SEMINARSKI RAD

MONETARNE I JAVNE FINANSIJE

BUDŽET, BUDŽET RS I BUDŽET OPŠTINE BROD

MENTOR: STUDENTI:

Mr Jelena Milinković Kristina Maričić 310/10 Milosav Mitrić 732/12

Tanja Trifković 307/10 Brankica Vudrag 238/10 Dragana Kostadinović 370/10 Snježana Šprlja 309/10

Banja Luka, novembar 2012.

SADRŽAJ

UVOD ............................................................................................................................... 3

1. BUDŽET ..................................................................................................................... 4

1.1. Osnovne funkcije budžeta .................................................................................. 5

1.2. Budžetska procedura .......................................................................................... 6

1.2.1. Izrada Budžeta .................................................................................................... 6

1.2.2. Donošenje budžeta .............................................................................................. 7

1.2.2.1. Usvajanje budžeta ...................................................................................... 7

1.2.3. Izvršavanje budžeta ............................................................................................ 7

1.2.4. Budžetska kontrola i revizija .............................................................................. 8

2. BUDŽET REPUBLIKE SRPSKE ........................................................................ 9

2.1. Prihodi RS ............................................................................................................. 10

2.2. Rashodi RS ............................................................................................................ 12

3. BUDŽET OPŠTINE BROD ................................................................................... 16

3.1. Prihodi opštine Brod ........................................................................................... 16

3.2. Rashodi opštine Brod .......................................................................................... 17

ZAKLJUČAK ................................................................................................................. 19

LITERATURA ............................................................................................................... 20

2

UVOD

Osnovni instrument finansiranja javnih rashoda u svim savremenim državama je

budžet, a u nekim zemljama i jedini. U budžetskoj teoriji postoje brojne definicije budžeta , jer

se radi o kompleksnoj finansijskoj instituciji, pomoću koje država ostvaruje mnoge

ekonomske, finansijske, političke i socijalne ciljeve. Klasično shvatanje budžeta zasniva se na

tvrdnji da je budžet akt kojim se predviđaju i odobravaju, unaprijed i za određeni vremenski

period, prihodi i rashodi države.

U teoriji ne postoji jedinstveno mišljenje kada se pojavio budžet. Jedan broj

finansijskih pisaca smatra da se je budžet pojavio tokom XV vijeka. Drugi autori smatraju da

je budžet nastao mnogo ranije. Bez obzira na to da li se budžet pojavio ranije ili kasnije,

sigurno je da koncept savremenog budžeta vodi porijeklo iz Engleske i Francuske i razvoja

njihovih parlamentarizama. Riječ budžet potiče od francuske riječi "bouge" i "bougette", što

znači kožna torba. U Engleskoj ova riječ ima isto značenje kao i "budget". U literaturi se tvrdi

da je ovaj termin nastao u britanskoj parlamentarnoj praksi. Naime, prilikom podnošenja

prijedloga budžeta, ministar finansija je taj prijedlog vadio iz kožne torbe. Termin budžet je

prvi put upotrebljen u francuskom zakonodavstvu 1806. godine. Kasnije su ga prihvatile i

nauka i praksa u gotovo svim zemljama sa istim značenjem.

U ovom seminarskom radu obradićemo budžet Republike Srpske i budžet opštine Brod

za 2012. godinu.

3

1. BUDŽET

Prihodi prikupljeni od poreza, doprinosa i drugih davanja radi zadovoljavanja javnih

potreba raspoređuju se na određene korisnike i za utvrđene namjene primjenom raznih

instrumenata. Najznačajniji među njima svakako je budžet, kojim se u većini savremenih

država raspoređuje najveći dio javnih prihoda. Uz njega značajan dio prihoda se raspoređuje

putem fondova, finasijskih planova i posebnih računa koji imaju sve veću ulogu za

finansiranje određenih javnih potreba teritorijalno - političkih jedinica. Budžet je osnovni

dokument za finansiranje državnih funkcija u svakoj državi.U zavisnosti od načina definisanja

države, državnih funkcija i obaveza države, budžet se u teoriji definiše kao pravni akt ili

zakon.U našem sistemu , budžet je zakon koji se priprema i usvaja u „paketu” sa drugim

zakonima. Značaj budžeta ogleda se i u tome sto budžet nije samo akt za finansiranje državnih

funkcija, vec država preko instrumenata fiskalne politike i instrumenata raspodjele sredstava

ostvaruje političku, ekonomsku i socijalnu funkciju.

