SOCIJALNa POLITIKa-Prva i druga parcijala i zavrsni ispitPOJMOVI

SOCIJALNO

 

Pojam ¨socijalno¨ potiče od latinske riječi socijetas-društvo, kao i od latinske riječi socijalis-društveni,

nešto što se tiče društva. Iz korijena navedenih riječi nastali su termini koji označavaju ono što je

vezano za društvo ili što se tiče društva i što u fokusu interesovanja ima procese koji se u društvu

odvijaju.Prema Jonsu socijalno se odnosi na sve pojave i procese koji se odvijaju u društvu. Prema

Lakičeviću pojam socijalno ima znatno uže značenje od društvenog i govori o dva nivoa složenosti

1)      u užem značenjuj socijalno podrazumijeva komplekse pojava i okolnosti koje se odnose na

životne i radne uslove pojedinca, društvenih grupa i čitvog društva.

2)      U još užem značenju socijalno obuhvata samo pojave i okolnosti koje se odnose na životne

teškoće ljudi uzrokovane nepovoljnim socijalnim stanjem stanje (bolest, smrt, invalidnost, starost...)

čime su ugrožava zadovoljavanje osnovnih životnih potreba pojedinaca ili grupa, a ponekad i sam

život

 

POLITIKA

   Prva razumijevanja o politici potiču iz stare Grčke.

Pojam ¨politika¨, izveden je od grčkih riječi polis- grad, država-izvedeno politeia. Stari grci politiku

nisu razdvajali od društva, dodatno bitan pojam za razumijevanje ustrojstva grada-države, jeste

oikos- kuća, domaćinstvo, jer su se u staroj grčkoj politikom bavili slobodni građani, oslobođeni od

rada. Politika je predstavljala sve ono što je dobro, pravedno i korisno za cijelu zajednicu. Ako se

uzme da je politika sveobuhvatni oblik života društva, posebno se ističe važnost segmenta socijalne

politike u kojoj su skoncentrisani svi bitni interesi čovjeka kao jedinke- od egzistencije do ljudskih

prava.

 

SOCIJALNA POLITIKA

   Pojam socijalna politika , u stručnu literaturu prvi je uveo njemački naučnik Vilhem Ril, 60-tih

godina 19. vijeka, u svom djelu ¨Prirodna historija naroda kao osnova njemačke socijalne politike¨,

gdje Ril analizira različite probleme nastale usljed razaranja tradicionalnih društvenih odnosa

izazvanih industrijalizacijom. Ril smatra da se ti problemi mogu prevazići odgovarajućom socijalnom

politikom. Nakon drugog svjetskog rata socijalna politika u zapadnoevropskim zemljama postaje

bitan faktor razvoja društva. 60-tih godina 20. vijeka dolazi do razvoja teorije o socijalnoj politici,

čime ona postaje i posebna teorijska disciplina.

 

RAZLOZI RAZLIČITOG SHVATANJA KOVANICE ¨SOCIJALNA POLITIKA¨

    Socijalna politika se različito tumači, razumije, definiše i upotrebljava, što stvara poteškoće u

sporazumijevanju stručnjaka u praksi, ali i u teorijskom određenju socijalne politike kao naučne

discipline. Pored nesporazuma oko ovog osnovnog pojma često dolazi različitog shvatanja i drugih

osnovnih pojmova kao što su: socijalna sigurnost, socijalna zaštita, socijalno obezbjeđenje, socijalno

osiguranje itd.

Do različitog shvatanja termina socijalna politika dolazi iz suštinskih i formalnih razloga.

Suštinski razlozi su uzrokovani time da se socijalna politika kao svjesna i praktična društvena

djelatnost tokom civilizacijskog razvoja stalno mijenjala.

Formalni razlozi postoje zbog jezičke prirode i nije jednostavno precizno odrediti pojam socijalna

politika, prepreke postoje i zbog različitih pristupa kao što su: filozofski, teorijski, politički itd.

 

DEFINICIJE SOCIJALNE POLITIKE

Richard Titmus: jedan je od najznačajnijih teoretičara socijalne politike, prema njemu postoje tri

suprotna modela funkcionisanja savremene socijalne politike:

1)      Rezidualni model socijalne politike: u društvu postoje dva prirodna društveno određena

kanala, privatno tržište i porodica, putem kojih se mogu potpuno zadovoljiti individualne potrebe na

odgovarajući način. Institucije socijalne zaštite uključuju se samo kada ova dva kanala to ne uspiju ili

ne funkcionišu efikasno

2)      Industrijski model socijalne zaštite: ističe važnost socijalnih institucija, posebno obrazovnih i

javnozdravstvenih, te socijalnog osiguranja. Bit ovog modela je da socijalne potrebe treba zadovoljiti

prema zaslugama, rezultatima rada i produktivnosti.

3)      Institucionalno-redistributivni model: socijalnu politiku smatra glavnom integralnom oblasti

društva, koja ima ulogu jačanja integracije i naglašavanja univerzalizma i redistribucije sredstava,

stvaranje identiteta.

T.H. Marshall: socijalna politika se odnosi na vladinu aciju koja davanjem naknada i usluga ima

neposredni uticaj na blagostanje građana.

Ginsberg: pojam socijalna politika se uobičajeno koristi da opiše državnu akciju na području ličnog i

porodičnog dohotka, zdravstvene zaštite, stanovanja, edukacije i obrazovanja, kao i usluga lične

zaštite.

LAKIČEVIĆ: Socijalnu politiku možemo definisati kao svjesnu i praktičnu društvenu djelatnost, koja

se bavi životnim i radnim uslovima ljudi i društvenih grupa.

Puljiz: socijalna politika prevladava socijalne razlike, ublažava socijalne nejednakosti i druge

negativne posljedice na tržištu. Ona potiče društvenu solidarnost i integraciju, amortizira socijalne

sukobe, te omogućava normalno funkcionisanje i razvoj društva.

RAZLIČITO DEFINISANJE SOCIJALNE POLITIKE

   Pored različitog pristupa na nivou različitih državnih zajednica uslovljeno je i upotrebom različitih

termina ono što se može nazvati socijalnom politikom datog društva

Velika Britanija: uz pojam socijalna politika u upotrebi je i pojam socijalna administracija, naglašeno

je individualističko.

Njemačka: socijalna politika se odnosi na interese društva kao cjeline, a individualno je na drugom

mjestu.

SAD: većinom se koristi termin Sistem socijalne dobrobiti, gdje centralno mjesto zauzima javna

dobrobit, često se koristi i termin Programi socijalne sigurnosti, oni su putem državne intervencije

usmjereni na socijalno i zdravstveno osiguranje posebno starih, siromašnih, porodice sa djecom isl.

PREDMET PROUČAVANJA I CILJEVI SOCIJALNE POLITIKE

PREDMET PROUČAVANJA SOCIJALNE POLITIKE

   Može se posmatrati iz dva aspekta: socijalna politika kao teorijaske disciplina i socijalna politika

kao praktična društvena djelatnost.

Kao teorijska disciplina, predmet proučavanja je:

istraživanje praktičkog ostvarenja i primjene socio-političkih mjera, proučavanje svih faktora, koji

utiču na razvoj i praktičnu djelatnost socijalne politike, strategija izgrađivanja praktične djelatnosti,

proučavanje tendencija razvoja i djelovanja , izbor ciljeva i vrijednosti, njihova analiza, te izbor

koncepcija, tehnika i mehanizama realizacije socijalne politike

Kao svjesna i praktična društvena djelatnost, predmet proučavanja je.

socijalno zaštitna sfera, sigurnost članova društva, životni i radni uslovi, sistem socijalne sigurnosti,

način zadovoljavanja životnih potreba članova društva, unapređenje životnih i radnih uslova,

ublažavanje socijalnih nejednakosti, smanjenje siromaštva.

CILJEVI SOCIJALNE POLITIKE

   Ciljevi su u direktnoj vezi sa predmetom socijalne politike, kako su vremenom određivani i shvatani

mogu se podijeliti na tri koncepcije:

1)      SOCIJALDEMOKRATSKA KONCEPCIJA zasnovana je na pretpostavkama pune slobode,

jednakosti, pravednosti i solidarnosti svih članova društva, kao temeljnim društvenim vrijednostima.

Krizom države blagostanja, koja je realizator ove koncepcije u praksi, posebno 70-tih godina 20.

vijeka, dolazi do znatnog smanjenja socijalnih prava.

2)      MARXISTIČKA KONCEPCIJA u izvornom marksizmu ubrajaju se ciljevi: zadovoljavanje

ljudskih potreba, obezbjeđenje socijalne sigurnosti, postizanje što većeg društvenog i životnog

standarda za sve članove zajednice.

3)      NEOLIBERALNA KONCEPCIJA u određivanju ciljeva polazi od stanovišta da oni moraju biti

usklađeni sa ekonomskom politikom. Država ne treba da se miješa u socijalnu sferu, osim ako se

socijalni problemi ne mogu drugačije riješiti. Država treba voditi samo onu socijalnu politiku koja je u

službi ekonomskog razvoja. Država je dužna da stvori jednake početne uslove svim pojedincima za

učešće u tržišnoj utakmici, a pojedinac je dužan da se brine o sebi i svojoj porodici. O članovima

društva koji se ne mogu sami brinuti za sebe, trebaju se brinuti ostali članovi društva putem

milosrđa, država se uključuje samo kada su svi drugi vidovi pomoći neostvarivi. Prema neoliberalnoj

koncepciji, svaka redistribucija u korist socijalne sfere je neopravdana i proizvodi društvene i

ekonomske krize.

Koje ciljeve socijalne politike nastoje ostvariti sva savremena društva

   Savremaena društva žele ostvariti: smanjenje nezaposlenosti i prividne zaposlenosti, poboljšanje

osnovnog obrazovanja i poboljšanje obrazovanja uopšte, poboljšanje ishrane, zdravstvene zaštite,

poboljšanje uslova stanovanja.

 

 

 

 

OSNOVNE METODE

-          metoda razumijevanja

-          komparativna metoda

-          strukturalizam i funkcionalizam

-          metoda sinteze

POSEBNE (TEHNIČKE) METODE

-          posmatranje

-          analiza sadržaja

-          eksperiment

-          ispitivanje

-          statistička metoda

OSNOVNE METODE

METODA RAZUMIJEVANJA

    Suština ove metode ogleda se u shvatanju ciljeva, otkrivanju smisla ljudskih djelatnosti, postupaka

i vrijednosnog osmišljavanja putem ljudske rasudne moći obilježene razumijevanjem.

Metodom razumijevanja putem proučavanja socijalne politike neke zemlje, dolazi se do kritičkih

uvida u nedostatke ili određene vrijednosti, koje treba razvijati. Fenomen razumijevanja predstavlja

postupak upotrebe razuma što je zajednička pretpostavka svih metoda.

KOMPARATIVNA METODA

Ova metoda analizira ono što se dogodilo ili se događa u društvu, a pretpostavka koja omogućava

komparativni pristup sastoji se u sličnostima i srodnostima istraživanih sadržaja

Primjena komparativnih metoda u socijalnoj politici predstavlja

1)      utvrđivanje osnovnih sličnosti i istovjetnosti socijalno-političkih sadržaja

2)      postavljanje osnovnih hipoteza , tako da nova pojava u odnosu na raniju ima slična svojstva,

strukturu, oblike, veze...

3)      povezanost postavljene hipoteze i pretpostavljene sličnosti

4)      sistematsko i što potpunije upoređivanje svojstava od ranije poznatih pojava i saznate pojave

5)      klasifikovanje nove pojave u sistemu prošlog znanja

STRUKTURALIZAM I FUNKCIONALIZAM

   Strukturalno-funkcionalni pristup posmatra pojavu kao cjelovit sistem, svi dijelovi sistema moraju

obavljati određenu funkciju, a funkcionisanje dijelova mora obezbijediti održavanje društvenog

sistema. U socijalnoj politici primjena strukturalizma i funkcionalizma podrazumijeva utvrđivanje

pojave koju želimo istraživati, npr. životni standard, identifikujemo činioce životnog standarda, zatim

utvrđujemo njihove uticaje na cjelinu i njihov međusobni odnos.

