Akademia Ekonomiczna w Poznaniu

Tomasz Frontczak

Polska gmina wobec wyzwań społeczeństwa informacyjnego

Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Ewy Małuszyńskiej

Wydział: Zarządzania Kierunek: Stosunki Międzynarodowe Specjalność: Studia Europejskie

Poznań 2003

„Cywilizacja, którą zbudujemy, zbliżając się do XXI wieku, nie będzie cywilizacją materialną,

symbolizowaną przez ogromne konstrukcje, ale będzie cywilizacją informacyjną [...] opartą na

niewidocznych dla oka systemach, mocy ukrytej w miniaturowych elementach i potędze

ludzkiego rozumu.”

Masuda Yoneji, „Computopia”

II

Wstęp 1

1. Społeczeństwo informacyjne 3

1.1. Społeczeństwo informacyjne - próba definicji 4

1.2. Internet - podstawowe narzędzie społeczeństwa informacyjnego 7

1.3. Społeczeństwo informacyjne - szanse i zagrożenia 8

2. Koncepcje i działania rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Unii Europejskiej

i w Polsce 10

2.1 Europejska a amerykańska koncepcja społeczeństwa informacyjnego 10

2.2. Inicjatywy Wspólnot Europejskich, służące budowie społeczeństwa informacyjnego 11

2.2.1 Od Raport Bangemanna do inicjatywy eEurope 2002 12

2.2.2 Inicjatywa "eEurope - An Information Society for All" 15

2.2.3. Inne inicjatywy, programy i projekty wspólnotowe 20

2.3. Społeczeństwo informacyjne w Polsce 16

2.3.1. Dokumenty programowe rozwoju społeczeństwa informacyjnego w

Polsce 22

2.3.2. Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej - ePolska 24

2.3.3. Źródła finansowanie strategii ePolska 26

2.3.4. „Wrota Polski” – prace projektowe budowy rządowego systemu e-Government 28

3. Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na tle Unii Europejskiej. 30

3.1. Stan rozwoju infrastruktury dostępu 31

3.2. Stan rozwoju e-usług publicznych w Polsce 35

3.2.1. Metodologia badań rozwoju e-usług 36

3.2.2. Wyniki badań rozwoju e-usług publicznych w Polsce. 37

3.3. Statystyki rozwoju Internetu samorządowego 40

4. Wdrożenie internetowego serwisu samorządowego - obowiązki i możliwości 42

4.1. Biuletyn Informacji Publicznej 43

4.1.1. Rodzaje udostępnianych treści i wytyczne projektowe 43

4.1.2. Obowiązujące terminy wdrożenia Biuletynu 46

4.1.3. Wady i zalety Biuletynu 46

4.2. Dostępność do informacji w serwisach samorządowych 49

4.2.1. Drogi dotarcia do informacji w Internecie 49

4.2.2. Rola wyszukiwarek internetowych i pułapki z nimi związane 50

III

4.3. Serwis samorządowy - interakcja i transakcja. 53

4.3.1. Integracja systemów e-administracji 54

4.3.2. Zdalna obsługa petenta - przykład serwisu www.sopot.pl 57

5. Ocena funkcji informacyjnej wybranych serwisów 59

5.1. Metoda oceny funkcji informacyjnej serwisów samorządowych 60

5.2. Ocena dostępności poszczególnych serwisów 64

5.3. Końcowa ocena funkcji informacyjnej i wnioski 68

Wnioski końcowe - zakończenie 71

Aneks 73

Załącznik 1 - Przegląd obecnych inicjatyw związanych z informatyzacją w Polsce 73

Załącznik 2 - Raport: Administracja publiczna w sieci 2002 - wyciąg kryteriów oceny 77

Bibliografia 82

Spis rysunków i tabel 84

IV

Wstęp

Świat znajduję się u progu nowej ery. Stara era, gdzie rządziła elektryczność i przemysł

stalowo-mechaniczny odchodzi powoli w zapomnienie. Wkraczamy w nowy okres – okres

społeczeństwa informacyjnego.

Czym jest społeczeństwo informacyjne? To nowy typ społeczeństwa, kształtujący się w

krajach postindustrialnych, w których rozwój nowych technologii osiągnął najszybsze tempo.

Społeczeństwo informacyjne nie tylko posiada rozwinięte środki przetwarzania informacji i

komunikowania, lecz środki te są podstawą tworzenia dochodu narodowego i dostarczają źródła

utrzymania większości społeczeństwa. Kluczowe znaczenie w gospodarce odgrywa produkt

cyfrowy i usługa cyfrowa. Podstawowy zasób to wiedza, powstała na skutek przetworzenia

zbioru informacji.

Krajom, którym nie uda się sprostać wyzwaniom związanymi z przemianami, może

grozić zepchnięcie na margines. Z drugiej jednak strony można upatrywać w tych przemianach

szansy. Dotyczy to w równej mierze państw Unii Europejskiej, jak i Polski. Przyszłość leży w

rozwoju gospodarki bazującej na wiedzy.

W marcu 2000 r. kraje Unii Europejskiej podjęły decyzję o realizacji strategicznego

planu "eEurope", intensyfikującego rozwój społeczeństwa informacyjnego poprzez inwestycje

w: technologie komunikacji i informacji, wspieranie współpracy gospodarki i nauki, tworzenie

systemów informacji publicznej oraz powszechną edukację społeczeństw. Perspektywa przyjęcia

Polski do Unii Europejskiej w roku 2004, a także przyjęcie dokumentu "Strategia informatyzacji

Rzeczypospolitej Polskiej - ePolska " wymagają podjęcia zintensyfikowanych działań na

każdym poziomie, począwszy na rządowym, kończąc na lokalnym. Duże zadanie stoi również

przed polskimi gminami. To właśnie jednostki terytorialne, miejsce najczęstszego kontaktu

przeciętnego człowieka z władzą, odgrywają istotną rolę w stymulowaniu rozwój społeczeństwa

informacyjnego. Sama gmina może w ten sposób bardzo wiele zyskać.

Tezą tej pracy jest stwierdzenie, że wyzwania społeczeństwa informacyjnego przed jakim

stoi Polska, dodatkowo w świetle przyszłego członkostwa w UE, nie mogą być w żaden sposób

zbagatelizowane. Drogi są dwie: marginalizacja znaczenia Polski w świecie lub jej aktywne

włączenie się w budowanie nowej, postindustrialnej ery społeczeństwa informacyjnego. Istotną

rolę w tym procesie może odegrać jednostka terytorialna, jaką jest gmina.

1

Cele niniejszej pracy są następujące:

1. Zdefiniowanie społeczeństwa informacyjnego

2. Przedstawienie programów rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Unii Europejskiej i

w Polsce

3. Przedstawienie poziomu rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na tle innych

krajów

4. Pokazanie sposobów budowania społeczeństwa informacyjnego na poziomie gmin

5. Wykazanie, że Internet jest doskonałym narzędziem dla promocji gminy

6. Głównym celem jest zaprezentowanie autorskiej metody oceny samorządowych serwisów

internetowych ze szczególnym uwzględnieniem dostępności do informacji.

2

1. Społeczeństwo informacyjne

Istnienie społeczeństwa informacyjnego wydaje się być tożsame tylko z naszą epoką.

Gdy mowa o przetwarzaniu i przesyłaniu informacji, jej wpływie na życie, nasuwają się

skojarzenia z czasami w jakich przyszło nam żyć.

Jak się jednak okazuje, praktycznie od zarania dziejów ludzkości, na ludzi oddziałuje

informacja. W przeszłości informacje przepływały ze znacznie mniejszą szybkością i często

jedynie lokalnie. Pierwszym krokiem polepszającym techniczną stronę przesyłu informacji było

wynalezienie pisma – informacja mogła zostać utrwalona, przenoszona, magazynowana. Ciągle

działo się to jednak na małą skalę. Kolejny krok to powstanie druku, który znacznie rozszerzył

oddziaływanie informacji na ludzi. Nadal jednak szybkość przepływu informacji uzależniona

była od tak prozaicznych parametrów, jak chociażby prędkość przemieszczania się gońca.

Początek XX wieku to okres, kiedy na masową skalę upowszechniają się środki masowego i

szybkiego przesyłania treści: telegraf, telefon, radio, telewizja. Następowało coraz większe

uniezależnienie informacji od odległości, jaką ma przebyć. W dzisiejszej dobie Internetu

odległość praktycznie nie ma znaczenia. Fakt, że informacje w różnych postaciach od zawsze

wywierają wypływ na ludzi nie oznacza, że o społeczeństwie informacyjnym możemy mówić od

początku zarania dziejów człowieka. Dopiero najnowsza historia pokazuje, że informacja ma

dominujące znaczenie. Ten kto posiada informację i co ważniejsze potrafi ją wykorzystać,

zyskuje przewagę. W dalekiej przeszłości ważniejsze było to, kto ile może wyprodukować

żywność, a przez to nakarmić robotników, których siła fizyczna była niezbędna do wykonywania

zadań (społeczeństwo agrarne - dominacja rolnictwa). W późniejszym okresie sama żywność

przestała być głównym zasobem. Ważniejsze były surowce i produkty, jakie można było z nich

wytworzyć. Pojawiały się maszyny, które w dużej mierze zaczęły zastępować człowieka w pracy

wymagającej energii (społeczeństwo industrialne - dominacja przemysłu). Kolejna faza rozwoju

to społeczeństwo informacyjne. Alvin Toffler, znany amerykański socjolog, opisuje je jako

społeczeństwo trzeciej fali z dominacją informacji, w którym to wiedza staje się głównym

kapitałem. Poszczególne okresy w historii nazywa trzema falami, nakładającymi się na siebie i

często stanowiącymi źródło konfliktów1.

1 Toffler A. i H., Budowa Nowej Cywilizacji - Polityka trzeciej fali, Wyd. Zysk i Ska, Poznań, 1996

3

1.1 Społeczeństwo informacyjne - próba definicji

Przy próbie definicji pojęcia ‘społeczeństwo informacyjne’ należy wystrzegać się

używania go zamiennie z pojęciem ‘społeczeństwo informatyczne’. Mikroelektronika nie

stworzyła społeczeństwa informacyjnego. Przełomowe wynalazki, komputery i telekomunikacja,

leżą u podstaw społeczeństwa informacyjnego. Nie można jednak automatycznie przyjmować,

że samo korzystanie z tych narzędzi informatycznych wyznaczyło powstanie społeczeństwa

informacyjnego, co najwyżej można mówić o społeczeństwie informatycznym.

Istota społeczeństwa informacyjnego leży nie w rodzaju techniki, lecz w skutkach, jakie

ona wywołuje, nie w ich skali, lecz jakości spowodowanych zmian. Informacja opakowana w

najnowszą technologię nie będzie miała większego znaczenia i nie będzie czynnikiem

budującym społeczeństwo informacyjne, gdy będzie odbierana biernie (będą to wtedy tylko

dane). Informacją w sensie zasadniczym - takim, jaki nadali jej twórcy teorii informacji i

komunikacji Claude Shannon i Warren Weaver - jest ta treść komunikatu, która steruje układem

wykorzystującym ten komunikat. Inaczej mówiąc, informacją jest to, co działa, co zmienia, co

oddziałuje na otoczenie, przekształca zarówno twórcę, jak i odbiorcę komunikatu2.

Informacja jest często mylona z wiedzą. Wiedza jest jednym z ostatnich pięter, przed

mądrością, i powstaje z danych, by przez kolejne agregacje i połączenia dać informacje, w

dalszym ciągu tego samego procesu wiedzę, a na końcu mądrość3. Różnice pomiędzy wiedzą a

informacją można zilustrować następującym przykładem: „Nuty są odpowiednikiem danych lecz

dopiero odpowiednio pogrupowane na partyturze tworzą utwór muzyczny. Może być on

zamieniony na postać cyfrową i odtworzony np. przez syntezator dźwięku. Aby z nut

(informacji) wydobyć głębszy sens potrzebna jest ich interpretacja i zrozumienie. Dopiero talent

(wiedza) wirtuoza pozwala na wydobycie artystycznego sensu utworu muzycznego” 4. Łatwo z

tego wydedukować, że w nowej gospodarce liczyć się będzie nie tyle posiadanie informacji, co

umiejętność ich interpretacji i przełożenia na wyniki rynkowe.

W społeczeństwie agrarnym wiedzą dysponowali mistrzowie - rzemieślnicy. Jej

przekazywanie było trudne, polegało często na naśladowaniu mistrza przez czeladnika.

Mistrzom nie zawsze zależało na przekazywaniu wiedzy, mogło to doprowadzić do wzrostu

konkurencji dla nich samych, przez co blokowany był ogólny rozwój. Samo słowo „nauka” 2 Hetmański M., Czy istnieje społeczeństwo informacyjne?, Computerworld 1999, http://www.computerworld.pl/online/1999/35/numer/czy_istnieje_spoleczenstwo_informacyjne.asp 3 Bellinger G., Knowledge Management, Internet OutSights, 1998, http://www.outsights.com/systems/kmgmt/kmgmt.htm 4 Fazlagić A., Zarządzanie wiedzą w sektorze publicznym, Katedra Usług, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2000

4

miało inny wymiar niż dzisiaj. Nauka kojarzona była z retoryką, gramatyką, logiką, dostępną dla

niewielkiego grona osób. Uzupełnieniem była rzemiosło. W społeczeństwie industrialnym nauka

zaczęła odgrywać znaczącą rolę w rozwoju gospodarki i społeczeństwa. Stała się bardziej

dostępna dla całego społeczeństwa, najczęściej dostęp do niej był bezpłatny. Dawniej mistrz

przekazujący wiedzę swojemu czeladnikowi łączył trzy role: twórcy, użytkownika i

przekaziciela wiedzy. Epoka przemysłowa to wyraźne rozdzielenie tych ról. Poza tym maszyny

wyeliminowały człowieka jako główne źródło energii. Ciągle jednak to człowiek miał monopol

na podejmowanie decyzji i wykonywanie tzw. niekreatywnej pracy intelektualnej, rozumianej

jako zdolność do podejmowania decyzji na podstawie posiadanej wiedzy, powstałej na skutek

przetworzenia informacji. Społeczeństwo informacyjne odebrało ludziom ten monopol, gdyż

każda intelektualna czynność, którą można z góry zaplanować, będzie lepiej wykonana przez

komputer.5 Komputery, nawet te połączone w jedną wielką sieć, nie są jednak w stanie tworzyć,

być kreatywne. Muszą zostać zaprogramowane przez człowieka. Nawet, jeżeli na skutek działań

programu powstaje nowy, to i tak ten pierwszy musi być napisany przez człowieka.

Kreatywność będzie zatem wyznacznikiem miejsca człowieka w społeczeństwie

informacyjnym, które możemy nazwać społeczeństwem wiedzy. W społeczeństwie

industrialnym uniwersytety uczyły, jak wykorzystywać wiedzę. W społeczeństwie

informacyjnym powinny uczyć, jak tworzyć wiedzę6.

Dzisiejsze narzędzia przesyłu informacji charakteryzują się: przystępnością, masowością,

szybkości i globalnością. Informacja oddziaływała zawsze na życie ludzi, ale to właśnie nowe

technologie informatyczno komunikacyjne (ICT – Information and communication technology) i

ich ustawiczny rozwój wzmocniły to oddziaływanie. Sieć stała się dominującym środkiem

transportu. Przemiany w gospodarce wywołane przez informacje można zauważyć w tym, że

dominujące znaczenia zaczyna mieć produkt i usługa cyfrowa, występujące w postaci wirtualnej.

O ile w świecie rzeczywistym różnica między produktem a usługą jest oczywista, to w świecie

wirtualnym jest trudno zauważalna z technicznego punktu widzenia. Skoro produkt i usługa

cyfrowa ma tak duże znaczenie w społeczeństwie informacyjnym, to oddziałują na dochód

narodowy. Daniel Bell, amerykański socjolog, definiuje, że społeczeństwo informacyjne to

społeczeństwo, które nie tylko posiada rozwinięte środki przetwarzania informacji i

5 Cellary W., Przemiany społeczne i gospodarcze w „Polska w drodze...”, UNDP, Warszawa 2002 6 Ibidem

5

komunikowania, lecz środki te są podstawą tworzenia dochodu narodowego i dostarczają

źródła utrzymania większości społeczeństwa7.

Problematyka społeczeństwa informacyjnego jest konglomeratem wzajemnych związków

pomiędzy technologiami informacyjnymi i przemianami struktur gospodarczych w mikro i

makroskali z jednej strony, a polityką poszczególnych państw i organizacji międzynarodowych

oraz celami różnych grup interesów (od producentów IT, poprzez nowo powstałe społeczności

wirtualne aż do społeczności lokalnych i grup broniących się przed dokonującymi się

zmianami)8. Obrazuje to rysunek 1-1.

SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE

POSTĘP TECHNICZNY I TECHNOLOGHICZNY

BRANŻY IT

PRZEMIANY STRUKTUR GOSPODARCZYCH I

BIZNESOWYCH

POLI

TYK

A P

AŃ

STW

I ST

RU

KTU

R

PON

AD

NA

RO

DO

OW

YC

H

GR

UPY

INTE

RES

ÓW

: - P

RO

DU

CEN

CI I

T I O

PER

ATO

RZY

IT,

- SPO

ŁEC

ZNOŚC

I WIR

TUA

LNE,

- S

POŁE

CZN

OŚC

I REA

LNE

Rysunek 1-1: Główne siły kształtujące społeczeństwo informacyjne Źródło: Goliński M., Społeczeństwo informacyjne...

Społeczeństwo informacyjne kształtuje się pod wpływem wymienionych powyżej sił,

które oddziaływają na zachodzący proces powstawania nowej formacji cywilizacyjnej z różną

siłą i w różnych kierunkach. Tak więc problematyka społeczeństwa informacyjnego jest bardzo

złożona i ma charakter interdyscyplinarny.

7 Goban-Klas T., Sienkiewicz P., Społeczeństwo informacyjne szanse, zagrożenia, wyzwania, Kraków 1999, http://users.uj.edu.pl/~usgoban/agh.html 8 Goliński M., Społeczeństwo informacyjne – problemy definicyjne i problemy pomiaru, Szkoła Głowna Handlowa, Warszawa 2002

6

Usługi cyfrowe zwane są często e-usługami („e” od electronic). Wiele rzeczowników

zyskało literkę „e”. Dotyczy to także administracji i rządu. Mówi się o e-administracji lub e-

government.. Rząd w Internecie (eGovernment) to sposób w jaki państwa wykorzystują nowe

technologie by oferować obywatelom znacznie praktyczniejszą, użyteczniejszą i łatwiejszą w

obsłudze od dotychczasowej możliwość dostarczania usług i informacji, które będą dostosowane

do ich potrzeb. Decydujące znaczenie w rozwoju eGovernment mają następujące czynniki:

• umożliwienie dostępu do coraz większej ilości informacji

• przyśpieszenie i ułatwienie metod przetwarzania tej informacji

• szybkość obiegu wiadomości, przekazu i dokumentów

• możliwość powszechnego stosowania nowoczesnych metod analizy i zarządzania,

powszechność i równość w dostępie do płaszczyzny wymiany informacji9.

1.2. Internet – podstawowe narzędzie społeczeństwa informacyjnego

Już radio, a w szczególności telewizja, zrewolucjonizowały przekaz informacji.

Powstanie i rozpowszechnienie się Internetu nadało informacji nowy wymiar. Przechodzenie

między różnymi poziomami rozwoju społeczeństwa uzależnione było w dużej mierze od

rozwoju możliwości komunikacyjnych. W gospodarce agrarnej podstawą był koń i siła własnych

mięśni. W okresie wczesnoprzemysłowym ogromną rolę odgrywała kolej, co umożliwiło

większą urbanizację, rozwój demokracji i powszechniejszy dostęp do dóbr kultury. Okres

późnoprzemysłowy to upowszechnienie się samochodu jako środka komunikacji. Umożliwił on

koncentrację gospodarki na dobrach konsumpcyjnych i usługach (za pomocą pociągu nie da się

dowieść pizzy). Rozwinęły się także kontakty biznesowe, zintensyfikowane przez

upowszechnienie samolotu10. W naszych czasach, nowy środek transportu to Internet, czyli do

niedawna sieć połączonych ze sobą komputerów, a dziś sieć odrębnych urządzeń

elektronicznych, których integracja będzie coraz bardziej postępować. To właśnie sieć stanowi

podstawową infrastrukturę społeczeństwa informacyjnego, dzięki której można kupować i

sprzedawać produkty i usługi cyfrowe.

Na początku XXI w. coraz trudniej wyobrazić sobie życie bez Internetu. Aż trudno

uwierzyć, że jeszcze niespełna 10 lat temu mało kto słyszał o tym medium (np. najpopularniejsza

dziś usługa WWW raczkowała w laboratoriach CERNu u progu lat ‘90). Nagle okazało się, że

Internet stał się niezbędnym narzędziem w ręku biznesmena, niepowtarzalnym dostawcą

9 Czym jest eGovernment , Internet Obywatelski, www.egov.pl 10 Cellary W., Przemiany społeczne i gospodarcze... op.cit.

7

informacji, źródłem rozrywki dla mas, ogromnym forum dyskusyjnym i miejscem błyskawicznej

wymiany pomysłów oraz idei. Niespełna kilkanaście miesięcy temu podstawowe pytanie

zadawane w wielu środowiskach brzmiało: „Czy zaistnieć w Internecie?”. Dziś brzmi ono

inaczej: „Jak zaistnieć w Internecie?”.

„Wraz z rozwojem Internetu obserwujemy nowe zjawiska, które wpływają znacznie na

nasze życie. Dotychczasowe sposoby pracy, wymiany informacji, rozrywki, handlu ulegają

diametralnym zmianą. Pojawiają się nowe możliwości rozwoju i wykorzystania potencjału

człowieka”11. Głównymi czynnikami dynamicznej ekspansji sieci były: brak ograniczeń

biurokratyczno – rządowych, możliwość współpracy specjalistów z całego świata, globalny

zasięg i niezwykła elastyczność. Przewagą Internetu jest jego interaktywność, czyli najogólniej

mówiąc możliwość dwukierunkowej komunikacji pomiędzy odbiorcą a nadawcą informacji.

Przeglądając zasoby Internetu, użytkownik może bez przeszkód i w każdej chwili napisać list z

zapytaniem dotyczącym prezentowanej oferty, zamówi książkę w księgarni internetowej czy

zarezerwować bilet na samolot. Możliwości takiej nie oferuje żadne inne medium. Jednocześnie

Internet posiada wszystkie właściwości starszych mediów, co tłumaczy stopniowy, acz

nieunikniony proces integracji pozostałych z siecią12.

1.3. Społeczeństwo informacyjne – szanse i zagrożenia

Proces kształtowania się społeczeństwa informacyjnego rozpoczął się stosunkowo

niedawno. Nie zmienia to jednak istotnego faktu, że pierwsze kraje, które wkroczą do

społeczeństwa informacyjnego, uzyskają największe korzyści. One ustalą porządek rzeczy dla

wszystkich, którzy pójdą w ich ślady. Rozwój społeczeństwa informacyjnego stanie się

katalizatorem rozwoju w ogóle. Dla kontrastu, kraje, które odkładają decyzje lub preferują

rozwiązania częściowe, mogą doświadczyć w najbliższej dekadzie katastrofalnego spadku

inwestycji i zmniejszenia liczby miejsc pracy.

Największym zagrożeniem, jakie niesie ze sobą transformacja do społeczeństwa

informacyjnego, jest problem wykluczenia ze społeczeństwa. Zostało zdefiniowane zjawisko

digital divide, czyli podział społeczeństwa na tych, którzy mają dostęp do technik cyfrowych i

tych, którzy go nie mają. Jest to podejście od strony technicznej. Jeszcze większym problemem

jest nienadążanie społeczeństwa za rozwojem. Grupa osób może zacząć się izolować, co może

doprowadzić do wykluczenia z aktywnej, rozwijającej się części społeczeństwa. Konieczne więc

11 Frontczak T., Projekt systemu zarządzania serwisem WWW Instytutu Inżynierii Zarządzani Politechniki Poznańskiej, praca inżynierska, Instytut Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej 2001 12 Ibidem

8

będzie kształcenie się w ciągu całego życia, nieustanny rozwój. Proste zmiany w

funkcjonowaniu systemu edukacji to zbyt mało, żeby sprostać wyzwaniom społeczeństwa

informacyjnego. Należy postawić nowe cele przed systemem edukacyjnym i pozyskać do ich

realizacji nauczycieli wszystkich stopni. Pamiętajmy jednak, że zagrożenie, które zostało

zidentyfikowane, powinno przełożyć się na program rozwoju. Zidentyfikowana szansa powinna

stać się czynnikiem ekspansji13.