Da bi se došlo do optimalnog sistema finansiranja funkcija , neophodno je poći od

teorijskih osnova koje definišu državne funkcije, obaveze države i izvore finansiranja .Kada se

utvrde funkcije i obaveze, dolazi se do prihoda i izvora prihoda. Sve savremene države imaju

pravni akt za finansiranje državnih funkcija, a to je najčešće državni budžet. Da bi država

mogla da izvršava poslove vezane ze njenu nadležnost neophodna su joj sredstva. Izvori

finansiranja državnih funkcija su uglavnom prihodi koje država ostvaruje od privrede,

stanovništva i domaćih i inostranih zajmova.Budžet kao državni akt treba da obezbedi

finansiranje države u toku čitave budžetske godine.Otuda treba ukazati na cilj koji se želi

postići budžetom i na znacaj koji budžet ima.

Osnovni ciljevi budžeta se mogu definisati kao odnos prema budžetu koji se mora

postići i to : budžet je pregled javnih prihoda i javnih rashoda za jedan budući period ; da se za

funkcionisanje države pribave sredstva koja su potrebna za vršenje državnih poslova ; kao

jedan od najvažnijih ciljeva budžeta je iskazivanje svih državnih prihoda i državnih rashoda.

Inače, sam termin budžet prvi put je upotrebljen u francuskom zakonodavstvu 1806.

godine da bi se njime označio državni budžet1. Sama reč budžet, čiji je kojren „bouge” i

1 Đorđević, D. (2005.), Javne finansije, Novi Sad (str. 27)

4

„bougette”, francuskog je porijekla i označavala je kožnu torbu. Ova riječ došla je u

finansijsku praksu Engleske pošto je dobila svoje prenosno značenje. Do toga je došlo tako što

je ministar finansija, prilikom podnošenja zahtjeva parlamentu za odobravanje sredstava,

otvarao kožnu torbu (budget) u kojoj je nosio taj zahtev i iz nje ga vadio, da bi ga pročitao

pred parlamentom. Taj akt nazvan je „otvaranjem budžeta” i tako je reč budžet prihvaćena u

finansijskoj praksi skoro svih država.

1.1. Osnovne funkcije budžeta

Funkcije budžeta su vezane za ciljeve koje država planira da ostvari u svom

jednogodišnjem djelovanju, polazeći od izvornih prihoda do namirivanja obaveza koje su

vezane za državne i druge funkcije. Funkcije budžeta proizilaze iz karakteristika i uloga

budžeta kao instrumenta finansijske i ekonomske politike.

Planska funkcija budžeta je sadržana u samoj prirodi dokumenta koji se donosi krajem

godine za narednu godinu i koji sadrži bilans predviđenih prihoda i bilans rashoda. Pošto je

svako predviđanje u osnovi planiranje ciljeva, sredstava i metoda, to je i budžet – plan

(finansijski plan države za određenu godinu) zasnovan na elementima drugih planskih

dokumenata. Shodno tome, aktivnosti svih državnih organa moraju se usklopiti u budžetske

okvire, odnosno u okvire ovo finansijskog plana.

Politička funkcija budžeta ogleda se u načinu donošenja i njegovom uticaju na sve

sfere života, rada i razvoja. Budžet, po pravilu, donosi skupština što znači da je obezbeđen

odgovarajući uticaj društva na njegovo formiranje i trošenje. Prirodno je da se suverenost

naroda (njegova volja) izražava preko predstavničkog tijela. Budžet, takođe odražava politiku

i prioritete vlade, koja bi trebala u određenoj mjeri takođe, kao i kod predstavničkog tijela, da

odražava preferencije naroda.

Pravna funkcija budžeta proizilazi iz same definicije budžeta kao pravnog akta. Samim

tim, on proizvodi i pravne posljdice, odnosno prava i obaveze. Ukoliko se javi potreba za

značajanijim odstupanjem od zakona o budžetu donosi se rebalans – takođe u formi zakona.

Zakon o budžetu je čvrsto povezan sa drugim zakonima (npr. poreskim zakonima, usvajanjem

budžeta se ti propisi aktiviraju) i ugovornim obavezama.

5

Ekonomska funkcija budžeta proizilazi iz instrumenata koje država koristi za

ostvarivanje ekonomskih ciljeva preko politike prihoda i rashoda, jer direktno utiče na

raspodjelu društvenog proizvoda. Tako se ukupna javna potrošnja mora vezivati za

ekonomsku politiku države i ciljeve koje treba ostvariti u raspodjeli i preraspodjeli društvenog

proizvoda.

1.2. Budžetska procedura2

 Budžetska procedura ili budžetski postupak predstavlja skup postupaka i poslova

vezanih za:

- izradu budžeta,

- donošenje budžeta,

- izvršavanje budžeta,

- kontrola budžeta.