METODA SINTEZE

   Može se reći da je ova složena metoda u istraživanju problema socijalne politike najzahtjevnija, ali

u naučnom smislu i najproduktivnija. Za tu metodu treba reći da ona već po logičkoj propoziciji

sinteze, implicira u sebe, svaku metodu socijalnog istraživanja. Problemi kojima se bave istraživanja

iz oblasti socijalne politike, nužno su razumljivi po sadržaju i obimu iz kriteriologije: opšteg,

posebnog i pojedinačnog što čini fenomen uvezane cjeline jednog sistema.

POSEBNE (TEHNIČKE) METODE

POSMATRANJE

   Posmatranje je najstarija i najčešće primjenjivana metoda naučnog istraživanja. U socijalnoj politici

se koristi za istraživanja kod kojih je unaprijed određen cilj, predmet i svrha istraživanja. Postoji više

oblika naučnog posmatranja:

-          Slobodno posmatranje: posmatrač sam odlučuje da li će i kako provesti istraživanje ovom

metodom

-          Kontrolisano posmatranje: vezano je za unaprijed doneseni plan istraživanja, posmatrač ne

donosi samostalno odluku za sprovođenje ove vrste istraživanja

-          Direktno posmatranje: podrazumijeva direktno učešće posmatrača u praćenju i posmatranju

pojave koja je predmet istraživanja

-          Indirektno posmatranje: posmatrač posmatra neku drugu pojavu koja je u uskoj vezi sa

pojavom koja se istražuje

-          Učesničko posmatranje: istraživač je uključen u način života i rada sredine koju istražuje

(učešće u radu UNHCR)

-          Neučesničko posmatranje: posmatrač ne učestvuje u načinu odvijanja života i rada društvene

zajednice koja je predmet istraživanja

ANALIZA SADRŽAJA

   Analiza sadržaja je metoda koja se u socijalnoj politici koristi u svrhu prikupljanja neophodnih

podataka, a koji se nalaze u različitim pisanim materijalima: zakoni, deklaracije, konvencije,

rezolucije, ugovori, studije i slično

EKSPERIMENT

   Eksperiment je metoda koja podrazumijeva posmatranje i istraživanje neke pojave koja je

izazvana vještačkim putem. Eksperimenti koji se provode izvan laboratorije nazivaju se terenski

eksperimenti. Primjena eksperimenata u socijalnoj politici zahtjeva naročitu opreznost i mjerodavnu

procjenu da tokom istraživanja ni pod koju cijenu ne dođe do pogoršanja životnih i radnih uslova

pojedinaca ili društvenih grupa, a može se primjeniti u istraživanju efikasnosti rada institucija

socijalne politike...

ISPITIVANJE

   Metoda ispitivanja u socijalnoj politici može se primjeniti putem intervjua ili ankete, u pismenom ili

usmenom obliku. Moguće je u cilju dobijanja što mjerodavnijih podataka primijeniti anketu ili intervju

odvojeno, ali i oba instrumenta ispitivanja zajedno. Putem sistema pitanja na osnovu mišljenja,

stavova i saznanja ispitanika, mogu se dobiti bitni podaci značajni za predmet istraživanja. Ova

metoda se u socijalnoj politici može primjeniti u istraživanjima vezanim za segment životnog

standarda, socijalne i zdravstvene zaštite i slično.

STATISTIČKA METODA

   Statistička metoda je metoda istraživanja masovnih pojava izražena kroz numeričke pokazatelje

kvantitativne osobenosti neke pojave u masi slučajeva. Primjena ove metode u socijalnoj politici ima

za cilj mjerenje različitih pojava kvantitativnog i kvalitativnog karaktera i gotovo je nemoguće zamisliti

donošenje zaključaka i utvrđivanje teorijskih stavova u socijalnojpolitici bez statističkih pokazatelja.

 

 

ODNOS SOCIJALNE POLITIKE SA DRUGIM NAUKAMA

ODNOS SOCIJALNE POLITIKE SA FILOZOFIJOM

   Svaka teorijski zamišljena i u praksi sprovedena socijalna politika ima svoju osnovicu u filozofskoj

dimenziji, što znači s jedne strane niz etičkih vrijednosti i normi, a s druge strane društvenu stvarnost

koja brine o svakodnevnim ljudskim interesima, s obzirom na ljudsko dostojanstvo, jednakost,

socijalnu pravdu. Filozofski ideal jednakosti među ljudima, postaje mjerljiv u socijalnoj politici, koliko

kroz načela, toliko i kroz praktičnu realizaciju.

ODNOS SOCIJALNE POLITIKE I SOCIOLOGIJE

   Sociologiju kao opštu društvenu nauku čini nekoliko posebnih disciplina, od kojih su za socijalnu

politiku posebno značajne sociologija porodice, sociologija rada i sociologija društvenih problema,

sve ove grane su usko vezane sa socijalnom politikom, jer se njihova naučna saznanja dopunjuju.

Socijalna politika koristi saznanja iz sociologije, a ujedno samu sociologiju produbljuje baveći se

specifičnim poljem društvenih pojava i procesa vezanih za životne i radne uslove članova društva, te

traži mogućnost njihove zaštite od teškoća.

ODNOS SOCIJALNE POLITIKE I EKONOMSKIH NAUKA

   Budući da ekonomska nauka baveći se proučavanjem materijalnih društvenih odnosa određuje

sve ostale društvene odnose, u veoma bliskom bliskom je odnosu sa socijalnom politikom.

Savremena ekonomska nauka u fokus stavlja ljudski faktor kao nezamjenjiv uslov proizvodnje, te

uslove života i rada proizvođača. Socijalna politika mora koristiti spoznaje ekonomske nauke,

naročito u oblasti raspodjele i potrošnje koji su bitni faktori socijalne sigurnosti.

ODNOS SOCIJALNE POLITIKE SA POLITOLOŠKOM NAUKOM

   Savremena nauka o politici, posebno u segmentu praktične primjene razmatra i pojedine aspekte

socijalnih problema i njihov uticaj na stabilnost države. Politika je praktično zasnovana na različitim

oblicima djelovanja, u sebi sadrži više odvojenih cjelina, odnosno politika; socijalna, ekonomska,

zdravstvena, obrazovna, kulturna politika itd. Socijalna politika kao praktična društvena djelatnost ne

bi mogla postojati izvan politike datog društva. Odnos socijalne politike i politološke nauke može se

opisati kao odnos različitih djelovanja jedne cjeline.

ODNOS SOCIJALNE POLITIKE I PRAVA

   Socijalna politika uvijek mora polaziti od usvojenih pravnih rješenja koja se odnose na socijalnu

sferu. Povezanost socijalne politike i prava ogleda se u ciljevima socijalne politike koji se izražavaju i

putem socijalnog prava, tako da ustavi savremenih država sadrže u skupu ljudskih prava i osnovna

politička, socijalna i civilna prava kao što su: pravo na rad, pravo na socijalno osiguranje, pravo na

zdravstvenu zaštitu itd. Za socijalnu politiku naročito je važno porodično i radno pravo, koji sadrže

dio ciljeva socijalne politike u pružanju socijalne sigurnosti porodicama i zaposlenim. Socijalno pravo

je instrument socijalne politike, pomoću kojeg se putem pravnih normi reguliše socijalna sigurnost

članova društvene zajednice, naročito onih koji su pogođeni socijalnom nesigurnošću.

ODNOS SOCIJALNE POLITIKE I SOCIJALNOG RADA

   Socijalni rad kao naučna disciplina, ali i kao stručna, praktična djelatnost i vještina u uskoj je vezi

sa socijalnom politikom, posebno njenim praktičnim djelovanjem u provođenju različitih socio-

političkih mjera i akcija na zaštiti najugroženijih kategorija stanovništva. Većina socio-političkih mjera

i akcija u oblasti životnih i radnih uslova pojedinca ili društvenih grupa, ostala bi mrtvo slovo na

papiru bez angažmana socijalnog rada i profesije socijalnog radnika u njihovoj konkretnoj realizaciji i

direktnom usmjerenju prema korisnicima.

PRINCIPI SOCIJALNE POLITIKE

HUMANIZAM, SOLIDARNOST, UZAJAMNOST

HUMANIZAM

   Pojam humanizam dolazi od latinskog pridjeva humanus- čovječan, ljudski, čovjeka dostojan. Bitna

obilježja humanizma su čovjekoljublje, briga za materijalno blagostanje, kulturni i socijalni napredak

čovječanstva na globalnom nivou, ali i u okviru društvene zajednice za svakog njenog pojedinačnog

člana. Humanizam predstavlja brigu o čovjeku u najširem smislu i on je sistem mišljenj, osjećanja i

djelovanja koji utiče na čovjekov razvoj.

SOLIDARNOST

     Pojam solidarnost dolazi od francuske riječi la solidarite= čvrst, pouzdan, siguran.

Solidarnost se može definisati kao zalaganje i doprinos pojedinca u onome što je potrebno za

opstanak i razvoj društva kako bi ono moglo izvršiti svoju ulogu. S druge strane princip solidarnosti

ukazuje na potrebu da zajednica pomaže svim članovima društva koji iz bilo kojeg razloga nisu u

mogućnosti obezbijediti sredstva za zadovoljenje svojih osnovnih egzistencijalnih potreba.

Budućnost čovječanstva nezamisliva je bez principa solidarnosti.

UZAJAMNOST

      Uzajamnost je prirodno nužni princip čovjekovog postojanja i egzistencije zajednice, prirodni

uslov za spoznaju potrebe i neophodnosti konkretnog djelovanja važnog odnosa solidarnosti. Bez

uzajamnosti se ne može shvatiti interakcija jedinki u zajednici. Osnovni cilj u osjećanju uzajamnosti

jeste potreba da se u socijalnoj politici uspostavi ravnoteža između društvenih normi, elementarnih

interesa pojedinca, naročito u oblasti socijalne sigurnosti pojedinca, člana društva.

FAKTORI SOCIJALNE POLITIKE

     Kao ključni faktori u literaturi se pominju: politika i politički sistem, materijalna osnova i ekonomski

sistem, nauka, religija, moral i ljudski faktor-stanovništvo.

Politički sistem

    Socijalna politika kao organizirana djelatnost države zavisi od karaktera političkog sistema,

političkih odnosa i procesa u tom društvu. Osnovni ciljevi socijalne politike određeni su kriterijima i

principima humanizma, solidarnosti i uzajamnosti. Savremena socijalna politika je najdirektnije

uslovljena politikom i političkim sistemom društva, koji određuju organizaciju, institucije, metode i 

sredstva kojim se provode mjere i akcije socijalne politike.

Zbog čega je socijalna politika uslovljena politikom i političkim sistemom društva

     Socijalna politika zavisi od karaktera političkog sistema, političkih odnosa i procesa u društvu. Za

socijalnu politiku neke zemlje važno je ko i kako donosi odluke iz domena socijalne politike, ko te

odluke provodi u praksi i koliko korisnici kojih se te odluke tiču učestvuju u njihovom donošenju.

Politika i politički sistem imaju odlučujuću ulogu za ukupne odnose u društvu, tako da oni određuju i

organizaciju, metode, institucije i sredstva putem kojih se provode mjere socijalne politike, što

uslovljava karakter i ciljeve socijalne politike.

Materijalna osnova i ekonomski sistem

      Razgranato polje aktivnosti kojim se bavi socijalna politika uvijek je determinisano, pored ostalih

činilaca i ekonomskom osnovom. Ekonomska osnova, podrazumijeva veličinu i strukturu materijalne

proizvodnje određenog društva, socijalnu politiku determiniše indirektno i direktno

indirektno: putem uticaja na ekonomski i politički sistem, koji povratno bitno utiče na ciljeve i

karakter socijalne politike

direktno: ekonomska osnova presudno utiče na sve oblike, strukturu i nivo potrošnje, uslove života i

rada, na nivo zadovoljavanja individualnih i zajedničkih ljudskih potreba, odnosno standarda.

