหลซงเปนผทไดรบการยอมรบในฐานะรฐบรษของจน ทาทของโจวเอนไหลในการชแจงถงแนวนโยบายทางทหารของจนในเวลานนกไดทาใหเกดความอนใจมากขนกบบรรดาประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต แลวเวลานนสงครามเวยดนามกไดจบลงแลว จนไดแสดงทาทวาไมไดตองการใชกาลงทหารในอนาคตและประเทศไทยเองกปลอดภยจากการรกรานเพราะอยในองคการสนธสญญาปองกนเอเชยตะวนออกเฉยงใตดวย ความหวาดกลวตอจนคอมมวนสตของรฐบาลไทยจงลดลงมาก นาไปสการผอนปรนทาทตอคนจนหลายอยาง แลวยงทาใหจอมพล ป. มความคดทจะฟนความสมพนธทมกบจนดวย เพราะจนในเวลานเทากบเปนชาตยงใหญทกาลงเกดใหม พลตารวจเอกเผา ทเคยเปนตวหลกในการจดการและกดกนคนจนในไทยอยางเขมงวดกอนหนาน กโดนกนออกไปจากวงอานาจ สนคาจนราคาถกเรมหลงไหลเขามา และการยกเลกการตรวจสอบหนงสอพมพจนและสงพมพทเคยตรวจสอบอยางจรงจงกผอนปรนลง ทกอยางนาไปสแนวโนมทรฐบาลไทยของจอมพล ป. จะกลบไปผกสมพนธกบจนคอมมวนสตในฐานะมหามตรรายใหม122

นอกจากน ยงมสาเหตอนและเปนสาเหตสาคญในการรกษาอานาจทางการเมองของ จอมพล ป. ซงตองการทจะคนดกบนายปรดทเวลานนลภยออกไปอยในเมองจน และผทเปนตวกลางสาคญในการประสานงานตดตอและออกความคดตางๆในเวลานนกคอสงข พธโนทย นนเองเพราะในชวงเวลาทพรรคคอมมวนสตจนไดชยชนะและปกครองประเทศจนไดนน แตเดมแลว สงขซงเปนทปรกษาทางการเมองทมความสมพนธอนดอยกบสหรฐอเมรกาและยงเปนผมความคดตอตานคอมมวนสตจนอยางรนแรงมากอน แตผลจากชยชนะของจนและการทเขาไดมโอกาสตดตอกบคนไทยทเปนฝายทตจนหลงจากนน กไดทาใหสงขมทศนะและมมมองตอจนทเปลยนแปลงไปอยางสนเชง สงขกลายเปนหนงในผประสานงานเจรจากบตวแทนทตไทยของฝายจนใหจอมพล ป.เพอทจะสรางสมพนธไมตรกบจนขนใหม สงขลงทนถงขนสงตวลกชายและลกสาวของตนไปอยทเมองจนเพอแสดง

121 วลเลยม จ สกนเนอร, อางแลว, 340. 122 เรองเดยวกน, 344-347.

76

ความจรงใจ ลดความตงเครยดระหวางประเทศและเปนการสานสมพนธดวย จงกลาวไดวา สงขเปนอดตผนยมอเมรกาทเปลยนมานยมจนโดยแท123

แตสดทายแลว ความพยายามทจะคนเจรญไมตรและสมพนธกบจนกตองยตลง เพราะการทารฐประหารของ จอมพลสฤษด ธนะรชต ซงในเวลานนเปนผทกาลงไดรบความนยมจากประชาชน และทางสหรฐอเมรกาเองกใหการสนบสนน รวมถงฝายศกดนาทเปนขวอานาจเกา สดทาย จอมพลสฤษด จงไดทารฐประหารชงอานาจมาไดสาเรจ ทาให จอมพล ป. ทเปนผพายแพทางการเมองจาตองลภยไปอยทญปนในเวลาตอมา สวนสงขเองกโดนจบกมตวไปขงไวในฐานะนกโทษการเมองอกเปนเวลาหลายป124

ในระหวางทโดนกมขงอยในคก สงขซงไดเปลยนทศนคตจากตอตานจน กลายเปนผนยมฝายจนไปแลว กไดรวมกบผรเรองจนในคก รวมกนเขยนสามกกฉบบใหมขนมา โดยสงขจะมงเนนไปทการอธบายกลยทธทางการเมองและการเจรจา รวมถงแนวคดกวางๆของผทจะขนเปนใหญและครองอานาจได อาจกลาววาเปนการผลตสามกกทเนนเรองของตาราพชยสงครามมากขน ขอนาสงเกตคอ นเปนการผลตสามกกขนใหมโดยผทเปนฝายพายแพจากการชงอานาจทางการเมองจงอาจเปนความตองการสวนตวของสงขเองทตองการแสวงหาความรและภมปญญาจนในแงมมของการใชกลยทธและยทธศาสตรทางการเมองทสามารถใชงานไดอยางจรงจง ไมไดมองสามกกเปนเพยงวรรณคดหรอวรรณกรรมยอดนยมยวลอทางการเมอง แตใหความสาคญกบเรองภมปญญาดานยทธศาสตรและบทเรยนของความลมเหลวของผนาและนกการทหาร นาไปสการเขยน “พชยสงครามสามกก”125

4.2 สงข พธโนทย กบพชยสงครามสามกก กลยทธและบทเรยนของผน าทางการเมอง มขอนาสงเกตคอ สามกกทผลตขนใหมหลงจากทศวรรษ 2500 เปนตนมา มกจะมลกษณะบางประการทคอนขางเดนชดตรงทเปนความพยายามนาเสนอและคนหาสงทเรยกวา “ความร” ทมาในรปแบบของ ขอคด หลกคด กลยทธ อบาย พชยยทธ ทสามารถนามาใชงานไดจรง

123 รงมณ เมฆโสภณ, อางแลว, 174-175. 124 เรองเดยวกน, 175-176. 125 มขอนาสงเกตคอ นอกจากสงขทไดเขยนพชยสงครามสามกกแลว นกโทษการเมองคนอน

ทโดนขงในคกลาดยาวในเวลานน กมคนทเขยนหนงสอประเภทคมออนๆดวย อาทเชน ตาราพชยสงครามซนว กลยทธทางทหาร ปทานกรม เปนตน

77

อยางไรกตาม สงเหลานลวนเปนสาระสาคญและเปนเปาหมายของการแปลสามกกมาตงแตสมยรชกาลท 1 อยแลว ททรงตองการใหสามกกเปนตาราพชยสงครามมาตงแตแรก แตความเปนพชยสงครามในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) กดจะโดนบดบงจากการใชภาษาทสละสลวยและการเลาเรองราวอนยดยาวตงแตตนจนจบทมกทาใหผเรมสนใจอานสามกกนน จงยากยงนกทจะทาความเขาใจรายละเอยดของพชยสงครามและกลยทธทางทหารทอยในเรองราวไดอยางละเอยด แตสามกกทเขยนขนใหมในชวงหลงจากทศวรรษ 2500 เปนตนมา ไดเรมมความพยายามทจะทาใหหลดพนออกมาจากความเปนวรรณคดไทยมากกวาเดม ดวยการทาใหเปนเรองของกลยทธทางทหารและการเมอง การปกครองอยไมนอยรวมถงกลยทธในการเจรจาและประสานงานรวมกนเพอนาไปสความสาเรจทางการเมอง

เมอกลาวถงชวงระหวางทสงขกาลงโดนจบกมขงคกลาดยาวในฐานะนกโทษการเมองเปนเวลาหลายปนนสงนกลบกลายเปนโอกาสอนดททาใหสงขไดมเวลาสวนตวมากขน จงเรมหนมาทมเทคนควาทางดานงานเขยนโดยเฉพาะเรองสามกก แตไมใชในสถานะของวรรณคดเพอความบนเทง แตเปนในมมของตาราพชยสงคราม “ทมกลยทธทางทหารทใชงานไดจรง”สงขจงมความคดจะแปลเรองสามกกใหมตลอดเรองเนองจากสงขไมมความรในภาษาจน จงตองอาศยตนฉบบสามกกทแปลเปนภาษาองกฤษโดยบรเวทต เทยเลอรซงเปนฉบบแปลตรงจากตนฉบบภาษาจนของหลอกวนจงไดถกตองมากทสดในเวลานน แลวนามาเปรยบเทยบอยางละเอยดกบสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ซงเปนฉบบแปลไทยทคนไทยคนเคยกนด หลงจากตรวจสอบแลวสงขกแนใจวา สามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ไดแปลผดเพยน ตดทอน และเปลยนแปลงรายละเอยดไปมาก126

เดมทแลว สงขตองการแปลสามกกใหมทงฉบบ เพอใหตรงกบตนฉบบดงเดมโดยเขาใชฉบบภาษาองกฤษเปนแหลงอางองหลก แตหลงจากนนกเปลยนใจ แลวเลอกทจะเรยบเรยงสามกกขนใหมในแบบฉบบของตนเอง เขาใชวธเลาเรองราวทงหมดในสามกกตงแตตนจนจบ แตเปนการยอเรองใหสนกระชบ โดยแบงเรองออกเปนแตละบทแลวนาเสนอเรองราวโดยมตวละครสาคญทเปนตวเอกในแตละบทไมใหซากน เปนการกระจายและเกลยความสาคญของเรองราวใหกวางขน ไมไดผกตดอยแตกบขนศกทมอานาจเทานน ซงสงขจะเนนเฉพาะเรองราวและเหตการณสาคญๆ โดยเฉพาะการอธบายแนวทางของกลยทธทางทหารและการเมองการปกครองเปนเสาหลกสาคญ ระหวางนนสงขไดทางานรวมกบผรดานภาษาจนทถกคมขงดวยกน ในภายหลงเมอสงขไดรบการปลอยตว ผลงานชนนกไดรวม

126 ทจรงยาขอบตงขอสงเกตนไวแลวอยางจรงจงในสามกกวณพก แตอาจเพราะความเปน

หนงสอตลาดทเขยนใหคนทวไปอานงาย จงอาจทาใหขอสงเกตของยาขอบโดนมองขามไป ทนาสนใจคอ งานศกษาเกยวกบการแปลและดดแปลงสามกกทผานมา ไมเคยอางจากของงานยาขอบเลย

78

เลมตพมพครงแรกใน พ.ศ.2512 ใชชอวา “พชยสงครามสามกก”127 ขอนาสงเกตคอ นเปนสามกกเลมแรกทเรมใชคาวา “พชยสงคราม” มาประกอบเปนชอหนงสอสามกกไวดวยสงขไมไดอธบายสาเหตทใชคาวาพชยสงครามไวกจรง แตเมอพจารณาจากวธการเขยนสามกกขนใหมของเขาแลว แสดงใหเหนถงการใหความสาคญตอสามกกในฐานะพชยสงครามทสามารถนากลยทธทางทหารและการเมองเพอชยชนะมาใชงานไดจรง อาทเชน โจโฉทาศกกบลโป แตพลาดทาเสยทในทแรก ตองหนตายกลบมาทคาย จงวางแผนกลยทธโตตอบ โดนหลอกลอใหลโปเชอวาตนเองตายแลว ความวา

“โจโฉคดแตงกลพชยสงครามตอบโตลโป สงใหทหารนงขาวหมขาวทารองไหวาโจ โฉตายแลว แตยกทหารซมอยทชยภม ลโปสาคญวาโจโฉตายจรง จงยกทหารเขาทาลายคายโจโฉ กตกอยในทลอม เสยทหารเปนอนมาก”128

หรอตวอยางตอนทสมาอตองทาศกระยะยาวกบขงเบง เปนการทาศกทแขงขนกนดวยขอมลขาวสารทงลวงและจรงหลอกลอกนมาก สงขใหคาอธบายสนๆเกยวกบความสาคญของการตรวจสอบขอมลวา

“อนผ เปนใหญในแผนดน แมนวาหเบาเชอคาโฆษณาชวนเชอแตฝายเดยว มไดตรวจสอบใหรเทจจรงโดยรอบคอบ นอกจากงานแผนดนจะเสยหายแลว ตวเองยงเปนอนตรายดวย”129

ซงเปนการอธบายประกอบตอนทขงเบงวางแผนสงคนไปยแยงและปลอยขาวลอในวยกกวา สมาอคดเปนกบฏ หลอกพระเจาโจยอยใหระแวงจนกระทงสงปลดสมาอออกจากตาแหนงทางทหารทงหมด เพราะสมาอเปนแมทพทขงเบงมความยาเกรงมาก ดงนนเมอไรสมาอแลว ขงเบงจงไมเกรงกลววยกกอก แลวสงเคลอนทพบกโจมตทนท แมวาโจยอยจะสงขนพลทมฝมอมาสศกกคน แตกพายแพตอปญญาของขงเบงทงสน เพยงเพราะโจยอยหเบาเชอขาวลอโดยแท ซงสดทายแลวเหลาทปรกษาอยางเชนจงฮวกไดเตอนสตโจยอย จงยอมคนตาแหนงใหสมาอมารบศกขงเบงในทสด และเปนการตดสนใจทถกตอง เพราะทาใหขงเบงตองลาถอยกลบไป130

127 สงข พธโนทย. พชยสงครามสามกก, (กรงเทพฯ: สขภาพใจ, 2512), 15-17. 128 สงข พธโนทย. อางแลว, 108. 129 สงข พธโนทย. อางแลว, 398. 130 สงข พธโนทย. อางแลว, 399-403.

79

นอกจากน สงขยงพยายามจดทาปทานกรมประกอบไวในงานเพออธบายขอมลตางๆในเรองสามกกอยางละเอยด คลายกบทกรมพระยาดารงราชานภาพเคยทาไวในหนงสอตานานสามกกมากอนดวยความทสงขเคยทางานเปนทปรกษาคนสนทให จอมพล ป.จงนาจะเปนปจจยสาคญทสงอทธพลใหสามกกฉบบนไดเขยนใหมดวยมมมองแบบนกยทธศาสตรและนกปกครองเปนสาคญงานชนนจงนบเปนจดเรมของการนาความรในดานกลยทธและแนวคดของนกการเมองและผนาทอยในสามกกออกมาเขยนใหมเพอตแผใหคนทวไปไดมโอกาสเขาใจถงการใชกลยทธทางทหาร การปกครอง และกลอบายทอยภายในสามกกไดงายขน มความเปนรปธรรมมากขน ภายใตเนอหาทกระชบและการทงทายแตละบทดวยแนวคดและการปฏบตตนวา อยางไรคอหนทางทจะนาไปสชยชนะ หรออยางไรคอหนทางทจะนาไปสความพายแพ หรอ ขอคดคตเตอนใจสาหรบผนาหรอนกปกครองทดและทลมเหลวนนเปนอยางไร ซงกลาวโดยสรปแลว ลกษณะการเขยนนนจะคอนขางคลายกบสามกกฉบบหนหวยทเปนการยอเรองใหกระชบตงแตตนจนจบ แตกมจดทแตกตางอยคอพชยสงครามสามกกของสงขจะพยายามเขยนสรปแนวคดและกลยทธทางการเมองและการทหารเอาไวในตนบทและทายบท ซงเขามทศนะและมมองในดานนแตกตางจากของนายหนหวย ซงสงขจะเนนหนกไปทเรองของคณธรรม ความซอสตยภกด การใชสตปญญาเพอแกไขปญหา การรจกวางตวในทางการเมอง มขอนาสงเกตคอ พชยสงครามสามกกของสงขจะไมคอยใสทศนะทางการเมองของเขาไวมากเหมอนกบของสามกกนายหนหวยทเขยนดาผนาเผดจการแทรกไวตลอดทงเรองและยงเขยนโยงถงสถาบนกษตรยเหมอนเปนเชงเปรยบเทยบกบสถานการณทางการเมองในเวลานนไวด วย เมอพจารณาแลว เขาใจวาเพราะสงขเรมงานเขยนจากในคกจงอาจมขอจากดบางประการ หรอไมก สงขมความระมดระวงททาใหเขาไมอยากใสทศนะและมมมองทางการเมองของตนลงไปมากนก หรออาจเพราะเขาตองการทาใหสามกกทเขาเขยนใหมนไดมความเปนวชาการมากขนกวาสามกกในอดต

ตวอยางอาทเชน สงขไดเขยนขยายความเหตการณตอนทตงโตะใชกาลงทหารเขายดกมอานาจในเมองหลวง แลวสงปลดรชทายาทหองจเปยนลง แลวตงองคชายหองจเหยบขนเปนฮองเต เพอทตนจะไดเปนผสาเรจราชการแลวกมอานาจไวแตผเดยวนน ดผวเผนจงเหมอนวาตงโตะไดกมอานาจไวเบดเสรจแลว แตแทจรง ประชาชนในเมองหลวงกลบพากนตอตานมาก นอกจากนตงโตะยงประมาทเกนไปดวยการปลอยใหอวนเสยวและโจโฉหนออกจากเมองหลวงไปได ทาใหทงสองคนระดมกาลงพนธมตรกลบมาเปดศกกบตนไดอก แลวตอมาตงโตะยงไปหลงใหลนางเตยวเสยน จนทาใหเกดผดใจกบนายทหารเอกคกายอยางลโป นามาสหายนะของตนเองและพรรคพวกของตนใหตองสญสนอานาจและถงขนสนชวตลง สงขไดเขยนสรปเหตการณนไววา

80

“ซงตงโตะยกหองจเหยบขนเปนกษตรยนน หวงเพยงคมอานาจการเมองไวอยางเดดขาด แตตงโตะมไดปราบอวนเสยวกอน อวนเสยวจงกลบมาปราบตงโตะ จนตองยายเมองหลวง ซงตงโตะหลงใหลนางเตยวเสยนนนเปนธรรมดาของผชาย แตตงโตะใชความเปนธรรมดาในตาแหนงทไมธรรมดา ตงโตะจงตองตายอยางอนาถ ซงตง โตะเชอขาวอยางงายๆ มไดตรวจสอบทวนความใหแนชด ไมฟงเสยงขดทดทานอนชอบดวยเหตผล กาเรบในวาสนาแหงตน ไมชงใจในสงอนผดปรกตรอบดาน ผลรายยอมเกดแกตน แกญาตมตร และบรวารอยางมหนต”131

หรอตวอยางในตอนทอองอนทไดวางแผนรวมกบลโป กอรฐประหารชงอานาจในราชสานกคนมาจากตงโตะไดแลว แตอองอนแลวพรรคพวกกลบคดจะเอาแตฆาลางฝายตรงขามทางการเมองใหสนไปโดยไมไดเหลอทางลงหรอคดจะเจรจาดงเอาศตรกลบมาเปนมตรเลย มขนนางอาวโสทมความซอตรงคนหนงคอซวหยง เขาเปนปราชญนกประวตศาสตรทมความสามารถในการจดบนทกประวตศาสตร และเปนทนบถอของประชาชนและเหลาขนนางเชอพระวงศมาก แตในสมยกอน ซวหยงเคยโดนพวกสบขนททกมอานาจในราชสานกกลนแกลงปลดออกจากราชการ ตอมาเมอตงโตะเขากมอานาจในราชสานกกเหนวาซวหยงมความสามารถ จงแตงตงใหเขากลบมาเปนขนนาง ดงนนเมอตงโตะโดนสงหาร เขาจงรองไหเพราะคดถงบญคณ แตอองอนกลบโกรธมากจงคดจะประหารชวต เหลาขนนางตางพากนรองขอชวตซวหยงไวและขอใหแตงตงเขาไวแตงหนงสอพงศาวดารจะเปนประโยชนแกแผนดนมากกวา แตอองอนกลบไมสนใจแลวใชอานาจทมสงจบกมไปขงและประหารชวต ประชาชนเมอรขาวนกพากนสงสารซวหยงมาก อองอนซงกอนหนานไดชอวาเปนผวางแผนปราบทรราชอยางตงโตะ แตเพราะการใชอานาจตามใจโดยไมฟงเสยงเหลาขนนางและประชาชน สงหารผมความดและมความสามารถเพยงเพราะเขาอยฝายตรงขาม สงเหลานจงทาใหอองอนตองพบกบหายนะในเวลาอนรวดเรว132 นอกจากน เมอสนายทหารของตงโตะทออกไปอยนอกเมองคอ ลฉย กยก เตยวเจ หวนเตยว เมอไดขาวตงโตะโดนสงหารแลว พวกเขาทงสกรมกนสงหนงสอไปถงอองอนในเมองหลวงเพอขอสวามภกดแตโดยด แตอองอนกลบเหนวา ตงโตะกาเรบเพราะมสคนนคอยชวย ถาจะใหนรโทษกรรมสคนนกคงจะยอมไมได จงคดจะเอาตวมาฆา ทาใหนายทหารทงสคนตดสนใจสตาย แลวในทสดอองอนกโดนพวกเขาสงหาร133

131 สงข พธโนทย. อางแลว, 80. 132 เรองเดยวกน, 81. 133 เรองเดยวกน, 81-82.

81

สงขไดอธบายความวา ผนาเอาแตใชอานาจโดยปราศจากการใชกศโลบายทดพอและไมเอาใจใสหรอเลยงผมปญญาความรความสามารถเอาไว สดทายแลวภยกจะมาถงตวในไมชา ดงวา

“ถาอองอนไมฆาซวหยง ขนนางและประชาชนคงจะไมกระทบกระเทอนใจ และคงจะใหความสนบสนนอองอนเปนอนด ถาอองอนยอมรบ ลฉย กยก เตยวเจ หวนเตยว เขามาสวามภกด คนทงสคงไมคดสอยางสนขจนตรอก และอองอนกคงไมตายโหงอยางนน”134

ในตอนถดมา ฝายนายทหารทงสคอ ลฉย กยก เตยวเจ หวนเตยว เมอนาทหารเขาปราบอองอน แลวเขายดอานาจในเมองหลวงไดแลว ตอมาไมนาน พวกเขากกลบเปดศกฆาฟนเพอแยงชงอานาจกนเอง สงขไดเขยนอธบายการแตกแยกกนเองระหวางลฉยและกยก ซงแตเดมไดผนกกาลงรวมมอกนดวยด ทาใหสามารถทาการใหญได แตพวกเขาสองฝายกลบมความหวาดระแวงกนเอง ทาใหหนมาตอสแยงชงกน สดทายกทาใหโจโฉทรอคอยโอกาสอยแลวเขามาฮบชงอานาจไปได แลวสงขกไดสรปไววา

“เมอลฉยและกยก สามคคกนอย ความมนคงเขมแขงกเกดแกลฉยและกยกทงสองคน เมอพวกเขารบราฆาฟนกนเอง โจโฉกโผลเขามาหยบชนพงมนไปกนเสยคลองๆ”135

นอกจากน สงขยงเขยนเนนถงเรองของความรกใครสามคคของบคคลทเปนผนาและนกเคลอนไหวททาใหประสบความสาเรจได ตวอยางเชน เมอกลาวถงการไตเตาสรางฐานะและอานาจของสามพนอง เลาป กวนอ เตยวหย ทตองผานอปสรรคมากมาย ซงเลาปน นประสบความสาเรจไดเพราะยดถอเอาคณธรรมความดเปนทตง มความทรหดอดทนและพรอมรบฟงคาแนะนาของผคน รจกรอคอยโอกาสทเหมาะสม ไมดอรนทาตามความตองการของตนเองมากเกนไปจนเสยการใหญ ซงสงขไดเขยนสรปแนวคดเพอเปดบทการสรางตวของเลาป กวนอ เตยวหย ไวดงนวา

“อนผเปนใหญในแผนดนนน แมนสรางบารมขนมาดวยคณธรรมความด มความอดทน ไมชงสกกอนหาม รกาลรประมาณ ฟงเสยงมหาชนเปนใหญ บลลงกยอมยงยน”136

หรอเมอลงรายละเอยด ตวอยางการสรางความเลอมใสศรทธาของเลาป กวนอ เตยวหย ทมตอประชาชนนน ลวนเกดขนไดเพราะรจกเหนแกมนษยธรรม และใหความสาคญกบมตมหาชนของประชาชนเปนอนดบแรก เมอตอนทเลาปนาทหารเขามาชวยเหลอโตเกยมเจาเมองชจว ทาให

134เรองเดยวกน, 85. 135เรองเดยวกน, 98. 136เรองเดยวกน, 111.

82

ปองกนศกจากโจโฉได โจโฉตองลาถอยกลบไปได จากนนโตเกยมและประชาชนชาวเมองชจวมความซาบซงใจตอคณธรรมของเลาปมาก ตองการเชญเลาปเขามาตอนรบในเมอง แลวกถงขนทจะยกเมองชจวใหกบเลาปไปครองแทนท แตเลาปปฏเสธไปถงสามครง สดทายกตองรบไวทามกลางความยนดของประชาชนและเหลาขนนางทใหการสนบสนนเตมท สงขไดสรปขอคดทางการเมองในเรองนวา

“กวนอ และเตยวหยเมอเหนมตมหาชนพรอมพรงดงนน จงเขาออนวอนเลาปวา ขอทานจงรบตราเจาเมองเถด ขนนางและอาณาประชาราษฎรเปนหนงสนบสนนทานแลว เลาปจงยอมรบตราประจาตาแหนงเจาเมองกจว ณ กาลนน”137

จากตวอยางทยกมาดงกลาว อาจอธบายไดวาสงขเขยนพชยสงครามสามกกโดยพยายามชใหเหนวา ถาหากผนาของกลมการเมองแตละกลมแตละฝายมความสามคคระหวางกนทจะทาการใหญและเหนแกบานเมองเปนหลกแลว โอกาสทจะสาเรจการใหญกมมาก แตถาผนาทางการเมองเหลานนเอาแตผลประโยชนหรอความคดของตนเปนใหญแลวทาใหแตกแยกกนเองกจะยงทาใหตองพบความหายนะแลวยงเปดโอกาสใหฝายอนทรออยฉวยโอกาสจนไดชยชนะหรอชงอานาจไปไดดวยแลวยงรวมถงความสาคญของการรบฟงทปรกษา ซงผนาทดควรจะเชอฟงคาแนะนาของทปรกษาทด สงขไดเขยนขยายเหตการณในลกษณะนไวมากเปนพเศษ ซงในทนอาจหมายถงตวของสงขเองททางานเปนทปรกษาทางการเมองเองดวยกได

ในชวงเวลาทสงขโดนควบคมตวอยในคกลาดยาว เขากยงทาหนาท เปนผตดตอประสานงานเพอทจะให จอมพลป. ทลภยออกไปอยในญปนไดกลบเขามาในประเทศไทยอกครง และยงประสานงานให จอมพล ป. กบ ปรดทลภยอยในจน ไดกลบมาคนดแลวรวมมอกนอกครงดวย โดยมผประสานงานภายนอก เจรญ กนกรตน นกขาวหนงสอพมพทคอยทางานเรองตางๆอย เบองหลงใหสงขมานาน แลวการประสานงานกยงคกคก เมอจอมพลสฤษด ธนะรชตไดเสยชวตใน พ.ศ.2506 ความหวงทจอมพล ป. จะกลบมาประเทศไทยแลวหนกลบมาคนดกบปรดเพอรวมมอกนชงอานาจกลบมาอกครงกยงมหวงมากขน แตสดทายแลวทกอยางกตองจบสนลงเมอจอมพล ป.ไดเสยชวตอยางกะทนหนในปถดมา ขณะทสงขเองกไดรบการปลอยตวใน พ.ศ.2509 แลวหลงจากนนเขากไดเดนทางไปทประเทศจนพรอมกบนายสวทย เผดมชต อดตผนานกศกษาธรรมศาสตรและเปนหนงในทนายของคกลาดยาว อนทจรงแลว ซงการทสงขเดนทางไปจนในครงนนกเพอตองการพบหนาของลกชายหญงทโดนสงตวไปเมองจนแลวกไมไดพบกนอกเลยนานถง 10 ป แลวอกขอหนงกคอ ในเวลานนสถานการณภาพรวมระหวางประเทศของอเมรกาและจนเรมจะมแนวโนมทเปลยนแปลงไปอยางมาก

137 เรองเดยวกน, 124-125.

83

สงขอางวาเขาเปนผทไดรบสาสนปากเปลา จากประธานาธบดของอเมรกา ลนดอน บ จอหนสน ซงแสดงใหเหนวาทางอเมรกาตองการจะเปดการเจรจาโดยตรงระหวางจนกบอเมรกาเพอทบทวนสถานการณในไตหวนและเอเชยตะวนออกเฉยงไต และเรองปญหาวาจะรบรองสาธารณรฐประชาชนจนหรอไม จงเปนความพยายามทอเมรกาในสถานะของตวแทนคายประชาธปไตยตะวนตกทจะเจรญสมพนธไมตรกบจนทเปนชาตคอมมวนสตยกษใหญ138 แตสดทายแลว ความพยายามทจะทาการใหญเหลานกตองลมเหลว เพราะเวลานนจนเองกกาลงอยในชวงปฏวตวฒนธรรม กระแสซายจดกาลงเฟองฟมาก สงขและลกๆจงโดนขบออกจากจนดวยขอหาวาเปนพวกผรบใชจกรวรรดทนนยมอเมรกา หลงจากสงขกลบมาทไทยไดไมนานจงไดพมพพชยสงครามสามกกทเขยนไวและเรยบเรยงจนแลวเสรจในทสด139

อาจสรปไดวา สงขไดเขยนพชยสามกกเพอเปนบทเรยนของผนาทางการเมองและการทหารทตองการประสบความสาเรจในการขนเปนใหญในบานเมอง และทางหนง อาจเปนเพราะตองการเตมเตมความผดหวงและความพายแพทางการเมองของกลมตน เปนการหาคาอธบายสาเหตแหงความพายแพ และอาจสะทอนความขดแยงระหวางจอมพล ป. กบปรด และกลมการเมองฝายตรงขาม ซงเมอถงเวลาทตองเผชญหนากบขวอานาจเกาหรอเมอโดนจอมพลสฤษฏ ธนะรชต ทาการชงอานาจจอมพล ป. กปราศจากแนวรวมทเขมแขงพอทจะตอสรกษาอานาจไวได เปนการสะทอนภาพความพยายามของทปรกษาทางการเมองทตองการนาเสนอองคความรของการประสานพลงเพอการรวมมอ และยงนาเสนอภาพความลมเหลวเมอแตละฝายไมอาจรวมมอกนไดวาจะนาไปสหายนะไดอยางไรนอกจากน ยงกลาวไดวานเปนจดเรมตนในการแปลสามกกใหมทงฉบบแลวทาใหกลบไปสความเปนจนมากขนในเวลาตอมาจากผลงานของลกของสงข ซงกคอวรรณไวนนเอง

4.3 สามกกฉบบแปลใหม กลบสความเปนจนและการแสวงหาโอกาสของคนสามญ

ในชวงทศวรรษ 2500-2510 มขอนาสงเกตวา สามกกทไดเขยนใหมในชวงน จะไดรบอทธพลในการเขยนมาจากสามกกวณพกของยาขอบและสามกกฉบบนายทนของคกฤทธ และอาจรวมถงสามกกฉบบนายหนหวยดวย นนคอการเขยนแบบแยกเปนตอนและบอกเลาเรองราวของตวละคร และผสมผสานการวพากษวจารณตวละครโดยผเขยน หรอเลาเรองทงหมดใหมใหกระชบและ

138 สรนทร พธโนทย, มกมงกร, (กรงเทพฯ: นานมบค, 2553), 350. 139 รงมณ เมฆโสภณ, อางแลว, 178-179.

84

เขาใจงายขน โดยจะมกนาไปผกโยงกบสภาพของการเมองไทย บางกพยายามทาใหเปนวชาการขน ซงสามกกในชวงนจะเปนการเขยนของนกเขยนประเภทสมครเลนหรอนกเขยนทมชอเสยงระดบรองหลายคนทตางกพยายามผลตสามกกในรปแบบใหมขนมาหรอบางกเปนงานแปลทอางองมาจากตนฉบบของนกเขยนจนดวยซาอยางไรกตาม บรรดาสามกกทเขยนใหมในชวงนอาจจะไมไดมชอเสยงเปนทรจกมากนกและหลายฉบบเองกไมไดมการนากลบมาพมพซาอกเลย โดยสามกกทพอจะสบคนไดจากชวงเวลาน อาทเชน หลสปน, กวนอ, (กรงเทพฯ: ม.ป.ป, 2480). เออม รจดษฐ, อนไซดสามกก (พระนคร: เขษมบณฑต, 2504) พกล ทองนอย, สามกกฉบบสมบรณ, (พระนคร: ม.ป.ป., 2506) เปลอง ณ นคร, บคคลสภาษตในสามกกและคตธรรมจากชยพฤกษ , (กรงเทพฯ: มงคลการพมพ, 2506) เธยรชย เอยมวรเมธ, วทยานพนธขงเบง, (พระนคร: แพรพทยา, 2508) สทธพล นตวฒนาแปล; จกสวเฮยบ, สามกกฉบบวจารณ, (กรงเทพฯ: แพรพทยา, 2508) สทธพล นตวฒนาแปล; หนานกงเผอ, สามกกฉบบพศวาส ชวตรกของโจโฉ, (กรงเทพฯ: แพรพทยา, 2508)เปนตน

อยางไรกตาม เรมมความพยายามศกษาและตงคาถามในประเดนการแปลทผดเพยนและดดแปลงเนอหา ซงเปนผลมาจากทางการเมองของสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) โดยตงประเดนสงสยวา สามกกฉบบนแมจะไดชอวามคณคาทางวรรณศลป เปนยอดความเรยงแหงวรรณคดสโมสร แตเปนการแปลโดยจงใจดดแปลงใหแตกตางไปจากตนฉบบจนดงเดม ดงนนจงมนกเขยนบางคนทมความเหนวา สมควรทจะใหมการแปลสามกกใหมหมดทงเรองอกสกครง เพอทประเทศไทยจะไดมสามกกฉบบทแปลถอดความจากภาษาจนทครบถวนถกตอง ทงน นบเปนความพยายามทจะแปลสามกกใหมตลอดทงเรองครงแรกโดยผทไมไดอยในหนวยงานของภาครฐเชนราชบณฑตยสภาหรอวรรณคดสโมสรในแงหนง นนบเปนความพยายามทจะแปลสามกกทงเรองใหมโดยนกเขยนและนกแปลทอยนอกเหนอจากหนวยงานทดแลทางดานวรรณคด

นกเขยนและนกแปลในกลมนไดมความพยายามทจะจดทาและแปลสามกกจากตนฉบบภาษาจนใหมความถกตองทสด ตรงตามหลกการแปลนยายสมยใหมทเนนการแปลคาจนใหเปนไทยแบบคาตอคา ซงนกแปลคนแรกทสามารถทาไดสาเรจในการแปลเรองสามกกใหมตลอดทงฉบบกคอ วรรณไว พธโนทย ใชชอเรยกวา “สามกกฉบบแปลใหม”140 แลวพมพขายเปนเลมตงแต พ.ศ.2520 จนครบทงเรองในปถดมา สาหรบในดานกระบวนการแปลนน วรรณไวไดแปลเรองสามกกใหมทงหมดโดยยดถอเอาตนฉบบภาษาจนของหลอกวนจงเปนหลก แลวไดอาศยสามกกตนฉบบภาษาจนและฉบบภาษาองกฤษทแปลโดย บรเวทต เทยเลอรเพอใชเปนตวเปรยบเทยบในการแปลใหมและดวยความหวงวาจะทาใหมความถกตองใกลเคยงกบตนฉบบภาษาจนมากทสด โดยงานน พชายของวรรณ

140 ถาวร สกขโกศล, อางแลว, 24

85

ไวคอ มน พธโนทย กไดชวยกนตรวจสอบกบสามกกฉบบภาษาองกฤษดวย วรรณไวไดแปลและเรยบเรยงงานชนนโดยพยายามทจะไมตอเตมหรอตดตอนเนอหาดงเดมออกไป โดยเฉพาะบรรดาบทรอยกรองทเคยหายไปจากสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) แลววรรณไวกยงคงไวซงรปแบบการเลาเรองตามขนบจนทมกใชวธทงทายตอนไวใหชวนเปนปรศนาตามหลกการเขยนนยายเพอใหนาสนใจ แตในฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) เลอกทจะเฉลยใหจบในตอนไปเลย และในสามกกฉบบแปลใหมนยงมการอธบายแผนทและภาพประกอบเหมอนฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) อกดวย141

นอกจากน สามกกฉบบแปลใหมของวรรณไวกมกจะเปนทยอมรบในการศกษาเชงวชาการ โดยเฉพาะการนามาใชศกษาเชงเปรยบเทยบกบสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) โดยเฉพาะประเดนทสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ไดมการดดแปลงเนอหาหลายตอน การศกษาเชงเปรยบเทยบนมปรากฏอยในเมองไทยเปนจานวนหลายชน ซงงานศกษาชนสาคญในดานนไดแก งานของมาลนดลกวณช สมบต จนทรวงศ สนนท จนทรเมลอง และ กรรณการ สาตรปรง เปนตน แตสาหรบในประเดนน ถาวร สกขโกศล กไดชวาสามกกฉบบแปลใหมยงคงมขอผดพลาดคลาดเคลอนอยางมาก คณภาพในเชงวรรณคดจงไมอาจเทยบไดกบสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ซงจะไดรบการยกยองในแงของการดดแปลงทางภาษาใหสละสลวย142

อยางไรกตาม หากพจารณาอยางเปนกลางแลวอาจกลาวไดวา สามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ไดรบการยกสถานะใหเปนยอดวรรณคดเอกของไทยไปแลว มใชวรรณกรรมแทๆของชาวจนอกตอไป เพราะสานวนและเนอหาตางๆถกปรบเพอใหสอดคลองและเขากบสงคมไทย สวนสามกกฉบบแปลใหมมไดมการปรบแตงเสรมเตมอะไรเพอใหกลายเปนวรรณคดไทย จงเรยกไดวาเปนหนงสอแปลเรองสามกกจากภาษาจนมากกวา แตกนบวาเปนสามกกฉบบมาตรฐานชดแรกสดทมความพยายามนาสามกกฉบบของหลอกวนจงมาแปลและแกไขใหมจนครบทงเรองสมบรณ และไดพมพเปนครงแรกในเมองไทย แตกระนนกยงไมไดแปลจนครบถวนทกอยางเหมอนสามกกตนฉบบจน ตวอยางเชนในสวนของคาวจารณ บทแทรก เชงอรรถตางๆ กไมไดแปลไว และเมอลองเปรยบเทยบกบสามกกฉบบภาษาองกฤษแลวกยงพบวามขอผดพลาดอยบางเชนกน แมแตผแปลอยาง วรรณไวกไดออกตวไวในคานาของสามกกฉบบแปลใหมนดวยวาอาจจะมสวนทขาดตกบกพรองไปบางซงกเ กนกวาจะไดปรบปรงใหเรยบรอยไดดงทผแปลตงใจไว ถงกระนน สามกกฉบบแปลใหมกกลายเปนความพยายามทสมฤทธผลในการแปลสามกกใหมตลอดทงเรองโดยจากบคคลภายนอกราชบณฑตยสภา หรอจากภายนอกสถาบนทกาหนดคณคาของวรรณคดไทย ความเปนไทยในสามกกซงเพาะสรางมา

141 เรองเดยวกน 142 เรองเดยวกน

86

หลายทศวรรษ กาลงโดนทาใหลดทอนลงและผลกดนใหสามกกกลบไปสความเปนจนมากขน ซงการดดแปลงของสามกกนน อาจอธบายไดวา สวนหนงนนเปนผลมาจากวฒนธรรมของการแปลในยคกอนทตองการสอสารใหผอานชาวไทยสามารถอานไดเขาใจงายขน จงตองมการตดทอนสวนทเปนจนออกไป แลวเพมความเปนไทยเขาไปหลายอยาง ทคอนขางเหนไดชดอาทเชน แนวคดในเรองของบญบารมของผเปนกษตรย การใหความสาคญกบขนนางทปรกษา การใหความสาคญในเรองความภกดตอกษตรยทเปนบคคลมากกวาการภกดตอราชวงศ หรอการตดบทรอยกรองในเรองออกไป และตดทอนรายละเอยดเนอหาในสวนของฎกาทเหลาขนนางเขยนถงกษตรย ซงคอนขางเยนเยอออกไป

สาหรบสงทสามกกฉบบแปลใหมเนนและใหความสาคญขนมาแทนทในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) หนงในเรองสาคญคอ การสรางตวของผทเปนคนสามญ ทกมโอกาสสาเรจการใหญไดเชนกน ซงในสามกกฉบบแปลใหมนน เมอไดเปรยบเทยบกบสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ในตอนเดยวกน จะพบวาในสามกกฉบบแปลใหมมกจะเนนยาถงเรองของการสรางรากฐานเพอสวนตนหรอกลมของตนเองเปนหลกมากกวา ซ งเกยวกบประเดนน มงานศกษาของ กรรณการ สาตรปรง ทไดศกษาเชงเปรยบเทยบระหวางสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) และสามกกฉบบแปลใหม เพอเขาใจบรบททางการเมองและสะทอนภาพของโลกทศนชนชนนาในประเทศไทยในสมยรชกาลท 1 เปนสาคญ โดยเอาสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) เปนตวตง แลวเปรยบเทยบกบ สามกกฉบบแปลใหม แลวพบวาเนอหาในหลายๆตอนเกยวกบประเดนเหลานจะมความแตกตางกนมากกตาม แตหากไดศกษายอนทวนกลบโดยเอาสามกกฉบบแปลใหมเปนตวตงบางแลว เปรยบเทยบกบในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) แลวนาเหตการณในตอนเดยวกนกบทวรรณไวแปลสามกกใหมมาเปรยบเทยบนน จะเหนวาสามกกฉบบแปลใหมไมไดชวาผนาจะตองมสตปญญาเหนอคนไปทงหมด แตเปนเพราะเหลาทหารและทปรกษาลวนมความสามารถดวย ในขณะทสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) จะเนนถงเรองสตปญญาของผนาและการมบญบารมวาสนา เปนของคกนไปเปนหลก แตสามกกฉบบแปลใหมจะเนนเรองคณธรรมมากกวาเรองของบญบารมเปนหลกเทานน143

ตวอยางเชนเมอชสวพดกบอวนเสยวถงการทาศกกบโจโฉในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) เขยนวา

“...ธรรมดาการสงครามใชจะมชยชนะไดดวยทหารมากหามได ยอมจะชนะเพราะมสตปญญาคดกลอบายตางๆ อนโจโฉนนถงมาตรวาทหารนอยกวาเรากจรง แต

143 กรรณการ สาตรปรง, ราชาธราช สามกก และไซฮน โลกทศนชนชนนาไทย, (กรงเทพ:

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.), 2541), 146-170.

87

ความคดโจโฉชานาญในการสงครามลกซงนก ทปรกษากหลกแหลม ซงจะทาไดโดยงายเหมอนกองซนจานนนหาไม...”144

เมอเทยบกบสามกกฉบบแปลใหมเขยนวา

“อนการศกสงครามหาใชจะมชยชนะดวยกาลงทหารอยางเดยวกหาไม ทพโจโฉมระเบยบวนยเครงครด คาสงของโจโฉเดดขาด ไมมใครกลาขดขน ทหารโจโฉกชานาญการรบ จะนาไปเทยบกบทหารกองซนจานซงนงใหลอมเฉยๆนนไมได...”145

หรอตวอยางอนเชนเหตการณตอนทโจโฉและเลาปดมสราแลววจารณวรบรษ ซงแสดงใหเหนถงทศนะของผนาทมสตปญญาจะขนเปนใหญได

ในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) เขยนวา

“อนผมสตปญญานน ถาจะคดสงใดกวางขวางโดยโอบออมอาร อปมาเหมอนบคคลกลนกนแกวอนเปนทพยไวในทอง ถาไปสถานทใด ถงเวลาคามดกเลดลอดสวางไปดวยรศมแกว ถาคดการสงใดกรจกทหนกเบาทเสยทได ยกยายถายเท มใหผใดลวงรถง จงจะนบไดวามสตปญญาลกซง”146

สวนในสามกกฉบบแปลใหม เขยนวา

“คนทจะเปนวรบรษไดนน ตองเปนคนใจใหญ มกลอบายเยยมยอดอยเตมอก มสตปญญาครอบจกรวาล สามารถกลนหรอคายฟาและดนไดดงใจนก”147

144 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, สามกกฉบบราชบณฑตยสภาชาระ เลม 1, (กรงเทพ:

แพรพทยา, 2516), 394. 145 วรรณไว พธโนทย, สามกกฉบบแปลใหม เลม 9, (กรงเทพ: ศนยการพมพ, 2520), 800. 146 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, อางแลว, เลม 1, 376. อางถงใน กรรณการ สาตร

ปรง, ราชาธราช สามกก และไซฮน โลกทศนชนชนนาไทย, (กรงเทพ: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.), 2541), 154 กรรณการไดตงขอสงเกตวา เนอหาในตอนนมความใกลเคยงเรองสตปญญาของกษตรยทกลาวไวในวรรณคดเรอง ราชาธราช ในหมวดอบาย 4 “รจกถายเททรพย”

147 วรรณไว พธโนทย, อางแลว เลม 9, 772.

88

แลวยงมขอนาสงเกตคอสามกกฉบบแปลใหมจะไมไดใหความสาคญกบสตปญญาและบญบารมของตวผนาเพยงอยางเดยว สามกกฉบบแปลใหมไดแปลและเขยนเนอหาโดยเนนเรองของความสามารถแหงบคคลทเปนบคคลสามญ ทตองการตอส แสวงหาโอกาสในการไตเตาขนเปนใหญหรอรวบรวมคนเกงมาอยดวย ไมไดเนนยาเสมอไปวา ผทจะไดขนเปนใหญตองมบญบารมหรอมสตปญญามากเสมอไปเทานน แตยงประกอบไปดวยหลายสง อกทงกษตรยหรอผนากไมใชคนเดยวทจะผกขาดทกสงในบานเมองเสมอไป แตทกคนสามารถเปนเจาของบานเมองหรออานาจดวยกนไดทงนน ตวอยางเชน

ในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) เขยนวา

“เมองเหลานเปนของพระเจาเหยนเต กเหมอนหนงของคนทงปวงซงอยในแผนดน ถาผใดมบญและเขมแขงกจะครอบครองไดเหมอนกน เหตใดทานจงวาบานเมองนเปนของทาน”148

สวนในสามกกฉบบแปลใหม เขยนวา

“เมองเหลานเปนของราชวงศฮนทงนน ทกคนยอมเปนเจาของ เจาจะอางเปนเจาของคนเดยวไดอยางไร”149

หรออกตวอยางทแสดงถงการดดแปลงคาและเนอหา ทในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ใหความสาคญกบผมบญบารม ผนาทมสตปญญา และเรองของบญวาสนา แตในสามกกฉบบแปลใหม เลอกใชคาวา ผมคณธรรม อาทเชนตอนทอองอนกลาวลวงตงโตะเกยวกบความเหมาะสมในการขนเปนผนา

ในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) เขยนวา

“อนอยางธรรมเนยมโบราณ ถาผใดทาบญแลสตปญญามได กยอมแพแกผมบญแลปญญาความคด...”150

สวนในสามกกฉบบแปลใหม เขยนวา

148 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, อางแลว เลม 1, 190. 149 วรรณไว พธโนทย, อางแลว เลม 5, 386. 150 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, อางแลว เลม 1, 132.