1.2.1. Izrada budžeta

Metod direktnog procjenjivanja – pri planiranju rashoda za osnovu se uzimaju podaci o

izvršenim rashodima u poslednjoj budžetskoj godini, pa se oni koriguju očekivanim

promjenama u periodu za koji se izrađuje budžet. Prilikom planiranja prihoda polazi se od

podataka o naplati prihoda u posljednjoj godini, uzimajući u obzir očekivane finansijske,

ekonomske i socijalne prilike u godini za koju se izrađuje budžet.

Metod automatskog procjenjivanja – zasniva se na podacima pretposljednje budžetske

godine. On je manje pouzdan.

Normativni metod – sastoji se u pronalaženju odgovarajudih mjerila (normativa)

tipičnih za državne organe i ustanove, pa se na osnovu tih mjerila pristupa planiranju prihoda i

rashoda.

2 Dr Velibor Lukovic, (2008.) , Ekonomija javnog sektora, Beograd (str. 59.)

6

 1.2.2. Donošenje budžeta

1.2.2.1. Usvajanje budžeta

O prijedlogu budžeta koji je sačinila vlada raspravlja se u skupštini uz poštovanje

propisane procedure i određene tehnike. Pošto se završe sve pojedinačne i načelne rasprave,

pristupa se glasanju o prijedlogu budžeta. Rasprava o prijedlogu budžeta treba da se završi

prije početka godine za koju se budžet donosi. Usvojeni budžet se sastoji od opšteg i posebnog

dijela. Opšti dio budžeta sadrži podatke o ukupnom iznosu prihoda i rashoda budžeta, iznosu

budžetske rezerve i obaveze nadležnih organa u izvršenju budžeta i mjere za očuvanje

budžetske ravnoteže. U posebnom dijelu budžeta, obično veoma obimnom, navedeni su svi

budžetski prihodi prema izvorima, svi korisnici budžetskih sredstava, kao i bliža i detaljna

namjena trošenja sredstava koja su određena konkretnim korisnicima.

1.2.3. Izvršavanje budžeta

Kad skupština, odnosno tijelo nadležno za donošenje budžeta izvrši verifikaciju,

odnosno usvoji budžet, tada može početi izvršavanje budžeta ( izvršavanje budžeta može se

vršiti tek poslije prve uplate na početku budžetske godine, odnosno izvršavanje se može vršiti

iz prenijetih prihoda, ako se prihodi prenose u narednu godinu). Budžet se izvršava u dva

osnovna dijela, tako da se izvorni i drugi prihodi uplaćuju u budžet, a izvršavanje rashoda se

vrši isplatom iz budžeta. Tako se u budžetu postiže budžetska ravnoteža, jer se ne može

isplatiti više nego što je ostvareno prihoda.

U osnovi, ovo znači da su obveznici poreza, taksa, naknada i drugih javnih prihoda,

obavezni da u određenim iznosima i određenim rokovima uplaćuju svoje obaveze u budžet. Na

ovaj način se obezbeđuje priliv prihoda u budžet, čime se obezbeđuje izvršavanje – isplata iz

budžeta pojedinih rashoda, koji su predviđeni u budžetu. Izvršavanje – isplata pojedinih

pozicija se može vršiti do nivoa ostvarenih prihoda. Način i postupak izvršavanja budžeta su

regulisani zakonima, uredbama, odlukama, rešenjima i naredbama.

7

1.2.4. Budžetska kontrola i revizija

Budžetska kontrola i revizija su bitan segment izvršavanja budžeta, tako da su one

neka vrsta nadzora nad naredbodavcima i izvršiocima budžeta. Pošto se izvršavanje budžeta

vrši u toku jedne godine, neophodno je obezbjediti zakonitost u izvršavanju budžeta.

Pošto se radi o izuzetno značajnim sredstvima koja predstavljaju dio nacionalnog

dohotka, neophodna je i određena povremena kontrola nad radom svih organa kojima je

povjereno rukovanje i trošenje javnih prihoda. U svojim raznim vidovima, budžetska kontrola

obuhvata kontrolu svih subjekata, koji ubiraju i troše javne prihode.

Da bi budžetska kontrola bila efikasna, neophodno je da se kontrola vrši u određenom

vremenskom periodu i u procesu izvršavanja budžeta, kako bi se obuhvatili svi organi u

izvršavanju budžeta i sve faze kroz koje prolaze sredstva javnih prihoda, transformisana u

javne rashode.

Postoji više vrsta budžetske kontrole, ali se sve one mogu svrstati prema metodu,

vremenu, objektima i organima koji vrše kontrolu. Prema metodu postoji dokumentarna i

terenska kontrola, dok prema vremenu kontrola može biti prethodna i naknadna odnosno

prethodna ili preventivna i naknadna ili represivna kontrola.