Problem społeczeństwa informacyjnego staje się nie problemem techniki, lecz

problemem głębokich przemian w świadomości i zwyczajach, sposobie pracy, zabezpieczeń

społecznych i odpoczynku. Jednym z ważniejszych czynników determinujących tworzenie

społecznych struktur informacyjnych jest poziom zdolności do adaptacji i wykorzystania

współczesnych technik oraz metod informatycznych i informacyjnych, a także nowoczesnej

telekomunikacji. I właśnie tutaj jest pole dla działań rządu. Fundamentalną rolę odgrywają

samorządy lokalne, które są najbliżej obywatela. Gmina może w ten sposób bardzo wiele

zyskać, upatrywać swojej szansy w społeczeństwie informacyjnym. W jaki sposób? Właśnie na

tym aspekcie koncentruje swoją uwagę w kolejnych rozdziałach autor niniejszej pracy.

13 Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego. Raport o rozwoju społecznym, Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, UNDP Warszawa 2002

9

2. Koncepcje i działania rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Unii Europejskiej i w Polsce

Unia Europejska dąży do celu, jakim jest osiągniecie przez Wspólnotę w 2010 roku

pozycji najbardziej konkurencyjnego gospodarczo regionu świata, co zostało ogłoszone w czasie

szczytu w Goeteborgu w czerwcu 2001 roku. Chce to miedzy innymi osiągnąć przez aktywne

pobudzanie budowy społeczeństwa informacyjnego. Nie ma co ukrywać, że zainteresowanie

Komisji Europejskiej i krajów członkowskich najnowszymi technologiami wynikało poniekąd z

obserwacji dominacji Stanów Zjednoczonych i jednoczesnej świadomości opóźnienia

technologicznego Europy. Teza ta może być poparta faktami i danymi statystycznymi. Znaczny

wzrost produktywności gospodarki amerykańskiej zbiegł się z wykorzystaniem Internetu jako

rynkowego medium. Na 100 firm największym kapitale w USA, 50% to firmy działające w

obszarze informatyki i telekomunikacji, podczas gdy w UE liczba ta nie przekracza 35%, z czego

większość przypada na operatorów telekomunikacyjnych. Przewaga firm amerykańskich w

sektorze ICT (Information and Communication Technology) jest więc przytłaczająca.14 Warto

więc przyjrzeć się koncepcji amerykańskiej, aby później przejść do wizji europejskiej.

2.1 Europejska a amerykańska koncepcja społeczeństwa informacyjnego

Amerykańska koncepcja, wyrażona w 1993 roku w postaci dokumentu administracji

National Information Infrastructure, polega przede wszystkim na budowie narodowej

infrastruktury sieci informacyjnych (infostrad) i powszechnym, komercyjnym dostępie do

technologii15. W koncepcji tej dominuje optymizm amerykańskich teorii modernizacji, w

których prymat nauki i technologii ogranicza wyraźnie postrzeganie ryzyka związanego z

negatywnymi zjawiskami towarzyszącymi powstawaniu społeczeństwa informacyjnego. Analiza

amerykańskiej strategii National Information Infrastructure, szczegółowych programów

administracji Clintona realizowanych w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku oraz

zapowiedzi prezydenta Georga W. Busha potwierdza tezę o traktowaniu przez politykę

amerykańską społeczeństwa informacyjnego w kategoriach beneficjów ekonomicznych i

technologicznego przywództwa w świecie zachodnim. O tym, że takie myślenie ma podstawy,

świadczą dane statystyczne. Przewaga firm amerykańskich w sektorze ICT jest przytłaczająca.

14 Marciński W., Inicjatywa eEurope, geneza, rozwój, stan aktualny, www.europa.edu.pl, Bruksela, 19.02.2001 15 Doktorowicz K., Koncepcja społeczeństwa informacyjnego w polityce Unii Europejskiej, Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków 2000

10

Pomimo stałego postępu oraz wyjątku kilku krajów UE (Szwecja, Finlandia, Dania) odsetek

osób wykorzystujących Internet jest w USA 2-3 krotnie wyższy. USA zajmują dominującą

pozycję w handlu elektronicznym. Warto zauważyć, że większość rozwiązań w zakresie

oprogramowania pochodzi właśnie ze Stanów Zjednoczonych (chociażby najpopularniejszy

system operacyjny Microsoft Windows), a oprogramowanie jest najbardziej typowym

przykładem wytworu społeczeństwa wiedzy, jakim jest produkt cyfrowy. To samo można

powiedzieć o usługach cyfrowych, reprezentowanych przez ogromną różnorodność portali i

serwisów internetowych o zasięgu globalnym. Najlepszym przykładem może tu być

wyszukiwarka zasobów internetowych Google, która powoli staje się monopolistą na tym

istotnym, cyfrowo - wirtualnym rynku.

System polityczny Stanów Zjednoczonych jest mniej od europejskich systemów

obciążony doktryna państwa dobrobytu, a sfera publiczna nie ma takiego znaczenia społecznego

jak w Europie. Stąd też w koncepcjach amerykańskich sam termin społeczeństwo informacyjne

występuje bardzo rzadko wyparty przez pojęcie infostrady.16

Unia Europejska prowadzi odmienna politykę. Już samo to, że w europie popularny jest

termin społeczeństwo informacyjne, świadczy o innym podejściu, z naciskiem na społeczny

charakter przemian. Koncepcja polityczna Unii Europejskiej bierze pod uwagę nie tylko strategię

przeobrażania gospodarki, ale również działania mające na celu zapewnienie powszechnego

dostępu do podstawowych usług informacyjno-komunikacyjnych, ochronę prywatności, kreacje

nowych zawodów i miejsc pracy, wykorzystanie nowych mediów dla demokracji i

przeciwdziałanie procesom wykluczenia społecznego.

2.2. Inicjatywy Wspólnot Europejskich, służące budowie społeczeństwa informacyjnego.

Zanim Unia Europejska przystąpiła do konstrukcji projektu społeczeństwa

informacyjnego, polityka poprzednich struktur Wspólnoty skierowana była przede wszystkim na

budowanie europejskiego potencjału ekonomicznego i technologicznego. Już w 1978 roku po

opublikowaniu Strategii Wzrostu Wspólnoty Komisja Europejska zaprosiła największe

europejskie koncerny, w tym ICL, GEC, AEG, Simens, Thomson, Bul, Olivetti, Philips, do

dyskusji na temat koncepcji politycznych prowadzących do wzmocnienia europejskiego

przemysłu i technologii. Debata ta doprowadziła do powołania serii programów badawczo-

rozwojowych.

16 Ibidem

11

W 1993 roku przez Komisje Europejską opublikowana została biała księga pod tytułem

White Paper on Growth, Competitiveness, Employment. The Challenge and way foreward into

21st century.17 W dokumencie tym pojawia się po raz pierwszy wizja społeczeństwa

informacyjnego, która rozpoczęła wizję europejskiego modelu, odmiennej od wizji Stanów

Zjednoczonych. Problematyka białej księgi koncentrowała się przede wszystkim na kwestiach

ekonomicznych i konieczności liberalizacji gospodarki europejskie, w tym sektorów

informacyjnych. Związane to było również z już podjętą polityką deregulacji, demonopolizacji i

prywatyzacji. Deregulacja oznaczała kres monopoli komunikacyjnych, umiędzynarodowienie

przepływu informacji i przesuniecie aktywności społeczeństw w kierunku rynku, który stał się

najważniejszym czynnikiem nowego typu regulacji. W 1994 roku ukazały się podstawowe

dokumenty określające politykę Wspólnoty w dziedzinie budowania społeczeństwa

informacyjnego.

2.2.1 Od Raportu Bangemanna do inicjatywy eEurope 2002.

Za najważniejsze, pierwszy duży krok ku społeczeństwu informacyjnemu, uważa

dokument Europe and the Global Information Society: recommendations to the European

Council 18, zwanego, od nazwiska propagującego go członka Komisji Europejskiej, Raportem

Bangemanna. Intencją autorów raportu było przedstawienie opinii o zmianach zachodzących pod

wpływem nowoczesnych technologii teleinformatycznych we współczesnym społeczeństwie, o

szansach oraz zagrożeniach. Raport Bangemanna, co jest jego szczególną zasługą, otworzył

publiczną debatę na temat europejskich szans zrównoważonego rozwoju, wzmocnienia

gospodarki, aktywnego konkurowania na rynkach światowych. Przyczynił się do aktywizacji

wielu środowisk zawodowych i społecznych widzących w technologiach teleinformatycznych

szansę dla Europy. (warto zauważyć, iż jednym z członków ówczesnej grupy Bangemanna był

aktualny przewodniczący Komisji Europejskiej Romano Prodi. To wyjaśnia wiele aktualnych

działań Komisji)19. Tocząca się debata na temat szans oraz towarzyszących im uwarunkowań,

jakie niesie niespotykany wcześniej rozwój elektroniki, telekomunikacji, informatyki,

doprowadziła do szeregu konkluzji wytyczających wyzwania dla współczesnego społeczeństwa

europejskiego:

17 COM ((93) 700 final; 18 Europe and the global information society, Recommendations of the Bangemann Group to the European Council, Bruksela 1994, tytuł polski: Europa i społeczeństwo globalnej informacji. Zalecenia dla Rady Europejskiej 19 Marciński W., Idea Społeczeństwa Informacyjnego jako element globalnej strategii rozwoju Unii Europejskiej, Fundacja Edukacji Ekonomicznej 2000 (www.europa.edu.pl)

12

• narzędzia elektronicznej gospodarki umożliwiają lepszą, efektywniejszą organizację

Wspólnego Rynku, aktywizację małych i średnich przedsiębiorstw, regionów gorzej

rozwiniętych lub usytuowanych w trudniejszych warunkach geograficznych,

• poprawa warunków funkcjonowania rynku europejskiego podnosi jego konkurencyjność

w stosunku do innych regionów świata,

• inwestycje w sektorach telekomunikacji, technologii informatycznej i informacyjnej,

mediów, są najbardziej dochodowe,

• rozwój telekomunikacji, technologii informatycznych, mediów jest tak dynamiczny iż

pozostanie za nim w tyle może spowodować nieodwracalną przepaść i degradację w

stosunku do tych krajów, które osiągną w nich prymat,

• jedynie wykształcone i zdolne do absorpcji wiedzy społeczeństwa mogą skutecznie

budować nowoczesną, konkurencyjną gospodarkę oraz jednocześnie uczestniczyć w

efektach, które ona przynosi,

• rozwój technologii teleinformatycznych tworzy sam w sobie najbardziej perspektywiczny

rynek pracy, a co za tym idzie, jest czynnikiem przeciwdziałającym bezrobociu,

• rozwój oraz powszechne wykorzystywanie usług opartych o technologie

teleinformatyczne zmieniają warunki pracy oraz życia społeczeństwa europejskiego,

• powodzenie jednostki, grup społecznych pozostawać będzie w ścisłym związku z

umiejętnościami oraz możliwościami korzystania z usług opartych na technologiach

teleinformatycznych.

Do niedawna obce i abstrakcyjne pojęcie "społeczeństwo informacyjne" stało się

synonimem nowoczesności, kreatywności, aktywności, wolności oraz dobrobytu ogółu ludzi w

Europie.

Dokumentem otwierającym nowy rozdział w postrzeganiu społeczeństwa informacyjnego

stała się zielona księga Komisji Europejskiej Living and Working in Information Society.

People First z 1996 roku20. Wskazano w niej na rosnące zjawisko wykorzystywania tych samych

technik w sektorach: telekomunikacji, mediów oraz technologii informatycznych. Digitalizacja

obrazu, dźwięku, tekstu sprowadzająca je do wspólnej, łatwo zapamiętywanej oraz

transmitowanej postaci stworzyła nowe możliwości wzajemnego oddziaływania i rozwoju. Sieci

o zasięgu globalnym, przede wszystkim Internet, otworzyły nieograniczony obszar ich

wykorzystywania. Prowadzi to nieuchronnie do wzajemnego przenikania zainteresowań

20 COM (96) 389 final, polski tytuł: Życie i praca w społeczeństwie informacyjnym: Człowiek na pierwszym miejscu. Monitor Integracji Europejskiej nr 35, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2000

13

sektorów oraz otwierania nowych, wirtualnych rynków. Dotyczy to w równym stopniu tworzenia

i przekazu treści jak i zaangażowania kapitałowego. Zielona księga otworzyła debatę nad

zarysowanymi zagadnieniami. Jej celem było przedstawienie szerszemu ogółowi implikacji jakie

dla społeczeństwa europejskiego ma proces zbliżania się sektorów, powstawania całkiem

nowych usług (usługi i produkty cyfrowe), nowych modeli konsumpcji.

W 1999 roku opublikowany kolejną zielona księgę na temat informacji sektora

publicznego w społeczeństwie informacyjnym: Informacja sektora publicznego: Kluczowe

bogactwo Europy21, propagującą w większym zakresie koncepcję zinformatyzowania rządu.

O tym, że pojęcie „społeczeństwa informacyjnego” zaistniało na stałe w teraźniejszości

Wspólnot świadczy najwymowniej fakt, że dokonano zmiany tradycyjnej nazwy Dyrekcji

Generalnej Komisji Europejskiej - Telekomunikacja na Społeczeństwo Informacyjne

(Information Society Directorate-General - DG INFSO). Oto, co mówi oficjalna deklaracja

spełnianej misji:

„Dyrekcja Generalna Społeczeństwo Informacyjne Komisji Europejskiej odpowiada za

zapewnianie, że europejski obywatel, rządy i biznes będą odgrywać wiodącą rolę w kształtowaniu i

uczestnictwie w globalnym społeczeństwie informacyjnym.

Dyrekcja Generalna została powołana przez plan Komisji eEurope. Odpowiada za wzrost

znajomości, rozwoju i wdrażania informacyjnych i komunikacyjnych technologii wewnątrz Unii

Europejskiej.

Dokonuje tego przez stymulowanie badań nad rozwojem nowych technologii; ustalaniu i

utrzymywaniu podstaw regulacji i standardów stworzonych do wzrostu konkurencyjności;

stymulowanie rozwoju aplikacji i treści przez popieranie inicjatyw, które zachęcają i umożliwiają

uczestnictwo oraz uzyskanie korzyści ze społeczeństwa informacyjnego każdemu obywatelowi

Europy.”22

Aby zapewnić łatwą i szybką wymianę danych między administracjami krajów

członkowskich, Komisja Europejska powołała do życia w 1994 roku inicjatywę strategiczną

IDA (Interchange of Data Between Administrations). Jej celem jest koordynacja tworzenia

paneuropejskich sieci poprzez wsparcie krajów członkowskich w tworzeniu infrastruktury o

wystandaryzowanym formacie, umożliwiającym komunikację między organami administracji.

Obecnie trwa druga faza programu, rozpoczęta w 1999 roku.

Od grudnia 1999 roku, na ogół spraw w Unii Europejskiej związanych z zagadnieniami

społeczeństwa informacyjnego należy patrzyć przez pryzmat inicjatywy eEurope - An

21 COM (1998) 585, wersja ostateczna z 20 stycznia 1999r. 22 http://europa.eu.int/comm/dgs/information_society/index_en.htm

14

Information Society for All. Należy pamiętać, że inicjatywa eEurope toczy się równolegle i

powiązaniu ze starszym programem IDA.23

2.2.2 Inicjatywa "eEurope - An Information Society for All"

8 grudnia 1999 roku, na dwa dni przed europejskim szczytem w Helsinkach,

przewodniczący Komisji Europejskiej Romano Prodi ogłosił otwarcie inicjatywy eEurope - an

Information Society for All24. Jej celem jest przyspieszenie działań na rzecz transformacji

społeczeństwa europejskiego do społeczeństwa informacyjnego.

Od samego początku inicjatywa "eEurope" ( tak jest ona w skrócie określana), stała się

jednym z kluczowych elementów strategii Komisji Europejskiej mającej na celu modernizację i

umocnienie europejskiej gospodarki. Założono, iż mieć ona będzie korzystny wpływ na wzrost

zatrudnienia, efektywność i konkurencyjność produkcji oraz na całą sferę życia publicznego w

Europie W ramach dyskusji nad inicjatywą, m.in. w Parlamencie Europejskim, w krajach

członkowskich, zgłaszano szereg uwag dotyczących doboru kluczowych działań, ustalenia

priorytetów, sposobu ich realizacji oraz źródeł finansowania, zobowiązań krajów członkowskich

itp. W sumie jednak inicjatywa się przyjęła o czym najlepiej świadczą dokumenty "eEurope -

an Information Society for All. Progress Report" oraz "The Lisbon European Council - an

Agenda of Economic and Social Renewal for Europe" przedstawione przez Komisję

Europejską jako podstawa do dyskusji podczas specjalnego posiedzenia Rady Europejskiej w

Lizbonie w dniach 23-24 marca 2000 r.

Podczas szczytu europejskiego w Feira (19 - 20 czerwiec 2000 r.) przyjęty został plan

działania inicjatywy eEurope2002 .

Działania w ramach inicjatywy eEurope zostały pogrupowane według trzech głównych

celów w skład których weszło jedenaście zadań:

Tańszy, szybszy i bezpieczniejszy Internet

• Tańszy i szybszy dostęp do Internetu

• Szybszy Internet dla naukowców oraz uczniów i studentów

• Bezpieczne sieci i wykorzystanie kart mikroprocesorowych

Inwestowanie w potencjał ludzki i jego umiejętności

• Młodzież europejska w dobie elektronicznej

23 Wrota. Wstępna koncepcja projektu. Komitet Badań Naukowych, Warszawa 11 grudnia 2002 24 eEurope - An Information Society for All, COM(99)687 final. tytuł polski: eEuropa – Społeczeństwo informacyjne dla wszystkich Monitor Integracji Europejskiej nr 35, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2000

15

• Praca w gospodarce opartej na wiedzy

• Uczestnictwo wszystkich obywateli i firm w gospodarce opartej na wiedzy

Stymulacja wykorzystania Internetu

• Przyspieszenie rozwoju handlu elektronicznego

• Rząd elektroniczny: elektroniczne świadczenie usług publicznych

• Usługi medyczne na odległość

• Europejska treść cyfrowa dla sieci globalnych

• Inteligentne systemy transportu

Inicjatywa eEurope 2002 przewiduje następujące działania związane z wdrażaniem rządu

elektronicznego:

Elektroniczne świadczenie usług publicznych

• Zapewnienie obywatelom łatwego dostępu do podstawowych informacji

publicznych oraz promowanie komunikacji elektronicznej między obywatelami a

rządem

• Rozwój paneuropejskich usług na bazie programu IDA

• Uproszczenie elektronicznych procedur administracyjnych dla firm

• Udostępnienie wszystkich podstawowych rodzajów komunikacji z Komisją

Europejską na platformie elektronicznej

• Promocja wykorzystania podpisu elektronicznego w sektorze publicznym

Tańszy i szybszy dostęp do Internetu

• Stworzenie nowych ram regulacyjnych dla sektora telekomunikacyjnego,

promujących rozwój konkurencji, w szczególności w obrębie sieci lokalnych

• Zapewnienie uczestnictwa w społeczeństwie informacyjnym regionów słabiej

rozwiniętych, w szczególności inwestowanie funduszy publicznych w budowę

infrastruktury na terenach, które dla inwestycji prywatnych nie są atrakcyjne

• Mobilizacja operatorów telekomunikacyjnych i producentów urządzeń do

współpracy z dostawcami usług i użytkownikami w celu szybkiego wdrożenia i

rozpowszechnienia protokołu internetowego w wersji 6

Bezpieczne sieci i wykorzystanie kart mikroprocesorowych:

• Poprawa dostępności rozwiązań zapewniających bezpieczeństwo w Internecie

przez stymulowanie i wspieranie inicjatyw sektora prywatnego

• Stworzenie lepszych mechanizmów koordynacji w celu zwalczania

przestępczości elektronicznej

16

• Zwiększenie bezpieczeństwa dostępu do usług elektronicznych przez

propagowanie wykorzystania kart mikroprocesorowych we wszystkich formach

Nowa inicjatywa eEurope 200525 jest częścią strategii lizbońskiej, która planuje do 2010

roku przekształcić Unię Europejską w najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarkę

opartą na wiedzy, z rozwiązanymi kwestiami bezrobocia i równością szans społecznych.

Inicjatywa eEurope 2005 jest kontynuacją inicjatywy eEurope 2002, zaplanowaną na lata 2003-

2005. Jej celem ogólnym jest zapewnienie korzystnego środowiska dla prywatnych inwestycji i

tworzenia nowych miejsc pracy oraz wzrost produktywności, modernizacja usług publicznych i

umożliwienie wszystkim obywatelom uczestniczenia w globalnym społeczeństwie

informacyjnym. W szczególności eEurope 2005 będzie stymulować rozwój usług, aplikacji i

treści z zachowaniem bezpieczeństwa, w oparciu o powszechną infrastrukturę dostępu

szerokopasmowego.

Rozwój społeczeństwa informacyjnego ma się odbywać na zasadach rynkowych, z

istotnym wkładem ze strony firm prywatnych. Warto tutaj zwrócić uwagę na sporą różnicę

między założeniami planu eEurope2005, a wcześniejszymi koncepcjami. Za przykład może nam

posłużyć „Raport Komisji Europejskiej dla Rady Europejskiej: Szanse pracy w społeczeństwie

informacyjnym”, w którym m.in. stwierdza się: „Sektor publiczny główną siłą. Sektor publiczny

powinien mieć rolę przewodnią, dając przykład inwestowania w nowe aplikacje, jak i

integrowanie użycia technik informacyjno-komunikacyjnych w działaniach zewnętrznych i

wewnętrznych (...)”.26

Plan działań eEurope 2005 składa się z czterech odrębnych, ale powiązanych ze sobą nurtów:

• Działania podstawowe - przegląd i dostosowanie otoczenia prawnego na poziomie

narodowym i paneuropejskim, w tym sprawdzenie, czy aktualne przepisy nie szkodzą

rozwojowi nowych usług, rozwojowi konkurencji i możliwości współpracy,

polepszaniu dostępu do różnych sieci. Inicjatywa eEurope 2005 zidentyfikowała

obszary, w których może dostarczyć najwięcej wartości i w związku z tym skoncentruje

się przede wszystkim na:

• Podłączeniu administracji publicznej, szkół i placówek medycznych do

sieci z dostępem szerokopasmowym

25 COM(2002) 263 final, Brussels, 28.5.2002 26 COM(1998) 590 final

17

• Rozwoju interaktywnych usług publicznych, dostępnych dla wszystkich poprzez wiele

platform (kanałów)

• Zapewnieniu usług medycznych na odległość

• Usunięciu barier we wdrażaniu dostępu szerokopasmowego

• Weryfikacji zapisów legislacyjnych mających wpływ na handel

elektroniczny

• Stworzeniu Grupy Bezpieczeństwa Elektronicznego (ang. Cybersecurity TaskForce)

• Wspomaganie wymiany doświadczeń, najlepszych wzorców i promowanie projektów,

ale także dzielenie się głównymi wnioskami z porażek

• Monitorowane działań oraz pomiar efektów i postępów prac

• Ogólna koordynacja działań, identyfikacja synergii między działaniami, zapewnienie

dobrej komunikacji między krajowymi i pan-europejskimi ustawodawcami a sektorem

prywatnym, a także wczesne włączenie krajów kandydujących do prowadzonych

inicjatyw

Plan działań zakłada, że do roku 2005 Europa powinna mieć:

• Nowoczesne, świadczone elektronicznie usługi w zakresie:

• Usług publicznych

• Nauczania na odległość

• Usług medycznych na odległość

• Dynamiczne środowisko handlu elektronicznego

Podstawą do powyższych będzie:

• Powszechny szerokopasmowy dostęp do Internetu po konkurencyjnych cenach

• Bezpieczna infrastruktura informatyczna

Plan eEuropa 2005 dużą uwagę przywiązuje do kwestii związanych z usługami

publicznymi. Ze względu na charakter niniejszej pracy, przybliżę podstawowe założenia:

• Współdziałanie - do końca roku 2003 Komisja Europejska przedstawi uzgodnione

ramy współpracy w celu wsparcia świadczenia paneuropejskich usług publicznych

obywatelom i firmom

• Interaktywne usługi publiczne - do końca roku 2004 państwa członkowskie powinny

zapewnić interaktywność podstawowych usług publicznych (tam, gdzie ma to

zastosowanie), dostępność tych usług dla wszystkich zainteresowanych stron oraz

wykorzystanie zarówno dostępu szerokopasmowego, jak i wielu platform

18

• Zamówienia publiczne - do końca roku 2005 państwa członkowskie powinny

przenieść na platformę elektroniczną znaczącą część zamówień publicznych

• Publiczne punkty dostępu do Internetu - wszyscy obywatele powinni mieć łatwy

dostęp do publicznych punktów dostępu do Internetu, najlepiej z dostępem

szerokopasmowym

• Kultura i turystyka - Komisja Europejska, we współpracy z państwami

członkowskimi, sektorem prywatnym i władzami lokalnymi, do 2005 roku zdefiniuje

usługi służące promowaniu Europy i udostępnianiu publicznych informacji w sposób

przyjazny dla użytkownika

Co ciekawe, w planie eEurope 2005, dużą atencję przywiązuje się do samej infrastruktury

społeczeństwa informacyjnego. Jako pierwsze i najważniejsze cele, przywołuje się zapewnienie

multiplatformowego dostępu do sieci (czyli nie tylko komputery, ale także telefony komórkowe,

telewizja cyforwa), charakteryzującego się szerokopasmowością (ang. broadband27). Nasuwa to

skojarzenia z amerykańską strategią National Information Infrastructure, gdzie rozbudowa

infrastruktury i wspieranie prywatnych inwestycji połączone z ochroną konkurencji to główne

cele. Jak więc widać, model europejski rozwoju społeczeństwa informacyjnego, w założeniach

przedstawiający własną, inną drogę, zbliżył się do modelu amerykańskiego, sformułowanego już

w 1993.