89

“โบราณวาไววา ผเดนถกทางยอมชนะผเดนไมถกทาง ผไรธรรมยอแพแกผมธรรม ใครจะหนชะตากรรมของตนเองไปไดเลา”151

หรอหนงในตอนสาคญทแสดงทศนคตเกยวกบการขนเปนผนา ทอองหลองไดโตตอบกบขงเบงในสนามรบ โดยอองหลองพยายามยกเหตผลขนมาเพอสนบสนนความชอบธรรมของราชวงศโจในการขนมาแทนทราชวงศฮนทเสอมโทรมลงทกวนไปแลววา

ในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) เขยนวา

“อองหลองจงวา อนประเพณการแผนดนจะยดถอเอาเปนเทยงนนไมได ผใดมวาสนามากไดสมบตเรยกวาเปนกษตรย”152

สวนในสามกกฉบบแปลใหม เขยนวา

“อนฟายอมเปลยนแปลงได และยอมจะเปลยนไปอยมไดขาด แตศกดศรสงสดนนในทสดกตกอยกบผมคณธรรม นเปนกฎธรรมดาอนหาเปลยนแปลงไมได”153

หรอในเหตการณตอนทจวยใหคาแนะนากบซนกวนซงตองขนมารบสบทอดอานาจตอจากพชายซนเซกทเสยชวตลงอยางกะทนหน จวยชแนะวา

ในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) เขยนวา

“คาโบราณกลาวไวแตกอนวา ถาผใดเปนเจาบานผานเมองใหเกลยกลอมซองสมผคนซงมสตปญญาแลทหารทมฝมอไวจงมาก บานเมองจงจะปรกตสบไป ถาผใดทงคาโบราณดงนเสย เมองนนกจะเกดอนตรายซงทานไดเปนเจาเมองดงน จงคดอานทาตามคาโบราณ บานเมองจงจะอยเปนสข”154

สวนในสามกกฉบบแปลใหม เขยนวา

151 วรรณไว พธโนทย, อางแลว เลม 4, 265. 152 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, อางแลว เลม 2, 581. 153 วรรณไว พธโนทย, อางแลว เลม 26, 3127. 154 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, อางแลว เลม 1, 529.

90

“โบราณวาไวมคนดไวใช ยอมรงเรอง เสยคนดยอมมแตพนาศ ภาษตนยงใชไดในปจจบน ขอทานจงสรรหาคนดมสตปญญามาชวยเปนกาลงใหมากๆ รากฐานของทานจงจะมนคง”155

หรอตวอยางในเหตการณสาคญในเรอง เมอเลาปตองหนการตามลาจากโจโฉ แลวพวกทหารคนสนทแนะนาใหทงประชาชนเอาไวกอนเพอเอาตวรอด เลาปไดโตแยงไป เพราะเหนวาการจะขนเปนผนาทเปนใหญไดนน หนาตองปกปองประชาชนคอสงทขาดไมไดทจะทาใหตวผนาไดชอวาเปนผมปญญาและบารมทสาเรจการใหญได แตในสามกกฉบบแปลใหมจะพดถง ผทจะสาเรจการใหญ ซงจะเปนใครกได แตหนงในเงอนไขคอ จะตองอาศยผคนเปนทยดมน ทาใหใครๆยอมตดตาม ดงเชน

ในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) เขยนวา

“เลาปรองไหพลางจงตอบวา ประเพณผมปญญาปรารถนาจะคดทาการใหญหลวงนนกยอมเพอปกปองอาณาประชาราษฎรทงปวงเปนเคามล จงจะสาเรจประโยชนได...”156

สวนในสามกกฉบบแปลใหม เขยนวา

“อนผคดการใหญจะตองอาศยคนเปนทยดมน เวลานใครๆกตดตามเรามา จะใหทงเขาไปไดอยางไร”157

ดงทวามาจงอาจสรปไดวา สามกกฉบบแปลใหมจะใหความสาคญกบวธการทจะประสบความสาเรจของผนาทไมจาเปนตองเปนกษตรยหรอผมบญบารมเสมอไป แตขอเพยงเปนใครกตามทมคณธรรม หรอสามารถรวบรวมคนดมฝมอใหมาตดตามดวยได กมโอกาสสาเรจงานใหญได นยวา มนคอโอกาสของคนธรรมดาสามญทหากวายดถอตามหลกการในสามกกเหลานได กจะพบความสาเรจในการใหญ ไมแพผนาหรอกษตรยทไดชอวามบญวาสนาเสมอไป ทาใหความร หลกคด ปฏบต และหลกการเหลานจงเปนสาระสาคญทคนสามญนาไปใชงานได ไมไดเปนเรองไกลตว อยางเชนเรองราวการตอสเพอขนสการเปนกษตรยดงทปรากฏในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) แตเปนการตอสขอคนสามญ ทอาจจะเปนใครกได ซงหลงจากนนไมนาน สถานะของสามกกกไดเนนยาไปสการเปนตาราพชยสงครามทจรงจง ลดทอนความเปนวรรณคดลง เปนการผลกดนความรทเปนยทธศาสตรทสามารถใชงานไดจรงใหโดดเดนขนมา

155 วรรณไว พธโนทย, อางแลว เลม 12, 1265. 156 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, อางแลว เลม 1, 738. 157 วรรณไว พธโนทย, อางแลว เลม 16, 1445.

91

4.4 ยทธศาสตรสามกก กบต าราพชยสงครามของทหารไทย แตโบราณมาแลว “ตาราพชยสงคราม” (Treatiseon War) ไดเปนสวนหนงในสงคมและวฒนธรรมไทยมายาวนาน ในฐานะของตาราทรวบรวมเอาแนวคดทางยทธศาสตรและยทธวธในการเอาชนะในสงครามไวเปนหมวดหม ราชสานกไทยยคโบราณใหความสาคญมากจงไดทาใหเปนระบบมากขนซงกเชอวาการจดทานไดเรมตนขนในสมยกรงศรอยธยาและไดนามาใชงานอยางจรงจงในรชสมยของพระนเรศวรมหาราช เนองดวยพระองคตองทรงทาศกรบพงกบขาศกสาคญนนคอกองทพของชาวพมาอยบอยครง158

ตาราพชยสงครามไทยในสมยโบราณกอนกรงรตนโกสนทรนนมกจะกลาวถงเรองของการกาหนดยทธศาสตร การวางแผนยทธวธ การจดกระบวนทพเพอใชในการทาสงครามบนสมรภมแตสมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพกไดแสดงความเหนและอธบายในขอนวา แทจรงแลวแมทพในสมยกอนทจะตองออกไปทาศกในสนามรบนน พวกเขาเหลานนไดมการอานและศกษาตาราพชยสงครามเหลานกนมากนอยเพยงใด เพราะตาราพชยสงครามในยคโบราณแทบจะเปนเสมอนคมภรลบทชชองทางในการเอาชนะซงหากผใดไดทาการศกษาอยางละเอยดกยอมจะไดเปรยบในการทาสงครามมากในมมกลบแลว แมทพหรอเชอพระวงศทมกาลงคนในมอหากไดรบความรเหลานไวกบตว กยอมเปนอนตรายตอราชสานกไมแพภยจากขาศกภายนอกเลย ดงนนจงนาสงสยวาการถายทอดวชาในพชยสงครามนาจะมขดจากดบรรดาแมทพหรอเชอพระวงศในสมยกอนนนจะมสกกคนทไดศกษาและอานพชยสงครามจนถงขนแตกฉานและมความเขาใจอยางถองแทมากพอทจะนาความรเหลานไปใชงานในสนามรบไดจรง อกทงมขอสงเกตวา บรรดาทหารไทยทมาจากไพรไปจนถงระดบนายทหารทเปนผนาทพชาวไทยเองนนกดจะใหความสาคญกบเรองของการใช“คาถาอาคม” วชาไสยศาสตร การสกยนตรเพอวชาคงกระพนชาตรมากกวา แตหลงจากความพายแพตอพมาจนถงขนตองเสยกรงศรอยธยาไปแลวนาสงเกตวานอาจเปนการกระตนใหเกดการศกษาตาราพชยสงครามในสมยตนรตนโกสนทรเชนกน โดยเฉพาะการนาสามกกมาแปลใหมตงแตในสมยรชกาลท 1 ซงมเปาหมายนอกจากเพอใหเปนวรรณคดสาคญของบานเมองแลว ยงตองการใหเปนตาราพชยสงครามอกดวย159

158 Craig J. Reynolds, Seditious Histories, “Thai Manual Knowledge: Theory

and Practice”, (Singapore: Singapore University Press, 2006), 229-230. 159 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ, ประชมพระนพนธ สรรพความร, (พระนคร: โอ

เดยนบคส, 2512), 3-4 อางถงใน Craig J. Reynolds, Ibid, 230.

92

สาหรบนยามของตาราพชยสงครามโดยกองทพไทยในสมยทศวรรษ 2520 เปนตนมา อางองจากตาราพชยสงคราม ฉบบ ร.9 รศ.202160ซงเปนตาราพชยสงครามไทยทไดรบการยอมรบและรบรองจากกองทพไทยโดยตรง ไดใหคานยามวา “ตาราพชยสงครามนน เมอกลาวโดยทวไปแลว กคอแบบแผนวชาทวาดวยกลยทธและการเอาชนะสงคราม ซงในวชานจะแบงไดเปนสองสวนคอ วชายทธศาสตรและวชายทธวธ ซงคาวาตาราพชยสงครามนนไดถกลมเลอนไปจากนกการทหารและนกวชาการ แตมคาวายทธศาสตรและยทธวธเขามาแทนท ซงแทจรงแลวกคอสงเดยวกน”ดงนนจงอาจสรปไดวา ตาราพชยสงครามกคอภมปญญาเพอการเอาชนะในดานการทหารและการเมองการปกครองแตอยางไรกด ตาราพชยสงครามของไทยแทๆทใชศกษาเปนตารามาตรฐานในกองทพไทยนนมปรากฏอยนอยมาก ในตาราพชยสงครามไทยของพนเอกวชต วฒนกล ซงเปนตาราพชยสงครามในแบบแผนตามมาตรฐานของทหารไทยทเขยนขนในทศวรรษ 2520 ไดอธบายวา กอนหนาน มการสารวจพบวาครงสดทายทไดมการชาระปรบปรงแกไขตาราพชยสงครามของไทยฉบบมาตรฐานของกองทพไทยใหมความทนสมย นนคอ ตาราพชยสงครามฉบบทพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว องครชกาลท 3 ไดทรงโปรดให สมเดจพระวรราชเจามหาศกดพลเสพย ทรงทาหนาทเปนประธานในการชาระและเรยบเรยงขนใหมใน พ.ศ. 2358161 แลวตอมา ทางกรมยทธนาธการกเรมออกนตยสารเกยวกบกจการทหารเปนฉบบแรกของประเทศไทย ใชชอวา นตยสารยทธะโกษ พมพครงแรกใน พ.ศ.2435 มนายรอยเอกหลวงวทยาธกรณศกด ผชวยจเรทหารยกในกรมเปนผจดการหนงสอ มเปาหมายหลกของหนงสอคอ ใหเปนจดหมายเหตสาหรบเกบขอความในกจการทหารบกของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา รชกาลท 5 ในเนอหานนครอบคลมไปถงกาหนดระเบยบขอบงคบการฝกทหาร พระราชบญญตกรมยทธนาธการ พงศาวดารทเกยวของกบการทาสงครามในอดตของไทย การปลกใจทหาร หลกการของทหาร กฎหมาย และบทประพนธตางๆ โดยกลมนกเขยนหลกนนกเปนนายทหารและพลทหาร แลวยงเปดรบบทความจากคนทวไปดวย แลวแมวาจะเปนนตยสารเกยวกบทหารฉบบแรกของกองทพไทย แตกเปนแบบกงราชการ มการรบจางโฆษณาเพอหารายรบใหหนงสอดวย162

160 พนเอกวชต วฒนกล, ตาราพชยสงคราม ร.ศ.202 ตอนทวาดวยการเอาชนะสงครามตาม

แบบ, (กรงเทพฯ: รงเรองสาสนการพมพ, 2526), บทนา 161 เรองเดยวกน, อางองจากคานยมโดยพลเอกเปรม ตณสลานนท ซงดารงตาแหนงเปน

รฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหมในเวลานน 162 ระววรรณ ประกอบผล, นตยสารไทย, (กรงเทพฯ: โครงการเผยแพรผลงานวจย ฝายวจย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2530), 48 และ 125. อางถงในสยามพมพการ ประวตศาสตรการพมพในประเทศไทย, (กรงเทพฯ: มตชน, 2549), 210.

93

ตอมา ทางกองทพกไดมการจดทาหนงสอประกอบตาราพชยสงครามทเปนการรวบรวมเกยวกบประวตศาสตรในการสงครามตางๆโดยเฉพาะ โดยมนายพลเอกเจาฟาจกรพงษภวนาท กรมหลวงพษณโลกประชานารถ ไดทรงเรยบเรยง “พงศาวดารยทธศลปะ” แลวจงจดทะเบยนกรรมสทธตามพระราชบญญตกรรมสทธไวเมอพ.ศ. 2449 และไดจดพมพจาหนายครงแรกใน พ.ศ. 2459 ซงในสวนของตาราพงศาวดารยทธศลปะนน จะมลกษณะเปนหนงสอรวบรวมตวอยางและยทธการทปรากฏในประวตศาสตรการสงครามของตางประเทศทงในโลกตะวนออกและตะวนตก ซงนกคอตาราพชยสงครามฉบบทเปนทางการของกองทพ ตอมาเมอถงทศวรรษ 2520 ในสมยท พลเอกเปรม ตณสลานนท ไดขนเปนรฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหม ไดมความเหนวาตาราทใชอยนนเปนของเกามากแลว หลกการทางยทธศาสตรและยทธวธทอยในพชยสงครามฉบบน อาจไมทนสมยตอสถานการณและสมรรถภาพของอาวธยทโธปกรณในปจจบนไดเทาทควรจงเหนควรใหตองมการปรบปรงเนอหาใหทนสมยมากขน หรอกลาวไดวามความเปนสากลตามยคสมยไดทนมหาอานาจตะวนตกและตะวนออกในเวลานนใหได163

จากทกลาวมา แสดงวาทหารไทยใหความสาคญกบพชยสงครามในฐานะเปนตาราหรอหนงสอคมอการใชยทธศาสตรและยทธวธตางๆมานานแลว แตในแงของความนยมหรอการเผยแพรทวไปนนยงไมชดเจนนก เมอพจารณาวา ตารายทธศาสตรทหารในแงของการใชงานอยางจรงจง อาจเปนองคความรทไมตองการเผยแพรออกไปมากนก อกขอคอ พชยสงครามทมบนทกไวเปนตาราในเวลานนยงเปนของเกาทไมไดมการปรบปรงใหทนสมยตามการเปลยนแปลงของวทยาการและเทคโนโลยมากนก ซงนอกจากสามกกแลวกยงม ตาราพชยสงครามซนว ทไดเรมพมพเปนหนงสอไทยครงแรกในพ.ศ.2495 และไดพมพซาออกมาอกหลายครง หลายรปแบบ ไมใชงานทแปลมาจากตวตนฉบบจนอยางตรงไปตรงมาเทานน ในวงการทหารนน กเคยมการใหจดพมพสามกกหรอพชยสงครามซนวเปนหนงสองานศพของนายทหารชนนาในกองทพดวย164

ในทศวรรษ 2510-2520 ลทธคอมมวนสตกาลงเฟองฟในไทยมากเปนชวงทเรมมการพมพหนงสอหรอตาราพชยสงครามออกเผยแพร บางสวนกมาจากหนงสอสาหรบงานศพ หรอหนงสอทมลกษณะดงกลาว อาทเชน ตาราพชยสงครามซนว หรอ ชวประวตหรอคมอการปฏวตของ เช เกวา

163 เรองเดยวกน 164 เครก เจ เรยโนลดส, อางแลว, 270-271. ผเขยนวทยานพนธมมขอเสนอของวา เกยวกบ

การอางองของเครกในประเดนน นาจะนาสการคนควาตอยอดเกยวกบคานยมและวฒนธรรมทนายทหารใหจดพมพหนงสอสามกกและตาราพชยสงครามซนวเปนหนงสองานศพ วาแทจรงแลวเรมขนตงแตเมอใดและไดรบความนยมอยางไร

94

แลวในขณะเดยวกน ความสมพนธระหวางไทยและจนแผนดนใหญทเคยตงเครยดและมความสลบซบซอนมานาน กเรมเปลยนแปลงไปในทางบวก ใน พ.ศ. 2518 การเดนทางไปเยอนประเทศจนเพอเขาพบเหมาเจอตง ของ คกฤทธ ปราโมช ซงดารงตาแหนงเปนนายกรฐมนตรในเวลานนไดเปนทโดงดงมาก แสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางไทยและจน ในขณะทฝายขบวนการนกศกษาหวกาวหนาและฝายซายโดนผลกใหหนเขาปามากขนเรอยๆแลวไปรวมกบพรรคคอมมวนสตทอยในปา การพบปะกนของผนารฐบาลไทยทเปนตวแทนของฝายขวากบรฐบาลจน จงเปนเรองทไมสดสาหรบฝายซายเทาไรนก แลวกนาไปส “ยทธศาสตรขวาพฆาตซาย” ในเหตการณ 6 ตลา 2519 แตทสงผลสะเทอนทสดตอคอมมวนสตและฝายซายในไทยทเวลานนหลบหนเขาปาไปจานวนมากกคอคาสงนายกรฐมนตร 66/2523 เปนนโยบายทเปนจดเปลยนสาคญในการทาใหฝายซายและขบวนการนกศกษาในไทยตองสญสนกาลงทจะตอตานรฐบาลไป และทาใหภายในพรรคคอมมวนสตไทย (พคท.) เกดความแตกแยกกนเองภายใน165 แลวกนาไปสเหตการณปาแตก ททาใหนกศกษาและปญญาชนจานวนมากกลบออกมาจากปา หลายคนกไดกลบมาเขารวมทางานใหกบรฐบาลในเวลาตอมา

หากพจารณาแผนปราบคอมมวนสตของไทยนน มความสอดคลองกบเรองราวและการใชยทธศาสตรในสามกกมาก ตวอยางเชน การปฏวตในภาคประชาชนของกลมโจรผาเหลองซงเกดขนตงแตตนเรอง แลวกจบลงดวยความลมเหลว เมอทางราชการไดใหทหารเขาปราบปรามในแตละพนท แลวยงมวธการคอออกประกาศของกาลงทหารอาสาจากแตละพนท โดยผทอาสาเขามาปราบโจรจะถอวาเปนการกระทาเพอชาต ทาใหมโอกาสไดมาซงชอเสยง เกยรตยศ และยงเปนการแสดงความจงรกภกดตอราชวงศฮน ซงหากกลาวไปแลว การปลกระดมมวลชนในภาคประชาชนใหลกขนตอสและทาการปฏวตตออานาจรฐนน ในเมองไทยเองกมเกดขนครงสาคญคอในเหตการณ14 และ 6 ตลาแลวสาหรบการเขาปราบหรอยทธวธของฝายรฐทจะใชไดผลดกคอการปลกสานกชาตนยมและความจงรกภกดในสถาบน เพอเปนการนามวลชนมาสกบมวลชนเอง ตวอยางเชนการใชยทธศาสตรขวาพฆาตซายทฝายรฐไดมการปลกปนขบวนการลกเสอชาวบานและกลมกระทงแดง ชนชนสง และรวมถงคนในสงคมเมอง ใหเปนฝายจดการฝายซายและขบวนการนกศกษาเสยเอง โดยตงขอหาพวกฝายซายและนกศกษาเปนคอมมวนสต166 ซงหากกลาวไปแลว การททหารอาสาชาวบานของพวกขนศก จะจดการพวกโจรผาเหลองในตอนตนเรองสามกกนนกไดรบปลกฝงมาแลววาไมใชสงผด แลวนน

165 “ประเสรฐ ทรพยสนทร เปนใครมาจากไหน,”ขาวไทยนกร 2, ฉ.30+27 (21 เมษายน

2521), 6-7. 166 ครส เบเกอร และ ผาสก พงษไพจตร, ประวตศาสตรไทยรวมสมย, (กรงเทพฯ: มตชน,

2557), 290.

95

ไมแตกตางจากการยงคอมมวนสตแลวไมบาป ดงทพระกตตวฑโฒใหสมภาษณเกยวกบการฆาฝายซายในเดอนมถนายน พ.ศ. 2519 วา

“อนนนอาตมาเหนวาควรจะทา คนไทยแมจะนบถอพทธกควรจะทา แตกไมใชถอวาเปนการฆาคนเพราะวาใครกตามททาลายชาต ศาสนา พระมหากษตรย มนไมใชคนสมบรณ คอตองตงใจวา เราไมไดฆาคน แตฆามาร ซงเปนหนาทของคนไทยทกคน.. การฆาคนหนงเพอรกษาชาต ศาสนา พระมหากษตรยไว ถอวาเปนบญกศล...เหมอนเราฆาปลาแกงใสบาตรพระ”167

ซงกระบวนการปลกปนดงกลาวนอกจากนกเกดขนเรอยๆ จนกระทงนาไปสเหตการณ 6 ตลาในอกไมกเดอนถดมา

ยทธวธขวาพฆาตซาย เปนการปลกพลงของประชาชนในสงคมเมองทงในกรงเทพฯ และตางจงหวด รวมถงขบวนลกเสอชาวบาน กลมกระทงแดง และอนๆ ใหมารวมพลงกน แลวเปดทางใหพลงเหลานเขามาในกรงเทพฯ นาไปสการชวยกนจดการนกศกษาในธรรมศาสตรในทายทสดแลวดวยการวางแผนเปนปของฝายขวาและภาครฐบาล โดยใชพลงมวลชนเพอปราบและขจดมวลชนอกกลมทแตกตาง ภายใตการเชดชความรกในสถาบนซงเปนเหตผลทางดานอารมณ168 เมอพจารณาวา ลกเสอชาวบานนนมการขยายตวสงสดในชวงพ.ศ. 2518-2519 จนเรยกไดวานเปนปของลกเสอชาวบาน แลวกลายเปนกลมคนทไดรบความนยมอยางสงจากประชาชน ซงหนงในสาเหตสาคญกคอ ลกเสอชาวบานไดอยภายใตพระบรมราชปถมภ ทาใหมโอกาสใกลชดกบเชอพระวงศทมารวมในงานเขาคายวนสดทาย ซงกเปนโอกาสทชาวบานจะไดแสดงตนและเกดความรสกอางองกบสถาบนกษตรย ประหนงวาเปนผอยใตบญชาของสถาบน และกทาใหชาวบานเองมความเชอวาพวกเขาจะไดรบสทธพเศษในการเขาเปนลกเสอชาวบานดวย169

ทกลาวมาน เปนความรและยทธวธทสอดคลองกบในสามกกมาก โดยเฉพาะอยางยงในตอนตนเรองทฝายรฐระดมทหารอาสาปราบโจรผาเหลอง ทกองกาลงโจรผาเหลองสวนใหญนนลวนมาจากชาวนา ชาวบาน ผยากไร แตมใจคดจะเปลยนแปลงระบบการปกครอง ลมราชวงศฮนทภายใน

167 บทสมภาษณพระกตตวฑโฒ, หนงสอพมพจตรส 2, ฉ.51 (29 มถนายน 2519). 168 ครส เบเกอร และ ผาสก พงษไพจตร, อางแลว, 291. 169 ชนดา ชตบณฑตย, โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร: การสถาปนาพระราชอานาจนา

ในพระบาทสมเดจพระเจาอยหว, พมพครงท 2, (กรงเทพ: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2554), 201.

96

การปกครองกาลงเนาเฟะ ขจดระบบคอรปชนรบสนบนของเหลาขนทใหหมดไป แตการใชกาลงเพยงอยางเดยว ไมใชหวใจสาคญของยทธศาสตรและยทธวธในสามกกเทานน โจรผาเหลองทโดนมวลชนการาบในตอนตนเรองนน ในเวลาตอมาไมนาน กลบกลายมาเปนรากฐานและขมกาลงทสาคญของโจโฉ ในการเขารวมชงความเปนใหญ ทงทเดมทโจโฉนเองคอขนศกคนสาคญของทางราชการทรบหนาทปราบโจรผาเหลองจนพายแพ แตเมอโจโฉไดกระโจนเขาสวงการเมองและการชงอานาจแลว เขากออกนโยบายเกลยกลอมพวกโจรผาเหลองทมกาลงพลมหาศาลใหมาเขารวมกบฝายตน เปดโอกาสใหพวกเขาไดกลบตวมาทางานเพอนบานเมอง ซงการทโจโฉยอมเปดรบโจรผาเหลองไวนน กสงผลตอเนองเปนลกโซทาใหผทเคยหลบหนออกไปเปนโจรอยในปาเขาหรอเคยมองโจโฉในทางราย กหนกลบมาขอเขารวมกบโจโฉดวยเปนอนมาก แลวยงเปนการทาใหเมองทโจโฉปกครองแลวกอนหนานเคยประสบปญหาการรกรานกอกวนจากพวกโจรผาเหลอง ไดจดการปญหานไดเรยบรอย เปนการลดศตรทมองไมเหนลงไปอก170

แลวเมอเปรยบเทยบกบสถานการณการเมองไทยโดยเฉพาะชวงหลงจากเหตการณนองเลอดหลง6 ตลา พ.ศ. 2519 ซงสงผลทาใหกลมนสตนกศกษาจานวนมากตองหนตายเขาปาแลวกไปเขารวมกบพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยเปนจานวนมหาศาล แตหลงจากนนไมกปถดมาเพราะความแตกแยกในพรรคคอมมวนสตกนเองทงในไทยและปญหาของผสนบสนนหลกอยางจนท ไดไปทะเลาะกบทางเวยดนามทมสหภาพโซเวยตคอยสนบสนน จงสงผลทาใหภายในปาเกดเสยงแตกขน แลวในเวลาเดยวกน รฐบาลไทยกไดปรบเปลยนทาทรวมถงการใชยทธศาสตรในการจดการกบทางฝายพคท.เสยใหมจากเดมทเคยใชแตความแขงกราวรนแรงในการปราบปราม กเปลยนมาใชแนวทางการทตของคกฤทธ ปราโมช โดยในขนแรกคอการเดนทางไปเจรจาผกมตรกบจนแลวยงไดโอกาสเขาพบกบเหมาเจอตงดวยเหตการณนสงผลทาใหทาทระหวางไทยและจนไดประนประนอมและมความเปนมตรกนมากขน แลวจากนนยทธศาสตรนกมาถงจดสกงอม เมอกองทพไทยทอยใตการนาของ พลเอกเปรม ตณสลานนท ไดซมโจมตฐานทมนทยงเหลอของพคท. แลวยงตามดวยการเสนอใหนรโทษกรรมกบผทยอมมอบตว เพอเปนการเปดโอกาสใหเขามาทางานรวมกบรฐบาลเพอบานเมอง ผลทตามมาคอบรรดานกศกษาและฝายซายไดทยอยกนออกมาจากปานตงแตพ.ศ.2522-2526171

หากพจารณาจากผลลพธของยทธวธดงกลาว เทากบวาเปนการทาใหศตรทมองไมเหนตวและมจานวนมหาศาล ไดกลบกลายมาเปนยอมสวามภกด และบางกมาเขาฝายเดยวกนไดไมมากกนอย ยทธศาสตรทใชสลายโจรผาเหลองของโจโฉใหเขามาเปนพวกไดโดยทไมสนใจเอาความผดเดมท

170 วรรณไว พธโนทย, อางแลว, 152. 171 ครส เบเกอร และ ผาสก พงษไพจตร, อางแลว, 294-295.

97

เปนโจรนน กไมไดแตกตางไปจากขอนเทาไรนก ซงหากพจารณาจากความสาเรจของรฐบาลในการใชยทธศาสตรปราบพรรคคอมมวนสต ทแฝงตวอยในปา โดยไมไดเอาแตใชความรนแรงหรอเอาแตใชกาลงทหารโดยตรงเพยงอยางเดยวเทานน (แนนอนวาตองใชกาลงทหารควบคไปดวย) การใชแผนยทธศาสตรดงกลาวกกลายเปนความภมใจของนกการทหารและทปรกษาในรฐบาล แลวในขณะเดยวกน การเลอกใชยทธศาสตรนาหนาแลวใชกาลงเปนรองกไดทาใหในรฐบาลและกองทพไดแบงแยกออกเปนสองฝายคอ สายพราบเปนสายทไมตองการใชความรนแรงและหลกเลยงการสงหารบรรดาแกนนาของพคท. และอกสายคอ สายเหยยว ทยงคงชการใชกาลงเปนหลก แตสายพราบกไดรบการสนบสนนมากกวา โดยมแกนนาสาคญคอพลเอกแสวง เสนาณรงค เลขาธการนายกรฐมนตรเปนหวเรอใหญ และยงมอดตสมาชกพคท.คนสาคญคอประเสรฐ ทรพยสนทร เปนทปรกษา จงนาไปสการผลกดน 66/2523 ททาใหสลายพลงของพคท.ลงได172

การใชยทธศาสตรมากกวาจะเนนการใชความรนแรงเขาปะทะ กเปนประเดนสาคญทปญญาชนฝายซายสวนหนงพยายามนาเสนอใหทาง พคท.เชนกน แตกเกดความขดแยงในพรรคอยางรนแรง ผน บวออน หนงในปญญาชนของ พคท. ทรอดชวตจากการโดนประหาร เพราะความชวยเหลอของกลมสายพราบในรฐบาล เปนคนสาคญทเสนอยทธศาสตรนอกเหนอจากการใชกาลงทหารให พคท. และนกศกษาฝายซายตงแตหลง 14 ตลา 2516 แลวหลงจากนน ผนกโดนทางพรรคกลาวหาวาเปนผทรยศของพรรค เปนพวกลทธแก แตกระนน ผนกยงยนกรานยทธศาสตรของตนเองอยเชนเดม173

จะพบไดวา ความสาเรจในการใชยทธศาสตรตางๆของรฐบาลในการปราบปราม พคท.ในชวงเวลาน กลายเปนผลงานสาคญทและเปนตวอยางทเปนรปธรรมของการใช “ความรทางยทธ

172 จดหมายลบของประเสรฐ ทรพยสนทร, ขาวไทยนกร2, ฉ.30+28 (28 เมษายน 2521),

9-14. โปรดดในสวนของรายละเอยดทประเสรฐเสนอใหกบพลตารวจเอกกระเศยร ศรตานนท เกยวกบแนวทางปราบคอมมวนสตโดยไมใชกาลงหรอความรนแรงนาหนา เนอหาบางสวนแสดงใหเขาใจแนวทางของ พคท. ทตองการใหทหารจบกมสมาชกแลวสงหารเรวๆ ซงจะยงทาให พคท. ไดแนวรวมทฮกเหมมากขน สมาชกเองกไดพลชพ เปนวรบรษไปดวย ซงเปนการใชสงครามทางจตวทยา ประเสรฐจงเสนอแนวทางแกไขดวยการใหโดยหลกเลยงการประหาร เสนอขาวคอมมวนสตโดยทาใหเหมอนเปนขาวธรรมดา ชวาแกนนาของ พคท. ไดยอมจานนแลว เรมเปลยนทาทแลว เปนตน ขอเสนอทางยทธศาสตรของประเสรฐนนมความสอดคลองกบการใชยทธศาสตรในสามกกอยหลายตอน โดยเฉพาะการไมใชทหารหรอไมแขงตอยางเดยว แตใชไมออนเพอทาใหอกฝายยอมจานนเอง

173 รงมณ เมณโสภณ, อางแลว, 281-282.

98

ศาสตรในพชยสงคราม” ทนามาใชงานไดจรง โดยผสมผสานไปกบการใชกาลงทมอย แลวในเวลาเดยวกน ยทธศาสตรทอยในสามกก กไดกลายเปนสวนสาคญหนงทปรากฏในหลกสตรของโรงเรยนเสนาธการทหารและในกองทพไทย เปนความรททหารควรพงม ซงสบทอดกนมานานแตโบราณ กระทงเมอมการคนควาปรบปรงตาราพชยสงครามของกองทพไทยใหมความเปนสากลขนใหม กลยทธในสามกก (และภมปญญาจนอนๆ อาทเชน ซนว) กไดรบการบรรจเขาเปนสวนหนงดวย ซงจะชดเจนมากขน เมอไดมการปรบปรงตาราพชยสงครามไทยอยางเปนทางการ174

ในพ.ศ. 2523 ชวงเวลาเดยวกบท 66/2523 ไดประกาศใชออกมาแลวนน พนเอกวชต วฒนกล ทในเวลานนไดรบราชการ มตาแหนงเปนอาจารยของโรงเรยนเสนาธการทหารบก เขากไดเรมเขยนตาราพชยสงครามฉบบปรบปรงขนใหม โดยการคนควาและอางองตวอยางทางดานยทธการสงครามมากกวาสรอยเหตการณเพอไวใชประกอบสนบสนนในหลกการทาสงคราม และนาหลกยทธศาสตร หลกการทางยทธวธ ตลอดจนเหตการณรบทเกดขนใหมๆทมชอเสยงมารวบรวมไว จงนบไดวาตาราพชยสงครามเลมนเปนพชยสงครามทมความสมบรณดวยเนอหาหลกวชาและทนสมยมากสาหรบกองทพไทยในเวลานน ผลงานนแลวเสรจจนไดพมพออกเผยแพรใน พ.ศ.2526 แลวไดรบการยอมรบในบรรดานายทหารชนผใหญและในกองทพไทยมาก พนเอกวชตอธบายวาหนงสอทพมพครงแรกจานวน 1,000 เลมนน สามารถขายหมดไดภายใน 1 ป ซงเขาคอนขางพอใจมาก เพราะเปนหนงสอทมจานวนหนามากกวาหนงพนหนา และยงเปนงานเขยนทคอนขางหนกหนวงจรงจง แตละหนานนเตมไปดวยรายละเอยดของการใชยทธศาสตรและยทธวธจานวนมหาศาล ใหรายละเอยดมากนอยตามความสาคญ แลวพนเอกวชตกใชวธเขยนโดยอางองเหตการณประวตศาสตรสงครามในโลก ไมวาจะจากของประเทศไทยหรอของหลายประเทศในโลกตะวนออก และโลกตะวนตก เพอใชเปนตวอยางประกอบการอธบายอยางละเอยด พนเอกวชตยงมกจะนาเอาแนวคดการใชยทธศาสตรและยทธวธมาจากวรรณกรรมโบราณหลายเรอง โดยเฉพาะจากในสามกก ตาราพชยสงครามซนว ราชาธราช และอนๆบาง เพอใชเปนตวชวยประกอบการอธบายใหผอานไดเขาใจไดสะดวกมากขน 175

174 เครก เจ เรยโนลดส, อางแลว, 249-250. 175 พนเอกวชต วฒนกล, อางแลว, 12-14. พชตอางวาในระหวางทเขาเรมรวบรวมขอมลเพอ

การเขยนตาราพชยสงครามเลมน เขากาลงรบราชการในตาแหนงอาจารยหวหนากองทหารขนาดใหญ ในสวนวชายทธวธ โรงเรยนเสนาธการทหารบก สถาบนวชาการทหารบกชนสง ซงในเวลานนเขาไดรบมอบหมายหนาทจากผบงคบบญชาใหคดคนวชาการทจะใชเชอมตอวชายทธศาสตรและวชายทธวธใหเขามากลมกลนกนเพอใชสอนในโรงเรยนเสนาธการทหารบกโดยเฉพาะ แตกยงทาไดไมสาเรจ กระทงเขาไดนาผลงานบางสวนทคนควาไวแลวไปบรรยายในวชาพชยสงครามแลวกพมพแจกเปนโรเนยวให

99

อาจกลาวไดวา นเปนจดเรมทชดเจนมากทสดในการทาใหความรและยทธศาสตรจากในเรองสามกกไดเขาเปนสวนสาคญในตาราพชยสงครามของกองทพไทยทเปนทางการ นยหนงจงเทากบเปนการรบรองถงศกยภาพของภมปญญาและกลยทธทางทหารในสามกกทสามารถ “ใชงานไดจรง” หรออยางนอยกมความพยายามทจะเชดชวา กลยทธในสามกกเปนเรองททาไดจรง ไมใชแคนทาน หนงสออานสนก หรอเปนวรรณคดทพวกวณพกคนจนไวใชเลากนตามขางถนนหรอเปนละครงวทดเอาบนเทงอยางทเคยเปนมา และหากเปรยบเทยบกบวฒนธรรมเรองคาถาอาคมของทหารและผนาทพในยคโบราณแลว ยทธศาสตรในสามกกคอนขางจะปราศจากเรองเหลาน แมจะมอยบาง แตกเปนในดานของการใชหลกจตวทยาเพอหลอกลวงฝายตรงขามวาฝายเรามคาถาอาคมเทานน ยทธศาสตรในสามกกแมจะเปนของเกา แตกเทากบมลกษณะเปนวทยาศาสตร มความเปนเหตเปนผลสง เปนสวนประกอบททาใหความรในสามกกมความรวมสมยมากขน แมวายคสมยและเทคโนโลยจะเปลยนแปลงไปกตาม แตกทาใหยทธศาสตรในสามกกยงมความนาเชอถอและมภาพลกษณเสมอนเปนคมภรทรวบรวมเอาตวอยางของกลวธในการเอาชนะทนบไมถวนไวได

ในสวนของการอางถงหลกกลยทธในสามกกทใชอธบายประกอบตวอยางการทาสงครามตางๆนน กไดมการนามาประกอบคาอธบายไวมากเปนพเศษ แลวยงไดแยกตวละครในสามกกทสาคญ อาทเชน ขงเบง โจโฉ (และอกเรองคอ ราชาธราช) ใหออกมาไวเปนกลมตางหากไมเหมอนกบกรณศกษาของเรองอน ซงผ เขยนเองกไดชแจงเอาไวในคานาดวยยอมแสดงใหเหนถงการใหความสาคญกบกลยทธและแนวคดทางทหารในสามกกไวเปนพเศษ และนอกจากนยงมแนวคดทโยงเรองสามกกกบชาตพนธไทยดวยความเชอทวาตวละครสาคญในสามกกบางคนนนแทจรงแลวเปนบรรพบรษของคนไทย นนคอ “เบงเฮก”โดยใหคาอธบายวาในเรองสามกกนน เขาไดพาเอาชนเผาไทยไปใหขงเบงสงหารดวยทนระเบดอาวธมหาประลยลายค แตเบงเฮกกมจตใจทไมยอมแพและพยายามทจะเชดชความเปนไทยในแงของคณลกษณะของคนไทยในดานความเปนผรกอสระ มปญญา ความกลาหาญไมยอมแพ ความรกในดนแดน ไมคดรายตอกน แมวาจะตองเผชญหนากบผมปญญาและกลอบายมากมายกตาม นอกจากนผเขยนยงอางองถงความคดของนกประวตศาสตรไทยบางทานในสมยกอนทเชอวาเลาปและขงเบงซงมาสรางอาณาจกรอยทเสฉวนนน แทจรงแลวกเปนบรรพบรษของคนไทยเผาหนงดวย176

นกเรยนนายทหารเพอประกอบการเรยน แลวเอกสารเหลานนไดรบความสนใจทงจากนกเรยนทหารและนายทหารผใหญมาก จงไดคนควารวบรวมจนสาเรจเปนเลมเดยว

176 เรองเดยวกน, อางแลว, 57-58.

100

เรองทเบงเฮกจะเปนบรรพบรษของคนไทยจรงหรอไมนน คงไมสาคญเทากบวามนเปนความสาเรจทตอเนองมาจากสามกกฉบบนายทนของคกฤทธตงแตสมยกอน ทาใหสามกกซงเปนเรองการทาสงครามของคนจนไดโยงเขามากบคนไทยในแงของชาตพนธได อยางนอยทสด กทาใหนายทหารระดบสงของกองทพไทยไดซมซบความเชอเรองน และเผยแพรไวในตาราพชยสงครามไทยอยางชดเจน เกยวกบประเดนน ยงไดอางถงฤทธเดชของอานภาพของระเบดลายคทขงเบงนามาใชในเรองวา แมชนเผาไทยของเบงเฮกทเคยเกงกลาจนทาเอาขงเบงทมสตปญญาลาเลศยงตองเกรงขามในชนเผาไทย แตเมอตองเผชญหนากบระเบดซงเปนอาวธลายค ซงเวลานนคนไทยยงไมมใช แลวคนไทยจะเอาอะไรไปสได177ผเขยนยงไดอธบายตอเนองถงความสาคญของการใชอาวธทลายคในการรบ ซงจะชวยใหไดเปรยบและมโอกาสชนะมากกวา โดยเฉพาะอาวธทคดคนโดยขงเบงททาใหกองทพของขงเบงแมจะมจานวนทหารนอยกวาขาศกสาคญอยางสมาอ แตกทาใหสมาอไมกลารบหกกบขงเบงตรงๆ แนวคดเรองอาวธนไดนามาใชเพออธบายประกอบการทาสงครามระหวางจนและญปนวา แมฝายญปนเวลานนจะมทหารนอยกวามากกจรง แตกเอาชนะไดเพราะมอาวธททนสมยและรนแรงกวาจน ในขณะทฝายกองทพไทยในสมย รศ.112 เนองจากเวลานนยงมเรอรบทไมทนสมยนก จงไมอาจสกบฝรงเศสในศกยทธนาวทปากนาเจาพระยาได178

มตวอยางของการขอยมกาลงจากอกฝายหนงใหชวยตตลบหลงอกฝาย ซงในสามกกมเหตการณลกษณะนอยนบไมถวน ในตาราพชยสงครามไทยเองกอางองถงแนวคดน อาทเชนเรองทโฮจนซงเปนผบญชาการทหารในชวงปลายราชวงศฮนกอนทจะเรมแตกเปนกกเปนเหลากนนน เขาตองการปราบพวกสบขนทในเมองหลวงใหสนอานาจไป แตตดทนองสาวของตนซงเปนมารดาของฮองเตเดกไดขอไว เขาไมสามารถลงมอปราบเองได จงไดสงหนงสอออกไปถงชายแดนเพอขอใหตงโตะทเปนแมทพคมกาลงทหารทชายแดนไดนากาลงทหารเขามาปราบปราม179

การปฏบตการดานจตวทยานนเปนทงยทธศาสตรและยทธวธสาคญของทหารมาก ในตาราพชยสงครามไทยและคมอสาหรบโรงเรยนเสนาธการทหารจะเรยก การปฏบตการดานจตวทยา (ปจว.)180 ซงในตาราพชยสงครามไทยไดชวา สามกกเปนตาราทรวบรวมตวอยางของยทธศาสตรในการใชปฏบตการแบบปจว. ทมความโดดเดนไวหลายตอน และตางกมวธการทพสดารแตกตางกนไป

177 พนเอกวชต วฒนกล, อางแลว, 67. 178 เรองเดยวกน, 69-70. 179 เรองเดยวกน, 281-284. 180 เรองเดยวกน, 676.

101

หนงในตวอยางสาคญคอ ตอนโจโฉแตกทพเรอ ซงเปนตอนสาคญในสามกกทมชอเสยงมากทสดตอนหนงทหลายคนรจกและคนชอ ในหวขอ ปฏบตการดานจตวทยา (ปจว.) กไดเขยนแจกแจงมลเหตแหงชยชนะอนยงใหญของฝายเลาปและซนกวนทมเหนอโจโฉในสงครามนไดอยางไมนาเชอ ทงๆทในศกน ฝายโจโฉมกาลงทหารเกอบลานคน มจานวนมากกวาฝายเลาปและซนกวนทมกาลงทหารเพยงไมกหมนคน ในตาราไดอธบายวา มลเหตแหงชยชนะนนมหลายประการกจรง แตจดเรมตนของทกอยางมนเกดจากการท จกดเหลยง ขงเบง ทปรกษาคนสาคญของเลาปเปนผดาเนนการ ขงเบงเสยงชวตเดนทางขามแมนาแยงซเพยงลาพงแลวไปเขาพบกบซนกวนทเปนผนาของงอกก แลวขงเบงกไดอาศยทกษะในการเจรจาความเมอง เพอเกลยกลอมใหซนกวนชวยเลาปรบกบโจโฉ ทงๆทกาลงทหารของทงสองฝายรวมกนแลวจะนอยกวาโจโฉเกอบรอยเทากตาม อกทงภายในราชสานกของซนกวนเองกแตกแยกออกเปนสองฝาย ขนนางฝายบนเสนอใหยอมสวามภกดตอโจโฉ ในขณะทฝายบนนเลอกเสนอใหสศก ดงนนนอกจากขงเบงจะตองหาทางเจรจาเกลยกลอมซนกวนใหรวมกนสศกดวยกนแลว ขงเบงยงตองโตวาทกบขนนางฝายบนของงอกกเพอถกเถยงใหชนะดวยในตอนนเองทขงเบงไดอาศยความสามารถในการเจรจา โดยยกเหตผลวาทาไมจะตองสศก แลวโตวาทเอาชนะพวกขนนางบนไดอยางราบคาบ ตอมาขงเบงกเขาพบกบแมทพใหญของงอกกนนคอจวย เพอเกลยกลอมใหรวมมอกนสศก ขงเบงอาศยฝปากในการเจรจา เนนไปทการยวยและกระตนใหจวยเกดความมมานะทจะทาศก เมอจวยโดนขงเบงยวยแลว เขากเปนคนไปเสนอกบซนกวนวาควรจะสศก เพราะมนใจวาสามารถเอาชนะไดแน181 ดงนนการทขงเบงใชแผนการทางจตวทยาเพอใหไดผลลพธมา จงสอดคลองกบหลกการใชปฏบตการดานจตวทยา (ปจว.) ของวชาการทหารในแบบแผนของกองทพสมยใหมในเวลานนอยางลกซง

ในทศวรรษ 2520-2530 กองทพไทยตองเผชญหนากบการปราบปรามคอมมวนสตและฝายซายทกาลงเปนภยคกคาม และหนงในความสาเรจของกองทพไทยกคอการใชแผนยทธศาสตรในการใชแผนปฏบตการทางจตวทยา (ปจว.) เปนยทธศาสตรทนาไปสคาสง 66/2523 ความสาเรจจาก

181 เรองเดยวกน, 705-735. โปรดดในสวนของเนอหาทมมากกวา 30 หนาเกยวกบเรองน

ผเขยนไดนารายละเอยดในดานการทาสงครามและแผนกลยทธทางการเมองทใชจตวทยาตอนเดนในเรองสามกกมาอธบายไวอยางละเอยด ตอนทใหรายละเอยดมากเปนพเศษคอ ตอนทขงเบงไปเจรจากบซนกวนใหชวยกนรบศกใหญจากโจโฉทมกาลงทหารเหนอกวามากหลายเทา แลวขงเบงกวางแผนเกลยกลอมซนกวนไดสาเรจ แลวขงเบงยงวางแผนกระตนยวยโทสะของจวยทเปนแมทพเรอทเกงทสดในเวลานนใหตดสนใจยอมสตายกบโจโฉดวย ดงนนฝายเลาปและขงเบงจงยมมอซนกวนและจวยในการเอาชนะศกใหญกบโจโฉมาได โดยทฝายตนไมไดตองออกแรงหรอเสยกาลงทหารเลย

102

มาตรการนไดทาใหรฐสามารถสลายพลงของฝายคอมมวนสตทเปนปญหาและภยคกคามของภาครฐอยางยาวนานลงไดโดยไมตองใชกาลงและความรนแรงทางทหารเปนตวนาเหมอนทเคยเปนมา แนวคดลกษณะนจงกลายเปนตนแบบของยทธศาสตรการทาสงครามเชงจตวทยาใหกบกองทพไทยหลงจากน การทพชยสงครามสามกกมแนวคดและตวอยางทอธบายการใชยทธศาสตรในลกษณะนปรากฏอยมาก จงทาใหสามกกไดเปนสวนสาคญหนงในพชยสงครามไทย และเปนสงทนายทหารไทยตองศกษากนโดยทวไป182

อนทจรงแลว กอนหนาจะมพชยสงครามสามกกของสงข พธโนทย ทมงผลตสามกกเพอการใชยทธศาสตรแลว ยงมสามกกทเขยนโดยเสนาธการทหารอยฉบบหนงทไมทราบปในการเขยนแนชดนก เชอวาพมพในชวงพ.ศ.2497 ใชชอวา “สามกกฉบบเสนาธการ”183เปนผลงานทเขยนโดยนาวาเอกสมภพ ภรมย เขาเปนนายทหารทจบการศกษาจากโรงเรยนทหารอากาศและเคยฝกหดในวทยาการทหารของอเมรกน หนงสอของเขาใหขอมลเกยวโยงกบสงครามและการเมอง นบวาเปนความพยายามทาใหสามกกมความเปนทนสมยมากขน โดยเฉพาะการใชคาศพททเกยวของกบสงครามยคใหม อาทเชน สามครามนวเคลยร สงครามตวแทน สงครามจตวทยา เปนตนแต กระนนสามกกฉบบนไมไดเปนทนยมหรอรจกมากนก อาจเพราะไมใชผลงานของนกเขยนอาชพหรอนกเขยนทมชอเสยง แตกนบวาเปนการพยายามททาใหสามกกมความทนสมยในดานของการทหารและยทธศาสตรสงครามทมความทนสมยมากขนดวย และจบเอาประเดนของสถานการณการเมองหรอสงครามในโลกทผคนสมยนนใหความสนใจและกลายเปนสงทอยในชวตประจาวนได

มขอนาสงเกตวา การนาสามกกมาผกโยงกบการใชยทธศาสตรในพชยสงครามนนยงรวมไปถงคณลกษณะของตวละครในสามกกดวย ตวละครชอดงอยางเชน ขงเบง โจโฉ สมาอ จวย ฯลฯ ทงหมดลวนเปนตวแทนของคณลกษณะแหงนกการทหารและนกยทธศาสตรทมความสามารถใน

182 ผจดทาวทยานพนธฉบบนมประสบการณตรง เมอครงตองไปรวมทาโครงการตนกลา

อาชพ ในสวนของ กองอานวยการรกษาความมนคง (กอ.รมน.) แลวตองลงพนทไปทยะลาในชวงเดอนธนวาคม พ.ศ. 2552 ซงเปนชวงเวลาทสถานการณความวนวายในสามจงหวดชายแดนภาคใตกาลงรนแรงมาก ฝายทหารจงใหใชยทธศาสตรปฏบตการเชงจตวทยาเปนตวนาในการประสานกบชาวบานและผนาทองถน เพอฟนความสมพนธของชาวมสลมและคนทองถนในยะลาและจงหวดขางเคยงใหกลบคนมาอกครง สวนการใชกาลงทหารบบบงคบชาวบานทองถนหรอการใชกาลงเขาปราบผตองสงสยนน จะใชอยางระมดระวงมาก (ธนวาคม 2552)

183 นาวาเอกสมภพ ภรมย, สามกกฉบบเสนาธการ, (กรงเทพฯ: วาทนพบลเคชน, 2534). อางถงใน เครก เจ เรยโนลดส, อางแลว, 270-271.