Nabrojati 4 modela ekonomskih sistema i dovesti ih u odnos sa socijalnom politikom

1)      tradicionalni (pre-tržišni)

2)      tržišni- karakteriše ga privatna svojina, sloboda izbora, profit, konkurencija

3)      komandni- koji karakteriše državna svojina, centralno-planska proizvodnja i raspodjela

resursa prema odlukama vlade, planska raspodjela, državno određivanje cijena

4)      miješani (tržišno-komandni) sistem je spoj najbitnijih karakteristika tržišnog i komandnog

sistema

Ekonomski sistem može se definisati kao mehanizmi i institucije za donošenje odluka i

implementaciju odluka koje se tiču proizvodnje dohotka i potrošnje u okviru jedne geografske oblasti,

možda je jedan od najbitnijih determinanata socijalne politike.

STANOVNIŠTVO

     Ljudski faktor, odnosno stanovništvo, njegov broj, spolna i starosna struktura, obrazovni nivo i

radna sposobnost, natalitet i mortalitet, kao i drugi elementi, predstavlja osnovne pokazatelje stanja i

odnosa, mogućnosti ekonomskog razvoja, a samim tim pravca i ciljeva socijalne politike neke zemlje

ili društva u globalu.

Šta je opšta stopa nataliteta

    Opšta stopa nataliteta je numerička vrijednost kojom se označava broj živorođene djece u toku

jedne godine na hiljadu stanovnika

Šta je opšta stopa mortaliteta

    Opšta stopa mortaliteta označava broj umrlih osoba na hiljadu stanovnika u toku jedne godine

Šta je mortalitet- kako se definiše

    Mortalitet je ukupan broj umrlih osoba u jednoj populaciji

Šta je stopa smrtnosti dojenčadi

    Stopa smrtnosti dojenčadi je odnos između broja umrle dojenčadi prije nego napune jednu godinu

i broja živorođene djece u godini posmatranja

Šta je fertilitet-kako se definiše

    Fertilitet je broj živorođene djece koju ima jedna žena, izračunava se kao prosječan broj porođaja

na hiljadu žena koje su u fertilnom dobu, dobu kad mogu rađati

Šta je fekonditet-kako se definiše

     Fekonditet (biološka plodnost) označava potencijalni broj djece koju žena biološki može roditi 

Kako se definiše održivi razvoj

     Upotreba resursa koji se mogu reciklirati da bi se unaprijedio privredni rast, zaštita životinjskih

vrsta i raznovrsnih živih bića i kao obaveza održavanja čistog zraka, vode i zemljišta. Također,

održivi razvoj sadrži i zadovoljavanje sadašnjih potreba, bez ugrožavanja sposobnosti budućih

generacija da zadovolje svoje potrebe.

RELIGIJA

     Objektivno je moguće govoriti jedino o preplitanju institucija svjetovne i duhovne vlasti, naročito u

socijalnoj politici, zato što iz socijalne politike proizilaze svi vidovi brige za svakodnevno

zadovoljavanje ljudskih potreba, hrana, odjeća, stanovanje, zdravlje, obrazovanje, kultura, ljudske

slobode itd.

MORAL

      Moral kao skup običaja i pravila koje neka društvena zajednica smatra najprikladnijima i

najpravednijima za međuljudske odnose, može se ubrojiti u ključne faktore socijalne politike.

Njegovo djelovanje na socijalnu politiku ima ulogu kriterija, naročito u praktičnoj primjeni.

Nezamisliva je danas socijalna politika koja nije primjerena građaninu, naročito prema socijalno

ugroženim društvenim grupama: penzioneri, invalidi, stari, nemoćni itd. Kriteriji moraliteta su aspekti

obaveznosti u mjeri čovjekovog društvenog života.

NAUKA

Pojam nauka ujedinjuje skup sistematizovanih znanja koja imaju svrhu i cilj, efikasnost ljudske

prakse, odnosno njihovu konkretnu primjenu. Međuzavisnost različitih faktora socijalne politike od

kojih je nauka jedan od najvažnijih, posebno se raslojava na pitanju upotrebe rezultata istraživanja.

Jedno od glavnih pitanja je osim napretka i moguća zloupotreba stečenih znanja, gdje se posebno

apeluje na kriterij morala u razlikovanju dobra od zla. Nauku kao faktor socijalne politike uvijek bi

trebalo razumijevati isključivo u smislu boljeg interesa za čovjeka.

OSNOVNI POJMOVI SOCIJALNE POLITIKE

SOCIJALNI RAZVOJ

Kako se definiše socijalni razvoj i kojim indikatorima je moguće mjeriti procese i odnose u

sferi socijalnog razvoja

    Pojam socijalni razvoj može se odrediti kao kontinuirani proces promjena i kvaliteta života i rada

ukupnog stanovništva neke zemlje, a ne samo ekonomski slabije ili ugrožene kategorije

stanovništva.

Složeni procesi i odnosi u sferi socijalnog razvoja mogu se mjeriti brojnim kvantitativnim i

kvalitativnim indikatorima socijalnog razvoja. S tim da je mnoge indikatore koji pokazuju njegove

kvalitativne dimenzije veoma teško izmjeriti(proces demokratizacije, čiju osnovu čini nivo ljudskih

sloboda i prava).

Pobrojati koncepcije vezane za iznalaženje mogućnosti bržeg ekonomskog i socijalnog

razvoja i objasniti njihovo značenje

    * koncepcija integralnog ekonomskog i socijalnog razvoja

Nastala je krajem 50-tih godina 20. vijaka. Osnova ovog pristupa ogleda se u nastojanjima da se

pored ekonomskog razvoja podstiče i socijalni razvoj. To je moguće postići putem ostvarivanja

određenih socijalnih ciljeva, koji su trebali biti ostvareni uporedo sa ekonomskim razvojem. Po ovoj

koncepciji naglašena je potreba ravnopravnog i balansiranog ekonomskog i socijalnog razvoja.

 

   * koncept jedinstvenog razvoja

Polazi od integralnosti i jedinstvenosti ekonomskog i socijalnog razvoja, s obzirom na njihovu

međusobnu povezanost i uslovljenost. Iako je nastala 60-tih godina 20. vijeka i danas je u traženju

najoptimalnijih rješenja i modela prisutna u različitim zemljama, zato što previše socijalnog bez

dovoljnog ekonomskog vodi u bankrot, dok previše ekonomskog bez dovoljnog socijalnog vodi

socijalnim tenzijama, što je također prepreka ekonomskom rastu i razvoju.

      * koncept bazičnih potreba

Nastao 70-tih godina 20. vijeka, prihvaćen je na nivou UN, kao mogući način rješavanja problema

zemalja u razvoju. Određenje onog što se pod bazičnim potrebama podrazumijeva je različito.

Najprisutnije je stanovište da su to potreba za hranom, vodom, odjećom, obućom, stambenim

smještajem, sanitarnim uređajima, zdravstvenom zaštitom i obrazovanjem.

Koncepcija bazičnih potreba polazi od mogućnosti ostvarenja dva osnovna cilja:

-          da se smanji siromaštvo, pružanjem direktne socijalne pomoći najugroženijim kategorijama

stanovništva

-          da se obezbijede osnovne socijalne potrebe, prvenstveno materijalne prirode hrana, odjeća

itd. svim članovima društva

Koncept bazičnih potreba iako nije osmišljen do kraja, tako da ne može biti dugoročna strategija

razvoja siromašnih zemalja, može se smatrati univerzalno primjenjivim.

   * koncept endogenog razvoja

Vezan je za nerazvijene zemlje i odražava traženje sopstvenog puta razvoja koji odgovara njihovim

interesima i specifičnostima. On stavlja naglasak na autonomni razvitak neke zemlje, koji je

prilagođen njenim autentičnim faktorima: tradicija, kultura, religija itd.

   * koncept globalnog ekonomskog razvoja

Nastao je 80-tih godina 20. vijeka, ima za cilj uspostavljanje novih međunarodnih ekonomskih

odnosa, koji bi pospiješili razvoj nedovoljno razvijenih zemalja i zemalja u razvoju.

Osnovni stavovi ovog koncepta odnose se na:

poštivanje potpunog suvereniteta svake državena njenim prirodnim resursima, industrijalizacija

zemalja u razvoju, razvoj poljoprivrede i proizvodnje hrane, slobodan pristup roba iz zemalj u razvoju

na svjetskom tržištu, stabilizacija cijena na svjetskom tržištu, veći transfer industrijske tehnologije,

bliža saradnja zemalja u razvoju, lakši pristup savremenoj tehnologiji, upravljanje zajedničkim

nasljeđima čovječanstva (minerali sa morskog dna, voda za piće, zrak itd.)

   * koncept održivog razvoja

Prihvaćen je 90-tih godina 20. vijeka, njegovo osnovno polazište se zasniva na potrebi usklađenosti

ekonomskog, tehnološkog, socijalnog i kulturnog razvoja sa zaštitom i unapređenjem prirodne

sredine. Osnovni mu je cilj održavanje ravnoteže između potrošnje resursa i sposobnosti prirodnih

sistema da zadovolje potrebe generacija koje tek dolaze. Socijalni razvoj čini bitnu komponentu

održivog razvoja i obuhvata sva područja života i rada čovjeka, a posebno:produktivno zapošljavanje

i obezbjeđenje uslova na radu i zaštitu od povređivanja i obolijevanja radnika, zdravstvenu zaštitu

stanovništva, dostupnost obrazovanja, odgovarajuće uslove stanovanja i život u zdravoj sredini

 

Šta je osnovni cilj socijalnog razvoja

    Cilj socijalnog razvoja je zadovoljavanje individualnih i društvenih potreba čovjeka, što

podrazumijeva i njegovo učešće u kreiranju socijalnog razvoja, kroz neposredno učešće u

donošenju odluka koje se tiču života i rada, odnosno načina zadovoljavanja čovjekovih autentičnih

potreba u okviru neke društvene zajednice.

 

 

SOCIJALNA SIGURNOST

 

    Uže značenje pojma socijalna sigurnost, jeste prevazilaženje klasičnih oblika socijalnog

osiguranja i socijalne zaštite, tako što se čitavom stanovništvu garantuju određena davanja za slučaj

bolesti, invalidnosti, starosti i nezaposlenosti.

U širem značenju pojam socijalna sigurnost je cjelovito povezan sistem društvenih mjera koji

garantuje odgovarajući standard života i blagostanja ljudi, čiji je sastavni dio socijalno osiguranje,

takozvano uže shvatanje socijalne sigurnosti.

 

 

Navesti prava data u Univerzalnoj deklaraciji o ljudskim pravima, čijom implementacijom se

ostvaruje socijalna sigurnost čovjeka u društvu (UN 1948)

Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima 1948.UN, osnovni je dokument iz oblasti ljudskih

prava u članovima 22-27, ističe skup različitih prava čovjeka putem kojih ostvaruje socijalnu

sigurnost, ta prava su:

-          pravo na socijalno osiguranje, pravo na ostvarivanje privrednih, društvenih i kulturnih prava,

koja su neophodna za potvrdu dostojanstva čovjeka i za slobodan razvoj njegove ličnosti

-          pravo na rad, slobodan izbor zaposlenja, zadovoljavajuće uslove rada, i zaštitu od

nezaposlenosti

-          pravo na pravednu i zadovoljavajuću naknadu koja čovjeku i njegovoj porodici obezbjeđuje

egzistenciju koja odgovara ljudskom dostojanstvu i koja će bude li potrebno biti upotpunjena drugim

sredstvima socijalne zaštite

-          pravo na obrazovanje i učlanjenje u sindikate radi zaštite svojih prava

-          pravo na odmor i razonodu, razumno ograničenje radnog vremena i povremeni plaćeni odmor

-          pravo na standard života koji obezbjeđuje zdravlje i blagostanje čovjeka i njegove porodice,

hrana, odjeća, stan, ljekarsku njegu, i potrebne socijalne službe, kao i osiguranje u slučaju

nezaposlenosti, bolesti itd.

-          Pravo majki i djece na posebno staranje i pomoć te pravo sve djece, rođene u braku ili izvan

njega, da uživaju jednaku socijalnu zaštitu

-          Pravo na školovanje i pravo čovjeka da slobodno učestvuje u kulturnom životu zajednice i u

dobrobiti koja proističe iz naučnog napretka

Koje pravo je posebno naglašeno u članu 9. Međunarodnog pakta o ekonomskim, socijalnim i

kulturnim pravima(UN 1966.)