Samej inicjatywie eEurope nie dedykowano żadnych środków finansowych. Osiągnięcie

jej celów leży w interesie wielu udziałowców. Na poszczególne zadania przeznaczają fundusze

administracje krajów członkowskich, przemysł europejski, banki. Szereg funduszy celowych

oraz programów Unii Europejskiej przekształca się w taki sposób aby móc finansować tematykę

spójną z inicjatywą. Dla przykładu 5 Program Ramowy Badań i Rozwoju, program IDA, TEN-

Telecom, tzw. fundusze strukturalne, środki EBI itd.

27 pojęcie nie do końca zdefiniowane; o połączeniu możemy powiedzieć, że jest broadband gdy charakteryzuje się duża szybkością i ciągłością połączenia. Na dzień dzisiejszy taki dostęp możliwy jest przez technologię ADSL (telefonia stacjonarna) i modemy w sieciach telewizji kablowej.

19

2.2.3. Inne inicjatywy, programy i projekty wspólnotowe

Faktycznie inicjatywa eEurope zdominowała działania instytucji europejskich w obszarze

tematyki społeczeństwa informacyjnego. Wiele innych przedsięwzięć, nawet o dłuższym

rodowodzie, podporządkowywanych jest strategicznym celom inicjatywy, jednak są one z

powodzeniem kontynuowane. Oto wybrane przykłady:28

6. Program Ramowy

Program Ramowy jest narzędziem Unii Europejskiej, za pomocą którego finansuje ona

badania w Europie. Program, przygotowywany jest przez Komisję Europejską, zatwierdzany jest

wspólnie przez Radę i Parlament Europejski. 26 czerwca 2002 roku, w Luksemburgu Rada i

Parlament Unii Europejskiej przyjęły dokumenty zatwierdzające strukturę, zasady finansowania

i uczestnictwa, a także tematykę 6. Programu Ramowego.

Do priorytetów tematycznych 6. Programu Ramowego należą:

• technologie społeczeństwa informacyjnego (IST)

• genomika i biotechnologie dla zdrowia człowieka (BIO)

• nanotechnologie i nauka o materiałach (MAT)

• aeronautyka i przestrzeń kosmiczna (AERO)

• jakość i bezpieczeństwo żywności (FOOD)

• energia (ENE)

• transport (TRA)

• zmiany globalne (ECO)

• obywatele i sprawowanie władzy w społeczeństwie opartym na wiedzy (SOC).

NeDAP (The Northern eDimension Action Plan)

The Northern eDimension – program współpracy państw bałtyckich w zakresie budowy

społeczeństwa informacyjnego i rozwoju technologii informatycznych, zainicjowany i

koordynowany przez Radę Państw Morza Bałtyckiego (CBSS). W ramach tej organizacji

opracowano „The Northern eDimension Action Plan”, jako inicjatywę komplementarną do

działań w zakresie społeczeństwa informacyjnego w Unii Europejskiej i państwach

kandydackich. Głównym celem NeDAP jest rozszerzenie transgranicznej współpracy

28 opracowane na podstawie http://www.informatyzacja.gov.pl/ pages/projektyue.html

20

zmierzającej do rozwoju regionalnego, szczególnie w zakresie IT oraz rozwoju społeczeństwa

informacyjnego w regionie.

JHLC (Joint High Level Committee)

Joint High Level Committee (Połączony Komitet Wysokiego Szczebla) powołany został

na trzecim Forum Społeczeństwa Informacyjnego państw Unii Europejskiej i państw Europy

Środkowej i Wschodniej. JHLC po raz pierwszy spotkał się 8 kwietnia 1998 r. Początkowo

zajmował się przeglądem stopnia wdrażania konkluzji i rekomendacji Forum w państwach UE i

CEEC. Obecnie Wspólny Komitet Wysokiego Szczebla prowadzi ogólną koordynację wdrażania

planu działań eEurope+.

Zgodnie z postanowieniami KIE z dnia 28 marca 2000 r. do stałego reprezentowania

Polski w pracach JHLC został zobowiązany minister właściwy do spraw nauki i minister

właściwy do spraw łączności.

eContent

eContent to wieloletni program wspólnotowy stymulacji rozwoju i wykorzystywania

europejskich treści informacyjnych w postaci cyfrowej w sieciach globalnych oraz promocji

zróżnicowania językowego w społeczeństwie informacyjnym. Początkowo przeznaczony dla

państw członkowskich Unii Europejskiej, został otwarty na mocy decyzji 2001/48/EC Rady Unii

Europejskiej z dnia 22 grudnia 2000 r. i wszedł w życie z dniem publikacji w dzienniku

urzędowym UE w dniu 18 stycznia 2001 r. Program eContent uznany został za jeden z

elementów realizacyjnych planu działania „eEurope 2002 – An Information Society for All”.

Program eSafe

Program eSafe będzie się koncentrował na trzech liniach tematycznych:

• budowa bezpiecznego otoczenia (np. poprzez stworzenie europejskiej sieci szybkiej

wymiany informacji i reagowania, wzmocnienie działań samoregulacyjnych oraz

kodeksów postępowania);

• stworzenie i zastosowanie skuteczniejszych systemów filtrowania oraz

programowego blokowania wybranych kategorii treści (np. poprzez stworzenie

mechanizmów benchmarkingu usług i oprogramowania filtrującego, tworzenie

przyjaznych użytkownikowi mechanizmów oceny treści);

• uświadamianie możliwej szkodliwości niektórych treści dostępnych w Internecie (np.

poprzez stworzenie sieci wymiany informacji, wspieranie badań socjologicznych).

21

2.3. Społeczeństwo informacyjne w Polsce.

Polska w tej chwili jest w trakcie dwóch istotnych transformacji. Pierwsza z nich, bardzo

widoczna, została zapoczątkowana wraz z przemianami ustrojowymi w Polsce w roku 1989.

Obejmuje dwa procesy, czyli demokratyzację życia publicznego i urynkowienie gospodarki. Jej

nadrzędnym celem jest integracja ze strukturami Unii Europejskiej. Można by dyskutować o

tym, jak bardzo społeczeństwo polskie jest poinformowane i świadome tychże procesów, ale na

pewno znacznie bardziej niż drugiej, równoległej transformacji. Jej hasłem jest Globalne

Społeczeństwo Informacyjne, mało znane nawet wykształconym Polakom. Ta druga

transformacja wbrew pozorom nie może poczekać, nie jest mniej istotna. Jeżeli chcemy

odgrywać rolę w świecie, musimy aktywnie włączyć się w proces budowania społeczeństwa

informacyjnego na każdym poziomie. To, że mamy sporo do nadrobienia i mnóstwo pracy do

wykonania, nie skazuje nas automatycznie na pozycję przegraną. Przy odpowiednio

zarządzanych i skoordynowanych działań możemy nawet wynieść korzyść w postaci tzw. renty

„późnego przybysza”29, czyli inwestowanie w najnowsze technologie i rozwiązania, bez

potrzeby martwienia się o kompatybilność z poprzednimi systemami, które po prostu nie istnieją.

2.3.1. Dokumenty programowe rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce.

W maju 2000 r. zorganizowane została w Warszawie konferencja ministerialna

poświęcona zagadnieniom Społeczeństwa Informacyjnego (Information Society - Accelerating

European Integration). Wpisała się w szerszą dyskusję nad inicjatywą eEurope. W dokumencie

końcowym konferencji, Polska jak i inne kandydujące kraje zobowiązała się do współpracy z

Komisją Europejską przy opracowaniu wspólnego dokumentu programowego eEurope+

(eEurope+ - a co-operative effort to Implement the Information Society in Europe.) oraz

przygotowania krajowego planu działania inicjatywy - ePolska. Deklaracja konferencji

warszawskiej była z uznaniem przypomniana podczas szczytów UE w Nicei (grudzień 2000 r.)

oraz Sztokholmie (marzec 2001 r.).

Poszczególne resorty w Polsce prowadziły działania w dziedzinie społeczeństwa

informacyjnego. Uchwała Sejmu z dnia 14 lipca 2000 dała podstawy Rządowi do podjęcia

działań koordynujących. W dniu 28 listopada 2000 r. Rada Ministrów przyjęła "Stanowisko w

sprawie uchwały Sejmu RP z dnia 14 lipca 2000 r. w sprawie budowania podstaw

29 Krzysztofek K., Technologie informacyjne a rozwój cywilizacyjny w Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego w „Polska w drodze..”., UNDP, Warszawa 2002

22

społeczeństwa informacyjnego w Polsce", oraz dokument programowy "Cele i kierunki

rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce", przygotowany przez Komitet Badań

Naukowych we współpracy z Ministerstwem Łączności. Jednocześnie Rada Ministrów

zobowiązała się do podjęcia szeregu działań mających na celu przyspieszenie rozwoju

społeczeństwa informacyjnego w Polsce. Jednym z nich było zobowiązanie Ministerstwa

Łączności do opracowania dokumentu "ePolska - Strategia rozwoju społeczeństwa

informacyjnego w Polsce na lata 2001-2006"30, na wzór podjętej przez UE inicjatywy eEurope.

Zadanie to Ministerstwo wykonało poprzez zebranie strategii cząstkowych wszystkich

zainteresowanych resortów i opracowanie na ich podstawie planu działania. Dokument ten

przedstawia analizę potrzeb w sferze dostępu do informacji, jej zakresu, środków jej

przekazywania i udostępniania oraz nakładów niezbędnych dla osiągnięcia określonych w planie

działań celów.

ePolska została zainspirowana inicjatywą europejską - "eEurope 2002”. Główne cele planu to:

0. cel „0”: Rozwój infrastruktury teleinformatycznej

1. Powszechny, tańszy, szybszy i bezpieczny internet

2. Inwestowanie w ludzi i umiejętności

3. Stymulowanie lepszego wykorzystania technologii informacyjnych

4. Teleinformatyka na obszarach wiejskich

5. Rozwój radiofonii i telewizji cyfrowej

Plan ePolska został dokładnie skomentowany przez różne gremia, w szczególności przez

Polską Izbę Informatyki i Telekomunikacji. Oto główne zarzuty:31

• brak korelacji przedstawionego programu z ośrodkami i organizacjami pozarządowymi,

w tym w szczególności z samorządem terytorialnym i gospodarczym oraz

organizacjami zawodowymi i naukowymi.

• opisany jako "cel 0" rozwój infrastruktury, sam w sobie nie powinien stanowić celu, choć

niewątpliwie stanowi warunek, rozwoju społeczeństwa informacyjnego

• nie uwzględniono strategii rozwoju systemów informacji o terenie, stanowiących bazę

odniesienia dla zarządzania zasobami naturalnymi, funkcjonowania sądów, służb

geodezyjnych, transportu, budownictwa, informacji turystycznej itp.

30 Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2001 31 Frydrych A., Uwagi do projektu dokumentu "ePolska - Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata 2001 – 2006, Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji, www.piit.org.pl

23

• zbyt małą wagę przywiązuje się w dokumencie do nieuchronnej unifikacji systemów

informacyjnych państwa z systemami UE, brak jasno określonych działań w tym

zakresie.

Z drugiej jednak strony doceniono, że „przejęty z dokumentu eEurope 2002 schemat i struktura

dokumentu, wydają się właściwe i adekwatne do skali zamierzeń i oczekiwań” oraz „pomimo

wspomnianych niedoskonałości, dokument stanowi znaczący krok w procesie porządkowania

działań, warunkujących rozwój społeczeństwa informacyjnego w Polsce”.

W roku 2002 w strukturze organizacyjne Komitetu Badań Naukowych, powołana dwa

nowe departamenty: Departamentu Systemów Informatycznych Administracji Publicznej (DIA)

oraz Departamentu Promocji Społeczeństwa Informacyjnego (DPI). Plan zadań drugiego

departamentu, to:

1. Prace projektowe budowy rządowego systemu e-Government pod nazwą „Wrota Polski”;

2. Portal administracji publicznej – gov.pl – pilotaż;

3. Dofinansowanie lokalnych systemów e-Government;

4. Przygotowanie standardów obiegów dokumentów i danych dla potrzeb administracji

publicznej;

5. Promocja Społeczeństwa Informacyjnego;

6. Wsparcie dla tworzenia polskich zasobów edukacyjnych Internetu w tym Polskiej

Biblioteki Internetowej;

2.3.4. Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej - ePolska

Z dniem 10 marca 2003r. Ministerstwo Nauki i Informatyzacji opublikowało „Strategię

informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej - ePolska”32. Różni się ona od poprzedniej strategii,

zmienia cele działań, integrując je w trzy główne grupy:

• dostęp - przeważająca większość obywateli i firm powinna posiadać możliwości

techniczne korzystania z oferowanych treści i usług w sieci;

• treść - wymóg istnienia treści oznacza, że w Internecie znajduje się oferta, która może

mieć wartość dla potencjalnego użytkownika, począwszy od prostych informacji, a

skończywszy na usługach, w których ma miejsce interakcja usługobiorcy i instytucji

świadczącej usługę;

• zdolność - zdolność wykorzystania dostępnej oferty, która wymaga zarówno

odpowiednich umiejętności posługiwania się komputerem - piśmienności informatycznej

32 Ministerstwo Nauki i Informatyzacji, Warszawa 2003

24

- jak i przełamania bariery psychicznej- zaakceptowania Internetu jako wygodnego i

bezpiecznego narzędzia, ułatwiającego życie. Priorytetem dla Polski powinno być

osiągnięcie stanu w którym każdy absolwent szkoły średniej potrafi posługiwać się

komputerem i Internetem;

W wymienionych trzech obszarach określono 12 projektów priorytetowych, w tym cztery o

największym znaczeniu w ciągu najbliższych 3-5 lat:

• powszechny Internet szerokopasmowy dla szkół;

• Wrota Polski (administracja publiczna dla społeczeństwa

informacyjnego);

• polskie treści w Internecie;

• powszechna edukacja informatyczna;

Strategia zawiera w sobie harmonogram realizacji priorytetów. Jego analiza skłania

jednak do wniosku, że Strategia jest w dużej mierze listą życzeń, zakłada, że np. do końca 2005

roku 5% gospodarstw domowych będzie miało dostęp do szerokopasmowego Internetu i każde

gospodarstwo domowe będzie wyposażone w telefon. Biorąc pod uwagę faktyczne istnienie

monopolu na rynku komunikacyjnym oraz ogromne nakłady jakie muszą ponieść firmy, aby

wejść na ten rynek, koniec roku 2005 jest datą nierealną.

W dokumencie zawarty jest również przegląd obecnych inicjatyw związanych z

informatyzacją33. Pokazuje jakie prace zostały już rozpoczęte i co udało się zakończyć.

Strategia wspomina również o dwóch interesujących projektach: „Wrota Polski” oraz

„Wrota Polski do Europy”. Ten pierwszy omówiony jest szerzej w kolejnym podpunkcie

niniejszej pracy. Drugi natomiast zakłada, że wiedzę i doświadczenie pracowników jednostek

administracji odpowiedzialnych za wykorzystywanie funduszy unijnych należy udostępniać

wszystkim potencjalnym wnioskodawcom, w sposób dla nich najdogodniejszy. Jedną z metod

może być wykorzystanie Internetu, zarówno do udostępniania formularzy, jak i prezentowania

wzorcowej dokumentacji oraz wymiany dokumentów w celu ich recenzji i pomocy w

polepszeniu jakości oferty. Projekt ma umożliwić zwiększenie skuteczności Polski w

uzyskiwaniu dofinansowania z europejskich funduszy przedakcesyjnych, a po przystąpieniu do

Unii - z Funduszu Spójności i funduszy strukturalnych oraz przeciwdziałanie

niewykorzystywaniu przysługujących funduszy z powodów technicznych np. nieumiejętności

wypełnienia wniosków.

33 patrz Załącznik nr1

25

2.3.3. Źródła finansowanie strategii ePolska

Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej - ePolska34 określa źródła

finansowania przewidzianych projektów. Są to:

Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006

Celem Narodowego Planu Rozwoju jest rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na

wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do długofalowego, harmonijnego rozwoju,

zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz poprawę spójności społecznej, ekonomicznej

przestrzennej z Unią Europejską na poziomie regionalnym i krajowym.

W ramach NPR rozwój społeczeństwa informacyjnego uzyskał charakter horyzontalny.

Zostanie on uwzględniony we wszystkich programach sektorowych i regionalnych. Ponadto

przewidziano realizację działań bezpośrednio zmierzających do rozwoju społeczeństwa

informacyjnego w Polsce w niektórych Programach Operacyjnych.

• W ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Gospodarki

przewidziano priorytet 1 działanie 5 - Rozwój sytemu dostępu przedsiębiorstw do

informacji i usług publicznych on-line. Celem działania jest poprawa warunków

funkcjonowania gospodarki poprzez zwiększenie i poprawę jakości dostępu do

informacji i usług świadczonych via Internet przez instytucje sektora publicznego na

rzecz przedsiębiorców i obywateli z wykorzystaniem nowoczesnych technologii

informacyjnych. Działanie to zostanie osiągnięte poprzez budowę elektronicznej

platformy, dzięki której dostęp do tanich, szybkich i o wysokiej jakości usług i

informacji publicznych uzyskają przedsiębiorstwa i obywatele, zwiększenie liczby

usług publicznych świadczonych on-line oraz integrację rejestrów osób i firm oraz

zapewnienie ich bezpieczeństwa. Całkowite środki na działanie 1.5 Wynoszą 287,7

mln euro. Wkład z funduszy unijnych wynosi 181,8 mln, z budżetu państwa 86,9 mln

oraz ze środków prywatnych 19 mln euro. Na budowę platformy elektronicznej

przewidziano kwotę 207,7 mln euro, na integrację rejestrów państwowych 50 mln, a

pozostałe 30 mln na projekty zwiększające bezpieczeństwo wymiany danych.

• W ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego przewidziano

działanie 1.5 - Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego w priorytecie 1

Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności

regionów. Środki na działanie 1.5 Wynoszą: 172 mln euro, z czego 82,5 mln stanowi

34 wersja zrewidowana z maja 2003

26

wkład wspólnotowy, 11 mln budżetu państwa, 16,5 samorządu terytorialnego, a 62 mln

sektora prywatnego.

• W SPO Rozwój Zasobów Ludzkich w priorytecie 2 - Rozwój społeczeństwa opartego na

wiedzy - przewidziano szereg działań, które będą skierowane do uczniów, studentów,

nauczycieli, przedsiębiorców i innych grup zmierzających do poprawy wykształcenia

osób znajdujących się lub wchodzących na rynek pracy. W działaniu 2.1

Dostosowanie oferty edukacyjnej szkół, uczelni i placówek kształcenia zawodowego do

potrzeb rynku pracy będą realizowane takie projekty jak: zaopatrywanie szkół w sprzęt

komputerowy i pomoce multimedialne, budowa edukacyjnego portalu edukacyjnego oraz

szkolenia z zakresu posługiwania się ICT. Z kolei działanie 2.2 Dotyczy kształcenia

ustawicznego osób dorosłych. Działanie 2.3 Skierowane jest do przedsiębiorców i

dotyczy rozwoju kadr dla nowoczesnej gospodarki. Na realizację działania 2.1

Przeznaczono kwotę 487,7 min euro, w tym 365,6 min to środki unijne, 107,8 środki z budżetu

państwa oraz około 10 min z budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Realizacja

działania 2.2 Będzie wiązać się z wydatkiem 30 min euro ze środków unijnych oraz 10

min z budżetu państwa. Na działanie 2.3 Przeznaczono 255,3 min euro w tym ze środków

Unii Europejskiej 196 min, a z budżetu państwa około 42 min.

Budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego

• W budżecie na 2003 r. w części 27 budżetu państwa - Informatyzacja - przewidziano kwotę

26,5 mln zł na działania zmierzające do rozwoju społeczeństwa informacyjnego oraz jego

promocję. Głównymi pozycjami są prace projektowe budowy rządowego systemu e-

government pod nazwą „Wrota Polski”, portal administracji publicznej - gov.Pl oraz

dofinansowanie w postaci dotacji lokalnych systemów e-government budowanych w

Krakowie i Białymstoku.

• Ponadto przewiduje się pokrywanie części wydatków związanych z informatyzacją z części

budżetowych odpowiednich dysponentów. Trudno jest w dniu dzisiejszym oszacować

wysokość dostępnych środków. Realizacja projektów informatycznych o publicznym

zastosowaniu w jednostkach samorządu terytorialnego, ich organach i związkach

będzie odpowiednio wymagała nakładów finansowych właściwych podmiotów

samorządu terytorialnego.

27

Partnerstwo publiczne - prywatne

Ważną rolę w zmniejszaniu nakładów budżetowych na budowę poszczególnych

systemów priorytetowych może odegrać tzw. partnerstwo publiczno-prywatne, czyli umowy

(koncesje) zawarte pomiędzy jednostką administracji publicznej a firmą, na mocy, której firma

finansuje utworzenie infrastruktury potrzebnej do świadczenia usługi publicznej, a następnie

świadczy tę usługę i pobiera opłatę za świadczenie tej usługi.

Oszczędności budżetowe

Dobrym rozwiązaniem będzie przeznaczanie ok. 10 proc. zaoszczędzonych środków

budżetowych na dalsze inwestycje w informatyzację administracji publicznej. W ten sposób

sam proces nabierze zdecydowanej dynamiki, zapewni trwałą poprawę efektywności działania

administracji oraz obniży koszty jej funkcjonowania.

2.3.4. „Wrota Polski” – prace projektowe budowy rządowego systemu e-Government35

Wrota Polski to proponowana nazwa zintegrowanego systemu informatycznego,

umożliwiającego świadczenie usług publicznych, a w szerszym znaczeniu - nazwa projektu,

symbolizująca otwarcie Polski na nowe techniki, współpracę z innymi krajami oraz otwarcie

państwa na potrzeby obywateli. Dokument opracowany przez KBN jest wstępną wersją

koncepcji wdrożenia i ma na celu określenie kierunków dalszych prac nad dopracowaniem

szczegółów koncepcji, w oparciu o wnioski z konsultacji resortowych i środowiskowych.

Co znamienne, dokument „Wrota polski” to pierwszy plan w Polsce, który operuje

konkretami, uciekając od ogólnikowych stwierdzeń poprzednich opracowań. Porusza problemy

wynikające z tego, że będzie należało zintegrować (nie ujednolicić) wiele niezależnych

systemów informatycznych poszczególnych instytucji (problem standardów formatów danych,

standardy komunikowanych treści – metadane, protokoły komunikacji). Wydaje się, że to są

sprawy czysto techniczne, ale niezbędne do skoordynowanego wdrożenia planu ePolska.

Dokładnie zostało również omówione dostosowanie otoczenia prawnego. Zawarto także wstępną

analizę korzyści, wynikających z podjęcia proponowanego projektu, szacunki kosztów

poszczególnych elementów przedsięwzięcia oraz ogólny plan wdrożenia i późniejszej oceny

(metody). Na podstawie przeprowadzonych badań określono również, jakie priorytety powinny

być obrane w informatyzacji Polski.

35 Wrota. Wstępna koncepcja projektu. Komitet Badań Naukowych, Warszawa 11 grudnia 2002

28

Funkcje Wrót Polski realizowane będą przy pomocy zaawansowanych rozwiązań

informatycznych. Istotą Wrót Polski nie będzie jednak informatyka - która powinna być

traktowana jako narzędzie, lecz osiągnięcie trwałej poprawy efektywności funkcjonowania

administracji publicznej. Misja długofalowa to zwiększenie o 10 procent rzeczywistej, a o 40

procent - potencjalnej efektywności administracji publicznej, związanej ze świadczeniem usług

publicznych oraz z realizacją innych zadań publicznych przy jednoczesnym polepszeniu

przejrzystości pracy administracji (tzn. obiektywnego i bieżącego wglądu w jej funkcjonowanie)

i elastyczności (tzn. zdolności szybkiego dostosowania funkcjonowania do zmian prawa i

potrzeb obywateli). W perspektywie roku 2003, celem krótkoterminowym jest przygotowanie

szczegółowej koncepcji projektu, określającej metody dojścia do realizacji misji na bazie prac

resortowych oraz jak najszybsze wdrożenie tych usług, które są obecnie w fazie pilotażowej lub

funkcjonują w ograniczonym zakresie w oparciu o systemy informatyczne organów

administracji państwowej lub mogą być łatwo wdrożone.36

Wdrożenie Wrót Polski może potencjalnie usprawnić przepływ informacji w zakresie ponad 500

milionów transakcji rocznie na styku administracja-obywatel i administracja-firma. Oprócz

korzyści dla usługobiorców, związanych z oszczędnością czasu i wygodą korzystania z usług,

szacuje się, że przeniesienie niektórych usług publicznych na platformę elektroniczną może, w

perspektywie trzech lat, przynieść duże oszczędności finansowe dla państwa.