Kod kontrole nad subjektima, postoji kontrola nad naredbodavcima i kontrola nad

računopolagačima, jer su različite funkcije ovih lica. Prema organima koji vrše kontrolu

postoji upravna, institucionalna i politička kontrola.

Budžetska kontrola se razlikuje od revizije jer se kontrolom vrši nadzor nad

naredbodavcem i nad računopolagačem budžeta, odnosno provjerava se da li su javni prihodi

utrošeni namjenski.

Prema svom sadržaju, budžetska revizija može da obuhvati i kontrolu svrsishodnosti

upotrebe javnih rashoda, gde se upozorava na pojave neracionalnog raspolaganja javnim

prihodima. I upravo je ovde samo sličnost između kontrole i revizije, dok revizija ima

specifične ciljeve i zadatke. Revizija mora biti potpuno nezavisna od vlade i drugih izvršnih

organa vlasti. Na taj način, glavni državni revizor je potpuno nezavisan i po pravilu,

odgovoran je samo predstavničkom tijelu.

8

2. BUDŽET REPUBLIKE SRPSKE

Budžetski sistem Republike Srpske uređen je Zakonom o budžetskom sistemu RS.3

Ovim zakonom određeno je da budžetski sistem čine:

1. Budžet Republike Srpske,

2. Budžeti opština i gradova,

3.Finansijski planovi javnih fondova.

Fiskalna godina je vremenski period od 12 mjeseci, koje počinje 1. januara, a završava

se 31. decembra kalendarske godine. Budžetski korisnici su organi i organizacije Republike,

odnosno opština i gradova i ostali korisnici koji se finansiraju iz budžeta. Javni fondovi su

pravna lica koja se finansiraju iz namjenskih doprinosa, a to su:

- Fond za penzijsko-invalidsko osiguranje Republike,

- Fond za zdravstveno osiguranje Republike,

- Javni fond za dječiji zaštitu Republike,

- Zavod za zapošljavanje Republike.

Prihodi javnih fondova su zakonom propisani doprinosi na lična primanja zaposlenih i

donacije koje fondovima daje Republika iz svog budžeta.

Prihodi koji se dijele između budžeta Republike, budžeta opština i gradova i drugih

korisnika su:

1. Prihodi od indirektnih poreza, uplaćeni u budžet Republike Srpske sa Jedinstvenog

računa Uprave za indirektno oporezivanje, koji se nakon izdvajanja dijela sredstava za

otplaćivanje spoljnjeg duga Republike Srpske dijele na slijedeći način: 4

- budžet Republike Srpske 72%

- budžet opština i gradova 24% i

- JP „Putevi Republike Srpske“ 4%.

2. Porez na dohodak:

- porez na prihode od samostalne djelatnosti i

- porez na lična primanja, koji se nakon izdvajanja dijela sredstava za rezerve u

visini 10% na ime povrata po osnovu umanjenja poreske osnovice dijele između

budžeta Republike i budžeta opština i gradova u razmjeri 75:25.

3 Službeni glasnik RS 54/084 Mr Milovan Bojić (2010.), Javne finansije, Prometej, Banja Luka, (str. 92.)

9

3. Naknada za promjenu namjene poljoprivrednog zemljišta koja se dijeli između

budžeta Republike i budžeta opština i gradova u razmjeri 30:70.

4. Koncesiona naknada za korišćenje mineralnih sirovina koja se dijeli između budžeta

Repulike i bužeta opština i gradova u razmjeri 30:70.

5. Posebne vodne naknade koje se dijele između budžeta Republike, budžeta opština i

gradova i Fonda za zaštitu životne sredine Republike Srpske u razmjeri 55:30:15.

6. Oduzeta imovinska korist i sredstva dobijena od prodaje oduzetih predmeta iz

nadležnosti Republičke uprave za inspekcijske poslove, koja se dijeli između budžeta

Republike Srpske i budžeta opština i gradova u razmjeri 70:30.

Osim prihoda koji se rasporedjeljuju između Republike i opština, prihodi koji u

potpunosti pripadaju budžetu opština su:

- Porez na imovinu,

- Novčane kazne izrečene u prekršajnom postupku za prekršaje utvrđene odlukama

opština,

- Opštinske administrativne takse,

- Komunalne takse,

- Posebne vodne naknade – naknada za zaštitu od voda,

- Opštinske naknade za korištenje prirodnih i drugih dobara od opšteg interesa,

- Porez na dobitke od igara na sreću,

- Ostali prihodi (prihodi od donacija i prihodi koje budžetski korisnici ostvare

vršenjem redovne i dopunske djelatnosti).

