1. Međunarodne finansije kao segment međunarodne ekonomije

Polazeći od date odrednice poslovnih finansija kao naučne i praktične discipline, međunarodne poslovne finansije:

a) Kao naučna disciplina izučavaju 3 aspekta finansija:1. Međunarodno finansijsko upravljanje preduzećem,2. Međunarodno investiranje i analizu rizika i3. Međunarodno finansijsko tržište i institucije.

b) Kao upravljački koncept u preduzeću izučavaju:1. Međunarodno finansijsko okruženje2. Međunarodne finansijske instrumente i 3. Međunarodno upravljanje finansijama preduzeća.

2. Pojam, razvoj i značaj međunarodnog finansiranja

Poslovne finansije su naučna disciplina koja se bavi teorijom finansijskog upravljanja u preduzeću kao samostalnom ekonomsko-pravnom subjektu privređivanja u robnonovčanoj privredi.

Međunarodne finansije u užem smislu obuhvataju izvoz i uvoz kapitala i novca i prodaju robe i usluga na kredit, u širem smislu uključuju i međunarodne jednostrane transfere.

U ekonomskim odnosima jedne zemlje, odnosno nacionalne privrede, sa svijetom, mogu se razlikovati 3 osnovne vrste transakcija i to:

1. Izvor i uvoz robe i usluga2. Izvoz i uvoz kapitala i novca3. Jednostrani transferi.

Pri izvozu i uvozu robe i usluga dolazi do istovremenog prenosa finansijskih sredstava u suprotnom smjeru, odmah, ili u određenom roku i tada se radi o međunarodnim plaćanjima. Uvozom i izvozom kapitala i novca dolazi do prenosa vrijednosti iz jedne zemlje u drugu, a ovo je praćeno naknadnim obrnutim tokom sredstava kroz otplate kredita i kamate, isplatu dividendi i profita, reparaciju kapitala itd.

Kod jednostranih transfera dolazi do prenosa robe, usluga, kapitala i novca iz jedne zemlje u drugu, ali nakon toga se slijedi obrnuti tok sredstava.

Cilj međunarodnog poslovnog finansiranja je, s jedne strane obezbjeđenje potrebnog iznosa i najpovoljnije strukture sredstava iz međunarodnih izvora za ostvarivanje poslovnih ciljeva i poduhvata i, s druge strane, ekonomski najracionalnija ulaganja slobodnih sredstava kroz međunarodne transakcije.

3.Struktura međunarodnog projektnog finansiranja

Projektno finansiranje se u izvjesnim slučajevima naziva i struktuirano finansiranje, zato što zahtijeva takvo strukturiranje (kombinovanje) zaduženja i spostvenog kapitala tako da gotovinski tok projketa može direktno adekvatno da servisira zaduženja projekta.

Osnovni elementi modela projektnog servisiranja su:- Da se radi o načinu finansiranja projekta uglavnom veće vrijednosti - Bazira se na obezbjeđenju eksternih izvora finansiranja, a u manjoj mjeri na

sopstvenom kapitalu- Da zajmodavci kod svog opredjeljenja za investiciju primarno posmatraju budući

gotovinski tok i prihode projekta kao izvor za otplatu njegovog zaduženja, a na imovinu projekta kao na sredstvo za otplatu ovog zaduženja

- Da ne postoji pravo regresa zajmodavca ili je ono ograničeno da se kroz obaveze ili garancije sponzora ili trećih lica kreditni rizik projekta čini prihvatljivim za njegove zajmodavce

- Da je krajnji cilj projektnog finansiranja da se aranžira finansiranje projekta koji će koristiti sponzorima projekta, a da se istovremeno to finansiranje ne odražava na njegov kreditni bonitet i bilans.

4. Učesnici u međunarodnom poslovnom finansiranju

Glavni učesnici u projeknom finansiranju su:- Sponzori i- Finansijeri projekta.

Sponzor projekta je strana koja „stoji iza“ projekta i predstavlja njegovu „pokretačku snagu“. To može biti vlada zemlje domaćina projekta koja njegovom realizacijom ostvaruje neke racionalne ili razvojne ciljeve. Za sponzora ili vlasnika projekta je ključna neka korist koja se ostvaruje realizacijom projekta. Sponzor projekta se može pojaviti i u ulozi divelopera projekta koji razvija projekat sa ciljem da se on dovede u fazu podnošljivosti za finansiranje i realizaciju.

U ulozi finansijera projekta mogu se pojaviti:- Banke,- Finansijske kompanije,- Investicioni fondovim- Institucionalni investitori,- Lokalne banke,- Agencije za kreditiranjje izvoza itd.

Kao značajni učesnici u projektnom finansiranju javljaju se još:- Projektna kompanija i- Konzorcijum izvođača radova.