Dokument zwraca też uwagę na znaczenie lokalnych społeczności. „Takie rozwiązanie

(rozwiązanie proponowane przez Wrota polegające na zintegrowaniu –przyp. własny) powinno

być oszczędniejsze, umożliwi dostęp do wszystkich usług pod jednym adresem i powinno

ułatwić integrację usług. Takie podejście nie oznacza jednak, że lokalne społeczności mają

wyzbyć się w Internecie swojej tożsamości. Wprost przeciwnie: warstwa prezentacji powinna być

ujednolicona jedynie w zakresie niezbędnie koniecznym do zachowania spójności z innymi

stronami, np. formularze powinny być podobne i stosować tę samą kolejność wprowadzanych

danych oraz nazewnictwo. Poza tym, projekt wyglądu i zawartość strony odnoszącej się do

spraw lokalnych powinna pochodzić od autorów lokalnych.”37. Nie wyjaśniono do końca tego,

czy planuje się udostępnienie pewnych stałych elementów (np. w postaci gotowych narzędzi),

które mogłyby być kopiowane na strony lokalne. Za ich pomocą można by wykonywać zadania,

których obsługa odbywałaby się na centralnych serwerach, z poziomu strony lokalnej.

36 Polskie Wrota...op.cit. 37 Ibidem

29

3. Stan rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na tle Unii Europejskiej.

Pomiar rozwoju społeczeństwa informacyjnego sprawia problemy. Jako narzędzie

pomiaru często wykorzystywane są wskaźniki rozpowszechnienia technik informacyjnych.

Związane jest to ze stosunkową łatwością dotarcia do odpowiednich danych statystycznych i

skonstruowania mierników. Pojawia się jednak pytanie czy z faktu rozpowszechnienia urządzeń

można wyciągać wnioski dotyczące gospodarki, nie mówiąc już o wnioskach dotyczących

całości społeczeństwa. Najlepszym przykładem jest tutaj nasycenie telefonią stacjonarną

gospodarstw domowych, które nie determinuje automatycznie dostępności do Internetu,

podstawowego kanału społeczeństwa informacyjnego.

Znaczenie analiz statystycznych wzrosło w związku z upolitycznieniem tematu.

Administracje państwowe i organizacje międzynarodowe poświęcają znaczną uwagę tej

problematyce, traktując rozwój społeczeństwa informacyjnego jako jeden z najważniejszych

czynników decydujących o konkurencyjności gospodarczej. Niezbędny wydaje się wiec dostęp

do odpowiednich narzędzi statystycznych, które umożliwiają dokonywanie porównań.

Statystyka jest zorientowana na dobra fizyczne - ich produkcję i dystrybucję - charakterystyczne

dla społeczeństwa przemysłowego. Systemy klasyfikacji koncentrują się na produktach

materialnych a nie na posiadającym charakter niematerialny produkcie i usłudze cyfrowej.

Specjalna grupa robocza OECD, powołana do pracy nad narzędziami pomiaru społeczeństwa

informacyjnego, szkicuje następujące kierunki, rozwoju badań statystycznych38:

• Przedsiębiorstwa – monitorowanie firm i związków pomiędzy nimi, mierniki dla małych

i średnich przedsiębiorstw (SME), nowe koncepcje statystyczne opisujące nowe usługi i

produkty informacyjne.

• Zasoby ludzkie – zatrudnienie, szkolenie, edukacja, umiejętności, kompetencje, zawody.

• Lokalizacja geograficzna i wzorce koncentracji – skupiska i rozkład różnorakich

aktywności gospodarczych i zawodowych.

• Wzorce komunikacyjne – wzajemne zależności pomiędzy osobami, dobrami i

wiadomościami – ocena ilościowa, jakościowa i w wyrażeniu pieniężnym.

• Wykorzystanie i popyt – wielkość i przyczyny konsumpcji, koszty, wielkość inwestycji,

wykorzystanie usług i aplikacji, różnice pomiędzy poszczególnymi przedsiębiorstwami i

zatrudnionymi, różnice pomiędzy użytkownikami i nie-użytkownikami.

38 Michał Goliński, Społeczeństwo informacyjne... op.cit.

30

Podkreśla się także konieczność monitorowania zarówno podażowych jak i popytowych

aspektów informacji w społeczeństwie, uwzględniających trzy grupy konsumentów dóbr i usług

informacyjnych:

• Gospodarstwa domowe – dane dotyczące wykorzystania infrastruktury informacyjnej,

wykorzystanie oprogramowania i użytkowanie Internetu, pomiary cen i dostępności usług

informacyjnych uzupełniające istniejące mierniki cenowe usług telekomunikacyjnych.

• Gospodarka – informacje cenowo-kosztowe z uwzględnieniem wielkości

przedsiębiorstw, pomiar transakcji handlowych, pomiary efektywnościowe.

• Administracja – mierniki dostępności i użytkowania usług informacyjnych oferowanych

przez administracje wszystkich szczebli, statystyki wyposażenia szkół, mierniki

wykorzystania i kosztowe, dostępność usług dla służby zdrowia, serwisy biblioteczne.

Istotnym problemem jest międzynarodowa porównywalność danych, która może

dostarczyć wartościowych informacji pozwalających na ocenę konkretnych polityk

gospodarczych czy sektorów gospodarki w poszczególnych krajach. Konieczna staje się

współpraca rządów poszczególnych krajów prowadząca do ujednolicenia procesów zbierania

potrzebnych danych.

Brak danych statystycznych z oficjalnych służb statystycznych i rosnące zainteresowanie

Internetem zachęciło firmy konsultingowe do monitorowania tegoż rynku. Powstało kilka

raportów o różnej wartości merytorycznej. Problem jest też często dostępność do tego typu

raportów, które udostępnione są powszechnie tylko w okrojonych wersjach.

Ogromna szybkość ewoluowania i zmian w technologiach informacyjno -

komunikacyjnych prowadzi do dezaktualizacji raportów i analiz. Te same dwa lata mogą

oznaczać zupełnie nową sytuację technologiczną i rynkową. Przykładem może być tempo

rozwoju handlu elektronicznego, przyrostu liczby abonentów telefonii komórkowej czy upadek

wielu firm, jeszcze niedawno uznawanych za wschodzące gwiazdy nowej gospodarki.

W niniejszym rozdziale przedstawione zostaną dane statystycznych z różnych raportów i

opracowań, które można uznać za mierniki rozwoju społeczeństwa informacyjnego.

3.1. Stan rozwoju infrastruktury dostępu

Stan rozwoju infrastruktury nie może być brany pod uwagę jako stan rozwoju

społeczeństwa informacyjnego. Jest to jednak syntetyczna miara technicznego rozwoju kraju,

31

który jest niezbędny, aby technologie informacyjno-komunikacyjne mogły być wdrażane i

używane przez społeczeństwo. To z kolei jest warunkiem koniecznym do rozwoju w ogóle.

Najprostszym środkiem dostępu do Internetu jest stacjonarna linia telefoniczna oraz

modem. Dostęp jest też możliwy przy pomocy cyfrowego telefonu komórkowego, aczkolwiek

do czasu pojawienia się technologii GPRS, była to możliwość ograniczona w praktyce do mało

funkcjonalnych serwisów WAP. Na początku roku 2003 operatorzy telefonii komórkowej

wprowadzili dostęp do Internetu za pomocą GPRS, jednak cena takiej usługi wyklucza uważanie

jej za alternatywę względem dostępu przez tradycyjną linię telefoniczną.

Penetracja telefonii jest rozumiana jako liczba linii stacjonarnych lub telefonów

komórkowych na 100 mieszkańców. Penetracja telefonii jest w Polsce niecałe 3 razy niższa niż

w krajach najbardziej pod tym względem rozwiniętych - rys.3-1. Jest ona także niższa niż w

Czechach i na Węgrzech - w krajach o porównywalnym poziomie dochodu narodowego na

mieszkańca, wykorzystywanych często jak punkt odniesienia, chociażby w kontekście wejścia

do Unii Europejskiej. Wzrost penetracji telefonii, pokazany na rys. 3-2, wskazuje, że ilościowy

rozwój telefonii stacjonarnej wyhamował na niskim poziomie 30%. W przypadku telefonii

komórkowej obserwuje się dynamiczny wzrost, który doprowadził do minimalnego

prześcignięcia telefonii stacjonarnej. Niemniej jednak wzrost penetracji telefonii komórkowej

nie przekłada się jak dotychczas na wzrost dostępność do Internetu - problem wysokich cen

usług GPRS. Natomiast to, jak penetracja telefonii stacjonarnej wpływa na rozwój społeczeństwa

informacyjnego, uzależnione jest też od ceny usług telekomunikacyjnych. Finansowa dostępność

tychże usług w Polsce jest na nie zadawalającym poziomie, co szczególnie martwi i obrazuje rys.

3-3.

Aby w pełni skorzystać z technologii informacyjno - komunikacyjnych, należałoby

uwzględnić dostęp szerokopasmowy do Internetu. Duża szybkość i ciągłość takiego połączenia

umożliwia komfortowe korzystnie z zasobów sieci. Dla wielu zastosowań, jak chociażby

nauczanie na odległość, gdzie mamy do czynienia z ogromem treści multimedialnych, tego typu

dostęp jest niezbędny i warunkuje potencjalną liczbę osób mogących skorzystać z usługi.

Rysunek 3-4 obrazuje rozpowszechnienie łączy szerokopasmowych w gospodarstwach

domowych w Polsce na tle innych krajów.

Rysunek 3-5 pokazuje penetrację komputerów w wybranych krajach europejskich. Biorąc

pod uwagę niskie dochody Polaków w porównaniu z krajami Unii, wypada ona zadawalająco.

Również średnioroczny wzrost w wysokości 19% - rys. 3-6 - napawa optymizmem.

Dane pokazują więc, że Polska ma sporo do nadrobienia w dziedzinie infrastruktury. Nie

skazuje nas to jednak na pozycję przegraną, ale wymaga skoncentrowania się na rozbudowie

32

infrastruktury. Może to się odbyć tylko przez demonopolizacją rynku i działalność kilku,

konkurujących ze sobą film.

Rysunek 3 - 1 Źródło: ITU

Rysunek 3 - 2 Źródło: Operatorzy, URTiP

33

Rysunek 3 - 3 Źródło: URTiP

Rysunek 3 - 4 Źródło: EU Banchmarking Report, IDC

Rysunek 3 - 5 Źródło: ITU

34

Rysunek 3 - 6 Źródło: ITU

3.2. Stan rozwoju e-usług publicznych w Polsce39

Infrastruktura nie jest pełnym wyznacznikiem rozwoju społeczeństwa informacyjnego.

Ważniejsze jest to, co oferuje nam dostęp do sieci: jakie treści można znaleźć i jakie transakcje

zrealizować. Firma Cap & Gemini Ernst & Young40 na zlecenie Komisji Europejskiej

przeprowadziła badania e-usług publicznych i rządowych oferowanych w Europie (kraje Unii

Europejskiej, Norwegia, Szwajcaria, Islandia). Druga, polska edycja badań, datowana na marzec

2003r., uwzględnia zmiany, które nastąpiły w okresie ostatniego półrocza w naszym kraju.

Porównuje stan polskiego rozwoju względem badanych krajów europejskich.

W procesie badania e-usług publicznych wydzielone zostały dwie kluczowe grupy usług:

• Usługi kierowane do / wspomagające obsługę przedsiębiorstw,

• Usługi kierowane do / wspomagające obsługę mieszkańców.

Jednocześnie poszerzono grupę badanych stron administracji, o strony administracji

lokalnej, co pozwoliło na budowę pełnego obrazu polskiej e-administracji:

• Dane dotyczące administracji centralnej,

• Dane dotyczące administracji lokalnej.

39 opracowane na podstawie: Cap Gemini Ernst & Young, Analiza rozwoju e-usług publicznych w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej, II edycja Polska, Skrócony wyciąg z badań, Warszawa, marzec 2003; pełna wersja analizy jest niedostępna publicznie; 40 www.cgey.com

35

3.2.1. Metodologia badań

Badania przeprowadzono w Polsce zgodnie z metodologią badań „Web-based survey on

electronic public services" w oparciu o jeden z 23 wskaźników dotyczących elektronicznych

usług sektora publicznego, zatwierdzonych przez belgijską radę ministrów 30 listopada 2000 r.

Ten wskaźnik to: Odsetek podstawowych usług publicznych dostępnych przez Internet.

Pomiar ten odzwierciedla stan powszechnie dostępnych internetowych serwisów

instytucji sektora publicznego w Polsce. Ponadto w trakcie analiz dokonano porównania ich

rozwoju z internetowymi serwisami instytucji sektora publicznego w 17 krajach objętych europejską

edycją badań. Badania ograniczono do listy usług publicznych wskazanej przez Komisję

Europejską. Usługi te podzielono na kierowane do osób fizycznych i do przedsiębiorstw. Tabela

3-1 zawiera pełną listę badanych usług.

Tabela 3-1 Zestawienie usług podlegających analizie Lp. Osoby fizyczne Przedsiębiorstwa 1 Podatek od osób fizycznych ZUS 2 Pośrednictwo pracy, usługi Urzędów Pracy Podatek od osób prawnych 3 Ubezpieczenie społeczne VAT 4 Dokumenty tożsamości w tym paszporty i

prawa jazdy Rejestracja przedsiębiorstw

5 Rejestracja pojazdów Prezentacja danych statystycznych 6 Pozwolenia na budowę Deklaracje celne7 Policja - obsługa zgłoszeń Zezwolenia i certyfikaty 8 Biblioteki publiczne Zamówienia publiczne9 Akty urodzeń lub małżeństwa 10 Rejestracja kandydatów na wyższe uczelnie 11 Informacje o przemieszczeniach 12 Służba zdrowia Źródło: Cap Gemini Ernst & Young

Aby zmierzyć poziom zaawansowania serwisów internetowych obsługujących powyższe

usługi, zdefiniowano następującą czteropoziomową strukturę:

• Poziomi - Informacja: ogólnodostępny serwis informacyjny nt. usługi

publicznej,

• Poziom 2 - Interakcja: możliwość pobrania formularzy i aplikacji,

• Poziom 3 - Dwustronna interakcja: procesowanie formularzy, obejmujące

autoryzację,

• Poziom 4 - Transakcja: obsługiwanie transakcji, podejmowanie decyzji on-

line, dostarczanie usług oraz obsługa płatności.

36

Łatwy dostęp do usług publicznych jest możliwy tylko w przypadku dostępu drogą

elektroniczną. Ponieważ dla części usług publicznych maksymalnym satysfakcjonującym

poziomem jest poziom 3, czyli obustronna interakcja, a poziom 4 (realizacja transakcji) po

prostu nie występuje, wyniki pomiarów są przeliczane procentowo w stosunku do

maksymalnego wyniku, którym jest ocena 3.

Każdy z wyżej przedstawionych poziomów odpowiadał odpowiedniemu poziomowi

rozwoju serwisu. Ponieważ wynikiem badania jest ocena procentowa dostępności 20 różnych

usług publicznych w 17 krajach, poziomy te był szczegółowo przeliczane na procentowy udział

rozwoju usługi. W tabelach 3-2 i 3-3 przedstawione są skale przeliczeniowe.

Tabela 3-2 Skala oceny do poziomu 4 (łącznie z transakcją) Lp. Poziom rozwoju usługi Skala ocen Skala procentowa oceny 1 Poziom 0 - Brak lub

rozwój nie wystarczający 0-0,99 0%-24%

2 Poziom 1 - Informacja 1-1,99 25%-49% 3 Poziom 2 - Interakcja 2-2,99 50%-74% 4 Poziom 3 - Podwójna

interakcja 3-3,99 75%-99%

5 Poziom 4 - Transakcja 4 100% Źródło: Cap Gemini Ernst & Young Tabela 3-3 Skala oceny do poziomu 3 (bez transakcji) Lp. Poziom rozwoju usługi Skala ocen Skala procentowa oceny 1 Poziom 0 - Brak lub

rozwój nie wystarczający 0-0,99 0%-32%

2 Poziom 1 - Informacja 1-1,99 33%-64% 3 Poziom 2 - Interakcja 2-2,99 65%-99% 4 Poziom 3 - Podwójna

interakcja 3 100%

Źródło: Cap Gemini Ernst & Young

3.2.2. Wyniki badań rozwoju e-usług publicznych w Polsce.

W tabeli 3-4 przedstawione są wyniki badań. Wskazują one na wzrost dysproporcji w

poziomie rozwoju e-usług publicznych w Polsce i krajach Unii Europejskiej. Polska nie

poczyniła znaczącego rozwoju w przeciągu ostatnich 6 miesięcy (19% -1 edycja, 21% - II

edycja)., na tle UE jest krajem o jednym z najniższych wskaźników rozwoju e-usług publicznych.

Oznacza to, że wg skali oceny, sektor publiczny i administracja rządowa nie zaspokaja nawet potrzeb

informacyjnych obywateli. Kraje, które stosunkowo niedawno wstąpiły do UE charakteryzuje

37

bardzo wysoki wskaźnik rozwoju e-usług publicznych. Pełnią rolę wiodącą w rozwoju e-usług

publicznych w UE obok taki krajów jak Wielka Brytania, Francja, kraje skandynawskie. Dla

Irlandii wskaźnik ten wynosi 85% i jest najwyższy spośród wszystkich krajów UE. Hiszpania

plasuje się na szóstej pozycji ze wskaźnikiem równym 64%. Portugalia zajmuje ósme miejsce ze

wskaźnikiem sięgającym 58%. Na tle tego podstawowego porównania widać, jak istotny i

potrzebny jest duży nacisk na rozwój e-infrastruktury, e-usług publicznych i społeczności

informacyjnej.

Tabela 3-4 Poziom rozwoju e-usług publicznych w Polsce i krajach Unii Europejskiej Kraj Październik 2001 Kwiecień 2002 Październik 2002 Szwecja 61% 81% 87% Irlandia 68% 85% 85% Dania 59% 69% 82% Finlandia 66% 70% 76% Norwegia 63% 63% 66% Hiszpania 50% 58% 64% Francja 49% 61% 63% Wielka Brytania 50% 63% 62% Portugalia 51% 56% 58% Włochy 39% 51% 57% Austria 40% 49% 56% Holandia 37% 42% 54% Islandia 38% 50% 53% Grecja 39% 54% 52% Szwajcaria - 35% 49% Niemcy 40% 46% 48% Belgia 23% 43% 47% Luxemburg 15% 22% 32% Polska - 19% 21% Źródło: Cap Gemini Ernst & Young

Kolejny etap badań obejmował porównanie poziomu rozwoju kluczowych e-usług

publicznych zdefiniowanych w ramach czterech grup usług (patrzy Rys. 3 - 7). W Polsce

najbardziej rozwinięte są usługi o charakterze obsługi płatności na rzecz budżetów lokalnych i

budżetu centralnego. Usługi obsługi przychodów budżetowych są jedyną grupą przekraczającą

poziom informacji, wskaźnik wynosi 30%. O tak wysokim poziomie decyduje wdrożony system

obsługi obowiązkowych ubezpieczeń pracowniczych w ZUS. W krajach UE usługi te są również na

wysokim poziomie rozwoju, rezultat dla tej grupy wynosi 82%. Kolejne grupy usług nie

przekraczają wskaźnika informacji, a jedynie pojedyncze usługi z tych grup osiągają poziom rozwoju

38

wyższy niż 25%. W większości przypadków spotykamy się z 2 - 3 krotnie większym

poziomem rozwoju e-usług publicznych w krajach Unii Europejskiej w stosunku do Polski.

Rysunek 3 - 7 Źródło: Cap Gemini Ernst & Young

Statystyki dotyczące społeczeństwa informacyjnego charakteryzują się szybką

dezaktualizacją. Potwierdzają to dynamiczne zmiany w okresie ostatniego roku w rozwoju e-

usług publicznych w Europie. W tym samym czasie w Polsce praktycznie nie zrealizowano żadnych

większych inicjatyw w tym obszarze. Rozwój e-usług w Unii Europejskiej osiągnął już wskaźnik

60%, co oznacza wzrost o 15 punktów procentowych począwszy o października 2001 roku. W tym

samym okresie zanotowany wzrost w Polsce wyniósł tylko 2 punkty procentowe, z 19% do 21%. W

przypadku utrzymania się tej tendencji polska e-administracja będzie się stale oddalać od standardów

UE. Na rys. 3-8 zaprezentowana jest dynamika zmian w obszarze e-usług publicznych w Polsce i

UE na przestrzeni ostatniego roku. Nie napawa to zbytnim optymizmem i wskazuje, że należałoby

bezzwłocznie zintensyfikować prace nad rozwojem społeczeństwa informacyjnego w Polsce.

39

Rysunek 3 - 8 Źródło: Cap Gemini Ernst & Young

3.3. Statystyki rozwoju Internetu samorządowego

Przeniesienie administracji do sieci i stworzenie e-administracji wymaga

centralnej koordynacji działań. Program ePolska jest strategicznym planem stopniowego

wdrażania nowych technologii w Polsce na szczeblu administracyjnym. Niezależnie od tej

strategii, polskie samorządy same starają się sprostać wyzwaniom społeczeństwa

informacyjnego. Samodzielnie budują serwisy internetowe, które stają się oknem na cyfrowy

świat. Bez pomocy centralnej często nie są w stanie spełnić funkcji interakcyjnej czy

transakcyjnej. W mniejszym lub większym stopniu starają się jednak zapewnić dostęp do

informacji. Dynamika wzrostu serwisów samorządowych napawa optymizmem (patrz Tabela 3-

5 i Rys. 3-9). Oddzielną kwestią pozostaje ich jakość (patrz rozdział 5). Biorąc pod uwagę

ogólną liczbę gmin (2489), powiatów (308) oraz miast na prawach powiatów (65)41, 51,5% gmin

i 71% powiatów ma swoje serwisy. Rozwój Internetu na szczeblu samorządowym może mieć

spore znaczenie w całościowym rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce.

Tabela 3-5 Liczba serwisów samorządowych 1998 1999 2000 2001 2002 Gminy wiejskie 183 275 455 583 618 Gminy miejskie 320 440 631 637 664 Powiaty - 154 349 267 295 Ogółem: 503 869 1435 1487 1577 Źródło: Internet Obywatelski, http://egov.pl/opracowania/statystyki/

41 Główny Urząd Statystyczny, www.stats.gov.pl

40

Rysunek 3 - 9 Poziom rozwoju Internetu samorządowego

Źródło: Internet Obywatelski

41

4. Wdrożenie internetowego serwisu samorządowego - obowiązki i możliwości.

Proces tworzenie się społeczeństwa informacyjnego został zauważony przez polski

samorząd, co poświadczają statystyki przedstawione w poprzednim rozdziale. Serwisy

samorządu terytorialnego, w tym serwisy gmin wiejskich i gmin miejskich, powstawały jako

lokalne inicjatywy, rodzące się znacznie wcześniej niż strategie rządowe.

Zaawansowanie serwisu internetowego administracji można rozpatrywać na 4

poziomowym układzie: informacja, interakcja, dwustronna interakcja, transakcja (patrz rozdział

3). Z czterech poziomów można wydzielić dwa obszary funkcjonalne. Pierwszy obszar,

obejmujący poziom informacji i interakcji jest najbardziej rozpowszechniony i realizowany

poprzez udostępnianie na serwisach internetowych miast i gmin różnorakich informacji. Mogą to

być informacje o: funkcjonowaniu samorządu, historii regionu, wydarzeniach kulturalnych,

turystyce, przetargach, ofertach inwestycyjnych. Gdy dojdzie do tego publikacja formularzy,

wzorów pism, można mówić częściowo o funkcjach interakcyjnych serwisu. Ustawa o dostępie

do informacji publicznej stara się wprowadzić pewne ujednolicenie w udostępnianych danych

(powstanie Biuletynu Informacji Publicznej), co więcej, nakłada obowiązek publikacji takowych

danych. Drugi obszar, obejmujący interakcje dwustronną i transakcję, dopiero zaczyna się w

Polsce rozwijać. Poza nielicznymi przykładami nie istnieją wdrożone, gotowe do powielania,

rozwiązania umożliwiające zdalne korzystanie z zasobów urzędów.