Budžet Republike Srpske za 2012. godinu iznosio je (prije rebalansa) 1.825.000.000

KM. Budžet priprema Ministarstvo finansija, a predlaže ga Vlada RS Narodnoj skupštini, koja

budžet za svaku budžetsku godinu usvaja u formi zakona.

2.1. Prihodi RS

Ukupni budžetski okvir za 2012. godinu iznosi 1.825.000.000 KM i čine ga: budžetski

prihodi u iznosu od 1.598.800.000 KM, primici od izdavanja hartija od vrijednosti, u iznosu

od 100.000.000 KM, primici od refundacije otplaćenih zajmova od krajnjih korisnika, u iznosu

od 69.200.000 KM i primici od dugoročnih zajmova, u iznosu od 60.000.000 KM.

10

Poreski prihodi u 2012. godini su planirani u iznosu od 1.451.094.000 KM, što

predstavlja povećanje od 87.000.000 KM, odnosno 6,4 % u odnosu na rebalans budžeta za

2011. godinu.

Poreske prihode čine:

prihod od poreza na dobit,

prihod od poreza na dohodak,

prihodi od indirektnih poreza i

ostali poreski prihodi.

Projektovani prihod po osnovu poreza na dobit u 2012. godini iznosi 121.541.000 KM,

što predstavlja umanjenje od 6.000.000 KM, odnosno 4,7 % u odnosu na iznos planiran

rebalansom budžeta za 2011. godinu. Navadeno umanjenje prihoda po osnovu poreza na dobit

je projektovano u skladu sa očekivanim umanjenjem dobiti prije oporezivanja preduzeća u

Republici Srpskoj, a na osnovu podataka o ostvarenom poslovnom rezultatu ovih preduzeća za

prvih šest mjeseci 2011. godine.

Projektovani prihodi po osnovu poreza na dohodak u 2012. godini iznose 199.578.000

KM, što predstavlja uvećanje od 12.000.000 KM, odnosno 6,7 % u odnosu na procijenjeni

iznos u 2011. godini. Navedena projekcija je usklađena sa očekivanim kretanjem plata i

zaposlenosti u 2012. godini, te primjenom Zakona o porezu na dohodak za 2012. godinu. U

skladu sa Zakonom o budžetskom sistemu, prihod od poreza na dohodak je predmet raspodjele

između budžeta Republike i budžeta opština i gradova, pri čemu Republici pripada 75% ovih

prihoda.

Od projektovanih prihoda od indirektnih poreza, budžetu Republike Srpske u 2012.

godini je doznačen iznos od 1.116.057.000 KM (sa ino dugom), što predstavlja uvećanje od

7,9 % u odnosu na procjenu istih za 2011. godinu. Navedena projekcija uzima u obzir

makroekonomski okvir za 2012. godinu, dalju primjenu Sporazuma o stabilizaciji i

pridruživanju, izmjenu Zakona o carinskoj politici koja se tiče ukidanja prihoda od carinske

evidencije, efekte povećanja akciza na duvanske prerađevine kao posljedica usklađivanja

odredbi o minimalnoj i specifičnoj akcizi po Zakonu o akcizama sa standardima u Evropskoj

Uniji.5

5 http://www.capital.ba

11

Ukupan iznos prikupljenih neporeskih prihoda u 2012. godini iznosi 144.706.000 KM,

što predstavlja uvećanje od 11.000.000 KM, odnosno 8,5 % u odnosu na iznos procjenjen u

2011. godini. Iznos ukupnih poreskih i neporeskih prihoda za 2012. godinu u Budžetu

Republike Srpske je 1.595.800.000 KM, što predstavlja uvećanje od 6,6 % u odnosu rebalans

budžeta za 2011. godinu.

Tabela br. 1- struktura budžetskih prihoda RS po izvorima.

STRUKTURA BUDŽETSKIH PRIHODA RS ZA 2012. GODINU

R.B. VRSTA PRIHODA IZNOS (KM) % BUDŽETA

1. BUDŽETSKI PRIHODI 1.595.800.000 87,44%

1.1. PORESKI PRIHODI 1.451.094.000 79,51%

1.1.1. Prihodi od poreza na dohodak i dobit 321.119.000 17,60%

1.1.2. Porezi na imovinu 11.418.000 0,63%

1.1.3. Indirektni porezi doznaceni od UIO 1.116.057.000 61,15%

1.1.4. Porezi van JRUIO 2.500.000 0,14%

1.2. NEPORESKI PRIHODI 144.706.000 7,93%

2. FINANSIRANJE 229.200.000 12,56%

UKUPNO 1.825.000.000 100%

2.2. Rashodi RS

Rashodovna strana Nacrta budžeta Republike Srpske za 2012. godinu je sačinjena na

bazi zahtjeva budžetskih korisnika, uz uvažavanje zakonskih obaveza, Vladinih politika i

prioriteta, te ažuriranih makroekonomskih projekcija i procjena budžetskih sredstava.