   Član 9. posebno naglašava pravo svakog čovjeka na socijalno obezbjeđenje, uključujući tu i

socijalno osiguranje, čime je ranije prisutni koncept izjednačavanja socijalne sigurnosti i socijalnog

osiguranja prevaziđen, ili dopunjen i socijalnim obezbjeđenjem čovjeka.

Ostvarivanje kojih prava čini osnovu shodno Deklaraciji o socijalnom napretku i razvoju (UN

1969.), za postizanje što veće socijalne sigurnosti na međunarodnom nivou

   Ovaj dokument cilj socijalnog razvoja definiše kao stalno podizanje materijalnog i duhovnog

standarda svih članova društvene zajednice, što podrazumijeva:

-          pravo na rad, produktivnu zaposlenost i odgovarajuće uslove rada, te pravičnu naknadu za

rad

-          eliminisanje gladi i garantovanje prava na odgovarajuću ishranu

-          eliminisanje siromaštva

-          najveći standard zdravstvene zaštite

-          iskorjenjivanje nepismenosti i garantovanje prava svima na kulturu i obrazovanje, te

proširivanje obrazovanja koje pojedinac stiče u životu

-          zadovoljavajuće uslove stanovanja i stambene usluge

-          potpun sistem socijalnog osiguranja i službe socijalne zaštite

-          poboljšani sistem socijalnog obezbjeđenja i osiguranja za sve osobe koje zbog bolesti,

invalidnosti, starosti, nesposobne da zarađuju za život, privremeno ili stalno, sa osnovnim ciljem da

im se kao i članovima njihove porodice i članovima koje izdržavaju, obezbijedi odgovarajući nivo

životnog standarda

Navesti tri nivoa, odnosno tri tipa naknada na kojima počivaju savremeni sistemi socijalne

sigurnosti

   Prvi nivo: čine naknade socijalnog osiguranja. To su naknade koje se dodjeljuju u zavisnosti od

statusa zaposlenosti i uplaćenih doprinosa, one pokrivaju tačno definisana rizična stanja (starost,

bolest, invalidnost itd.)

   Drugi nivo: uključuje univerzalne naknade, koje se finansiraju iz poreza, a dodjeljuju se svim

građanima unutar određene kategorije. Ove naknade nisu vezane za status zaposlenosti, kao ni za

dohodak.

   Treći nivo: one naknade koje se zasnivaju na provjeri resursa. One se također finansiraju iz

poreza, a pravo na njih zavisi od raspoloživih resursa.   

SOCIJALNO OBEZBJEĐENJE

   Socijalno obezbjeđenje različito se definiše, najčešća su tri određenja koja polaze od sistema

socijalnog obezbjeđenja cjelokupnog stanovništva  i u biti su zasnovani na praksi države

blagostanja, država garantuje socijalnu sigurnost svim građanima, posebno onim koji su u stanju

socijalnog rizika. Sistem pružanje socijalnog obezbjeđenja svim građanima mogu razvijati samo

najrazvijenije zemlje.

NAVESTI TRI NAJČEŠĆA ODREĐENJA POJMA SOCIJALNO OBEZBJEĐENJE

     Socijalno obezbjeđenje se najčešće određuje kao:

1)      poistovjećivanje sa sistemom socijalnog osiguranja, putem kojeg se u slučajevima različitih

socijalnih rizika, obezbjeđuje sigurnost svih članova neke društvene zajednice

2)      poduzimanje različitih mjera države ili drugih društvenih institucija u cilju obezbjeđenja jednakih

minimalnih uslova života za sve članove društva, bez obzira na njihova ukupna primanja i radni

status

3)      skup socijalno-pravnih mjera kojima se garantuje određena sigurnost izvora prihoda,

socijalnog položaja i pomoć u slučaju posebnih teškoća

KOJA SU TRI PRINCIPA NA KOJIMA SE ZASNIVA SOCIJALNO OBEZBJEĐENJE

1)      Princip univerzalnosti- u sistemu obezbjeđenja članova društvene zajednice je opšti princip i

odnosi se na cjelokupno stanovništvo i pokrivenost svih prijetećih stanja, odnosno socijalnih rizika

2)      Princip pravednosti- pretpostavlja podjednaku dostupnost svih članova društvene zajednice

garantovanim socijalnim prestacijama

3)      Princip solidarnosti-podrazumijeva specifičan solidaran odnos države, koji je

institucionalizovan kroz provođenje različitih mjera i akcija prema građanima

4)       

SOCIJALNO OSIGURANJE

 

   Socijalno osiguranje je dio sistema socijalne sigurnosti, osnovna svrha socijalnog osiguranja je

obezbjeđenje socijalne sigurnosti osiguranika i njegove porodice u stanjima privremene ili trajne

spriječenosti za rad. Polazeći od glavnih osiguranih slučajeva postoje tri osnovne grane socijalnog

osiguranja: zdravstveno osiguranje, invalidsko osiguranje i penzijsko osiguranje.

NAVESTI TRI OSNOVNE GRANE SOCIJALNOG OSIGURANJA

1)      Zdravstveno osiguranje – u slučaju bolesti, za zaštitu fizičkog i psihičkog zdravlja osiguranih

lica, koji kao osnovna prava imaju: pravo na zdravstvenu zaštitu, naknadu ličnog dohotka, ukoliko su

u radnom odnosu, za vrijeme spriječenosti za rad, naknadu putnih troškova u vezi sa korištenjem

zdravstvene zaštite. Članovi porodice osiguranika imaju pravo na zdravstvenu zaštitu i naknadu

putnih troškova

2)      Invalidsko osiguranje – za slučaj smanjenja ili gubitka radne sposobnosti. Ovim oblikom

osiguranja osiguranici osiguravaju sebe i članove svoje porodice

3)      Penzijsko osiguranje – je osiguranje u slučaju starosti ili smrti osiguranika. Ovim oblikom

osiguranja članovi porodice pod određenim zakonskim uslovima stiču pravo na porodičnu penziju.

SOCIJALNA ZAŠTITA(EKSPERTI UN-a)

   Socijalna zaštita kao organizovana djelatnost podrazumijeva glavninu aktivnosti usmjerenih da

omoguće pojedincima, porodicama, grupama i zajednicama da uspješno savladaju svoje socijalne

probleme izmijenjenih okolnosti.

KOJA SU DVA OBLIKA DJELOVANJA SOCIJALNE ZAŠTITE

1) Zadatak socijalne zaštite je da pojedincima ili društvenim grupama koje su u nemogućnosti

zadovoljavanja socijalnih potreba, pomogne u ublažavanju ili otklanjanju takvog stanja.

2) Jednako važan zadatak socijalne zaštite je otklanjanje uzroka ili uslova koji dovode ili pogoduju

nastanku i širenju nepovoljnih stanja, koja se mogu nazvati i socijalnim problemima. Ukoliko pođemo

od dva polja djelovanja, socijalna zaštita se može odrediti kao oblik kurativnih i preventivnih

aktivnosti.

Ko su prema Zakonu o osnovama socijalne zaštite, zaštite civilnih žrtava rata i zaštite

porodica sa djecom FbiH, nosioci socijalne zaštite u FBiH

   Nosioci socijalne zaštite utvrđeni Zakonom o osnovama socijalne zaštite, zaštite civilnih žrtava rata

i zaštite porodica sa djecom su: kantoni, ustanove socijalne zaštite, i prvi put članom 4. humanitarne

organizacije, udruge građana, vjerske zajednice i organizacije koje oni osnivaju, građanin pojedinac i

strane pravne ili fizičke osobe.

Ko su korisnici socijalne zaštite u FBiH, prema Zakonu o osnovama socijalne zaštite, zaštite

civilnih žrtava rata i zaštite porodica sa djecom

   Korisnici socijalne zaštite prema navedenom zakonu član 12. u FBiH su:

-          djeca bez roditeljskog staranja (bez oba roditelja, nepoznatih roditelja, napuštena od

roditelja lišenih roditeljskih prava i roditelja spriječenih da vrše roditeljsku dužnost)

-          vaspitno zanemarena djeca (djeca koja narušavaju opšte prihvaćene norme ponašanja,

zbog nebrige, nadzora roditelja ili lošeg uticaja okoline)

-          vaspitno zapuštena djeca (svojim ponašanjem narušavaju norme ponašanja, vrše prekršaje

ili krivična djela)

-          djeca čiji je razvoj ometen porodičnim prilikama (djeca čiji roditelji nisu u stanju da im

osiguraju normalne uslove za pravilan odgoj, psihički i fizički razvoj)

-          osobe sa invaliditetom i osobe ometene u fizičkom i psihičkom razvoju (slijepe,

slabovidne, gluhe, nagluhe, sa poremećajima u govoru ili glasu, sa tjelesnim oštećenjima, trajnim

smetnjama u fizičkom razvoju, sa smetnjama u psihičkom razvoju, sa kombinovanim smetnjama...)

-          materijalno nesigurne i za rad nesposobne osobe (odrasle osobe koje nemaju sredstva za

izdržavanje, nesposobne za rad i ne mogu po nekom drugom osnovu osigurati sredstva za život)

-          stare osobe bez porodičnog staranja(osobe starije od 65M i 60Ž koje nemaju članova

porodice koji su obavezni da ih izdržavaju ili članovi nisu u stanju da izvršavaju tu obavezu)

-          osobe sa društveno negativnim ponašanjem (osobe koje se odaju besposlici, skitnji,

prosjačenju, prostituciji, alkoholizmu, narkomaniji, ili drugim oblicima društveno negativnog

ponašanja)

-          osobe i porodice u stanju socijalne potrebe, kojima je usljed posebnih okolnosti potreban

odgovarajući oblik socijalne zaštite (prisilne migracije, elementarne nepogode, povratak sa liječenja,

smrt člana porodice, povratak iz zatvora..)

Koja prava po članu 19. Zakona o osnovama socijalne zaštite, zaštite civilnih žrtava rata i

zaštite porodica sa djecom FBiH, iz socijalne zaštite mogu ostvariti korisnici

1)      novčana i druga materijalna pomoć koja se sastoji iz:

a)      stalne novčane pomoći, na koje imaju pravo osobe i porodice, koje su spriječene u

ostvarivanju prava na rad, radno nesposobne, nemaju dovoljno prihoda za izdržavanje, koji nemaju

članove porodice da o njima brinu ili članovi nisu u mogućnosti izvršavati obaveze

b)      novčane naknade za pomoć i njegu od strane druge osobe, koje mogu ostvariti osobe sa

invaliditetom i druge osobe ometene u fizičkom ili psihičkom razvoju, kao i stare i nemoćne osobe,

kojima je zbog trajnih promjena u zdravstvenom stanju neophodna stalna pomoć i njega druge

osobe

c)      druge materijalne pomoći u koje spadaju: privremena, jednokratna i druga novčana pomoć

ili naturalno davanje materijalno neosiguranim osobama ili porodicama koje se nalaze u stanju

socijalne potrebe usljed  teškoća izazvanih posebnim okolnostima

2)      osposobljavanje za život i rad, ovo pravo ostvaruju djeca ometena u psihofizičkom razvojui

odrasle osobe sa umanjenim psihofizičkim sposobnostima

3)      smještaj u drugu porodicu, ovo pravo mogu ostvariti djeca(bez roditeljskog staranja,

vaspitno zanemarena, vasoitno zapuštena, čiji je razvoj ometen  porodičnim prilikama, djeca sa

invaliditetom, ometena u fizičkom ili psihičkom razvoju) i odrasli (osobe sa invaliditetom, stare osobe,

sa društveno negativnim ponašanjem, žene za vrijeme trudnoće, porođaja i poslije porođaja,

samohrane majke do godinu dana života djeteta, osobe kojim je potrebna stalna briga i pomoć, za

zadovoljavanje potreba koje ne mogu ostvariti na neki drugi način)

4)      smještaj u ustanovu socijalne zaštite, je pravo koje mogu ostvariti djeca i odrasle osobe

kojima je potrebna stalna pomoć i briga za zadovoljavanje životnih potreba, a ne mogu ih ostvariti ni

na koji drugi način

5)      usluge socijalnog i drugog stručnog rada, ovo pravo mogu ostvarivati pojedinci, porodice i

društvene grupe, nezavisno od materijalnih mogućnosti i korištenja nekog od oblika socijalne zaštite,

radi ostvarivanja njihovih prava i interesa, te sprečavanja pojava i ublažavanja posljedica socijalnog

problema- savjetodavni rad na sprečavanju i suzbijanju društveno neprihvatljivog oblika ponašanja

6)      kućna njega i pomoć u kući, pravo koje podrazumijeva organizovano pružanje raznih usluga

(ishrana, obavljanje kućnih i drugih potreba, lična higijena) osobama koje su potpuno nesposobne za

samostalan rad i privređivanje, osobe starije od 65M i 60Ž, i osobe sa trajnim smetnjama u fizičkom i

psihičkom razvoju.