103

การใชสตปญญาและยทธศาสตรทใชไดผลจรง มกรณหนงทนาสนใจของ คกฤทธ ปราโมช ซงระบวาเขามกนาสามกกกลบมาอานอยบอยครง โดยเฉพาะในเวลาทเขยนหนงสอไมออกครงใดกจะตองกลบไปอานสามกกอยเสมอ ความทเปนนกเขยนชนครผชนชอบการเขยนและอานสามกกมากนจงเปนทรกนทวไป ขณะทคกฤทธเองกไดรบการยกยองจากบรรดานกการเมองและขาราชการในชวงทเขายงเปนหวหนาพรรคกจสงคมและมเสยงอยในรฐบาลวาเปนยอดนกการเมองผเจนจด เปนนกการเมองทเลนการเมองแบบ “มงกรสาแดงเดช” ไมเหนหว ไมเหนหาง สามารถตงรฐบาลไดดวยเสยงเพยง 18 เสยง สามารถวางระเบดเวลากบการปฏวตหรอยดใหการปฏวตชาลงไป นาสงเกตวา ความรอบรเจนจดในทางการเมองและวางแผนยทธศาสตรเชนน อาจจะไดมาจากเรองสามกกกเปนได184

นอกจากน มกรณทโดงดงซงกลายเปนทจดจามากทสดครงหนงของการนาตวละครในเรองสามกกมาซอนทบกบนกการทหารไทย นกเขยนประเภทอตชวประวตทไมปรากฏนามผหนง (นกเขยนประเภท Ghost Writer)185 ไดนาอตชวประวตและผลงานทางทหารและการเมองระหวางประเทศของพลเอกชวลต ยงใจยทธ โดยเขยนเรองราวของชวลตดวยความยกยองเปนอยางสง รวมถงพยายามสรางภาพลกษณใหชวลตวาเปรยบประดจเปนดง“ขงเบงแหงกองทพไทย”186

แลวทาไมจงตองเปน ขงเบง เนองจากขงเบงเปนตวละครในสามกกทมชอเสยงมากเปนอนดบตนๆ คนไทยจานวนมากมความชนชอบ คนชอหรอจดจาในวรกรรมและบทบาทของขงเบงในเรองสามกกไดมาก แมแตผทไมเคยอานสามกกมากอนเลยกยงพอจะรอยบางวาขงเบงคอตวละครในเรองสามกกทมความโดดเดนในเรองสตปญญาลาเลศเหนอกวาคนทวไป เปนสดยอดกนซอทมความสามารถในการวางกลยทธเพอพชตเปาหมายและแกไขปญหาตางๆ ถอไดวาเปนกนซอทเกงทสดในเรองสามกก นอกจากน ยาขอบยงไดสรางภาพลกษณของขงเบงใหเดนลาขนมาดวยการมอบฉายาใหวา “ผหยงรดนฟามหาสมทร” มสวนชวยใหผอานทวไปสามารถจดจาภาพลกษณของขงเบงไดงายขนดงนนการนาชอขงเบงไปโยงไวกบชวลตจงเปนจงใจสรางภาพลกษณใหชวลตวาเปนนายพลและ

184 ชชรนทร ไชยวฒน, จดไฟในนาคร, ขาวพเศษอาทตย, (13-19 มกราคม, 2529), 56. 185 Ghost Writer คอคาเรยกของอาชพนกเขยนทรบจางดวยการนาขอมลทไดรบจากผ

วาจางมาเขยน ซงจะไมปรากฏนามของตนเอง ผมชอเสยงหลายคนทตองการทาหนงสออตชวประวตของตนเองหรอเขยนเรองทเกยวกบสงทตนเองตองการ แตไมไดมความสามารถในการประพนธ จงมกจะวาจางนกเขยนประเภทนแทน ซงปจจบน ผเขยนวทยานพนธฉบบนกมอาชพเสรมเปน Ghost Writer แลวไดผลตงานออกมาหลายเลมดวยเชนกน

186 ชวตและผลงานของพลเอกชวลต ยงใจยทธ ขงเบงแหงกองทพบก , (กรงเทพฯ: หจก. ภาพพมพ, ม.ป.ป.), 10.

104

เสนาธการทหารทมสตปญญาและรอบรปราดเปรองในกลยทธทางการทหารทสดของกองทพไทยไปโดยปรยาย แลวกลายเปนสวนหนงของวฒนธรรมและคานยมจากสามกกดวยวา ถามการยกยองใครกตามเปนดงขงเบง เทากบวาคนผนนเปนนกการทหารและนกยทธศาสตรทปราดเปรอง รอบรกลยทธอนแยบยลทสามารถพลกสถานการณหรอแกไขปญหาตางๆไดไปโดยปรยาย187

อกนยหนงกลาวคอ การนาตวละครสามกกมาเปรยบเทยบกบบรรดานกการทหารและผมอานาจทางการเมอง เปนเสมอนการจดระดบชนทางสตปญญาและความสามารถของคนเหลานนไปโดยปรยาย แลวเปนการเปรยบเทยบททาใหเหนภาพชดเจน เปนทเขาใจงาย เชน หากเปรยบเทยบใครวาเหมอนขงเบงกเทากบเปนผมสตปญญาลาเลศหรอรอบรในกลยทธตางๆทยากหยงถง แตหากเปรยบเทยบวาเหมอนโจโฉแลว กเทากบวาคนผนนเปนผนาทมความเหยมหาญ ตดสนใจเดดขาดเฉยบคม แตกมความเปนเผดจการและมาเลหอบาย พรอมทจะใชอานาจทมเพอผลประโยชนของตน หรอหากเปรยบเทยบวาเปนเลาป กเทากบเปนคนทมภาพลกษณดแตเปนคนออนแอ ไรความเดดขาดในการตดสนใจและทางานเชองชา เปนตน188

บทสรป กลาวโดยสรปแลว ในขณะทกองทพไทยมความพยายามทจะสรางกองทพใหเปนสากลมากขน ทนสมยมากขน สามกกกลบไดรบการหยบนามาใชและกลาวดวยความยกยองและมการนามาวเคราะหในแงของตาราพชยสงครามทสะทอนเอาความลกซงและยากหยงถงของภมปญญาจนโบราณออกมา จงอาจถอไดวาสาหรบกองทพไทยและนายทหารไทยระดบสงแลว สามกกคอวรรณคดจนทแมจะเปนของเกา แตในขณะเดยวกน ความรทมในสามกกในดานทเปน “ตาราพชยสงคราม” ทแฝงไวซงการใชยทธศาสตรเพอเอาชนะโดยทไมจาเปนตองเอาแตใชกาลงเสมอไปนนกทา ใหพชยสงครามทอยในสามกกมลกษณะทรวมสมยและไมตกยค อกทงบรรดานกเขยนและผทศกษาเรองสามกกบางคนทเปนคนในวงการทหารหรอทปรกษาทางการเมองเองนนกเปนกลมนกเขยนทไดนาสามกกมาผลตใหม

187ในเรองสามกก ขงเบงคอตวละครทคนอานสนใจและจดจาเรองราวไดมากทสดคนหนง ใน

แงของการเปนสดยอดกนซอผมากเลหอบายทางดานการทหารและดานการเมอง 188การนาตวละครสามกกมาเปรยบเทยบกบคนในสงคมไทยดวยคณลกษณะแบบเหมา

ภาพรวมเชนน ยงคงพบไดทวไปจนถงในสมยทศวรรษ 2550 แตลกษณะเชนน กลบแทบไมเคยพบในวรรณคดเรองอนเทาไรนก นบไดวาเปนททางพเศษประการหนงของสามกกกบสงคมไทยเรอยมา

105

โดยมงเนนความรในเชงยทธศาสตรเหลานมากขน รวมไปถงความนยมของนายทหารและกองทพไทยทมตอตาราพชยสงครามจนโดยเฉพาะเรองสามกกและซนว จงนาจะมสวนชวยในการผลตความรของสามกกขนมาใหมแลวทาใหเกดความนยมในวงการทหารไดไมยากนก รวมถงยงเปนการนาสามกกมาใชอธบายรวมกบเหตการณในสงครามและการวางแผนยทธศาสตรทมความรวมสมย และถงขนทไดนามาเปนสวนหนงของหลกสตรทางทหารทไดมความพยายามจะทาใหใกลเคยงกบหลกสตรของตะวนตกดวย หรออยางนอยทสดคอนนอาจเปนทศนะในเชงรวมกนของเหลาทหารชนผใหญและผมอานาจในกองทพไทยในเวลานนทเหนความสาคญของพชยสงครามและแผนยทธศาสตรทางทหารทมอยในสามกก

แลวในขณะเดยวกน บรบทของภยคกคามจากลทธคอมมวนสต ฝายซาย และอทธพลจากการเปลยนแปลงความสมพนธทดขนกบทางจนเอง กนาจะมผลตอการนาสามกกในฐานะตาราพชยสงครามและภมปญญาจนโบราณอนๆเชนตาราพชยสงครามซนวใหมาเขาเปนสวนหนงของภมปญญาของทหารไทยสาหรบการเอาชนะสงครามในดานปฏบตการเชงจตวทยา ซงกจะไมไดใชแตกาลงทหารเปนตวนาเทานน เปนกระบวนการททาใหพชยสงครามในสามกกไดกลายเปนสวนหนงของคมอความรทนายทหารและทปรกษาทางการเมองตองอาน หากพวกเขาตองการเอาชนะฝายตรงขามและประสบความสาเรจทงในระยะสนและในระยะยาวโดยสามารถหลกเลยงความเสยหายของฝายตนไดมากทสด

106

บทท 5

สามกกประเภทคมอ (How-To) ความรส าเรจรป พ.ศ. 2530 - 2540

ในบทนจะมงสารวจความสมพนธระหวางสามกกกบกระแสความนยมในภมปญญาจน การดดแปลงและนาเสนอสามกกใหมใหเปนความรสาเรจรป โดยศกษาเนนไปทกลมนกเขยน นกหนงสอพมพ และผรดานจน ทเปนกลมคนสาคญทมอทธพลในการผลตสามกก ดวยการใหความสาคญกบกลยทธและภมปญญาในสามกกมาตแผใหคนทวไปเขาใจงายขน รวมถงการนาตวละครในสามกก กลยทธ กลอบายและแนวคดตางๆมาอธบาย เปรยบเทยบ ทมนยยะแฝงอยกบสจธรรมและการเมองไทยในภาพรวม ไปจนถงวถแนวคดการสรางตวสความสาเรจในการบรหารคนและใชยทธศาสตรในสามกกในการแกไขปญหาทตองเผชญหนาจรงสวนนนบวามความสอดคลองกบบรบททางสงคมไทยบางประการในตนทศวรรษ 2530 และยงเปนจดเรมททาใหมการผลตสามกกระเภทคมอ หรอ ฮาวท(How-To)โดยพอจะแบงไดเปนสองประเภทหลกคอ “คมอธรกจ” และ “คมอกลยทธทางการเมอง”แตกใชวาจะแยกประเภทออกจากกนไดเดดขาดเสมอไป ซงจากการสารวจพบวาสามกกประเภทฮาวทหลายเลมนนคอนขางเปนสวนผสมระหวางคมอแนะนาธรกจและกลยทธทางการเมองทรวมไปดวยกนโดยกลมนกเขยนทมบทบาทสาคญในการผลตสามกกลกษณะน มพนเพเปนผทเคยมสวนเกยวของในการเคลอนไหวทางการเมองมากอน

การทาสามกกใหเปนแหลงความร เปนรปแบบเฉพาะตวของสามกกทยงไมปรากฏวามชดความรหรอวรรณกรรมเรองอนใดในสงคมไทยทาไดเทยบเทา ซงสงผลไปครอบคลมไปถงหนงสอเกยวกบภมปญญาจนโบราณอนๆ ทาใหไมกลายเปนสงลาสมย แตสามกกในชวง ทศวรรษ 2530 กยงมความแตกตางไปจากการเปนตาราพชยสงครามหรอยทธศาสตรทางทหารตามทศนะของทหารไทย แตเปนหนงสอยทธศาสตรในแบบ หนงสอตลาด สาหรบคนทวไปทตองการพฒนาตนเอง เปนการเขาถงคนหมมากตามยคสมยแหงการเปลยนแปลงและแขงขนทางเศรษฐกจมากขน

5.1 หนงสอฮาวท (How-To) กบกระแสนยมจนและตะวนออก

จากมตทประชมของพรรคคอมมวนสตในพ.ศ.2521 ภายใตการนาของเตง เสยวผงนไดกลายเปนจดเปลยนสาคญในการนาจนไปสการเปดประเทศสตลาดเสร การเปดเขตเศรษฐกจพเศษ และรวมไปถงการจดตงตลาดหลกทรพยทเซยงไฮ ทงหมดนเปนการปรบภาพลกษณของความเปนจน

107

ใหมในยคตลาดเสรใหโดดเดนขนอยางทไมเคยมมากอน ในชวงเวลานนเองทางรฐบาลไทยกไดเรมฟนคนความสมพนธกบจนอกครงอยเปนระยะๆทงการคาและการสงออกของไทยกไดเชอมโยงกบจนอยางไมเคยเปนมากอนและยงนาไปสการลงทนในจนทเพมมากขน การเตบโตดงกลาวนไดดาเนนไปพรอมกบการเตบโตทางเศรษฐกจของกลมประเทศเอเชยตะวนออกหรอ “มงกรนอย” ซงเปนกลมประเทศทมคนเชอสายจนเขาไปอยอาศยเปนจานวนมากและมอทธพลในการขบเคลอนทางเศรษฐกจอยางสง และยงมวฒนธรรมจนเปนรากฐานอยสง ประกอบไปดวย ฮองกง ไตหวน สงคโปร และเกาหลใต ดวยเหตนรฐบาลไทยในสมยนนซงอยภายใตการนาของ พลเอกชาตชาย ชนหะวณ เปนนายกรฐมนตร จงมความมงมนและทะเยอทะยานสาหรบการนาประเทศไทยเขารวมในกระแสการเตบโตนดวย ภายใตสโลแกนวาจะทาใหไทยเปนเสอตวทหาในกลมมงกรนอยแหงเอเชย189

ในชวงตนของทศวรรษ 2530 เศรษฐกจและการคาไทยภายใต นายกรฐมนตร พลเอกชาตชาย ชนหะวณ ไดเฟองฟและคกคกมากอยางทไมเคยเปนมากอน ความเปนจนในมมของภมปญญาทนาไปสความมงคง ไดรบความสนใจสาหรบนกเขยนและนกแปลจนจานวนหนง เพอเกาะกระแสนยมดงทวามา บรรดานกเขยนและนกแปลจนจานวนหนงกไดเรมเขยนสามกกขนใหมในแบบฉบบของตนเอง ไมวาจะเปนการอางวาไดแปลจากตนฉบบจนแลวนาไปเรยบเรยงใหมใหอานงายขนสาหรบคนไทย หรอหยบจบเอาเนอหาบางสวนบางตอน หรอตวละครสาคญๆบางคนมาพดถง แลวพยายามเชดชวา สามกกเปนเสมอนตวแทนของภมปญญาจนโบราณ ทสามารถใหความรเพอนามาประยกตแลวใชแกไขปญหาไดจรง แลวยงทาใหผทศกษาไดสามารถลวงรถงกลอบายของเหลานกการเมอง เขาใจแนวคดของผบรหารในองคกร และวธคดของเหลาผนา เปนความพยายามทจะตแผความรและภมปญญาจากในเรองสามกกใหเขาใจงายและรวมสมยมากขน

เรองราวในสามกกเตมไปดวยความสลบซบซอนทางดานการเมอง การทหาร การใชกลยทธตางๆ แตในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) กเพยงเลาเรองราวไปตามเนอหาเทานน รวมถงในสามกกทเขยนกนใหมหลงสงครามโลกกยงไมไดมงไปทการเรยบเรยงหรอเจาะจะไปการใชกลยทธทงหลายทปรากฏในเรองมาเขยนใหมหรอยอยใหคนอานหรอคนทวไปเขาใจไดโดยงาย แมวาสามกกวณพกและสามกกฉบบนายทนจะเปนการเขยนแยกยอยเรองราวของตวละครในสามกก แตกจะมงเชดชวรกรรมหรอลกษณะโดดเดนทงดานดหรอรายของตวละครเสยมากกวาจะมงใหความสาคญกบเรองการใชกลยทธตางๆ ดงนนหากใครอยากศกษาเรองการใชกลยทธในสามกก กจาเปนตองอานฉบบเตมตลอดทงเรองเพอคนหาเอาเอง ตอมาเมอ พชยสงครามสามกก ของ สงข พธโนทย ไดเขยนออกมา กดเหมอนวาจะเรมใหความสาคญกบเรองของกลยทธทางการปกครองและการเมองในสามกก

189 ครส เบเกอร และ ผาสก พงษไพจตร, อางแลว , 307-309.

108

และแนวคดแนวปฏบตสาหรบผนาทตองการประสบความสาเรจใหมความชดเจนออกมามากขน แตกยงไมไดมงเจาะลกหรออธบายความซบซอนของการใชกลยทธทงหลายเปนประเดนใหญ

เกยวกบความรในดานการใชกลยทธนน เมอยอนกลบไปในชวงทศวรรษ 2510-2520 กองทพและทหารไทยคอพวกแรกในไทยทเรมหนมาศกษาสามกกในดานของการเปนยทธศาสตรและยทธวธทางทหารทใชงานไดอยางจรงจงไมไดเปนแคคาลอยๆของพชยสงครามในยคโบราณ แลวรวมความไปถงตาราพชยสงครามซนวทโดงดงไปทวโลกและอาจจะเปนทรจกในระดบสากลมากกวาสามกกดวยซา ซงเมอพจารณาในบรบททางดานการทหารไทย พบวามคากลาวอางทบรรจอยในหนงสอและตาราทวาดวยการหลกนยมของทหารไทยทเกดขนหลงจากเหตการณในสงครามอาวเปอรเซย โดยกลาวอางวา ทางสหรฐอเมรกาไดตระหนกวา สาเหตททาใหเสยเวลาไปถง 6 ปในการปรบแผนการยทธศาสตรและทาการฝกทหารเพอปฏบตตามแผนการยทธใหไดผลจนทาใหสงครามยตลงชากวาทควรจะเปนนน มสาเหตมาจาก

“พวกทหารไมมความเชอถอในหลกนยมทนกวชาการเขยนขนมาเปนแนวทางในการสอนเพอเตรยมใชกาลงรบ และยงขาดการขยายผลไปสการปฏบตใหเปนรปธรรมในการกาหนดระเบยบปฏบตประจา จงมผลใหเกดการโตเถยงกนในเรองแนวทางการปฏบตขณะทาการรบ จาเปนตองมการแกไขดวยการกาหนดหลกนยมซงเปนทยอมรบของบคคลทวไป และใหมการศกษาจนมความเขาใจอยางถองแท ตลอดจนนาไปฝกปฏบตตงแตในยามปกต”190

จากขอความดงกลาวอาจกลาวไดวาแมกองทพไทยจะไดพฒนาปรบปรงหลกปฏบตในการทาสงครามและการใชยทธศาสตรเพอชยชนะ แตโดยลกแลว ทหารไทยในระดบเสนาธการกมความกงขาและสงสยในความลาชาทมตอการใชยทธศาสตรตามอยางกองทพของโลกตะวนตกทเคยเปนตนแบบของทหารในสมยนน ขณะททางดานทหารไทยในเวลานน ไดเรมมการนาความรทางทหารและยทธศาสตรในสามกกมาเปนสวนหนงในหลกสตรของตาราพชยสงครามสาหรบกองทพไทยตงแตชวงตนทศวรรษ 2520 และกไดเรมอานกนแพรหลายในหมนกการทหารและผทสนใจในดานนแลวยงเปนการใชหลกอธบายของยทธศาสตรทางทหารดวยแนวคดแบบตะวนออกทไมไดมความเปนตะวนตกไปทงหมด และกไมไดเปนวชาการมากเกนไปนกเทากบเปนการนาเหตการณสงครามในยคอดตมาอธบายสถานการณทางทหารในยคใหม ซงแมวาจะเปนของเกากตาม แตคนไทยไดรบเอา

190 ความรเกยวกบหลกนยม นภานภาพ วสยทศนของความมนคงในอนาคต , (โรงพมพขาว

ทหารอากาศ: ดอนเมอง, ม.ป.ท.), 1.

109

คานยมทวา “อานสามกกจบสามรอบคบไมได” มายาวนานแลว ซงในมมกลบกน นนแสดงวา เพราะสามกกเปยมไปดวยองคความรในการใชยทธศาสตรและแผนอบายตางๆในการชงอานาจ เสมอนคมภรลบของพวกปรมาจารยจนในยคโบราณทจะไมถายทอดใหลกศษยทงหมด สงเหล านมนเสมอนเครองกระตนใหคนทสนใจยงมความสนใจทาทายมากไปกวาจะกลายเปนการหามปรามหรอทาใหคนจานวนหนงไมกลาอานสามกก (เขาทานองยงหามกยงย) แลวเมอเขาทศวรรษ 2530 เปนตนมา การผลตสามกกในหนงสอประเภทคมอ (How-To) กไดเรมเกดขนในชวงเวลาน

อนทจรง ความนยมในหนงสอคมอหรอฮาวท กไดเรมเกดขนในประเทศไทยมาตงแตสมยปลายรชกาลท 6-7 บางแลว แตโดยมากจะเปนหนงสอทไดแปลและเรยบเรยงมาจากนกเขยนในซกโลกตะวนตก มกรณตวอยางคอ การแปลและพมพจาหนายหนงสอฮาวทขายดระดบโลกทเขยนโดย“เดล คารเนก”191ทไดนกแปลคนสาคญในสมยนนคอ อาษา ขอจตเมตต เปนผแปลทงชด กลายเปนหนงสอคมอจากโลกตะวนตกทขายดทสดตลอดกาลเลมหนงในประเทศไทย ดวยความทหนงสอแปลฮาวทของเดล คารเนก ไดกลายเปนหนงสอขายดมาก จงตองมการนามาพมพซาอกหลายครง จงเปนหนงในหนงสอแปลฮาวทในยคแรกทมการสบคนไดวาทาใหเกดความนยมในลกษณะน แลวเมอถงทศวรรษ 2520 กมหนงสอแปลฮาวทเรองอตชวประวตของล ไอเอคอคคา ซงเปนหนงในหนงสอฮาวททขายดมาก192 กระทงในทศวรรษ 2530 เปนตนมา มหนงสอขายดฮาวทระดบขนหงอาทเชน หนงสอชดพอรวยสอนลกของ โรเบรต คโยซาก กเปนหนงสอคมอทางธรกจทสรางความตนตวใหกบบรรดาวยรนและกลมชนชนกลางทมงหวงจะเปดกจการหรอสรางธรกจของตนเองหลงจากจบการศกษา ไปจนถงการผลกดนใหลาออกจากงานททาเพอออกมาแสวงหาการสรางสนทรพยทไมตองเปนลกจางของบรษทอก แลวเมอเขาสตนทศวรรษ 2540 ทามกลางวกฤตเศรษฐกจทรนแรงเปนฟองสบแตกนน หนงสอฮาวทเหลานกไดมการนากลบมาพมพซาและไดชอวาเปนหนงสอทขายด เชนเดยวกบอาชพวทยากรทงคนไทยและชาวตางประเทศทไดเปนผบรรยายใหคาแนะนาธรกจใหกบบรษทและภาคองคกรทเรมโดงดงและเปนนยมขนมา วทยากรเหลานนอกจากจะสอน

191 เดล คารเนก, แปลโดย อาษา ขอจตเมตต, วธชนะมตรและจงใจคน, (กรงเทพฯ: แสงดาว

, 2555) คานา 13-17. ทกวนนกยงคงเปนหนงสอประเภทฮาวทขายดจากการสบคนในระบบการจดอนดบหนงสอขายดของสานกพมพแสงดาวผานทางเวบไซตของซเอดบคส www.se-ed.com ซงถาคนหาเฉพาะหนงสอของสานกพมพแสงดาวกจะพบวาหนงสอของ เดล คารเนก ยงตดอนดบ 1-10 หนงสอทขายดของสานกพมพอยอยางตอเนอง (สบคนเมอวนท 18 กมภาพนธ 2558)

192 ทองแถม นาถจานง, กลยทธสามกก: ปรบกระบวนยทธเพอชยชนะทยงยน, (กรงเทพฯ: ชมศลปธรรมดา, 2546), 316.

110

แนะนาในการทางาน ธรกจ และแนวคดเพอประสบความสาเรจแลว ยงมหนงสอคมอทพวกเขาเขยนมาขายโดยอางวาเพอใชประกอบในการเรยนรและจะชวยใหผอานประสบความสาเรจในการสรางความรารวยหรอพฒนาตวเองใหเหมาะสมกบการทางานในองคกรได สาหรบในทศวรรษ 2550 เปนตนมา หนงสอคมอทขายดเปนอนดบตนๆ กยงอยในกลมของหนงสอคมอ โดยเฉพาะหนงสอคมอสอนและแนะนาเรองการลงทน หน อสงหารมทรพย ในกลมน หนงสอเรองการลงทนของ วอรเรน บฟเฟตต กไดรบความนยมและกลายเปนหนงสอขายดอนดบแรกๆ กระแสเชนนกยงคงไดรบความนยมและขายได193

หนงสอคมอทนาภมปญญาจนมาใชโดยเฉพาะในดานกลยทธ ปรชญาและแนวคดเพอความสาเรจทไดแพรหลายตงแตชวง พ.ศ. 2530 มกจะมการเชอมโยงกบชอทเปนจนซงคนไทยคนเคยกนแลวเปนอยางด ตวอยางดงๆอาทเชน สามกก ซนจอ ขงจอ เลาจอ เปนตน เนอหาในหนงสอเหลานคอนขางมงเนนไปทการนาภมปญญาจนดงกลาวมาวเคราะหและตแผดวยภาษาทเขาใจงาย และมกยกตวอยางเหตการณหรอบทเรยนจากนกธรกจทมชอเสยงในไทยและตางชาตมาทาการเปรยบเทยบราวกบวาสาเหตทคนเหลานนสามารถสรางความสาเรจและพชตเปาหมายของพวกเขาไดนนเพราะพวกเขานาภมปญญาจนเหลานมาประยกตใชงาน หรออยางนอยทสดกเปนแนวความคดทคลายคลงกน หนงสอประเภทนกลายเปนทแพรหลายมการพมพขายมากขน โดยสวนมากแลวจะเปนหนงสอคมอทมาจากแนวความคดของผทมชอเสยงทประสบความสาเรจ ไมวาจะในดานธรกจ การเงน การบรหาร หรอการสรางความรารวยตางๆโดยสวนมากจะอางองวา เปนผทเรมตนมาจากการใชสองมอเปลาเทานน

อนทจรงแลว ไมเพยงแตภมปญญาจนเทานน กระแสการผลตหนงสอฮาวทยงครอบคลมไปถงภมปญญาตะวนออกอนๆดวย ทเดนชดคอจากของญปน ไดแก ปรชญาเซน มซาช ปรชญาไคเซน วถบชโด ซงเรมแพรหลายในฐานะหนงสอฮาวทและหนงสอตลาดทไมไดเปนวชาการมากนก หรอกลาวโดยรวมคอ เปนการทาใหภมปญญาและความรของตะวนออกโบราณไมไดกลายเปนเรองลาสมย

193 ผเขยนวทยานพนธไดสารวจตลาดของหนงสอประเภทคมอธรกจขายด โดยเฉพาะหนงสอ

ทแปลจากนกเขยนชอดงในโลกตะวนตก โดยทาการสารวจจากบรรดารานหนงสอสวนใหญทอยรอบบรเวณกรงเทพฯและปรมณฑล จงไดพบวา หนงสอดานการลงทนทมชอของ วอรเรน บฟเฟต จะอยแถวหนาของหนงสอประเภทคมอดานการบรหารอยเสมอ และจากการออกสารวจรานหนงสอทวไปอยางตอเนองเปนเวลา 3 ป หนงสอกลมนกยงเปนหนงสอขายดและหนงสอแนะนาอกหลายครง เพยงแตเปลยนชอหวหนงสอหรอคนเขยนเทานน (สบคนเมอวนท 1 ตลาคม 2556 ตอเนองจนถง 30 พฤศจกายน 2558)

111

หรอเชยและตกยคไปแลว แนวทางเชนนจงกลบกลายเปนทยอมรบและสรางใหเกดกระแสนยมในแวดวงหนงสอคมอฮาวท รวมไปถงหนงสอประเภท “พฒนาตวเอง” (Self-Help) ซงกมหนงสอในกลมนหลายเลมทไดนากลบมาพมพซา ซงนอกจากภมปญญาจนหรอภมปญญาตะวนออกจะเรมกลายเปนสนคาทขายไดดและมกลมผอานทคอนขางชดเจนแลว ในทางหนงยงกลายเปนวตถดบสาคญสาหรบใหนกเขยนทมองเหนโอกาสใชสรางผลงานเขยนและหนงสอขายดของตนขนไดดวย โดยรปแบบทใชกนคอ ฝายสานกพมพ บรรณาธการ และ นกเขยน จะรวมกนวางแผนในการเขยนหรอผลตผลงานแตละเลมขนโดยกาหนดหวขอหนงสอแลวหาทางเชอมโยงใหเขากบสงทตนตองการนาเสนอหรอขายใหกบกลมผอานเปาหมายทกาหนดไว โดยใชวธการเขยนเนอหาใหมการสอดคลองกบภมปญญาตะวนออก ทงทจรงแลวกอาจจะไมไดเกยวของกนมากนกกได ทสาคญอกประการคอ จะตองมการแปะชอเหลานนไวบนปกหนงสอราวกบเปนยหอรบรองหรอประกนคณภาพกผดเพยน สงผลทาใหหนงสอเหลานนไดรบความสนใจและสามารถขายไดในระดบหนง หนงสอหลายเลมถงขนกลายเปนหนงสอขายด ไดพมพซาตดตอกน แลวยงไดสรางฐานผอานทพรอมจะรองรบผลงานเหลานโดยปรยาย194

ขณะเดยวกนสาหรบผอานแลว การมชอของภมปญญาตะวนออกเหลานเปนสวนหนงทอยบนชอหนงสอหรอแปะไวบนหนาปก ผอานกจะเกดความรสกแบบคดไปเองวา มนเปนยงกวาหนงสอหรอวรรณกรรมธรรมดาเทานน แตยงมลกษณะเสมอนกบ “คมภร” ทเปนแหลงความรอนอดมไปดวยเคลดลบสความสาเรจ ไมวาจะเพอการสรางฐานะ ความมงคง และหนทางแกไขปญหาในการทางานไปดวย ซงลกษณะการผลตผลงานจากภมปญญาตะวนออกเชนนไดกอตวมาตงแตตนทศวรรษ 2530 แลวในบรรดาเรองทงหมด สามกกไดกลายเปนภมปญญาตะวนออกทมชอเสยงและขายไดมากทสด ทาใหการเขยนสามกกใหมในชวงนเรมมงไปทการยอยเอาความรในสามกกมาอธบายกลวธสการประสบความสาเรจในดานการบรหารคนและการสรางฐานะทางเศรษฐกจ เปนรปแบบของงานเขยนสามกกประเภทคมอโดยเฉพาะ ในขณะเดยวกน เมอละครโทรทศนสามกกชด พ.ศ. 2537เรมเขาฉายทางโทรทศนในประเทศไทย ไมนานกไดรบความนยมและเปนทจดจาของผชมจานวนมาก เรมมการผลตเปนสอวดโอและวซดออกขายใหผชนชอบไดสะสม การรบสารและเสพสามกกกยง

194 ผเขยนวทยานพนธมประสบการณตรงในสายอาชพนกเขยนหนงสอพอคเกตบคสและการ

เปนนกเขยนประเภท Ghost Writer โดยเฉพาะการทางานกบสานกพมพชอดงบางแหงทเนนพมพหนงสอฮาวท หรอตาราตลาดทไมตองการความเปนวชาการแบบเขมขนมากนก เนนการพาณชยหรอขายไดเปนสาคญ แตละสานกพมพอาจจะมแนวทางแตกตางกนไป แตโดยภาพรวมจะเปนในลกษณะน ขนอยกบความสามารถของบรรณาธการในการแนะนาใหนกเขยนดวย

112

หลากหลาย เสพงายขน มมตทหลากหลายและยงทาใหเขาใจเรองราวไดงายขน สงเหลานจงนาจะนาไปสความนยมของสามกกในลกษณะทเปนความรซงจบตองไดมากขนแลวกจะทวยงขนไปอกตงแตชวงตนทศวรรษ 2530 เปนตนมา

5.2 สามกกฮาวท กบ ทองแถม นาถจ านง และ บญศกด แสงระว ในชวงตนของทศวรรษ 2530 มกลมนกเขยนบางคนทไดชอวาเปน “กร” ทเชยวชาญในเรองจน ทงดานภาษา วฒนธรรม การเมอง ประวตศาสตร หรอความเปนจนทเกยวของกน นกเขยนกลมนไดเรมเขยนและผลตผลงานทยอยออกมาจานวนหนง เปนเรองภมปญญาจนแบบหนงสอคมอ หรอ ฮาวท และกมชอเสยงโดงดงไมนอย ชวยจดประกายและสรางตลาดของนกเขยนและผอานหนงสอประเภทนขน ซงกอนหนาน หนงสอฮาวทในสงคมเมองของไทยจะเปนกลมงานแปลจากนกเขยนของโลกตะวนตกเปนหลก โดยมขอนาสงเกตคอ กรเรองจนในยคยคเบกเหลาน ลวนเปนอดตนกเคลอนไหวฝายซายหรอนกสงคมนยมมากอน

ทองแถม นาถจานง เปนอดตนกเคลอนไหวทนยมในแนวคดสงคมนยมจนมาตงแตสมย 14 และ 6 ตลา ตอมากไดกลายเปนนกเขยน นกแปล บรรณาธการทมความรในเรองเกยวกบจนเปนอยางด ไดแปลและเรยบเรยงผลงานเรอง “กลยทธสามกก: คมภรการบรหารในภาวะสงคราม”และ “สงครามสามกก: กลยทธพลกสถานการณ” ซงทงสองเลมไดแปลมาจากตนฉบบภาษาจนของศาสตราจารยเซยซจง ทยอยพมพขายใน พ.ศ. 2531-2533 กบสานกพมพดอกหญา หนงสอเลมนจงเปนการผลตสามกกขนใหมในประเภท “คมอ”หรอ “ฮาวท”(How-To)เปนครงแรกในประเทศไทย แลวกกลายเปนหนงสอขายดมากอยางรวดเรว จนตองมการพมพซาตอมาอกหลายครง195

ทองแถมใชวธการเขยนสามกกประเภทฮาวทของตนโดยการ ยอยความร จากในเรองสามกก แลวนาเหตการณตางๆมาอธบายประกอบ รวมถงพยายามตแผการใชกลยทธตางใหเขาใจงายมเปาหมายคอเพอทาใหเขาถงสาหรบผอานทวไป อาจกลาวไดวาเปนกลยทธของนกเขยนซงใชในการเขยนหนงสอขายดทมเปาหมายทางการตลาดเปนสาคญแลวกนบวามสวนสาคญทาใหสามกกในรปแบบนสามารถขายได และเขาถงคนอานทวไปในมตอนทนอกเหนอจากผลงานเกาของ ยาขอบ

195 เครก เจ เรยโนลดส, อางแลว, 276-277.

113

และ คกฤทธไปโดยปรยาย196ซงตอมา ทางโรงเรยนเสนาธการและกองทพบกกใหความสนใจมาก เมอพจารณาวาในชวงพ.ศ.2525 พนเอกวชตทเปนนายทหารระดบในโรงเรยนเสนาธการไดนาตวอยางการใชยทธศาสตรในสามกกมาบรรจไวเปนสวนหนงของตาราพชยสงครามของกองทพไทยมาแลว ทองแถม ผเรยบเรยงไดอางวา หลงจากหนงสอเลมนออกขายไดไมนาน กไดกลายเปนหนงสอสาหรบอานนอกเวลาของโรงเรยนเสนาธการทหารบก รวมถงในหลกสตรบรหาร MBA แลวหลงจากนน หนงสอแนวประยกตเอาภมปญญาจนและตะวนออกกเรมทยอยพมพขนมาจานวนมาก ทงทมาจากหลายสานกพมพและจากนกเขยนและนกแปลอกนบไมถวนทเรมหนมาทางานกบการพมพหนงสอประเภทน แลวในเวลาตอมากกลายเปนหนงสอประเภททสามารถพบเหนไดทวไป และเปนทนยมอานกนสาหรบในสงคมเมอง197

ทองแถมอธบายวา สาเหตสาคญททาใหหนงสอสามกกฮาวทเลมนไดรบความสนใจและเปนหนงสอขายดมากอยางเกนความคาดหมายนน อาจเพราะผอานจานวนมากใหความสนใจกบหนงสอสามกกเลมนในแงของการใชยทธศาสตรทมความรวมสมย โดยเปนงานแปลทเรยบเรยงมาจากตนฉบบภาษาจนโดยศาสตราจารยเซยซจง198เปนปญญาชนชาวจนทมดกรจบการศกษามาจากมหาวทยาลยฮาวารด เขาเคยเปนรองประธานสถาบนวทยาลยจงซาน ไดเขยนตาราทมชอเสยงไวหลายเลม อาทเชนเกยวกบดานบรหาร จรยศาสตร นตธรรม การบรหาร จตวทยา การแพทย การบรหารงานบคคลและบรหารรฐ แลวตอมาจงนาเอายทธศาสตรในสามกกมาเขยนอธบายในเชงวชาการ เปนตาราทางดานการใชกลยทธในโลกยคใหมทวทยาการและเทคโนโลยกาวหนาไปแลว นบวาเปนนกเขยนจนคนแรกๆทนาสามกกมาทาใหรวมสมย อกทงสามกกเองกเคยไดชอวาเปนหนงในวรรณกรรมตองหามในสมยปฏรปวฒนธรรม แตหลงเมอถงยคของเตงเสยวผงมาแลว สามกกในจนกไดรบการกลบมาเชดชและศกษาในทางบวกอกครง แลวทสาคญคอ ญปน กลายเปนชาตแรกทไดเรม

196 ทองแถม นาถจานง แปลและเรยบเรยง, กลยทธสามกก: คมภรนกบรหารในภาวะ

สงคราม, (กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2531) และ ทองแถม นาถจานง แปลและเรยบเรยง, สงครามสามกก: กลยทธพลกสถานการณ, (กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2533). ในฉบบพมพซาครงหลงสดของทงสองเลมในพ.ศ. 2556 และ พ.ศ. 2550 คอการพมพซาครงท 16 และครงท 14 ตามลาดบ

197 ทองแถม นาถจานง แปลและเรยบเรยง, กลยทธสามกก: ปรบกระบวนยทธเพอชยชนะทยงยน, (กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2532), 10.

198 เรองเดยวกน, 11.

114

การนาสามกกมาศกษาในแงของยทธศาสตรทใชสาหรบการบรหารธรกจอยางจรงจง ทาใหสามกกในญปนมสถานะของความเปน“คมอยทธศาสตรในวงการบรหารธรกจ”199

ทสาคญคอ ทองแถมเปนคนแรกทสรางวาทะดงทตอมาไดกลายเปนคานยมของสามกกในทศวรรษใหมทแสดงถงความสาคญในการเปนความรดานการบรหารธรกจและเพ อไตเตาสความสาเรจ นนคอ“หากยงไมไดอานสามกก อยาพงคดการใหญ”200เปนการตอบโตกบคานยมดงเดมของสามกกทมความเชอวา “อานสามกกจบสามรอบคบไมได” ซงทองแถมไดอธบายวา นยายสามกกมสวนหนงทเปนเรองแตงเสรม ตามความเชอวา สามกกเปนเรองจรง 70 เรองแตง 30 แตนนกไมไดบนทอนในสวนทเปนองคความรของสามกก โดยเฉพาะหลกการบรหารและการเขาใจมนษย

นอกจากน ทองแถมยงเหนวาเรองในสามกกสวนมากนน คอนขางเปนทคนเคยของคนไทยโดยทวไปอยแลว เพราะอาจเคยไดอานจากในแบบเรยนภาษาไทย หรอเคยไดยนไดฟงมากอนบาง จงทาใหการเขาถงและเขาใจไดไมยากนก ทองแถมยงกลาวอางวา ในเวลานนมนกวชาการและนกธรกจชาวญปนจานวนมากทไดเขยนหนงสอทศกษาสามกกในเชงบรหารจดการธรกจไวหลายเลม และสาเหตททาใหพวกเขาประสบความสาเรจในการทาใหประเทศฟนตวจากสงครามโลก สรางธรกจหลากหลายประเภทและดงไปทวโลกนน เปนเพราะไดมการนายทธศาสตรในสามกกมาศกษาอยางเขมขนจรงจง มนกเขยนญปนทนาสามกกมาเขยนอธบายเพอใหสอดคลองกบหลกการทางยทธศาสตรและวชาชพไวไดหลากหลายมากขน อาทเชน การบรหารธรกจ การตลาด การสอสาร ประชาสมพนธ ซงนบวนกยงทวการแขงขนทเขมขนรนแรงขนเรอยๆตามวถทางของโลกทนนยมเสร 201 แตในทางกลบกน ในเวลานนพวกนกเขยนจนกลบยงไมไดศกษาสามกกในดานบรหารธรกจและวชาการบรหารไวเหมอนกบของชาวญปนเทาไรนก แตถงกระนน ความสาเรจของนกธรกจชาวญปนในชวงทศวรรษ 2520 เปนตนมา กทาใหนกธรกจชาวจนทเคยมองสามกกในสถานะของวรรณคดจนศกดนาทมงเนน

199 เรองเดยวกน, 11-12. 200 เรองเดยวกน,เนนโดยผเขยน ทองแถมอธบายวาตนเปนผคดคนวาทะนขน แลวตอมาก

กลายเปนประโยคทมชอเสยงโดงดงมาก เปนวาทะใหมสาหรบสามกกในดานองคความรและการนาแกนความคดทสามารถนาไปใชงานไดจรง เปนการทาสามกกใหมความเปนสมยใหม โดยเฉพาะในชวงตนทศวรรษ 2530 ทคนไทยเรมตนตวและคกคกในการสรางฐานะทางเศรษฐกจ และการคาขาย

201 เรองเดยวกน, 28.

115

ในเรองการทาสงครามชงอานาจมาแตโบราณนกธรกจจนกเรมหนมาศกษาสามกกในดานของวชาการบรหารทรวมสมยมากขน202

มตวอยางของความเปนรวมสมยทนาสามกกมาเขยนใหมโดยพยายามโยงไปกบหลกวชาการบรหารจดการและธรกจนน กมตวอยางเชนการอธบายถงหลกการบรหารจดการและธรกจในทวา “เนนเสมอในเรองจดมงหมายทชดเจน”203 เพราะไมวาจะบกเบกสรางสรรคอะไรสกอยางนน สงสาคญแรกทจะขาดไมไดคอ“การมอดมการณ” หรอเรยกใหงายวา“จดมงหมาย” ซงกจะมทงจดหมายใหญ เลก ระยะสน ระยะยาว เฉพาะกจ และจดมงหมายรวม ในสามกกนนมเนอหาเกยวของกบจดมงหมายทวานคอนขางมาก แตในสามกกไมไดใชคาวาจดมงหมาย ในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) มกจะใชคาวา คด หรอหมายจะ ซงตงแตเปดเรองสามกกในตอนแรก กจะพบกบ “จดมงหมาย” ของตวละครสาคญททาใหเกดความวนวายขนในแผนดนจนทชอวา เตยวกก เจาลทธไทผง ผกอตงโจรผาเหลอง เขาไดรวบรวมเหลาสาวกไดหลายแสนคน โดยมจดมงหมายสาคญคอ “ฟาครามถงกาลดบสญ ฟาเหลองจะไดเปนใหญ” (ในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ใชคาวา “แผนดนจะแปรปรวนไปแลว จะมผมบญมาครองแผนดนใหม” ซงคาวาฟาเหลองจะเปนใหญนนกคอเปาหมายทางการเมองของเตยวกกและเหลาสาวกโจรผาเหลองนนเอง204

มตวอยางวา เมอเลาปไดปรากฏตวเปนครงแรกในเรองสามกกนนเขากมาพรอมกบจดมงหมายทยงใหญแลว ซงจะใชคาวาเปนผทมปณธานทยงใหญ นนคอหมายความวาตงใจทจะขนเปนใหญกวาคนทงปวง โดยเลาวาเมอสมยเลาปยงเดกนน เขาไปเลนอยใตตนหมอนทมรปลกษณคลายฉตรรถ ครอบครวของเขาเปนเชอพระวงศตกยาก มฐานะยากจน ตองทาอาชพสานรองเทาฟางขายเพอยงชพ แตเลาปกลบกลาประกาศอยางอหงการตอเพอนๆวา “กคอโอรสสวรรค นงราชรถกนฉตรคนน” จดมงหมายของเลาปตงแตแรกจงอยทการจะไดขนเปนฮองเต205

นอกจากนจดมงหมายกยงมหลายประเภท ดงเชนกรณของลโป ซงมกอยทผลประโยชนเฉพาะหนาเปนหลก ขอเพยงบรรลไดในสงทตนตองการ กพรอมจะแปรพกตรไปอยกบคนท ใหประโยชนตนไดมากกวา206

202 เรองเดยวกน, 29-32. 203 ทองแถม นาถจานง, อางแลว, 34. 204 เรองเดยวกน, 35. 205 เรองเดยวกน, 35. 206 เรองเดยวกน, 36.