W niniejszym rozdziale omówione zostaną obowiązki nałożone na samorządy przez

ustawodawcę, wady i zalety zaproponowanego rozwiązania. Zostanie również wykazane, że

samo umieszczenie informacji, w szczególności skierowanej dla osób zewnątrz (turyści,

inwestorzy), nie wystarcza. Aby informacja spełniła swoje zadania i nie była jedynie zbiorem

bezwartościowych danych, musi zostać wykorzystana przez odbiorcę. Takie wykorzystanie

będzie miało miejsce tylko wtedy, gdy informacja zostanie znaleziona. Podkreślone będzie

znaczenie systemów wyszukujących w Internecie dla strategii wdrożenia serwisu

samorządowego. Przedstawione zostaną także modele integracji drugiego obszaru

funkcjonalnego oraz przykład już wdrożonego rozwiązania. Rozdział ten pokaże więc obowiązki

ustawowe nałożone na samorząd oraz potencjalne możliwości tkwiące w Internecie.

42

4.1. Biuletyn Informacji Publicznej

Prawo dostępu do informacji publicznej zostało skonkretyzowane w ustawie z dnia 6

września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej42. Artykuł 1 punkt 1 podaje: „każda

informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną i podlega udostępnieniu na

zasadach i w trybie w niej określonych”. Prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje

każdemu (z zastrzeżeniem, iż prawo to podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach

określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic

ustawowo chronionych, również ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę

przedsiębiorcy.). Ustawa nakłada obowiązek publikacji „w postaci ujednoliconego systemu stron

w sieci teleinformatycznej”43 m.in. na: organy władzy publicznej, podmioty reprezentujące

państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty

reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu

terytorialnego. Oznacza to, że zobowiązane do publikowania informacji są również gminy i

powiaty.

4.1.1. Rodzaje udostępnianych treści i wytyczne projektowe

Udostępnieniu podlega informacja publiczna, w szczególności o: polityce wewnętrznej i

zagranicznej, w tym o zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej,

projektowaniu aktów normatywnych, programach w zakresie realizacji zadań publicznych,

sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań. Władze publiczne oraz

inne podmioty wykonujące zadania publiczne powinny udostępnić informacje na swój temat, w

szczególności o: statusie prawnym lub formie prawnej, organizacji, przedmiocie działalności i

kompetencjach, organach i osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach,

strukturze własnościowej podmiotów (o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3-5 ustawy, dotyczy

także samorządu terytorialnego), majątku, którym dysponują. Te same podmioty powinny

udostępnić informacje o zasadach funkcjonowania: trybu działania władz publicznych i ich

jednostek organizacyjnych, trybu działania państwowych osób prawnych i osób prawnych

samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań publicznych i ich działalności w

ramach gospodarki budżetowej i pozabudżetowej, sposobach stanowienia aktów

publicznoprawnych, sposobu przyjmowania i załatwiania spraw, oraz stanu przyjmowanych

42 Dz. U. Nr 112 z 8 października 2001 r., poz. 1198 oraz Dz. U. Nr 153 z 20 września 2002 r., poz. 1271 43 Ibidem, art. 8.1.

43

spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania. Obywatel powinien móc zapoznać się z

prowadzonymi rejestrami, ewidencjami i archiwami oraz sposobami i zasadami udostępniania

danych w nich zawartych. Udostępnieniu podlega również informacja publiczna o danych

publicznych, w tym: treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności: treść aktów

administracyjnych i innych rozstrzygnięć, dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz

wystąpienia, stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających. Udostępnieniu

podlega również informacja publiczna o majątku publicznym, w tym o: majątku Skarbu Państwa

i państwowych osób prawnych, innych prawach majątkowych przysługujących państwu i jego

długach, majątku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i

gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego44.

W celu powszechnego udostępniania informacji publicznej tworzy się urzędowy

publikator teleinformatyczny - Biuletyn Informacji Publicznej, który jest stroną internetową.

Struktura strony głównej Biuletynu, standardy struktury stron podmiotowych a także zakres i

tryb przekazywania informacji, oraz standardy zabezpieczania treści informacji publicznych

udostępnianych w Biuletynie Informacji Publicznej zostały określone w Rozporządzeniu

Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 maja 2002 r. w sprawie Biuletynu

InformacjiPublicznej45.

.

Rysunek 4 - 1 Biuletyn Informacji Publicznej www.bip.gov.pl

44 Waglowski P., Biuletyn Informacji Publicznej. Wymagania w stosunku do instytucji korzystających ze środków publicznych, www.vagla.pl, Warszawa 2003 45 Dz. U. Nr 67 z 5 czerwca 2002 r., poz. 619

44

Biuletyn Informacji Publicznej składa się ze strony głównej, którą zgodnie z ustawą

tworzy Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz ze stron podmiotowych

tworzonych m.in. przez organy władzy publicznej, związki zawodowe, partie polityczne. Z

przepisów tych wynika, że strony Biuletynu różnych podmiotów będą tworzone w formie

odrębnych serwisów. Jeżeli podmiot zobowiązany do tworzenia BIP ma już własny serwis

internetowy, Biuletyn można wydzielić z tego serwisu poprzez umieszczenie na stronie głównej

przycisku ekranowego umożliwiającego wejście do BIP. Na stronach BIP umieszcza się

odnośniki umożliwiające dostęp do strony głównej Biuletynu oraz do stron innych podmiotów.

Rozporządzenie wymaga, by podmioty wyznaczały pracowników odpowiedzialnych za

przekazywanie ministrowi informacji niezbędnych do zamieszczenia na stronie głównej, a także

za zmianę treści udostępnianych informacji46. Okazuje się więc, że obowiązek tworzenia

Biuletynu zostaje przeniesiony na podmioty zobowiązane do publikowania informacji.

Zawartość głównej strony Biuletynu ogranicza się w praktyce do odnośników do innych stron,

przyjmując formę swoistego katalogu (czyli menu podmiotowego, jak podaje rozporządzenie:

„wykaz podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2 ustawy, zobowiązanych do udostępniania

informacji publicznych w Biuletynie”). Obok menu podmiotowego, zostało również

zdefiniowane menu przedmiotowe, jako „wykaz grup tematycznych, w które są zestawione

informacje publiczne udostępniane w Biuletynie, na podstawie ustawy lub ustaw szczególnych”.

Nie sprecyzowano jednak, jakie konkretnie mają to być informacje.

Rozporządzenie zawiera również wytyczne, dotyczące pracy projektanta serwisu.

Podmiotowa strona Biuletynu zawierać powinna:

• logo (znak graficzny) Biuletynu

• imię i nazwisko, adres, numer telefonu, numer faksu i adres e-mail osób redagujących

podmiotową stronę Biuletynu

• instrukcję korzystania z podmiotowej strony Biuletynu,

• menu przedmiotowe - wykaz grup tematycznych, w które są zestawione informacje

publiczne udostępniane w Biuletynie, na podstawie ustawy lub ustaw szczególnych

• informację o liczbie odwiedzin podmiotowej strony Biuletynu,

• rejestr zmian treści informacji publicznych zawartych na podmiotowych stronach

Biuletynu, ze wskazaniem daty, od której zmiany te obowiązują

• informację dotyczącą sposobu dostępu do informacji publicznych będących w posiadaniu

podmiotu tworzącego podmiotową stronę Biuletynu, a nieudostępnionych w Biuletynie

46 Semprich Ż, Wystarczy kliknąć, „Rzeczpospolita” Nr 139 17.06.02

45

• moduł wyszukujący.

4.1.2. Obowiązujące terminy wdrożenia Biuletynu

Przewidująca powołanie Biuletynu ustawa o dostępie do informacji publicznej

obowiązuje od 1 stycznia 2003r, jednak na uruchomienie BIP przewidziała znacznie dłuższy

okres. Odbędzie się to w kilku etapach. Pierwszy zakończy się 1 lipca 2003 r. Od tego dnia

organa władzy, jednostki samorządu terytorialnego, podmioty reprezentujące skarb państwa lub

z dominującym znaczeniem skarbu państwa, a także partie polityczne, związki zawodowe

udostępnią za pośrednictwem BIP przede wszystkim informacje o sobie, tzn. swym statusie i

formie prawnej, zadaniach, kompetencjach, organach i osobach sprawujących w nich funkcje,

sposobach przyjmowania i załatwiania spraw itp.

Od 1 stycznia 2004 r. pojawią się w nim m.in. informacje o stanie przyjmowanych

spraw, kolejności ich załatwiania. W całości BIP ma zostać uruchomiony 1 stycznia 2005 r., a

więc po trzech latach od wejścia ustawy w życie. Znajdą się w nim wówczas m.in. także

informacje o majątku skarbu państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych osób

prawnych itp. To czy uda się zachować terminy nie jest przesądzone. Wiele gmin, szczególnie

tych małych, jest zdezorientowanych47. Jak się okazuje, koszty wdrożenia nie są małe, co dla

ubogich samorządów może być sporą przeszkodą. Wynika to głównie z założeń rozporządzenia,

które wszystkie prace związane z wdrożeniem Biuletynu pozostawia w gestii odpowiedzialnej za

to jednostki. Poza tym, ustawa nie precyzuje sankcji dla podmiotów, które nie przekażą (wdrożą)

informacji do Biuletynu.

4.1.3. Wady i zalety Biuletynu

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nakłada na podmioty

zobowiązane sporo obowiązków, czasami trudnych do spełnienia. Wiele pojęć nie zostało

sprecyzowanych, co tak naprawdę ustawodawca ma na myśli.

Na podmiotowej stronie Biuletynu powinna istnieć możliwość prowadzenia dziennika

(pojęcie to nie zostało sprecyzowane w żaden sposób, można się domyślać, że chodzi o tzw. logi

systemowe serwera na którym znajduje się Biuletyn), w których odnotowują zmiany w treści

informacji publicznych udostępnianych w Biuletynie oraz próby dokonywania takich zmian

przez osoby nieuprawnione. Powinna istnieć możliwość nadania wewnętrznego identyfikatora

47 Wkrótce wszystko o gminach w Internecie, www.gazeta.pl, 07-04-2003

46

oraz wewnętrznego hasła dostępu do modułu administracyjnego dla osoby wyznaczonej. Osoby

posiadające uprawnienia administratorów podmiotowych stron Biuletynu dokonują bieżącej, nie

rzadziej niż co 24 godziny, kontroli dzienników. Zatem należy przez to rozumieć, iż przeglądają

oni codziennie logi systemowe. Ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej

należy przekazywać informacje o liczbie odwiedzin podmiotowej strony Biuletynu. Nie zostało

jednak sprecyzowane, w jaki sposób ma to być czynione. Z logów systemowych można

wyciągnąć tego typu informację, ale wymaga to sporej wiedzy informatycznej i skorzystania z

narzędzi analizujących. W tej chwili nie ma jednolitych, międzynarodowych standardów

budowania statystyk. Rozporządzenie w żaden sposób nie definiuje, który z istniejących

mechanizmów należy wybrać. Jest to jednak warunek niezbędny, aby informacja o liczbie

odwiedzających miała jakąkolwiek wartość i umożliwiona była porównywalność z innymi

danymi.

Prace administracyjne przy stronach Biuletynu obejmują również tworzenie kopii

bezpieczeństwa na odrębnych nośnikach. Rozporządzenie nie wyjaśnia jak długo należy

przechowywać kopie bezpieczeństwa. Mówi o kopiowaniu systematycznym, i na odrębne

nośniki - zatem prawdopodobnie należy to rozumieć jako zbieranie danych dzień po dniu i

przechowywanie bez ograniczenia czasowego. Wiąże się to oczywiście z kosztami dla

podmiotów prowadzących podmiotowe strony Biuletynu. Są to koszty nośników (codziennie

odrębny nośnik) oraz kosztach związanych z wynagrodzeniem administratora, tudzież

szkolenia48.

Odrębnym kosztem jest serwer (komputer, w którym fizycznie znajduje się treść

Biuletynu, połączony i udostępniony w sieci Internet). Rozporządzenie nakłada dodatkowo

obowiązek posiadania serwera zastępczego na wszystkie podmioty prowadzące strony

Biuletynu. Serwer zastępczy przejmuje funkcje serwera głównego w przypadku awarii serwera

strony głównej lub podmiotowej strony Biuletynu. Wymaga to dość skomplikowanych

mechanizmów monitorowania pracy serwera, jeśli przejęcie funkcji ma się odbyć

automatycznie49. Rozporządzenie nie wspomina jednak nic o łączach, przez jakie podłączony

jest serwer do sieci Internet. Jakość łączy ma znacznie większą wagę, niż posiadanie serwera

zastępczego, bo to one w dużej mierze decydują o nieprzerwanej osiągalności serwisu dla

odwiedzających. Na rynku usług internetowych pojawiają się oferty niezależnych firm, które

oferują utrzymanie stron internetowych Biuletynu na swoich serwerach. Kierując się

wytycznymi rozporządzenia należałoby wybierać tylko tych usługodawców, którzy oferują

48 Waglowski P., Biuletyn Informacji Publicznej... op.cit. 49 Ibidem

47

serwer zastępczy, pomijając kwestie łącza i łączy zastępczych, co z praktycznego punktu

widzenia jest niewłaściwe. Bardzo trudne technicznie jest również sprawdzenie automatycznego

przejęcia funkcji przez drugi serwer. W przypadku awarii serwera podmiotowej strony

Biuletynu, odwiedzający podmiotową stronę Biuletynu ma być informowany o chwilowym

zablokowaniu połączeń z tą stroną. Czas ten nie może być dłuższy niż 24 godziny.

Rozporządzenie nie precyzuje jednak, jak to ma być zrealizowane. Serwer, który uległ awarii,

nie jest w stanie prezentować informacji.

Rozporządzenie przewiduje, że podmiot zobowiązany może nie dysponować swoim

własnym serwerem i wtedy może wydzierżawić powierzchnię na serwerze u jakiegoś dostawcy.

Nie zostało jednak zaznaczone, czy podmioty mogą wydzierżawić przestrzeń dyskową, czy też

całą maszynę (komputer), czy serwer zapasowy również może być wydzierżawiony, czy

powinna być to fizyczna maszyna, czy może to być serwer wirtualny. Aby uniknąć ogromnych

kosztów, należałoby przyjąć, że dopuszczalna jest dzierżawa miejsca na już istniejącym

serwerze.

Strona główna Biuletynu Informacji Publicznej rozczarowuje swoją ubogą formą.

Ogranicza się ona do zbioru odnośników do stron przygotowywanych przez podmioty

obowiązane. To na tych ostatnich będą ciążyły zasadnicze koszty wprowadzenia w życie idei

dostępu obywateli do informacji wynikające z art. 61 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Jest

to największa wada ustawy. Udostępnienie informacji w Internecie jest bez wątpienia najtańszą

formą publikacji. Jednak wprowadzanie dodatkowych obowiązków z tym związanych, często

niejasno sprecyzowanych, generuje dodatkowe koszty.

Dostęp do infrastruktury teleinformatycznej w małych ośrodkach jest jeszcze dość

ograniczony, co stanowi przeszkodę dla potencjalnych odbiorców treści publikowanych w

Biuletynie. Z artykułu 10 ustawy wynika, że na wniosek osoby zainteresowanej udostępniana

ma być tylko informacja, która nie została opublikowana w Biuletynie. Przepis ten zdaje się

zakładać, że Internet trafił już pod dachy wszystkich polskich domów, co nie jest prawdą i

jeszcze długo po 1 lipca 2003 roku nie będzie.

Zaletą ustawy i rozporządzenie jest fakt, że próbuje ona uporządkować i zgromadzić

informację publiczną w jednym miejscu. Sukces przedsięwzięcia zależy jednak od

zaangażowania setek niezależnych podmiotów. Na pewno skorzystają też firmy oferujące usługi

internetowe i projektowania serwisów. Nie można tego jednak uważać za cel ustawy.

48

4.2. Dostępność do informacji w serwisach samorządowych

Informacje zawarte w serwisie internetowym kierowane są do szerokiego grona osób.

Można wydzielić kilka segmentów odbiorców, analogicznie do odbiorców szeroko rozumianych

akcji promocyjnych regionu czy miasta: mieszkańcy i potencjalnych mieszkańcy, krajowi

turyści, zagraniczni turyści, krajowi inwestorzy, inwestorzy z zagranicy50. W każdym segmencie,

w szczególności w tych które dotyczą osób spoza miejscowości, niebagatelne znaczenie ma

dostępność do informacji. Nie oznacza ona bynajmniej samego umieszczenia informacji w

serwisie, ale potencjalną możliwość znalezienia i dotarcia do niej.

4.2.1. Drogi dotarcia do informacji w Internecie

Większość użytkowników Internetu (85%) używa go do poszukiwania rozwiązań,

produktów i ofert51. Istnieją trzy drogi dotarcia do konkretnego serwisu internetowego przez

użytkownika:

• bezpośrednia nawigacja (direct navigation) - ktoś zna adres z innych materiałów

promocyjnych, ma go w pamięci bądź dodanego do zakładki ulubione w przeglądarce

internetowej;

• odnośniki (web links) - odnośnik do serwisu z innych stron lub katalogów. Można

zaliczyć tutaj również płatną reklamę w Internecie, której najpopularniejszym

przedstawicielem jest baner reklamowy. W przypadku serwisów samorządowych duże

znaczenie będzie miał odnośnik zawarty w Biuletynie Informacji Publicznej;

• wyszukiwarki internetowe (search engines) - użytkownicy poszukujący informacji w

Internecie używają narzędzi do przeszukiwania sieci, jakimi są wyszukiwarki (np.

www.onet.pl, www.google.com). Przeszukiwania polegają na wpisywaniu słów lub fraz

kluczowych. Jeżeli dla danego słowa serwis internetowy znajduje się wysoko w

wynikach wyszukiwania, istnieje spora szansa, że zostanie odwiedzony52.

Dla bezpośredniej nawigacji największe znaczenie ma domena (adres strony internetowej), pod

jaką znajduje się serwis samorządowy oraz to, czy jest on również promowany w tradycyjnych

materiałach. Najbardziej intuicyjny adres to: www.nazwamiejscowości.pl. Nie zawsze jednak

jest on dostępny. Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa (NASK), czyli podmiot

50 Odorowicz A., Promocja regionu na przykładzie Małopolski 51 CyberAtlas staff, Companies Lack Sound Search Engine Strategies, http://cyberatlas.internet.com/markets/advertising/article/0,1323,5941_884131,00.html 52 opracowanie własne na podstawie: Morrissey B., Search Guiding More Web Activity, http://cyberatlas.internet.com/big_picture/traffic_patterns/article/0,,5931_2109221,00.html

49

zarządzający rejestracją domen narodowych w Polsce, starała się prowadzić politykę polegającą

na nie sprzedawania adresów kojarzonych z nazwą miejscowości osobom lub firmą prywatnym,

stwarzając preferencje dla samorządów. Nie jest to jednak reguła. Inny problem to gminy o

takich samych nazwach, najbardziej atrakcyjny adres będzie należał tylko do jednej z nich. Przy

wyborze adresu należałoby również wziąć pod uwagę fakt, że nie można w nazwie domeny

używać polskich znaków diakrytycznych. Istotnym dla zapamiętania jest również sposób

przedstawienia w domenie nazw gmin składających się z dwóch wyrazów, np. gmina Koźmin

Wielkopolski. Gdy główny adres domenowy jest już wybrany, dobrym zwyczajem jest, gdy

wszystkie adresy poczty elektronicznej umieszczone są właśnie w tej domenie. Porządkuje to

strukturę adresów osób pracujących w urzędzie i jednoznacznie identyfikuje je.

Dla serwisów samorządowych największe znaczenie ma odnośnik zawarty w Biuletynie

Informacji Publicznej. Jeżeli informacja o stronie głównej Biuletynu będzie wystarczająco

rozpowszechniona, może stać się on stroną startową dla poszukujących informacji o regionie.

Jednak jest już mniej prawdopodobne, aby osoby szukające informacji o możliwościach

wypoczynku w danej gminie używały Biuletynu, który w założeniach nie zawiera tego typu

danych. Tym bardziej dotyczy to osób poszukujących informacji w innym języku niż polski.

Tutaj pojawia się trzecia droga dotarcia - wyszukiwarki internetowe.

4.2.2. Rola wyszukiwarek internetowych i pułapki z nimi związane

Rola narzędzi przeszukujących Internet rośnie z roku na rok. Coraz więcej osób zaczyna

codzienne korzystanie z Internetu od wejścia na jeden z popularnych serwisów z

wyszukiwaniem. Co jednak ciekawe, ponad połowa (56,6%) użytkowników Internetu rezygnuje

z poszukiwań dla danego słowa lub frazy po zapoznaniu się z pierwszymi dwiema planszami

wyników53. Obrazuje to, jak duże znaczenie ma optymalizacja istniejącego serwisu po kątem

wyszukiwarek internetowych54. Aby proces optymalizacji zakończył się sukcesem, nie można

koncentrować się tylko na uzyskanych pozycjach. Podstawowa kwestia to dla jakich słów

uzyskaliśmy tę pozycję. Pojawia się więc problem zbadania logiki przeszukiwania Internetu

przez użytkowników. Jakie kombinacje słów kluczowych są używane dla poszukiwania

informacji o: możliwości wypoczynku w regionie, atrakcjach turystycznych, ofertach

inwestycyjnych, przetargach etc.? Niestety, dla języka polskiego nie ma dostępnych narzędzi

53 Greenspan R., Search Engine Usage Ranks High, http://cyberatlas.internet.com/markets/advertising/article/0,1323,5941_1500821,00.html 54 proces ten nazywany jest w języku polskim pozycjonowaniem lub optymalizacją. W opracowaniach w języku angielskim używa się sformułowania web positioning lub search engine optimization.

50

służących do przeprowadzenia takowych badań. Należy więc kierować się intuicją lub

skorzystać z rozwiązań międzynarodowych. Narzędzia międzynarodowe nie posiadają

wystarczająco bogatej bazy w języku polskim, aby w pełni zawierzyć rezultatom badań.

Pozostaje więc intuicja. Autor niniejszej pracy proponuje następujące słowa kluczowe, pod

którymi potencjalnie użytkownicy Internetu będą szukać informacji o gminie:

• pojedyncze słowa: nazwa gminy, nazwa powiatu, nazwa województwa

np.: Koźmin, Wielkopolska;

• frazy z nazwą gminy: ‘nazwa gminy + turystyka’, ‘nazwa gminy + oferty

inwestycyjne’, ‘nazwa gminy + przetargi’

np.: ‘Koźmin przetargi’, ‘Koźmin oferty inwestycyjne’;

• frazy z nazwą województwa: ‘nazwa województwa + turystyka’, ‘nazwa

województwa + oferty inwestycyjne’

np.: ‘Wielkopolska + turystyka’, ‘Wielkopolska + oferty inwestycyjne’;

Wartość pozycji w wynikach wyszukiwania dla poszczególnych fraz jest różna. W przypadku

podjęcia próby oceny dostępności informacji, należałoby wprowadzić wagi dla poszczególnych

fraz. Większą wagę na pewno będzie miała fraza z nazwą województwa niż sama nazwa gminy

(znacznie większa ilość potencjalnych przeszukiwań i większa konkurencja w wynikach

prezentowanych przez wyszukiwarki).

Kolejny krok, to zbudowanie serwisu obcojęzycznego i optymalizacja strony pod kątem

słów w obcym języku, np. angielskim. Dla wszystkich gmin posiadających w nazwie znaki

diakrytyczne, pojawia się konieczność przygotowania optymalizacji z nawą gminy bez tych

znaków. Użytkownik nie znający języka polskiego, który szuka w Internecie informacji o np.

mieście Łodzi, nawet jeżeli zna poprawną nazwę miasta, to i tak nie jest w stanie wpisać ze

swojego komputera słowa kluczowego Łódź, a jedynie Lodz.

Kluczowe znaczenie ma dobór fraz, pod jakimi zagraniczni turyści lub inwestorzy

szukają potrzebnych im informacji. Zadanie jest tu o tyle ułatwione, że można skorzystać z

narzędzi do sprawdzania popularności słów kluczowych55. Należy wystrzegać się pułapki

polegającej na przetłumaczenia fraz polskich na język angielski na ‘zasadzie kalki’. Autor

niniejszej pracy zauważył taki błąd w kilku serwisach wojewódzkich miast w Polsce, gdzie np.

fraza ‘oferty inwestycyjne’ została przetłumaczona na ‘investments offers’ i konsekwentnie takie

tłumaczenie jest używane w wersji angielskojęzycznej serwisu. Dla takiej frazy serwis również

jest promowany w wyszukiwarkach międzynarodowych. Został więc popełniony typowy błąd,

55 takim narzędziem jest dla przykładu serwis www.wordtracker.com. Omówienie zasad działania wykracza poza ramy niniejszej pracy.

51

już na wstępnym etapie pracy, czyli doborze słów kluczowych, przekreślający celowość

promocji w wyszukiwarkach. Korzystając z narzędzi typu Wordtracker można ustalić, że

powinna być użyta fraza ‘investments opportunities’, zamiast niepoprawnej ‘investments offers’.

Ważne jest również określenie, jakie systemy wyszukiwawcze są najpopularniejsze i

jakimi warto się interesować, a jakie można pominąć. Promując serwis tylko polskojęzyczny

mogłoby się wydawać, że wystarczy ograniczyć się do polskich portali internetowych. Statystyki

pokazują jednak, że dla wyszukiwań w języku polskim ponad 35% zapytań realizowanych jest

przez międzynarodowe wyszukiwarki, co obrazuje Tabela 4-1 (wyszukiwarka Google i MSN

Search).