Ukupni rashodi Nacrta budžeta Republike Srpske za 2012. godinu iznose

1.825.000.000 KM, od čega se 1.442.099.000 KM odnosi na domaću budžetsku potrošnju, a

382.901.000 KM na ostalu budžetsku potrošnju.

12

U okviru domaće budžetske potrošnje planirana su sredstva za finansiranje rada

institucija Republike Srpske, odnosno za izvršavanje njihovih zadataka kao i za ostale

namjene koje su u skladu sa Ustavom Republike Srpske, te zakonskim aktima i propisima.

Sredstva planirana za rashode za lična primanja u 2012. godini iznose 698.610.200

KM, što predstavlja uvećanje od 2.500.000 KM, odnosno 0,4 % u odnosu na sredstva koja su

planirana rebalansom budžeta za 2011. godinu. Dodatna izdvajanja za lična primanja u odnosu

na rebalans budžeta za 2011. godinu su ostvarena kod određenog broja budžetskih korisnika,

od čega je najznačajnije uvećanje u okviru institucija srednjeg obrazovanja zbog povećanog

broja upisanih učenika i odjeljenja, kao i prijema radnika u institucijama koje su za to dobile

saglasnost Vlade Republike Srpske.

Sredstva planirana za rashode po osnovu korišćenja roba i usluga u 2012. godini

iznose 97.002.900 KM, što predstavlja uvećanje od 2.000.000 KM, odnosno 2,2 % u odnosu

na sredstva koja su planirana rebalansom budžeta za 2011. godinu. U tekucoj godini su

obezbijeđena dodatna sredstva institucijama pravosuđa u iznosu od 2.300.000 KM, a sve u

cilju poboljšanja materijalno-tehničkih preduslova za njihovo nesmetano funkcionisanje i

izvršavanje zadataka.

Sredstva planirana za subvencije u 2012. godini iznose 115.227.000 KM, što

predstavlja umanjenje od 9.700.000 KM, odnosno 7,8 % u odnosu na sredstva koja su

planirana rebalansom budžeta za 2011. godinu.6

Sredstva planirana za grantove u 2012. godini iznose 29.347.000 KM, što predstavlja

umanjenje od 4.400.000 KM, odnosno 13,3 % u odnosu na sredstva koja su planirana

rebalansom budžeta za 2011. godinu.

Sredstva planirana za doznake na ime socijalne zaštite koje se isplaćuju iz budžeta

Republike u 2012. godini iznose 258.163.000 KM, što predstavlja umanjenje od 34.000.000

KM, odnosno 13,0 % u odnosu na sredstva koja su planirana rebalansom budžeta za 2011.

godinu.

Sredstva planirana za rashode za transfere između budžetskih jedinica različitih nivoa

vlasti u 2012. godini iznose 204.018.000 KM, što predstavlja uvećanje od 35.000.000 KM,

odnosno 17,8 % u odnosu na sredstva koja su planirana rebalansom budžeta za 2011. godinu.

U budžetu za tekuću godinu nisu planirana sredstva za realizaciju Projekta

zapošljavanja pripravnika visoke i više stručne spreme u Republici Srpskoj, već je Vlada

6 http://www.capital.ba

13

Republike Srpske kroz projekat „Znanjem do posla“ predvidjela da nosilac njegove realizacije

i finansiranja bude Zavod za zapošljavanje Republike Srpske iz vlastitih prihoda.

Sredstva planirana za rashode za transfere između budžetskih jedinica istog nivoa

vlasti u 2012. godini iznose 21.160.900 KM, što predstavlja umanjenje od 500.000 KM,

odnosno 1,7% u odnosu na sredstva koja su planirana rebalansom budžeta za 2011. godinu.

Sredstva planirana za izdatke za nefinansijsku imovinu u 2012. godini iznose

15.335.000 KM, što predstavlja umanjenje od 4.000.000 KM, odnosno 23,9 % u odnosu na

sredstva koja su planirana rebalansom budžeta za 2011. godinu.

Sredstva planirana na poziciji Budžetska rezerva u 2012. godini iznose 3.000.000 KM,

što je u skladu sa članom 43. Zakona o budžetskom sistemu Republike Srpske – prečišćen

tekst

Sredstva planirana za ostalu budžetsku potrošnju u 2012. godini iznose 382.901.000

KM, što predstavlja uvećanje od 96.000.000 KM, odnosno 33,3 % u odnosu na sredstva koja

su planirana rebalansom budžeta za 2011. godinu.