116

นอกจากน ยงมหลกการเรองของ“การวางแผน”(Planning) ทถอวาเปนสวนสาคญทสดในเรองสามกกซงจะพบเหนอยตลอด การวางกลอบายทพบในสามกกนน ทแทกคอ “แผนโครงการ” นนเอง เพราะไมวาจะทาสงใดกตาม หากไมมแผนโครงการทดพอ ไดแตแกไขปญหาไปวนๆ ถงแมจะมกาลงทหารมากมายหรอมทนทรพยมากเพยงใดกยากทจะพบความสาเรจและพบกบความลมเหลวทเปนหายนะได นเปนหลกโดยทวไปในการบรหารองคกรและธรกจทจะชวยลดโอกาสเสยงตอความลมเหลวไดมากขน207 ตวอยางเชน การวางแผนของอองอนในการใชแผนนางงามโดยนางเตยวเสยนเพอลอลวงใหลโปเกดผดใจกบจอมเผดจการอยางตงโตะ เปนการวางแผนงานโดยมจดมงหมายหรอเปาหมายหลกคอ ตองการยแยงและสรางความปนปวนใหลโปทเปนนายทหารคนสนท เปนฝายทรยศหกหลงตงโตะเอง ซงสงนนจะเปนจรงไมไดเลย หากวาไมมการวางแผนงานมาอยางดของอองอนและนางเตยวเสยน208 แลวการวางแผนในสามกกยงมความลกซงถงขนทนาเสนอแนวคดและขนตอนในการวางแผนวา เมอทกสงตระเตรยมไวพรอมแลว จะขาดเหลออะไรบาง เพอทจะไดหาทางแกไขสถานการณ ตวอยางเชนในตอนโจโฉแตกทพเรอนน ฝายขงเบงและจวยรวมกนวางแผนตางๆเพอลอลวงโจโฉไวหลายชนอยางรดกม แตแมวา “ทกสงลวนตระเตรยมไวพรอมแลว ยงขาดอยกแตเพยงลมตะวนออก” ซงลมตะวนออกนกคอเงอนไขสาคญในแผนการวางเพลงเผาทพเรอของโจโฉใหยอยยบไดตามแผนทวางไว สงเหลานเปนคณสมบตสาคญของผนา ทงในการบรหารจดการเปาหมายและวธการซงจะตองพรอมยดหยนและปรบปรงใหไดเหมาะสม209

เมอพจารณาถงการใชยทธศาสตรเพอสรางความสาเรจนน การกาหนดจดมงหมายหรอเปาหมายและการวางแผน จงเปนสวนสาคญในเรองสามกกทตองไปควบคกน ซงนบวาสอดคลองกบการวางแผนทางยทธศาสตรในทางการเมองและการบรหารองคกรในประเทศไทยมตวอยางเหลานปรากฏอยในตนทศวรรษ 2530 อาทเชน ในระหวางพ.ศ.2534 การกาหนดนโยบายรฐบาลไทยในสมยของนายกรฐมนตรพลเอกชาตชาย ชนหะวณ ผซงมจดมงหมายและความทะเยอทะยานอนยงใหญ นนคอการทาใหประเทศไทยกลายเปนประเทศอตสาหกรรมใหม (Newly Industrialized Countries: NICS)โดยเฉพาะการกระตนทางเศรษฐกจในภาคการสงออก ใหไทยเปนศนยกลางการคาและการสงออกอนดบหนงของอาเซยน การใหความสาคญกบภาคอตสาหกรรมอยางไมเคยมมากอน

207 เรองเดยวกน, 52-53. 208 เรองเดยวกน, 54. 209 เรองเดยวกน, 55.

117

และเรงกระจายอตสาหกรรมไปสเขตเศรษฐกจใหมในทองถน210 สงเหลานเปนแนวคดในการทาสงใหมๆทไมเคยมมากอนในดานเศรษฐกจของประเทศ ทาใหพลเอกชาตชายเปนผทมภาวะนาแหงการเปลยนแปลงเชงปฏรปทมการกาหนดเปาหมายไวอยางแนชด และมแผนงานทแสดงวาสามารถทาสงใหมๆใหเกดขนได ซงกสอดคลองกบลกษณะการมเปาหมายและการวางแผนทมอยในสามกก

นอกจากสามกกฮาวทของทองแถมแลว บญศกด แสงระว ซงเปนนามปากกาของ อทย เทยมบญเลศ นกเขยนอาวโสรางวลนราธปและเปนผรดานจนอกคนหนงแลว เขายงเคยเปนอดตสมาชกพรรคคอมมวนสตไทยในชอ สหายสงบ เปนนกเคลอนไหวฝายซายมากอน ตอมาในระหวางพ.ศ.2532เขาไดนาตนฉบบสามกกประเภทคมอหรอฮาวททมนกเขยนจนบางคนเคยแตงขนมาแลวนามาเขยนเรยบเรยงใหมและแปลเปนภาษาไทยโดยใชชอวา “ศลปะการบรหารคนในสามกก”211แลวจากนนไมนานสามกกฮาวทของบญศกดกกลายเปนหนงสอขายด มการพมพซาตดตอกนหลายครงเชนเดยวกบงานของทองแถมทพมพขายกอนหนาน ตอมางานเขยนของบญศกดมกจะไดพมพกบสานกพมพสขภาพใจทมทองแถมเปนบรรณาธการดวย จงอาจกลาวไดวาในระหวางทศวรรษ 2530 จนถงชวงทศวรรษ2540 สานกพมพสขภาพใจไดยดถอเอาหนงสอแนวจนประยกตเชนสามกกฮาวท ตาราพชยสงครามซนว และรวมถงหนงสอจนฮาวทหลายเลมใหเปนหนงสอหลกในการสรางชอของสานกพมพทไดทยอยพมพออกมาตลอดในชวงทศวรรษนนและถดมา ตวอยางหนงสอในกลมขายดมอาทเชน สามกกฮาวทในชอตางๆ ตาราพชยสงครามซนว ขงจอ เลาจอ เงาค หลวเทา ซอหมาฝาง หลจง ฯลฯ

มขอสงเกตทนาสนใจมากคอ ในบรรดานกเขยนทเปน “กร” ในดานจนกลมน สวนมากแลวจะมพนเพมาจากผทเคยเปนขบวนการนกศกษาและนกเคลอนไหวฝายซายในชวงหลงจากเหตการณ 14 ตลา และ 6 ตลา ซงสาหรบทองแถมและบญศกดนน พวกเขาทงสองคนมภมหลงในฐานะของนกเคลอนไหวและฝายซายทมความสนใจในลทธสงคมนยมของจนมากและยงเคยมประสบการณหนเขาปาไปรวมกบพรรคคอมมวนสตแลวไดมโอกาสไดเดนทางไปประเทศจนมาแลวหลงจากนนตอมากไดออกมาทางานในแวดวงสอสารมวลชน แลวจงเรมกลายเปนผมบทบาทสาคญในการผลตสามกกและเรองแนวจนขนใหมอกเปนเวลาหลายป ทงสองคนไดเปนผบรหารของสานกพมพ

210 รายงานการประชมรวมกนของรฐสภา ครงท 1/2534 (สมยวสามญ), 9 มกราคม 2534,

19-38 โปรดดเพมเตมทเวบไซต http://library2.parliament.go.th/giventake/statement.html เปนฐานขอมลทไดรวบรวมการแถลงนโยบายของคณะรฐมนตรของรฐสภา (สบคนเมอวนท 20 มนาคม 2558)

211 บญศกด แสงระว, ศลปะการใชคนในสามกก, (กรงเทพฯ: ก.ไก, 2532).

118

สขภาพใจ ซงกเปนสานกพมพทมงผลตหนงสอจนประยกตแบบฮาวทออกมาอยางตอเนองจนกลายเปนเอกลกษณของสานกพมพไปโดยปรยาย212 ซงนกเขยนเหลานนบวาเปนพวกทมบทบาทอยางมากในการผลตสามกกขนใหมใหเกดความแตกตางและแหวกแนวไปจากการเขยนในแบบเดมทเคยมงแตการสรางความบนเทงและยวลอการเมองเทานน จงอาจกลาววาเปนการลดทอนความสะใจทางดานอารมณรวมตอการนาสามกกมาเปรยบเทยบกบการเมอง แตเปนการหนมาใหความสาคญกบเหตและผลลพธทเปนวทยาศาสตรและความรในแบบทจบตองไดของสามกกมากขน อกนยหนงกอาจกลาวไดวานเปนความพยายามทจะทาใหหนงสอสามารถขายไดและกลายเปนทจดจาได ในสถานะของตาราความรแบบสาเรจรปทสามารถยอยงาย

การใชยทธศาสตรและกลยทธแผนการตางๆทเขยนไวอยางละเอยดในสามกกฮาวทน นาไปสรปแบบการเขยนหวขอในหนงสอสามกกและเรองจนฮาวท ทมคาศพทและแนวคดทเกยวของกบการไตเตาสรางฐานะทไดแฝงความเปนทนนยมและกระตนความสนใจของผอานดวยภาษาทเขาใจงายแตมผลทางดานความรสกและอารมณของผอาน แลวยงอาจกลาวไดวาเปนการสะทอนความตองการของผคนในสงคมเมองทกาลงเตบโตและคกคกขนเปนความรสกทกาลงกาวออกมาจากเงามดของยคสมยแหงทหาร ยคแหงอเมรกน ยคแหงภยคกคามจากคอมมวนสต ยคของฝายซาย ปญญาชนกาวหนา วรรณกรรมเพอชต และเปนยคแหงการปลกปน ยคแหงความรนแรง การทาลายทางการเมองทมาจากในทศวรรษ 2500-2520 ไดเรมไปสสงทคนรนใหมกาลงแสวงหาความสาเรจในการสรางฐานะและทางการเงนมากขน เปนแสงสวางทอยพนจากยคแหงความเครงครดจรงจงและความขดแยงทางการเมองในระดบประเทศแลวกระบวนการดดแปลงใหสามกกมความรวมสมยมากขนนยงรวมไปถงการนาคาศพทดานวทยาการทางเทคโนโลยมาใช ซงทผานมาไมเคยมและไมนาจะมาปรากฏในวรรณคดจนอยางสามกก คาเหลานนมตวอยาง เชน “ศลปะการใชคน” “การจดการ” “บรหารงาน” “จตวทยา” “ขอมลขาวสาร” “วเคราะห” “วางแผน” “อานวยการ” “ความเดดขาด” “การประชาสมพนธ” เปนตน213

ความโดดเดนอกประการคอ สามกกและซนวคอนขางใหความสาคญกบเรองของขอมลขาวสาร ซงถอวาเปนองคความรของซกโลกตะวนตกทไดรบความสนใจศกษาและนยมพดถงกนมากไม

212 ทองแถม นาถจานง, ประวตโจโฉ, (กรงเทพฯ: มลนธสโมสรมตรภาพวฒนธรรมสากล),

61. โปรดดในสวนของประวตผแปลซงไดรวมเปนหนงในกลมคนทหนเขาปาหลงจากเหตการณ 6 ตลาคม 2519

213 ทองแถม นาถจานง, อางแลว, โปรดดทชอหวขอในหนาสารบญซงไดใชคาทกลาวมานเปนหวขอหลกของหนงสอ

119

วาจะในดานบรหารธรกจ การจดการ การตลาด การสอสาร รวมถงการแขงขนทเขมขนรนแรงในยคทนนยมเสร แตอนทจรง ในตาราพชยสงครามซนวทเรยบเรยงไวตงแต 3000 ปกอน กไดอธบายถงความสาคญของขอมลขาวสารมาเปนอนดบแรกตงนานแลว โดยเฉพาะแนวคดทมชอเสยงมากทสดอนหนงทมกกลาวอางกนอยเสมอในหลายแวดวงอาชพ โดยเฉพาะทเกยวของกบการแขงขน นนคอ “รเขารเรา รอบรอยครงไมแพ”นเปนวาทะทโดงดงมาก แตแทจรงแลวเปนการสรปรวบยอดจากการสรปถงแนวคดในกลวธการรกในตาราพชยสงครามซนวท สามารถแบงไดเปนสองวาทะหลกไดแก “การชนะรอยทงรอยมใชวธการอนประเสรฐแท แตชนะโดยมตองรบเลย จงเปนวธอนประเสรฐยง ” และ “หากรเขารเรา รอยรบกมพาย ไมรเขาแตรเรา ชนะหนงแพหนง ไมรเขาไมรเรา ทกรบจกพาย”214 ซงแนวคดนไดเปนหลกยทธศาสตรทไดรบการยกยองและศกษากนอยางมากทงในโลกตะวนออกและตะวนตก ในขณะเดยวกน สามกกกเปนตวอยางของการใชแนวคดยทธศาสตรทโดงดงนใหเหนเปนรปธรรมและนามาใชอธบายประกอบได ลกษณะการเขยนของหนงสอฮาวททนาสามกกมาอธบายผสมกบหลกพชยสงครามซนวจงกลายเปนทนยมมาก

อยางไรกตาม หลงจากภาวะวกฤตเศรษฐกจตมยากงใน พ.ศ. 2540ไดมการผลตใหมและพมพซาของหนงสอสามกกประเภทคมอแนะนาธรกจและยทธศาสตรการเมองปรากฏขนบนรานหนงสอเปนจานวนมาก หนงสอหลายฉบบทเปนของเกาแตพอจะเปนทนยมอยบางกไดมการนามาพมพซาใหมอกครง หนงสอหลายเลมไดกลายเปนหนงสอขายดและหนงสอแนะนาใหอานระดบคลาสสกชนดทไมแพสามกกเลมตนฉบบเลยซงกตามแตความสนใจอนหลากหลายของผอาน

5.3 การปฏวตและการเปลยนแปลงการผกขาดอ านาจ หากวาการเลาเรองราวของตวละครสามกกในรปแบบทแตกตางกนไปหลายรปแบบ ไดยงสงเสรมและชวยทาใหมการยอยเรองราวในสามกกใหผอานเขาถงงายขนซงเทากบเปนการชวยสงเสรมความนยมกบผอานในวงกวางไดมากขนแลว การทเรองราวในสามกกมกนามาใชสะทอนการเปลยนแปลงของแนวคดทางสงคมและการเมองไทยใหเหนเดนชดมากกวาวรรณคดโบราณอนๆ โดยเฉพาะในแงของการกระจายอานาจทปรากฏในเรองสามกกตลอดทงเรอง กเปนรปแบบหนงททาใหสามกกเปนทนยมมากและกยงเขาถงกลมผอานไดหลายชนชน โดยเฉพาะในแงทวา ไมไดมการกระจกอานาจอยแตในชนชนปกครองเพยงอยางเดยวเทานน

214 บญศกด แสงระว แปลและเรยบเรยง, ตาราพชยสงครามซนว , พมพครงท 16,

(กรงเทพฯ: สขภาพใจ, 2552), 106-107.

120

เมอไดพจารณาตลอดทงเรองสามกกแลวจะพบไดวาลกษณะของอานาจนน เปนสงทมการเปลยนแปลงไดแทบจะตลอดเวลา อาทเชนการโยกยายเปลยนแปลงของชนชน เนองจากบคคลทเปนชนชนผปกครองหรอชนชนสงนน หากไรความสามารถหรอศกยภาพในการรบมอกบเรองราวตางๆไดดพอแลว กมโอกาสจะตอลงมาเปนชนชนยากไรไดทกเมอ ในขณะทฝายชนชนยากไรหรอชนชนลางไมวาจะเปนชาวนา ทหาร ขาราชการชนผนอย หากวาเปนกลมคนทมความสามารถเพยงพอ หรอมความทะเยอทะยาน มแผนการทด มแนวรวมทเขมแขง และรจกฉวยโอกาสไดดพอแลว พวกเขากสามารถถบตวเองขนไปแทนทชนชนสงท เคยมอานาจเหนอพวกตนไดทกเมอ แลวในขณะเดยวกน ชนชนลางทถบตวขนมาไดนน หากปราศจากคนเกงหรอแผนการทดในการครองใจผคนแลว กอาจจะโดนกลมอนทมความพรอมและคามสามารถมากกวาชวงชงไปไดเชนเดยวกน

ในแงของชนชน สามกกจงมลกษณะทแสดงอยางชดเจนวา ทกชนชนนนไรซงความมนคงแนนอน สามารถสลบสบเปลยนกนได ไมวาจะเปนการรงเรอง ตกตา หรอโดนสงเราจากภายนอก ททาใหผคนตองเผชญกบการเปลยนแปลงสถานะของตนเองไดอยทกเมอ อกทงอานาจในสามกกยงมลกษณะของการกระจายตวออกไปในวงกวาง ไมไดกระจกอยแตเพยงฝายใดฝายหนงเพยงกลมเดยวเทานน นยนจะมความแตกตางจากวรรณคดไทยขนหงอยางสนเชง ทไมวาจะดรายอยางไร ตวเอกของเรองกจะอยในชนชนกษตรย หรอเกยวของกบเชอพระวงศ และเปนฝายทถกตองในตอนจบเสมอ แตสามกกไมไดเปนเชนนน ตวละครในเรองแมกระทงฝายทไดชอวาเปนตวละครเอกสาคญอยาง เลาป กวนอ เตยวหย ขงเบง กหาใชคนดแท บทสรปของตวละครทไดชอว าเปนพระเอกของสามกกเหลานกหาไดจบลงดวยดเลย ในขณะทตวรายหรอคตอสของฝายพระเอกอยางเชน โจโฉ ลโป จวย ซนกวน สมาอ พวกเขาตางกมบคลกและแงมมทนาสนใจ ไมไดเลวรายไปทกเรอง แตในหลายๆตอนกลบมพฤตกรรมและวรกรรมทนาเคารพยกยอง เปนบทเรยนของผนาหรอผทตองการประสบความสาเรจควรพงตองศกษาดวยซา

ในตนเรองของสามกกจากตนฉบบภาษาจน มประโยคเปดเรองทสาคญ ซงแสดงใหเหนถงสจธรรมทเปนการสรปความสาคญของเรองสามกกไวทงหมด นนคอประโยคภาษาจนทวา“เทยนเซยตาซอ เฟนจวปเหอ เหอจวปเฟน” แปลเปนไทยในสามกกฉบบแปลใหมไดวา “อนสภาวการณการเมองในใตฟานน แบงแยกกนนานแลวยอมรวม รวมกนนานแลวยอมแยก”215สวนในสามกกฉบบ

215 วรรณไว พธโนทย, สามกก ฉบบแปลใหม, (กรงเทพฯ: ม.ป.ท., 2512), 3.

121

เจาพระยาพระคลง (หน) เลอกแปลดวยสานวนใหเปนภาษาไทยทสละสลวยมากขนวา “อนแผนดนจนทงปวงนน เปนศกแลวเปนสข เปนสขแลวเปนศกอก”216

ตงแตในทศวรรษ 2520 เปนตนมา การเตบโตของสงคมเมองทรวดเรวมากขน ในขณะทชวงตนทศวรรษ 2530 จานวนประชากรในเมองใหญๆเชนกรงเทพ มจานวนเพมมากขน การหลงไหลเขามาของชาวชนบท ชาวนาทเปลยนจากภาคเกษตรมาสการขายแรงงานในภาคอตสาหกรรมและการบรการทมากขน การแขงขนในทางเศรษฐกจ ทาใหเกดการเปลยนแปลงสถานะทางดานเศรษฐกจและการเงนของผคนจานวนมาก “ชนชนกลาง” กลายเปนชนชนทางเศรษฐกจทมจานวนมากในเมองใหญ และหนงในความฝนหรอความมงหมายของชนชนกลางโดยทวไปกคอการยกระดบทางเศรษฐกจใหสงขนไปอก หรออยางนอยทสด คอการรกษาสถานะเดมเอาไวใหไดมากทสดจงเปนบรบทของอานาจทพรอมจะเปลยนแปลงไปไดทกเมอ

ในสามกกนน การเปลยนแปลงและกระจายอานาจในสามกกทไมไดกระจกอยแตกลมใดฝายเดยว และการเปลยนแปลงของกลมตางๆในสามกกทพรอมจะเปลยนสถานะจากผมอานาจลนฟาใหกลายเปนผพายศกทตองหนเอาชวตรอด หรอจากคนยากไร เปนสามญชน หรอลกหลานขนนางตกยาก แตกสามารถจะใชความสามารถ โอกาส และพลงของมวลชน ในการสรางตวและไตเตาไขว ควาอานาจมาไวในครอบครองได ลกษณะการเปลยนแปลงทางชนชนและอานาจทรวดเรวเหลานสอดคลองกบสภาพของสงคมเมองใหญ และชนชนกลางทไรความแนนอนมนคงในชวต หากกาวพลาดพลง กมโอกาสทจะสญเสยงพลงอานาจทางเศรษฐกจแลวตกไปสการเปนชนชนยากไรได ในขณะเดยวกนหากรจกไขวควาโอกาสหรอใชความสามารถของตนใหถกตองเหมาะสม กสามารถไตเตาขนไปสชนชนทมพลงทางเศรษฐกจหรออานาจทางการเมองในระดบสงไดเชนกน ความทสามกกมสงเหลานอยตลอดเรอง จงเปนเสมอนคมอตวอยางททาใหผอานทวไปสนใจไดวา แลวจะตองทาอยางไร จงจะสามารถถบตวขนไปสการเปนชนชนนาทางเศรษฐกจ หรออยางนอยจะตองทาอยางไรจงจะสามารถรกษาสถานะทางเศรษฐกจและอานาจของตนไวไดกยงด แลวดวยความหลากหลายในการแขงขนและรกษาความสาเรจเหลานยงครอบคลมไปถงสายอาชพอนๆ ดงนนการเขยนสามกกจงไมได

216 ถาวร สกขโกศล, สามกกฉบบโรงพมพหมอบรดเลย เรอง ประวตสามกกฉบบเจาพระยา

พระคลง (หน), เลม 1, (กรงเทพฯ: สมาคมเผยแผคณธรรมเตกกา, 2554), 30.

122

ผกตดอยกบคนเพยงไมกกลมเชนพวกนกเขยน นกหนงสอพมพ นกการเมอง นายทหาร แตกระจายไปสนกเขยนทมาจากสายอาชพอน อาทเชน นายแพทย ครสอนภาษา นกธรกจ เปนตน217

มขอทนาสนใจคอ ในเรองสามกกตลอดทงเรองนน ไดบอกเลาถงการกอปฏวตและรฐประหารไวนบครงไมถวน ซงแตละครงกมมตหลากหลายแตกตางกนไป ทงการปฏวตสาเรจ ลมเหลว มทงฝายททาการปฏวตทมาจากภาคประชาชน คนธรรมดา หรอเปนการทารฐประหารจากเหลาขนศก ขนนางเชอพระวงศ ผนาทางทหาร แลวยงมทงการใชอานาจเผดจการเพอควบคมสถานการณหลงการปฏวตไปแลว หรอการปฏวตซอน ไปจนถงการหาขออางทชอบธรรมเพอการปฏวต ในเรองสามกกจะมเรองบทเรยนและตวอยางของการปฏวตมากกวา 30 ครงขนไป218

สาหรบในประเทศไทย ชวงตนทศวรรษ 2530 เปนชวงเวลาทกาลงคกคกและเฟองฟทางดานเศรษฐกจกบการเตบโตของสงคมเมอง แตวาในชวงครงหลงของทศวรรษน โดยเฉพาะหลงจากใน พ.ศ.2535เปนตนมา บรรยากาศแหงความตงเครยดและการปฏวตของทหารทเคยหางหายไปแลว กไดกลบมาอกครงหนง เหตการณพฤษภาทมฬ ไดทาใหเกดสภาวะชะงกงนของความคกคกเฟองฟทางเศรษฐกจสาหรบหนงสอสามกกฮาวทของทองแถมและบญศกดทไดรบความนยมและพมพออกมาในชวงกอนหนานไมนาน แลวมาพรอมกบวาทะทวา “หากยงไมไดอานสามกกอยาพงคดการใหญ” กดจะเปนการสะทอนถงธาตแทของมนษยและการแสวงหาอานาจทไมรจบ ซงเปนลกษณะทางบวกและลบไปพรอมกน ในทางดานบวกนน ผกโยงอยกบการแขงขนทางเศรษฐกจตงแตทนทศวรรษ 2530 แตในทางลบนน มนแสดงใหเหนถงความรและปญญาจนในสามกกดานทเกยวกบการใชกลอบาย การหลอกลวง ทรยศหกหลง การตสองหนา การเจรจาในทลบ ทงหมดนเปนเพยงสวนหนง ซงหากพจารณาแลวจะพบวาความรและวธการดงกลาวนจดวาจะมความอนตรายมากถาหากตกไปอยในมอของผรายทมอานาจหรอแมกระทงไปอยในคนดทมคณธรรมหรอฉากหนาแสดงออกวาเปนเชนนนแตแทจรงแลวกอาจจะอาพรางดานมดของตนเองไวเพอนาไปสจดมงหมายเดยวกนกเปนได แตสาหรบคณธรรมและความดดานบวกทอยในสามกก อาทเชน ความซอสตย ตรงไปตรงมา ความรกพนองเพอนพอง การเปนผนาทด สาหรบผทมองสามกกในลกษณะทเปนลบและหมกมนอยกบเรองของการชงอานาจกอาจจะทาใหเลยงคณธรรมเหลานไปโดยปรยาย

217 อางองจากในตารางภาคผนวกทายบท โปรดดทชอหนงสอสามกกและคนเขยนในแตละ

ฉบบหลงจาก พ.ศ. 2520 218 อางจากเนอหาในสามกก

123

ในระหวางพ.ศ.2535 เมอพลเอกชวลต วางแผนการใหญทจะพาตวเองขนสตาแหนงนายกรฐมนตรนน จงหวะของเขาไมเปนใจมากนก เพราะไดมการเลอกตงนายกรฐมนตรขนกอน ซงตวเขายงไมเคยไดเปนเลยสกครง สอมวลชนมกนาชวลตไปเปรยบเทยบกบขงเบง ยงเมอดจากหนงสอชวประวตของชวลตทเขยนโดยนกเขยนผ(Ghost Writer)ทไดนาชวลตไปเปรยบเทยบวาเปนเสมอนดงขงเบงแลว ภาพลกษณของชวลตกยงสะทอนไปในทศทางนนวา ชวลตเปนเสนาธการทหารทมความเฉลยวฉลาด แมวาตวชวลตจะพยายามปฏเสธการเปรยบเทยบดงกลาวจากในคารบรองเมอ พ.ศ.2533 เพราะถอวาสามกกเปนเรองเกยวกบการทาสงครามและการตอสเพอชวงชงอานาจกนของเหลาขนศกทมความทะเยอทะยาน ตวเขาไมมอดมการณนน ไมมความตองการใชอานาจกองทพใหมายงเกยวกบการเมอง ซงสดทายแลวกไดพสจนใหเหนในปถดไปวา คาพดทไดรบรองไวตอประชาชนกไมไดเปนผลจรงตามนน219แลวหลงเหตการณพฤษภาทมฬในระหวางพ.ศ.2535 ไดผานพนไปไมถงสองเดอนกมนกเขยนคอลมนสตคนหนงไดเขยนวา ประเทศไทยจะดขน ถาหากผนาประเทศเลกยดถอสามกกหรอชวประวตของนกการทหารอยางเชน ฮตเลอรและนโปเลยน แตควรหนมาอานพทธประวตแทน ยอมจะดมากกวา220

การวพากษสามกกในลกษณะนกนบวาสอดคลองกบคานยมเกาแกของสามกกทวา “อานสามกกจบสามรอบคบไมได” ไดกลบคนมาอกครงซงความรในสามกกนนเมอพจารณาแลว กยงชวนใหขบคดและในทางหนงมนกสะทอนวา ไดกลายเปนคมอสาหรบการใชกลยทธและแผนอบายเพอบรรลเปาหมาย ซงในทศวรรษกอนหนาน ความรเชงยทธศาสตรทางทหารในสามกกไดเปนสวนหนงของพชยสงครามทางทหารของกองทพไทย เมอความรเหลานไดผานการกลนกรองและเรยนร กนบวาสามกกไดเปนคมอทนากลวของนกการเมองและนกการทหารโดยเฉพาะวธแสวงหาอานาจและความสาเรจทางการเมอง

5.4 สามกกฉบบคนเดนดน เขยนแยกตวละครและเสยดสการเมอง

ความเขมขนของการชวงชงอานาจทางการเมองและการรฐประหารตางๆทกลบมาอก

ครงในชวงพฤษภาทมฬ กไดสะทอนผานมาทางการเขยนสามกกขนใหมดวย โดยเฉพาะการเสยดสนกการเมองประเภทหนาไวหลงหลอกเบองหนาคอคนด แตแทจรงแลวใสหนากากปดบงไว

219 พาดหวขาวมตชนสดสปดาห (9 กนยายน 2533). คารบรองของ พลเอกชวลต ยงใจยทธ

แตในปถดมากมการปฏวตรฐประหารโดยทหารขนจนได 220 พาดหวขาวผจดการรายวน (6-7 มถนายน 2535).

124

หากยอนกลบไปพจารณาแลว จะพบวาสามกกวณพกของยาขอบทนบวามชอเสยงโดงดงมากในกลมผเขยนงานสามกกนน นอกจากจะมลกษณะพเศษของการเขยนแยกตวละครออกเปนตอนแลว ยงทาใหมลกษณะทสามารถเขยนตอไดเรอยๆ เพราะตวละครในสามกกนนมจานวนมาก ขนอยกบความสามารถของผเขยนวาจะสรางความสนใจใหผอานไดมากนอยเพยงใด หากผเขยนมชอเสยง ไดรบความนยมมากพอ กสามารถผลตงานใหมๆตอมาไดเรอยๆตามแตใจคนเขยน แลวยงไมเกยววาจะตองเขยนตงแตตนเรองจนจบดวย เพราะสามกกวณพกใชวธเขยนแบบเลาเรองราวของตวละครดงในสามกกเปนตอนๆ แลวจงนามารวมเลมขาย ซงปจจบน สามกกวณพกทมพมพออกมาหลายชด จะแบงเนอหาออกเปน 7 เลม ซงแตละเลมกจะเขยนถงตวละครหลกทสาคญ 1 คน แลวอาจมตวละครรองแทรกไวทายเลมเลกนอย ซงดวยลกษณะการเขยนเชนน หากวายาขอบยงมชวตอยตอไปอกหลายป กสามารถเขยนถงตวละครอนในสามกกไดอกหลายคน เรยกไดวาเปนการนาสามกกมาใชเปนวตถดบในระยะยาวไดในขณะทสานกพมพเองกสามารถใชวธจดพมพใหครบชดเพอขายใหผอานทชนชอบไดสะสมไวไดเชนกน ซงลกษณะการเขยนสามกกทสามารถพลกแพลงในการนาเสนอ เพอหาทางผลตออกมาไดเรอยๆเชนน กลายเปนรปแบบทเกดขนกบการผลตสามกกขนใหมทกลายเปนเอกลกษณเรอยมาจนถงทกวนน โดยมกลวธมาตรฐานคอ ในชนแรกนกเขยนจะเรมดวยการทดสอบหรอหยงความนยมจากผอานกอน ดวยการเขยนเผยแพรลงเปนตอนๆ ดผลตอบรบและความสนใจจากผอาน เมอลองไดมากพอเพอหยงความนยมจากผอานกอนจะมการรวบรวมเปนเลมออกมาขาย แลวเรมผลตสามกกในลกษณะซรยเพอใหเปนชด วธการเชนนจงชวยใหนกเขยนและสานกพมพสามารถผลตผลงานออกมาไดเรอยๆ แลวยงใชวธการเขยนเรองสามกกเหมอนเดมแตพลกมมมองใหแปลกใหมและแตกตางออกไป จงทาใหการเขยนสามกกไมไดจบลงเพยงแคเปนหนงสอเพยง 1-2 เลมหรอเปนเพยงแคหนงสอสามกกแบบครบทงเรองเหมอนเชนทเคยเปนมา221

สขสนต วเวกเมธากร นกเขยนและผรดานภาษาจน เจาของนามปากกา “เลาชวนหว”ไดเรมเขยนสามกกในแบบฉบบของตนขนมาใหม นนคอ “สามกกฉบบคนเดนดน”222 และในเวลาอนรวดเรวกกลายเปนผลงานสามกกฉบบทมชอเสยงมากทงในแงบวกและแงลบเกยวกบวธการเขยน ในแงบวกนนมเสยงชนชมจนกระทงมกลมผอานตดตามผลงานเปนจานวนมาก สวนในแงลบกเปน

221 อาทเชน สามกกฉบบคนขายชาต และ สามกกฉบบนกบรหาร เมอเขยนออกมาครบชด

แลวกจบลงเทานน ไมไดเขยนแตกยอยออกมาไดอก ทาไดมากทสดคอการพมพซาหรอจดทารปเลมใหมใหนกอานไดสะสม

222 สขสนต วเวกเมธากร, เปดหนากากขงเบง สามกกฉบบคนเดนดน, (กรงเทพฯ: เคลดไทย, 2535).

125

ผลงานทโดนวจารณและโจมตจากผอานทตดภาพจากสามกกตนฉบบและภาพลกษณเดมๆของตวละครชอดงอยางเชน ขงเบง เลาป โจโฉ กวนอฯลฯ สาเหตเพราะผเขยนจงใจใชกลวธการเขยนในแบบเสยดสนกการเมองแลวพยายามเขยนนาเสนอแบบตแผกลอบายและเลหกลทางการเมองผสมกบการวพากษวจารณตวละครและบคคลในสามกก แลวผเขยนกพยายามผกโยงเนอหาใหเขากบสงคมและการเมองไทย

สขสนตเรมตนดวยการเขยนเรองของขงเบง ซงเปนตวละครในสามกกทมชอเสยงสาหรบคนไทยวาเปนผมสตปญญาลาเลศและเปนนกการเมองนกปกครองผซอตรง แลวจงมาเขยนแบบตความใหมวาแทจรงแลวขงเบงกไมไดเปนผนาหรอกนซอทเกงกาจมากมายดงทคนทวไปเขาใจกนมานาน มหนาซายงพยายามตอกยาวา แทจรงแลวขงเบงคอนขางจะประสบกบลมเหลวในการนาทพออกศกมากกวาจะทาศกไดชยชนะดงทวรรณกรรมไดเลาไว สขสนตยงเสนอวา ขงเบงมความเปนนกการเมองทชอบเลนพรรคพวกและเกงในการสรางภาพลกษณใหดด ซงเปนสงทเหมอนกบกลมนกการเมองไทยจานวนไมนอย แลวยงแจกแจงแนวคดทางยทธศาสตรและยทธวธของผนาสาคญคนอนในสามกกวาไมไดแตกตางไปจากนกการเมองไทยและพรรคการเมองของไทยเลย อาทเชน

“โจโฉ ใชการหลอก เปนการใชเลหเหลยมหลอกศตร และ ลบใชนาเยนลบใหคตอสยอมแพ และ ลย ใชกาลงทเหนอกวาบดขย รวมเรยกวายทธวธ 3 ล

เลาป ใชการไหว พนมมอแดคนทกชนเพอหาแนวรวม และ วง สไมได หนเปนประจา และวอด อวดด พากองทพไปวอดวาย

ขงเบง ใชการโว เปนการใชคารมคยโต โออวด และ วอก เลหลนหลอกลอจนคนตายใจและ เวทย ใชไสยศาสตรของเลาปและขงเบงรวมเรยกวายทธวธ 6 ว

ซนกวน ใชการยอม เปนการยอมออนนอมตอคนทเหนอกวา และยก คอยกยก เดยวเปนพวกเดยวเปนศตร และยก ประนประนอมยกเมองใหบาง ยกนองสาวใหบางรวมเรยกวายทธวธ 3 ย

สมาอ ใชการเฉย เปนการใชความอดกลนนงเฉย และ ฉะ คอใชกาลงทแขงแทงทออน และ ฉวย เปนการฉวยโอกาสเขมอบศตรรวมเรยกวายทธวธ 3 ฉ”223

223 เรองเดยวกน, 135-136.

126

นอกจากน ยงมตวอยางของการเสยดสสามกกกบนกการเมองและพรรคการเมองไทยอก โดยเฉพาะการสมมตเชงเปรยบเทยบวาถาแตละกกในเรองเปนพรรคการเมอง จะสรางสรรคประเทศใหเปนปกแผนอยางไรไดบาง อาทเชน

“โจโฉ พรรคชาตโจ ในฐานะพรรคใหญมเสยงมากกวากเปนแกนนา ใหโจโฉเปนนายกรฐมนตรควบตาแหนงรฐมนตรกลาโหม มโควตามหาดไทย

ซนกวน พรรคกจนายทน ใหซนกวนเปนรองนายกฯ มโควตา กระทรวงดานเศรษฐกจ กระทรงการตางประเทศ

เลาป พรรคประชาอปถมภ ใหเลาปเปนรองนายกฯ มขงเบงเปนรฐมนตรกระทรงศกษาธการ กระทรวงวทยาศาสตร กระทรวงไสยศาสตร ฯลฯ ซงถาทาไดกจะดกวาการรบราฆาฟน”224

หนงสอเรองเปดหนากากขงเบงน เรมเขยนขนในชวง พ.ศ. 2535 แลวเปนชวงเวลาทประเทศไทยกาลงเกดสภาพความขดแยงทางการเมองอยางรนแรงจากเหตการณพฤษภาทมฬพอดเวลานน การเมองไทยกาลงตกอยในสภาวะตรงเครยดจากการรฐประหารแยงชงอานาจของนายทหารระดบสงปญหาการคอรปชนของนกการเมอง ดวยบรบททางการเมองของประเทศดงน ความเบอหนายในการเมองและความตองการเสยดสการเมองจงนาจะเปนแรงผลกดนททาใหสขสนตเขยนเพอสะทอนความคดของตนไวในหนงสอและตอมากกลายเปนลกษณะเดนในหนงสอสามกกของเขาเองแลวยงทาใหผอานจดจาลกษณะการเขยนเฉพาะของเขาได มสวนชวยใหหนงสอของเขากลายเปนหนงสอสามกกขายดอกกลมหนง อาจกลาวไดวาเปนการแขงขนกบกบหนงสอสามกกประเภทฮาวททเรมมการทยอยออกมาในชวงกอนหนานดวย หรอขณะเดยวกน กคอการอาศยชอเสยงของสามกกในการผลกดนใหหนงสอขายดไปดวยเชนกน

สามกกฉบบคนเดนดนยงไดมการเขยนตอเนองออกขายไดอกหลายเลม ผเขยนใชกลวธการเขยนในทศทางแบบเดยวกนทงหมด นนคอเนนการใชภาษาพด หรอภาษาชาวบานปนคาผรสวาท ดาทอ มแทรกภาษาเชงวรรณคดจากในสามกกบาง แลวผเขยนกมงนาเสนอเรองราวของตวละครในสามกกซงมชอเสยงเปนทรจกของคนไทยอยแลว ทาใหคอนขางประสบความสาเรจในดานของการตลาด ใชวธการเลาแบบเสยดสการเมอง พยายามกระทบกระทงกบการเมองตลอด จดขายของหนงสอชดนคอ ผเขยนพยายามเชดชฝายโจโฉหรอฝายวยกกซงเปนกกผรายในนยายเชนเดยวกบทคก

224 เรองเดยวกน, 183-184.

127

ฤทธเคยเขยนไวมากอนแตในกรณของ สขสนตเปนการเขยนขนใหมโดยอางวาตนไดคนควาขอมลจากจดหมายเหตสามกกทเปนฉบบประวตศาสตรเพอใชอธบายประกอบการตความใหมนใหมความจรงจงและนาเชอถอมากขน ไมใชเปนแคการเลานทานเสยดสเพอความบนเทงแบบของคกฤทธเทานน โดยเขาเขยนใหมวา แทจรงแลวโจโฉเปนรฐบรษทโดนผแตงนยายคอหลอกวนจงกลาวหาวาเปนโจรปลนแผนดน แลวหลอกวนจงกเชดชเลาปและขงเบงใหกลายเปนพระเอกในนยาย ทาใหโจโฉกลายเปนผราย สวนซนกวนมบทราวกบเปนตวประกอบ วธการนาเสนอเชนนจงเปนจดขายสาคญในหนงสอของเลาชวนหวททาใหผอานสามกกใหมๆรสกตนเตนและสนกไปดวย แตอนทจรงกไมไดตางไปจากทคกฤทธเคยเขยนไวมากนก แตสาเหตหนงททาใหงานเขยนของเลาชวนหวไดรบความนยมมาก โดยทไมโดนมองวาไปซาทางกบงานคกฤทธเพราะนอกจากเขาจะเชดชโจโฉและโจมตเลาปแลว เขายงเขยนโจมตขงเบงซงเปนตวละครฝายพระเอกชอดงอกดวย เขาเขยนวา ขงเบงซงเปนตวละครเอกคนสาคญทสดคนหนงทคนทวไปเขาใจกนวาเปนยอดกนซอทมสตปญญาลาเลศนน เปนเพราะการดดแปลงเรองราวในนยายของหลอกวนจง เขาเขยนใหขงเบงกลายเปนผรายอยางเตมท ราวกบตนไดคนพบวาเปนคนเจาเลหทตองการจะฮบกลนอานาจของเลาปและเลาเสยนเอาไวแตผเดยว หาใชโจโฉทใคร กกลาวโทษไม เปนการเสนอวา คนดและมปญญาลาเลศทใครๆตางกเชดชยกยอง แทจรงแลวคอตวการสาคญทคดจะฮบกลนราชบลลงกไวเอง คนอยางโจโฉทชบเลยงพระเจาเหยนเตไปจนกระทงวาระสดทายตางหากทเปนผเขามากอบกชวยเหลอราชวงศและบานเมองไมใหตองลมสลายไปเพราะภยจากสงครามและการชงอานาจกนเองของเหลาขนศกในแผนดนทแบงแยกออกเปนกกเปนเหลา225

ดงนนการผลตสามกกฉบบนนอกจากมเปาหมายหลกคอเสยดสการเมองแลว ยงเปนการเขยนโดยมงทจะทาการตลาดแลวมความคาดหวงวาจะกลายเปนหนงสอขายด ไดรบความนยม และสรางชอเสยงใหผเขยนตอไปได นจงเปนเปาหมายสาคญอกประการหนงในการผลตสามกกประเภทนโดยจะใชภาษาพด ภาษาชาวบานอยางงายๆ เพอเปนการปลกเราอารมณผอานใหคลอยตามควบคไปกบการเสยดสตแผกลอบายของตวละครในสามกกกบนกการเมองไทยดวยเชนกน แลวกดเหมอนวาดวยการตแผเบองหลงดานมดของตวละครในสามกกเชนน กทาใหตวละครในสามกกดจะไมมคนดเอาเสยเลย ดเหมอนวาสามกกเปนเรองของการทรยศหกหลงและการใชแผนอบายทกวถทางเพอความสาเรจ โดยไมสนใจเรองหลกคณธรรมหรอหลกประพฤตปฏบตทควรยดถอเปนอดมคต ในการใชชวตตามครรลองทเหมาะสม

225 อางจากงานเขยนของสขสนตเรอง เปดหนากากขงเบง ใชวธการเขยนเสยดสและดาทอขง

เบงตลอดทงเลม และพยายามโยงเขาหานกการเมองไทยตลอดเวลา ผลงานสามกกเลมอนของสขสนตกใชวธเขยนในลกษณะเดยวกน เปนปจจยหนงททาใหหนงสอขายดและหลายเลมไดพมพซาเรอยมา

128

แตอนทจรงแลว นอาจเปนทศนะทนกเขยนไทยทมงจะวเคราะหสามกกในดานของความร การเปนตาราพชยสงคราม และใชเพอเสยดสการเมองมากเกนไปกเปนได เพราะสาหรบทางฝายญปนในเวลานนกลบมทศนะตอสามกกในอกแงมมทหนเขาไปมองตอภายในของมนษยมากขน ซงเกยวกบเรองน มขอนาสงเกตวานกธรกจและนกบรหารชาวญปนจานวนไมนอยไดใหความสาคญกบเรองสามกกในแงของการเปนตวอยางและแบบแผนสาหรบวธการตอสฝาฟนอปสรรค และเปนตวอยางทดของการตอสในยคสมยอนสบสนวนวายแตกยงยดมนในหลกคณธรรมไวไดดวยแลวยงปรากฏวาตวบทสามกกทคนในแวดวงธรกจของญปนใหความสาคญนนไมใชนทานพงศาวดารสามกกของหลอกวนจงอยางทคนไทยชนชอบและรจกเพยงอยางเดยวเทานน ซงทองแถมไดแปลมาจากขอเขยนของ ฮราอวะ โตช ซงเคยเปนผอานวยการการไฟฟาของกรงโตเกยว เขาไดเขยนบทความวพากษและแสดงทศนะทคนญปนโดยเฉพาะในวงการธร กจมองสามกกเอาไวอยางนาสนใจ โดยเฉพาะจดทเขาไดอธบายวา คนญปนจะใหความสาคญกบตวบทของสามกกทมาจาก จดหมายเหตสามกก หรอบนทกประวตศาสตรสามกก “ซานกวจอ”226 ของเฉนโซว ซงหากจะอานเอาความบนเทงนนกสามารถอานจากนทานองพงศาวดารสามกกของหลอกวนจงได แตฮราอวะชวา นกธรกจญปนทสนใจสามกกในดานของการบรหารบคคลหรอนามาศกษาคนควาเพอนาความรมาใชไดอยางจรงจงนน จะสนใจอานตวสามกกฉบบประวตศาสตรนมากกวา เพราะจดหมายเหตสามกกไดสะทอนใหเหนถงภาวะผนาและตวบคคลทไดตอสและประสบความสาเรจขนมาเปนพเศษ จงกลาวไดวามองสามกกในการเปนตารามนษยศาสตรททรงคณคายงนก227 หรออาจกลาวไดวา เปนการใหความสาคญกบสามกกในแงของความรและตวอยางของผนาทเปนตนแบบในการตอสและใชชวตทใกลกบชวตของผคนมากขน และไมไดมองสามกกในดานของกลยทธทางทหาร ตาราพชยสงคราม หรอการเสยดสการเมองเหมอนกบของไทย ทศนะทมตอสามกกของคนญปนในแงนจงมความรวมสมยทเขาถงชวตประจาวนของผคนมากขนกวาเดม

ตวอยางเชน การใหความสาคญกบบคลกและคณลกษณะของผนาทงสามคนในเรองสามกกคอ โจโฉ เลาป และซนกวน วาเพราะเหตใดพวกเขาเหลานจงสามารถกอตงกกหรอรฐของตนขนได ในขณะทผนาคนอนกลบลมเหลวไปกอน นนเปนเพราะผนาทงสามคนนสามารถวเคราะหจตใจของผคนได มองคนออก ในทศนะของฮราอวะนน คนญปนชอบศกษาและสนใจเรองราวของโจโฉ เพราะ

226 คกฤทธ ปราโมช, ถาวร สกขโกศล, มาลน ดลกวณช, และคนอนๆ, สามกกวรรณทศน:

รวมทศนะและขอสงเกตอนลมลกและกวางไกลจากผเชยวชาญวรรณกรรมสามกก, (กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2536), 171.