Osnivanje kojih ustanova socijalne zaštite predviđa Zakon o osnovama socijalne zaštite,

zaštite civilnih žrtava rata i zaštite porodica sa djecom FBiH, članom 48.

   Predviđa osnivanje, ukoliko propisima kantona nije drukčije utvrđeno, sljedeće ustanove

-          centri za socijalni rad

-          ustanove za djecu i to:

za djecu bez roditeljskog staranja

za odgojno zanemarenu i zapuštenu djecu

za djecu ometenu u fizičkom ili psihičkom razvoju

-          ustanove za odrasle i stare osobe

-          ustanove za socijalno-zdravstveno zbrinjavanje invalidnih i drugih osoba

-          ustanove za dnevni boravak korisnika socijalne zaštite

ŽIVOTNI STANDARD

Koje su dvije komponente životnog standarda i šta svaka od njih obuhvata

   Komponente životnog standarda moguće je sistematizovati kao ličnu potrošnju i društvenu

potrošnju

1)      lična potrošnja, obuhvata potrošna dobra i usluge koje služe za podmirenje potreba

pojedinaca ili porodica, a podmiruje se iz ličnih prihoda

2)      društvena potrošnja, ostvaruje se kroz različite društvene službe, odnosno određene

elemente životnog standarda, npr. obrazovna, društvena i socijalna zaštita, društvena briga o djeci,

kultura, sport, društvena i lična sigurnost građana itd.

Dati definiciju životnog standarda i navesti njegove osnovne elemente

   Pod pojmom životni standard podrazumijevaju se materijalni, radni i drugi uslovi života i rada ljudi

ili pojedinih kategorija stanovništva neke zemlje, odnosno nivo zadovoljavanja materijalnih i

nematerijalnih potreba u određenom vremenskom periodu.

   Elementi životnog standarda su:zdravlje, potrošnja hrane i ishrana, obrazovanje, zaposlenost i

uslovi rada, stanovanje, socijalna sigurnost, odjevanje, rekreacija i zabava, ljudske slobode.

SOCIJALNA POTREBA

   U socijalnoj politici , teoriji i praksi pod pojmom socijalna potreba podrazumijevaju se ona stanja i

okolnosti usljed kojih pojedinac, porodica ili društvena grupa nisu u mogućnosti da sami zadovolje

svoje osnovne egzistencijalne potrebe, pa im je zbog toga potrebna stalna ili privremena pomoć

društva.

Objasni značenje pojma potreba za društvenom pomoći i navedi dva aspekta njegovog

posmatranja

   Kovanica potreba za društvenom pomoći, čini se prikladnijom od kovanice stanje nemogućnosti

zadovoljavanja socijalne potrebe, za one pojedince ili društvene grupe koje svoje osnovne socijalne

potrebe ne mogu sami zadovoljiti, npr. jer su nezaposleni, a prevazilaženje stanja nemogućnosti

zadovoljavanja socijalnih potreba , ostvaruje se prvenstveno putem pomoći društva.

Imamo dva aspekta posmatranja termina potreba za društvenom pomoći

1)      prvi aspekt je uslovljen činjenicom da čovjek kao društveno biće živi u zajednici sa drugim

ljudima pa je shodno tome i njegova egzistencija uslovljena potrebom za društvenom pomoći, svi

ljudi imaju takvu potrebu. Potreba za društvenom pomoći postaje univerzalna jer je utkana u

osnovne karakteristike svake savremene društvene organizacije.

2)      Drugi aspekt pojma potreba za društvenom pomoći je da se odnosi samo na neke pojedince,

porodice i društvene grupe, koji nisu u mogućnosti zbog, nezaposlenosti, posljedica u društvenim

odnosima, slaba ishrana, loši uslovi stanovanja itd. da zadovolje egzistencijalne, socijalne potrebe

bez pomoći društva.

Navesti značenje pojma MUTUALIZAM

   Pojam mutualizam potiče od latinske riječi mutum=izvedeno, mutualan, što znači uzajaman,

međusoban, zajednički, obostran, , odnosno uopšte uzajamnost, međusobno pomaganje.

Mutualizam se može izjednačiti sa organizacijama uzajamne pomoći (mutualne organizacije,

bratovštine), koje su zapravo preteče, socijalnog osiguranja organizovanog od strane države.

SOCIJALNA POMOĆ

Koja je država prva u svijetu zakonom regulisala socijalnu pomoć, kad su doneseni i koji su

to zakoni

   Prva država u svijetu koja je zakonom, na nacionalnom nivou, regulisala socijalnu pomoć,

odnosno sistematsku politiku prema siromašnima, bila je Velika Britanija. Ona je u periodu između

17. i 19. vijeka donijela više zakona, poznatih pod imenom ZAKONI ZA SIROMAŠNE, u kojima je

bio regulisan položaj siromašnih, izvršena njihova klasifikacija, propisani načini i oblici pomoći itd.

Prvi zakoni za siromašne bili su karakteristični po sljedeća dva principa:

1. princip manje poželjnosti- znači da uslovi primanja pomoći uvijek trebaju biti manje

privlačni od najgore ili najmanje plaćenog rada

2. princip provjere putem radnih domova, gdje se od pojedinca smještenog u radni dom

zahtjevalo da se odrekne slobode i prihvati rad na ime pomoći koja je obezbjeđivala samo

preživljavanje

Navesti tipove i oblike socijalne pomoći

Oblici socijalne pomoći: u novcu, materijalnim dobrima, uslugama i savjetima

Tipovi socijalne pomoći: razlikujemo dva tipa socijalne pomoći

1)      OPŠTA POMOĆ u koju se mogu uključiti sve naknade pojedincima i društvenim grupama, koji

nisu u mogućnosti sami zadovoljiti osnovne životne potrebe.           Osnovni kriterij za ovaj tip pomoći

je utvrđeni egzistencijalni minimum (pomoć za pokriće troškova ishrane, stanovanje, grijanje,

odijevanje, higijena itd.)

2)      SOCIJALNA POMOĆ U SPECIFIČNIM OKOLNOSTIMA, tu spadaju svi oblici pomoći

namjenjeni zadovoljavanju posebnih potreba određenim članovima ili grupama društva.

 

 

Zavisno od dužine trajanja stanja nemogućnosti zadovoljavanja osnovnih potreba ili od

sadržine utvrđenog socijalnog prava, socijalna pomoć može biti

trajna: pruža se korisnicima koji su u trajnom stanju nemogućnosti zadovoljavanja socijalne pomoći

privremena: pruža se korisnicima privremeno, na ograničeni vremenski rok, dječiji dodatak,

invalidnina u slučaju privremene invalidnosti

povremena: daje se korisnicima kod kojih se povremeno mogu javiti stanja nemogućnosti

nemogućnosti zadovoljavanja socijalne potrebe, bolest

jednokratna: pruža se korisnicima koji su pogođeni trenutnom nemogućnošću zadovoljavanja

socijalne potrebe, smrt u porodici, štete od elementarnih nepogoda

Navesti kriterije za ostvarivanje socijalne pomoći

   Kriteriji su uvijek precizirani zakonom i različiti su u okviru pojedinih zemalja. Najbitniji je provjera

resursa, što u praksi znači, provjera dohotka, mada se u literaturi pominje princip provjere potreba,

princip provjere radne motivacije i princip supsidijarnosti.

Navesti značenje pojma SUPSIDIJARNOST

   Pored provjere resursa u literaturi se navodi i princip supsidijarnosti socijalne pomoći, putem kojeg

se, samo nedostatak resursa, iako neophodan, ne može smatrati dovoljnim uslovom da neko dobije

pomoć, ona se može dobiti samo onda kada su iscrpljene sve druge mogućnosti obezbjeđenja

životnog standarda. Po ovom shvatanju socijalna pomoć predstavlja zadnju ili sekundarnu

sigurnosnu mrežu u strukturalnom sistemu socijalne sigurnosti.

Navesti strukturu korisnika socijalne pomoći

   Struktura korisnika socijalne pomoći ovisi o ulozi socijalnog osiguranja unutar socijalne sigurnosti.

Stare populacijske skupine, hendikepirani i njihove porodice, prema spolnoj strukturi veći je broj

žena korisnika socijalne pomoći, samohrani roditelji, samačka domaćinstva, nezaposleni, fenomen

zaposlenih-siromašnih, odrasli koji su radnoaktivne dobi itd.

 

MINIMUM EGZISTENCIJE

Dati definiciju i određenje pojma minimum egzistencije

   Pojam minimum egzistencije, podrazumijeva zadovoljavanje osnovnih životnih potreba,

neophodnih za održavanje i reprodukciju pojedinaca ili porodica. Danas se pored zadovoljavanja tih

materijalnih potreba, pod pojmom minimum egzistencije, podrazumijeva i minimum zdravstvene

zaštite, obrazovanja i slično, čime se pored osnovnih elemenata lične potrošnje uključuju i elementi

društvene potrošnje. Na taj se način pojam minimum egzistencije sve više zamjenjuje pojmom

minimalni životni standard.

SOCIJALNI SLUČAJ=SOCIJALNA NESIGURNOST

   Savremeni razvoj i poimanje nauke o socijaloj politici, dovodi do činjenice da je pojam socijalni

slučaj prevaziđen, jer se često u praksi on koristi za određivanje čovjeka kao socijalnog slučaja, što

on nikako ne može biti, čovjek može biti pogođen socijalnim slučajem, odnosno pogođen nizom

teškoća (pogoršavaju mu se uslovi života i rada, smanjuju sredstva za život, smanjuju se šanse za

napredovanje u životu, pogoršava mu se lični i društveni status), još uvijek se čak i kod

profesionalaca iz oblasti socijalne zaštite, zbog nedovoljnog poznavanja termina, za nekog klijenta

kaže on je socijalni slučaj, na taj način se čini ne samo stigmatizacija takve osobe nego se i

ispoljava prisutna nestručnost i neprofesionalna površnost. Umjesto termina socijalni slučaj trebao bi

se koristiti termin socijalna nesigurnost.

SOCIJALNI PROBLEM=NEPOVOLJNA SOCIJALNA SITUACIJA

   U socijalnoj politici socijalni problem se može odrediti kao stanje nemogućnosti zadovoljavanja

osnovnih životnih potreba velikog broja članova društva. To stanje nastaje usljed nepovoljnih

prirodnih ili društvenih okolnosti, za čiju je prevenciju, otklanjanje ili ublažavanje neophodna šira

društvena akcija.

HISTORIJSKI RAZVOJ SOCIJALNE POLITIKE

ROBOVLASNIČKO DRUŠTVO

Najčešće se pominje podjela na istočnjačko i antičko ropstvo, u okviru antičkog ropstva nastaje

dužničko ropstvo, a zatim i robovsko zanatstvo.

SOCIJALNO POLITIČKE KONCEPCIJE KOD STARIH GRKA I NJIHOVO ZNAČENJE

HUMANISTIČKO-DEMOKRATSKA KONCEPCIJA

   Počivala je na ideji zbiljskog dobra za čovjeka putem provođenja različitih socijalno-političkih

mjera. Bit ove koncepcije ogleda se u obaveznosti države da siromašnim i za rad nesposobnim

građanima obezbijedi egzistenciju. Država je sposobnim za rad trebala pružiti mogućnost da radom

obezbijede svoju egzistenciju, a nesposobnim za rad odgovarajuću pomoć za zadovoljavanje

osnovnih životnih potreba.