Sredstva planirana za otplatu unutrašnjeg duga iznose 173.213.300 KM, što

predstavlja uvećanje od 53.000.000 KM, odnosno 42,9 % u odnosu na sredstva koja su

planirana rebalansom budžeta za 2011. godinu.

Sredstva planirana za otplatu ino duga iznose 155.248.000 KM, što predstavlja

uvećanje od 27.500.000 KM, odnosno 21,5 % u odnosu na sredstva koja su planirana

rebalansom budžeta za 2011. godinu.

Sredstva planirana za Javne investicije iznose 27.350.000 KM, što predstavlja

umanjenje od 300.000 KM, odnosno 1,3 % u odnosu na sredstva koja su planirana rebalansom

budžeta za 2011. godinu.

Tabela br. 2 – struktura budžetskih rshoda RS

STRUKTURA BUDŽETSKIH RASHODA RS ZA 2012. GODINU

R.B. VRSTA RASHODA IZNOS (KM) % BUDŽETA

1. DOMAĆA BUDŽETSKA 1.442.099.000 79,02%

14

POTROŠNJA1.1. TEKUĆI RASHODI 1.198.350.100 65,66%

1.1.1. Rashodi za lična primanja 698.610.200 38,28%

1.1.2. Rashodi po osnovu korištenja roba i usluga

97.002.900 5,32%

1.1.3. Subvencije 115.227.000 6,31%

1.1.4. Grantovi 29.347.000 1,61%

1.1.5. Doznake na ime socijalne zaštite 258.163.000 14,15%

1.2. TRANSFERI IZMEĐU BUDŽETSKIH JEDINICA

225.178.900 12,33%

1.3. IZDACI ZA NEFINANSIJSKU IMOVINU

15.335.000 0,84%

1.4. IZDACI ZA FINANSIJSKU IMOVINU

235.000 0,13%

1.5. BUDŽETSKA REZERVA 3.000.000 0,16%

2. OSTALA BUDŽETSKA POTROŠNJA

382.901.000 20,98%

2.1. OSTALA POTROŠNJA 27.086.700 1,48%

2.2. UNUTRAŠNJI DUG 173.216.300 9,49%

2.3. INO DUG 155.248.000 8,50%

2.4. JAVNE INVESTICIJE 27.350.000 1,50%

UKUPNO 1.825.000.000 100%

3. BUDŽET OPŠTINE BROD

3.1. Prihodi opštine Brod

Javni prihodi su novčana sredstva koja država prikuplja radi pokrivanja javnih rashoda.

15

Javni prihodi predstavljaju sredstava koja imaju osnovnu namjenu–pokrivanje ili finansiranje

društvenih (javnih) funkcija, dakle to su sredstva koja služe za zadovoljenje opštih i

zajedničkih društvenih potreba.

Korisnici budžeta opštine Broda su :

1. Skupština,

2. Načelnik,

3. Opšta uprava,

4. Financije,

5. Privreda,

6. Urbanizam,

7. Inspekcije,

8. Komunalna policija,

9. Mjesna zajednica,

10. Centar,

11. Vrtić,

12. Vatrogasna jedinica,

13. Srednja škola,

14. Biblioteka.

Administrativne jedinice opštine Brod čine: skupština, načelnik, opšta uprava, finansije,

privreda, urbanizam, inspekcije, komunalna policija. Mjesnoj zajednici, opština Brod daje

grantove, subvencije. Centar, vrtić, vatrogasna jedinica su budžetske jedinice koje opština

finansira u potpunosti. Srednja škola, biblioteka su budžetske jedinice kojima opština pokriva

samo materijalne troškove.

Budžet opštine Broda za period od 01.01. do 30.06. 2012. godine, tj. za šest mjeseci

ukupno iznosi 3.605.490 KM. Strukturu prihoda opštine Brod čine: poreski prihodi, prihodi od

direktnih poreza, prihod od indirektnih poreza, akciza i carine, ostali prihodi, neporeski

prihodi, transferi između budžetskih jedinica i primici za nefinancijsku imovinu.

Strukturu bužetskih prihoda opštine Brod, poreski prihodi čine najveći dio budžeta i to

63,87% . Posle poreskih prihoda najveću stavku čine indirektni porezi koji čine 41,51%

ukupnih budžetskih prihoda. Prihodi od direktnih poreza čine 15,32 % budžeta. Neporeski

prihodi ( prihod od taksi, republičkih institucija, sudskih taksi, novčanih kazni, prihod od

dividendi po osnovu udjela u preduzećima, te naknade za korištenje voda, šuma i koncesije)

16

čine 32% budžetskih prihoda. Transferi između budžetskih jedinica čine 0,28% budžeta,

primici za nefinancijsku imovinu iznose 3,85% budžeta, a ostali prihodi čine 0.04% budžeta.