227 เรองเดยวกน, 178.

129

เปนตวละครผนาทมอดมการณ มความสามารถสงรอบดาน ชอบอานหนงสอ มจตใจสลบซบซอนอนหลากหลายของความเปนมนษย228 ซงคณลกษณะของความเปนมนษยในสภาวะทสงคมวนวายสบสนแตกยงคงไวซงอดมการณ อดมคตของผนา ความสตยซอ มตรภาพ สงเหลานลวนเปนคณธรรมทพงควรจะมสาหรบคนในยคของสงคมเมองทมการแขงขนกนสง แมวาในทางวตถจะไดรบความสะดวกสบายมากขนกตาม สงเหลานเปนทศนะของนกบรหารญปนคนหนงทมตอสามกก ซงดคลายวาจะเปนการมองลกเขาไปดานในของตวละคร มากกวาจะสนใจทเรองของการใชกลยทธตางๆเปนหลกเทานน

อยางไรกตามอาจตงขอสงเกตไดวา การผลตสามกกทจะเรมเจาะทะลเขาถงภายในตวบทในแงของหลกคณธรรมในการใชชวต การทางาน อดมคต ความเปนมนษย จะไดเรมขนหลงจากสงคมไดเผชญหนากบวกฤตทางเศรษฐกจและการเมองโดยเฉพาะหลงจากพ.ศ. 2540 ไปแลว ซงในเวลานนคนไทยจานวนมากจะไดเผชญหนากบวกฤตทเกดขนอยางจรงจงและไมเคยมมากอน เมอไดเผชญกบความลมเหลวของทนนยมและวตถนยมดวยตนเองแลว การผลตสามกกตอไปจากนจงเรมมงวเคราะหถงสงทเปนความดชวในสงคมอยางจรงจงมากขนโดยผสมผสานไปกบการประยกตสามกกใหมความรวมสมยทใกลตวมากขนไปดวย

บทสรป

สามกกเปนวรรณคดจนคลาสสกแปลไทยเรองเดยวทมความสาเรจอยางสงสดในแงของการสรางคานยมในการเปนคมภรแหงความรและภมปญญาทไมไดลาสมย แตไดผานกระบวนการผลตทาใหมความเปนรวมสมยแลวผกโยงเขากบบรบททางสงคม โดยเฉพาะอยางยงคอการเรมสรางวาทะทวา “หากยงไมไดอานสามกก อยาพงคดการใหญ” ทาใหเกดความเชอใหมๆทกระตนใหผคนในยคแหงการแขงขนทางเศรษฐกจจานวนมากเรมมความคดและความเชอวาเปนความรทหากไดศกษาแลวกสามารถจะนามาใชในชวตจรงได สวนในแงทวาภมปญญาเหลานนจะสามารถนาไปใชไดผลจรงหรอวาตกยคสมยไปแลวหรอไมนน เปนประเดนศกษาถดไปซงในการรบรของผคนและค านยมทเกดขนของตวเรองสามกกเองกมภาพลกษณและคณลกษณะเชนนนไปแลวโดยปรยายนนเอง

อยางไรกตาม การเปลยนแปลงทางสงคมทมาจากการปฏวต หรอความลมเหลวบางประการของทนนยม รวมถงปญหาทางการเมองทสงสมตดตอกน กทาใหการผลตสามกกในชวงกลาง

228 เรองเดยวกน, 177.

130

และปลายทศวรรษ 2530 เรมเบยงเบนและกลบไปสการเสยดสการเมองอกครง อยางไรกตาม ดเหมอนวาสงทเปนหลกคณธรรมกลบไมไดรบความสาคญมากเทากบความร ซงในแงนกนาวเคราะหและพจารณาวา สดทายแลวความรแบบสาเรจรปกไมไดเพยงพอทจะใชแกไขปญหาหรอสรางความสาเรจทยงยนในระยะยาวได ซงกนาไปสการผลตและประยกตสามกกทกลบมาใหความสาคญถงเรองภายในจตวญญาณและความเปนรวมสมยทใกลกบชวตประจาวนของผคนมากขนในชวงเวลาตอมา นจงเปนจดสาคญททาใหสถานะความเปนวรรณกรรมของสามกกไมไดหยดนงอยกบท แตพรอมเดนตอ ในขณะทจตวญญาณและคณคาเชงวรรณศลปในฐานะทเปนวรรณกรรมเองกยงมไดสญหายไปเชนกน

131

บทท 6

ประยกตสามกกใหรวมสมย หลงภาวะวกฤตเศรษฐกจและการเมอง พ.ศ. 2540 - 2550

หลงจากวกฤตเศรษฐกจ “ตมย ากง” ในชวง พ.ศ. 2540 เปนตนมา คานยมแนวคดแบบตะวนตกเรมเปนทสงสยวา ทผานมาสามารถใชแกไขปญหาทเกดขนในประเทศไทยไดจรงแทหรอไม หรอวาแทจรงแลวมนเหมาะสมกบสภาพสงคมไทยและการสรางความสาเรจหรอการยกระดบสถานะทางเศรษฐกจและทางสงคมใหแกผคนไดมากนอยเพยงไร ความลมเหลวของอเมรกาทไมสามารถชวยกอบกประเทศไทยไดในยามวกฤตน ทาใหผคนจานวนมากในหลายวงการอาชพ รวมไปถงกลมปญญาชนทเคยยกยองเชดชโลกตะวนตกตองกระอกในสงทมองวา ไทยโดนทอดทงจากพนธมตรเกาแกอยางอเมรกา และเปนการยอมจานนของไทยตอจกรวรรดนยมทางวฒนธรรมและบรโภคนยมของตะวนตก229

แตในขณะเดยวกน นกเปนการกระตนใหผคนกลบมาสความสนใจตอความเปนตะวนออกไปโดยปรยายเสมอนเปนการไดอานสงสจากขอกงขาทมตอตะวนตกกระตนความสนใจของผคนทมตอภมปญญาจนโบราณและความเปนตะวนออกใหเปนทนาสนใจยงขน ซงอนทจรงแลว ความเปนจนกคอนขางมททางพเศษในสงคมไทยมาอยกอนแลว และเรองสามกกนนนบวามททางพเศษอยางชดเจนทสด ในขณะทวรรณคดไทยขนหงอนๆ กแทบจะแตะตองไมไดเอาเสยเลย หรออกนยหนง เมอพจารณาในเชงพาณชยแลว การทไมมนกเขยนหรอนกประพนธคนใดไปแตะตอง เพราะวรรณคดเหลานนไมสามารถหวงผลในแงของการตลาดหรอเชงพาณชยไดเทาทควรนก ซงกรณนเปนการตงขอสงเกตทตองอาศยการวเคราะหเพมเตมในชนถดไป

6.1 สามกกฉบบสมบรณพรอมค าวจารณวเคราะหสามกกกบสงคมและการเมองไทย

ถาหากวา สามกกฉบบแปลใหมของวรรณไว ยงไมไดแปลความไดสมบรณครบถวนจรงตามคาวจารณของ ถาวร สกขโกศล กเทากบวาสามกกฉบบของววฒนคอฉบบทแปลครบถวนทสด

229 แพทรค โจร, ปรทศนหนงสอวาดวยความรงเรอง-ลมสลายของจกรวรรดนยมและปญหา

วาดวยจกรวรรดนยมเสร, อาน 1, ฉ.3 (ตลาคม-ธนวาคม 2551), 176.

132

ในชวงพ.ศ.2542 ววฒน ประชาเรองวทย ไดแปลเนอหาสามกกจากฉบบของหลอกวนจงและเทยบเคยงไปกบฉบบภาษาองกฤษของบรเวตท เทยเลอร(Briwett Taylor)แลวกจดทาสามกกฉบบของตนขนใหมโดยใชชอวา “สามกกฉบบสมบรณพรอมคาวจารณ” ในการผลตและแปลสามกกใหมฉบบน ววฒนซงเปนผแปลไดกลาวอางไวในคานาของหนงสอนวา“นคอสามกกฉบบแปลทมความครบถวนสมบรณทสด สามารถคงทกอยางตามตนฉบบเดมของจนมากทสด”เพราะแมแตคาวจารณและบทแทรกของเหมาจงกงซงผวจารณใชชอนามปากกาวา กมเสยถาง ทมประกอบอยในสามกกตนฉบบของจนววฒนกไดแปลเกบรายละเอยดจนครบสมบรณไวดวยเชนกน230

สามกกฉบบแปลสมบรณนมความสมบรณในเนอหาทอดแนน ดวยความทไดมการแปลเอาบทวจารณแทรกไวดวยซงมรายละเอยดจานวนมหาศาลจงทาใหกลายเปนหนงสอสามกกทมเนอหาอดแนนมากทสดแตการทววฒนผแปลเลอกใชสานวนจนแตจวซงตวเขาเองมความถนดในการแปลเปนหลก จงสงผลใหชอตวละครและสถานทในเรองไดเปลยนแปลงไปจากสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) และฉบบอนๆทแปลดวยสานวนจนฮกเกยนทคนอานทวไปคนเคยและคนชอมายาวนานทงหมด ดงนนผอานทเปนคนไทยจงพบความสบสนคอนขางมากในการอานอกนยหนงจงกลาววาสามกกฉบบนเปนผลงานชนใหญทคอนขาง “อานยาก” จงไมคอยเหมาะเทาไรนกสาหรบผอานมอใหมหรอสาหรบผทเพงสนใจและตองการศกษาเรองสามกกในชนแรกกอน แตจะเหมาะมาก กบนกอานทตองการคนควาและอานเรองสามกกในเชงลก เพอวเคราะหและวจารณในสวนทนอกเหนอไปจากในเนอหาทปรากฏอย อยางไรกตาม สามกกฉบบของ ววฒน กนาจะนบวาสามารถแปลไดตรงตามตนฉบบจนทสด กลาวคอเนอหาชวงใดทเรยกชอตวละครเปนชอรองหรอฉายาเปนการเฉพาะ กจะแปลไวตามนน ไมมการเปลยนแปลงไปเหมอนกบสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน)231

นอกจากน ประเดนสาคญในสามกกฉบบของววฒนคอบทวจารณเนอหาทแทรกอยในเลมโดยกมเสยถาง ซงถอวาเปนบทวจารณเรองสามกกทสะทอนแนวคดเชงการเมองและแนวคดของชาวจนทมตอสามกกหรอการเมองไดดมากในระดบหนง แลวยงมบทวจารณเสรมของววฒนในฐานะ

230 ววฒน ประชาเรองวทย, สามกกฉบบสมบรณพรอมคาวจารณ, (กรงเทพฯ: ตนไม, 2542),

8. โปรดดการอางถงประเดนของกมเสยถางทววฒนเชอวาเปนอกนามปากกาหนงของเหมาหลนและเหมาจงกง เพราะการวจารณเนอหาในเรองมความสอดคลองกบการเชดชนโยบายเจงถง ซงจงใจเชดชฝายเลาป อนเปนแนวคดของทงสองทไดดดแปลงนยายสามกกฉบบของตน

231 เรองเดยวกน, 8-10. โปรดดสวนทววฒนไดพยายามอธบายและชแจงวา สาเหตทตนเลอกแปลดวยสานวนจนแตจว เพราะเปนสานวนทตนมความถนด อกทงคนจนแตจวในเมองไทยกเปนคนจนกลมใหญสดดวย

133

ผเขยน ซงกไดสะทอนเอาความคดของผเขยนในฐานะเปนนกธรกจเชอสายจนและผทตดตามวงการเมองวามความคดเหนอยางไรตอสภาพบานเมองในชวงยคฟองสบแตกหลงพ.ศ. 2540 และวกฤตการคอรปชนทางการเมองในขณะนนไดเปนอยางด นอกจากนยงมการวเคราะหเขาไปถงเรองหลกคณธรรม ทไมใชแคในเชงจารต แตเปนหลกคณธรรมทวไปของวถทางในการใชชวตทสะทอนความเปนมนษยผานทางตวละครสามกก ประหนงวาเปนการเสนอแนะและเรยกรองใหดบทเรยนของตวละครสามกกทงหลายไววาหากทาผดซงคณธรรมความดและไรอดมคต กจะพบจดจบทไมด แลวนนกไมไดแตกตางอะไรจากเหลาผคนในสงคมรวมสมย ซงไมจาเปนตองเปนนกการเมองเทานน แตเปนใครกไดทงสน

ในแงน ววฒน ไดนาเรองราวตวละครในสามกกมาเขยนอธบายและพยายามเปรยบเทยบกบสภาพทางการเมองไทยในเวลานนใหผอานไดเขาใจงายและเหนในภาพกวางไดมากขนเปนการแทรกเชงเปรยบเทยบกบสภาพการเมองไทยในขณะนนอยตลอด รวมไปถงวจารณลกษณะนสยและพฤตกรรมของตวละครหลกในเรองเสมอนนกการเมองไทยดวย สวนหนงอาจเพราะววฒนเปนบคคลทมพนเพอยในวงการธรกจ และยงมสายสมพนธกบนกการเมองและนกวชาการในระดบหนงดวยจงทาใหสามกกฉบบนเรมการวจารณแบบคขนานไปกบเหตการณในสงคมไทยอยางชดเจนมาก ซงกถอวานาจะเปนตนแบบใหผผลตกลมอนไดเรมคดทาสามกกในลกษณะเชนนขนบาง ซงตอมากไดเกดเปน สามกกฉบบคนขายชาต โดยไพศาล พชมงคล และสามกกฉบบบรหาร โดย เจรญ วรรธนะสนซงผลงานทงสองนนบวาไดรบอทธพลมากจากการผลตสามกกในฉบบของววฒนอยไมนอยซงการผลตสามกกครงนกไดหวงผลสาคญทการเปนหนงสอทขายไดในวงกวางมากขน และยงหาทางทจะสรางตลาดหรอเขาถงคนอานรนใหมทมอายนอยใหไดมากขน จงนาจะถอไดวาเปนตวอยางทเปนรปธรรมของการใชงานสามกกตามคานยมของยคสมย ผานทางกลมผเขยนซ งมาจากวงการธรกจ นอกเหนอจากในวงการ นกเขยน นกแปล และนกการเมอง เทานน

นอกเหนอจากน ววฒนยงสอดแทรกขอคดและคตสอนใจในการใชชวต การประพฤตดตอสงคมและประเทศชาตผานทางเนอหาสามกก ทนอกเหนอไปจากเรองของการเมองหรอการบรหาร แตเปนการกลาวถงความรและคตสอนใจทสามารถใชไดจรงในชวตประจาวน เปนเรองใกลตวทเกยวของกบอารมณ ความรสก ความสมพนธกบผคน ชวตค ครอบครว การประเมนคนดคนชว การรบคนเขาองคกร เปนตน ตวอยางอาทเชน เรองราวของลโปทสงหารพอบญธรรมเตงหงวน การประณามลโปนนเปนเรองปกต แตววฒนยงไดเขยนอธบายขยายความเพมเตมวาแทนทจะประณามคนอยางลโปอยางเดยว ควรจะดใหออกวาใครบางทเปนคนแบบลโป เพอจะไดรจกระวงตว หรอในองคกรและบรษทของเรามคนแบบลโปมาทางานดวยหรอไม แลวควรจะปฏบตตนอยางไร เปนการ

134

แสดงใหเหนวา เรองสามกกทเปนเรองโบราณนนไมลาสมย แตเปนความรทนามาใชสาหรบปองกนเภทภยในชวตได ฉะนนจงควรตองอานและศกษาสามกกและความรจนโบราณ ดงวา

“จากเรองลโปทาปตฆาตสงหารเตงหงวน สอนใหเรารวาการจะรบใครสกคนหนงเขามาอยดวย จาเปนจะตองศกษาชวประวตของคนผนนพอสมควร และบางท เรากมอาจรไดวาประวตบคคลผนเปนอยางไร ฉะนนคนโบราณจงศกษาเรองนรลกษณศาสตร เพอเอามาใชการดคน ซงสวนใหญกไดผลพอสมควร และเรองนครลกษณศาสตรนน บางทานเขาใจวาเปนเรองงมงายหรอไมเปนวทยาศาสตร แทจรงแลว เรองนเปนเรองของคนโบราณทเกบความรตางๆสะสมขนมา ซงขาพเจาวามนเปนสถตและมหลกเกณฑทางธรรมชาตและมสวนเกยวของเปนวทยาศาสตร แตวชาแบบนมความละเอยดลกซง มขนตอน โดยเฉพาะผทศกษาจะตองมพรสวรรคเลยทเดยว ฉะนนจงอยาไวใจทาง อยาวางใจคน จะจนใจเอง”232

นอกจากน ยงมตวอยางเรองของนางเตยวเสยว หญงงามลมเมองททาใหจอมทรราชอยางตงโตะและขนพลคกายอยางลโปตองเกดความขดแยงกนเอง ววฒนเขยนอธบายความเรองนในบรบทของผชายในสงคมเมองและชนชนลางและกลางทมความตองการจะสรางฐานะทางการเงนของครอบครว หรอเรมตนสรางธรกจ รวมถงการเรมสรางชวตครอบครววา ผชายทงหลายควรตองระวงผหญงและการเทยวผหญงไวใหด ไมเชนนนชวตกอาจจะลมจมได ดงเชน

“ผหญงสาวสวยคนเดยวสามารถลมประเทศใหลมสลายได สาวสวยคนเดยวสามารถลมครอบครวของทานได ฉะนนบรษทเรมกอตงฐานะ หรอเปนหวหนาครอบครวจงตองมสตไมหลงใหลในอสตร ขาพเจาไมหามเรองเสเพลของชายหนม เพราะเปนเรองธรรมชาตของมนษยเรา แตไมควรไปผกพนดวยเรองกามราคะจนมาทาลายชวตตนเองและของครอบครวตนเอง โดยเฉพาะอยางทาลายตนเองดวยโรคเอดส เปนเสอได เปนตระเวนไพรได แตอยาเปนเสอตาบอด เสอบาไรสตปญญา และสดทายอาจเปนเสออนาถา จงระวง”233

นอกจากน ยงมตวอยางของการเขยนเชงเสยดสการคอรปชนในวงการเมองและในทางธรกจทเกดขนในระหวางวกฤตเศรษฐกจ พ.ศ.2540 ววฒนไดเขยนอธบายใหสอดรบกบเหตการณในสามกก อาทเชนในตอนทตงโตะโดนลมอานาจไววา

232 เรองเดยวกน, 68. 233 เรองเดยวกน, 167.

135

“ตงเมยงนองชายตงโตะ ตงฮวงหลานชาย ถกตดศรษะเสยบประจาน ทรพยสมบตทถกทางราชการรบเขาหลวงนนมทองคาหลายสบหมนตาลง ทองขาวหลายรอยหมนตาลง ผาไหมแพรพรรณ เพชนนลจนดา ขาวของเครองใช เสบยงอาหารนบไมถวน” ววฒนไดเขยนเชงเสยดสแทรกวา “สมยตงโตะมนลาหลงแลว ในยคปจจบนวากนทเปนรอยลานพนลาน แตขอโทษมไดรดนาทาเรนใคร ลวนสมครใจและดวยความเสนหาเทานน เฮอ เรองพรรคนพดยาก มปากกดาเขา แตอยาอเหนาเปนเองกแลวกน”234

แลวยงมตวอยางของการรวมตวเ พอผลประโยชนและกแตกแยกกนได เพราะผลประโยชน ซงเปนธรรมดาของการเมองและธรกจ มตวอยางทว วฒนเขยนขยายความถงเรองราวของเหลาขนศกอยางเชน เลาป โจโฉ อวนเสยว ตางกเคยทงรวมมอกนในบทแรก กลายเปนศตรกนในบทตอมา และกลบมารวมมอกนอก แลวกกลายเปนศตรกนอกในภายหลง ดงเชน

“คนในยคโบราณอาจจะคาดไมถง แตคนในยคปจจบนไดเหนของจรงกนเลย ในปจจบนมกจะมคากลาววา ไมมมตรแทและศตรทถาวร ซงแสดงวาผลประโยชนตองเหนอสงอนใด ในโอกาสทจงหวะผลประโยชนลงตวกนไดกเปนมตร แตถาผลประโยชนขดกนกกลายเปนศตร ฉะนนเราจะเหนการเปลยนแปลงตลอดเวลา เมอมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา คาวาอดมการณจงเปนคาพดทสวยหรเทานน คนทมสจจะ ไมเปลยนใจงายๆกมอยไมนอย ซงขาพเจากขอชมเชยเคารพนบถอ และประชาชนกคงใหความเคารพเชนกน”235

นอกจากน มตวอยางของการวจารณถงวกฤตทางเศรษฐกจและการเมองของประเทศไทยในเวลานนวา จาเปนจะตองมนกการเมองหรอนกธรกจทมความสามารถ เปนผนา หรอรวมตวคนดมความสามารถเหลานนเขามาชวยเหลอประเทศใหกลบมาเรวทสด ซงเหตการณในสามกกบางตอนนน นบเปนอทาหรณเตอนใจเกยวกบการรวมพลงของคนดมความสามารถทหากรวมกนแลวกจะนาพาบานเมองไปสความสาเรจไดเปนอยางดมาก เชน การเปรยบเทยบโจโฉและเลาป ววฒนอธบายวา ความสามารถในการใชแผนยทธศาสตรทเกงกลานน โจโฉเหนอกวาเลาปมาก แตเลาปทมตนทนนอยและไมเกงเรองบญชาการรบทพจบศกเทาโจโฉ กสามารถสรางอาณาจกรจกกกทเปนปกแผน และนาความสาเรจมาใหตวเองได กเพราะมความสามารถในการใชคนเกงกวาใหทางาน โดยเฉพาะการไดตวของจกดเหลยง ขงเบง ทเปนคนดมความสามารถ ดงเชน

234 เรองเดยวกน, 180. 235 เรองเดยวกน, 490.

136

“ขณะน ยามน ประเทศเรากาลงประสบสภาวะปญหาเศรษฐกจตกตา ประชาชนไดรบความเดอดรอนกนถวนหนา นบเปนวกฤตกาลอนรายแรงของชาตเรา ดงนนจงเปนยามทนกการเมองทรกชาตหรอใครกตามทมความรกชาตอยางแทจรง ตองรวมตวชวยกนกอบกสถานการณใหกลบฟนคนมาโดยเรวทสด ไมควรมาเลนแงเลนมม เพยงตองการรกษาผลประโยชนสวนตวกนเทานน แมไมสรางวรกรรม แตกอยาสรางปญหา บางกวาตดขดตรงนนตรงน แทจรงอยทการเสยสละ เปนนกการเมองตองมสตปญญา แตตองมคณธรรมเปนรากฐาน การมสตปญญาตองไปเกอกลคณธรรม จะขาดสงใดสงหนงไมได แมเปนเชนน ขาพเจาเชอเหลอเกนวา ปญหาของประเทศชาตแกไขใหดไดทกปญหา และถาขาดสงเหลาน ปญหาทรยศคดโกงทกลาวกนหนกหนาสาหสสากรรจกยอมแกไมได ขณะนประชาชนทงประเทศกาลงภาวนาหวงไดพระเอกขมาขาว ชวยราษฎรในยามทกขยากชวยชาตในยามคบขน ขาพเจาไมเชอ ภายในหกสบลานคนเราหมดคนกนแลวหรอไร”236

จากคาอธบายน ในเวลาตอมากนาไปสการเลอกตงในพ.ศ.2543 พรรคไทยรกไทยของทกษณ ชนวตร สามารถเอาชนะการเลอกตงไดอยางถลมทลาย ไดตาแหนงเปนนายกรฐมนตร อาจกลาววาเปนผลลพธทเกดขนจากความตองการของประชาชนสวนมากในเวลานนทอยากไดพระเอกขมาขาวทมสตปญญาเฉลยวฉลาดในการแกไขปญหาไดจรง ขณะทเรองของคณธรรมอาจโดนจดไวเปนเรองรองลงมาเพราะกอนหนาน นกการเมองทมภาพลกษณวามคณธรรมอยางเชน นายชวน หลกภย กไมสามารถแกไขปญหาอะไรได เพราะขาดสตปญญาความสามารถทจะแกไขปญหาไดจรง

จากทอธบายมา แมวาววฒนจะอางวา สามกกฉบบนเปนฉบบแปลสมบรณตลอดเรองทสดเทาทมในเมองไทย แตกมขอนาเสยดายวา ในบรรดาผทาการวจยเรองสามกกนน ไมเคยมใครใชใชสามกกฉบบนในการคนควาหรอเปนแหลงอางองเลยเขาใจวาอาจเพราะสานวนทแปลดวยสานวนจนแตจว ซงทาใหคนไทยไมคนกบชอตวละครและสถานท อกทงสามกกฉบบนแปลสาเรจในพ.ศ.2542 เปนชวงทงานศกษาสามกกไมไดมงทเนอหาการแปล และกไมมงานศกษาสามกกกบบรบทของสงคมและการเมองในชวงเวลาดงกลาวเปนตนมาแมแตชนเดยว มเพยงการศกษาสามกกจากตวละครและวเคราะหแนวคดการบรหารภายใตกรอบคดทมความเปนสากลมากขนเทานน

236 เรองเดยวกน, 545-546.

137

6.2 สามกกฉบบนกบรหาร การบรหารเพอความส าเรจในภาวะวกฤต

นบตงแตสามกกไดผลตออกมาเปนละครซรยทางโทรทศนและไดรบความนยมมากในทศวรรษ 2530นน สามกกกยงคงไดรบการผลตออกมาทงในสอโทรทศนและรปแบบภาพยนตรอยางตอเนอง ชวงปลายทศวรรษ 2530 ไดปรากฏวามการน าเรองสามกกมาผลตเปนละครซรย โดยเปนการสรางและตความเรองราวยอยๆใหแตกแยกออกมาจากเนอเรองหลก (หรอเรยกวา Spin-Off) แลวมจ านวนดวยกนหลายเรอง ตวอยางเชนเรอง กวนอ เทพเจาแหงความซอสตย (1997) โจโฉ ผ ไมยอมใหโลกทรยศ (2000) จอมใจจอมนาง (2000) ลโป ศกอภมหายทธ (1994) หรอ ภาพยนตรสามกกทเกยวกบเรองราวของยอดกนซออยางขงเบง ซงทงหมดนไดมการน าเขามาฉายและเปนวดโอและวซดใหเชาในเมองไทยครบทกเรอง แมวาเรองเหลานอาจจะไมคอยประสบความส าเรจและเปนทโดงดงเหมอนกบละครโทรทศนสามกกใน พ.ศ.2537 (1994) ซงไดชอวาเปนสามกกระดบคลาสสกกตาม แตหากพจารณาแลวกจะเหนไดวา ผลงานทงหมดนไดมสวนในการสรางความตอเนองทท าใหชอของสามกกยงไดรบการสบทอดตอมาโดยทมไดเลอนหายหรอตกยคจนถงขนกลายเปนเรองเชยส าหรบคนรนใหม เพราะไดมการน ามาใหผบรโภคไดเสพรบอยางตอเนองอยเสมอมา

เจรญ วรรธนะสน ผซงเปนบคคลทมชอเสยงในประเทศไทยจากสถานะทเคยเปนอดตนกแบดมนตนทมชาต นายกสมาคมแบดมนตน แลยงเปนบดาของนกรองดง เจ เจตรนขณะเดยวกนในวงการธรกจ กเปนประธานกรรมการบรหารบรษท ซ.เอส.เอ มารเกตตง คอนซลตง จากด ในระหวาง พ.ศ.2540 เจรญไดเรมผลตและเผยแพร “สามกกฉบบนกบรหาร”237แลวกเรมออกอากาศทางโทรทศนชอง 11 กรมประชาสมพนธ ขณะเดยวกนยงไดสรางความรบรแบบใหมใหเกดขนกบคานยมเกยวกบสามกกดงเดม โดยใสคาวา “ฉบบนกบรหาร” นยหนงอาจถอวาเปนการทาใหสามกกเรมมความเปนสากลมากขน

สามกกฉบบนยงมลกษณะทแปลกประการหนงคอ เมอเรมแรกนนเปนการจดทาขนมาเมอจะใหเปนบทวจารณประกอบการบรรยายภาพยนตรละครโทรทศนเรองสามกกฉบบ พ.ศ. 2537 ซงไดออกแพรภาพทางโทรทศนมากอน แตตอมาเมอเรมมผชนชอบตดตามชมกนมากขนแลว จงไดมเสยงเรยกรองใหเจรญจดทาหนงสอ “สามกกฉบบนกบรหาร” เพอเปนการรวบรวมเนอหาคาวจารณ

237 เจรญ วรรธนะสน, สามกกฉบบนกบรหาร เลมท 1, (กรงเทพฯ: วสดอมเฮาส, 2552), 8-

11.

138

ทเคยทาไวในภาพยนตรโทรทศนสามกกมาเปนชดไวทเดยวกน กลาวคออยางนอยทสดคอชอของสามกก กบคาวา นกบรหาร เมอรวมกนแลวกลบไปดวยกนได โดยสามกกฉบบนไดนาเสนอเรองราวโดยเนนการบรรยายถงพฤตกรรมของตวละครแตละตวในสามกกในทกบทบาททตองการบอกเลาและนาเสนอ ซงผเขยนเองกพยายามรกษาเรองราวจากตนฉบบเดมดวยการเคารพในเนอหาตนฉบบไวดวย แตจะคอนขางสอดแทรกและวเคราะหแนวคดกบมมมองจากแงของนกบรหารทมองเหตการณทเกดขนดวยใจเปนกลาง เปนการนาหลกบรหารของเหลาตวละครในสามกกมานาเสนอ ตแผ อธบายกลวธตางๆของตวละครเหลานน ทางหนงเปนการมอบความบนเทงและหวงใหผอานได ใชในการนาแนวคดเหลานนมาใชสาหรบบรหารจดการและแกไขปญหาในวงธรกจ ผเขยนยงมความพยายามทจะประชาสมพนธและโฆษณาใหเปนทรบรกนวา กลยทธและหลกการในเรองสามกกนน เปนสงทคนทวไปสามารถนามาใชจรงในชวตได ดงนนคนไทยจงควรตองหาดหรอหามาอาน หากวาตองการประสบความสาเรจหรอเพอใหรแนวทางสาหรบแกไขปญหาในการบรหารองคกรและบคลากรของตนเอง กลาวคอ นเปนสามกกสาหรบชนชนกลางทมความสนใจอยากจะสรางธรกจ หรอสาหรบนกธรกจทตองการศกษาศาสตรบรหารบคคลในองคกรใหถองแท โดยมสามกกชดนเปนดงคมภรเลมสาคญทชวยยอยความรทงหลายภายในเรองใหเปนภาษาแบบนกบรหารทอานแลวเขาใจงายยงขน อกทงการเรยบเรยงสามกกฉบบนกบรหารน เจรญไดพยายามจะแกคากลาวทวา “ผอานสามกกเกนสามจบ คบไมได” เพอใหกลายเปน “อานสามกกเกนสามจบนาคบนก” ดวยวาหากอานสามกกแลวกจะเปนเสมอนคนทไดรบการตดอาวธทางปญญา รแยกแยะดชวออกไดนนเอง238

นอกจากน เจรญยงใชวธการเขยนดวยการยอยความรในสามกกใหเขาใจงายโดยพยายามอธบายหลกการตางๆในเรองดวยภาษาและคาศพทแบบนกบรหารหรอ CEO ซงเปนกลวธการเขยนเพอใหเปนหนงสอขายดโดยอยภายใตการตอบสนองความตองการของผคนในสงคมไทยในเวลานน ไดแก ความสนใจอยากรของคนทวไปเกยวกบแนวคดและวธการสการแกไขปญหาและประสบความสาเรจโดยเรวจากผบรหารและนกธรกจมออาชพ เนองจากเจรญเปนผมชอเสยงในสงคมไทยและยงมสถานะเปนเจาสวทมเครอขายในดานธรกจอนกวางขวางผหนง จงไมใชเรองยากทจะทาใหผคนมความรสกเชอวางานของเขาไดหาคาอธบายในการนาภมปญญาจนจากสามกกมาประยกตใชสาหรบการบรหารและสรางฐานะทางธรกจใหประสบความสาเรจไดจรง นอกจากนแลว ยงไดเพมชองทางการนาเสนอเพอความบนเทงใหขายไดในวงกวางโดยนาเสนอผานทางละครโทรทศน

238 เรองเดยวกน, 8-11 และ 143, คานาผเขยนและประวตผเขยนทายเลม

139

สามกกชด พ.ศ.2537239เพราะเปนละครโทรทศนสามกกทมชอเสยงมากทสด เขาไดอธบายแนวคดและหลกการบรหารคนและองคกรและการใชกลยทธหลากหลายรปแบบจากเรองราวในสามกก โดยนาเนอหาและเรองราวของตวละครหลก รวมถงทมาทไปของเหตการณทงหมดแลวยอยออกมาเปนบรรยายสรปเพอจดทาเปน DVD ขายเปนชด และยงเรมใชโฆษณาทางโทรทศนเพอสงเสรมการขายและการตลาดประกอบไปดวยกน เจรญยงรวมกบนกวชาการและผรดานสามกกหรอเรองจ นในเมองไทยใหออกมาชวยกนกลาวยกยองคณคาและความสาคญของประโยชนจากเรองสามกกทมตอสงคมไทยอกดวย240

ดงนน สามกกฉบบนกบรหารนจงมวตถประสงคสาคญในการพยายามสรางใหมความครบวงจรสาหรบสาระบนเทง โดยไมจาเปนตองอานเพยงอยางเดยว เปนรปแบบการทาตลาดใหแกวรรณกรรมจนซงเชอวามการคานวณไปถงขอจากดเกยวกบวฒนธรรมการอานคนไทยในการเขาถงคนทว จงหาทางออกดวยการใหคนทวไปสามารถดและฟงผานภาพเคลอนไหวของละครชดสามกกทดแทนได ขณะเดยวกนหากตองการสาระความรทจะนาไปใชงานจรง กมการยอยความรในเรองแลวอธบายเปนความรสาเรจรปไวใหดวย

แนวทางในการนาเสนอหลกทนาสนใจประการหนงของสามกกฉบบนคอ การมง ไปทภาวะผนาของตวละครในสามกกทมขอดเดนในดานความสามารถบรหารจดการและตดสนใจกระทาการตางๆไดแตกตางกนไป แลวมงเนนความสาคญไปทตวละครระดบผนาเปนหลกอาทเชน โจโฉ เลาป ซนเซก ขงเบง จวย ซนกวน สมาอ เปนตน การดาเนนเรองจงมกใชตวละครผนาเหลานเปนศนยกลางในการถายทอดแนวความคดและวธการในการสรางฐานะและพชตเปาหมาย โดยมการนาหลกทฤษฏงายๆหรอคากลาวทมชอเสยงของโลกทงจากวฒนธรรมตะวนออกและตะวนตกมาชวยขบเนนใหเปนทนาสนใจยงขน นยหนงจงเปนความพยายามทจะแสดงใหเหนวา ผนาในสามกกคอ

239 ปจจบนมการผลตละครโทรทศนสามกกฉบบ พ.ศ. 2553 (2010) ทยอดเยยมในการผลต

Production และการคดเลอกนกแสดงหนาตาหลอสวยจานวนมาก มการดดแปลงบทและเรองราวใหกระชบ ตความเรองราวหลายอยางในสามกกในรปแบบใหมเพอดงดดคนดวยรน จงทาใหสามกกป 2537 (1994) กลายเปนฉบบขนหงคลาสสกไปโดยปรยาย

240 หากพมพคาวา “สามกกฉบบนกบรหาร” ในระบบคนหากเกลwww.google.com จะพบคลปการบรรยายสามกกฉบบนกบรหารของ เจรญ วรรธนะสน และหนาเพจทเกยวของเปนจานวนมาก ยกตวอยางตาม URL เชน http://www.youtube.com/watch?v=K8UZUW0QBmU (สบคนเมอวนท 20 พฤษภาคม 2558)

140

ตนแบบทควรเอาอยาง หากวาผอานอยากจะประสบความสาเรจในการสรางฐานะหรอบรหารจดการกจการของตนเอง

ตวอยางเชนในบรรดาผนาทงหมดในยคสามกก “โจโฉ” เปนผนาทใหความสาคญกบการบรหารรากฐานทมนคงเขมแขงมาเปนอนดบแรกสด แลวเพอความมนคงของรากฐานดงกลาว จงตองการบคลากรทมความสามารถมาชวยเหลองาน โจโฉเปนผนายคสามกกทมการบรหารบคคลทยอดเยยมเดดขาด มคนในองคกรมากทสด และเปนกกทมรากฐานเขมแขงทสดในตอนแรกเรม จงสามารถผงาดขนมาสรางตวใหสาเรจไดกอนใคร เจรญไดเขยนเพอมงเนนยาเรองทโจโฉใหความสาคญกบการสรางรากฐานทมนคงเขมแขงอยหลายครง ตวอยางสาคญทโจโฉใหความสาคญกบรากฐานทมนของตนมากคอ เหตการณเมอครงโจโฉนากองทพบกไปชงเมองชจวดวยความแคนสวนตว เพราะบดาของตนโดนทหารของโตเกยมเจาเมองชจวสงหารทงไป แตเลาปไดทราบขาวจงยกกองทพมาชวยโตเกยมรบศกแลวหาทางเจรจาใหโจโฉยอมสงบศก โจโฉโกรธมากจงคดจะยกทพบกตตอ แตเหนวาชจวมกาลงเพมขนจงหยงรอดทาทกอน อยางไรกตาม ในระหวางทโจโฉเคลอนกาลงทหารสวนใหญออกจากเมองตนลวและปกเอยงซงเปนฐานทมนหลกของตนเพอมาทาศกชจวนนลโปซงเวลานนเปนขนศกพเนจรกไดอาศยจงหวะทโจโฉไมอยนาทพลอบชงเอสเมองของโจโฉมาเปนของตนเอง โจโฉทราบขาวรายกแคนใจมาก จงตดสนใจถอนทพกลบจากการบกเมองชจว แลวนาทพไปเปดศกกบลโปเพอแยงชงเมองของตนกลบคนมา ตอมาเมอโจโฉคดจะยกทพกลบไปโจมตชจวอกครงเพอแกแคนใหสาเรจ แตซนฮกซงเปนกนซอทปรกษาสาคญของโจโฉไดเสนอแนะวาไมควรกระทาเชนนน อกทงเวลานมขาววาฮองเตกาลงโดนลฉยและกยกนาทหารไลลาและคดจะลอบปลงพระชนม จงเหนวาเปนเรองใหญทควรจะตองดาเนนการกอน เพราะเวลานฮองเตกาลงตกทกขไดยาก โจโฉควรจะรบชธงกองทพธรรม เชดชฮองเตเพอชกนาผคน จงนบเปนยทธศาสตรทเยยมยอด เพราะถาเราไมทา คนอนกจะชงตดหนาทาอยด โจโฉเหนดวยจงตดสนใจยกเลกการแกแคนสวนตวแลวนาทหารไปชวยเหลอฮองเตแลวปราบลฉยและกยกจนราบคาบ แลวโจโฉจงรบพระราชโองการจากฮองเต และประกาศวาตนเองจะทาเพอบานเมองทดแทนคณชาตในการปราบพวกกบฏจากเหตการณน เจรญผเขยนไดอธบายวา

“คนเราหากคดทาการใหญตองมรากฐานทมนคงกอนจะขยายไปทาสงอน เมอไดเปรยบจงคอยรกหนา แตถาเสยเปรยบกใหอยนง แลวสดทายจงจะไดชยชนะ”241

หลงจากโจโฉไดเขามาเชดชฮองเตแลว เขากสามารถสรางความมนคงทางการเมองไดเหนอกวาขนศกคนใดในเวลานนแลวโจโฉกเรมแตงตงคนของตนใหเขามารบตาแหนงสาคญในรฐบาล

241 เจรญ วรรธนะสน, อางแลว, 99-103.

141

และสามารถควบคมอานาจในรฐบาลหรอในราชสานกไดอยางเดดขาด นบเปนความสาเรจในการบรหารองคกรทยอดเยยม เจรญอธบายวาหลกการบรหารคนของโจโฉไดไปสอดคลองกบแนวคดของอรสโตเตลอยางพอด โดยเฉพาะในขอทวา “ความดของมนษยตองสนสดลงเมอเรมเลนการเมอง”242

โจโฉจงมงเนนการคดเลอกบคลากรโดยคดเอาผทไรซงความมกใหญใฝสงทางการเมองเปนหลกสาคญ และเชอวาบทเรยนในอดตของโจโฉนนไดสอนใหรวาผทมใจฝกใฝจะเปนใหญทางการเมองมากเกนนนยอมไปมโอกาสจะทรยศหกหลงผบงคบบญชาได จงจาเปนตองเลยงดคนเหลานนดวยความรกใครและไววางใจ แลวจงแตงตงใหผคนเหลานนขนเปน“นอมน”ของตนเอง สงเหลานจงชวยสงผลสความสาเรจในการบรหารองคกรของโจโฉทเหนอกวาผอนนนเองจงจะเหนไดวา โจโฉใหความสาคญเรองของรากฐานทเขมแขงมนคงมากอนเปนอนดบแรก ในบรรดาผนายคสามกก โจโฉประสบความสาเรจในเรองนมาก จงกลายเปนผนาทสรางตวขนมาไดเปนคนแรกๆในยคสามกก

ในดานการบรหารองคกรและภาคธรกจตางๆ ใหประสบความสาเรจนน รากฐานองคกรหรอธรกจ ยอมเปนสงสาคญมากอนดบตนๆ หลงจาก วกฤตเศรษฐกจ พ.ศ. 2540 บรษทและองคกรหลายแหงตองเผชญภาวะขาดทน ลมละลาย บรษทและองคกรทจะเอาตวรอดได ตองอาศยมาตรการตางๆ เพอควบคมคาใชจายแลวคายนไว ในชวงเวลาน กระแสนยมของแนวนโยบายแบบเศรษฐกจพอเพยงในพระราชดารนนกาลงเปนทนยมและไดรบความสนใจขนมาแนวคดนมเสาหลกความคดทสาคญตามชอเรยก นนคอ ความพอประมาณ พอเพยง เทาทแตละคนหรอแตละภาคธรกจมอย หากกลาวไปแลว การกอตวของกระแสนยมในแนวคดเศรษฐกจพอเพยง ทกลายเปนอดมการณหลกของโครงการพระราชดารนน สวนหนงกเปนผลมาจากปจจยสาคญทางวกฤตเศรษฐกจ ทกระตนใหผคนเรมสนใจในอดมการณของการยนหยดไดดวยตนเอง แลวกไดขยายไปสโครงการพระราชดารตอมา243

นอกจากน มตวอยางเรองทโจโฉใชประชานยมดวยหลกการแบบ CSR (Corporate Social System)เปนกลวธการยดครองจตใจของผคนทเคยเปนศตรมากอน244 เจรญไดเขยนถงในเหตการณหลงจากโจโฉเอาชนะอวนเสยวในศกใหญทกวตอไดนน โจโฉกเขายดครองเมองกจวซงเคยเปนฐานทมนหลกของอวนเสยวมากอน ดวยความทตองยดครองดนแดนของศตรเกานคนสาคญทประชาชนกยงคงใหความนบถอและจดจาไดอย แลวยงมขวอทธพลเกาหลงเหลอ ดงนนโจโฉจง ประกาศใชการปกครองดวยระบบประชานยมเตมรปแบบ ใหทกหนวยงานดาเนนการในแนว CSR (Corporate Social System)เพอเรยกเสยงประชานยมไดเตมๆแทนทโจโฉจะหาทางสะสางบญช

242 เรองเดยวกน, 134-136. 243 ชนดา ชตบณฑตย, อางแลว, 337-338. 244 เจรญ วรรธนะสน, อางแลว เลม 2, 120.

142

แคนกบตระกลอวนทนทเมอไดอานาจ ซงนบเปนเรองปกตของฝายชนะ แตโจโฉกลบทาตรงขาม โดยออกคาสงใหทหารเขาพทกษครอบครวและญาตพนองพรรคพวกของอวนเสยวทเหลออย เปนการเลนละครฉากใหญอยางแนบเนยน แตงตงโตะบชาจดธปเทยนบวงสรวง ไหวแดดวงวญญาณของอวนเสยวตอหนาเหลาทหารและผคนทงหลาย แลวรองไหอาลยใหอวนเสยวตอหนาชาวกจวทงมวล นอกจากน ยงมคาสงใหพกหนชาวเกษตร งดเกบสวยภาษอากรของประชาชนชาวกจวเปนเวลาหนงป ชาวกจวจงพากนชนชมยนดโดยทวกน

เจรญไดแสดงทศนะเกยวกบการใชนโยบายประชานยมทไดผลของโจโฉวา ในยคสมยทสงคมกาลงปนปวน ประชาชนสวนใหญไมยหระวาใครจะมาครองเมอง หรอใครจะมากอบโกย โกงชาตบานเมอง ขอเพยงแคใหประชาชนทวไปอมทอง ไดรบประโยชนตามอตตาธปไตยเปนใชได ประชาชนสวนใหญไมเชอถอนกการเมองอยแลว ขอใหไดรบประโยชนเขาหาตน ไดเศษเลกเศษนอยกพอใจแลว ใครจะเขามาโกงชาตบานเมอง หรอใชอานาจผดๆไปบาง กไมสนใจ เพราะอานาจของบานเมองยคนน กเปนสมบตผลดกนชมของผมกาลงเหนอกวาอยแลว245

ในสมยรฐบาลของทกษณ ชนวตร แนวคดและระบบประชานยม ไดเปนนโยบายและเครองมอสาคญททาใหพรรคไทยรกไทยและทกษณสามารถเอาชนะการเลอกตงอยางถลมทลายไดถงสองสมย และกยงไดรบความนยมในหมคนเสอแดงอยในเวลาตอมา ปจจยสาคญแหงความสาเรจในการครองใจมวลชนครงนกคอ การใชแนวนโยบายประชานยมอยางจรงจง246อาทเชน

- นโยบาย30 บาท รกษาทกโรค - นโยบายพกชาระหนเกษตรกรรายยอยเปนเวลา 3 ป - นโยบายหนงตาบลหนงผลตภณฑ (OTOP) - นโยบายธนาคารและวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม (SME) - นโยบายกองทนหมบานและชมชนเมอง - นโยบายประกาศสงครามกบสามสงชวรายคอ ความยากจน ยาเสพตด และ

คอรปชน - นโยบายการบรหารจงหวดโดยผวาราชการจงหวดแบบบรณาการ (CEO)

245 เจรญ วรรธนะสน, อางแลว, เลม 2,122 246 อนสรณ อณโณ, “นโยบายประชานยม รฐบาลพรรคไทยรกไทย: ขอพจารณาเบองตน.”

ฟาเดยวกน 3, ฉ.1 (มกราคม 2548):52-89 อางถงใน จกร พนธชเพชร, การเมองการปกครองไทย จากไพรฟาหนาใส สวาทกรรมไพรอามาตย, พมพครงท 8 (ปทมธาน: เคลดไทย, 2555), 414-415.