5. Osnovni motivi učesnika u međunarodnom poslovnom finansiranju

Osnovni ciljevi koje kompanije kao sponzor projekta želi da ostvari kroz projektno finansiranje:

- Da obezbjedi sredstva za finansiranje velike kapitalne investicije iz spoljnih izvora,- Da realizuje projekte koje bi na drugi način bilo nemoguće finansirati,- Da prenesu rizik sa sponzora na projekat,- Da podijeli investicioni rizik,- Da stekne ili zadrži pristup određenom tržištu,- Da mininizira sopstveno vlasničko ulaganje,- Da se obezbjede garancije za projekat koje sam sponzor ne bi mogao da dobije,

- Da izbjegne obaveze po osnovu hipoteke i zaloga,- Da postigne povoljniji odnos zaduženja i sopstvenog kapitala projekta,- Da se ostvare određene poreske beneficije itd.

?? u određenoj mjeri identični ciljevima kompanija sponzora, ali su ipak najvažniji sljedeći ciljevi:

1. Omogućava se realizacija velikih investicionih projekata za koje ne postoji dovoljno budžetskih sredstava,

2. Omogućava se realizacija projekta koji značajno doprinosi opštim nacionalnim i razvojnim ciljevima i podmirenju potreba privrede i stanivništva;

3. Omogućava se alokacija relativno limitiranih raspoloživih sredstava na druge projekte koji imaju manji stepen finansijske isplativosti;

4. Omogućava se vladama zemalja domaćina sa slibijim kreditnim rejtingom da obezbjede eksterno finansiranje;

5. Direktne obaveze i garancije vlade zemlje domaćina su manje;6. Zaduženje u sklopu projektnog finansiranja se ne održava neposredno na spoljno

zaduženje zemlje;7. Omogućavaju se transfer tehnologije, obuka lokalne radne snage i pozitivni efekti na

domaću privredu;8. Omogućava se povezivanje javnog i privatnog sektora;9. Ovo finansiranje ima značajan demonstracioni efekat na strane investicije;10. Smanjuju se ukupni troškovi finansiranja projekta.

6. Rasprostranjenost međunarodnog projektnog finansiranja

Globalizacija međunarodne trgovine i finansija posljednjih decenija značajno je doprinijela razvoju projektnog finansiranja u svijetu. Ono je srazmjerno najzastupljenije u razvijenim industrijskim zemljama i zemljama u tranziciji. Što se tiče pojedinih sektora, projektno finansiranje je najzastupljenije u transportu, energetici, telekomunikacijama i vodoprivredi.Kod razmatranja rasprostanjenosti projektnog finansiranja u svijetu, problem se pojavljuje u domenu raspoložive statističke osnove, s obzirom da se uglavnom registruju samo veći projekti. Drugi problem je u tome što relevantni uslovi projektnog finansiranja nisu dostupni javnosti.

Evidentno je da je 1996. bila godina pravog „buma“ projektnog finansiranja sa velikim brojem „mega“ projekata, preko 1 milijarde dolara. Broj novih aranžmana u 1998. se znatno smanjio u odnosu na 1997.Razlozi za to su uglavnom finansijska kriza u jugositočnoj Aziji i pad konjukture u jednom broju drugih zemalja, te se projektno finansiranje uglavnom vezuje za realizaciju velikih infrastrukturnih objekata, mada se na njegovim principima može realizovati praktično svaki investicioni projekat.

7. BOT modeli projektnog finansiranja

BOT je termin za model ili konstrukciju koja koristi privatne investicije za razvoj infrastrukture, što je ranije bilo rezervisano za javni sektor.

BOT je ugovorni aranžman gdje entitet privatnog sektora preuzima na sebe izgradnju određenog infrastrukturnog objekta, uključujući: projektovanje i finansiranjem kao i njegovo održavanje i korištenje po izgradnji.

BOT model finansiranja projekta ima brojne potencijalne prednosti i djelotvorna je alternativa u mnogim zemljama sa tradicionalnim pristupom u korištenju zaduženja države ili državnog budžeta, pri čemu, za razliku od potpune privatizacije pojedinih projekata, ovdje vlada zadržava strategijsku kontrolu nad projektom koji poslije određenog vremena prelazi u vlasništvo javnog sektora.

Međutim, BOT model je vrlo kompleksan zahvat sa finansijske i pravne tačke gledišta i potrebno je dosta vremena da se razvije i realizuje. On traži značajno involviranje vlade zemlje domaćina i njenu podršku. Ujedno traži povoljnu političku i ekonomsku klimu, definisano i stabilno pravno i institucionalno okruženje, kao i niz drugih preduslova koje normalno očekuje strani investitor.

Sam termin BOT nastao je od početnih slova engleske riječi build (izgraditi), operate (upravljati, voditi), transfer (prenijeti i koristi se uglavnom kao svodni termin za ovaj model projektnog finansiranja koji ima više različitih modaliteta, a to su:

- BOO (Build, oun and operate), tj (izgradi, posjeduj i predaj) je ugovorni aranžman gdje privatna kompanija preuzima na sebe izgradnju određenog infrastrukturnog objekta, uključujući i finansiranje, kao i njegovo održavanje i korištenje po izgradnji;

- BTL (Build, transfer and lease), tj (izgradi, predaj i iznajmi) je ugovorni aranžman kojim privatna kompanija preuzima na sebe izgradnju i finansiranje izgradnje određenog infrastrukturnog objekta, podrazumijevajući prekoračenja troškova, kašnjenje i specifične rizike za performanse projekta. Kada je objekat testiran i primljen, njegovo vlasništvo se prenosi na državne agencije na privatnu kompaniju na osnovu ugovora o zakupu (lizing).