Tabela br. 3 – Struktura budžetskih prihoda opštine Brod za period 01.01. – 30.06.2012. god.

3.2.

Rashodi opštine Brod

Javni rashodi predstavljaju zadovoljenje javnih potreba pomoću novca, odnosno javni

rashodi su izdatci koje država čini u javnom interesu radi zadovoljenja javnih potreba. Rashodi

opštine Brod za period od 01.01. do 30.06.2012.godine. tj. za šest mjeseci iznosi 3.909.466

KM .

Strukturu budžetskih rashoda opštine Brod čine: opšte javne usluge, odbrana, javni red

i sigurnost, ekonomski poslovi, zaštita čovjekove okolnosti, stambeni i zajednički poslovi,

zdravstvo, rekreacija, kultura i religija, obrazovanje, socijalna zaštita , i neklasifikovani

R.B. VRSTA PRIHODA IZNOS (KM) % BUDŽET

1 PORESKIPRIHODI

2.302.700 63,87 %

1.1 PRIHODI ODDIREKTNIH POREZA 552.384 15,32 %

1.2 PRIHODI OD INDIREKTNI POREZA,AKCIJA I CARINA 1.749.101 48,51 %

1.3 OSTALI PORESKI PRIHODI 1.215 0,04 %

2 NEPORESKI PRIHODI(takse, dividende)

1.153.711 32,00 %

3 TRANSFERI IZMEDJU BUDžEZSKI JEDINICA

10.219 0,28 %

4 PRIMCI ZA NEFINANCIJSKU IMOVINU

138.860 3,85 %

UKUPNO 3.605.490 100 %

17

rashodi. Najveći dio budžeta troši se na opšte javne usluge (35,31%). Stambeni i zajednički

poslovi troše 22,64% budžeta. Obrazovanje troši (11,33%) budžeta. Neklasifikovani rashodi

troše 9,16% budžeta. Socijalna zaštita troši 6,49% budžeta. Rekreacija, kultura i religija troše

6,32% budžeta. Javni red i sigurnost troše 5,48% budžeta. Zaštita čovjeklove okolnosti 2,49%

budžeta. Najmanje se troši na zdravstvo i to 0,80% budžeta.

Tabela br. 4 – Struktura rashoda opštine Brod za period 01.01. – 30.06.2012. god.

R. B. RASHODI IZNOS (KM) % BUDŽETA

1. OPŠTE JAVNE USLUGE 1.380.466 35,31%

2. JAVNI RED I SIGURNOST 214.029 5,48%

3. ZAŠTITA ČOVJEKOVE OKOLINE 97.188 2,49%

4. STAMBENI I ZAJEDNIČKI POSLOVI 885.002 22,64%

5. ZDRAVSTVO 30.956 0,80%

6. REKREACIJA, KULTURA I RELIGIJA 246.836 6,32%

7. OBRAZOVANJE 442.866 11,33%

8. SOCIJALNA ZAŠTITA 253.727 6,49%

9. NEKLASIFIKOVANI RASHODI 358.028 9,16%

UKUPNO 3.909.466 100%

ZAKLJUČAK

18

Pošto je budžet u savremenim državama pravni akt, a da bi se zakonito izvršavale

pojedine pozicije budžeta neophodno je pratiti veliki broj propisa kojima se reguliše trošenje

sredstava, kako bi se otklonila svaka sumnja njihovog namjenskog trošenja. Međutim budžet

je vremenom postajao neelastičan instrument za kontrolu izvršenih rashoda, koji se finansiraju

iz budžeta, tako da se sredstva izdvajaju svake godine za određene poslove i funkcije, bez

ulaženja u suštinsku analizu potreba i postignutih rezultata.

Kao što smo vidjeli budžet Republike Srpske je u odnosu na rebalans bužeta 2011.

godine povećan za 225.000.000 KM, dok je budžet opštine Brod za prvih šest mjeseci

nepokriven, što znači da su za rashode izdvojena veća sredstva nego što su ostvarena

prihodima.

LITERATURA

1. Mr Milovan Bojić, (2010.), Javne finansije, Prometej, Banja Luka.

19

2. Dr Velibor Lukovic, (2008.), Ekonomija javnog sektora, Beograd.

3. Đorđević, D., (2005.), Javne finansije, Novi Sad.

Internet izvori:

- www.capital.ba

Publikacije:

- Službeni glasnik RS.

20