143

ดวยการเชดชนโยบายประชานยมเหลาน แมจะมปญหาและอปสรรคหรอสงผลกระทบอะไรในภายหลงกตาม แตในเวลานนกเปนการสรางประชานยมในแบบทคดใหมทาใหม และกระตนใหผคนชนชอบ ทามกลางวกฤตทางเศรษฐกจและการเมอง ทกษณ สามารถตอบโจทยในจดทผคนกาลงตองการพระเอกขมาขาว เปนผนาทมสตปญญา แมวาการเขามาสการเลอกตงของทกษณจะไมโปรงใสชดเจนนก ซงกทาใหโดนฟองรองในคดซกหนในเวลาตอมากตาม แตในเวลานน ประชาชนกาลงสนใจแตผทมสตปญญา หรอเชอวาเปนผทจะเขามาแกไขปญหาไดมากกวาจะใหความสาคญกบเรองคณธรรมเปนอนดบแรก นบวาสอดคลองกบโจโฉทเปนผนาทมสตปญญาและความสามารถสง แตเปนทกงขาแคลงใจในเรองของคณธรรมยงนก ในขณะเดยวกน ประชานยมกนามาซงการครองใจของประชาชน เลาป และซนกวนเองกมประชานยมในรปแบบของตนเอง สถาบนกษตรยทใชแนวนโยบายเศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาหลกในการเผยแพรผานทางโครงการพระราชดารตางๆ กเชนกน ไมวาจะไดผลหรอไมอยางไร แตกไดสรางความนยมชมชอบของประชาชนขนไดแลว

จากตวอยางทกลาวมา แสดงถงการนาความรในสามกกมาประยกตใชและนาเสนอยทธวธและแนวคดในการบรหารของผนาในสามกกทมความรวมสมยและใกลตวมากขน สามกกฉบบนกบรหารไดรบความนยมและเปนทรจกในวงกวางทงจากตวผลงานเองและในดานชอทคนทวไปคนหงาย และเปนผลงานทชวยสรางกระแสใหกลมนกบรหารหรอนกธรกจทมชอเสยงในสงคมไทย เรมหนมาสนใจผลตหนงสอสามกกในแงมมของนกบรหารดานตางๆออกมาบาง หรออยางนอยทสดคอ ทาใหเรมการผลตหนงสอเกยวกบภมปญญาจนโบราณในแงทพยายามประยกตความรสาหรบใชงานใหทยอยปรากฏขนมาเปนจานวนมาก รปแบบทพบไดคอมกเปนการนาสามกกและภมปญญาจนหรอความรในศาสตรของตะวนออกเรองอนๆมาเขยนอธบายในแบบใหคนอานเขาใจงาย หรอใชภาษาทมความเปนสากล เพอพยายามจะแสดงใหเหนวา ภมปญญาจนโบราณเหลานสามารถใชงานไดจรงและมความเปนสากลในระดบทเทยบเทาหรออาจจะเหนอกวาแนวคดการบรหารจากโลกตะวนตก ในระหวางนนไดมหนงสอสามกกประเภทคมอบางเลมทเคยพมพขายตงแตชวงกอนหนา พ.ศ.2540 ไดกลบมาพมพซาใหมอกครง แลวหนงสอบางเลมกไดขนชอวากลายเปนหนงสอขายดอกครงหลงจากไดหางหายไปชวระยะหนง

นอกจากนยงอาจกลาววาเปนจดเรมตนหรอการบกเบกของการผลตสามกกใหมการขยายขอบเขตออกไป จากแตเดมทกลมนกเขยนสามกกจะจากดวงอยเพยงเฉพาะในกลมของนกเขยน นกแปล นกหนงสอพมพ และผรดานจนเปนหลกเทานนมาถงครานกไดเปนการเปดกวางใหออกไปสกลมนกเขยนจากผทอยในสาขาอาชพอนไดมากยงขน ดงนนความหลากหลายของหนงสอสามกกและสาขาอาชพของกลมนกเขยนสามกกหลงทศวรรษ 2540 จงปรากฏความแตกตางจากงานสามกกใน

144

ชวงเวลากอนหนานอยไมนอยเพราะหลงจากนนการเขยนสามกกใหม เปนการเขยนทมาจากมมมองและทศนะของผคนจากหลายอาชพ อกทงยงมเปาหมายในการเขยนหรอสอสารกบผอานทแตกตางกนไปหลายดาน สาเหตสาคญอกประการจากกระแสนยมนคอ การประสบความสาเรจในอาชพหรอการงานของกลมผเขยนสามกก ซงมพนเพเปนนกบรหารมออาชพในสงคมไทย โดยเฉพาะกลมนกบรหารและนกธรกจไทยเชอสายจน เพราะพวกเขาเหลานสามารถจะสมอางไดวาความสาเรจในการสรางฐานะของพวกเขานน สวนหนงเกดขนไดจากการนาความรในสามกกมาใชในงานบรหารของตน คานยมเชนนจงยงสงผลใหหนงสอสามกกประเภทคมอของนกเขยนในกลมนกลายเปนหนงสอขายดไปโดยปรยาย นกเขยนทมชอเสยงในกลมนไดแก กอศกด ไชยรศมศกด นกบรหารทประสบความสาเรจในการบรหารเครอ 7-Elevenไดเขยนหนงสอสามกกเรอง “อานสามกกกบถกบรหาร”247 หรอนกเขยนดานสามกกทมชอเสยงอกคนคอ เปยมศกด คณากรประทป เขาเปนนกหนงสอพมพกรดานการบรหารเงน ไดเขยนหนงสอสามกกเรอง “วถเลาป ชยชนะของคนไมเอาถาน”248เปนตน

บรรดาผลงานเหลานเปนสวนหนงของการผลตสามกกขนใหมขนหลงจากพ.ศ.2540 เปนตนมา โดยการผลตสามกกเชนนเกดขนภายใตบรบทของการมงผลตเพอจะใหเปนหนงสอขายดในหมวดหมการบรหารซงเปนสามกกในแบบทมงเนนตแผและนาเสนอแนวคดและวธการเพอนามาใชแกไขปญหา สามารถสรางความสาเรจและนามาใชในชวตประจาวนได จงสงผลใหเกดการผลตหนงสอสามกกประเภทนตามมาอกมากมาย โดยมกลมผอานสาคญคอคนในสงคมเมองโดยเฉพาะชนชนกลางในกรงเทพ ซงมความตองการเขาถงชดความรในสามกก อนเปนผลจากคานยมและความเชอวาเปนแนวทางสความสาเรจทสามารถใชไดจรง โดยนาเสนอในรปแบบของความรสาเรจรป และเปนตวแทนของคมภรแหงภมปญญาจนทสามารถสรางความสาเรจได โดยมกลมนกเขยนและกลมผอานชวยกนสบทอดตอไปโดยปรยาย

247 ยศไกร ส.ตนสกล, อางแลว, 388-413. จากการสารวจนกเขยนสามกก ในชวงหลง 2540

เปนตนมา มกเปนนกหนงสอพมพ นกแปล และนกธรกจทประสบความสาเรจจรงๆ เชน กอศกด ไชยรศมศกด เจาของ บรษท CP กมาเขยนสามกกแบบอธบายหลกการบรหารอยางงายๆ แลวนามาขายไวในราน 7-11 ของตนเอง

248 ผเขยนวทยานพนธไดสารวจหนงสอสามกกทพมพตงแต พ.ศ.2540 พบวามหนงสอจานวนมากเกยวกบสามกกและภมปญญาหรอชดความรของจนหรอแสดงถงคานยมตะวนออก แลวเปนหนงสอประเภทฮาวททมการพมพมากกวา 3-4 ฉบบในแตละป หรอบางสวนกนาฉบบทเคยพมพในยคกอนหนาน ทยอยกลบมาพมพใหมอกครง

145

6.3 สามกกฉบบคนขายชาต สะทอนมายาคตและพฤตกรรมนกการเมอง

สามกกนนเปนเครองมอทนกเขยนใชสะทอนสภาพการเมองและเปนทนยมมานานและฝงลกในสงคมไทยมากเพยงใดนน มขอทนาสนใจคอ สามารถเขาไดถงแทบทกระดบชนชน และเปนเสมอนสญลกษณทแทนพฤตกรรมของนกการเมองและการตอสขบเคยวของนกการเมองไทยไปแลว อยางไรกตาม อาจเปนเพราะสามกกมความสลบซบซอนในการใชอานาจ ผลประโยชนทหากลงตวกพรอมจะยอมละวางความเปนศตรแลวหนมารวมมอกนได พฤตกรรมหนาไหวหลงหลอกทเบองหนาอยางหนงแตเบองหลงอกอยางหนงนน ชางเขากบบรบทของสภาพการเมองในสงคมโลกและโดยเฉพาะอยางยงคอสภาพการเมองของไทยอยางมาก และลกษณะเชนนกเปนทร บรกนสาหรบประชาชนทวไป ทแมวาจะไดอานไดฟงเรองสามกกอยางละเอยดหรอไมกตาม กใหรสกไดวาการเมองไทยชางคลายกบสามกกยงนก

เกยวกบประเดนนจงเปนทสนใจของนกวชาการจากตางประเทศมาก โดยเฉพาะเรองการมองการเมองไทยในภาพรวม และผานทางสายตาของคนนอก ซงงานวชาการทศกษาในเรองนไดดทสดจากนกวชาการตางประเทศคองานของ เครก เจ เรยโนลสด ซงมองสามกกกบสงคมไทยในภาพรวม และไดแสดงถงการมองคนไทยจากสายตาคนนอกโดยใชสามกกเปนเครองมอในการอธบาย249 นอกจากน เบเนดก แอนเดอรสน ไดเคยเลาวาครงหนงเขาเคยพดคยกบคนขบรถแทกซชาวไทยทมอายราว 50 กวาๆ และมพนเพจากยานเยาวราช ในครงนเบเนดกไดถามอกฝายวาคดอยางไรกบ ทกษณ ชนวตร คาตอบของคนขบแทกซทาใหเบเนดกแปลกใจวา “ทกษณสดยอด ผมสนบสนนเขา 100% เพราะทกษณเปนจนแคะเหมอนผม จนแคะเปนคนจนทดทสด กลาหาญ เขมแขง ซอสตย และขยน จนแคะเปนผนากบฏไทผงทเคยยดภาคใตของจนไวไดและเกอบโคนลมราชวงศชงของแมนจเรย ศตรของทกษณในเมองไทยเปนจนฮกเกยน ไหหลาและแตจว ตนตระกลของอภสทธเปนฮกเกยนผสมเวยดนาม สวนของสนธ ลมทองกล เปนจนไหหลา และคนในวงสวนใหญเปนจนแตจว จนฮกเกยนเปนพวกขประจบ ขเกยจ โกหก จนไหหลาสกปรกและฉวยโอกาส สวนคนแตจวเปนพวกเจาเลหและไมซอสตย” เบนถามตอวาแลวคนไทยละ คนขบแทกซตอบวา “คนไทยเปนคนงายๆ เอาแตสบาย ไมคอยรบผดชอบ คดแตเรองกนกบเรองเซกส” ลงทายเบเนดกเลยถามวา “ถาอยางนนการเมองสยามกเหมอนการเมองในสามกกสใชไหม” คนขบแทกซกหวเราะเหนดวย250

249 โปรดดทงานของเครกเรอง เจาสวและขนศก ซงไดอางไวแลว 250 เบเนดกท แอนเดอรสน, ศกษารฐไทย ยอนสภาวะไทยศกษา: มองอนาคตการเมองไทย

ผานสายตาคนนอก, (นนทบร: ฟาเดยวกน, 2558), 239-240.

146

เมอพจารณาวา หนงในสาเหตสาคญททาใหเกดวกฤตเศรษฐกจ พ.ศ. 2540 เปนผลมาจากการทรฐบาลไดตดสนใจขอรบความชวยเหลอจากกองทนการเงนระหวางประเทศ (IMF) และตองโดนใหกระทาการหลายสงซงสงผลกระทบตอประเทศเพอเออประโยชนตอความตองการของกองทนตางชาต เปนการเปดโอกาสใหตางชาตเขาครอบงาประเทศไทย นาไปสการคอรปชนอยางรนแรง จนกระทงเกดกระแสการตอตานจากประชาชนในหลายภาคสวน เกดเปนวกฤตศรทธาทางการเมองครงสาคญในสงคมไทย หนงในกลมหวหอกสาคญของการตอตานครงนนอกเหนอไปจากเหลานกวชาการ กคอนกหนงสอพมพและเหลาคนในวงการสอสารมวลชน โดยตราหนาและตงขอหาโจมตรฐบาลและเหลานกการเมองสาคญในเวลานนอยางรนแรงวาเปนดงกลมคนขายชาต ซงหนงสอพมพผจดการ นบวาเปนหนงในแกนหลกทออกมาสรางกระแสและโจมตในเรองดงกลาวนอยางรนแรงตอเนอง251

ในระหวางพ.ศ. 2543-2545 ไพศาล พชมงคล (นามปากกาคอ เรองวทยาคม) นกเขยนของหนงสอพมพผจดการไดเรมเขยนสามกกในแบบฉบบของตนเองลงทละตอนในหนงสอพมพผจดการรายวน แลวยงไดแทรกบทวเคราะห วจารณ เสยดส เรองราวในสามกกกบสงคมและการเมองไทยในชวงเวลานน เปนการเขยนแตงเตมเสรมเขาไปจากเรองตนฉบบดงเดม ให เปนสานวนและการเลาเรองทตองการขยายเรองราวในสามกกใหองกบสภาพสงคมไทย รวมไปถงการเตมเสรมบทรอยกรองของไทยหรอคตคาสอนเชงพทธ ไปจนกระทงนาบทรอยกรองเรองในรามเกยรตมาชวยอธบายเสรมและใหขอคดจากในเรองสามกกดวยซา กลาวไดวาเปนการผลตสามกกขนใหมในรปแบบทยงคงเนอหาสาระและเรองราวหลกในตนฉบบดงเดมไวทกประการ เพยงแตเสรมเตมไปจนถงดดแปลงวธการเลาเรองขนใหมทงชด ตอมาหลงจากเขยนลงทละตอนและไดรบความนยมมากขน จงเรมเผยแพรลงทางสอวทยทางสถาน FM99.5MHz เปนประจาทกวน รวมถงเผยแพรลงทางเวบไซตของหนงสอพมพผจดการคอ www.manager.co.th เพอขยายชองทางการเผยแพรอกทางหนง252 จงนบวาเปนครงแรกในการผลตสามกกเพอเผยแพรทางสออนเทอรเนตโดยเฉพาะ ตอมาใน พ.ศ.2546 จงไดพมพเปนชด 6 เลม และไดรบความนยมจนไดรบการพมพซาหลายครง

ขอพจารณาทไมอาจมองขามไดคอ ไพศาล พชมงคล ผเขยนสามกกฉบบคนขายชาต เขาเปนบคคลทมความสมพนธอยางลกซงในทางการเมองกบคณะรฐบาลมาตงแต พ.ศ.2543 และเมอมการเปลยนรฐบาลใน พ.ศ.2549 เขากเปนหนงในบคคลทมตาแหนงสาคญทางการเมองอยเชนกน

251 ไพศาล พชมงคล, สามกกฉบบคนขายชาต, เลมท 1 (กรงเทพฯ: บานพระอาทตย, 2546),

26. 252 เรองเดยวกน, 27.

147

ดงนนเนอหาในสามกกฉบบคนขายชาตซงมงชใหผอานไดเหนเลหกลทางการเมองในสามกกกบสงคมไทยนนนยยะหนงจงเลยงไมไดทจะเปนเสมอนการตแผใหเหนถงการใชเลหกลของนกการเมองไทยไปโดยปรยาย ซงบรบททางการเมองทแฝงอยในสามกกฉบบนกเหนไดชดเจนตงแตการเลอกตงชอหนงสอดวยการใชชอวา “คนขายชาต” ซงนอกจากเหนอจากไพศาลผเขยนแลว สานกพมพทผลตสามกกฉบบนกมความสมพนธลกซงกบการเมองไทยมากนนคอกลมบานพระอาทตย ซงม นายสนธ ลมทองกล มตาแหนงเปนประธานทปรกษาและเปนผบรหารของหนงสอพมพผจดการอกดวย253

ไพศาลเขยนสามกกฉบบคนขายชาตโดยมงนาพฤตการณหลากหลายของเหลาตวละครชอดงหลายคนในสามกก และเหตการณนบไมถวนในเรองซงมความเกยวของกบผคนทแสดงออกถงพฤตกรรมขายชาตและรกชาตมาทาการตแผและเปรยบเทยบระหวางกน เปนการแสดงใหเหนวงจรของการตอสทางการเมอง เสรมดวยการอธบายใหคนทวไปสามารถเขาใจไดงายยงขน254

ตวอยางเชน ในเรองสามกกมเหตการณชงอานาจ ทารฐประหารเกดขนหลายครง ซงครงทโดงดงและคนอานสามกกทวไปรจกและจากนไดด (หรอกระทงผทไมไดอานสามกกอยางจรงจงกยงพอจะรจกอยบาง) นนคอเหตการณทารฐประหารชงอานาจจากราชวงศฮนโดยขนศกตงโตะ เปนเรองราวทเกดขนชวงตนในเรองและเปนหนงในสาเหตสาคญทนาไปสการแตกแยกออกเปนกกของเหลาขนศกทงหลายตอมา

ไพศาลไดอธบายวา สาเหตความลมเหลวททาใหบานเมองตองตกอยใตอานาจของทรราชอยางตงโตะไดอยางงายดายนนมดวยกนหลายประการ ไมวาจะเปนการรบสนบนในระบบราชการททาใหรากฐานของราชวงศฮนพงทลายลง แมวาระบบบานเมองจะยงไมถงขนพงทลาย แตอานาจรฐไดไปตกอยในมอของกลมสบขนท ทสามารถแอบอางราชโองการของฮองเตไดตามใจ ภายใตสภาพเชนน แมวาเหลาขาราชการจะทาความดและสรางความชอบใหกบแผนดนและประชาชนไว แตกยากทจะเตบโตขนมาได นอกเสยจากจะตองจายสวยเปนบรรณนาการใหพวกสบขนทเทานน ระบบสวยสนบนเหลานเอง จงเปนทมาทาใหเกดความเดอดรอนของประชาชนไปทวแผนดน แลวเกดการจลาจลขน

253 เรองเดยวกน, 3-4. โปรดดทกลมผผลตสามกกฉบบคนขายชาต ซงตงแตประธานท

ปรกษาเรอยมา ลวนเปนผมชอเสยงหรอมความสมพนธในวงการเมองและยงมบทบาทในการเดนขบวนตอตานรฐบาลใน พ.ศ.2549 ในเวลาตอมา

254 เรองเดยวกน, 5-7.

148

ในชวงกอนหนาทจะเกดวกฤต พ.ศ. 2540 ปญหาคอรปชนเปนหนงในปญหาสาคญทรายแรงของการเมองไทย ขาราชการระดบสง สมาชกสภา ตารวจและนายทหารชนผใหญ กานน ผใหญบาน เจาพอ และผมอทธพลทองถนจานวนมาก ตางกออกมาตอตานการรางรฐธรรมนญฉบบใหมทจะทาใหพวกเขามอานาจลดลง เมออานาจลดลง กทาใหการเกบสนบนหรอสวยมปญหา สดทายแลวการรางรฐธรรมนญกผานการลงมตของรฐสภาใน พ.ศ.2540 ซงเปนชวงเวลาเดยวกบทรฐบาลของพลเอกชวลต จงใจยทธ ยนยอมรบขอตกลงของไอเอมเอฟ เมอนกธรกจและชนชนกลางในเมองเรยกรองใหรฐบาลของชวลตออกไปแลวไดพรรคประชาธปตยเขามานน นโยบายของไอเอมเอฟกไมสามารถแกไขปญหาในเมองไทยได ทาใหวกฤตหนกไปอกตอเนองอยางนอย 3 ป ผคนจานวนมากรสกผดหวงกบโลกาภวตน และการทไทยเปนทาสของสถาบนทางการเงนของตะวนตก นาไปสกระแสความคดทตองการปรบปรงโครงสรางสถาบนตางๆในเมองไทยใหเขมแขงขน เพอใหอยรอด และยงตองการแกไขปญหาการคอรปชนทเรอรงมานานดวย255

ตนตอความวนวายทงหมดในสามกก เกดขนเพราะความไรสามารถในการบรหารบานเมองของคณะขนท และการคอรปชนทโยงไปไปทกระดบ แลวสงผลกระทบเปนลกโซทชกนาคนอยางตงโตะเขามากมอานาจ ไพศาลอธบายเพมวา สาเหตสาคญททาใหทรราชอยางตงโตะไดโอกาสเขามาแยงชงอานาจปกครองในเมองหลวงและกมราชสานกแลวสรางความเดอดรอนใหผคนไปทวไดนน หนงในตนตอสาคญกคอ ความพยายามเอาตวรอดของกลมสบขนท เพราะเมอโฮจนไดขนมากมอานาจทงหมดในเมองหลวงแลว เขากไดแสดงออกชดเจนวาตองการจะใชกาลงเขาปราบพวกสบขนทใหหมดสน พวกสบขนทเมอรเรองน จงไดวางแผนเอาตวรอดจากสถานการณทจะถงชวตของพวกตนดวยการสรางความแตกแยกใหเกดขนภายใน โดยเฉพาะระหวางโฮจนและนองสาวคอพระนางโฮไทเฮา ซงยงมศกดเปนถงมารดาขององคชายหองจเปยนอกดวย พวกสบขนทสามารถเกลยกลอมทาใหโฮไทเฮาใจออน แลวบอกใหโฮจนละเวนชวตพวกตนได ฝายโฮจนกไมสามารถขดใจนองสาวจงคลอยตามไป พวกสบขนทจงเอาตวรอดมาได เปนสดยอดวชาแหงการเอาตวรอดของนกการเมองททาใหเกดการแตกแยกภายในอกฝาย และการแสวงหาผลประโยชน256

แตแลวพวกสบขนทกวางแผนรมสงหารโฮจนลงได การกระทาเชนนจงทาใหพวกสบขนทตองมาโดนโจโฉและอวนเสยวนาทหารเขากวาดลางสงหารจนสนไปหมด บรรดาขนทนอยใหญท

255 ครส เบเกอร และ ผาสก พงษไพจตร, อางแลว, 382-383. 256 ไพศาล พชมงคล, อางแลว, 112-113.

149

มสวนหรอไมมสวน ตางกโดนประหารชวตจนหมดสน เปนอนปดฉากความเลวรายของพวกขนทซงเปนตนตอสาคญของระบบสวยสนบนทสบทอดเขาสระบบราชการของหลายประเทศในปจจบน257

แลวดวยความวนวายทเกดขนน สงทตามมาคอ เปนการเปดโอกาสใหตงโตะสามารถนากาลงทหารเขาสเมองหลวงเพอรกษาความสงบ โดยทไมมผใดตานทานขดขวางไดทนการไพศาลไดเขยนวจารณเพมวา แมวาตงโตะจเปนคนหยาบชา โทสะรนแรง แตกมขอดอยประการหนงคอเปนคนมนาใจรกทหารและคนมฝมอ ลาพงตวของตงโตะเองคนเดยวยอมมอาจทาการใหญสาเรจได ดงนนเขาจงสามารถกมใจเหลาทหารและทปรกษาและขนพลในสงกดไวได ซงเวลานนกคอขมกาลงสองแสนคน และทปรกษาคอลย ซงเปนคนชวยวางแผนการเคลอนทหารทาใหตงโตะสามารถเขาเมองหลวงมาโดยทไมมผใดกลาขดขวาง258ดงนนตงโตะจงไดขนกมความเปนใหญ แตงตงฮองเตขนตามใจชอบ แลวอางราชโองการ เพอสรางความชอบธรรมใหตนเอง ไมยาเกรงกฎหมายบานเมอง ไพศาลเขยนอธบายวา นจงเขาทานอง

“เมอเสยงปนดงขน เสยงกฎหมายกตองเงยบสงบ”259

จากนนตงโตะกแสดงอานาจเหนอฮองเตและเหลาขนนาง เอาทหารเอกทตตามมาเขาไปรกษาการณภายในวง เมอตงโตะไดแสดงอานาจใหเหนกนมากถงขนาดน จงทาใหบรรดาขนนาง ขาราชการ และพอคาวานชในเมองหลวงจงมาเขาดวยเปนอนมาก แมนายทหารเอกในสงกดของฝายตรงขามกยงไปเกลยกลอมมาเขาพวกดวยทงสน ดงนนกาลงของตงโตะจงแผเขาครอบคลมทงทวเมองหลวงไวได เมอไพรพลมจานวนมากขน คาใชจายกยงมากตามไปดวย ทาใหเกนจากกาลงทเตรยมมา ตงโตะจงเบกจายจากเงนจากทองพระคลงมาเปนคาใชจายของตน แลวบรรจขนนาง ขาราชการ และพอคาทมาสวามภกดใหเขาเปนขนนาง กนเบยหวดเงนเดอนของราชสานก แตหากจะเบกจากคลงหลวงมากเกนไปอกกจะเปนทครหาได จงแสวงหาเงนจากนอกระบบ โดยใชกาลงอานาจเปนตดกดดนบบคน บรรดาขนนาง ขาราชการ พอคา ทหวาดกลวอานาจของตงโตะกตองนาทรพยสนเงนทองมาบรจาคให บางกหวงจะเขาเปนพรรคพวกดวย เพอหวงจะอาศยอานาจบารมของตงโตะขมเหงขนนางและขาราชการอน ขาราชการทมาเขาดวยกหวงจะไดเลอนตาแหนงกาวหนาโดยไมคานงถงความสามารถในการรบผดชอบทาหนาททางราชการอกตอไป สวนพอคาทมาบรจาคกเพอจะได

257 เรองเดยวกน, 138-143. 258 เรองเดยวกน, 153-156. 259 เรองเดยวกน, 159. เนนโดยผเขยน

150

อภสทธในการคาขายทงทชอบดวยกฎหมายและผดกฎหมาย ไมวาจะเปนการเปดบอนพนน และคาของเถอนนานาชนด คนเหลานลวนยอมจายสวนสนบนใหตงโตะอยางเตมท260

ในทน อาจกลาวไดวาตวของตงโตะแทบจะไมตางอะไรจากคณลกษณะในภาพรวมของ บรรดานกการเมอง นายทหาร ตารวจ และผมอทธพลทองถน การเขามากมอานาจของเขาและพรรคพวก จงสงผลใหประชาชนตองพบความเดอดรอนโดนผมอทธพลยาย กฎหมายบานเมองหมดความศกดสทธ เพราะใชบงคบกบพวกทไมใชพวกของตนเทานน จากนนนานวนเขา ประชาชนทยากไรกเรมออกปลนแยงชง เพมเตมความทกขยากยงขนไปอก261ไพศาลอธบายวา นสมดงโองการในพระคมภรอลกรอานวา “สเจาจงลกขนสชนชนปกครองผอธรรม”262

หรอตวอยางของ นกประชาธปไตยแบบลโป นกการเมองทชอบอางประชาธปไตย แตทาตวเปนทรราช ซงนเปนปญหาใหญทประชาชนจะตองมองใหออก ในเรองสามกกนน ลโปไดรบการยอมรบวาเปนสดยอดขนศกทมฝมอเกงกลาเปนอนดบแรกสดในยคสามกก ฝมอความเกงในการสศกของเขา ทาใหแมวาลโปจะเปนคนชวชา ไรคณธรรม ทรยศตอผมพระคณเรอยมา แตเขากยงเปนทตองการตวของเหลาขนศก และยงคงมลกนองบรวารทมความสามารถและมจตใจซอส ตยภกดคอยตดตามอยเสมอ แมวาลโปจะตกระกาลาบากเพยงใดกตาม ไพศาลอางถงเหตการณชวงทโจโฉกาลงทาศกกบเลาปและโตเกยมเพอชงเมองชจวนน โจโฉไดนากาลงทหารออกจากเมองกนจวของตนเองมามาก เพราะไมไดคดระแวงวาจะมขนศกคนใดคดอาศยโอกาสนนชงตลบหลงตน แตเวลานน ลโปกาลงเปนขนศกพเนจร เขาไดไปขอพงพงอยกบเตยวเมยว เจาเมองตนลว ซงเวลานนเปนพนธมตรกบโจโฉอย เวลานนตนกง ซงเคยเปนผชวยเหลอของโจโฉมากอน ไดเขามาทางานเปนกนซอใหกบลโป ในตอนทโจโฉนาทพบกตเมองชจวของโตเกยมนน ตนกงเปนผทเคยมาขอรองใหโจโฉถอนทพ แตไมสาเรจ ตนกงคดจะวางแผนชวยโตเกยม จงไปรวมมอกบลโปและเตยวเมยว จากนนจงวางแผนใหลโปนาทพเขายดเมองกนจวซงเปนแนวหลงของโจโฉ แลวดวยฝมอสรบของลโปกสามารถยดเมองกนจวมาไดสาเรจ กองทพของโจโฉทประการรกษาเมองอยจงจาตองลาถอยแตกพายไป263

ตอมาเมอโจโฉทราบขาวรายวาเสยเมองกนจวซงเปนฐานทมนสาคญไปแลว แตยงมหวเมองอกสามแหงทซนฮกและเทยหยก สองกนซอไดชวยกนวางแผนรกษาไว จงยงพอเอาตวรอดมาได

260 เรองเดยวกน 261 เรองเดยวกน, 159-161. 262 เรองเดยวกน, 162. 263 เรองเดยวกน, 395-396. เนนโดยผเขยน

151

โจโฉจงจาตองสงถอนทพทงหมดกลบไปเพอแยงเอาเมองกนจวคนมาจากนนเมอโจโฉไดทาศกกบลโปแลวไดนาทพออกมากลางสนามรบ เตรยมเผชญหนากนนน โจโฉไดชหนาดาลโปวา เราสองคนหาไดมความผดกนสงใดหาไดไม เหตใดจงยกทหารมาตเอาเมองเรา ไพศาลอธบายวา เมอลโปไดฟงแลว กตอบโจโฉเปนสนทรพจนบนลอลนสนนโลก เปนแบบอยางของการแสดงเหตผลแบบนกเลงโตทนารกและนาขนวา

“เมองเหลานเปนของพระเจาเหยนเตกเสมอนหนงของคนทงปวงทอยในแผนดน ถาผใดมบญแลเขมแขงกจะครอบครองเมองไดเหมอนกน เหตใดทานจงวาบานเมองนเปนของทาน หามความละอายไม”264

ไพศาลอธบาย ครงหนง คกฤทธ ปราโมช เคยเขยนบทความประชดนกการเมองทชอบอางประชาธปไตย แตกลบประพฤตตนเปนทรราชและเปนนกเลงอนธพาลเสยเองวา นไมตางอะไรจากการเปนนกประชาธปไตยแบบลโป ซงคนพวกนไดถอกาเนดขนในประเทศไทยเรอยมาตงแตอดต ปจจบนกยงพฒนาขนกวาแตกอนมาก กลายเปนประชาธปไตยทฉาบหนาเปนจดขายแบบพระเอกลเก ในขณะทภายในกลบเตมไปดวยความเปนเผดจการ การฉอราษฎรบงหลวง นกเลงโต นกขายชาต นกคายาเสพตด และนกปลนประชาธปไตย ซงประชาธปไตยแบบไทยๆทเปนกนอยในชวง พ.ศ. 2540-2543 (ชวงเวลาทไพศาลเรมเขยนสามกกฉบบคนขายชาต) และถอวาเปนเรองทรายแรงเสยยงกวาประชาธปไตยแบบลโปเสยอก265

หรอตวอยางของ ลฉยและกยก วาเปนบทเรยนของโจรปลนควายยอมไมรายเทาโจรปลนชาต ซงในเรองสามกก มเหตการณหลงจากท อดตสนายทหารคนสนทของตงโตะคอ ลฉย กยก เตยวเจ และ หวนเตยว ไดรวมมอกนเปนหนสวนทางการเมองแลวนาทพทาศกเอาชนะลโปและอองอน ทาใหพวกเขาทงสคนสามารถแยงชงอานาจในเมองหลวงและราชสาน กมาสพวกตนได หลงจากนนแลว พวกเขาทงสกเรมเกดความแตกแยกกนเอง ลฉยและกยกแยงชงอานาจในเมองหลวงมาเปนของพวกเขาสองคน แลวกดกดเตยวเจและหวนเตยวออกไป แตเตยวเจนนยงพอจะเหนแกพรรคพวก ไมผกใจพยาบาท จงยอมทาตามใจของพวกลฉยและกยกโดยไมปรปาก

ตอมา ลฉยและกยกเกดความบาดหมางกนเองอยางรนแรง สงผลใหเกดเปนจลาจลขนในบานเมอง เตยวเจซงอยทนอกเมอง จงยกทหารเขาเมองหลวงเพอหมายจะหามทพของลฉยและกยก แตเขารวาคนทงสองนนมอาจใชเหตผลพดจาเกลยกลอมกนได จงยกกาลงทหารมาเปนอนมาก

264 เรองเดยวกน, 402. 265 เรองเดยวกน, 402-403.

152

แลวแจงวาหากฝายหนงฝายใดไมยอมทาตามการสงบศก เขากจะเขาขางอกฝาย ดงนนลฉยและกยกจงยอมเลกรบกนแตโดยด เตยวเจยงคงตงทหารไวนอกเมองแลวสงสารถงพระเจาเหยนเตทอยในวงหลวง จากนนจงวางแผนทจะอญเชญนาเสดจพระเจาเหยนเตออกไปนอกเมองหลวงเตยงอน เพราะเหนวาเมองหลวงแหงนมสภาพทรดโทรม จงทลเชญเสดจไปทเมองแหงใหมดกวา พระเจาเหยนเตและเหลาขนนางใกลชดลวนเหนชอบดวย ดงนนพระเจาเหยนแตและตงสนซงเปนขนนางใหญ จงไดนาขบวนเหลาเชอพระวงศและเหลาขนนางใหญ ลอบเดนทางออกมาจากเมองหลวง ฝายลฉยและกยกเมอทราบเรองกโกรธมากทพระเจาเหยนเตลอบเสดจออกไป จงจดทพไลตดตามขบวนเสดจ

ระหวางนน เอยวฮอง ขนศกซงเปนคอรของลฉยซงไดตงมนอยทหบเขาแหงหนงทราบขาววาพระเจาเหยนเตเสดจหนออกมา จงนาทหารเขาไปรบตวไว เอยวฮองมทหารเอกคอซหลง มฝมอสรบกลาแขง จงชวยตโตทหารของลฉยและกยกใหถอยกลบไปได กลบโดนทหารของกยกเขามาสกดขวางไว เมอลฉยและกยกทราบเรอง กเหนวาหากพวก เอยวฮอง ซหลง ตงสน สามารถอญเชญพระเจาเหยนเตไปรวมกบกองทพของเตยวเจไดเมอใด พวกเขากจะตงหลกไดแลวจะเคลอนทพบกตโตกลบมา อนตรายกจะมาถงตว ดงนนลฉยและกยกจงปรกษากนแลวตดสนใจยตความบาดหมางชวคราว ทงสองตองการแยงชงเอาพระเจาเหยนเตกลบมาแลวฆาทงเสย จากนนผลประโยชน และทรพยสมบตทไดมากจะแบงกนคนละครง ฝายตงสนและเอยวฮองซงนาขบวนเสดจมาไดระยะหนงแลวปรกษากนมความเหนวาการจะหนอยางเดยวคงไปไดไมตลอด จงตองเสรมกาลงอารกขาขบวนเพมเตม เวลานนทงสองทราบขาววาในทองถนทพวกเขาเคลอนขบวนอยมกล มโจรสามกลมทมอทธพลอยมาก นนคอกลมของ หนเซยม ลงก และ โฮจาย จงใหทาหมายรบสงเรยกนายโจรทงสามมาเขาเฝาเพอใหทาหนาทถวายอารกขาพระเจาเหยนเตแลวนรโทษกรรมความผดทเคยมมาแตกอนทงหมด จากนนสงสารไปเกลยกลอมลฉยและกยก ใหรวมกนบรหารปกครองบานเมองอกครง

นายโจรกลบใจทงสามกลมมความยนดและปลาบปลมในพระกรณาธคณมาก จงพากนยกกาลงมารบขบวนเสดจเพอถวายการอารกขา แตลฉยและกยกนนกลบเปนตรงกนขาม พวกเขาไดหนงสอเกลยกลอมแลวกไมยอมทาตาม ไพศาลอธบายวา เพราะพวกเขาทงสองคนหมดสนความภกดและสานกในการเปนขนนางของบานเมองไปแลว มแตโจรใจโฉดเขาสงในจตใจ เหมอนกบนกการเมองทขายชาตและปลนชาตจนเสยสต ไมสามารถยงคดหรอสานกในความผดชอบชวดไดอกตอไป สวนโจรกลบใจนน จรงอยวาใครจะคาดคดจตใจของโจรไดกจรง แตในยามทสนทาจนตรอก

153

จาเปนตองเกยวของดวยแลว คบหากบโจรทองถนทกลบใจกยงดเสยกวาทจะคบหรอเปนพวกพองกบนกการเมองทขายชาตหรอปลนชาตทงหลาย266

จากตวอยางทอธบายมาของทงสามกกฉบบนกบรหารและฉบบคนขายชาตนน กยงมขอจากดในการผลต เพราะเขยนสามกกใหมแบบ “เลาตลอดทงเรอง” ทมจานวนเลมและเนอหาทยาวมาก ในกรณของสามกกฉบบนกบรหาร แมจะอานงาย ใชสานวนภาษาและวธการเลาเสมอนกาลงเลาเรองราวการสรางองคกรและความสามารถในการบรหารบคลากรของเหลาผนาในสามกก ซ งมงหวงจะจบกลมผอานทเปนเจาของกจการหรอผสนใจทวไปไดชดเจนนน จดออนสาคญเหนจะอยทวา ถาเปนผสนใจทวไปทไมไดมพนเพการทาธรกจหรอไมไดสนใจตองการซมซบหลกการบรหารทงหลายแหลในเรองสามกก แตเพยงตองการรบความบนเทงและความรในแงมมอนแลว หนงสอชดนกไมไดขายดเทาทควรนก แมจะมชอเสยงกตาม267

แลวความทสามกกฉบบคนขายชาตผกโยงอยกบสานกพมพบานพระอาทตย แลวยงมสถานะเปนเสมอนหวหอกของสานกพมพไปในตวดวย ไดมการจดทารปเลมทงหมดใสกลองเขาเปนกลองบรรจเพอไวสาหรบใหผอานไดสามารถเกบสะสมไวในชนหนงสอในบานไดเปนอยางด แลวยงมการโฆษณาอกดวยวา เปนหนงสอขายดทมการพมพซาแลวหลายครง อยางไรกตาม รปเลมและการทากลองบรรจของสามกกฉบบคนขายชาตจะแลดอลงการราวกบเปนคมภรขนาดเของทดผวเผนแลวเปนหนงสอทอานยากเกนกวาระดบของนกอานมอใหมจะสามารถทาความเขาใจไดงายเทาทควร แตนนกดจะไมใชสงทสานกพมพบานพระอาทตยหรอตวของไพศาลซงเปนผเขยนมความวตกกงวล เพราะหนงสอชดน เสมอนวาไดจดทามาโดยมความตงใจใหผอานไดซอสะสมเกบเขาตหนงสอทบานไวเปนเสมอนคมภรจนทยงใหญ จรงอยวาชอของสามกกนนสามารถขายไดดวยตวเองอยแลว แตกยงทาใหงานชดนแลดขลงและอลงการในสถานะทเปนคมภรแหงภมปญญาจน มททางเปนพเศษโดยเฉพาะของตนเองทชดเจนยงขน

266 เรองเดยวกน, 450-456. 267 หนงสอสามกกฉบบนกบรหารทงชด 6 เลมจบ ปจจบนพ.ศ.2558 กลายเปนหนงสอลด

ราคา 50% ในงานสปดาหหนงสอแหงชาตครงลาสดเมอ 26 มนาคม – 5 เมษายน จากการสอบถามไปทางผขายและบธทวางขาย กไมไดถงกบขายดมากนก หากเปรยบเทยบกบหนงสอสามกกชดอนๆ ราวกบวาเปนหนงสอสามกกทกาลงตกยคไปแลว

154

6.4 สามกกฉบบคนกนเอง บรบทในความหลากหลายมต กอนหนาจะเกดการรฐประหารใน พ.ศ. 2549 มสญญาณของความขดแยงมากอนหนา

นนแลว โดยเฉพาะในชวงระหวาง พ.ศ. 2546-2548 ทกษณ ซงเปนนายกรฐมนตรทเคยไดรบการสนบสนนอยางมากจากชนชนนาในการเลอกตงในสมยแรก แตเมอมาถงในสมยทสอง สถานการณกลบพลกเปนตรงกนขาม เพราะทกษณโดนมองวา ตวเขากาลงสรางความนยมขนมาแลวพงสงทาทายตอสถาบนกษตรยและองคมนตร มขอนาสงเกตวาจงใจกระทบถงทกษณโดยตรงจากการปาฐกถาครงหนงของ พลเอกเปรม ตณสลานนท ประธานองคมนตร ไดกลาวแนะนาไมใหผคนนยมชมชอบและไมนบถอคนรวยทมพฤตกรรมไมเหมาะสม268

ในชวงเวลาดงกลาว ยงมการชมนมประทวงตอตานรฐบาลทกษณและบรรดาญาตทเขามากมอานาจในรฐบาล การชมนมนาโดย นายสนธ ลมทองกล ทเปนจดประททาให การเมองเกดการแบงแยกออกเปนเสอสแดงและเหลอง มความขดแยงกนอยางรนแรงระหวางสองฝายและฝายอนๆดวยในระหวางนน คอลมนในหนาหนงสอพมพมตชนสดสปดาหไดเรมการนาเสนอสามกกในรปแบบหลากหลายมต ซงหากพจารณาแลวจะพบวาหลายครงไดแอบแฝงถงการสะทอนสภาพการเมองและนกการเมองไทยในภาพรวมไวอยางนาสนใจ นนคอ “คอลมนสามกกฉบบคนกนเอง”269

เขยนโดย อญชล เออกจประเสรฐ ทใชนามปากกาวา “เออ อญชล”เธอไดเรมเขยนคอลมนประจาใหกบหนงสอพมพมตชนสดสปดาหลงเปนตอนโดยใชชอวา สามกกฉบบคนกนเอง โดยเรมพมพตอนแรกคอฉบบท 1250 ประจาวนท 30 กรกฎาคม –5 สงหาคม พ.ศ. 2547 โดยแบงการเขยนเปนภาคๆ แลวกเขยนเรอยมาจนถงป พ.ศ. 2553 ในระหวางทเรมเขยนภาคแรกนน คอลมนนเรมไดรบความนยมไมนอย ตอมาจงไดนาบทความทงหมดมารวมเปนหนงสอเลมไดถงสามภาค แลวภายหลงยงไดรวบรวมเอาผลงานทเขยนเกยวกบความเปนจนอนๆดวย อาทเชน เรองเกยวกบภาพยนตรจน ละคร นยายกาลงภายใน แลวรวมเลมเพอเขาเปนชดไวดวย270

268 ครส เบเกอร และ ผาสก พงษไพจตร, อางแลว, 390-391. 269 เออ อญชล, สามกกฉบบคนกนเอง ภาคหนง ขนเขาไมเปลยนสายนาไมขาด, (กรงเทพฯ:

มตชน. 2549), คานาผเขยน. หากพจารณาจากจานวนยอดพมพซาของสามกกฉบบคนกนเองทงสามภาคแลวกถอวาเปนหนงสอขายดได โดยหากนบถง พ.ศ. 2558 เลมภาคแรกนนไดพมพซาตดตอกนถง 4 ครง สวนภาคสองทพมพตามมาใน พ.ศ. 2550 ไดพมพซา 2 ครง

270 เรองเดยวกน,คานาผเขยน

155

สามกกฉบบคนกนเองจะคอนขางใชวธการเขยนและการสอสารกบผอานใหเขาใจเรองราวในสามกกโดยองไปกบเรองราวอนๆดวยภาษาบอกเลาอยางงายๆ ไมไดมความเปนวชาการ ไมไดตองการมงอธบายหลกกลยทธตางๆหรอตองการเสยดสวงการเมองเปนพเศษนก และยงสอดแทรกความรมสมยดวยการใชภาษาแบบวยรนสมยนยม การดงสานวนเชงนยายกาลงภายในมาใชประกอบ สอดแทรกบทกลอน คาคมในปรชญาจนโบราณปะปนเขาไปบาง อกทงการเขยนจะไมไดเลาเรองราวไลตามลาดบตงแตแรกจนจบเหมอนปกต ดวยแลวแตวาคนเขยนอยากจะหยบตอนไหนมาเขยน กเขยนไปจากนนจงเสรมเตมแตง ดดแปลง ขยาย หรอเลาเรองราวใหกระชบขน สดแทแลวกตามแตผเขยน มอสระตามใจชอบ ซงผเขยนเองกถงกบสารภาพในหนงสอของเธอวา แทจรงแลวตวเธอเองกไมไดเชยวชาญหรอรอบรเรองสามกกอยางละเอยดชดเจนมากนก มหลายเรองราวในสามกกทเธอเคยอานแลวคอนขางหลงลมไป ซงการเขยนแบบออกตวไวกอนเชนน แทนทจะสงผลเสยดานความนาเชอถอในทางกลบกนไดสงผลใหงานชดนของเธอดเขาถงไดงายและมความเปนกนเองกบผอานมาก เพราะถอวาผอานจานวนไมนอยทตามอานคอลมนของเธอนนกอาจจะเปนผทเพงเรมสนใจเรองสามกกและยงไมไดรเรองราวเชงลกอยางละเอยดเทาไรนก ซงหวใจสาคญคอ ผเขยนไดวางแผนและออกแบบการเขยนไวกอนคราวๆ แตกจะมการปรบเปลยนเนอหาใหเขากบสถานการณภาพรวมของเมองไทยในขณะนน หรอใหเขากบประเดนดงๆในเวลานนดวย271

บทความทลงครงแรกในคอลมนนน เออ อญชลใชชอวา “สามคาไมพนวชาชพตน” โดยเรมเปดเรองในประเดนทผเขยนจะเขาไปชวนรนพทมอาวโสในหองเรยนวชาภาษาจนเพอพดคยกนในเรองสามกก แตคาตอบทไดรบกลบเปนในเชงดถกดแคลน โดยกลาวหาวา “มนเปนเรองเสยเวลา คนเราหวงเรองปากทอง สนใจเรองการคาขายดกวา” และยงอางวา “สามกกเปนเรองของการหกหลงกน เรองของคนทรหนาไมรใจ บางคนเขาศกษาเพอใหทนคนประเภทตางๆ” เมอผเขยนถามกลบวา “แลวเราไมควรรหรอ” รนพคนนนกลบมรอยยมแปลกๆแลวเบยงประเดนไปสวชาชพของเขาเอง โดยอางวา “สมยผมเรมตนทาการคานะ ประสบการณตองหาเอาเองจากชวตจรง ไมมหองเรยนหรอตาราสอนเหมอนในสมยน” แลวเลาตอไปถงประสบการณในการทางานสวนตวของเขาเองตงแตเปนลกจางจนไตเตาขนไปเปนเจาของกจกาจ ไดผานชวงเวลาดๆและตองเผชญกบช วงทเศรษฐกจตกตา แลวเมอถามตอวา ชอบตวละครในสามกกคนไหน คาตอบทไดกลบมากคอ “กวนอ” เพราะชอบในความซอสตย ผเขยนจงเขาใจไดวา เหตทเขาไมอยากใหเธอสนใจสามกกมากนก เพราะเขามมมมองวาสามกกเปนเรองของการหกหลง ใชเลหเหลยมแพรวพราว คนอานจานวนมากไดรบเอาดานนไปใชกนมาก ซงสาหรบเขาแลว การรเทาทนคนนนไมสาคญเทากบความซอสตย จงทาใหเขาชน

271 เรองเดยวกน

156

ชอบกวนอทมภาพลกษณในเรองของความซอสตยขนสงไปโดยปรยาย ซงในจดนกนาสนใจวา แมคนทพาดพงดงกลาวจะไมตองการให เออ อญชล สนใจเรองสามกกมากนก เพราะกลวจะรบเอาเรองของการใชเลหเหลยมมากเกนไป แตตวเขาเองกลบมความชนชมในความซอสตยภกดของกวนอมาก เพราะความซอสตยเปนเหมอนเทพเจาททาใหเขาผานพนวกฤตในวชาชพของตนมาไดทกครง272

เออ อญชลเขยนขยายถงเรองความซอสตยของกวนอวา ผนาองคกรทประสบความสาเรจมกจะมสองสวนประกอบกนคอมกลยทธและมความซอสตย หากจะตองขาดคณสมบตขอใดขอหนงแลว ควรจะขาดกลยทธได เพราะคนอนๆอาจจะยอมรบแลวใหอภยกบความผดพลาดของผนาทเกดจากความซอสตยได แตจะไมไวใจคนทไมซอสตย273

อาจไมใชความบงเอญทผเขยนเนนเรองของวชาชพกบการยดถอในความซอสตยในแบบฉบบของกวนอ เปนบทความแรกทเธอเขยนลงในคอลมน ยงเมอพจารณาจากบรบททางการเมองทกาลงรอนระอในเวลานน ทางหนงสอพมพมตชนสดสปดาหเลมนไดพาดหวขาวใหญโตวา “Thaksinocrony” และยงใชคาพาดหวดานลางประกอบวา “ญาตกาธปไตย” คาๆนปรากฏในคอลมนของ ธรยทธ บญม ซงไดเปลยนแปลคามาจาก “Thaksinocromics” เพอตองการเขยนโจมตทกษณและพรรคพวกวาภาคเศรษฐกจในเวลานนเปนภาคธรกจแบบ พวกพอง ผกพนเกยวของกบแกนนาของพรรคไทยรกไทยในเวลานนเปนหลก การใชจายของรฐกขาดวนยรายแรงทอาจสงผลเสยหายหนกได รวมถงชประเดนทพรรคไทยรกไทยขอเปลยนจากสญญาบรหารประเทศ 4 ปไปเปนสมปทานประเทศ 30 ป จงถอวาปญหาสงคมทรายแรงทสดในเวลานนคอ การคอรปชน ทมหลายรปแบบ หรอเรยกไดวาเปนการเมองทขาดซงความซอสตยและความตรงไปตรงมาอยางรนแรง274

นอกจากน เออ อญชล ยงไดเขยนถงเรองราวของตวละครสามกกทแฝงถงเรองการเมองอกหลายครง อาทเชน หวขอ “คนรนใหมชางนาเกรงขาม” เขยนถงเรองของเลาเสยน หรอทคนไทยทอานสามกกคนเคยในชอ “อาเตา” เขาเปนลกชายคนโตของเลาป และเปนตวละครทคนอานสามกกทอานจนจบเรองแลว มกถอกนวามลกษณะงเงาเบาปญญามากทสด ในภาพยนตรหรอละครโทรทศนสามกกเองกคอนขางใหภาพลกษณของเลาเสยนวาเปนฮองเตทโงเขลาเบาปญญาจนถงระดบ

272 เออ อญชล, “สามกกฉบบคนกนเอง สามคาไมพนวชาชพตน”, มตชนสดสปดาห, 24,

1250(30 กรกฎาคม – 5 สงหาคม 2547): 69. 273 เรองเดยวกน, เนนโดยผเขยน 274 ธรยทธ บญม, “4 ป ระบอบทกษณ กาวสการเมองเผดจการพรรคเดยวของไทยรกไทย

มงยดสมปทานประเทศ”, มตชนสดสปดาห, 24, 1250(30 กรกฎาคม – 5 สงหาคม 2547): 9-11.

