INTERNACIONALNI UNIVERZITET U NOVOM PAZARU VISOKOSKOLSKA NASTAVNA JEDINICA U NISU PRAVNI FAKULTET-SMER KRIMINALISTIKA

SEMINARSKI RAD

Predmet: KRIMINALISTICKA OPERATIVA Tema:METODIKA IZGRADNJE OPERATIVNE MREZE

Profesor: Dragan Manojlovic Asistent: Maja Grujic

Student: Aleksandra Grbusic 2-600/08 Aleksandra Stojkovic 2-674/08

Nis,decembar 2011

SADRZAJ: UVOD 1.Uticaj kriminalne istorije na izgradnju operativne mreze 2.Tradicionalni operativni model jedne udice 3.Tradicinalni operativni pristup I savremeni kriminalisticki zahtevi 4.Razvoj savremenih pristupa kontroli kriminalnog miljea 5.Faze i segmenti izgradnje operativne mreze u kriminalnom miljeu 6.Savremeni pristup izgradnji operativne mreze u kriminalnom miljeu 7.Savremene operativne metode za izgradnju operativne mreze

ZAKLJUCAK LITERATURA

2

UVODU domacoj kriminalistickoj operativi prisutna su misljenja da se ne moze govoriti o operativnoj delatnosti u sprecavanju i otkrivanju krivicnih dela,odvojeno od kriminalisticke operative.Kriminalisticka operativa paralelno I samostalno funkcionise u odnosu na taktiku,metodiku i tehniku kao discipline kriminalistike.Kriminalisticka operativa je samostalna disciplina kriminalistike kao jedinstvene nauke.Ona se izjednacuje sa ostalim kriminalistickim disciplinama u pogledu znacaja i uloge u suzbijanju kriminaliteta.Osnovni zadaci kriminalisticke operative se ni po cemu ne razlikuju u odnosu na osnovne zadatke kriminalistike.Dva su osnovna zadatka kriminalisticke operative koja se uklapaju u savremene tokove kriminalne politike.Sustina prvog zadatka se sastoji u delatnosti na planu sprecavanja kriminaliteta,tj.aktivnost u domenu prevencije.Ovaj zadatak se realizuje kroz operativnu kontrolu koja se uspostavlja na osnovu postojanja opste sumnje da odredjena lica vrse krivicna dela koja se gone po sluzbenoj duznosti,ili da se na odredjenim lokacijama vrsi ili priprema izvrsenje takvog krivicnog dela.Drugi zadatak kriminalisticke operative se ispoljava kroz represivnu delatnost,tj. kroz otkrivanje krivicnih dela I njihovih ucinilaca I obezbedjenja dokaza.Ovaj zadatak se ostvaruje kroz operativnu obradu,koja se otvara i sprovodi kada se stekne stepen sumnje da je izvrseno konkretno krivicno delo.

3

METODIKA IZGRADNJE OPERATIVNE MREZE 1. UTICAJ KRIMINALNE ISTORIJE NA IZGRADNJU OPERATIVNE MREZE

Posmatranjem kriminalnog miljea iz operativnog aspekta pomocu kriminalne istorije zahteva da razlikujemo operativnu kriminalnu istoriju I operativnu kriminalnu tradiciju,pojave koja se u sadasnjosti opaza.Operativna istorija kriminalne pojave je sve onos to se desilo.Operativna tradicija je ono sto smo iz kriminalne pojave uzeli iz njene istorije.Kriminalisticka teorija stoji na stanovistu da posmatrajuci krim.pojave mozemo uociti njihove sledece osobenosti: a) namera za potpunom tajnoscu b) relativna tajnost c) sistem distribucije je kontrolisan d) ponasanje koje je usmereno na ostvarenje neke svrhe(1.da li je kriminalni cilj realan i ostvarljiv,2.da li se krim.cilj moze ostvariti na razlicite nacine,3.da li postoje razlicita sredstva za ostvarenje krim cilja) e) da se moze ostvariti uprokos spoljasnjim smetnjama f) da se moze ponasati na istovetan nacin kada je u pitanju ostvarivanje jednog istog krim.cilja. U osnovno odredjenje operativnog rada u krim.miljeu moze se izreci na sledeci nacin: operativni rad u krim.miljeu pociva na naucnim osnovama.U osnovi operativnog rada leze izvesne pretpostavlje koje je nauka do sada dokazala: a) b) c) d) kriminal postoji kriminal se moze spoznati kriminal spoznajemo putem istrazivanja kriminalne pojave su uzrocno povezane.4

Osnovni teorijiski postulati operativnog rada polaze od sledecih pretpostavki: a)kriminalne pojave postoje objektivno,realno,stvarno. b)One ne miruju nego su stalno u kretanju i menjanju,nestajanju I nastajanju c)Cim se krecu i menjaju,nastaju i nestaju,znaci da deluju jedne na druge,inace kako bi se menjale d)To uzajamno delovanje podrazumeva da kriminalne pojave stupaju u odredjene relacije e)Posedivati saznanja o pojavi kriminalnog miljea,znaci biti u stanju spoznati kriminalnu pojavu,znaci posedovati operativnu inteligenciju.