UTILITARISTIČKA KONCEPCIJA

   Počivala je na ideji da se država u načelu ne treba baviti socijalnim davanjima, izuzev kad je to u

njenom interesu, odnosno u interesu onih koji vladaju. Na taj način je socijalno-zaštitna djelatnost

bogatih i države bila motivisana isključivo političkim interesima. Uporište ova koncepcija nalazi u

Aristotelovom stavu onaj ko hoće da vlada treba i da pomaže.

Socijalno-zaštitne mjere države prema siromašnim i nezaštićenim u Staroj Grčkoj

- Država je bila osnovni nosilac socijalne politike, probleme siromaštva, radno sposobnih država je

rješavala, otpisom dugova, oslobađanjem od poreza, organizovanjem velikih javnih radova, isl. Imali

su posebno negativan stav prema prosjacima, odnosno afirmaciji pozitivnog društvenog odnosa

prema radu. Briga o građanima koji su bili nesposobni za rad stari, djeca, bolesni, bili su isključivo

briga porodica, samo kad članovi porodice nisu o njima mogli brinuti uključivala se država. Obaveza

izdržavanja nemoćnih roditelja i djece, bila je zakonom utvrđena. Krug korisnika socijalne zaštite

činili su: djeca poginulih ratnika, ratni veterani, siromašni i po pravilu za rad nesposobni građani,

kćeri siromašnih građana za udaju i siromašni pobjednici olimpijskih igara.

STARI RIM

Socijalno-politička misao i praksa starog Rima bila je uslovljena nizom faktora, u vrijeme klasičnog

perioda ti faktori su:

-          proizvodnja materijalnih dobara isključivo robovskim radom

-          specifičan društveni i ekonomski položaj plebsa-sloj siromašnih slobodnih građana, koje je

izdržavala država

-          teritorijalna ekspanzija putem osvajačkih ratova- ujedno i osnovni način obezbjeđivanja

robova

 

 

Kod starih Rimljana postojale su dvije socijalno-političke koncepcije

- utilitaristička- koja je bila prevladavajuća(država daje socijalna davanja samo ako je to u njenom

interesu)

- humanističko-demokratska- koja je bila manje zastupljena (država pomaže nemoćne i siromašne

bez obzira je li to u njenom interesu ili ne)

FEUDALNO DRUŠTVO

Socijalna politika i socijalna zaštita u feudalizmu

Grubom podjelom na rani-razvijeniji i kasni feudalizam, gdje su uglavnom postojala tri osnovna

društvena staleža:

-          plemstvo

-          sveštenstvo

-          potlačeni: kmetovi, trgovci, zanatlije, sirotinja, prosjaci, itd

Gotovo čitav period feudalizma, država nije imala posebnih socijalnih programa za pružanje pomoći i

zaštitu siromašnih slojeva, nego je socijalno-zaštitnu funkciju prepuštala crkvi i njenim institucijama.

Socijalno-politička isao i praksa feudalnog društva karakteristična je osim po izraženom siromaštvu,

uticaju crkve i po razvoju srednjevjekovnih komuna, gildi, esnafa, humanizma i renesanse, te

socijalnim problemima izazvanim prvobitnom akumulacijom kapitala.

Siromaštvo i milosrđe u feudalnom društvu

Crkva je na početku svog djelovanja siromaštvo smatrala vrlinom. Također, uz siromaštvo se vezuje

i srednjovjekovna institucija milosrđa. Milosrđe je bilo opšta obaveza, odnosno način za otkup

grijeha. Crkvi su se poklanjala dobra djela, a ona ih je dijelila siromašnima, nemoćnim i bolesnim.

Postojalo je razlikovanje na dostojne siromahe (djeca, stari, bolesni, nesposobni za rad...) i

nedostojne siromahe (koji su se odali skitnji i prosjačenju iz lijenosti i pokvarenosti), crkva nije

blagonaklono gledala na davanje milostinje nedostojnim siromasima. Crkva je kroz praktično

djelovanje pružanja socijalne zaštite u manastirima i samostanima dijelila hranu, brinula o djeci bez

roditeljskog staranja, starim i sl. Crkva je formirala i prve, modernim jezikom rečeno, ustanove

socijalne zaštite, prihvatilišta, skloništa, i azile za osobe sa invaliditetom i duševne bolesnike.

Represije nad prosjacima i skitnicama i socijalni problemi izazvani prvobitnom akumulacijom

kapitala

   Represije prema prosjacima i skitnicama vezuje se za prestanak epidemije kuge u Evropi 1350.

godine, te pojavu još veće bijede, siromaštva, gladi i neimaštine. Prve represije započele su

prvobitnom akumulacijom kapitala, prvo u Engleskoj, a zatim se šire i na ostale zapadnoevropske

zemlje. U Engleskoj je počela prvobitna akumulacija kapitala, sprovedena uglavnom nasilnim

otimanjem zemlje od seljaka, koji kao nekvalifikovana radna snaga nisu mogli pronaći posao u

fabrikama,te  su se odali skitnji, prosjačenju i kriminalu. Represije prema prosjacima i skitnicama koji

su bili sposobni za rad, ali su odbijali raditi u manifakturnoj proizvodnji, poduzimane naročito u

Engleskoj poznate su pod nazivom krvavo zakonodavstvo. Tako je Henrik VII 1530.  donio zakon

da se starim i za rad nesposobnim izda dozvola da mogu prositi, a da se radno sposobne koji se

uhvate da prose, šiba i zatvara. Također i zakoni donešeni tokom 16. vijeka, propisivali su batinjanje

prosjaka, zatvaranje, oduzimanje djece, odsjecanje dijelova tijela, pa čak i pogubljenje. 

MUTUALISTIČKE ORGANIZACIJE

Mutualističke organizacije, esnafi, gilde, su kooperativne, strukovne organizacije trgovaca i zanatlija.

Nastaju u srednjevjekovnim razvijenijim evropskim gradovima, Venecija, Firenca, Dubrovnik..,

Osnovni cilj ovih strukovnih organizacija, zasnovan na principima solidarnosti i uzajamnosti, bila je

borba sa feudalcima za sticanje strukovnih prava, te regulisanja odnosa i načina pružanja pomoći

članstvu u slučajevima težihsocijalnih rizika. Formirane su i prve kase-fondovi za slučaj bolesti,

smrti, invalidnosti, u okviru zanatskih udruženja, kao i bratimske blagajne, koje zajedno sa

mutualističkim organizacijama među radnicima opasnih zanimanja, rudarima i željezničarima, čine

preteče državnpg socijalnog osiguranja, o bliskosti članova organizacije govori i naziv samih

organizacija sa prefiksom bratske ili bratovštine.

SOCIJALNA POLITIKA SAVREMENOG SVIJETA

Francuskom buržoaskom revolucijom 1789. počinje doba liberalnog kapitalizma ili Novi vijek.

Promjene koje su se dešavale odrazile su se na životne i radne uslove pojedinaca i porodica, ali

čitavih društvenih slojeva i klasa, utičući na kvalitetno mijenjanje karaktera, sadržaja i ciljeva

socijalne politike.

LIBERALIZAM I SOCIJALNE REFORME

Ranije započete socijalne reforme zbog snažnog razvoja proizvodnje, i stalne borbe radničke klase

za veća prava, uzimaju sve većeg maha kroz donošenje konkretnih zakona, posebno u oblasti

socijalnih prava radničke klase.najkarakterističnije segmente socijalnih reformi moguće je sagledati

na primjerima Engleske, Njemačke i SAD-a-

Njemačka: najznačajniji su Bizmarkovi zakon-njemački kancelar

-          1883. zakon o obaveznom osiguranju u slučaju bolesti

-          1884. zakon o nesreći na radu

-          1889. zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju

1916. za vrijeme Prvog svjetskog rata donešen je Zakon o domovinskoj pomoćnoj službi, data široka

prava radnicima, koji postaju partneri u radnom životu

1927. osiguranje nezaposlenih

1933. Nacisti donose Zakon o ukidanju bijede naroda i države, ukida se parlamentarna demokratija,

sistem stečenih socijalnih prava, ukidaju se sindikati, čime se socijalna politika podređuje

nacističkom režimu.

Engleska: dvije etape primjene zakona o siromašnim

-          stara etapa (1601 - 1834)

-          nova etapa (1834 - 1908)

Po dolasku na vlast liberalne vlade 1906. usvajaju se sljedeći zakoni

-          1908. Zakon o penzijama za stare

-          1911. Zakon o zdravstvu i osiguranju od nezaposlenosti

SAD: prvi Zakon o socijalnom osiguranju u SAD uvodi se 1908.  i to za državne službenike

Federacije, za državne službenike taj Zakon donesen je 1911. značajne su i Ruzveltove socijalne

reforme, koje nisu mogle prevazići socijalne probleme izazvane velikom ekonomskom krizom. Ove

reforme su u američki sistem socijalne sigurnosti donijele do tada slabo zastupljenu državnu

komponentu, koja je ipak ostala znatno manja nego u evropskim zemljama.

 

 

 

RAZVOJ SOCIJALNE POLITIKE POSLIJE DRUGOG SVJETSKOG RATA

   Prve poslijeratne godine karakteriše usvajanje zakona o socijalnom osiguranju, radi osiguranja od

glavnih socijalnih rizika u ključnim zapadnoevropskim zemljama. Socijalno pitanje jedan je od

osnovnih uslova demokratizacije društva posebno kroz: obavezni penzijski sistem, zdravstveno

osiguranje, pomoć porodici. Dolazi do osnivanja snažne socijalne države u okviru koje se zbog

povećanog obima socijalnih prava stvaraju pretpostavke za sveobuhvatno osiguranje gotovo

cjelokupnog društva.

ATLANTSKA POVELJA 1941. RUZVELT I ČERČIL

   Potpisala ju je većina zemalja antifašističke koalicije, predstavlja dokument na kojem je zasnovan

poslijeratni, odnosno novi svjetski poredak. U ovom dokumentu stoji da se poslije rata posredstvom

državnog aparata treba obezbijediti društveni prosperitet i bolji život svih ljudi.

BEVEEIDŽOV PLAN/IZVJEŠTAJ 1942.

   Komisija osnovana 1941. sa Beveridžom na čelu, 1942. podnijela čuveni izvještaj u kome analizira

osnovne socijalne probleme Velike Britanije i predlaže plan konkretnih mjera za obezbjeđenje pune

zaposlenosti i sistema socijalnog obezbjeđenja svog stanovništva. Posebnu pažnju posvećuje 

socijalnom osiguranju, smatra da ono treba biti jedinstveno, treba biti prošireno tako da preraste u

sistem nacionalnog socijalnog obezbjeđenja, koji će obuhvatiti zdravstvenu i socijalnu zaštitu, dječiji

dodatak i dobrovoljno osiguranje.  

SOCIJALNA POLITIKA DRŽAVE BLAGOSTANJA

Glavna karakteristika države blagostanja je socijalno osiguranje koje se pretežno finansira iz

obaveznih izdataka, s ciljem da se pojedincima i porodicama obezbijede beneficije u periodima

njihove najveće potrebe za pružanjem pomoći.

CILJEVI DRŽAVE BLAGOSTANJA

Ako državu blagostanja odredimo kao sistem koji pruža razne vrste socijalne pomoći, počev od

obaveznog sistema socijalnog osiguranja, obrazovanja i zdravstvenih usluga, onda je njene ciljeve

moguće odrediti kao:

-          eliminisanje siromaštva-primarni cilj

-          smanjenje razlika u primanjima

-          promovisanje socijalne jednakosti i socijalne pravde

-          socijalna integracija i kohezija

-          obezbjeđenje zadovoljavanja ljudskih potreba

-          održavanje primanja

-          promocija etičkih i političkih vrijednosti

Države blagostanja razlikuju se po dostupnosti beneficija za svoje građane:

-          univerzalne beneficije: pravo na pomoć imaju svi članovi društva kojima je ona potrebna

-          beneficije zasnovane na materijalnom stanju pojedinca: socijalnu pomoć mogu dobiti samo

oni koji ispunjavaju određene kriterije po osnovu provjere materijalnog stanja

Navedene razlike ogledaju se u okviru socijalne politike, kroz dva različita pristupa:

-          institucionalni pristup: socijalna pomoć se mora obezbijediti svima

-          rezidualni pristup: socijalna pomoć se treba obezbijediti samo onima kojima je neophodna, i

koji iz različitih razloga, sopstvenim prihodima ne mogu obezbjediti najosnovnije životne potrebe

TEORIJA DRŽAVE BLAGOSTANJA

   Marshall je jedan od najznačajnijih teoretičara socijalne politike u 20. vijeku, razlikuje tri faze

razvoja građanstva u Britaniji:

1)      sticanje građanskih prava u 18. vijeku- lična prava-sloboda govora, mišljenja,

vjeroispovjesti...