157

ปญญาออนดวยซา เออ อญชลเขยนถงเลาเสยนในมมทวา อาเตาเปนตวละครทคนอานสามกกในเมองไทยรจกกนมากเพราะเหตการณในสามกกตอน “จลงฝาทพรบอาเตา” ไดบรรจไวในตาราเรยนวชาภาษาไทย ทาใหหลายคนรจกชอของจลงวาเปนยอดขนพลทมความเกงกาจกลาหาญ ยอมเสยงชวตบกฝากองทหารของโจโฉเขาไปชวยชวตอาเตาทยงเปนทารกแบเบาะ ขนควบขมาฝาทหารโจโฉ แลวพาทารกนอยอาเตาใหรอดชวตกลบไปหาเลาปไดสาเรจ แตเมอเรองสามกกมาถงชวงทอาเตาไดเตบโตขนแลวกลายเปนฮองเตสบทอดตอจากเลาปนน กลบกลายเปนกวาเขาไมไดเปนผมความสามารถเทยบเทาบดา ไมไดใชชวตอยางคมคาใหสมกบทคนกลาหาญอยางจลงตองฝาอนตรายเขาไปชวยเอาไวตงแตแบเบาะ อาเตาหรอพระเจาเลาเสยนนน ในชวงชวตบนปลายในฐานะฮองเตทเปนผนาของอาณาจกร เขากลบเชอฟงคายยงของขนทขประจบ ไมไดแยกแยะผดถกวาใครคอคนททางานเพอบานเมอง สดทายเมอทหารขาศกยกทพมาประชดเมอง แทนทจดยนหยดส เขากลบประกาศยอมแพอยางงายดายแลวเมอตองกลายเปนเชลยศกไปอยทแควนวย เมอสมาเจยวไดจดงานเลยงตอนรบใหสมฐานะทอาเตาเปนอดตฮองเตนน กไดใหคนบรรเลงเพลงของแควนจกทเปนของอาเตาและสกลเลา เพลงทบรรเลงนนทาใหพวกขนนางทตดตามอาเตามาดวยพากนรองไหสะเทอนใจมาก แตเมอสมาเจยวไดถามอาเตาวาคดถงบานเมองเดมไหม อาเตากลบตอบวา “ไมไดคดถงเลย อยทนสนกจะตาย” ซงคาตอบนนแสดงใหเหนวา อาเตาไมไดรสกถงความพายแพหรอเสยศกดศรแมแตนอย ทาใหสมาเจยวถงกบถอนใจแลวสนความระแวงในตวอาเตาทนท แลวหลงจากนน อาเตากยงไดใชชวตอยตามอตภาพ ไดรบการเลยงดทด ไมไดเขามาของแวะกบเรองการเมองหรอการชงอานาจอกเลย แมวาจะมเหตทางการเมองทผนผวนในแควนวยเกดขน แตมนกไมสงผลกระทบอะไรกบเขาทงสน เขาอยอยางสขสบายแลวตายอยางสงบ และมอายยาวนานกวาแควนจกกกทเคยเปนของเขาอก275

ลกษณะของอาเตานน ไดรบการเปรยบเปรยกบลกหลานของคนทวไปทไดเตบโตและใชชวตอยางสขสบาย จนอาจจะสบายมากเกนไปดวยซา แต เออ อญชล กวจารณในเรองนแงมมของนกการเมอง และสานกทางการเมองของผมอานาจวา มนอาจจะดกวากไดทคนอยางอาเตาไมไดรสกถงพนธะทางการเมองของตน สามารถลงจากหลงเสอ และเรนกายจากสถานการณทางการเมองไดอยางงดงาม ชวตแบบน ยอมเปนทางเลอกทด เพราะสานกทางการเมองนนแมจะนายกยอง แตในทางการเมองทเกดขนจรงนนกลบเปนเรองของการแยงชงอานาจของกลมผลประโยชนและนกการเมองตางๆ สรางปญหาทบซอนใหเกดขนมากมาย หากในสงคมและวงการเมองมคนอยางอาเตามากๆ กนาจะดกวา เพราะไมตองเสยไปกบการเลนการเมอง ซงบางครงกอาจเปนการพาผคน

275 เออ อญชล, “สามกกฉบบคนกนเอง คนรนใหมชางนาเกรงขาม”, มตชนสดสปดาห, 24,

1251 (6 – 12 สงหาคม 2547): 72.

158

จานวนมากไปลมหายตายจากและเกดความสญเสยดวย การทอาเตายอมแพและละวางจากอานาจโดยงายดายนน จงอาจจะเปนเรองดกวากไดสาหรบนกการเมองในสงคมไทย276

สามกกฉบบคนกนเอง จงนบวาเปนผลงานทพยายามเปรยบเทยบเรองราวในสามกกกบกระแสสงคมไทย โดยชวงแรกนาเสนอผานทางสอทผคนเขาถงงายอยางหนงสอพมพ ซงดวยลกษณะเชนน ยาขอบกเคยใชมาแลวเมอครงเรมตนเขยนสามกกวณพกลงหนงสอพมพเปนตอนๆกระทงเรมโดงดงจงไดรวมเปนเลมขายซงตอมากรณของไพศาลและสานกพมพบานพระอาทตยกไดนาวธการนมาใชในการผลตสามกกฉบบคนขายชาตกอนทจะรวมเปนเลมเชนกนดวยปจจยเหลาน จงสงผลใหสามกกฉบบคนกนเองมชอเสยงและขายดไมนอย สรางความสนใจใหกบผทตองการจะเรมอานสามกกไดหยบผลงานนมาเรมอานแทนทจะไปเรมอานจากสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ทเปนตนฉบบดงเดม ซงอาจจะถอวาอานยากอยบางสาหรบคนรนใหมทไมถนดการอานวรรณกรรมทใชภาษาบรรยายแบบโบราณ และมความเรงรบในการเสพรบเอาขอมลหรอภมปญญาบางสวนทพวกเขาตองการรบรหรอนาไปใช การทนกเขยนสามกกเหลานไดชวยยอยเนอหาสาคญบางสวนจากทงเรองทมขนาดยดยาว และใชวธการมงเนนเฉพาะเนอหาสวนสาคญททาใหผอานรนใหมสามารถเสพรบสงทพวกเขาเชอวาสามารถตอบสนองความตองการของตนไดนน จงกลายเปนหนงในปจจยทชวยใหการอานและเสพรบความรและภมปญญาจากสามกกไมไดกลายเปนเรองยากจนเกนกาลงสาหรบคนอานทมความเรงรบในสภาพสงคมยคใหม

6.5 สามกกประยกตเพอการตลาดและทศทางตอไป

มขอนาสงเกตวา การผลตสามกกตงแตเขาทศวรรษ 2540 เปนตนมาไดมการสบทอดการเขยนและการอานสนกเขยนรนใหมๆทอยนอกเหนอวงการวรรณกรรมไปแลว แตไดขยายไปสนกเขยนทมาจากสายอาชพอนอกมาก รวมถงความพยายามทจะทาใหสามกกเปนวชาการทจรงจง และกลายเปนวา ไดสรางกลมผอานเฉพาะของแตละฉบบขนมา

ลกาชง ซงเปนประธานบรษท Hutchison Whampoa Limited (HWL) และยงเปนประธานบรษทCheung Kong Holding เขาเปนคนจนทเปนอภมหาเศรษฐอนดบตนๆของโลกซงใน พ.ศ.2551 ไดรบการจดอนดบใหเปนมหาเศรษฐทตดอยใน20 อนดบของโลก โดยอยในอนดบท 11 เขาไดยกยองเรองสามกกวาเปน “ตาราบรหารจดการทดทสด” หลงจากเขาไดอานหนงสอชอ

276 เรองเดยวกน

159

“ศตวรรษสามกก โจโฉจอมคนผพชต” เปนหนงสอเลาเรองชวประวตการตอสไตเตาทางการเมองและแนวคดการใชกลยทธอนหลากหลายททาใหโจโฉกลายเปนหนงในผนาทมอานาจทสดในยคสามกก277

ลกาชงเปนมหาเศรษฐจนทสรางตวขนมาจนประสบความสาเรจไดหลงจากพนชวงวยกลางคนมาแลว ภมหลงของลกาซงนน มบดาเปนครใหญในโรงเรยนประถม ลกาซงจงมความรดานอกษรศาสตร ตอมาบดาเขาเสยชวตลงในขณะทเขาอาย 15 ป เนองจากเขาเปนบตรชายคนโต จงตองออกจากมาทางานหารายไดเพอเลยงครอบครวแลวเรยนภาคคาไปดวย ตองอาศยความขยนและอดออมอยางมาก กวาจะสามารถเกบเงนทละนอยๆแลวเรมสรางธรกจเลกๆของตนขนได แตหลงจากนนกยงตองลมลกคลกคลานอยนาน แตดวยจตวญญาณของความเปนนกธรกจทไมยอมแพ และมความเปนปญญาชนอยดวยจากความใฝเรยนร ซงมอยนอยนก เขาจงคอยๆไตเตาแลวรกษาความมนคงทางธรกจ ใชกลยทธตางๆจนกระทงประสบความสาเรจได278

ตอมา เขาไดเขยนบทความยกยองหนงสอสามกกวา ขอเพยงเปนคนเชอสายจน ไมมใครทไมรจกสามกก เพยงแตคนทวไปทอานสามกกนน ตดภาพของสามกกทเปนวรรณกรรมมากเกนไป เพราะสามกกทคนทวไปรจกกคอสามกกฉบบพงศาวดาร ซงจะมงบรรยายการตอสอนดเดอด วรกรรมความกลาหาญของตวละครอยางกวนอ ความหาวหาญของลโป การใชเลหเหลยมของโจโฉ การชงไหวชบพรบระหวางขงเบงและจวย ซงลกาซงเหนวาสงเหลานเปนเรองด แตผคนมกจมอยกบเรองราวของตวละครทถกแตงเตมสสนมากเกนไป ทาใหเกดหลมพรางททาใหผคนพากนคดไปวา การทาสงครามหรอการแขงขนใดๆกตามนน อาศยเพยงแคความกลาหาญและสตปญญาสวนบคคลกเพยงพอตอชยชนะ หรอความจงรกภกดจะทาใหบานเมองสงบ กลอบายใชในการวางแผน ซงไมถกตองไปทงหมด เรองนาเศราคอ มนสงผลใหชาวจนยดความเชอในวรบรษมากเกนไป เนนความสามารถสวนบคคล ละทงความสาคญของการทางานเปนทม ซงในสามกกเองกมตวอยางลกษณะนอยมาก แตกลบโดนมองขามไป ตวอยางเชน เลาป ซนวน ทางานรวมกนเปนพนธมตรเพอตอตานโจโฉ จวยและขงเบงสมควรประสานความคดรวมแรงรวมใจกน จงจะสามารถเอาชนะขาศกได จะมใจระแวงคดรายกนไปไดอยางไร หลายคนทอานนยายสามกกมานานนนเมอถงเวลาทางานแลวกลบไมสามารถรวมมอหรอทางานเปนทมกบผอนได กมกกลาวอางเปรยบตนเองเปนดงขงเบงกบจวย ซงนนไมถกตองเลย ลกาซงจงไดสรปความวา “ความเขลาคอศตรทรายกาจทสดในโลก” เพอเตอนผอานสามกกใหรจกคดวเคราะหสงทแอบแฝงอยในสามกก มากกวาจะนามาใชอางองในเชงลบ เปน

277 กอศกด ไชยรศมศกด, อานสามกกถกบรหาร, (กรงเทพฯ: บคสไมล, 2552), 13, คาแปล

จากบทความของลกาซง 278 เรองเดยวกน,14-15.

160

การเรยกรองใหมองสามกกในฐานะของตาราบรหารจดการ ไมใชแควรรณกรรมองพงศาวดารอยางทคนจนทวไปยดตดกนมานานอยางทเขาใจกน279

การทสามกกไดรบการรบรองจากนกธรกจระดบโลกทมชอเสยงและเปนผประสบความสาเรจจรงนาจะมสวนทาใหสามกกมความนาเชอถอในฐานะเปนความรรวมสมยทเปนวชาการและนามาใชอางองกบการบรหารในธรกจยคใหมไดเชอวานเปนหนงในปจจยสาคญทชวยสรางฐานผอานทชดเจนขนมาได เปรยบเสมอนการหาเสยงซงนกการเมองหรอรรคการเมองแตละกลมกพยายามหาเสยงและสรางฐานเสยงทเขมแขงของตนเอง หรอสาหรบผผลตสนคาสกยหอแลวตองการทาตลาด กจะวางตาแหนงของสนคาตนไววาตองการขายคนกลมใดเปนหลก ลกษณะดงกลาวนนาจะสงผลใหกลมนกเขยนสามกกบางคนไดเหนโอกาสทจะพฒนางานของตนเองใหสามารถตอบสนองความตองการของผอาน กระทงไดมการผลตสามกกฉบบใหมๆขนมาอกมากมาย ซงกมทงฉบบทไดรบความนยม ทาใหนกเขยนมชอเสยงขนมา แตกมนกเขยนสามกกอกมากทไมไดมชอเสยงอะไรนกซงสวนหนงนนกขนอยกบความสามารถของนกเขยนและสายปานในการกระจายและเผยแพรของสานกพมพ และยงอาจรวมไปถงตามกระแสนยมของผอานในแตละชวงนนๆ สามกกจงมการผลตซาหลายครง เกดการแขงขนกนเองในกลมนกเขยน

ในกรณของสามกกฉบบคนกนเองใชการตลาดเปนตวนาหนาคอนขางชดเจน จงถอไดวาเปนหนงในปจจยสาคญททาใหผลงานสามกกชดนคอนขางมชอเสยงมากกวาสามกกชดอนๆในชวงเวลาเดยวกน นนคอมงทาตลาดกบกลมนกอานมากขน ซงวธนเปนสงทนกเขยนในรนกอนหนานยงไมคอยประสบความสาเรจเทาทควรนก280 สวนหนงอาจเพราะนกเขยนสวนมากยงคอนขางปราศจากชองทางตางๆทจะใชตดตอกบผอานในหลายระดบไดอยางสะดวก แลวตวตนหรอบคลกของนกเขยนเองกอาจจะมสวนททาใหผอานเขาถงไดยากดวย ซงอาจมผลมาจากลกษณะการใชชวตของนกเขยนหลายคนในรนกอนหนานทคอนขางหนกหนวงไปในการใชชวตดมสรา สนโดษ เขาปา หรอมจดยนในเรองการเมองทเขมขน จนบางครงกเปนการยากทจะทาใหผอานจานวนมากทมความคดเหนอนหลากหลายแตกตางหรอผอานในกลมอนๆจะสามารถเขาถงไดงาย

279 เรองเดยวกน, 14-17. 280 ในกรณนอาจนบวาเปนขอยกเวนสาหรบสามกกฉบบของ ยาขอบ และ คกฤทธ อาจ

เพราะถอวานกเขยนทงสองทานมชอเสยงเปนทนยมและโดงดงอยแลว รวมถงฝมอในการเขยน และความแปลกใหมในการผลตสามกกของทงสองคนทเปนตนแบบใหนกเขยนรนถดมาดวย

161

อยางไรกตาม การทนกเขยนใชกลยทธทางการตลาดเปนตวนาในการผลตผลงานนน อยางนอยทสดกสงผลทาใหงานเขยนเหลานนมความชดเจนวาเปนงานเขยนทมกลมเปาหมายหลกในการอานเปนใครหรอคนกลมใด ซงสงเหลานจะนาไปสการกาหนดเปาหมายทชดเจนใน การประชาสมพนธตางๆเพอการขายหนงสอและขยายกลมผอานใหกวางขวางออกไปอยางเตมท โดยเฉพาะกรณของสามกกฉบบคนเดนดนนน สขสนต จะพาตวเองมาทาการประชาสมพนธและแจกลายเซนตใหกบผอานในชวงระหวางงานสปดาหหนงสอแทบทกครง รวมกบสานกพมพเคลดไทย นบวาเปนนกเขยนเรองสามกกคนแรกๆทใชกลยทธเชนนอยางชดเจน281

การตลาดเชนนมสวนอยางมากในการทาใหนกเขยนเขาใกลชดกบนกอานมากขน โดยเฉพาะกบนกอานรนใหมทมคานยมการชนชอบบคคลทเปนขวญใจของตนเอง ภายใตวฒนธรรมการบรโภคในยคโลกาภวตนซงเมอใดกตามทนกเขยนสามารถทาใหเกดกลมนกอานในระดบทเปนผชนชอบผลงานอยางลกซง ซงจะคอยตดตามผลงานของตนอยเสมอแลว กจะมสวนอยางมากในการชวยใหการผลตผลงานแตละเลมในแบบฉบบของตนเองนน สามารถจะทาไดตามความตองการของผเขยนมากยงขน โดยทไมจาเปนตองพะวงกบการผลตงานของตนใหเออกบการทาตลาดของสานกพมพวาจะขายไดหรอไมมากนก แลวกไมโดนจากดกรอบความคดโดยบรรณาธการมากจนเกนไปดวย เพราะสามารถอางไดเลยวา ตนเองเปนนกเขยนทมกลมนกอานทชนชอบคอยตดตามผลงาน แลวเปนฐานผซอสาคญทจะคอยตดตามอานและหาซอผลงานเปนประจาอยแลว

ดงนน ดวยแนวคดเชนน สงผลใหกลมนกเขยนสามกกทเรมสรางผลงานในชวงเวลาน เรมหาหนทางสรางฐานกลมคนอานทเปนแฟนคลบกนไมนอย โดยเฉพาะกบกลมนกเขยนทเขยน

281 ผเขยนวทยานพนธไดเขารวมงานสปดาหหนงสอทศนยสรกตตหลายครงในฐานะของ

นกเขยนและไดพบวา สขสนต วเวกเมธากร (นามปากกา เลาชวนหว) จะมายนแจกลายเซนทบทของเคลดไทยทกครง หนงสอของเขากไดรบการประชาสมพนธจากสานกพมพคอนขางมากดวย หลงจากการเฝาสงเกตการณเปนเวลาหลายชวโมงในงานหนงสอในชวง 4 ปหลงตดตอกน (พ.ศ.2554-2558) พบวามผทเขาไปขอลายเซนตจากหนงสอของสขสนตในระดบทคอนขางอนหนาฝาคงมากกวาผทเขาไปขอลายเซนตจากหนงสอนวนยายเรอง “คนแคระ” ของ วภาส ศรทอง ซงเปนนกเขยนทไดซไรตใน พ.ศ. 2555 และมากกวาหนงสอออกใหมของ จระศกด ปานพม อดตนกรองคนดงทมหนงสอออกขายทบธเคลดไทยใน พ.ศ. 2557 เสยอก ผเขยนวทยานพนธพจารณาวา สวนหนงอาจเพราะหนงสอชดสามกกของสขสนตนนไดจดออกมาทาเปนภาคๆตอเนองหลายเลมใหเปนตวเลอกกบคนอาน รวมกบชอเสยงในดานการเขยนแบบเสยดสและจงใจดากราดนกการเมองผานทางตวละครสามกก ทาใหเกดฐานคนอานทแนนหนาอยกอนหนาแลวหลายป

162

หนงสอสามกกประเภทคมอธรกจและเสยดสการเมอง เพราะผลงานเหลานสามารถผลตออกมาไดหลายเลมและยงบอยครง ไมจาเปนวาเขยนเพยงชดเดยวแลวตองจบกนเลยเหมอนกบสามกกตนฉบบดงเดม สงทเกดขนคอ นกเขยนในกลมนตางกมงหวงทจะผลตงานสามกกขายดและพมพซาหลายครงใหไดเสมอนกบนกเขยนชอดงหลายคนในยคกอน การแขงขนจงยงสง และเรมสงผลใหปรากฏสามกกหลายฉบบออกมาสตลาดในแตละปเชนกน

อยางไรกตาม ดวยความทมงเนนความแตกตางเพอใหขายดและมชอเสยง ซงกสงผลใหนกเขยนหลายคนมกผลตงานสามกกของตนออกมามากกวาหนงฉบบ ดงนนสามกกหลายเลมในชวงนจงมลกษณะซากนอยมากในแงการนาเสนอและชอเรอง เชน สามกกประเภทคมอธรกจและจตวทยา โดยเฉพาะ หนงสอสามกกของ เปยมศกด คณากรประทป อดตนกหนงสอพมพและเปนวทยากรดานบรหารการเงน ไดเขยนหนงสอสามกกและภมปญญาจน โดยเฉพาะซนว โดยมรปแบบการผลตงานเขยนทคอนขางเปนเอกลกษณ ผลงานแตละเลมมกใชการเปรยบเทยบกลยทธในสามกกและภาวะผนาของตวละครกบการบรหารองคกร โดยมกมงเนนภาวะความเปนผนาของยอดคนในเรองสามกกเปนประดจ CEO ของบรษทหรอองคกรสกแหงซงนบตงแตสามกกฉบบนกบรหารของเจรญเปนตนมาแลว อาจนบไดวา หนงสอสามกกเชงบรหารของเปยมศกดเปนผลงานชดทมชอเสยงมากทสด282ในการพยายามเปรยบเทยบกลยทธและภาวะผนาของตวละครสามกกในแงมมของการเปนผนาองคกรในยคใหม อยางไรกตาม หนงสอสามกกหลายเลมของเขามกมรปแบบการนาเสนอและเนอหาทไมแตกตางกนมากนก แตหนงสอสามกกของเขาทเปนหนงสอขายดและมชอเสยงมากทสดกลบกลายเปนหนงสอประเภทเลาเรองสามกกแบบยอเรองทงหมดตงแตตนจนจบ มชอวา “เลาเรองสามกกฉบบคนรนใหม”ซงเจาตวยอมรบวาเกนความคาดหมาย เพราะเขาคดวาหนงสอทเขาเขยนแลวนาจะขายดทสด นาจะเปนหนงสอสามกกประเภทคมอและแนวคดดานบรหารการเงนทเขาไดเขยนออกมาจานวนหลายเลมนบตงแตพ.ศ.2546 เปนตนมา283

282 ผเขยนวทยานพนธไดทาการสารวจตลาดหนงสอตามรานทวไป พบวาผลงานสามกกเชง

บรหารธรกจของเปยมศกดมวางขายอยคอนขางมากกวานกเขยนสามกกเชงบรหารคนอน 283 เปยมศกด คณากรประทป, สมภาษณโดย ยศไกร ส.ตนกล, สถาบนพฒนานกเขยน, 10

พฤศจกายน 2557.ผเขยนวทยานพนธไดสมภาษณคณเปยมศกด คณากรประทป ผเขยนสามกกฉบบคนรนใหม เขากลาวโดยสรปวา หนงสอของเขาไดพมพซาแลว 4 ครง (ครงลาสดคอพ.ศ. 2557) เปนงานทพมพซาและสรางรายไดใหเขามากทสดในบรรดาหนงสอเกยวกบสามกกทงหมดทเขาเขยนออกมาแลวมากกวา 40 เลม และกลาวอยางภาคภมใจวาเปนผลงานเขยนทชวยสรางชอเสยงทมนคงในวงการ ทาใหแตกแขนงไปสอาชพวทยากรไดดวย (สมภาษณเมอวนท 30 มถนายน พ.ศ. 2557)

163

การผลตใหมของสามกกหลงจากทศวรรษ 2540 จงไดเปนการขบเคลอนทสาคญโดยกลมนกเขยนและสานกพมพทมงเนนการขายเรองจนเปนหลก โดยกลยทธหลกคอการมงเนนทาตลาดในการนาเสนอเรองสามกกตามฐานผอานทมตอนกเขยนในเครอของตนเอง จงเปนความพยายามอยางยงทจะผลตสามกกแตละฉบบใหมความแตกตางไปจากวรรณกรรมตนฉบบและการหาทางสรางฐานกลมคนอานทตดตามนกเขยนเปนสาคญ พนทพเศษของสามกกจงมใชเพยงแคการทาใหวรรณกรรมสามกกเปนทนยมเพอความบนเทงหรอการยอยภมปญญาใหคนอานเขาใจงายเทานน แตเปนทรปแบบการผลตทพฒนาการไปโดยไมหยดอยกบท และการไมโดนยดตดโดยกลมนกเขยนในแคแวดวงวรรณกรรม แตสามารถทาใหกลมนกเขยนจากแวดวงอนทมความสามารถในดานการตลาดไดเขามาหยบใชเปนวตถดบอกดวย อยางไรกตาม ชวงปลายของทศวรรษน หนงสอสามกกประเภทคมอธรกจและเสยดสการเมอง ทพมพจาหนายออกมาหลายเลมจากนกเขยนหลาคน กไมไดปรากฏวาจะกลายเปนหนงสอขายดหรอสงผลใหนกเขยนไดสรางชอเสยงขนมาไดมากเสมอไปนก

จากการสารวจนบตงแต พ.ศ. 2530 - 2540 การผลตสามกกขนใหมนนพอจะสามารถแบงแยกบรบทไดเปนสามประเภทหลกตามลกษณะของเนอหาและเปาหมายการผลต ไดแก เชงวรรณกรรมและประวตศาสตร เชงเสยดสการเมอง และเชงคมอธรกจ ซงแตละดานกสามารถคาบเกยวตอกนไดโดยไมไดแยกขาดจากกนนก กระนนนบตงแตวกฤตเศรษฐกจ พ.ศ. 2540 จนถงชวง พ.ศ.2545 กเหลอนกเขยน สานกพมพและผผลตเรองจนและสามกกทเปนรายหลกอยเพยงไมกรายเทานน284 แตตอมาการผลตสามกกกเรมกลบมาเขมขนอกครงในชวงครงทศวรรษหลงของยคน โดยมสามกกฉบบคนขายชาตและสามกกฉบบนกบรหารเปนตวจดกระแสสาคญ

ในชวงเวลานเอง กเรมปรากฏกลมนกเขยนหนาใหมทไมเคยมผลงานมากอนในยคกอน ไดอาศยกระแสความนยมของสามกกในการผลตงานทเรมม งเนนความแตกตางไปจากสามกกแนวเดมๆ นกเขยนสามกกในชวงเวลาจากน กไมไดจากดเฉพาะในบรรดาผรภาษาจน นกแปล นกหนงสอพมพ และผอยในวงการเมองเพยงอยางเดยวอกตอไป แตเรมเปดพนทใหใครกไดทมความรมากพอในเรองสามกก และมความสามารถในการเขยนให “แตกตาง” ไปจากฉบบกอนๆ สามารถสรางผลงานออกมาขาย และมกลมผอานรองรบได ซงสามกกบางฉบบทอาจจะเคยเปนทรจกในวงผอานแคบๆจากด กไดมการนากลบมาพมพซาใหมเชนกนหลายฉบบไดกลายเปนผลงานทไดรบความนยมมาจนถงทกวนน ปจจยสาคญทสรางความนยมจนกระทงหลายสานกพมพกลาทจะนาสามกกเหลานนมาพมพซาเพอขายอกเปนจานวนมากกคอ ความทสามกกหลายฉบบใชกลวธการเขยนแบบ

284 ยศไกร ส.ตนสกล. อางแลว, 388-413 จากตารางสารวจ พบวาหลงป 2540- 2545 การ

ผลตสามกกมจานวนลดนอยลง แตหลงจากพ.ศ.2546 กเรมกลบมาเขมขนอกครง

164

“สนคามวลชน” (Mass Product) หรอมงจบกลมผอานในวงกวาง จงนบเปนความพยายามทจะทาใหสามกกกลายเปนสนคาแบบผลตจานวนมาก ซงนบวาหาเปนททางททาไดไมงายเลยสาหรบวรรณกรรมแปลโบราณ

นอกจากน ยงมเรองนโยบายทสาคญของทางสานกพมพเปนปจจยสาคญ มกรณสาคญคอนโยบายหลก ทองแถม นาถจานง ทไดแนะนาใหกบผบรหารของสานกพมพสขภาพใจ ซงมโชนรงส ลกสาวของทองแถม เปนผบรหารสาคญ ซงไดชวา “หนงสอหวเรองจน ตองกลบมา” ไดกลายเปนนโยบายหลกทเกดขนเพอหวงจะนาจดเดนของสานกพมพสขภาพใจกลบมาอกครง นนคอการผลตหนงสอแนวเรองจนประเภท คมอ (How-To) ประวตศาสตร ชวประวตคนดง ประยกตความร ใหกลบมาเปนหนงสอขายดทเปนหวหอกสาคญของสานกพมพหลงจากทไดซบเซาและหางหายไปเปนเวลาหลายป แลวระหวางนนกโดนสานกพมพอนชวงชงพนทการตลาดในสวนนไปไดไมนอย นจงเปนความพยายามทจะนาสานกพมพใหกลบมามชอเสยงโดดเดนในเรองนอกครง285

ชอหนงสอในลกษณะทวา“ทาอยางไรใหรวย” จะพบวาการตงชอเรองหรอหวขอเชนน ไดกลายเปนแนวคดสาคญของการผลตหนงสอประเภท How-To ทวางขายกนเกลอนตลาดหนงสอในชวงกอนและหลง 2540 เปนตนมา กระแสนยมของหนงสอ How-To ทตงชอหนงสอหรอชแนวคดทมงเนนการสรางความรารวยแบบเรงดวนเชนน กลายเปนกระแสนยมทมาแรงมาก แลวเมอพจารณาวากอนหนานหนงสอประเภทคมอ How-To แทบจะไมไดรบการแนะนาจากรานหนงสอหรอขนแนะนาหนารานวาเปนหนงสอยอดนยม อกทงบรรดานกเขยนและนกแปลไทยสวนมากแลวกไมคอยเลอกเขยนหรอแปลงานประเภทนจากของตะวนตกเทาไรนก286 แตทกวนนคงปฏเสธไมไดวาเมอ

285 โชนรงส เฉลมชยกจ, สมภาษณโดย ยศไกร ส.ตนสกล, งานสปดาหหนงสอแหงชาต ศนย

ประชมแหงชาตสรกตต, 30 ตลาคม 2557. ผเขยนวทยานพนธไดมโอกาสสอบถามเปนการสวนตวกบ คณโชนรงส เฉลมชยกจ ผบรหารหญงของสานกพมพสขภาพใจรนทสอง ไดขอมลโดยสงเขปวา หนงสอประเภทเรองจนโดยเฉพาะประเภท How-To ของสานกพมพสขภาพใจ แทบไมไดรบผลกระทบจากภาวะเศรษฐกจตมยากงทเกดขนในป พ.ศ. 2540เทาไรนก ในทางกลบกน หนงสอในหมวดนกลบเปนกลมหนงสอขายดไปดวยซา จงตงขอสงเกตวา เพราะผคนพยายามแสวงหาหนทางออกและทางแกไขปญหาทางการเงนและปญหาชวต หนงสอประเภทใหความรเชนนจงกลายเปนทางออกทผอานเชอกนวาจะใหคาตอบในการแกปญหาของพวกเขาได (สมภาษณเมอวนท 30 มนาคม 2558)

286 เดล คารเนก, อาษา ขอจตเมตต แปล, วธชนะมตรและจงใจคน, (กรงเทพฯ: แสงดาว, 2555) คานา 13-17.

165

สารวจตามรานหนงสอทวไปโดยเฉพาะในรานหนงสอแฟรนไชสชอดง ไดแก รานซเอด รานนายอนทร ซงเปนรานหนงสอทมสาขาอยจานวนมากแลว ทอยในหางสรรพสนคาหลายแหงอาทเชน บกซ เทสโก โลตส ซงเปนหางประเภททมงจบตลาดคนชนกลางและลางทงในเมองและนอกเมองนน จะพบวาบรรดาหนงสอทไดมการปกปายวาเปน “หนงสอขายด” และ “หนงสอแนะนา”ซงไดสทธในการแสดงขนอยบนชนของหนารานเปนพเศษทกวนนมกจะเปนหนงสอประเภทตอไปน ไดแก หนงสอคมอ How-To ซงกครอบคลมไปถงประเภท จตวทยา บรหารการเงน การลงทน สขภาพ อาหาร ลดนาหนกหนงสอพระ โหราศาสตร นยายรกวยรน นยายแปลกาลงภายใน หนงสอนาเทยว ฯลฯแลวกจะมการเปลยนแปลงอนดบหนงสอขายดไปเรอยๆในทกสปดาห287

สาหรบในกลมหนงสอคมอประเภท How-To ซงไดรบการแนะนาเปนหนงสอขายดนน โดยสวนมากแลวจะมกจะเปนหนงสอทมการตงชอในแบบตามกระตนความสนใจของผคน หรอองกระแสนยม มความฉดฉาด เหนชอแลวสะดดตา ลกษณะแนวคดการตงชอเหลานเชน สแลวรวย เลนหนพนลาน เทคนคการเลนหน ออมเงนอยางไร รวยพนลาน รวยไดจากธรกจเครอขาย เปนตน สงหนงทพบคอ ชอหนงสอหรอแนวคดทโปรยไวบนหนาปกและหลงปกของหนงสอประเภทน มกไมทาใหคนอานเหนแลวเกดความคดซบซอนเทาไรนก เพราะจะมงนาเสนอแนวคดงายๆ คนทวไปทแมจะไมไดมความรหรอความสนใจในเรองเหลานน แตเมอเหนชอหนงสอแลวกบงเกดความสนใจ ไมตองคดใหเยอะมาก แลวทสาคญคอ มกมงกระตนไปทความกระหายและความอยากเพมรายไดและโอกาสทางการเงน ความตองการประสบความสาเรจ หรอกระทงจดประกายความหวงวาภมปญญาในหนงสอเหลานจะสามารถแกไขปญหาตางๆของผคนหรอนาความสาเรจมาใหได แตอนทจรง สงเหลานนจะสามารถนาไปใชงานจรงหรอเปนภมปญญาทจะชวยใหประสบความสาเรจไดจรงหรอไมนน

287 ราช รามญ, สมภาษณโดย ยศไกร ส.ตนสกล, งานสปดาหหนงสอแหงชาต ศนยประชม

แหงชาตสรกตต, 30 ตลาคม 2557.ผเขยนวทยานพนธไดสอบถามเปนการสวนตวกบราช รามญ บรรณาธการอาวโสทานหนงในเครอสานกพมพของบรษทเพชรประกายในเวลานน ไดทราบวาการจดอนดบหนงสอขายดของในเครอรานหนงสอชอดงแตละสาขาจะเปนการรายงานผลการจดอนดบหนงสอขายดจากยอดขายแบบรายวน แตกจะมบางทอนดบยอดขายของหนงสอกไมไดเทยงตรงกบความเปนจรงเสมอไป อยางนอยทสดจะมหนงสอหลายเลมไดวางหนารานแลวปกปายวาเปน “หนงสอแนะนา” ซงหนงสอทจะไดวางในกลมนมสองสาเหตคอ หนง มกเปนหนงสอทกาลงอยในกระแส และสอง เปนหนงสอททางสานกพมพหรอสายสงไดจายเงนใหทางรานชวยทาตลาดดวยการวางบนหงหนารานให โดยราคาของหงวางแตละตาแหนงกจะแตกตางกนไปดวย

166

กไมใชเรองสาคญอนดบตนๆเทาไรนก ดวยเพราะหนงสอเหลาน มเปาหมายหลกคอพยายามจะใหเปนหนงสอขายดหรอสรางชอเสยงใหนกเขยนหรอสานกพมพไปดวยเชนกน

บทสรป

กลาวโดยสรปไดวา หลงจากวกฤตเศรษฐกจและการเมองในพ.ศ. 2540 สามกกเปนวรรณกรรมจนคลาสสกทไดมการผลตใหมใหมความรวมสมยและพยายามผกโยงเขากบบรบทของสงคมไทยในเวลานนอยางเดนชดมากเปนพเศษ ซงวกฤตทางเศรษฐกจทสงผลกระทบตอประชาชนในทกระดบ กไดมสวนกระตนความสนใจของผคนใหแสวงหาความรหรอภมปญญาทดมความนาเชอถอเพอใชในการแกไขปญหาและรวมไปถงแสวงหาโอกาส การสรางฐานะขนมาใหม ขณะเดยวกน การเผชญกบปญหาระดบนกนาไปสการความตองการใหมการใชหลกคณธรรม จรยธรรม หรอเรยกรองอดมคตในการทางานทงดานการเมองและการบรหาร การผลตสามกกในชวงหลง 2540 สวนหนงจงเรมมความพยายามสะทอนถงหลกคณธรรมทเปนธรรมชาตและความเปนมนษยทมหลากหลายมตทชวาผคนทมอานาจควรยดถอสงเหลานไวเปนอดมคตของตนดวย สามกกจงไมใชแคเรองของการใชกลอบายหรอแหลงความรทใชเพอสรางฐานะหรอเอาชนะผอนเพยงเทานน

ขณะเดยวกน บรรดาผเขยนสามกกขนใหมในชวงเวลาน กไมไดจากดวงแคในกลมนกเขยน นกแปล หรอผทอยในวงการเมองทวไปแลว แตยงครอบคลมไปถงนกบรหาร นกธรกจ ทพยายามนาเสนอสามกกแบบประยกตใหมความรวมสมยและใกลตวกบผ อานมากขน เปนเสมอนชดคมภรทควรมไวประดบบานและเปนแหลงความรทใชสาหรบประยกตกบการบรหารและศกษาพฤตกรรมของนกการเมองไทย จากจดนกเปนการผลตสามกกทไดแตกแยกแขนงออกไปตามแตความตองการของผเขยนทมงสรางตลาดกบผอานในหลากหลายระดบ ขณะเดยวกนกอาจกลาวไดวาเปนการทาใหสามกกเปนวตถดบพเศษทสามารถใชผลตไดหลายรปแบบตามแตความสามารถหรอสาขาวชาชพของผเขยน ไมวาจะเปน นกเขยน นกแปล นกประวตศาสตร นกการเมอง นายทหาร นกธรกจ นายแพทย ทงหมดนจงมสวนทาใหสามกกมความรวมสมยและเขาใกลชวตประจาวนของผอานมากขนไปดวย

167

บทท 7 บทสรป

วทยานพนธฉบบน มงศกษาการเปลยนแปลงของการผลตสามกกทไดรบอทธพลจากบรบทของสงคมไทย ในชวงระหวาง พ.ศ. 2480-2550 อนเนองมาจากความนยมและความพเศษของสามกกกบททางในสงคมไทย ทงในดานของการเปนวรรณคด นทานเพอความบนเทง การเสยดสการเมอง การเปนตาราพชยสงคราม เปนยทธศาสตรและความรของทหาร เปนหนงสอฮาวทหรอตาราตลาด และเปนคมภรแหงความรของภมปญญาจนทมความเปนรวมสมยและสรางคานยมวาสามารถนามาประยกตใชแกไขปญหาของผคนในชวงเวลาทตองเผชญวกฤตทางเศรษฐกจและยงทาใหเขาใจถงพฤตกรรมของนกการเมองดวย

สามกกเปนวรรณคดจนคลาสสกแปลไทยทมการดดแปลงใหเปนไทยมาตงแตโบราณ ซงเปนการดดแปลงทแฝงมนยยะทางการเมอง สงคม วฒนธรรมบางประการเอาไว แลวลกษณะการดดแปลงดงกลาวกยงคงเปนสงทอยคกบสามกกมาตงแตนนจนถงปจจบน ในขณะทไมมวรรณคดโบราณหรอเรองจนอนใดทสามารถทาใหไดรบความนยมสาหรบคนไทยเหมอนกบสามกก แตอยางไรกตาม การศกษาสามกกกบบรบทของสงคมไทยทผานมากยงไมเคยลงลกไปจนถงกระบวนการผลตสามกกในดานพาณชยหรอเปนองคความรในดานยทธศาสตรและการเปนพชยสงคราม รวมถงการเปนหนงสอฮาวททพบเหนไดโดยทวไปในทกวนนเทาไรนก

จากการศกษาพบวา การทสามกกไดผลตขนใหมจากบรบทของสงคมได ในขณะทเรองอนทาไมไดสาเรจเทาน และยงสามารถสรางททางพเศษขนตอมาไดนน มาจากสามสาเหตหลก คอ บรบททางสงคม การเมอง วฒนธรรมไทย ทสงผลตอการผลตสามกกในแตละชวงเวลาแลวไดรบความนยมขน สองคอ ความสามารถของนกเขยนบางคนทกลายเปนตนแบบใหนกเขยนในรนถดมาไดนาสามกกมาใชเปนวตถดบบาง และสามคอ สาระและตวบทในสามกก ทมเนอหาทสามารถใชสะทอนภาพทางการเมองไทย และมชดความรทนกเขยนไดนามาใชดดแปลงการนาเสนอใหมความรวมสมยมากขน เพอทจะสามารถตอบสนองกบความสนใจและความตองการปจจบนของผอานได

การผลตสามกกขนใหมน เรมตนจากทศวรรษ 2480 เปนตนมา โดยเฉพาะในรปแบบของความบนเทง การเสยดสผนาทางการเมอง มนกเขยนรนครในเวลานน อาทเชน ยาขอบ คกฤทธ ปราโมช นายหนหวย เปนตนแบบของการเขยนสามกกขนใหม ทไมจาเปนตองเลาทงเร องทอาจจะเขาใจไดยาก และมรายละเอยดมาก แตเลอกเขยนและเลาเฉพาะในสวนทตองการเนนเปนพเศษ

168

รวมถงการแอบแฝงประเดนทางการเมอง การวพากษผนาเผดจการทหาร ทไมสามารถทาไดโดยตรง แตใชสามกกเปนเครองมอหนง นจงเทากบเปนการผลตสามกกทเดมเปนวรรณคดชนสงกเรมกลายเปนวรรณกรรมของประชาชนทแลวแตวานกเขยนจะสอดแทรกทศนะและความคดของตนเขาไปไดอยางเตมท

กระทงในชวงหลงสงครามโลก หลงจากเขาสชวงตนทศวรรษ 2500 เปนตนมา การผลตสามกกกเรมหนกลบไปสความเปนจนและการเปนตาราพชยสงครามทมความรวมสมยอยางจรงจง ประกอบกบบรบทของสงคมและการเมองระหวางประเทศในเวลานน ทการกดกนความเปนจนเรมผอนคลายลงบาง มการนาสามกกมาใชเปนพชยสงครามของทหารไทยทมความพยายามใหเปนรวมสมย แลวซมซบกลายเปนสวนหนงของความรและยทธศาสตรของทหารไทยททกวนนกยงสบเนองตอมา ขณะเดยวกน บรบททางการเมองไทยในเวลานนทกาลงคกรนจากของภยคกคามจากลทธคอมมวนสต ฝายซาย กมผลตอการนาสามกกในฐานะตาราพชยสงคราม และภมปญญาจนโบราณ อาทเชนซนว ใหเขามาเปนสวนหนงของภมปญญาแหงทหารไทยในการเอาชนะสงครามในดานปฏบตการเชงจตวทยาทไมไดใชแตกาลงทหารเปนตวนา เปนคมอทนายทหารและทปรกษาทางการเมองตองอาน หากตองการเอาชนะและประสบความสาเรจ

จากนน เมอถงชวงตนทศวรรษ 2530 การผอนคลายลงของการใชความตงเครยดทางทหาร การลดบทบาทและสนสลายของคอมมวนสต เขาสชวงเวลาของการความคกคกทางดานการคาขายและการทาธรกจ การเตบโตอยางกาวกระโดดของสงคมไทยและในเมองใหญ สงทตามมาคอ หากตองการสรางฐานะหรอผลกาไรในชวงเวลาดงกลาว ความรเปนสงสาคญ

แลวดวยความสามารถของกลมนกเขยนและผรจนจานวนหนง ทมความเปนจนอยางเขมขน กไดผลตสามกกขนใหมใหเปนหนงสอประเภทคมอหรอหนงสอฮาวท หรออาจกลาวไดวา เปนตาราตลาด แลวในเวลาไมนานกกลายเปนหนงสอขายดสาหรบคนในเมอง ประกอบกบมความพยายามของนกเขยนอยางเชง ทองแถม ทไดสรางคานยมใหมใหกบสามกกวา เปนความรทใชงานได เพอเขาแทนทคานยมเกาคอ “อานสามกกจบสามรอบคบไมได” แลวสรางของใหมคอ “หากยงไมไดอานสามกก อยาพงคดการใหญ” โดยการเขยนใหมเพออธบายความรและสาระของการใชยทธศาสตรทซบซอนในสามกกใหเขาใจงาย เขาถงงายขน

อยางไรกตาม หลงจากวกฤตเศรษฐกจและการเมองในพ.ศ. 2540 เปนตนมา การผลตสามกกขนใหมกไดมความเปนรวมสมยทจรงจงเพอสะทอนสภาพของสงคมและการเมองไทยทชดเจนมากยงกวาทเคยเปนมา เปนการทาใหสามกกเปนเสมอนกบชดคมภรทควรมไวประดบบาน เปนแหลง

169

ความรทใชสาหรบประยกตกบการบรหารและศกษาพฤตกรรมของนกการเมองไทยทมตวอยางอนใกลในเวลานนเปนกรณศกษาแลวกไดนาไปสการผลตสามกกทสามารถแตกแยกแขนงออกไปตามแตความตองการของผเขยนทมงการตลาดในหลากหลายระดบ แลวกลายเปนวตถดบสาคญทสามารถใชผลตไดหลายรปแบบตามแตความสามารถหรอสาขาวชาชพของผเขยน ไมวาจะเปน นกเขยน นกแปล นกประวตศาสตร นกการเมอง นายทหาร นกธรกจ แพทย ฯลฯ

โดยสรปแลวอาจกลาวไดวา คณลกษณะของการผลตสามกกในเชงประยกตทตอบสนองความสนใจและตองการของผอาน รวมถงการสะทอนเอาบรบททางสงคมไทยทมความเปนรวมสมยและใกลตวคนทวไปมากขนทกขณะ ตงแตการเปนนทานชาวบานทบอกเลาเรองราวและวรกรรมของตวละครในนทานทมบคลกลกษณะเหนอจรง มาสการใชสามกกเพอวพากษและเสยดสผนาเผดจการทหารในยคสมยหนง แลวจากนนกองทพไทยกไดนามาบรรจไวในหลกสตรและตาราพชยสงครามของกองทพเพอใหเปนแหลงเรยนรทสาคญของทหารในดานยทธศาสตรทประยกตใชงานไดจรงเพอแกไขปญหาทางการเมองและความขดแยงทเกดขน แตหลงจากทสามกกเปนแหลงความรของฝายรฐและทหารมานาน กลมนกเขยนทเคยเปนอดตนกเคลอนไหวและฝายซายกเรมหนมาศกษาสามกกในดานการเปนยทธศาสตรมากขน แลวยงนาเสนอสามกกในรปแบบของหนงสอฮาวทเพอหวงผลทางการตลาดดวย ซงสดทายแลว หลงจากวกฤตทางเศรษฐกจและปญหาทางการเมอง กสงผลใหการผลตสามกกมสวนผสมของการวพากษการเมองและเปนแหลงความรทมาจากในพชยสงครามใหมการประยกตเพอความเปนรวมสมยทสามารถจบตองไดมากขน แลวกเปนการตอบสนองตอความตองการหรอความสนใจของผอานดวย สงเหลานจงทาใหสามกกไมไดสญหายหรอเสยความนยมในสงคมไทยเลย แลวยงสามารถผลตใหมหรอซาไดตอไปอก

ซงจากกรณศกษาของสามกกน มขอเสนอแนะวา ควรจะนาไปประยกตใชในการศกษาเพอหากระบวนการสาหรบการผลตใหมของวรรณคดไทยคลาสสกเรองอน ทจะทาใหเกดการผลตใหมแลวไดรบความนยมหรอกระทงสรางททางพเศษเชนนไดบาง

170

รายการอางอง หนงสอและบทความในหนงสอ กอศกด ไชยรศมศกด. อานสามกกถกบรหาร. กรงเทพฯ: บคสไมล, 2552. กรรณการ สาตรปรง. ราชาธราช สามกก และไซฮน โลกทศนชนชนนาไทย. กรงเทพฯ: สานกงาน

กองทนสนบสนนการวจย (สกว.), 2541. กลยา สพนธวณช. สามกกฉบบจนกลาง. พมพครงท 1. เลม 1-3. กรงเทพฯ: เกลอเรยน, 2556. กหลาบ สายประดษฐ. ยาขอบอนสรณ. พมพครงท 2. บรรณาธการโดย ชวย พลเพม. กรงเทพฯ :

ดอกหญา, 2537. คารเนก, เดล.แปลโดย อาษา ขอจตเมตต.วธชนะมตรและจงใจคน. กรงเทพฯ: แสงดาว, 2555. คกฤทธ ปราโมช, ม.ร.ว. สามกกฉบบนายทน ตอนโจโฉนายกตลอดกาล . พมพครงท 8. กรงเทพฯ:

ดอกหญา 2000, 2543. คกฤทธ ปราโมช, ม.ร.ว. สามกกฉบบนายทน ตอนเบงเฮกผถกกลนกนทงเปน. พมพครงท 8.