Tabela 4-1. Udział wyszukiwarek w zapytaniach

w języku polskim Google 34.0% Onet 31.2% Wirtualna Polska 25.6% Szukacz.pl 2.3% MSN Search 2.1% Interia 2.0%

Źródło: Gemius StatCentral, Kwiecień 2003 http://www.ranking.pl/rank.php?stat=domeny10PL

Wszystko to pokazuje, że proces udostępnienia informacji ma znacznie szerszy wymiar

niż tylko samo umieszczenie informacji w serwisie internetowym. Dobre pozycje w

wyszukiwarkach dla wybranych słów kluczowych mogą okazać się szansą dla przyciągnięcia

inwestorów lub turystów, do których bardzo trudno byłoby dotrzeć tradycyjnymi metodami

promocji. Nie zadbanie o dostępność informacji w Internecie stawia pod znakiem zapytania sens

udostępnienia informacji w ogóle.

52

4.3. Serwis samorządowy - interakcja i transakcja.

Drugi obszar funkcjonalny serwisu samorządowego obejmuje dwustronną interakcję i

transakcję. Jest to obszar, który możemy zaliczyć do typowych rozwiązań e-government. O ile

możemy znaleźć dużo przykładów serwisów samorządowych realizujących pierwszy obszar

funkcjonowania serwisu (informacja), to przykładów obsługi zdalnej petenta jest bardzo mało.

Poniekąd wynika to z uregulowań prawnych, nie wdrożenia w życie przepisów o podpisie

elektronicznym i ciągle zbyt mało intensywnych działaniach rządowych, promujących e-

administrację. Funkcja informacyjna może być wypełniona samodzielnie przez daną jednostkę.

Nie jest to jednak w pełni możliwe w przypadku obsługi klienta, gdyż często wymagana jest

współpraca kilku, niezależnych podmiotów.

Dużym utrudnieniem we wdrażaniu systemów zintegrowanych są przepisy polskiego

prawa. Ustawa kompetencyjna (Ustawa z 24 lipca 1998 roku o zmianie niektórych ustaw

określających kompetencje organów administracji publicznej w związku z reformą ustrojową

państwa - Dz.U. nr 106 z 17 sierpnia 1998 r.) dzieli wiele kompetencji pomiędzy różne szczeble

administracji, co często skutecznie zahamowuje wdrożenia systemów informacyjnych oraz

utrudnia zarządzanie. Jako przykład może posłużyć ewidencja pojazdów i kierowców, która

znajduje się w gestii powiatu, lecz to gmina odpowiada za windykacje podatków od środków

transportu. Inny przykład: powiat został obdarowany ewidencją gruntów i budynków, ale to

gmina odpowiada za inwestycje realizowane na jej terenie, pobór podatków od gruntów i

nieruchomości56. Należałoby odpowiedzieć sobie na pytania: gdzie ma się znajdować główna

baza ewidencji pojazdów: w gminie czy powiecie; czy mogą być dwie, niezależne bazy; kto

zapewni ich spójność; jeżeli jedna baza w powiecie, to na jakich zasadach do niej dostępu

będzie udzielany gminom. Te proste dwa przykłady obrazują konieczność współpracy pomiędzy

gminami i powiatami oraz dbania o zachowanie integralności danych na różnych szczeblach.

Cała administracja bazuje na operowaniu dokumentem, a dokument w naturalny sposób

może zostać ucyfrowiony. Jednak elektroniczna wymiana informacji i dokumentów nie jest

jedynym aspektem dostosowania administracji samorządowej do wyzwań społeczeństwa

informacyjnego. Ważniejszym celem jest podejście procesowe do całości problemu, oddzielenie

instytucjonalnej struktury od struktury informatycznej. Podejście procesowe ma poważną zaletę -

nie wymaga ujednolicenia systemów informatycznych różnych instytucji. Takie ujednolicenie

jest po prostu niemożliwe. Głównym celem powinna więc być integracja systemów57. Poza tym,

56 Gęślicki R., Urząd poinformowany, Grupa Honesta 2003, www.egov.pl 57 Cellary W., Organizacja administracja publicznej na potrzeby obywateli w „Polska w drodze...” op.cit.

53

jeżeli rozwiązania prawa są nielogiczne lub dziurawe, nie da się napisać poprawnego programu

komputerowego.

4.3.1. Integracja systemów e-administracji58

Pierwszy model funkcjonowania systemów samorządowej e-administracji to istnienie

rozwiązań „wyspowych” (patrz rys 4-2). Usprawnienie funkcjonowania poszczególnych

jednostek (referatów) osiąga się często poprzez wprowadzenie samodzielnych modułów.

Są to aplikacje wspomagające pracę i nie zintegrowane ze sobą w żaden sposób.

Rozwiązanie niewątpliwie ułatwia pracę urzędników oraz usprawnia obsługę obywateli, lecz

nie spełnia podstawowego zadania systemu informacyjnego - nie dostarcza w pełni

kompleksowych danych centralnych, służących do zarządzania całością. Jednostki pozostają

wyspami. Efektem tak funkcjonującego systemu informacyjnego są nieścisłe informacje

oraz dane powielane w różnych bazach.

Rysunek 4 - 2 Struktura samodzielnych modułów (rozwiązań „wyspowych”)

Źródło: Gęślicki R., Urząd poinformowany

Samodzielne moduły, to aplikacje, z których każda posiada własną strukturę danych.

Zasadniczym elementem odróżniającym je od systemu zintegrowanego jest brak

wspólnej struktury danych. Użytkując samodzielne moduły należy liczyć się z eksploatowaniem

58 na podstawie Gęślicki R., Urząd... op.cit.

54

nieaktualnych danych. Doświadczenie pokazuje, że jednoczesne eksploatowanie kilku baz,

zawierających tą samą informację, zawsze kończy się powstaniem różnic między nimi.

Drugi model, to system zintegrowany, który jest pakietem kilku

współpracujących ze sobą aplikacji. Każda z nich wspomaga pracę innej jednostki, lecz dane,

na których pracują, są wspólne dla wszystkich. Niewątpliwą zaletą takiego

rozwiązania jest natychmiastowa, automatyczna komunikacja pomiędzy jednostkami (patrz

rys 4-3).

Rysunek 4 - 3 Struktura systemu zintegrowanego

Źródło: Gęślicki R., Urząd poinformowany

Wspólna struktura danych nie oznacza jednakowego do nich dostępu. Niektórzy

będą mieli dostęp pełny, inni ograniczony tylko do odczytu wycinku danych. Co już zostało

wykazane, sporą przeszkodą do wdrażania tego typu rozwiązania są przepisy polskiego prawa,

które rozdzielają kompetencje w sposób niespójny.

Trzeci model, to system hybrydowy (patrz Rys 4-4). Jest on fuzją poprzednio

opisanych rozwiązań. Są to samodzielne moduły wyposażone w moduł integratora. W

dalszym ciągu mamy do czynienia z rozproszonymi bazami danych, lecz integrator zapewnia

ich spójność i jednoznaczność. Integrator to zależnie od komplikacji systemu procedura

lub aplikacja ujednolicająca dane w poszczególnych bazach. Różnorodność danych w

złożonych systemach oraz zmiany organizacyjne powodują, że zbudowanie uniwersalnego

integratora graniczą z niemoż l iwością . Pozornie rozwiązanie zintegrowane i

hybrydowe oferują użytkownikowi identyczny zakres funkcji. W praktyce jednak,

55

uzyskanie jednoznaczności danych w systemach hybrydowych jest bardzo trudne i

kosztowne.

Rysunek 4 - 4 Struktura systemu hybrydowego Źródło: Gęślicki R., Urząd poinformowany

Planując proces informatyzacji urzędu należy wybrać jeden z przedstawionych modeli.

System zintegrowany jest rozwiązaniem, któremu warto poświęcać najwięcej uwagi. Nie ulega

jednak wątpliwości, że niezbędna jest wówczas współpraca pomiędzy różnymi jednostkami.

Skala przedsięwzięcia i wysokie koszty wdrożenia powodują, że tylko bogate i duże jednostki

samorządowe decydują się na implementację funkcji interakcji dwustronnych i transakcji. Co z

małymi gminami miejskimi i wiejskimi? Niezbędne jest podjęcia działań, które sprzyjałyby

wprowadzaniu rozwiązań e-administracji na poziomie lokalnym. Czy projekt „Wrota Polski”

spełni swoje założenia i będzie katalizatorem rozwoju społeczeństwa informacyjnego, również w

samorządach, pokaże przyszłość.

56

4.3.2. Zdalna obsługa petenta - przykład serwisu www.sopot.pl

Oficjalny serwis Urzędu Miasta Sopot został wyróżniony nagrodą EuroCrest Award –

The Best Website 2003 Sopot – Poland przyznaną przez agendę GLOBAL CITIES DIALOGUE

za najlepszy w Polsce portal internetowy wprowadzający rozwiązania e-gmina. Jest to po „Złotej

Małpie”, wyróżnieniu przyznawanym przez stowarzyszenie Miasta w Internecie, następne

wysokiej rangi wyróżnienie Sopotu za stosowane w sopockim portalu rozwiązania. Serwis

oferuje załatwianie spraw na odległość. Ze względu na brak prawnego usankcjonowania

przepisów o podpisie elektronicznym, ciągle konieczna jest wizyta w urzędzie w celu złożenia

podpisu na wniosku. Nie można więc mówić o wykonaniu pełnej transakcji, jest to jednak

problem, który zniknie, gdy będzie można korzystać z podpisu elektronicznego. Poniżej

przedstawiona jest procedura zdalnego załatwiania spraw59.

Użytkownik serwisu ma do dyspozycji moduł eGmina w serwisie. Załatwienie sprawy przez

Internet odbywa się w czterech etapach:

1. Najpierw musi zostać wypełniony wniosek elektroniczny, znajdujący się na stronie.

Wypełnienie i przesłanie odbywa się w Internecie.

2. Wniosek zostanie zweryfikowany przez urzędnika. W wypadku, gdyby na wniosku

brakowało ważnych informacji, petent zostanie o tym powiadomiony za pośrednictwem

eGminy. Jeśli okaże się, że informacje, które zostały podane są kompletne, urzędnik

powiadomi o tym petenta za pośrednictwem eGminy oraz zaproponuje termin spotkania.

3. Po przybyciu urzędnik poprosi o podpisanie wniosku, wydrukowanego z eGminy, oraz o

przekazanie wymaganych załączników. W przyszłości – po prawnym usankcjonowaniu

podpisu elektronicznego – osobiste podpisywanie wniosku stanie się zbędne, gdyż

dokument będzie mógł być podpisany elektronicznie.

4. Następnie petent otrzyma potwierdzenie załatwienia sprawy. W przypadku spraw

wymagających dalszej obsługi ze strony Urzędu, zostanie poinformowany o planowanym

terminie załatwienia sprawy.

Oto spis spraw możliwych do obsługi w serwisie:

1. Dokonanie adnotacji o ustanowieniu zastawu rejestrowego

2. Odroczenie wojskowe

3. Rejestracja pojazdu

4. Skreślenie adnotacji o ustanowieniu zastawu rejestrowego

5. Wydanie decyzji o ustaleniu warunków zabudowy i zagospodarowania terenu

59 opracowanie własne na podstawie www.sopot.pl

57

6. Wydanie dowodu osobistego

7. Wydanie wtórnika dowodu rejestracyjnego

8. Wydział Finansowy

9. Zameldowanie

10. Zawiadomienie o zakończeniu budowy obiektu budowlanego

Pozwolenie na użytkowanie obiektu budowlanego

Każda ze spraw jest dokładnie opisana w module eGmina. Opis zawiera: nazwę wydziału

zajmującego się daną sprawą; dokładny opis procedury; formularz do wypełnienia lub

wydrukowania; miejsce, telefon, godziny pracy urzędnika; informacje o okresie oczekiwania,

opłatach administracyjnych i skarbowych; podstawy prawne. W przypadku wypełnienia i

wysłania wniosku drogą elektroniczną, petent otrzymuj kod sprawy. Za pomocą kodu sprawy

można uzyskać dostęp do aktualnych informacji na temat stanu zaawansowania jej załatwiania.

Serwis Sopotu to jeden z niewielu przykładów realizacji funkcji interakcji podwójnej i

transakcji (do czasu wprowadzenia podpisu elektronicznego realizowanej połowicznie). Serwis

został stworzony przez prywatną firmę, w oparciu o autorskie rozwiązania, na zlecenie Urzędu

Miasta.

58

5. Ocena funkcji informacyjnej wybranych serwisów

W niniejszym rozdziale zostanie oceniona funkcja informacyjna trzech wybranych

serwisów samorządowych. Badanie zostanie ograniczone tylko do funkcji informacyjnej i w

pewnym aspekcie także interakcyjnej (przewodnik petenta, formularze do pobrania).

Ograniczenie spowodowane jest małym rozwojem obszaru interakcji podwójnej i transakcji.

Funkcje te realizowane są tylko przez kilka serwisów dużych miast. Głównym celem

przeprowadzenia oceny nie było stworzenie rankingu, a prezentacja samej metody oceny.

Autor niniejszej pracy opracował kryteria oceny serwisów samorządowych. Kryteria te

powstały na bazie raportu „Administracja publiczna w sieci 2002”60.Ocenia on polskie serwisy

internetowe ministerstw, urzędów wojewódzkich i marszałkowskich. Ocena oparta jest o

Wielokryterialny System Oceny Serwisów Internetowych (ang. WAES - Website Attribute

Evaluation System). Umożliwia on analizę witryn internetowych według ściśle zdefiniowanych

kryteriów. Wprowadzona skala punktowa - podzielona pomiędzy atrybuty przejrzystości i

interaktywności - może być zastosowana dla każdej strony internetowej sektora publicznego.

WAES opiera się na doświadczeniach uzyskanych podczas kilkuletnich obserwacji witryn

administracji publicznej na całym świecie. Pierwotna wersja WAES została opracowana przez

Cyberspace Policy Research Group. Inicjatorem prac jest University of Arizona przy

współudziale University of Roskilde (Dania), George Mason University, Washington, D.C.

(Stany Zjednoczne) oraz Delft University of Technology (Holandia). Prace te finansowane są

przez amerykańską National Science Foundation. Zostały one rozpoczęte we wrześniu 1995 r. W

Załączniku nr 2 znajduje się wyciąg kryteriów z metody oceniania wraz z opisem. Jest to wersja

zaadaptowana do warunków polskich przez Internet Obywatelski. Kryteria oceniania nie mogą

być jednak przełożone automatycznie na serwisy samorządowe gmin. Zbytnio koncentrują się

one na interaktywności, która ciągle występuje szczątkowo w przypadku samorządów. Aby

ocenić serwisy samorządowe, należało zmodyfikować metodę.

Stowarzyszenie ‘Miasta w Internecie’61 co roku organizuje konferencję na której

nagradzane są serwisy samorządowe nagrodą ‘Złotej @’. Konkurs podzielony jest na kilka

kategorii, biorąc pod uwagę wielkość miast bądź gmin. Niestety, niedostępny jest opis metody

oceniania, poza ogólnymi stwierdzeniami, że serwisy oceniane są po względem: dostępności i

aktualności, kompleksowości zasobów informacyjnych, przyjazności serwisu dla użytkownika.

60 Internet Obywatelski, Raport - Administracja publiczna w sieci 2002, Warszawa 2002, www.egov.pl 61 www.mwi.pl

59

Dodatkowo premiowane jest występowanie listy prac administracyjnych, opis sprawy

załatwianych w urzędzie i możliwość pobrania formularzy.

Na bazie własnych doświadczeń oraz metody WAES, autor pracy opracował kryteria

oceny serwisów samorządowych. Wprowadził ocenę dostępności informacji, nie badaną jak

dotąd w żadnych opracowaniach. Aby dostępność mogła zostać oceniona, została stworzona

matryca do badania dostępności z poziomu wyszukiwarek internetowych.

W całościowej ocenie pominięty został fakt posiadania lub nie przez daną gminę

wydzielonej podstrony spełniającej wymogi Rozporządzenia w sprawie Biuletynu Informacji

Publicznej. W czasie przeprowadzenia badania (czerwiec 2003) nie istniał jeszcze prawny

obowiązek posiadania takowej strony.

5.1. Metoda oceny funkcji informacyjnej serwisów samorządowych

Ocena przeprowadzana jest przez badanie serwisu pod kątem następujących, głównych

kategorii:

A. Przejrzystość i podstawowe informacje

B. Treść

C. Dostępność.

Główne kategorie podzielone są na poszczególne kryteria z określoną punktacją, przydzielaną w

zależności od spełnienia danego kryterium. Obrazuje to poniższa tabela.

Tabela 5-1 Kryteria oceny serwisów samorządowych

Nr Oceniany aspekt Opis Punkty A. PRZEJRZYSTOŚĆ I PODSTAWOWE INFORMACJE

Struktura A1 Nawigacja w serwisie Serwis powinien być przejrzysty, nawigacja

pomiędzy poszczególnymi działami spójna, możliwość powrotu do strony głównej z każdej podstrony

0-1

A2 Wykorzystanie pierwszej strony Już pierwsza strona serwisu powinna zawierać podstawowe informacje. 0 punktów otrzymują serwisy, gdzie pierwsza strona to tylko zdjęcie lub animacja i przycisk „Wejdź”

0-1

A3 Adres pocztowy łatwo dostępny 1 punkt dla tych serwisów, które już na pierwszej stronie umieszczają adres Urzędu

0-1

A4 Adres poczty elektronicznej na pierwszej stronie

1 punkt dla tych serwisów, które już na pierwszej stronie umieszczają adres elektroniczny Urzędu

0-1

A5 Mapa serwisu 1 punkt dla tych serwisów, które mają mapę serwisu, czyli spis w jednym miejscy wszystkich

0-1

60

podstron wraz z linkami Podstawowe informacje

A6 Struktura organizacyjna Urzędu 1 punkt jeżeli istnieje 0-1 A7 Położenie, mapka, dojazd 1 punkt, jeżeli takie informacje są dostępne w

jednym z głównych działów 0-1

A8 Informacje o Radzie Miejskiej 1 punkt jeżeli jest takowa informacja 0-1 A9 Kontakt, telefony, godziny pracy

urzędników 1 punkt, jeżeli są wymienione kontakty z poszczególnymi jednostkami Urzędu

0-1

A10 Przydatne adresy 1 punkt, jeżeli jest taki dział 0-1 Aspekty techniczne

A11 Strona nie jest przeciążona grafiką

Zbyt duże przeciążenie grafiką może powodować długie wczytywanie się strony na wolniejszych łączach i zaniechanie jej odwiedzenia. 1 punkt przyznawany jest wtedy, gdy strona nie jest przeładowana grafiką i animacjami

0-1

A12 Formularz do wysłania poczty elektronicznej

1 punkt przyznawany jest tym serwisom, które mają formularz do wysyłania poczty na adres Urzędu. Nie każdy odwiedzający musi mieć konto pocztowe, stąd premiowanie istnienia takiego formularza

0-1

A13 Dostępność dla osób niepełnosprawnych

Możliwość powiększenia czcionki w przeglądarce premiowana jest dodatkowym punktem

0-1

B. TREŚĆ B0 Dział aktualności Premiowane jednym punktem jest

występowanie działu aktualności w wypadku, gdy ostatnio dodana wiadomość nie jest starsza niż dwa tygodnie

0-1

Informacje o ofertach inwestycyjnych B1 Dział ofert inwestycyjnych 1 punkt za umieszczenie informacji o inwestycjach 0-1 B2 Dokładny opis ofert i kontakt 1 punkt za dokładny opis poszczególnych

inwestycji i podanie bezpośredniego kontaktu do osoby odpowiedzialnej w Urzędzie

0-1

B3 Informacje o atrakcyjności gospodarczej regionu

Premiowane 1 punktem informacje o atrakcyjności gospodarczej regionu

0-1

B4 Informacje w języku angielskim Premiowane 1 punktem informacje o inwestycjach w języku angielskim

0-1

B5 Informacje w innym języku Premiowane 1 punktem informacje o inwestycjach w języku innym niż polski lub angielski

0-1

Informacje o turystyce, kulturze B6 Opis atrakcji turystycznych 1 punkt - umieszczenie informacji o atrakcjach

turystycznych 0-1

B7 Opis wydarzeń kulturalnych 1 punkt - umieszczenie informacji o wydarzeniach kulturalnych

0-1

B8 Historia regionu 1 punkt - umieszczenie informacji o historii regionu

0-1

B9 Informacje w języku angielskim Premiowane 1 punktem informacje w języku angielskim

0-1

B10 Informacje w innym języku Premiowane 1 punktem informacje w języku innym niż polski lub angielski

0-1

Informacje o przetargach B10 Informacje o przetargach 1 punkt - umieszczenie informacji o przetargach 0-1 B11 Informacje w języku angielskim Premiowane 1 punktem informacje o przetargach

w języku angielskim 0-1

61

B12 Informacje w innym języku Premiowane 1 punktem informacje o przetargach w języku innym niż polski lub angielski

0-1

Informacje dla mieszkańca B13 Przewodnik petenta Jeżeli dostępny jest w serwisie przewodnik petenta,

czyli opis procedur i spraw realizowanych w Urzędzie, w zależności do jego jakości, premiowany jest 1-3 punktami

0-3

B14 Formularze do pobrania Jeżeli istniej możliwość pobrania formularzy do wydrukowania, premiowane jest to 1-2 punktami

0-2

C. DOSTĘPNOŚĆ C1 Intuicyjny adres domenowy 1 punkt dla adresu domenowego, który jest

intuicyjny i łatwy do zapamiętania 0-1

C2 Adresy poczty elektronicznej w domenie głównej

1 punkt, jeżeli wszystkie adresy poczty elektronicznej używanej w Urzędzie, znajdują się w tej samej domenie

0-1

C3 Dostępność z poziomu wyszukiwarek internetowych

Punkty przyznawane są w zależności od procentowego wyniku uzyskanego w ocenie dostępności poszczególnych serwisów

0-11

Źródło: opracowanie własne Maksymalna liczba punktów do zdobycia: 45 Za kryterium ‘C3 Dostępność z poziomu wyszukiwarek internetowych’ można uzyskać od 0 do

11 punktów. Przydział punktu uzależniony jest od wyniku procentowego z oceny ‘Dostępności

serwisu’, której procedura przedstawiona jest dalej. I tak:

1. 0% - 0 punktów

2. 1%-10% - 1 punkt

3. 11%-20% - 2 punkty

4. 21%-30% - 3 punkty

5. ...

6. 81%-90% - 9 punków

7. 91%-99% - 10 punktów

8. 100% - 11 punktów

Wynik procentowy obliczany jest za pomocą matrycy. Poniżej znajduje się przykład takiej

matrycy (tabela 5-2) dla hipotetycznego serwisu, który zdobył maksymalną liczbę punktów.

62

Tabela 5-2 Ocena dostępności - serwis hipotetyczny

Waga wyszukiwarki - Świat: 55% 22% 10% Waga wyszukiwarki - Polska: 31% 25% 34%

Frazy: Onet.pl Wp.pl Google Yahoo MSN

Search Suma dla

frazy Waga frazy

Punkty dla frazy

Nazwa gminy 4 4 4

3,6 1 3,6

Nazwa gminy + oferty inwestycyjne 4 4 4

3,6 1 3,6

Nazwa gminy + turystyka 4 4 4

3,6 1 3,6

Nazwa gminy + przetargi 4 4 4

3,6 1 3,6

Nazwa powiatu 4 4 4

3,6 1,25 4,5

Nazwa województwa 4 4 4

3,6 1,5 5,4

Nazwa województwa + turystyka 4 4 4

3,6 1,75 6,3

Nazwa województwa + oferty inwestycyjne 4 4 4

3,6 1,75 6,3

Nazwa gminy bez polskich znaków

4 4 4 3,48 1 3,48

Nazwa gminy bez polskich znaków + tourism

4 4 4 3,48 1 3,48

Nazwa gminy bez pl + investments opportunities

4 4 4 3,48 1 3,48

Nazwa województwa bez polskich znaków + tourism

4 4 4 3,48 2 6,96

Nazwa województwa bez pl + investments opportunities

4 4 4 3,48 2 6,96

Poland + tourism 4 4 4 3,48 2,5 8,7

Poland + investments opportunities 4 4 4 3,48 2,5 8,7

Max liczba pkt. do zdobycia: 79 Suma punktów: 78,66

Źródło:opracowanie własne Ocena procentowa: 100

Każdy serwis oceniany jest w matrycy pod kątem uzyskanych pozycji w wynikach

wyszukiwania dla wybranych słów kluczowych i fraz. Pod uwagę zostały wzięte wyszukiwarki

polskie i międzynarodowe. Liczba punktów cząstkowych uzyskanych dla danej frazy, dla danej

wyszukiwarki, uzależniona jest od pozycji (planszy), na jakiej dana fraza występuje w wynikach

wyszukiwania:

1. 4 punkty - 1 plansza wyników

2. 3 punkty - 2 plansza wyników

3. 2 punkty - 3 plansza wyników

4. 1 punkt - 4 plansza wyników

63

> dodatkowo 0,5 punktu za pierwsze miejsce na planszy.