2)      sticanje političkih prava u 19. vijeku- pravo glasa, politički mandat, učešće u političkim

procesima

3)      sticanje socijalnih prava u 20. vijeku- pravo na ekonomsku i socijalnu sigurnost, kroz

obrazovanje, zdravstvenu zaštitu, stanovanje....

Danski naučnik Esping-Andersen, dao je veliki doprinos razvoju socijalne politike, kroz poređenje

sistema socijalne zaštite u zemljama zapada,

-          socijal-demokratski sistem: provode sve skandinavske zemlje, zastupljen je u velikoj mjeri

sistem dekomodifikacije-oslobađanje usluga socijalne zaštite od tržišta (univerzalne beneficije od

strane države)

-          konzervativno-kooperativni sistem: primjenjuje se u Francuskoj i Njemačkoj, sistem u

velikoj mjeri dekomodifikovan, ali socijalne usluge nisu nužno univerzalne

-          liberalni režim socijalne zaštite: naročito zastupljen u SAD, u velikoj mjeri je komodifikovan-

usluge socijalne zaštite se prodaju na tržištu, kao bilo koja usluga, beneficije su dostupne samo

najsiromašnijim, što ih ujedno i stigmatizuje

KRIZA DRŽAVE BLAGOSTANJA

   Kriza države blagostanja nastaje 70-tih godina 20. vijeka sa pojavom ekonomskih kriza.

Najznačajnije dijagnoze za krizu države blagostanja su:

-          distorzija tržišta: socijalna država potiskuje tržište i nagriza poticaj za rad, štednji i investicije

-          kataklizmički dugoročni učinci starenja stanovništva

-          posljedice novog globalnog gospodarstva, koji kažnjava rasipne vlade

Kao osnovni uzroci krize države blagostanja su globalizacija, kao determinanta izvana i promjene u

strukturi zapadnih društava, kao unutrašnje determinante.

 

SOCIJALNA POLITIKA I SIROMAŠTVO

DEFINISANJE SIROMAŠTVA: APSOLUTNO I RELATIVNO SIROMAŠTVO

APSOLUTNO SIROMAŠTVO

   Apsolutno siromaštvo ili siromaštvo na ivici opstanka, u biti je zasnovano na konceptu

preživljavanja, koji uključuje procjenu osnovnih ljudskih potreba za održavanje zdravlja i fizičke

egzistencije. Te osnovne ljudske potrebe su.

-          hrana (mjerena potrošnjom kalorija i bjelančevina)

-          stanovanje (mjereno kakvoćom stambenog prostora i prenatrpanošću)

-          zdravlje (mjereno pokazateljima kao što su smrtnost dojenčadi, dostupnost i kvalitet

medicinskih usluga)

RELATIVNO SIROMAŠTVO

   Koncepcija relativnog siromaštva, za razliku od apsolutnog, polazi od stanovišta da se siromaštvo

ne može mjeriti na osnovu nekog univerzalnog standarda. Zagovornici ove koncepcije smatraju da

se siromaštvo kulturno definiše, pa je u skladu s tim pogrešna pretpostavka da su ljudske potrebe,

ne samo u različitim društvima, nego i u okviru istog društva iste.

Posljedice siromaštva

socijalna ekskluzija ili inkluzija

-          Socijalna ekskluzija-isključenost: označava društvena stanja gdje postoji višestruko

onemogućenje pojedinca da učestvuje u društvenim aktivnostima, podrazumijeva široku lepezu

različitih faktora koji članove društva ili grupe, lišavaju mogućnosti upotrebe dobara i usluga,

odnosno zadovoljavanja potreba koje su dostupne većini populacije. Suprotan pojam je socijalna

inkluzija ili uključenje.

siromaštvo i nejednakost

-          rasprave o odnosu siromaštva i nejednakosti dovode većinom u usku vezu ova dva

fenomena. Danas je moguće govoriti o drastičnim nejednakostima između bogatih i siromašnih.

Zagovornici teorije relativnog siromaštva zalažu se za smanjenje nejednakosti, kao nužnog uslova

za smanjenje siromaštva.

MJERENJE SIROMAŠTVA

   Najčešći oblik mjerenja siromaštva jeste primjena budžetskih standarda, putem izračunavanja

cijene osnovnih životnih potreba, koje se smatraju neophodnim za životnu egzistenciju četveročlane

porodice u određenom vremenskom roku, najčešće mjesec dana, ovaj pristup mjerenja siromaštva

se naziva potrošačkom korpom.

   Subjektivno mjerenje siromaštva, primjenjuje se samo u najrazvijenijim zemljama, umjesto

statističkih podataka o prihodima, predlaže se mjerenje siromaštva na osnovu ličnih shvatanja ljudi u

pogledu onog što je neophodno za prihvatljiv, čovjeka dostojan život. Ovaj oblik mjerenja siromaštva

nameće neophodnost znatno većih izdvajanja od zvaničnog mi nimuma države.

SIROMAŠTVO KAO DRUŠTVENI FENOMEN

1)      KULTURA SIROMAŠTVA

Teorijske postavke, američkog naučnika Oskara Luisa, o postojanju kulture siromaštva, polaze od

pretpostavke da je siromaštvo odraz društvene i kulturne atmosfereu kojoj se vrši socijalizacija

siromašne djece, a ne posljedica nečije nesposobnosti. Po ovom shvatanju kultura siromaštva se

prenosi generacijski, zato što mladi ljudi, od najranije dobi, ne vide svrhu težnje ka boljem,

prepuštajući se fatalistički životu u siromaštvu.

2)      KULTURA ZAVISNOSTI

Američki sociolog, Čarls Marej, razmatrajući kulturu siromaštva uveo je novi termin kultura

zavisnosti, po ovom shvatanju kulturi zavisnosti pripadaju siromašni članovi društva koji se oslanjaju

na socijalnu pomoć države i koji se ne snalaze na tržištu rada. Ovo je uzrokovano razvojem države

blagostanja i Marej smatra da je socijalna pomoć uništila motivaciju ljudi za rad.

3)      STRUKTURALNO SIROMAŠTVO

Klasa, rod, etnicitet, profesija, ubrajaju se u faktore strukturalnog siromaštva, zagovornici ovog

objašnjenja smatraju da nemotivisanost i neambicioznost siromašnih nisu proizvod kulture

zavisnosti, nego posljedica teškog stanja u kojem žive. Smanjenje siromaštva prema njima moguće

je postići pravednijom raspodjelom dohotka i društvenih resursa, a ne samo putem promjene

stavova ili motivacijesiromašnih pojedinaca.

 

 

 

PODRUČJA SOCIJALNE POLITIKE

-          PENZIONI SISTEM

-          ZDRAVSTVENA POLITIKA

-          PORODIČNA POLITIKA

-          STAMBENA POLITIKA

-          POLITIKA ZAPOŠLJAVANJA I OSIGURANJA NEZAPOSLENIH

-          NEPROFITNI  SEKTOR

 

PENZIONI SISTEM

Dva osnovna modela penzijskog osiguranja su: model osiguranja i model univerzalnih penzija

Model osiguranja penzija vezan je za primanja, odnosno doprinose koje osiguranici uplaćuju za

vrijeme trajanja radnog odnosa.

Model univerzalnih penzija polazi od građanskog statusa, a ne od primanja i uplate doprinosa

korisnika. Prema ovom modelu pravo na ovaj tip penzije ostvaruju stare osobe iznad određene

životne dobi i invalidi, iako nisu bili u radnom odnosu i nisu uplaćivali doprinose.

Po osnovu prikupljanja i raspodjele penzija u praksi postoje dva oblika: kapitalizaciski fondovi i

tekuća raspodjela penzija iz plata zaposlenih na osnovu međugeneracijske solidarnosti.

Mogu se još izdiferencirati i dva dodatna modela penzijskih sistema: model definisanih davanja i

model definisanih doprinosa.

Reforme penzijskih sistema

1) produženje starosne dobi odlaska u penziju, smanjenje koeficijenta naknade za godine penzijskog

staža, povećanje minimalnog staža za penziju, smanjenje osnovnih penzija itd.

2) ili radikalne reforme koje podrazumijevaju cijelovito ili parcijalno pretvaranje javnih u privatne

penzije i napuštanje sistema raspodjele u korist kapitalizacije penzija.

3) zemlje evropske unije počele su od 2000 godine razvoj nove strategije zasnovane na porastu

zaposlenosti i smanjenju javnog duga.

 

 

 

 

 

ZDRAVSTVENA POLITIKA

Zdravlje je osnovno ljudsko pravo, priznato i u članu 25 Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima iz

1948.

Bitni elementi prava na zdravlje su: dostupnost javnozdravstvenih ustanova, pristupačnost

zdravstvenih kapaciteta (fizička, ekonomska pristupačnost i pristupačnost informacijama),

prihvatljivost, kvalitet zdravstvenih kapaciteta.

Faktori razvoja sistema zdravstva:

Ekonomski faktori, demografsko-epidemiološki faktori, društveni faktori i organizacioni faktori.

Modeli zdravstvenih sistema

1. 1.      model nacionalnog zdravstva ili beveridgeovski model

2. 2.      model zdravstvenog osiguranja ili bismarckov model

3. 3.      liberalno-tržišni model ili američki model

1. model nacionalnog zdravstva, nastao u Engleskoj , zasniva se na nacionalnoj zdravstvenoj

službi, preovladava mišljenje da jedino javna zdravstvena služba može obezbijediti odgovarajući

nivo pravednosti u pristupu i korištenju zdravstvenih usluga.

2. model zdravstvenog osiguranja nastao je u Njemačkoj, bit ovog modela je obavezno

univerzalno zdravstveno osiguranje za sve zaposlene, odnosno članove njihovih porodica.

3. liberalno-tržišni model karakterističan je za SAD, bit ovog sistema je rezidualna uloga države sa

naglaskom na na tržište, privatno osiguranje i osigurane rizike.

PORODIČNA POLITIKA

Definicije braka: zajednica osoba koje zajedno žive, udružuju sredstva, rade i stvaraju potomstvo ili

brak je društveno priznata i dozvoljena veza dvije osobe suprotnog spola.

Vrste porodice:nuklearna porodica: dvije odrasle osobe, muž i žena i od njihove vlastite ili usvojene

djece, proširena porodica u kojoj pored bračnog para i njihove djece žive i bliski srodnici,

rekonstruisana porodica, u kojoj jedan od partnera ima djecu iz predhodnog braka ili odnosa,

homoseksualne porodice, lezbejski i gay parovi.