กรงเทพฯ: ดอกหญา 2000, 2543. คกฤทธ ปราโมช, ถาวร สกขโกศล, มาลน ดลกวณช, และคนอนๆ. สามกกวรรณทศน: รวมทศนะและ

ขอสงเกตอนลมลกและกวางไกลจากผเชยวชาญวรรณกรรมสามกก. กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2536.

จกร พนธชเพชร. การเมองการปกครองไทย จากไพรฟาหนาใส สวาทกรรมไพรอามาตย. พมพครงท 8, ปทมธาน: เคลดไทย, 2555.

เจรญ วรรธนะสน. สามกก ฉบบนกบรหาร. เลม 1-4. กรงเทพฯ: วสดอมเฮาส, 2552. เจาพระยาพระคลง (หน). สามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ฉบบหอพระสมด.พมพครงท 22 เลม

1-3. กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2545. เจาพระยาพระคลง (หน). สามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ฉบบราชบณฑตยสภาชาระ.พมพครง

ท 25. เลม 1-4. กรงเทพฯ: สขภาพใจ, 2554. เจาพระยาพระคลง (หน). สามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) ฉบบโรงพมพหมอบรดเลย.พมพครง

ท 7. เลม 1-4. กรงเทพฯ: สมาคมเผยแผคณธรรมเตกกาจจนเกาะ, 2554. ชนดา ชตบณฑตย. โครงการอนเนองมาจากพระราชดาร: การสถาปนาพระราชอานาจนาใน

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว. พมพครงท 2. กรงเทพ:ฯ มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2554.

171

ชวตและผลงานของพลเอกชวลต ยงใจยทธ ขงเบงแหงกองทพบก. กรงเทพฯ: หจก.ภาพพมพ, ม.ป.ท. เชาวน พงพชต. ลกจนรกชาต. กรงเทพฯ: มตชน, 2553. ฐาปะนย นาครทรรพ. คมอครภาษาไทย ท 401 ท 402 ชดวรรณสารวจกรษณ ชนมธยมศกษาปท 4

(ฉบบปรบปรง). กรงเทพฯ: กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, 2538. ณรงคชย ปญญานนทชย. อนไซดสามกก (ฉบบอานสามกกอยางไรใหแตกฉาน). กรงเทพฯ: ดอกหญา,

2550. ดารงราชานภาพ, สมเดจฯกรมพระยา. สามกกฉบบราชบณฑตยสภาชาระ. กรงเทพฯ: แพรพทยา,

2516. ดารงราชานภาพ, สมเดจฯกรมพระยา. ตานานหนงสอสามกก. พมพครงท 6. กรงเทพฯ: บรรณาคาร,

2516. ถาวร สกขโกศล. สกดจดยทธจกรมงกรหยก. กรงเทพฯ: สรางสรรคบคส, 2543. ทองแถม นาถจานง. กลยทธสามกก: คมภรนกบรหารในภาวะสงคราม. กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2532. ทองแถม นาถจานง. กลยทธสามกก ปรบกระบวนยทธเพอชยชนะทยงยน.พมพครงท 14. กรงเทพฯ:

ชมศลปธรรมดา, 2540. นธ เอยวศรวงศ. ปากไกและใบเรอ: รวมความเรยงวาดวยวรรณกรรมและประวตศาสตรตน

รตนโกสนทร. พมพครงท 4. นนทบร: ฟาเดยวกน, 2555. บญศกด แสงระว. ศลปะการใชคนในสามกก. กรงเทพฯ: ก.ไก, 2532. เบเกอร, ครส และ ผาสก พงษไพจตร. ประวตศาสตรไทยรวมสมย. กรงเทพฯ: มตชน, 2557. ประภสสร เสวกล. ลอดลายมงกร. พมพครงท 20. กรงเทพฯ: นานมบคส, 2554. ไพศาล พชมงคล. สามกกฉบบคนขายชาต. กรงเทพฯ: บานพระอาทตย, 2546. ฟรเพรส. สามกกฉบบการเมอง. กรงเทพฯ: ม.ป.พ., 2493. ฟโกต, มเชล.แปลโดย ทองกร โภคธรรม. รางกายใตบงการ ปฐมบทแหงอานาจในวถสมยใหม. พมพ

ครงท 3. กรงเทพฯ: มลนธโครงการจดพมพคบไฟ, 2558. ยศไกร ส.ตนสกล. จดหมายเหตสามกก ฉบบเฉนโซว. กรงเทพฯ: ปราชญ, 2556. ยาขอบ (โชต แพรพนธ). สามกกฉบบวณพก. พมพครงท 15. กรงเทพฯ: ดอกหญา, 2543. ระววรรณ ประกอบผล. นตยสารไทย. กรงเทพฯ: โครงการเผยแพรผลงานวจย ฝายวจยจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2530. รงมณ เมฆโสภณ. อานาจ ลอกคราวการเมองไทย อดมการณ เพอชาตและญาตมตร. กรงเทพฯ:

บานพระอาทตย, 2554. เรยโนลดส, เครก เจ. เจาสว ขนศก ศกดนา ปญญาชน และคนสามญ รวมบทความประวตศาสตร:

172

แนวคดและวธการศกษาของ เครก เจ เรยโนลดส. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: มลนธโครงการตาราสงคมศาสตรและมนษยศาสตร, 2556.

เรยโนลดส, เครก เจ. วฒนธรรมธรกจจน-ไทย ยทธศาสตรการสงครามและการจดการ: แปลจาก “Sino-Thai Business Culture : Strategies Management and Warfare.”Asia-Pacific Australian National University, No. 6-7 (1997).

วรรณไว พธโนทย. สามกกฉบบแปลใหม (จากตนฉบบจนของหลอกวนจง). กรงเทพฯ: ศนยการพมพ, 2520.

วรรณไว พธโนทย.สามกกฉบบแปลใหม (จากตนฉบบจนของหลอกวนจง). พมพครงท 7, เลม 1-2. กรงเทพฯ: สขภาพใจ, 2554.

วชต วฒนกล, พนเอก.ตาราพชยสงคราม ร.ศ.202 ตอนทวาดวยการเอาชนะสงครามตามแบบ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: รงเรองสาสนการพมพ, 2527.

ววฒน ประชาเรองวทย. สามกกฉบบสมบรณ พรอมคาวจารณ. เลม 1-4. กรงเทพฯ: ซเอดยเคชน, 2542.

ศลปะชย ชาญเฉลม (นายหนหวย). สามกกฉบบนายหนหวย, กรงเทพฯ: ผดงศกษา, 2495. สมบต จนทรวงศ. ความหมายทางการเมองในสามกก. กรงเทพฯ: มตชน, 2538. สมบต จนทรวงศ. บทพจารณวาดวยวรรณกรรมการเมองและประวตศาสตร "สามกก ความหมายทาง

การเมอง". กรงเทพฯ: โครงการจดพมพคบไฟ, 2549. สมภพ ภรมย, นาวาเอก. สามกกฉบบเสนาธการ. กรงเทพฯ: วาทนพบลเคชน, 2534. สกนเนอร, วลเลยม จ. สงคมจนในไทย: ประวตศาสตรเชงวเคราะห (แปลจาก Chinese Society in

Thailand: An Analytical History). บรรณาธการโดย ชาญวทย เกษตรศร. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, 2529.

สละ ลขตกล. คกฤทธ กบ การเมอง. กรงเทพฯ: กาวหนา, 2517. สงข พธโนทย. พชยสงครามสามกก.กรงเทพ: สขภาพใจ, 2512. สรนทร พธโนทย. มกมงกร. กรงเทพฯ: นานมบค, 2553. สขสนต วเวกเมธากร. เปดหนากากขงเบง สามกกฉบบคนเดนดน. กรงเทพฯ: เคลดไทย, 2535. สนนท จนทรเมลอง. การศกษาสามกกสามแนวทาง. กรงเทพฯ: ตนออแกรมม, 2539. อคน รพพฒน. วฒนธรรมคอความหมาย. กรงเทพฯ: ศนยมานษวทยาสรนธร (องคการมหาชน),

2551. เออจ มราชมา. การเมองจนสยาม: การเคลอนไหวทางการเมองของชาวจนโพนทะเลในประเทศไทย

ค.ศ.1924-1940. กรงเทพฯ: ศนยจนศกษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2539.

173

เออ อญชล. สามกกฉบบคนกนเอง รวมบทความจากคอลมนในหนงสอพมพมตชนสดสปดาห. กรงเทพฯ: มตชน, 2547.

บทความวารสาร จรญ หอมเทยนทอง, วนย ชาตอนนต และ สวด จงสถตยวฒนา. สงครามหนงสอ. Underground

Bluetee 5 (กรกฏาคม-กนยายน 2548): 83-121. ชศกด ภทรกลวณช. “สงครามชงทาเนยบ.” อาน 1, ฉ.3 (ตลาคม 2551): 16-37. ถาวร สกขโกศล. “มองสามกกจากตนฉบบภาษาจน.”บทความวารสารเอเชยตะวนออกศกษา ปท 2.

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2536. ทกษ เฉลมเตยรณ. “เราใชเขา? ภาพเสนอของคนจนในวรรณกรรมไทยศตวรรษท 20.” อาน 5, ฉ.1

(กรกฏาคม 2556): 122-153. ธนาพล ลมอภชาต. “ประวตศาสตรการเมองของวาทกรรมหนงสอด.” อาน 1, ฉ.3 (ตลาคม 2551):

38-65. แพทรค โจร. “ปรทศนหนงสอวาดวยความรงเรอง-ลมสลายของจกรวรรดนยมและปญหาวาดวย

จกรวรรดนยมเสร.” อาน 1, ฉ.3 (ตลาคม-ธนวาคม 2551), 176. อนสรณ อณโณ. “นโยบายประชานยม รฐบาลพรรคไทยรกไทย: ขอพจารณาเบองตน.”

ฟาเดยวกน 3, ฉ.1 (มกราคม 2548): 52-89.

บทความหนงสอพมพ จดหมายลบของประเสรฐ ทรพยสนทร.ขาวไทยนกร 2, ฉ.30+28 (28 เมษายน 2521):9-14. ชชรนทร ไชยวฒน.จดไฟในนาคร, ขาวพเศษอาทตย, (13-19 มกราคม, 2529):56. “ประเสรฐ ทรพยสนทร เปนใครมาจากไหน.” ขาวไทยนกร 2, ฉ.30+27 (21 เมษายน 2521). เออ อญชล.“สามกกฉบบคนกนเอง สามคาไมพนวชาชพตน.”มตชนสดสปดาห 24, ฉ.1250

(30 กรกฎาคม–5 สงหาคม 2547): 69. เออ อญชล. “สามกกฉบบคนกนเอง คนรนใหมชางนาเกรงขาม.” มตชนสดสปดาห 24, ฉ.1251

(6–12 สงหาคม 2547): 72.

174

วทยานพนธ ประพณ มโนมยวบลย. “สามกก: การศกษาเปรยบเทยบ.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, ภาควชา

ภาษาไทย คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2509. พศทธ อครพพฒนกล.“การเมองในวรรณกรรมสามกก.” วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหา

บณฑต, สาขาวชารฐศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง, 2543. สนนท พวงพม. “การศกษาสารของผประพนธสามกกฉบบตางๆในภาษาไทย.” วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต, ภาควชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2529. อดลย ศรคลาย. “คณธรรมของผปกครองในวรรณกรรมสามกกตามกรอบแนวคดของมาคอาเวลล.”

วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต, แขนงวชาการเมองการปกครอง สาขาวชารฐศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2548.

เอกสารการบรรยาย มาลน ดลกวณช. “สามกก: จดเรมสาคญของการรบวรรณกรรมจนสวรรณกรรมไทย.”การสมมนา

ทางวชาการเรอง “อทธพลของวรรณกรรมจนตอวรรณกรรมไทย” เนองในโอกาสงานฉลองครบรอบ 10 ป ความสมพนธ ไทย-จน ณ หองประชมชน 4 ตกเอนกประสงค, 5 กรกฏาคม 2528.

เ ร ย โ นลด ส , เ ค รก เ จ . “ เ จ า ส ว และข นศ ก ส ามก กฉบ บนาย เครก . ”สถาบ น ไทยคด มหาวทยาลยธรรมศาสตร การแสดงปาถกฐาทางวชาการชดไทยคดซรย 2 , 11 มกราคม 2536.

การสมภาษณ โชนรงส เฉลมชยกจ, สมภาษณโดย ยศไกร ส.ตนสกล, งานสปดาหหนงสอแหงชาต ศนยประชม

แหงชาตสรกตต, 30 ตลาคม 2557. เปยมศกด คณากรประทป, สมภาษณโดย ยศไกร ส.ตนสกล, สถาบนพฒนานกเขยน, 10 พฤศจกายน

2557. ราช รามญ, สมภาษณโดย ยศไกร ส.ตนสกล, งานสปดาหหนงสอแหงชาต ศนยประชมแหงชาต

สรกตต, 30 ตลาคม 2557.

175

สออเลกทรอนกส เจรญ วรรธนะสน.DVD สามกกฉบบนกบรหาร (86 ตอน). (2543). ผจดการออนไลน, “บกตแจง ใช กฎหมายปกตจดการ เกง-พชย.”ผจดการออนไลนขาวการเมอง,

(11กนยายน 2558) http://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx?NewsID=9580000102995&H tml=1&TabID=3& (สบคนเมอวนท 12 กนยายน 2558)

ไพศาล พชมงคล. สามกกฉบบคนขายชาต, ผจดการ Online. (2546), www.manager.co.th/home/samkok.asp.

เรองเลาเชาน บอซ-เทโร, “กาวตอไปไปบอลโลก.”เจาะขาวเดน, (15 ตลาคม 2558),

https://www.youtube.com/watch?v=sqfkdcr3qs0, (สบคนเมอวนท 15 ตลาคม 2558).

Books and Book Articles Ann Besio, Kimberly andConstantineTung. Three Kingdoms and Chinese Culture

(SUNY Series in Chinese philosophy and culture).New York: University of New York, 2007.

Chartier, Roger.The Order of Books: Reader ,Authors ,and Libraries in Europe between the 14th and 18th Centuries.Stanford, California: Stanford University Press, 1992.

Crespigny, Rafe de.A Biographical Dictionary of Later Han to tht Three Kingdoms (23-220AD). Leiden-Boston: Brill, 2007.

Febrve, Lucian.& Martin, H. J. The Coming of the Book:The Impact of Printing 1450 - 1800. NLB: London: Atlantic Highlands: Humanities Press, 1976.

Geertz,Clifford. The Interpretation of Culture: Selected Essays. New York: Basic Books Inc, 1973.

176

Greenblatt, Stephen.“Culture” in Frank Lenttricia and Thomas McLaughlin (eds.) Crtitical term for Literary Study. Chicago: University of Chicago Press, 1995.

Howsam, Leslie.Old Books and New Histories: An Orientation to Studies in book and print culture.Toronto: University of Toronto Press, 2006.

Moss, Roberts.Three Kingdoms: A Historical Novel.California: University of California Press, 1991.

Reynolds, Craig J. Seditious Histories,Thai Manual Knowledge: Theory and Practice. Singapore: Singapore University Press, 2006.

Young, Robert.White Mythologies: Writing History and the West.London: Routledge, 1995.

Articles Thanapol Limapichart. Literature for Life : The Context and Condition of its

Emergence in Thailand 1940s-1950s. Asiatic5, no.2(December 2008): 40-60. Theses Malinee Dilokwanich. “Samkok: A Study of Thai Adaptation of a Chinese Novel.”PhD

Diss., University of Washington, 1983. Thanapol Limapichart. “The prescription of Good Books: The formation of the

discourse and cultural authority of literature in modern Thailand (1860s-1950s).” PhD Diss., University of Wisconsin-Madison, 2008.

ภาคผนวก

178

ภาคผนวก ฐานขอมลหนงสอและงานศกษาเกยวกบสามกกในประเทศไทย พ.ศ. 2408 – 2556

(เทาทปรากฏและสบคนพบ)

หนงสอสามกกฉบบมาตรฐานในประเทศไทย ปพ.ศ.ทพมพ (ปลาสด) ผแตง/แปล/เรยบเรยง “ชอหนงสอ”

2408 (2554) เจาพระยาพระคลง(หน) “สามกกฉบบโรงพมพหมอบรดเลย” 2471 (2559) เจาพระยาพระคลง(หน),สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ,พระเจนจน

อกษร “สามกกฉบบราชบณฑตยสภาชาระ,สามกกฉบบหอพระสมด”

2520(2554) วรรณไว พธโนทย “สามกกฉบบแปลใหม”

2542 (2554) ววฒน ประชาเรองวทย “สามกกฉบบสมบรณพรอมคาวจารณ”

2556 กลยา สพนธวณช “สามกกฉบบจนกลาง”

สรปรายชอหนงสอและงานศกษาสามกก สามกกในบรบทของประวตศาสตร และ วรรณกรรม

ปพ.ศ. หนงสอ ผเขยน/แปล, (ปพมพซ าลาสด/จ านวนพมพซ า) , ทอยส านกพมพ

วทยานพนธ/งานวจย/บทความวชาการ

2471 สมเดจกรมพระยาดารงราชานภาพ (2471). “ตานานหนงสอสามกก” กรงเทพ: บรรณาคาร

2480 หลสปน (2480). “กวนอ”

2480 ยาขอบ (โชต แพรพนธ) (2480). “สามกกฉบบวณพก”พระนคร: ผดงศกษา

2495 หนหวย (ศลปะชย ชาญเฉลม) (2504). “สามกกฉบบนายหนหวย” กรงเทพ: ดอกหญา

2504 เออม รจดษฐ (2504). “อนไซดสามกก” พระนคร: เขษมบณฑต

179

2506 พกล ทองนอย (2506). “สามกกฉบบสมบรณ”

2506 เปลอง ณ นคร (2506). “บคคลสภาษตในสามกก และคตธรรมจากชยพฤกษ” กรงเทพ: มงคลการพมพ

2507 ผอบ โปษะกฤษณะ (2507). “หนงสอประกอบคาบรรยายเรองสามกกในวชา “มนษย” ในวรรณกรรมเอกของโลก” พระนคร: คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

2508 เธยรชย เอยมวรเมธ (2508) ,“วทยานพนธขงเบง” พระนคร: แพรพทยา

2508 สทธพล นตวฒนาแปล ; จกสวเฮยบ (2508) ,“ “สามกกฉบบวจารณ” กรงเทพ : แพรพทยา

2508 สทธพล นตวฒนาแปล ; หนานกงเผอ (2508) ,“ “สามกกฉบบพศวาส ชวตรกของโจโฉ” กรงเทพ : แพรพทยา

2509 ประพณ มโนมยวบลย (2509). “สามกก การศกษาเปรยบเทยบ,” วทยานพนธมหาบณฑต แผนกวชาภาษาไทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

2511 สมพงศ เกรยงไกร (2511), “ขงเบงจอมปราชญ” ธนบร : ธครธน

2512 สงข พธโนทย (2512), “พชยสงครามสามกก” พระนคร : พรรคอสระ

2514 ราชมาณพ (2514), “สภาษตสามกก” พระนคร: บรรณาคาร

2514 วจตรวรรณกรรม “คาคมในสามกก”

2517 ยง องคเวย (2517). “หนงสอพงศาวดารสามกก 2 ชด สามกกจ และสามกกจเอยนหง” โครงการจนศกษา สถาบนเอเชยตะวนออกศกษา

180

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

2521 พ.ท.มนตร เทยงอรณธรรม (2521) ,“ใครวาอยางไรในสามกก” กรงเทพ : โอเดยนสโตร

2522 เธยรชย เอยมวรเมธ (2522) ,“ปรชญานพนธ และชวประวตของขงเบง” กรงเทพ : รวมสาสน

2523 สามกกอน (2523) กรงเทพ : วชรนทรการพมพ

2523 เธยรชย เอยมวรเมธ “สามกกปรทศน” 2523 โมทยากร (2523) ,“ประวตกวนอ : เทพเจาแหง

ความซอสตย และเลาป เตยวหย” กรงเทพ : พทยาคาร

2523 มาลน ดลกวณช (2523). “ความสาคญของความคดทางศาสนาพทธในสามกก” วารสารธรรมศาสตร

2524 มาลน ดลกวณช(2524). “เอกลกษณไทยในสามกก รปแบบการประพนธ” วารสารธรรมศาสตร

2525 ยง องคเวทย แปล ; ถาวร สกขโกศลนาเสนอ (2525). “โจโฉ โจผ โจสด ยอดกวในยคสามกก” กรงเทพ : หยนหยาง

2526 Malinee Dilokwanich (1983). “Samkok : A Study of Thai Adaptation of a Chinese Novel”, PhD Diss., University of Washington

2528 มาลน ดลกวณช (2528). “สามกก จดเรมสาคญของการรบวรรณกรรมจนสวรรณกรรมไทย” โครงการจนศกษา สถาบนเอเชยตะวนออกศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

2529 สนนท พวงพม (2529). “การศกษา

181

สารของผประพนธสามกกฉบบตางๆในภาษาไทย,” วทยานพนธมหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

2530 วนทพย สนสงสด (2530) ,“สามกกภาพวจตร ตอนโจโฉแตกทพเรอ” กรงเทพ : วนทพย

2532 มาลน ดลกวณช (2532). “บทบาทของผหญงในสามกก วเคราะหเชงวรรณกรรม” University Washington

2532 ถาวร สกขโกศล (2532). “มองสามกกจากตนฉบบภาษาจน” ในวารสารเอเซยตะวนออกศกษา ปท 2 มหาวทยาลยธรรมศาสตร

2532 มงคลชย เหมรด (2532) ,“หนงสอสามกกดอยางไร” กรงเทพ : ดอกหญส

2532 ทองแถม นาถจานง (2532) ,“สรรนพนธ ขงเบง ตอน ยทธศลป” กรงเทพ : ใบบว

2533 ยาเสน (2533) ,“ขงเบง : สามกกฉบบนอกทาเนยบ” กรงเทพ : สมต

2533 โกวท ตงตรงจตร (2533) ,“333 คาถามในสามกก” กรงเทพ : ดอกหญา

2534 บญศกด แสงระวแปล; เสยวเจย (2534) ,“ขดกรสมบตสามกก” กรงเทพ: ก.ไก

2535 สภาณ ปยพสนทรา (2535). “สามกก ฉบบภาพบคคลพรอมประวต” กรงเทพ : สขภาพใจ

2535 อารง สกลรตนะ (2535). “สามกกฉบบพฒนา กกท 4 ในสามกก” กรงเทพ : สามคคสาสน

2537 ตารา ณ เมองใต และ ส.พลายนอย (2537). “บคคลภาษตในสามกก สามกกอน และเรองเสรม

182

ใหม” กรงเทพ : ดอกหญา

2537 ประกายธรรม (2537). “คมภรคณธรรม วรรณกรรมอมตะ วาทะ คาคมสามกก” กรงเทพ : ธรรมสภา

2538 มตสเทร โยโกยามะ ; ผแปล องคณา รตนจนทร (2538). “สามกกฉบบการตนภาพ” กรงเทพ : นวเจเนอเรชนพบลชชง

2541 ของทพย มแกว (2541). “วาทศลปของขงเบงในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน),”วทยานพนธมหาบณฑต วชาเอกภาษาไทย มหาวทยาลยทกษณ

2542 ดวงใจ ปลาหนองโปรง (2542). “การวเคราะหวาทะจงใจในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน)” วทยานพนธมหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย คณะการศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

2542 ทองแถม นาถจานง (2542) ,“ขนพลสามกก”กรงเทพ : สขภาพใจ

2542 โกวท ตงตรงจตร (2542) ,“ปจฉา-วสชนา ปญหากลศกสงครามในสามกก” กรงเทพ : รวมสาสน

2542 เลาชวนหว (สขสนต วเวกเมธากร) “ยกเครองเรองสามกก” กรงเทพ : เคลดไทย

2543 ทองแถม นาถจานง (2543) ,“เบงเฮกไมใชคนไท : เรองชาตพรรณวรรณาในสามกก” กรงเทพ : สขภาพใจ

2546 เชาวน พงษพชต (2546). “สานวนจน สามกก” กรงเทพ : สขภาพใจ

2547 สายหยด บวทม (2547).

183

“เปรยบเทยบสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) กบสามกกฉบบการตน ของ มตสเทร โยโกยามะ แปลโดย องคณา รตนจนทร,”วทยานพนธมหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย คณะศลปะศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

2547 สนย ลลาพรพนจ (2547). “ลกษณะการเชอมโยงความในสามกกฉบบเจาพระยาพระคลง (หน),” วทยานพนธมหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย คณะศลปะศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

2548 วราภรณ วเศษพานชกจ (2548). “หลกจรยธรรมทปรากฏในวรรณกรรมสามกก อานวยการโดยเจาพระยาพระคลง (หน)” วทยานพนธมหาบณฑต สาขาจรยศาสตรศกษา คณะศลปะศาสตร มหาวทยาลยมหดล

2548 โกวท ตรงตรงจตร (2548). “หยงรสามกก” กรงเทพ : ปรามด

2549 ศานต-นวรตน ภกดคา (2549). “สามกก ศลปกรรมจนวดไทยในบางกอก”

2550 ชพล เออชวงศ (2550). “สามกก จตรกรรมฝาผนงในพระอโบสถ วดประเสรฐสทธาวาส,” วทยานพนธมหาบณฑต สาขาประวตศาสตรศลปะ คณะศลปะศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

2550 โกวท ตงตรงจตร (2550). “คยเฟองเรองสามกก”

184

กรงเทพ : สวรยาสาสน

2550 เปยมศกด คณากรประทป (2550). “เลาเรองสามกกฉบบคนรนใหม” กรงเทพ : คณธรรม

2550 ณรงคชย ปญญานนทชย (2550). “อนไซดสามกก (ฉบบอานสามกกอยางไรใหแตกฉาน)” กรงเทพ : ดอกหญา

2550 ไพโรจน อยมณเฑยร (2550). “วาทะสามกก” กรงเทพ : แสงดาว

2550 คมเดอน เจดจรสฟา (2550). “คณธรรมในสามกก” กรงเทพ : แสงดาว

2551 อดลย รตนมนเกษม แปล; ทองแถม นาถจานง บรรณาธการ (2551) ,“สามกกฉบบเรองจรง : การตน” กรงเทพ : ใบบว

2552 โกวท ตงตรงจตร (2552). “คมวาทะในสามกก” กรงเทพ : ดอกหญา

2552 โกวท ตงตรงจตร (2552). “สารานกรมสามกก” กรงเทพ : พมพคา

2553 จระพนธ การะเกด (2553). “เครอขายเกมออนไลน และปจจยททาใหเกดการเสยงโชคในเยาวชน กรณศกษา : สามกกออนไลน สเปเชยลฟอรซ,” วทยาศาสตรมหาบณฑต คณะนเทศศาสตรสารสนเทศ มหาวทยาลยธรกจบณฑตย

2553 รตนา บองขาว (2553). “การศกษาอปมาในสามกก ฉบบเจาพระยาพระคลง (หน),” วทยานพนธมหาบณฑต สาขาวชาภาษาศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

185

2553 ทรงฤทธ ฉมโหมด (2553). “การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเมองดวยวธสอนแบบหมวกหกใบและวธสอนแบบปกตรวมกบบทเรยนคอมพวเตอรชวยสอน เรองสามกก ตอนกวนอไปรบราชการกบโจโฉ สาหรบนกเรยนชนมธยมปท 6,” วทยานพนธมหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาไทย คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

2554 เวย นา (2554). “การวเคราะหคณธรรมในคาคมจากวรรณคดเรองสามกกเพอเปนแนวทางในการจดการเรยนการสอนภาษาไทยสาหรบชาวจนทเรยนภาษาไทยเปนภาษาทสอง,” วทยานพนธมหาบณฑต สาขาวชาการสอนภาษาไทย คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

2554 เสยวจนทร (2554), “จลง ปราชญแหงคนจรง” กรงเทพ : เบสบค

2556 หลฉวนจวนและคณะ, ถาวร สกขโกศล (2556), 101 คาถามสามกก, กรงเทพ: มตชน

2556 ยศไกร ส.ตนสกล, จดหมายเหตสามกก (2556), กรงเทพ: ปราชญ

186

สามกกในบรบทของการเมอง สงคม และเสยดสการเมอง

ปพ.ศ. หนงสอ ผเขยน/แปล, (ปพมพซ าลาสด) , ทอยส านกพมพ

วทยานพนธ/งานวจย/บทความวชาการ

2490 ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช (2490) ,“สามกกฉบบนายทน ตอนโจโฉนายกฯตลอดกาล และ เบงเฮก ผถกกลนทงเปน” พระนคร : คลงวทยา

2493 ฟรเพรสส (2493) ,“นกการเมองสามกก” พระนคร : สหกจ

2532 ถาวร สกขโกศล (2532). “มองสามกกจากตนฉบบภาษาจน” จากการสมมนา “วเคราะหสามกก” วารสารเอเชยตะวนออกศกษา ปท 2 ฉบบวนท 2 ธ.ค.32

2532 สมบต จนทรวงศ (2532). “ความหมายทางการเมองของสามกก” สถาบนไทยคดศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร

2532 สมบต จนทรวงศ (2532). “วเคราะหสามกก” ในวารสารเอเชยตะวนออกฉบบพเศษ

2533 เลาชวนหว (สขสนต วเวกเมธากร) (2533) ,“สามกกฉบบคนเดนดน” กรงเทพ : เคลดไทย

2534 นาวาเอกสมภพ ภรมย (2534) “สามกกฉบบเสนาธการ” กรงเทพ: ม.ป.อ.

2536 กรรณการ สาตรปรง (2536). “โลกทศนชนชนนาไทยในสมยรชกาลท 1 : ศกษาจากเรอง ราชาธราช สามกก และไซฮน” โครงการหนงสอชด

187

“ประเทศเพอนบานของไทยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต” มลนธโครงการสงคมศาสตรและมนษยศาสตร

2536 เครก เจ เรยโนลด,วารณ โอสถถารมย แปล (2536) ,“เจาสวและขนศก : สามกกฉบบนายเครก” เอกสารวชาการ ชดไทยคดซรส 2 มหาวทยาลยธรรมศาสตร

2536 ถาวร สกขโกศล, คกฤทธ ปราโมช, สมบต จนทรวงศ และคนอนๆ (2536) ,“สามกกวรรณทศน” กรงเทพ : ดอกหญา

2540 อบ ทองไขมกต “ลกษณะผนาของโจโฉทนกการเมองนาศกษา” ม.ป.ท : อบ ทองไขมกต

2541 ทองแถม นาถจานง (2542) ,“สมาอ คนชวชาของแผนดน” กรงเทพ : สขภาพใจ

2541 ไพรตน เทศพานช (2541) “ความคดทางการเมองในสามกกและเจาผปกครอง” วทยานพนธมหาบณฑต คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

2542 สรายทธ ธนาศลปกล (2542). “ปรชญาการเมองในสามกก วาดวยความยตธรรม” ,วทยานพนธมหาบณฑต คณะรฐศาสตร (การปกครอง) จฬาลงกรณมหาวทยาลย

2543 พศทธ อครพพฒนกล (2543) “การเมองในวรรณกรรมสามกก” วทยานพนธมหาบณฑต สาขารฐศาสตร คณะศลปะศาสตร

188

มหาวทยาลยรามคาแหง

2544 เฉลมศกด นอยศร (2544) “สามกก ตานานการเมองการปกครอง” วทยานพนธมหาบณฑต สาขารฐศาสตร คณะศลปะศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง

2545 วร เพชรอไร (2545) ,“สามกก ฉบบการเมอง” กรงเทพ : เคลดไทย

2545 ววฒน ประชาเรองวทย (2545) ,“เจาะลกสามกก ฉบบวจารณ” กรงเทพ : ตนไม

2546 เรองวทยาคม (ไพศาล พชมงคล) (2546) ,“สามกกฉบบคนขายชาต” กรงเทพ : บานพระอาทตย

2547 เออ อญชล (2547). “สามกกฉบบคนกนเอง ภาค 1” กรงเทพ : มตชน

2548 ทองแถม นาถจานง (2549) ,“สามกกการเมอง ตอน เมองแตก”กรงเทพ : ขาวหอม

2548 วชระ ชวะโกเศรษฐ (2548) ,“สามกกฉบบนารอง” กรงเทพ : สขภาพใจ

2548 เลาชวนหว (สขสนต วเวกเมธากร) (2548) ,“ยอดนาลายสามกก” กรงเทพ : บานพระอาทตย

2548 อดลย ศรคลาย (2548). “คณธรรมของผปกครองในวรรณกรรมสามกกตามกรอบแนวคดของมาคอาเวลล,” วทยานพนธมหาบณฑต สาขาวชาการเมองการปกครอง คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

2550 เออ อญชล (2550). “สามกกฉบบคนกนเอง ภาค 2” กรงเทพ : มตชน

2552 ณรงค ชนชม (2552) ,“Political Crisis of Thailand ฉบบสามกก” กรงเทพ : นารอนโฟ

189

2553 เออ อญชล (2553). “สามกกฉบบคนกนเอง ภาค 3” กรงเทพ : มตชน

2555 ทองแถม นาถจานง “เหนอขงเบงคอสมาอ” กรงเทพ : เคลดไทย

2556 เสถยร จนทมาทร, สมาอ วถแหงอานาจ (2556), กรงเทพ: มตชน

สามกกในบรบทหนงสอประเภทคมอ (How-To) และ ภมปญญาจน

ปพ.ศ. หนงสอ ผเขยน/แปล, (ปพมพซ าลาสด) , ทอยส านกพมพ

วทยานพนธ/งานวจย/บทความวชาการ

2516 เธยรชย เอยมวรเมธ (2516) ,“ปรชญานพนธขงเบง แปลจากขอเขยนปรชญาดงเดมของขงเบง” กรงเทพ : สมานมตรการพมพ

2529 พนโทหญง ทศนศร โสมะเกษตรน “วเคราะหความสามารถในการนาทหารของแมทพเอกในวรรณคดเรองสามกก”วทยานพนธมหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร

2532 ทองแถม นาถจานง ; เซยซจง “กลยทธสามกก คมภรบรหารในภาวะสงคราม”

2532 บญศกด แสงระวแปล ; ฮวอหยเจย (2532) ,“ศลปะการใชคนในสามกก” กรงเทพ : ก.ไก

2532 จางเทยนฟ; ทาน นวยค แปล (2532),“จากปญญาขงเบงวาดวยชมรมขนพล” กรงเทพ: หยนหยาง

2532 หมอพตร (2532),“สามกกฉบบนายแพทย” กรงเทพ: ใบบว

190

2533 ทาน นวยค (2533) ,“สามกกฉบบหวกะท” กรงเทพ : หยนหยาง

2533 ทองแถม นาถจานง (2533) ,“สงครามสามกก กลยทธพลกสถานการณ” กรงเทพ : ดอกหญา

2533 ทองแถม นาถจานง (2533) ,“วธพลกสถานการณแบบสามกก” กรงเทพ: ขนเขา

2534 อมพร สขเกษม (2534),“กลอบายทาลายลางอยางสามกก” กรงเทพ: สามเกลอ

2534 เธยรชย เอยมวรเมธ “วเคราะหสามกก” ในนตยสารธรกจหลกทรพย

2535 บญศกด แสงระว แปล (2535) , “ตาราพชยสงครามซนว” , กรงเทพ : สขภาพใจ

2535 บญศกด แสงระว แปล ; หลเฟย ,โจวเคอซ (2535) ,“บรหารงานดวยกลยทธสามกก” กรงเทพ : นตยสารคลงสมอง

2535 อดลย รตนมนเกษม (2535) ,“กลยทธกนซอ ฉบบเจดยอดกนซอในสามกก” กรงเทพ : ดอกหญา

2537 ทองแถม นาถจานง (2537) ,“ภมปญญาสามกก” กรงเทพ : ดอกหญา

2537 อมพร สขเกษม (2537) ,“ลกนองกบนายสไตลสามกก : หลกวธใชคน บรหารคน จากพงศาวดารจน” กรงเทพ : ขาวฟาง

2540 เครก เจ เรยโนลด (2540). “วฒนธรรมธรกจจน-ไทยยทธศาสตรการสงครามและการจดการ”แปลจากบทความ Sino-Thai Business Culture : Strategies Management and Warfare วารสาร Asia-Pacific No. 6-7 ,1997 Australian National University

191

2540 เจรญ วรรธนะสน (2540) ,“สามกกฉบบนกบรหาร” กรงเทพ : วสดอมเฮาส

2540 บรชย ศรมหาสาคร (2540) ,“กลนสามกก ฉบบนกบรหาร” ,กรงเทพ : แสงดาว

2540 บญศกด แสงระว (2540) ,“ศลปะการใชกลยทธในสามกก” กรงเทพ : อารยชน

2541 ศรวาร “สรรนพนธตาราพชยสงครามขงเบง”

2543 บญศกด แสงระว ; หลปงเอยน ,ซนจง คนควา (2543) ,“กลศกสามกก” ,กรงเทพ : สขภาพใจ

2546 บญศกด แสงระว แปล (2546) , “ตาราพชยสงครามซนจอ ฉบบสมบรณ” , กรงเทพ : สขภาพใจ

2546 เปยมศกด คณากรประทป /โอม พฒนโชต (2546) ,“สามกกสรางเถาแกใหม ตอน ยอดกลยทธพลกวกฤตสความสาเรจ” ,กรงเทพ : Good giving

2546 ทองแถม นาถจานง (2546) ,“กลยทธสามกก ปรบกระบวนยทธเพอชยชนะทยงยน” กรงเทพ : ชมศลปธรรมดา

2547 บญศกด แสงระว (2547) ,“ศลปะการใชกลอบายในสามกก” ,กรงเทพ : สขภาพใจ

2547 เปยมศกด คณากรประทป (2547) ,“บรหาร SME ดวยกลยทธสามกก” ,กรงเทพ : สขภาพใจ

2547 ศกด บวร (2547) ,“ยทธศาสตรการบรหารฉบบสามกก” กรงเทพ : สมต

2547 เปยมศกด คณากรประทป(2547) ,“CEO ในสามกก” กรงเทพ : คณธรรม

2549 บณฑตา ชาตประมง (2549) “ผลการจดการเรยนรแบบบรณาการเรองสามกก ตอน โจโฉเกลยกลอมกวนอ กลม

192

สาระภาษาไทย ชนมธยมศกษาปท 4” การวจยคนควาอสระ หลกสตรและการสอน มหาวทยาลยมหาสารคาม

2550 อมร ทองสก เรยบเรยง (2550) “ตาราพชยสงครามขงเบง”, ปทมธาน : บรษท ชณหวตร จากด

2550 สภาณ ปยพสนทรา (2550) “ตาราพชยสงครามสามกก”, กรงเทพ : แสงดาว

2550 จางกวงอ ; อธคม สวสดญาณ เรยบเรยง (2550) “ถาไมอยากเปนขงเบงหลงเหตการณ” กรงเทพ : แสงดาว

2552 กอศกด ไชยรศมศกด. (2552). “อานสามกกถก บรหาร”. กรงเทพฯ: บคสไมล.

2552 เรงวฒ มตรสรยะ (2552) “อานความคดขงเบง” กรงเทพ : แสงดาว

2552 ไปหลหมง (2552) ,“กลยทธโจโฉ รอบคอบ เดดขาด เฉยบคม” กรงเทพ : ณ ดา

2552 ภสสช กนทะบผา (2552). “การวเคราะหการแกปญหาทตวละครใชในวรรณคดเรองสามกก,” วทยานพนธมหาบณฑต สาขาวชาการสอนไทย คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

2552 เปยมศกด คณากรประทป (2552) ,“ขงเบงชทางรวย” กรงเทพ : แสงดาว

2553 อนนท ชนบตร (2553) ,“อยาเชอซนว อยาชสามกก” กรงเทพ : พาวเวอรฟลไลฟ

2554 เปยมศกด คณากรประทป (2554) ,“วถเลาป ชยชนะของคนไมเอาถาน”กรงเทพ : ยอนรอย

193

2555 สวรรณา ตปนยากรกช (2555) ,“ศาสตรแหงการบรหารตามแบบฉบบสามกก” กรงเทพ : ณ ดา

2555 เปยมศกด คณากรประทป (2555) ,“40 วาทะ ชนะใจในสามกก” กรงเทพ : คณธรรม

2555 ภทระ ฉลาดแพทย และธรวฒ ปญญา (2555) ,“คมวาทะสามกก พลกชวต” ,กรงเทพ : แฮปปบค

2556 พระเทพมหาเจตยาจารย (2556), คตธรรมจากสามกก โจโฉ ยอดผนา, นครปฐม: ม.ป.พ.

2556 อธคม สวสดญาณ (2556), พชยสงครามสามกก ฉบบ 137 ตวอยางเคลดลบวธใช 36 กลยทธ, กรงเทพ: เตาประยกต

2556 สมชาต กจกรรยง (2556), กลยธสามกกกบการสรางธรกจเครอขาย, กรงเทพ: เพชรประกาย

หมายเหต: ทงหมดเปนการสารวจและแบงบรบทของการเขยนในภาพรวม พบวางานบางฉบบนนคอนขางคาบเกยวระหวางหลายบรบท จงพยายามยดตามเปาหมายในบรบทหลกของผเขยนแตละฉบบเปนหลก

194

ประวตผเขยน ชอ นายยศไกร ส.ตนสกล วนเดอนปเกด 16 กมภาพนธ พ.ศ.2523 ตาแหนง ผลงานทางวชาการ

- The Commondify in the classic literature by becoming the bestseller books:

In the study of The Romance of Three Kingdoms (Samkok) since 1990-2010,

วารสารจนศกษา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร,ปท 7 ฉบบท 1 เมษายน 2557

- สความเปนจนใหม: แนวคดสตรนยมในภาพยนตรจนสามกก ตอน “โจโฉแตกทพเรอ” (Red

Cliff), นาเสนอในงานประชมวชาการจนศกษาระดบนานาชาต ครงท 2เรอง “ไขมกหลนบน

จานหยก: จนศกษา ภาษา วรรณกรรม และวฒนธรรม”,คณะมนษยศาสตรและประยกตศลป

มหาวทยาลยหอการคาไทย, 5 – 6 มถนายน 2557

- ไบเบล กบประเทศโลกทสาม เครองมอบกเบกทางวฒนธรรม, นาเสนอในงานประชมวชาการ

“อานาจไรพรมแดน ภาษา วฒนธรรม การสอสาร และอานาจในชวตประจาวน”,

สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล, 27 กรกฎาคม 2558

- สขมวทกบวฒนธรรมและพนทของผหญงกลางคน สเมยไทยและผวฝรง , นาเสนอในงานประชมวชาการ LIBERAL ARTS INTERNATIONAL CONFERENCE 2015 REDESIGNINGTHE LANDSCPAE OF SOUTHEAST ASIA-RLSA, คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 6-7 สงหาคม 2558

ประสบการณทางาน 2556-2559 นกเขยนอาชพอสระ, Ghost Writer

2553-2555 Aimstar Network, IT Provider (Freelance) 2547-2553 Project Executive, Business Manager บรษทอนเทอรเนต มหาชน จากด (INET)