Każda z wyszukiwarek ma swoja wagę procentową, uzależnioną od jej popularności. Aby nie

zaciemniać wyników, zostały wybrane tylko najpopularniejsze, mniej ważne zostały pominięte.

Wagi procentowe wyszukiwarek zostały zaczerpnięte z danych statystycznych62 (ponieważ

wyszukiwarka Google używana jest również dla wyszukiwań w języku polskim, użyta jest

dwukrotnie z odmienną wagą dla Polski i Świata). Każda pojedyncza punktacja dla danej frazy

korygowana jest przez wagę wyszukiwarki. Następnie w pionie sumowane są wszystkie

wartości. Ta suma dla każdej frazy znajduje się w kolumnie ‘Suma dla frazy’ (przykład obliczeń

dla słowa nazwa gminy: 4*31% + 4*25%+ 4*34% = 3,6). Poszczególne frazy również maja

swoje własne wagi. Autor przyjął uznaniowo wagi od 1 do 2,5 w zależności od popularności

frazy i jej potencjalnej zdolności do generowania odwiedzin serwisu. ‘Suma dla frazy’ jest

przemnażana przez wartość ‘Waga frazy’ i daje końcowy wynik punktowy uzyskany przez daną

frazę, czyli ‘Punkty dla frazy’. Cała kolumna ‘Punkty dla frazy’ jest następnie sumowana. Suma

punktów zamieniana jest na końcowy wynik procentowy.

5.2. Ocena dostępności poszczególnych serwisów

Do oceny, która głównym celem jest prezentacja metody oceny, zostały wybrane serwisy

opisane w tabeli 5-3.

Tabela 5-3 Oceniane serwisy samorządowe www.kozminwlkp.pl www.miedzyrzecz.pl www.sokolowpodl.pl Gmina Koźmin Wielkopolski Międzyrzecz Sokołów Podlaski Powiat Powiat Krotoszyński Powiat Międzyrzecki Powiat Sokołowski Województwo Wielkopolskie Lubuskie Mazowieckie Liczba mieszkańców (miasto + gmina)

14200 24973 6569

Uwagi Serwis został nagrodzony ‘Złotą@’ w roku 2002 w kategorii serwisów małych miast, miasteczek i gmin

Międzyrzecz to również powiat, ale oceniany serwis dotyczy gminy Międzyrzecz. Serwis został wybrany przez autora na skutek przeszukiwań dokonanych w wyszukiwarkach internetowych.

Serwis został nagrodzony ‘Złotą@’ w roku 2001 w kategorii serwisów małych miast, miasteczek i gmin

62 dla Polski: Gemius StatCentral, April 2003; dla międzynarodowych: OneStat (www.onestat.com), January 2003

64

Badanie zostało przeprowadzone w czerwcu 2003 roku. Do badania dostępności wybrano

trzy gminy (tabela 5-3). Należy zwrócić uwagę, że pozycje uzyskane w wyszukiwarkach ulegają

ciągłej zmianie. Mogą być spowodowane dwoma czynnikami: przebudowa i optymalizacja

serwisu lub zmiana algorytmu rankingowego wyszukiwarki.

Tabela 5-4 Ocena dostępności serwisu www.kozminwlkp.pl

Waga wyszukiwarki - Świat: 55% 22% 10% Waga wyszukiwarki - Polska: 31% 25% 34%

Frazy: Onet.pl Wp.pl Google Yahoo MSN

Search Suma dla

frazy Waga frazy

Punkty dla frazy

Koźmin Wielkopolski 4 4 4,5

3,77 1 3,77

Koźmin oferty inwestycyjne 4 4,5 4,5

3,895 1 3,895

Koźmin turystyka 4 4 4,5

3,77 1 3,77

Koźmin przetargi 4,5 4 4,5

3,925 1 3,925

Powiat Krotoszyński 0 0 0

0 1,25 0

Wielkopolskie 0 0 0

0 1,5 0

Wielkopolska turystyka 0 0 0

0 1,75 0

Wielkopolska oferty inwestycyjne 0 0 0

0 1,75 0

Kozmin Wielkopolski

2 3 4,5 2,21 1 2,21

Kozmin tourism

0 0 0 0 1 0

Kozmin investments opportunities

0 0 0 0 1 0

Wielkopolskie tourism

0 0 0 0 2 0

Wielkopolskie investments opportunities

0 0 0 0 2 0

Poland tourism 0 0 0 0 2,5 0

Poland investments opportunities 0 0 0 0 2,5 0

Max liczba pkt. do zdobycia: 79 Suma punktów: 17,57

Źródło:opracowanie własne Ocena procentowa: 22

65

Tabela 5-5 Ocena dostępności serwisu www.miedzyrzecz.pl

Waga wyszukiwarki - Świat: 55% 22% 10% Waga wyszukiwarki - Polska: 31% 25% 34%

Frazy: Onet.pl Wp.pl Google Yahoo MSN

Search Suma dla

frazy Waga frazy

Punkty dla frazy

Międzyrzecz 4,5 0 4,5

2,925 1 2,925

Międzyrzecz oferty inwestycyjne 0 4,5 4,5

2,655 1 2,655

Międzyrzecz turystyka 4 3 4

3,35 1 3,35

Międzyrzecz przetargi 4,5 4,5 4,5

4,05 1 4,05

Powiat Międzyrzecki 2 1 4

2,23 1,25 2,7875

Lubuskie 0 0 0

0 1,5 0

Lubuskie turystyka 0 0 0

0 1,75 0

Lubuskie oferty inwestycyjne 0 2 4

1,86 1,75 3,255

Miedzyrzecz

4,5 4,5 4,5 3,915 1 3,915

Miedzyrzecz tourism

4,5 4,5 4 3,865 1 3,865

Miedzyrzecz investments opportunities

0 0 0 0 1 0

Lubuskie tourism

0 0 0 0 2 0

Lubuskie investments opportunities

0 0 0 0 2 0

Poland tourism 0 0 0 0 2,5 0

Poland investments opportunities 0 0 0 0 2,5 0

Max liczba pkt. do zdobycia: 79 Suma punktów: 26,8025

Źródło:opracowanie własne Ocena procentowa: 34

66

Tabela 5-6 Ocena dostępności serwisu www.sokolowpodl.pl

Waga wyszukiwarki - Świat: 55% 22% 10% Waga wyszukiwarki - Polska: 31% 25% 34%

Frazy: Onet.pl Wp.pl Google Yahoo MSN

Search Suma dla

frazy Waga frazy

Punkty dla frazy

Sokołów Podlaski 4 3 4,5

3,52 1 3,52

Sokołów oferty inwestycyjne 3 0 4,5

2,46 1 2,46

Sokołów turystyka 4 0 0

1,24 1 1,24

Sokołów przetargi 4 4 3

3,26 1 3,26

Powiat Sokołowski 4,5 4 4

3,755 1,25 4,69375

Mazowieckie 0 0 0

0 1,5 0

Mazowieckie turystyka 0 0 0

0 1,75 0

Mazowieckie oferty inwestycyjne 0 0 0

0 1,75 0

Sokolow Podlaski

4,5 4,5 4,5 3,915 1 3,915

Sokolow + tourism

0 0 0 0 1 0

Sokolow investments opportunities

0 0 0 0 1 0

Mazowieckie tourism

0 0 0 0 2 0

Mazowieckie investments opportunities

0 0 0 0 2 0

Poland tourism 0 0 0 0 2,5 0

Poland investments opportunities 0 0 0 0 2,5 0

Max liczba pkt. do zdobycia: 79 Suma punktów: 19,08875

Ocena procentowa: 24

Przekładając uzyskane wyniki procentowe na punktację (patrz strona 62), otrzymujemy:

• Koźmin Wielkopolski - 3 punkty (22%)

• Międzyrzecz - 4 punkty (34%)

• Sokołów Podlaski - 3 punkty (24%).

Zdecydowanie najlepiej wypada więc serwis Międzyrzecza, choć mimo to wynik uzyskany i tak

nie jest zadawalający - sporo poniżej 50%. Najniższy wynik Koźmina Wielkopolskiego

spowodowany jest poniekąd tym, że nie istnieje żadna wersja językowa serwisu poza polską.

Koźmin Wielkopolski dobrze wypada dla fraz polskich związanych z nazwą miasta, nikt jednak

67

nie zadbał optymalizację pod kontem fraz związanych z nazwą powiatu i województwa.

Podobna sytuacja występuje w przypadku Sokołowa Podlaskiego. Nie wykorzystane zostało

również to, że serwis ma wersję angielską, mimo to nie można odnaleźć serwisu dla fraz w

języku angielskim. Międzyrzecz ma najlepiej opracowaną wersję anglojęzyczną i

niemieckojęzyczna serwisu. Popełniony został jednak typowy błąd doboru słów kluczowych.

Fraza ‘Oferty inwestycyjne’ została przetłumaczona jako ‘investments offers’ (patrz strona 51).

Uzyskane wyniki wskazują więc na to, że dostępność serwisów jest raczej dziełem przypadku

niż wynikiem zaplanowanej strategii twórców serwisu. Spowodowane jest to

najprawdopodobniej małą świadomością projektantów i ich zleceniodawców o potencjalnych

korzyściach wynikających z dobrej dostępności serwisu w wyszukiwarkach internetowych.

5.3. Końcowa ocena funkcji informacyjnej i wnioski

W tabeli 5-7 znajduje się ocena funkcji informacyjnej serwisów samorządowych. Ocena

została przeprowadzona na podstawie kryteriów opisanych w tabeli 5-1.

Tabela 5-7 Ocena serwisów samorządowych Nr Oceniany aspekt Punkty

Koźmin Wlkp.

Między - rzecz

Sokołów Podl.

A. PRZEJRZYSTOŚĆ I PODSTAWOWE INFORMACJE Struktura

A1 Nawigacja w serwisie 0-1 1 1 1 A2 Wykorzystanie pierwszej strony 0-1 1 0 1 A3 Adres pocztowy łatwo dostępny 0-1 1 1 1 A4 Adres poczty elektronicznej na pierwszej stronie 0-1 0 0 1 A5 Mapa serwisu 0-1 0 0 0 Podstawowe informacje

A6 Struktura organizacyjna Urzędu 0-1 1 1 1 A7 Położenie, mapka, dojazd 0-1 1 1 1 A8 Informacje o Radzie Miejskiej 0-1 1 1 1 A9 Kontakt, telefony, godziny pracy urzędników 0-1 1 1 1 A10 Przydatne adresy 0-1 1 1 1

Aspekty techniczne A11 Strona nie jest przeciążona grafiką 0-1 1 1 1 A12 Formularz do wysłania poczty elektronicznej 0-1 1 1 1 A13 Dostępność dla osób niepełnosprawnych 0-1 0 0 0

B. TREŚĆ B0 Dział aktualności 0-1 1 0 1 Informacje o ofertach inwestycyjnych

B1 Dział ofert inwestycyjnych 0-1 1 1 1

68

B2 Dokładny opis ofert i kontakt 0-1 1 1 0 B3 Informacje o atrakcyjności gospodarczej regionu 0-1 1 1 0 B4 Informacje w języku angielskim 0-1 0 1 0 B5 Informacje w innym języku 0-1 0 1 0 Informacje o turystyce, kulturze

B6 Opis atrakcji turystycznych 0-1 1 1 1 B7 Opis wydarzeń kulturalnych 0-1 1 1 0 B8 Historia regionu 0-1 1 1 1 B9 Informacje w języku angielskim 0-1 0 1 1 B10 Informacje w innym języku 0-1 0 1 0

Informacje o przetargach B10 Informacje o przetargach 0-1 1 1 1 B11 Informacje w języku angielskim 0-1 0 0 0 B12 Informacje w innym języku 0-1 0 0 0

Informacje dla mieszkańca B13 Przewodnik petenta 0-3 2 0 2 B14 Formularze do pobrania 0-2 1 0 2

C. DOSTĘPNOŚĆ

C1 Intuicyjny adres domenowy 0-1 0 1 0 C2 Adresy poczty elektronicznej w domenie głównej 0-1 0 1 1 C3 Dostępność z poziomu wyszukiwarek internetowych 0-11 3 4 3 Suma: 24 26 25

Źródło: opracowanie własne w nawiązaniu do tabeli 5-1

1. Międzyrzecz - 26 punktów

2. Sokołów Podlaski - 25 punktów

3. Koźmin Wielkopolski - 24 punkty na 45 punktów możliwych do zdobycia.

Uzyskane wyniki wskazują, że analizowane serwisy prezentują podobną jakość.

Niedomagania w jednej z dziedzin, rekompensowane są przez dobre wypełnienie innych

kryteriów. Co ciekawe, identyczny rozkład pozycji zaznaczył się w ocenie dostępności.

Zwyciężył serwis Międzyrzecza, jednym punktem nad serwisem Sokoła Podlaskiego i dwoma

nad Koźminem Wielkopolskim. Dużo punktów stracił Międzyrzecz przez brak jakiegokolwiek

przewodnika petenta i formularzy do pobrania (można było zdobyć aż 5 punktów). Na plus

serwisu można zaliczyć trzy wersje językowe. Serwis Koźmina Wielkopolskiego traci sporo

punktów na skutek braku obcojęzycznych wersji językowych. Zasługuje na wyróżnienie za

przejrzystą nawigację i bogaty opis ofert inwestycyjnych. Serwis Sokoła Podlaskiego, jako

jedyny, zawiera podstrony zgodne z wytycznymi Biuletynu Informacji Publicznej. Nie można

jednak tego dodatkowo punktować, gdyż w momencie wykonania oceny (czerwiec 2003), nie

69

było obowiązku posiadania Biuletynu. Sokołów teoretycznie posiada również wersję angielską,

ale nie wszystkie strony są przetłumaczone, co gorsza, pojawia się na stronach angielskich

denerwujący mix języka polskiego i angielskiego. Wszystkie serwisy mają sporo do nadrobienia

w dostępności, żaden z nich nie przekroczył progu 50% , a uzyskane punkty wskazują, że to

raczej przypadek, niż zamierzone działanie twórców serwisów.

Zwycięski serwis zdobył 26 punktów na 45 możliwych. Stanowi to 58%, co nie jest

wynikiem rewelacyjnym. Biorąc pod uwagę, że dwa serwisy to laureaci konkursy o ‘Złotą@’,

można by się spodziewać wyższych not. Internet samorządowy rozwija się jednak dopiero od

kilku lat w Polsce, a wyżej oceniane serwisy stanowią dobry fundament do dalszej rozbudowy.

Wytyczają pewien standard dla innych gmin.

70

Wnioski końcowe - zakończenie

Proces dostosowywania się do wymagań społeczeństwa informacyjnego, w którym

główną rolę odgrywa wiedza, bogaty jest w wyzwania. Dotyczą one w mniejszym lub większym

stopniu każdego z nas. Szeroko pojęta informatyzacja i Internet, główne narzędzie nowej ery,

jego efektywne wykorzystanie do rozwoju, edukacji, biznesu i rozrywki to papierki lakmusowe

społeczeństwa informacyjnego. Poziom rozwoju społeczeństwa informacyjnego może być

mierzony przez rozwój infrastruktury dostępu. Jednak społeczeństwo informacyjne to

społeczeństwo, które nie tylko posiada rozwinięte środki przetwarzania informacji i

komunikowania, lecz środki te są podstawą tworzenia dochodu narodowego i dostarczają źródła

utrzymania większości społeczeństwa. Ważne jest wiec to, jakie usługi i produkty cyfrowe

możemy nabyć i sprzedać za pomocą narzędzi teleinformatycznych.

Wyzwania społeczeństwa informacyjnego dotyczą także samorządów terytorialnych,

obejmując małe i średnie gminy. Co znamienite, polskie samorządy były często pionierami w

dziedzinie wykorzystania technologii internetowych. Pierwsze serwisy internetowe samorządów

powstawały na długo przed jakimkolwiek strategiami rządowymi. Budowane były przez

pasjonatów, uczących się samodzielnie na własnych błędach. Wzrost ilości tych serwisów na

przestrzeni ostatnich trzech lat jest imponujący, smutne, że podobnego wzrostu nie można

zaobserwować w rozwoju infrastruktury informacyjno - telekomunikacyjnej. Braków w

infrastrukturze nie da się nadrobić z dnia na dzień, wymagane są działania długofalowe w

oparciu o przemyślaną strategię. To ogromne wyzwanie przed rządzącymi. Jak pokazują

wskaźniki, Polska ma sporo do nadrobienia w tej dziedzinie względem państw Unii Europejskiej

(która realizuje strategię eEurope), ale także większości państw kandydujących. Perspektywa

integracji powinna stać się katalizatorem działań nakierowanych na rozwój (program ePolska).

Na pewno Polska nie stoi na pozycji przegranej, może nawet odnieść spory sukces wdrażając

najnowsze rozwiązania i czerpać korzyści z tzw. „renty późnego przybysza”.

Biorąc po uwagę dynamiczny rozwój ilości samorządowych serwisów internetowych,

który cieszy, nie może abstrahować od ich jakości. W obszarze funkcjonalnym, jakim jest

przekazywanie informacji, można je ocenić pozytywnie. To pierwszy krok na drodze budowania

społeczeństwa informacyjnego na poziomie lokalnym. Samo przekazywanie informacji to jedna

za mało, aby mówić o sprostaniu wyzwaniom społeczeństwa informacyjnego. Ważniejsza jest

możliwość interakcji i zawierania transakcji. Z tym jest już znacznie gorzej. Wynika to poniekąd

z braku do niedawna ogólnokrajowej strategii, która jest niezbędna, biorąc pod uwagę rozkład

kompetencji pomiędzy niezależne jednostki. Konieczna jest integracja różnych systemów. Ciągle

71

nie wdrożony jest podpis elektroniczny, jakże istotny do przyśpieszenia rozwoju obszaru

zawierania zdalnych transakcji, czyli obsługi klienta urzędu na odległość. Mimo tych przeszkód,

niektóre samorządy znowu okazały się pionierami, wdrażają rozwiązania do obsługi zdalnej

petenta. Nie pozostaje nic innego, jak być dobrej myśli i wierzyć w efekt synergii, polegający na

połączeniu doświadczeń samorządów i strategicznych planów rządowych (Strategia ePolska i

projekt Polskie Wrota).

Samorządy nie mają już wyboru, czy być obecnym w Internecie. Kontrowersyjna Ustawa

o dostępie do informacji publicznej nakłada obowiązek publikacji wszelkich materiałów w sieci.

Jak pokazują badania przeprowadzone przez autora niniejszej pracy, sporo można

poprawić w zakresie dostępności serwisów samorządowych. Ciągle zapomina się o tym, że

informacja ma swoją wartość tylko wtedy, gdy dociera do odbiorcy i wywołuje reakcję. Badania

Internetu pokazują, że rośnie znaczenie wyszukiwarek Internetowych, jako najważniejszego

narzędzia używanego do poszukiwania informacji. Wyszukiwarki mają ogromny potencjał

przyciągania inwestorów i turystów do miasta. Potencjał ciągle słabo zagospodarowany.

Opracowana metoda oceny dostępności wprowadza pewne novum w metodologii oceniania.

Autor zdaje sobie sprawę z niedoróbek opracowanej metody. Stanowi ona szkielet, swoistą bazę,

do prowadzenia dalszych badań i doskonalenia metod oceny.

Polska stoi dziś w historycznym momencie. Jesteśmy świadkami ogromnych przemian,

dwóch transformacji przebiegających równocześnie: pierwszej związanej z przemianami

ustrojowymi i finalizującą się akcesją z Unią Europejską; drugiej, mniej widocznej, związanej z

oparciem siły gospodarki na wiedzy, której głównym hasłem jest Globalne Społeczeństwo

Informacyjne. Takiej szansy, związanej z tymi przemianami, nie miały całe pokolenia. To, czy

wykorzystamy tę szansę, zależy tylko i wyłącznie od nas samych.

72

Aneks

ZAŁĄCZNIK 1 Przegląd obecnych inicjatyw związanych z informatyzacją w Polsce63 Inicjatywy dotyczące udostępniania treści i usług na stronach internetowych

• przekazywanie do ZUS dokumentów dotyczących ubezpieczeń społecznych; • Biuletyn Informacji Publicznej - system stron internetowych utworzony zgodnie z

przepisem Ustawy o dostępie do informacji publicznej (patrz rozdział 4); • formularze rozliczeń podatkowych - strategia zakłada, że do 2004 r. zostanie wdrożona

elektroniczna wymiana dokumentów między systemami podatkowymi i celnymi a bankami i ZUS oraz przyjmowanie dokumentów przez Internet, a w drugim etapie udostępnianie przez Internet informacji o stanie konta podatkowego;

• składanie przez firmy zeznań CIT5 i PIT12 - Ministerstwo Finansów planuje pilotaż, obecnie prace są na etapie testowania technicznego. System ma przyspieszyć wprowadzanie dokumentów w postaci elektronicznej;

• elektroniczne uproszczone zgłoszenie celne - w Izbie Celnej w Krakowie testowany jest system do zgłoszeń celnych;

• homologacje pojazdów - Ministerstwo Infrastruktury rozpoczęło prace nad elektronicznym świadczeniem usługi, opartej na prostym systemie elektronicznego obiegu dokumentu;

• portal „Pierwsza Praca" www.1praca.gov.pl - Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej utworzyło stronę z informacjami na temat urzędów pracy, zakładania własnych firm, praktyk i staży oraz wolontariatu;

• Biuletyn Zamówień Publicznych w Internecie - Urząd Zamówień Publicznych udostępnia w Internecie Biuletyn oraz umożliwia umieszczanie za pośrednictwem Internetu ogłoszeń w Biuletynie;

• SIMAP - Urząd Zamówień Publicznych tworzy program komputerowy wspomagający zamawiających w przeprowadzaniu postępowań przetargowych, zgodny z europejskim systemem SIMAP;

• przyjmowanie zamówień na zagraniczne pozwolenia przewozowe -Ministerstwo Infrastruktury planuje uruchomić do końca roku 2003 system wykorzystujący bezpieczną stronę internetową do komunikacji z przewoźnikami międzynarodowymi

• Portal morski - Ministerstwo Infrastruktury nadzoruje tworzenie strony Platforma Logistyczna dla Portów Morskich i Obrotu Portowo-Morsklego. Projekt jest na etapie przygotowania specyfikacji;

• wspomaganie wydawania praw jazdy i pracy wojewódzkich ośrodków ruchu drogowego - Ministerstwo Infrastruktury pozyskuje środki na system informatyczny, wspomagający wydawanie praw jazdy oraz na system informatyczny na potrzeby przeprowadzania egzaminów na kierowców, który ma umożliwiać przyjmowanie wpłat, planowanie terminów i miejsc egzaminów, rozliczenie wyników i wydruk dokumentów;

• rejestr zespołów opieki zdrowotnej i aptek; • udostępnianie informacji rolniczych - Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi prowadzi

prace związane z budową i udostępnianiem w Internecie katalogu Centralnej Biblioteki Rolniczej oraz utworzyło katalog polskich stron rolniczych;

• Internetowy Serwis Informacji Turystycznej - na zlecenie Komitetu Badań Naukowych opracowano projekt serwisu. Jego cechą charakterystyczną jest to, że nie narzuca on

63 skróty własne na podstawie Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej - ePolska

73

żadnej konkretnej platformy sprzętowej i programowej.Umożliwi to łatwe włączenie do systemu jego przyszłych uczestników - lokalnych urzędów i organizacji, które będą źródłem udostępnianych informacji;

Inicjatywy dotyczące tworzenia baz danych

• Centralna Baza Danych Ministerstwa Infrastruktury - kompleksowa baza danych o transporcie. Wyjaśnienia wymaga obecna i planowana funkcjonalność tej bazy;

• Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców (CEPiK) - Ministerstwo SprawWewnętrznych i Administracji przygotowuje przetarg na system. Według Ogólnej koncepcji systemu CEPiK funkcjonalność ma obejmować ponad 20 usług ewidencji pojazdów, 13 usług ewidencji kierowców oraz współpracę z Funduszem Ubezpieczeń Gwarancyjnych. Użytkownikami bazy będą MSWiA, Policja, Straż Graniczna, towarzystwa ubezpieczeniowe, jednostki administracji Modernizacja systemu PESEL (stworzenie PESEL-2) - MSWiA prowadzi modyfikację systemu. Rozpoczęło też prace nad przekształceniem go w system referencyjny (tzn. państwo gwarantuje prawdziwość danych i przyjmuje odpowiedzialność za błędy) PESEL-2. Nowy system miałby być scentralizowany;