- BOK (Build, operate and ??), tj (izgradi, ....?) je ugovorni aranžman gdje privatna kompanija preuzima na sebe izgradnju određenog infrastrukturnog objekta, uključujući njegovo finansiranje i korištenje po izgradnji, privatna kompanija vodi objekat u određenom vremenskom periodu u kome je dozvoljeno da korisnicima naplaćuje odgovarajuće naknade i druge troškove, da povrati investirana sredstva u izgradnji projekta, kao i da podmiri troškove održavanja i vođenja objekta, uključujući i razuman profit. Na kraju utvrđenog perioda privatna kompanija ima pravo da traži onbavljanje koncesije.

- ROO (Rehabilitate, own and operate) tj (popravi, posjeduj i koristi) je ugovorni aranžman kojim se postojeći infrastrukturni objekat predaje poslovnoj kompaniji da ga popravi i dovede u puno funkcionalno stanje, kao i da ga vodi i održava bez vremenskog ograničenja u pogledu prava raspologanja. Privatna kompanija koristi objekat u skladu sa ugovorom.

- ROT (Rehabilitate, operate and transfer), tj (popravi, vodi i predaj) je ugovorni aranžman kojim se postojeći infrstrukturni objekat predaje privatnoj kompaniji radi popravke i dovođenja u puno funkcionalno stanje, kao i vođenje i održavanje u određenom vremenskom periodu, a po isteku tog perioda objekat se predaje vladinoj agenciji ili novoj privatnoj kompaniji izabranoj na bazi javne licitacije.

- Postoje i drugi modeli, a to su: BTO, BOOT, BOOM i dr.

8. Prednosti i nedostaci u realizaciji BOT modela

Potencijalne prednosti BOT modela za vladu zamlje domaćina mogu se sumirati u sljedećem:- Korištenje finansiranja javnog sektora da bi se obezbjedio novi izvor kapitala koji

smanjuje javno zaduženje i direktne izdatke i može da poboljša kreditni rejting banke;- Sposobnost da ubrza razvoj projekata koji bi u protivnom morali da čekaju na

realizaciju i da ujedno konkuriše na ograničena sredstva iz javnih izvora,- Koristi se kapital privatnog sektora, njegova inicijativa i know how da bi se smanjili

troškovi projekta, skratili rokovi izvođenja i poboljšala operativna efikasnost;- Ostvaruje se realokacija rizika projekta i njegovog tereta sa javnog na privatni sektor,- Uključivanje privatnih sponzora i iskusnih komercijalnih zajmodavaca omogućava

svestrano sagledavanje projekta dodatni je pokazatelj njegove izvodljivosti,- Realizuje se transfer tehnologije, obuka lokalnog personala i razvoj lokalnog tržišta

kapitala,- Vlada zadržava stratešku kontrolu nad projektoom, koji se transferiše javnom sektoru

na kraju ugovorenog perioda,- Omogućava se formiranje kriterijuma prema kojima će se mjeriti efikasnost sličnih

projekata u javnom sektoru i ujedno omogućiti da se unaprijedi menadžment javnog sektora.

Problemi koji se mogu pojaviti u realizaciji BOT modela su:- Kompleksna ugovorna i finansijska struktura BOT modela i veliki broj strana

uključenih u proces razvoja projekta,- Relativno neiskustvo neke od strana, prije svega vlade zemlje domaćina u razvoju

BOT modela,- Nedostatak adekvatne pravne regulative,- Nedostatak jasno definisanih projektnih okvira, uključujući i nedovoljno jasne ciljeve

vlade zemlje domaćina,- Nedostatak jasnih kriterijuma za ocjenu ponuda,- Nedostatak nezavisno urađene studije izvodljivosti koja bi trebala da potvrdi da je

projekat izvodljiv,- Nedostatak standardizovanih projektnih sporazuma i standardizovane tenderske

dokumentacije,- Nedostatak adekvatno formulisanog metoda predkvalifikacije ponuđača, sa ciljem da

se ograniči njihov broj i smanji rizik,- Nedostatak jasno formulisanih procedura za nabavke u vezi sa projektom,- Prolongirani i neizvjesni ishodi pregovora sa ponuđačem prije konačnog tendera.

9. Faze BOT projekta

Faze realizacije BOT projekta su:- Identifikacija projekta,- Priprema vlade za licitaciju,- Priprema sponzora za ponudu,- Izbor ponuđača,- Razvoj projekta,- Implementacija projekta,- Operatvina faza projekta,- Transfer projekta (vladi zemlje domaćina).