2.TRADICIONALNI OPERATIVNI MODEL JEDNE UDICEKriminalisti se ne interesuju za kriminalne pojave same po sebi,vec za svoje probleme koji su u vezi sa manifestacijom kriminalne pojave i refleksijom njene statisticke slike u vrednovanju njihovog ucinka.Ovakav pristup ima negativne posledice iz vise aspekata: a) Onemogucava uocavanje trendova kriminalnih delatnosti u kriminalnom miljeu b) Onemogucava prikupljanje saznanja radi ranog upozorenja o razvoju i potencijalnom ostvarenju krim.delatnosti c) Onemogucava kontrolu kriminala d) Zahteva angazovanje znatno vecih ljudskih i materijalnih resursa jer reaguje nakon izvrsenja krivicnog dela e) Omogucava nesmetan razvoj kriminalnih delatnosti i ucvrscivanje struktura kriminalnih organizacija f) Omogucava stvaranje pocetnog kriminalnog profita koji omogucuje opstanak krim grupi5

g) Gradi osecaj nebezbednosti kod gradjana. Sredinom 18.veka kriminalisticka teorija I praksa je pocela da napusta model koji je bio nazvan- pecanje sa jednom udicom I jednim stapom ili vise udica i vise stapova koji su ipak pojedinacni izvori I krenula put operativnih kriminalistickih mreza u kriminalnom miljeu. Uspeh u kontroli kriminala uslovljen je sposobnostima izgradnje operativnih izvora i operativne mreze u kriminalnom miljeu.Iz operativnog apsekta u kriminalnoj teoriji i praksi u jednom broju zemalja I kod nas nije poznato: a)Kako izgraditi operativni kriminalisticki izvor b)Kako navesti usmeriti potencijalni izvor,da stupi u kontakt sa kriminalistickim obavestajcem c)Kako upravljati operativnim izvorom i mrezom,da bi smo ucinili efikasnijim i efektnijim kapacitet i kvalitet rada agencija za kontrolu kriminala? Nacin izgradnje operativnih izvora postao je ideal obrazovanja i kriminalistickih sluzbenika.Sve detalje operatvnih metoda kao i tehnika za izgradnju: a)Profila izvora b)Profila krim.miljea c)Modela pristupa i dodira sa izvorom d)Kluca za vodjenje izvora i mreza e)Modela edukacijevodja i izvora f)Struktura u kriminalnim agencijama g)Modela upotrebe izvora i mreza h)Metodoligije bezbednosne kriminalisticke zastite izvora i)Operativnog bontona j)Operativne etike k)Operativne komunikacije sa izvorom l)Operativnog jezika i misljenja,mnoge zemlje su utemeljile tokom proslog stoleca.

6

Kriminalisticka teorija i praksa tada shvata: a)Da je operativna delatnost stalno kruzenje sa operativnim nacinom izazivanja odgovora na kriminalnu delatnost i kriminalni milje b)Da je tradicionalni nacin reakcije na kriminalni delikt zakasnela akcija v)Operativna delatnost je neposredno vezana za krim milje,a ne delikt I trosi najmanje vremena i energije g)Rekacija trazi od kriminalista da trose vreme i energiju mnogo vise.

3.TRADICIONALNI OPERATIVNI KRIMINALISTICKI ZAHTEVI

PRISTUP

I

SAVREMENI

Zasnivanje kriminalistickih istraga na operativnoj informaciji je samo jedan mali segmet odnosno usko posmatranje kriminalnih delatnosti,kriminalnog miljea I okruzenja.Kriminalisticka teorija i praksa u svetu poznaje vise nivoa informacija iz kriminalnog miljea,jedan od njih je opste operativno saznanje koje je permanentni skener kriminalnog miljea i fizickog okruzenja,poznavanje drugih aspekata,globalno poznavanje slojeva I struktura kriminalnih trendova,kriminalnih organizacija kao i spoljasnje i unutrasnje podrske kriminalnim aktivnostima,drugo operativno saznanje je ono koja obogadjuje podatke o aktivnostima,koja se na prvi pogled ne razumeju u njihovoj pojedinosti,ali su veoma znacajna prilikom operatinog analitickog istrazivanja pojava koje mogu ukazati na kriminalna delatnost,koja je nevidljiva iz aspekta terenskog operativnog rada.Trece je operativno saznanje koje kriminalnu delatnost otkriva po slojevima u zavisnosti od nivoa,strukture,oblika kriminalne aktivnosti u kriminalnom miljeu.