Modeli porodične politike

1. modeli pravnog definisanja porodice, postoje 4 pristupa

a)      stavlja težište na formalne veze među članovima porodice, tako da članovi u nepovoljnijoj

situaciju prema principu supsidijarnosti pomoć trebaju prvo tražiti u porodici

b)      podrazumijeva zakonsko definisanje obaveza odraslih članova prema djeci, roditeljima ali i

bližim srodnicima

c)      zasnovan je ne postojanju zakonske obaveze izdržavanja i pomaganja zavisnog člana obitelji

d)     jasno definiše preuzimanje dgovornosti države za zavisne članove porodice

1. modeli porodične politike u odnosu na hranioca, polazeći od statusa roditelja razlikuju

se tri modela porodične politike

a)      čvrsti model muškog hranioca, postavlja liniju razgraničenja između porodične i javne

odgovornosti

b)      modificirani model muškog hranioca, ženi se daju realne pretpostavke da bira između posla i

ostanka u kući, izražena je kompenzacija troškova za djecu, način plaćanja naknada, posebno za

materinstvo privilegovao je majke i žene

c)      meki model muškog hranioca, ovaj model daje jednaka prava svim odraslim osobama koje

zavise od tržišta rada

1. model ekonomske i ekološke politike prema porodici postoje 4 modela

 

 

Mjere porodične politike

Tri osnovna instrumenta pomoći na području porodične politike su:

-          novac, tj.različite naknade koje država daje porodici

-          usluge, koje porodica ili neki njeni članovi ostvaruju u specijaliziranim ustanovama

-          vrijeme, t. Plaćena odsustva koja roditelji najčešće majke dobijaju po osnovu brige o

djeci

Troškovi za djecu: predstavljaju osnov za određivanje iznosa naknada na ime pomoći porodicama

sa djecom, koje se najčešće daju u vidu dječijih dodataka i poreskih olakšica

Dječiji dodaci: jedan su od oblika pomoći koji država daje porodici sa djecom na ime troškova za

djecu koji svojom visinom umanjuju životni standard porodice

Poreske olakšice su: jedna od mjera porodične politike koja se može uvesti na izdatke za

obrazovanje djece, predškolski odgoj, stanovanje i slično

Porođajno odsustvo je pravo koje koristi isključivo zaposlena žena, majka neposredno prije i nakon

poroda, sa ciljem oporavka nakon rođenja djeteta.

Roditeljsko odsustvo nije vezano samo za period poslije rođenja djeteta nego i za kasnije, a mogu

ga koristiti oba roditelja. Pored plaćenog postoji i mogućnost neplaćenog roditeljdkog odsustva.

STAMBENA POLITIKA

 

Aspekti socijalnog stanovanja

Prvi aspekt socijalnog stanovanja je stambena snabdjevenost, što podrazumijeva izgradnju

socijalnih stanova za određene ciljne grupe stanovništva.

Drugi aspekt socijalnog stanovanja su subvenicije, koje država daje određenim grupama uz

provjere primanjai imovinskog stanja, najčešće se subvencioniraju najamnine.

Treći aspekt socijalnog stanovanja odnosi se na propise kojim se uređuje tržište stanova i tržišna

politika uopšte, tako što država između ostalog utvrđuje visinu stanarina u privatnim stanovima,

subvencioniranje kamata na stambene kredite ili primanja za stambenu štednju.

SOCIJALNA POLITIKA I NEZAPOSLENOST

Definicija nezaposlenosti prema MOR-u

Nezaposleni su oni pojedinci koji nemaju posao, koji su u stanju da stupe na novo radno

mjesto u roku od dvije godine i koji su prethodnog mjeseca pokušali da nađu posao.

Oblici osiguranja nezaposlenih

Dva oblika:

1)      subvencionisano dobrovoljno

2)      obavezno osiguranje

Karakteristike sistema osiguranja nezaposlenih

sistem osiguranja nezaposlenih moguće je razlikovati na osnovu četiri karakteristike: izdašnost,

kontrola, uticaj države i redistribucija

 

NEPROFITNI SEKTOR

Definiše se kao:

-          neprofitni sektor, pojam koji ističe osnovno obilježje ovih organizacija, njihovu neprofitnost

-          nezavisni sektor: naglašava nezavisnost djelovanja ovih organizacija u odnosu na vlade i

tržište

-          dobrotvorni sektor: time se ističe dobijanje različitih donacija u humanitarne svrhe, od

privatnih osoba

-          dobrovoljni sektor: Ističe entuzijazam kao motiv formiranja organizacije, bez uticaja države,

a s druge strane ističe ulogu volonterskog rada

-          nevladin sektor: ističe odvojenost od vlade i vladinog uticaja

-          treći sektor: ističe da pored države i privatnog sektora postoji i treće područje koje utiče na

razvoj

-          civilno društvo, institucije, organizacije, mreže i pojedinca koji su smješteni između države i

tržišta, povezani nizom civilnih pravila koja zajedno dijele, a u koje se ljudi dobrovoljno udružuju radi

zagovaranja općih interesa

U BiH je najprihvatljiviji termin privatni neprofitni sektor. Po obliku organizovanja mogu biti

udruženja i fondacije

Udruženja: na području socijalnih usluga, udruženja građana predstavljaju oblik slobodnog

udruživanja čiji je cilj rješavanje socijalnih problema u zajednici

Fondacija: je oblik neprofitne djelatnosti zasnovane na korištenju jednog od osnovnih ljudskih

prava, pravo raspolaganja sopstvenom imovinom. Ukoliko neki građanin dio svoje imovine namjeni

opštem dobru, pomoć nadarenoj djeci i slično, onda se raspolaganje tom imovinom vrši putem

fondacije.

VOLONTERSKI RAD NA PODRUČJU SOCIJALNIH USLUGA

POJMOVNO ODREĐENJE I DEFINICIJA VOLONTERSKOG RADA

Volonterski, odnosno dobrovoljni rad podrazumijeva one ljudske aktivnosti kojim se trajnije i

organizovano učestvuje u obavljanju određenih poslova koji su zasnovani na humanosti,

dobrovoljnosti i neprofesionalnosti.

Volonter znači drage volje, dobrovoljno

Humanitarno, znači čovjekoljubno

MOTIVI ZA BAVLJENJE VOLONTERSKIM RADOM

-          Altruizam- po Kontu- živjeti za drugog, biti nesebičan, učiniti dobro djelo

-          Empatija- emocionalno suosjećanje s drugim

-          Lični interes- pomaže mladoj osobi da dođe do posla, obavezno uključuje altriuzam i

empatiju

-          Religiozni motivi- pomaganje drugog u nevolji istinska je osobina vjernika, mnoge karitativne

organizacije funkcionišu vođene načelima vjere i radom vjernika volontera

-          Popunjavanje slobodnog vremena itd.

DOKUMENTI

1. UNIVERZALNA DEKLARACIJA O PRAVIMA ČOVJEKA (Generalna skupština UN 1948.)

2. EUROPSKA SOCIJALNA POVELJA (Strasbourg 1996.)

3. MEĐUNARODNI PAKT O EKONOMSKIM, SOCIJALNIM I KULTURNIM PRAVIMA

(Generalna skupština UN 1966.)

4. KONVENCIJA O PRAVIMA DJETETA (Generalna skupština UN 1989.)

5. ZAKON O OSNOVAMA SOCIJALNE ZAŠTITE, ZAŠTITE CIVILNIH ŽRTAVA RATA I

ZAŠTITE PORODICA SA DJECOM.

6. ZAKON O IZMJENAMA I DOPUNAMA ZAKONA O OSNOVAMA SOCIJALNE ZAŠTITE,

ZAŠTITE CIVILNIH ŽRTAVA RATA I ZAŠTITE PORODICA SA DJECOM

 

 

* KONVENCIJA O PRAVIMA DJETETA*

 

-          Ženavsa deklaracija o pravima djeteta -Liga naroda- 1924. sadrži 5.članova

-          Univerzalna-opšta deklaracija o ljudskim pravima – 1948.

-          Deklaracija o pravima djeteta -1959.

-          Rezolucija o pisanju konvencije o pravima djeteta (20. god. Poslije 1979.)

-          Od 1979. do 1989. dekada djeteta, ataj period iskorišten za pisanje Rezolucije o pravima

djeteta

-          Konvencija o pravima djeteta usvojena 1989. stupila na snagu 1990.

Konvencija o pravima djeteta između ostalog sadrži:

-          u članu 1. ¨po ovoj konvenciji dijete je svako ljudsko biće, mlađe od 18. godina, ukoliko se,

zakonom koji se primjenjuje na dijete, punoljetstvo ne stiče ranije.¨

Principi Konvencije o pravima djeteta

-          član 2. Ne diskriminacija, ima za cilj zaštitu djeteta od bilo kojeg oblika diskriminacije

1. Države članice poštuju i osiguravaju prava sadržana u Konvenciji svakom djetetu  pod

njihovom jurisdikcijom, bez ikakve diskriminacije i bez obzira na rasu, boju kože, spol, jezik,

vjeroispovijest, političko ili drugo uvjerenje, etničko ili društveno porijeklo, imovno stanje,

onesposobljenost, rođenje ili drugi status djeteta ili njegovih roditelja ili zakonitog staratelja.

2. Države članice preduzimaju sve potrebne mjere kako bi se osigurala zaštita djeteta od svih

oblika diskriminacije ili kazne zasnovane na statusu, aktivnostima, izraženom mišljenju ili

uvjerenju roditelja, zakonitih staratelja ili članova obitelji djeteta

Treba napomenuti da je ovo utopistički član, jer ne postoji niti jedna država koja ne vrši neku od

radnji koje diskriminiraju dijete

-          član 3. najbolji interes djeteta- posebno značajan za socijalne radnike

1. u svim aktivnostima koje se tiču djece, od primarnog značaja su  interesi djeteta bez obzira

na to da li ih provode javne ili privatne institucije za socijalnu zaštitu, sudovi, administrativni

organi ili zakonodavna tijela.

2. države članice se obavezuju da djetetu osiguraju zaštitu i brigu koja je prijeko potrebna za

njegovu dobrobit, uzimajući u obzir prava i obaveze njegovih roditelja, zakonitih staratelja ili

drugih koji su pravno odgovorni za djete.

3. države članice se staraju da sve institucije, službe i ustanove koje su odgovorne za briguili

zaštitu djece budu u skladu sa standardima koje su utvrdili nadležni organi, posebno u

oblasti sigurnosti i zdravlja, i broju i podobnosti osoblja te stručnog nadzora.

-          član 6. pravo na život, preživljavanje i razvoj

1. države članice priznaju da svako djete samim rođenjem ima pravo na život

2. države članice osiguravaju u najvećoj mogućoj mjeri opstanak i razvoj djeteta

-          član 12. poštivanje mišljenja djeteta

1. države članice osiguravaju djetetu koje je sposobno formirati vlastito mišljenje pravo

slobodnog izražavanja tog mišljenja u svim pitanjima koja se tiču djeteta, s tim što se

mišljenju djeteta posvećuje dužna pažnja u skladu s godinama života i zrelošću djeteta

2. u tu svrhu djetetu se posebno daje prilika da bude saslušano u svim sudskim i

administrativnim postupcima koji se odnose na njega, bilo neposredno ili preko zastupnika ili

odgovarajućeg organa, na način koji je u skladu s proceduralnim pravilima nacionalnog

zakona

treba posebno napomenuti član 23.

* član 23. države članice priznaju da mentalno zaostalo ili fizički invalidno dijete treba da uživa pun i

dostojan život, u uvjetima kojima se se osigurava njegovo dostojanstvo, podstiče samostalnost i

olakšava aktivno učešće djeteta u zajednici.

 

* ZAKON O OSNOVAMA SOCIJALNE ZAŠTITE, ZAŠTITE CIVILNIH ŽRTAVA RATA I ZAŠTITE

PORODICA ASA DJECOM U FBIH

-          Član 4. Djelatnost socijalne zaštite, zaštite civilnih žrtava rata i zaštite porodica sa djecom,

mogu obavljati i humanitarne organizacije, udruženja građana, vjerske zajednice, građanin

pojedinac, strane fizičke i pravne osobe.

-          Član 19. Prava iz socijalne zaštite u vezi ovog zakona su:

1. novčana i druga materijalna pomoć

2. osposobljavanje za život i rad

3. smještaj u drugu obitelj

4. smještaj u ustanove socijalne zaštite

5. usluge socijalnog i drugog stručnog rada

6. kućna njega i pomoć u kući

-          Član 48. ustanove socijalne zaštite, osnivaju se kao:

 

1. centar za socijalni rad

2. ustanove za djecu i to:

*  za djecu bez roditeljskog staranja

      *  za odgojno zanemarenu i zapuštenu djecu

      *  za djecu ometenu u psihičkom ili fizičkom razvoju

1. ustanove za odrasle i stare osobe

2. ustanove za socijalno-zdravstveno zbrinjavanje invalidnih i drugih osoba

3. ustanove za dnevni boravak korisnika socijalne zaštite

Dekomodifikacija je iskljucivanje odredjenih roba ili usluga ili rada sa (iz) tržišta i njihovo

distribuiranje prema drugim kriterijima,prema stepenu ili nivou.

Dekomodifikacijom možemo donositi zakljucke o tipu socijalne drzave.