10. Osnovne karakteristike finansijskog menadžmenta međunarodne firme

Finansijski menadžment se obično definiše kao proces kreiranja finansijskih uslova za efikasno postizanje odabranih finansijskih ciljeva.

Funkcije finansijskog menadžmenta su:- Finansijsko planiranje,- Finansijska organizacija,- Izbor finansijskih kadrova,- Finansijsko rukovođenje i- Finansijska kontrola.

Savremenim finansijama preduzeća finansijski menadžment važan segment iz razloga što odgovara na bar 3 osnovna pitanja:

1. Koja sredstva stoje na raspologanju firmi, kako ih formira i kako do njih dolazi?2. Kakav je i koliko nivo fondova preduzeća i kakva je njihova struktura?3. Kako se formiraju fondovi firme?

Zadatak finansijskog menadžmenta ogleda su u usklađivanju finansijskih operacija preduzeća i tržišta kapitala.

11. Internacionalizacija i globalizacija preduzeća

Proces internacionalizacije uključuje jednostavno proširenje ekonomskih aktivnosti preko nacionalnih granica. To je prvenstveno kvantitativni proces koji dovodi do širenja ekonomske aktivnosti.

Proces globalizacije se kvalitativno razlikuje od procesa internacionalizacije. On ne uključuje samo geografsko širenje ekonomske aktivnosti preko nacionalnih granica nego i funkcionalnu integraciju internacionalno disperziranih aktivnosti.

Oba procesa – globalizacija i internacionalizacija djeluju simultano i osiguravaju da se promjene koje se dešavaju u jednom dijelu svijeta brzo prenesu i na druge dijelove svijeta.

12. Značaj kreditiranja izvoznih poslova

Mogućnost izvoza kapitalnih dobara u velikoj mjeri zavisi od uslova plaćanja. Pošto se ovdje radi o skupim proizvodima, kupci su rijetko u stanju da odmah plate cijeli iznos, naročito kada su u pitanju ZUR, a na drugoj strani, proizvođači kapitalnih dobara spremni su da prodaju na kredit da bi obezbijedila što veći plasman.

U kreditiranju izvoza kapittalnih dobara angažuje se i država jer od takvog izvoza ima korist ne samo konkretni proizvođač, već i nacionalna privreda u cjelini. Država pomaže izvoz kapitalnih dobara time što učestvuju u obezbjeđivanju sredstava za kreditiranje izvoza osiguranja izvoznih kredita.

Kreditirani izvoz čini oko 10% ukupnog iznosa u ZUR, odnosno 10% izvoza kapitalnih dobara.

U većini zemalja koje izvoze kapitalna dobra postoje agencije za kreditiranje izvoznih poslova, koje su pod kontrolom države. Uvozne kredite odobravaju poslovne banke, s tim što jedan iznos kredita ne finansira državna agencija iz svojih sredstava.

13. Praksa i oblici izvoznog kreditiranja

Praksa kreditiranja izvoza u svijetu uglavnom je oblikovana od strane razvijenih članica OECD, njihovim sporazumom o smjernicama za izvozne kredite sa javnom podrškom.

Sponzor koji nje formalno pravni akt OECD-a, već neka vrsta „džentlmenskog sporazuma“, odnosi se na izvozne kredite s javnom podrškom sa rokovima otplate dužim od 2 godine, a stupio je na snagu aprila 1978.

Augusta 1994 učesnice Sporazuma su se saglasile da se pojednostavi klasifikacija zemalja, tako da su sve podijeljene u 2 grupe.

Prva grupa sz zemlje koje više ne mogu da dobijaju kredite Svjetske banke, a u drugoj grupi su sve ostale zemlje.

Maksimalni rok otplate za prvu grupu je 5, a drugu 10 godina. Glavnica se normalno otplaćuje u jednakim polugodišnjim ratama. Vrijednost izvoznih poslova koji finansiraju ove agencije se uglavnom kreće godišnje oko 2%-5% vrijednosti ukupnog izvoza zemlje.

14. Osiguranje izvoznih kredita

Kada se radi o prodaji robe na kredit stvarnom kupcu onda je prisutan mnogo veći rizik nego pri prodaji na kredit u zemlji:

- Partneri se manje poznaju,- Različiti su pravni sistemi,- Različite su nacionalne valute.

Zato je potrebno da se izvoznici kreditori obezbijede od šteta do kojih može doći zbog nekog nepredviđenog događaja,. Do štete u izvoznim poslovima može doći iz više razloga:

- strani kupac može da odbije da preuzme robu,- neuredno izmiruje svoje obaveze,- roba oštećena u transportu i sl.

Rizici: Komercijalni i Nekomercijalni- bankrotstvo Politički: Katastrofalni:- stečaj - ratovi, - zemljotresi,- nesolventnost stranog kupca, - demonstracije, - poplave,- odbijanje da izvrši obaveze i sl. - štrajkovi, - suše,

nacionalizacija. Nepogode.