• Sieć teleinformatyczna i Zintegrowany System Ewidencji Straży Granicznej - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji zainstalowało nowe oprogramowanie. System rejestruje osoby przekraczające granicę, sprawdza prawo do jej przekroczenia oraz umożliwia tworzenie statystyk. System będzie zintegrowany z systemami policyjnymi Krajowy System Informacyjny Policji - Komenda Główna Policji uzupełniła system o kilka nowych modułów: interfejs do systemu PESEL, moduł BROŃ I LICENCJA, REGON oparty o dane z GUS-u. Wyjaśnienia wymaga stopień integracji z innymi systemami oraz uzyskane korzyści dla Policji i obywatela Centralne bazy Ministerstwa Środowiska - kontynuowane są prace nad wdrażaniem baz danych;

• Bank HYDRO, gdzie gromadzone są dane dokumentacyjne o odwiertach, ujęciach i źródłach wód;

• System Gospodarki i Ochrony Bogactw Naturalnych MIDAS, który zawiera informacje geologiczne, gospodarcze i kartometryczne dotyczące 8,5 tyś. złóż i 9 tyś. wystąpień kopalin i wód podziemnych;

• Centralny Bank Danych Geologicznych - zawiera informacje dotyczące danych geologicznych zgromadzonych w Centralnym Archiwum Geologicznym

• Baza Koncesji Górniczych, służąca zarządzaniu koncesjami; • Zintegrowany Pakiet Dokumentów Osobistych - MSWiA rozpoczęło prace nad

stworzeniem systemu identyfikacji opartego na jednym dokumencie identyfikacyjnym. System przewiduje, że dowód osobisty spełniałby jednocześnie rolę karty ubezpieczenia zdrowotnego i podpisu elektronicznego. Projekt nie został rozpatrzony przez Radę Ministrów;

• Nowa Księga Wieczysta i Krajowy Rejestr Sądowy - w Ministerstwie Sprawiedliwości trwaj ą prace nad informatyzacją tych baz danych;

• Wspomaganie nowej polityki wizowej - Ministerstwo Spraw Zagranicznych prowadzi prace, w ramach współpracy z Systemem Informacyjnym Schengen, nad opracowaniem nowego programu do wspomagania obsługi wizowej;

• Zintegrowany System Zarządzania i Kontroli (IACS) - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wdraża system pozwalający na stosowanie dopłat do produkcji rolnej po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej;

74

Inicjatywy dotyczące rozwoju wewnętrznej infrastruktury administracji publicznej • Zintegrowany System Informatyczny Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki

Społecznej - zakończono pierwszy etap budowy systemu obiegu dokumentów dla pięciu procesów: rozpatrzenie wniosku o finansowe wsparcie inwestycji, rejestr Rządowego Centrum Legislacji, uzgodnienia wewnętrzne, uzgodnienia zewnętrzne, uzgodnienia międzynarodowe;

• Zintegrowany System Informatyczny Ministerstwa Skarbu Państwa - audyt systemu dokonany przez Ministerstwo umożliwił dostosowanie Podsystemu Monitorowania Przekształceń Własnościowych do zmieniających się przepisów oraz modyfikacje kilku modułów w zakresie archiwizowania, bezpieczeństwa danych i kontroli dostępu. M.in. planuje się elektroniczne zbieranie ankiet dotyczących ewidencji majątku Skarbu Państwa oraz elektronizację obiegu dokumentu i archiwizację, łącznie ze skanowaniem i rozpoznawaniem znaków (OCR);

• Modernizacja sieci PESEL-NET na potrzeby systemu IDĄ (Interchange of Data between Administrations) - Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji prowadzi modernizację sieci PESEL-NET oraz integrację systemu wydawania dokumentów z rejestrami (m.in. z systemem PESEL). Sieć funkcjonuje na bazie łączy dzierżawionych od TP. Modernizacja dotyczy zwiększenia przepustowości i zasięgu - przynajmniej o wszystkie powiaty. Jeśli chodzi o dokumenty, które nie mogą być przesyłane elektronicznie, to rozpatruje się przesyłanie ich do obywatela pocztą kurierską;

• ZEFIR i CELINA - Ministerstwo Finansów wprowadza system celno- skarbowy i finansowo-księgowy ZEFIR, który będzie odpowiadał za pobieranie i rozliczanie unijnego cła. Poza tym prowadzi pilotaż systemu wspomagania przetwarzania zgłoszeń celnych CELINA w Izbie Celnej w Krakowie. Pierwszy z systemów nie został jeszcze wdrożony w trzech izbach celnych. Oba systemy powinny działać w pełni od lipca 2003 roku;

• NTCS - Ministerstwo Finansów zleciło wykonanie trzeciego z kluczowych systemów celnych, NTCS. Ma on umożliwić współpracę z systemem obsługi Wspólnej Procedury Tranzytu Unii Europejskiej oraz wchodzić w skład sieci rozległej Komisji Europejskiej;

• POLTAX - urzędy skarbowe używają aktualnie systemu POLTAX do rejestracji podmiotów, ewidencji i obsługi deklaracji i innych dokumentów, ewidencji podatków i innych należności na kontach podatników, wspomagania windykacji;

• Sieci komputerowe MON - Ministerstwo Obrony Narodowej rozbudowywało infrastrukturę czterech resortowych sieci komputerowych;

• Konsul - MSZ zakończyło opracowywanie założeń funkcjonalnych systemu wspomagania czynności konsularnych;

Inicjatywy dotyczące rozwoju infrastruktury dostępu dla społeczeństwa

• Infomaty - Urząd Służby Cywilnej zainstalował siedem pilotażowych multimedialnych kiosków tzw. infomatów. Nie planuje się wykorzystania kiosków do komunikacji od obywatela do urzędu, ani do załatwiania spraw;

• Wyposażenie gimnazjów w komputery - Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu przeprowadziło przetargi i złożyło zamówienia na około 15 tysięcy komputerów dla 1115 szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Koszty utrzymania sprzętu w następnych latach oraz koszty podłączenia do sieci poniosą szkoły;

75

Pozostałe inicjatywy związane z rozwojem społeczeństwa informacyjnego • Przeszkolenie nauczycieli - Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu przeszkoliło z

pomocą firm Intel i Microsoft około 20 tyś. nauczycieli w zakresie pakietów biurowych, tworzenia prezentacji i publikacji oraz wykorzystania Internetu. Ponadto w ramach tworzenia pracowni komputerowych przeprowadzono 37 tyś. kursów;

• Polska Biblioteka Internetowa (PBI) - Rada ds. Edukacji Informatycznej przy Ministrze Edukacji Narodowej i Sportu uznała za priorytetowy rozwój PBI. Przewiduje się wykonanie tego projektu w formie partnerstwa publiczno- prywatnego, a założeniem jest uzyskanie elektronicznego dostępu do 100 tysięcy woluminów;

76

77

ZAŁĄCZNIK 2 Raport: Administracja publiczna w sieci'2002 - czy rzeczywiście bliżej obywatela? - wyciąg kryteriów oceny Źródło: Internet Obywatelski - www.egov.pl Kryteria oceniania: Przejrzystość

Struktura

T1a: Przejrzysty układ strony sygnalizujący, że urząd sam jest dostarczycielem treści/gospodarzem serwisu

Na ile aktywnie urząd jest zaangażowany w tworzenie treści witryny WWW.

0 lub 1 pkt

T1b: Na stronie głównej zamieszczono datę ostatniej aktualizacji serwisu Gęśli tam jej nie ma, to na kluczowej podstronie)

Na ile aktywnie witryna WWW jest obsługiwana przez personel instytucji. Ocena nie obejmuje regularnych aktualizacji oficjalnych wystąpień (lub np. oświadczeń prasowych). Wskaźnikiem „nieświeżości" jest data sprzed 2002 r.

0 lub 1 pkt

Kontakty T2a: Zamieszczono adres pocztowy instytucji Czy z urzędem można się skontaktować pocztą zwykłą nie

elektroniczną. 0 lub 1 pkt

T2b: Zamieszczono numery telefonów lub adresy do pracowników urzędu (poza urzędnikami najwyższymi rangą)

Czy urząd udostępnia numery telefonów i/lub adresy pracowników urzędu, wyłączając urzędników pracujących na wyższych stanowiskach.

0 lub 1 pkt

T2c: Zamieszczono adres e-mailowy do osoby odpowiedzialnej zarówno za zawartość strony, jak i za techniczną obsługę dla strony

Czy jest konkretny pracownik odpowiedzialny zarówno za treść, jak i za funkcje techniczne witryny WWW.

0 lub 1 pkt

T2d: Zamieszczono adres e-mailowy do osoby odpowiedzialnej jedynie za techniczną obsługę strony

Funkcje obsługi/aktualizacji są rozdzielone pomiędzy kilka osób: czy jest pracownik odpowiedzialny za techniczną obsługę strony?

0 lub 1 pkt

T2e: Zamieszczono adres e-mailowy do osoby odpowiedzialnej jedynie za zawartość strony

Funkcje obsługi/aktualizacji są rozdzielone pomiędzy kilka osób: czy jest pracownik odpowiedzialny za obsługę zawartości merytorycznej.

0 lub 1 pkt

Informacje o instytucji T3a: Zamieszczono wypowiedzi na temat doświadczeń lub wizji na przyszłość wyższych urzędników

Czy urząd udostępnia informacje przekazane przez najwyższych rangą urzędników [minister/wiceminister/dyrektor generalny/wojewoda].

0 lub 1 pkt

T3b: Zamieszczono deklarację misji lub dokumenty charakteryzujące zasady działania urzędu

Czy urząd udostępnia informacje na temat swojej misji publicznej: jakie są jego cele i wartości oraz jak te cele zrealizować.

0 lub 1 pkt

T3c: Zamieszczono strukturę organizacji w formie graficznej Czy urząd zamieszcza schemat organizacyjny w formie graficznej. 0 lub 1 pkt Informacje tematyczne T4a: Zamieszczono inne, powiązane tematycznie, adresy rządowe

Czy urząd zamieszcza adresy (internetowe lub zwykłej poczty) innych urzędów powiązanych z danym urzędem.

0 lub 1 pkt

T4b: Zamieszczono inne adresy rządowe Czy urząd zamieszcza adresy innych urzędów, które nie są powiązane z danym urzędem.

0 lub 1 pkt

T4c: Zamieszczono powiązane tematycznie pozarządowe adresy źródeł informacji

Jak w T4b, ale adres dotyczy źródła pozarządowego. 0 lub 1 pkt

T4d: Zamieszczono raporty, badania, przepisy i regulacje w formacie łatwym do czytania na ekranie

Czy urząd poświęcił czas na zamieszczenie raportów, badań, przepisów i regulacji w łatwych do czytania formatach

0 lub 1 pkt

T4e: Zamieszczono przeszukiwalny indeks zarchiwizowanych biuletynów, przepisów, regulacji i wymagań

Czy urząd daje użytkownikowi możliwość wyszukiwania w archiwum biuletynów, przepisów, regulacji, innych informacji.

0 lub 1 pkt

T4f: Zamieszczono za darmo wszystkie publikacje dające się ściągnąć ze strony lub wydrukować

Czy urząd swobodnie udostępnia informacje. 0 lub 1 pkt

T4g: Zamieszczono odsyłacz do tekstu ustawy o dostępnie do informacji publicznej

Czy urząd publikuje reguły, na których podstawie obywatele mają prawo do publicznej informacji.

0 lub 1 pkt

Kontakt z obywatelem T5a: Zamieszczono obszerne wyjaśnienia dotyczące obowiązków nałożonych na obywatela, a wynikających z działań urzędu

Czy urząd zamieszcza dane nt. regulacji, przepisów lub badań, które urząd przeprowadza, lub są powiązane z urzędem.

0 lub 1 pkt

T5b: Zamieszczono instrukcje, jak wypełnić powyższe wymagania [rozszerzenie poprzedniego atrybutu]

Czy urząd dostarcza obywatelom instrukcje, pomoc, porady jak sprostać wymaganiom /regulacjom /przepisom (np. zamieszczenie instrukcji jak wypełnić zeznanie podatkowe).

0 lub 1 pkt

T5c: Zamieszczono instrukcje odwoływania się od decyzji urzędu lub adres rzecznika praw obywatelskich

Czy urząd zamieszcza w wersji on-line instrukcje i/lub schematy postępowania odwoławczego od decyzji urzędu.

0 lub 1 pkt

78

Kryteria oceniania: Interaktywność i dostępność Bezpieczeństwo i prywatność Ma: NIE używa technik gromadzenia informacji, takich jak cookies w celu gromadzenia informacji nt. odwiedzających

Czy serwis korzysta z technik takich jak cookies do gromadzenia informacji nt. odwiedzin użytkownika na stronie lub jego działań (ocena zapewnienia prywatności odwiedzającego).

0 lub 1 pkt

Mb: NIE wymaga danych osobowych (z wyjątkiem zwrotnego adresu e-mailowego) do komunikowania się z urzędem

Czy serwis wymaga wprowadzenia przez użytkownika jakichkolwiek innych informacji, poza zwrotnym adresem e-mail, jako warunek komunikowania się z urzędem, (zapewnienie odwiedzającemu stronę odpowiedniego stopnia anonimowości).

0 lub 1 pkt

Mc: Przy konieczności podania lub dostępie do do danych osobowych stosowana jest bezpieczna metoda dostępu, taka jak hasło lub korzystanie z bezpiecznego serwera..

Czy dane czy informacje osobowe są przekazywane przy użyciu narzędzi zabezpieczających, takich jak np. hasło.

+ 1 pkt, jeśli serwis JEST powiązany z dostępem do danych osobistych; 0 pkt, jeśli nie wiadomo lub nie znaleziono ww.; -1 pkt jeśli serwis NIE występuje dostęp do danych osobistych a wprowadzane są zabezpieczenia

Kontakty I2a: Zamieszczono e-mailowy odsyłacz do webmastera strony/serwisu

Czy istnieje odsyłacz do webmastera (typu mailto:). 0 lub 1 pkt

I2b: Zamieszczono e-mailowy odsyłacz do najwyższego urzędnika w urzędzie

Czy działa odsyłacz e-mailowy do najwyższego stanowiskiem urzędnika.

0 lub 1 pkt

I2c: Zamieszczono e-mailowy odsyłacz do co najmniej kilku pracowników urzędu

Czy urząd zamieszcza działające odsyłacze e-mailowe do licznych pracowników.

0 lub 1 pkt

I2d: Narzucanie formatu lub zawartości komunikacji między obywatelem a urzędem.

Czy urząd próbuje narzucić formułę komunikacji między obywatelem a urzędem.

0 lub 1 pkt

79

I2e: Zamieszczono usługi on-line tematycznie zowiazane z serwisem -takie jak chaty i listy dyskusyjne

Czy urząd zamieszcza linie chatowe lub listy dyskusyjne dla obywateli i pracowników urzędu umożliwiające prowadzenie dyskusji na tematy związane z urzędem.

0 lub 1 pkt

Informacje o organizacji organizacyjnych urzędu podstron. I3b: Zamieszczono automatyczne powiadomienie np. za pomocą biuletynu o zmianach organizacyjnych i pracy urzędu

Czy urząd ma biuletyn e-mailowy. 0 lub 1 pkt

Informacje tematyczne I4a: Zamieszczono odsyłacze do zewnętrznych, tematycznie powiązanych adresów rządowych

Czy zamieszczone adresy są poprawnie zlinkowane. 0 lub 1 pkt

I4b: Zamieszczono odsyłacze do zewnętrznych adresów rządowych, nie związanych tematycznie

Czy zamieszczone adresy są poprawnie zlinkowane. 0 lub 1 pkt

I4c: Zamieszczono odsyłacze do zewnętrznych pozarządowych źródeł informacji, związanych tematycznie

Czy zamieszczone adresy są poprawnie zlinkowane. 0 lub 1 pkt

Interakcja 0 lub 1 pkt I5a: Zamieszczono do ściągnięcia formularze wymagane przez urząd

Czy użytkownik może łatwo ściągnąć formularze wymagane przez urząd.

0 lub 1 pkt

I5b: Zamieszczono formularz do wypełnienia i przesłania w trybie on-line

Czy użytkownik może wypełnić i przesłać do urzędu formularz w trybie on-line

0 lub 1 pkt

I5c: Po wysłaniu formularza on-line generowana jest automatyczna odpowiedź/potwierdzenie

Czy urząd informuje użytkownika, po jakim czasie powinna nastąpić odpowiedź na wniosek/podanie.

0 lub 1 pkt

I5d: Zamieszczono odsyłacz do procedury odwoławczej od decyzji urzędu lub odsyłacz do rzecznika praw obywatelskich

Czy zamieszczono opis procedury odwoławczej i czy opis jest prosty i jasny

0 lub 1 pkt

I5e: Zamieszczono dostęp do serwisu w innym języku, dla odwiedzających nie znających języka polskiego

Czy serwis udostępnia inną wersję językową 0 lub 1 pkt

80

I5f: Zamieszczono graficzne ułatwienie dostępu do serwisu (ikonki) dla odwiedzających nie znających języka polskiego

Czy serwis zamieszcza ikony lub obrazki, które pomagają użytkownikowi z ograniczoną umiejętnością czytania/znajomością języka korzystać z serwisu na poziomie podstawowym.

0 lub 1 pkt

I5g: Zamieszczono dostęp audio do strony Zakres, w jakim serwis jest dostępny dla niepełnosprawnych, w tym także osób niewidzących i niedowidzących, istnienie form audio (zapisy dźwiękowe, wystąpienia, przemówienia).

0 lub 1 pkt

I5h: Dostępność dla niepełnosprawnych Czy strona jest dostępna dla użytkowników niepełnosprawnych, (chociaż minimalne ułatwienia np. możliwość przejścia w tryb tekstowy, który jest dostępny dla syntetyzatorów mowy).

0 lub 1 pkt

81

Bibliografia

1. Analiza rozwoju e-usług publicznych w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej, II edycja

Polska, Skrócony wyciąg z badań, Cap Gemini Ernst & Young, Warszawa, marzec 2003 2. Bellinger G., Knowledge Management, Internet OutSights, 1998,

http://www.outsights.com/systems/kmgmt/kmgmt.htm 3. Cele i kierunki rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce raport Komitetu Badań

Naukowych, Warszawa 2000 4. Cellary W., Organizacja administracja publicznej na potrzeby obywateli w „Polska w

drodze...”, UNDP, Warszawa 2002 5. Cellary W., Przemiany społeczne i gospodarcze w „Polska w drodze...”, UNDP, Warszawa

2002 6. Cempel C., Społeczeństwo Wiedzy - Nowy Wymiar jej Kreowania i Użytkowania,

Politechnika Poznańska 2003 7. CyberAtlas staff, Companies Lack Sound Search Engine Strategies,

http://cyberatlas.internet.com/markets/advertising/article/0,1323,5941_884131,00.html 8. Doktorowicz K., Koncepcja społeczeństwa informacyjnego w polityce Unii Europejskiej,

Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków 2000 9. eEurope - An Information Society for All, COM(99)687 final. tytuł polski: eEuropa –

Społeczeństwo informacyjne dla wszystkich Monitor Integracji Europejskiej nr 35, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2000

10. Europe and the global information society, Recommendations of the Bangemann Group to the European Council, Bruksela 1994, tytuł polski: Europa i społeczeństwo globalnej informacji. Zalecenia dla Rady Europejskiej

11. Fazlagić A., Zarządzanie wiedzą w sektorze publicznym, Katedra Usług, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2000

12. Frydrych A., Uwagi do projektu dokumentu "ePolska - Strategia rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata 2001 – 2006, Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji, www.piit.org.pl

13. Frontczak T., Projekt systemu zarządzania serwisem WWW Instytutu Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej, praca inżynierska, Instytut Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej 2001

14. Gęślicki R., Urząd poinformowany, Grupa Honesta 2003, www.egov.pl 15. Goban-Klas T., Sienkiewicz P., Społeczeństwo informacyjne szanse, zagrożenia, wyzwania,

Kraków 1999 http://users.uj.edu.pl/~usgoban/agh.html

16. Goliński M., Społeczeństwo informacyjne – problemy definicyjne i problemy pomiaru, Szkoła Głowna Handlowa, Warszawa 2002

17. Greenspan R., Search Engine Usage Ranks High, http://cyberatlas.internet.com/markets/advertising/article/0,1323,5941_1500821,00.html

18. Hetmański M., Czy istnieje społeczeństwo informacyjne?, http://www.computerworld.pl/online/1999/35/numer/czy_istnieje_spoleczenstwo_informacyjne.asp

19. Krzysztofek K., Technologie informacyjne a rozwój cywilizacyjny w Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego w „Polska w drodze..”, UNDP, Warszawa 2002

20. Marciński W., Idea Społeczeństwa Informacyjnego jako element globalnej strategii rozwoju Unii Europejskiej, Fundacja Edukacji Ekonomicznej 2000 (www.europa.edu.pl)

21. Marciński W., Inicjatywa eEurope, geneza, rozwój, stan aktualny, www.europa.edu.pl, Bruksela, 19.02.2001

82

22. Morrissey B., Search Guiding More Web Activity, http://cyberatlas.internet.com/big_picture/traffic_patterns/article/0,,5931_2109221,00.html

23. Odorowicz A., Promocja regionu na przykładzie Małopolski, 24. Polska w drodze do globalnego społeczeństwa informacyjnego. Raport o rozwoju

społecznym, Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, UNDP Warszawa 2002 25. Raport: Administracja publiczna w sieci 2002 - czy rzeczywiście bliżej obywatela?, Internet

Obywatelski, Warszawa 2002 - www.egov.pl 26. Semprich Ż, Wystarczy kliknąć, „Rzeczpospolita” Nr 139 17.06.02 27. Strategia informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej - ePolska, Ministerstwo Nauki i

Informatyzacji, Warszawa 2003 28. Toffler A. i H., Budowa Nowej Cywilizacji - Polityka trzeciej fali, Wyd. Zysk i Ska, Poznań,

1996 29. Waglowski P., Biuletyn Informacji Publicznej. Wymagania w stosunku do instytucji

korzystających ze środków publicznych, www.vagla.pl, Warszawa 2003 30. Wkrótce wszystko o gminach w Internecie, www.gazeta.pl, 07-04-2003 31. Wrota. Wstępna koncepcja projektu. Komitet Badań Naukowych, Warszawa 11 grudnia 2002 32. Życie i praca w społeczeństwie informacyjnym: Człowiek na pierwszym miejscu, Monitor

Integracji Europejskiej nr 35, Urząd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa 2000

33. http://www.bip.gov.pl 34. http://www.egov.pl 35. http://europa.eu.int/comm/dgs/information_society/index_en.htm 36. http://www.gmina.pl 37. http://www.infoport.pl 38. http://www.informatyzacja.gov.pl/ 39. http://www.kbn.gov.pl 40. http://www.miastawinternecie.pl 41. http://www.ranking.pl 42. http://www.sopot.pl 43. http://www.stats.gov.pl 44. http://www.vagla.pl

83

84

Spis rysunków i tabel

Rysunki Rysunek 1-1 Główne siły kształtujące społeczeństwo informacyjne 6 Rysunek 3-10 Penetracja telefonii stacjonarnej i komórkowej w wybranych krajach europejskich

33

Rysunek 3-11 Penetracja telefonii stacjonarnej i komórkowej w Polsce 33 Rysunek 3-12 Finansowa dostępność usług telekomunikacyjnych 34 Rysunek 3-13 Dostęp szerokopasmowy w gospodarstwach domowych 34 Rysunek 3-14 Penetracja komputerów w wybranych krajach europejskich 34 Rysunek 3-15 Penetracja komputerów w Polsce 35 Rysunek 3-7 Poziomu rozwoju kluczowych e-usług publicznych w Polsce 39 Rysunek 3-8 Rozwój e-usług w Polsce i w Europie 40 Rysunek 3-9 Poziom rozwoju Internetu samorządowego 41 Rysunek 4-1 Biuletyn Informacji Publicznej www.bip.gov.pl 44 Rysunek 4-2 Struktura samodzielnych modułów (rozwiązań „wyspowych”) 54 Rysunek 4-3 Struktura systemu zintegrowanego 55 Rysunek 4-4 Struktura systemu hybrydowego 56 Tabele Tabela 3-1 Zestawienie usług podlegających analizie 36 Tabela 3-2 Skala oceny do poziomu 4 37 Tabela 3-3 Skala oceny do poziomu 3 37 Tabela 3-4 Poziom rozwoju e-usług publicznych w Polsce i w krajach Unii Europejskiej 38 Tabela 3-5 Liczba serwisów samorządowych 40 Tabela 4-1 Udział wyszukiwarek w zapytaniach w języku polskim 52 Tabela 5-1 Kryteria oceny serwisów samorządowych 60 Tabela 5-2 Ocena dostępności - serwis hipotetyczny 63 Tabela 5-3 Oceniane serwisy samorządowe 64 Tabela 5-4 Ocena dostępności serwisu www.kozminwlkp.pl 65 Tabela 5-5 Ocena dostępności serwisu www.miedzyrzecz.pl 66 Tabela 5-6 Ocena dostępności serwisu www.sokolowpodl.pl 67 Tabela 5-7 Ocena serwisów samorządowych 68