7

4.RAZVOJ SAVREMENIH PRISTUPA KONTROLI KRIM.MILJEADonosenje pisanih akata iz ove oblasti treba da omoguci kriminalistickom aspektu kontrolu kriminala putem: a) Poboljsanja kvaliteta u vezi sa ovim najosetljivijim operacijama b) Pospesenja prikupljanja operativnih saznanja,koriscenje i eksploatacije prikupljenih obavestenja c) Unapredjenja rukovodjenja operativnim izvorom na osnovu njegove/njene sfere aktivnosti d) Efikasnijeg prodora u kriminalnu sredinu e) Direktnog prikupljanja operativnih obavestenja sa ucestvovanjem ili bez ucestvovanja izvora f) Izgradnje preventivnog istrazivanja radi presecanja kriminalne delatnosti g) Ranog upozorenja o postajanju kriminalnog plana,kriminalne organizacije h) Izgradnje studija trendova kriminalne delatnosti i oblika kriminala i) Izgradnje mehanizma kojim bi se omogucilo da se rastegne vreme kriminalisticke istrage I pomeri unapred u predpolje pripreme za izvrsenje krim.delikta Kao prva operativna mera javlja se potreba za sprecavanjem nastajanja i ispoljavanja krim.delatnosti,kao druga da se prikrivenost kriminalne delatnosti svede na najmanju mogucu meru,i treca da operativni rad u kriminalnom miljeu bude nenametljiv. PRVA pretpostavka da bi se ostvario operativni aspekt kontrole krim.delatnosti jeste pravovremeno prikupljanje operativnih obavestenja,DRUGA pretpostavka je da kriminalisticki aspekt prepoznavanja kriminalnih pojava ima operativni kapacitet da sprovede svoju operaciju u tom pravcu.

8

5.FAZE I SEGMENTI IZGRADNJE OPERATIVNE MREZE U KRIM.MILJEU Operativni apsekt saznavanja i kontrole kriminala primenom operativne mreze u kriminalnom miljeu mozemo posmatrati kao proces sa vise segmenata naizgled zasebnih a opet neraskidivo povezanih: 1) Izgradnja struktura za operativne delatnosti 2) Odabir i edukacija regrutera unutar agencija struktura za pocetni dodir,tzv.spoljna ruka koja gradi klimu i uslove za regrutovanje izvora 3) Regrutovanje operativnog izvora 4) Angazovanje operativnog izvora 5) Izgradnja operativnog profila izvora 6) Izgradnja operativnog profila mreze 7) Izgradnja operativnog profila krim.miljea 8) Prikupljanje operativnih obavestenja o krimi.delatnosti u predpolju,pre nastupanja kriminalne posledice 9) Obrada operativnih obavestenja 10)Upotreba ili koriscenje tih obavestenja.

6.SAVREMENI PRISTUP U IZGRADNJI OPERATIVNE MREZE U KRIMINALNOM MILJEU

9

7.SAVREMENE OPERATIVNE METODE ZA IZGRADNJU OPERATIVNE MREZE Operativni rad u krim.miljeu razvojem I primenom operativnih metoda kroz operativnu mrezu kao sto su: a) Mravinjak b) Pokretnog i nepokretnog ostrva c) Parabola d) U dodiru sa delatnoscu e) Pokrivaca-senke f) Zlatnog mosta g) Metod neposredne delatnosti h) Hobija i mnogih drugih,omogucio bi da se operativna saznanja razvijaju brze i kvalitetnije. Sa druge strane ovakav model operativnog rada bi omogucio efikasnu izgradnju operativnih studija,biografija u cilju pracenja trendova krim.delatnosti na svim nivoima: a. Medjunarodnom b. Nacionalnom c. Strateskom d. Taktickom e. Lokalnom i f. Problemskom,jer bi omogucio prikupljanje operativnih saznanja iz kriminalnog miljea nezavisno od tekucih kriminalistickih postdeliktum istraga.

10

ZAKLJUCAK

11

LITERATURA

1.D.Manojlovic: Kriminalisticka operativa,Beosing, 2010,Nis. 2.Bezbednost,Casopis ministarstva unutrasnjih poslova Srbije,Beograd. 3.M.Boskovic: Kriminalisticka operativa,Beograd.

Republike

12