Da bi se podstakao izvoz, država kroz osiguranje i davanje garancija preuzima na sebe dio mogućih rizika u izvoznim uslovima. Procenat naknade štete je veći kod nekomercijalnih rizika, jer na njih ne mogu uticati ni kupac ni prodavac. Osiguranje od komercijalnih rizika se najčešće prepušta običnim osiguravajućim zavodima. 1946 god osnovano je Međunarodno udruženje za osiguranje kredita ICIA sa sjedištem u Cirihu.

Osiguranje izvoznih kredita se javlja kod:- Kredita isporučioca i - kredita kupcu.

Kredit isporučioca je odobravanje kredita od strane izvoznika direktno inostranom kupcu na koji način se odlaže plaćanje po ugovoru o prodaji.

Kredit kupcu je kredit koji finansijska institucija iz ze.mlje izvoznika odobrava direktno inostranom kupcu ili njegovij banci za finansiranje isporuke iz zemlje izviznika – kreditora.

Posebna kategorija izvoznik kredita su tzv mješoviti krediti ili „meki“ krediti, koji sadrže elemente pomoći za razvoj, bilo u formi poklona ili subvencije kamatnih stopa.

Postoji podjela izvoznih kredita s aspekta roka otplate:- kratkoročni - do 1 god,- srednjoročni – od 1 do 5 god,- dugoročni – preko 5 godina.

15. Agencija za kreditiranje izvoza

U skoro svim razvijenim zemljama postoje razrađeni sistemi kreditiranja izvoznih poslova. Obično jedna javna agencija obezbjeđuje refiniansiranje kredita koje su poslovne banke dale izvoznicima. Ista ili neka druga agencija bavi se osiguranjem izvozbih kredita od nekomercijalnih rizika.

Najvažnija agencija za kreditiranje izvoza u SAD je izvozno-uvozna banka SAD EXIM, osnovana kao javna komercijala 1934 godine. Odobrava kredite za izvoz američke opreme i usluga sa rokom od 5-15 godina uz fixnu kamatnu stopu.

Najpoznatija je institucija za podršku izvoznih poslova u VB odjeljenje za garantovanje izvoznih kredita ECGD nezavisna vladina agencija osnovana još 1919 godine, a reorganizovana 1930 godine.ECGD daje garancije poslovnim bankama za njihove kredite odobrene stranim kupcima kako za glavnicu, tako i za kamatu.

U Francuskoj u kreditiranju izvoza učestvujeu dvije glavne institucije:- francusko osiguravajuće društvo za spoljnu trgovinu (COFACE),- francuska banka za spoljnu trgovinu (BFCE).

16. Rizici u međunarodnom poslovnom finansiranju

Multinacionalno preduzeće izloženo je političkim rizicima koji se ispoljavaju različitim formama i oblicima i to od miješanja u poslovne aktivnosti do konfiskacije imovine. Najteži oblik političkog rizika je preuzimanje imovine od strane države kao što je to bio slučaj u Čileu 1971., kada je vlada preuzela preduzeće za proizvodnju bakra.

Pored političkog rizika veoma važan je rizik promjene deviznog kursa, a to je cijena jedne valute u odnosu na drugu. Kotizacije na tržištu mogu biti izražene u terminima domaće i strane valute.

Treba razlikovati terminski od spot kursa. To se može objasniti kroz tri vrste izloženosti riziku:1.) konverzijske kursne razlike,2.) transakcijske kursne razlike i3.) ekonomska izloženost.

Konverzijske kursne razlike predstavaljaju promjenu u računovodstveno-bilansnom stanju koje nastaje zbog promjene u deviznim kursevima.

Transakcijske kursne razlike mogu predstavljati gubitak ili dobit do kojeg dolazi u slučajevima određene transkacije koja je denominirana u stranoj valuti.

Ekonomska izloženost predstavlja promjenu vrijednosti nekog preduzeća koja prati neočekivanu promjenu deviznog kursa.

17. „Pranje novca“-definicija, faze, djelatnosti u koje su usmjerena pranja novca.

Pranje novca, koje može biti u raznim vidovima, odnosno putem raznih transkacija, predstavlja pretvaranje nelegalno stečenih sredstava u sredstva koja imaju legalnu formu sticanja i raspolaganja.

Pranje novca je veliki biznis, ili bolje rečeno, prava industrija. Prema procjenama MMF-a u svijetu se godišnje opere između 500 i 1500 milijardi dolara.

Osnovni izvori ilegalno stečenog novca su trgovina drogom, finansijski kriminal (prevare sa kreditnim karticama, prevare sa institucijama, klasične pronevjere i sl.), korupcija, zelenaški poslovi, ilegalno kockanje, prostitucija, ileglana trgovina oružjem i bijelim robljem.

Kao dobra ilustracija etapa u pranju novca može poslužiti sljedeća podjela Bank of England:1.) etapa plasmana: sredstva prikupljena nedozvoljenim aktivnostima deponuju se u nekoj banci ili se koriste za kupovinu HOV,2.) etapa „presvlačenja“- deponovana sredstva i aktiva se transferiše van granica zemlje, obično u nekoj „fasadnoj“ kompaniji,3.) etapa „integracije“, sredstva ulaze u legalne finansijske tokove preko fiktivnih faktura ili lažnih naloga za otplatu zajmova.

19. Prevarne radnje kroz tzv.piramida šeme

Piramida šeme je u svojim različitim varijantama najčešće korišteni model za „pranje novca“. Ove šeme se još nazivaju i „Poncijeve šeme“, po čovjeku koji ih je učinio poznatim- Čarlsu Ponsiju.Model koji je u Bostonu juna 1919 godine lansirao Ponci, bio vrlo jednostavan i bazirao se na tri ključne komponente.1.) Prvo, ubijedio je grupu ljudi u svoju „Investicionu ideju“ koja se ogledala u kuponima koje je izdala Međunarodna poštanska unija, koji su pružali mogućnost za arbitražno određivanje cijene, 2.) Drugo, obećao je visoku zaradu za investicije (50% kamate na svakih 90 dana),3.) Treće, izgradio je inicijalni kredibilitet ispunjavajući u početku svoja obećanja.

Dok je šema trajala, Ponsi je zarađivao ipo 200.000$ dnevno. To nije moglo trajati vječno. 1920 godine Boston Globe je razotkrio cijelu prevaru. Računa se da je Ponsi prevario oko 10.000 investitora za oko 9,5 miliona $.

Zemlje u tranziciji su pogodno tlo za razne piramide šema. Razlozi su jednostavni i svode se na san o brzom i lakom bogaćenju i nepoznavanju osnovnih principa finansiranja, ali i na nerazvijenosti finansijskih tržišta, kao i pasivnosti.Primjer: u Albaniji, Rusiji i Rumuniji.

20. Eurotržište- evolucija i karakteristike

Eurotržište je tržište na kome se plasiraju razne HOV denominirane u valutama koje nisu valute zemlje porijekla emitenta i koje ne podliježu nacionalnim propisima zemlje emitenta ili plasmana.

Eurotržište je dobilo glavni podsticaj 70-tih godina sa drastičnim povećanjem cijena nafte. To je rezultiralo time da je nekoliko naftom bogatih zemalja imalo platnobilansne suficite koje je trebalo investirati u druge zemlje, a Eurotržište je ponudilo te mogućnosti.

Sljedeći podsticaj rastu ovog tržišta je došao 80-tih godina prošlog vijeka sa promjenama u komunikacionim tehnikama i deregulacijom finansijskih tokova.

23. Pojam i karakteristike investicionih kompanija i fondova

Investicioni fond je vrsta institucionalnog investitora koji privlači sredstva manjih individualnih investitora kojima za njihova investirana sredstva izdaje dionice ili rijeđe udjele u finansijskoj aktivi fonda (units).

Investicioni fond je skup akcija, obveznica i dr.HOV u vlasništvu grupe investitora, kojima upavlja investiciona kompanija.

Investicione kompanije upravljaju sa više investicionih fondova od kojih svaki ima svoje ciljeve, menadžment, investicionu strategiju i portfolio strukturu.

Opšti ciljevi investicionih fondova su:- da dioničarima obezbijede visoke dividende,- da povećaju vrijednost kapitala, čime se povećava i vrijednost dionica, tj.kapitalna dobit u slučaju prodaje,- da ostvare izbalansiranu ravnotežu između dva predhodno navedena cilja,- da minimiziraju rizik (minimalni mogući gubitak).

24. Vrste i način funkcionisanja investicionih fondova

Investicione fondove dijelimo prema:a) načinu mobilizacije sredstava,b) investicionoj strategiji ic) ciljevima investiranja.

Prema načinu mobilizacije sredstava razlikuju se:- otvoreni i

- zatvoreni investicioni fondovi.

Prema investicionoj strategiji mogu biti:- dohodovni,- uravnoteženi,- dionički,- specijalizovani,- dividendni,- fondovi novčanog tržišta,- nacionalni i- fondovi rizičnog kapitala.

Prema cilju investiranja razlikujemo:- fondovi za ulaganje u dionice,- fondovi za ulaganje u obveznice (instrumente duga)- fondovi za ulaganje u dionice i obveznice,- fondovi za ulaganje u instrumente novčanog tržišta.

25. Razlike između zatvorenih i otvorenih investicionih fondova

Otvoreni investicionu fondovi imaju obavezu da investitorima stalno prodaju na njihov zahtjev svoje dionice ili da ih otkupljuju i njihov broj je znatno veći od zatvorenih IF.Zatvoreni investicioni fondovi se razlikuju od orvorenih IF po:- načinu ulaganja i- načinu povlačenju sredstava.

Investitori mogu da ulože sredstva tj.da kupe akcije zatvorenog IF na inicijalnoj javnoj ponudi/prodaji kod investicione banke ili na sekundarnom finansijskom tržištu, kao i dionice svake kompanije.

Investitori mogu da povuku sredstvaiz zatvorenog IF samo prodajom svojih dionica na sekundarnom tržištu.

26. Pojam i karakteristike finansijskih kompanija

Mogu generalno mnogo više da se zadužuju u odnosu na svoj sopstveni kapital nego industrijske kompanije. Odnos duga i kapitala ovih finansijskih posrednika može da se kreće u rasponu od 75:25, za nove komapnije do 90:10 za kompanije koje imaju reputaciju i ostavren profit.

Finansijske kompanije u valsništvu matične industrijske komapnije mogu da ostvare poreske i druge beneficije koje će se odraziti na konsolidovani bilans matične organizacije.

Finansijske kompanije koje posluju veće neko vrijeme i imaju dobru poslovnu reputaciju mogu čak lakše i brže da obezbijede sredstva nego matična organizacija pošto se nalaze na „tržištu“.

27. Offshore poslovanje

Suština offshore poslovanja se zasniva na korištenju offshore kompanija, osnovanih obično sa relativno malim sredstvima za različite transakcije, u cilju da se izbjegne kontrola poslovanja i plaćanja poreza, a po potrebi i sakrije identitet pravih vlasnika kompanije.

Značaj offshore poslovanja je za poresko planiranje, jer se svodi na korištenje offshore kompanija za izbjegavanje raznih vrsta poreza. Drugi aspekt je izbjegavanje kontrole poslovanja u vidu obaveze podnošenja izvještaja nadležnim organima.

Offshore centri: Andora, Bahami, Kipar, Gibraltar, Hong Kong, Irska, Lihtenštajn, Luxemburg, Malta, Monako, Panama, Britanska djevičanska ostrva, Kajmanska ostrva, Kukova ostrva, Maršalska ostrva, Singapur, Švajcarska.

28. Vrste i uloga offshore kompanija

Pod osffshore kompanijom se podrazumijeva kompanija koja je osnovana u zemlji u kojoj su porezi vrlo niski ili ih uopšte nema (poreski raj), dok svoje poslovne aktivnosti u cjelosti obavlja izvan nje.

Offshore kompanije se koriste za izbjegavanje plaćanja raznih vrsta poreza ili njihovog plaćanja u što je moguće manjoj mjeri, što je posebno bitno za privredne subjekte u zemljama sa visokim poreskim opterećenjima.

Offshore kompanije su interesantne pošto omogućavaju izbjegavanje raznih deviznih i spoljnotrgovinskih ograničenja, ili omogućavaju i smanjenje poreskog opterećenje.

Postoje 3 osnovna uslova koje moraju ispunjavati offshore kompanije:- vlasnici offshore kompanija moraju biti stranci u odnosu na državu u kojoj se ova kompanija osniva,- offshore kompanija mora biti osnovana sredstvima koja potiču van države u kojoj je osnovana,- sav prihod (profit) koji ostvaruje offshore kompanija mora biti ostvaren u inostranstvu.

Postoji nekoliko osnovnih vrsta offshore kompanija u zavisnosti od vrste posla i transakcija koje se preko njh realizuju.

Komapnije čija je osnovna djelatnost da robu nabavljaju u jednoj zemlji i prodaju je u drugoj zemlji i da u toj transkaciji ostvare profit na razlici u cijeni, koja ne podliježe oporezivo u offshore destinaciji u kojoj je ova kompanija osnovana ili je to poresko opterećenje minimalno.

Investicione komapanije se koriste za investiranje kapitala uz korištenje pogodnosti da se u zemlj ili teritoriji gdje ova kompanija osnovana ne plaća porez na prihod od kapitala, ili je taj porez minimalan.Holding kompanije osnovane u offshore destinacijama omogućava da se finansiraju transakcije kompanija kćeri širom svijeta, a da holding kompanija ne plaća porez na kapitalnu dobit i profit holdinga, niti ima obavezu isplate dividendi.

Vintage companies (shelf companies) su kompanije registrovane već određeno vrijeme prije nego što se prodaju novom vlasniku.

Kompanije za posredovanje i upravljanje imovinom omogućavaju da se upravlja imovinom u različitim zemljama, a da se pri tome izbjegnu porez na profit, kapitalnu dobit i naslijeđe.

29. Specifični oblici međunarodnog finansiranja

Pored klasičnih oblika međunarodnog poslovnog finansiranja kao što su razne vrste kredita, finansijski instrumenti tržišta kapitala ili direktne investicije, postoji i jedan broj specifičnih oblika međunarodnog finansiranja, koji omogućavaju da se finansiranje i poslovne transakcije priagode konkretnim potrebama pojedinih poslova i projekata, i u tom pogledu nude određene prednosti nad klasičnim oblicima međunarodnog poslovnog finansiranja.

Tu ubrajamo: lizing, forfetiranje, faktoring, franšizing, kao i vezani (kompenzacioni) poslovi.

Poseban segment su: sekjuritizacija i tzv.strukturno trgovinsko finansiranje.

30. Pojam, nastanak, vrste i specifičnosti lizinga

Savremeni lizing je nastao 50-tih godina 20 vijeka u SAD i zatim se brzo proširio u Evropu i druge zemlje. Predmet lizinga mogu biti:- trajna potrošna dobra,- razna oprema,- privredna transportna sredstva,- nekretnine,- kompjuterski softvere i sl.

Lizing predstavlja poslovni aranžman između davaoca lizinga i korisnika lizinga, pri čemu davalac lizinga ustupa na korištenje sredstva (opremu, transportna sredstva, zgrade i druge nekretnine) sa zadržavanjem prava vlasništva nad njima i uz naplatu zakupnine, a korisnik lizinga stiče samo pravo korištenja sredstava do utvrđenog roka ili eventualnog njihovog otkupa.U savremenoj praksi postoje različiti oblici lizinga.

Prema statusu davaoca lizinga razlikuje se:- direktan i- indirektan lizing.

Kod direktnog lizinga, davaoc lizinga je istovremeno i proizvođač opreme.Kod indirektnog lizinga se kao davalac lizinga i finansijer posla pojavljuje specijalizovana institucija- lizing kompanija koja kupuje opremu od proizvođača, na osnovu zahtijeva korisnika lizinga i isti mu daje u lizing pod određenim uslovima.

Prema dužini perioda na koji se ...- kratkoročni (do 3 godine),- srednjoročni (3 do 7 godina) i- dugoročni (preko 7 godina).Kada se davalac i korisnik lizinga nalaze u istoj zemlji tada se radi o domaćem lizingu, a kada se davalac nalazi u jednoj zemlji, a korisnik u drugoj tada se radi o međunarodnom lizingu.

Prema porijeklu predmeta lizinga:- uvozni i- izvizni lizing.

Prema predmetu lizinga:- lizing opreme i postrojenja i- lizing pokretnih i nepokretnih stvari.

31. Prednosti i nedostaci lizinga

Lizing nudi finansijske i druge mogućnosti koje nisu dostuone korištenjem tradiconalnih metoda nabavke, a to su:1.) mogućnost da se nabavkom opreme na bazi lizinga ne angažuju sopstvena sredstva i ista sačuvaju za druge poslovne poduhvate,2.) nabavka opreme putem lizinga omogćava veću likvidnost korisnika lizinga, a sredstva koja nije uložio u kupovinu opreme može plasirati i ostvariti profit,3.) nabavkom opreme putem lizinga, korisnik lizinga ne umanjuje svoju kreditnu sposobnost jer lizing nije kredit, a nabavka opreme evidentira se vanbilansno,4.) korisnik lizinga dobija određene olakšice koje mu pružaju poreske, carinske i druge propise,5.) korisnik usklađuje dinamiku plaćanja naknade sa prilivom sredstava,6.) smanjuje se rizik korištenja tehnološki zastarjele robe,7.) davalac lizinga u zavisnosti od ugovora obezbjeđuje servisiranje, remont i tekuće održavanje opreme date u lizing, kao i snadbijevanje rezervnim dijelovima,8.) smanjuje se potreba za stalno zaposlenom radnom snagom ukoliko lizing uljučuje obavezu održavanja, popravke i remonta sredstava.

Nedostaci lizinga:- ukupni troškovi nabavke opreme putem lizinga su veći nego kod nabavke opreme na

kredit, - u iznos zakupnine uključena je i amortizacija opreme tako da korisnik lizinga ne može

da formira sredstva za amortizaciju,- na kraju perioda lizinga, korisnik lizinga nema pravo daljeg korištenja nit pravo

vlasništva.

32. Osnovne karakteristike forfetinga

Ugovorom o forfetiranju, koji se smatra posebnom vrstom eskonta, prenosi se uz dogovorenu cijenu potraživanja dotadašnjeg imaoca (obično izvoznika) na forfeta (banci ili specijalizovanoj finansijskoj instituciji) po dogovorenoj cijeni, uz odricanje prava forfetera na povratni zahtjev ukoliko plaćanje ne bude izvršeno (od strane uvoznika ili njegovog garanta).

33. Osnovne karakteristike faktoringa

Faktoring se bazira na ugovoru kojim se faktor tj.faktoring institucija obavezuje da će preuzeti potraživanja koja komitent ima prema nekom trećem licu uz odgovarajuću naknadu (kamata, provizija i troškovi), s tim da će iznos potraživanja isplatiti komitentu prije njegovog dospijeća.

34. Osnovne karakteristike frenčajzinga

Franšizing je ugovorni odnos između davaoca i primaoca franšize, u kome davalac franšize nudi ili se obavezuje da održi trajan interes u poslovanju primaoca franšize u takvim oblastima kao što su: know-how i obučavanje, spoljnim izgledom ili postupkom koji pripada davaocu ili ga on kontroliše, kao i da iz svojih izvora uloži osnovni investicioni kapital u poslovanje.