Logistika%28I parcijalni%29

5/12/2018 Logistika%28I parcijalni%29 - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/logistika28i-parcijalni29 1/47

UNIVERZITET U SARAJEVUFAKULTET ZA SAOBRAĆAJ I KOMUNIKACIJE

SKRIPTA IZ PREDMETA:LOGISTIKA UTRANSPORTU I KOMUNIKACIJAMA

(I PARCIJALA)

Predmetni nastavnik: Doc.dr. Abidin Deljanin



SARAJEVO,2009

SADRŽAJ

2

RAZVOJ I DEFINICIJA LOGISTIKE.........................................................................................3Razvoj logistike.............................................................................................................................3

Definicije logistike........................................................................................................................5Logistitika danas ...........................................................................................................................7 NAUČNE DISCIPLINE KOJE SE KORISTE U LOGISTICI.....................................................8PODJELA I SADRŽAJ LOGISTIKE PREMA OBLASTIMA U KOJIMA SE KORISTI........11Industrijska logistika....................................................................................................................12Ekonomsko-komercijalna logistika .............................................................................................14Pošta.............................................................................................................................................15 Novinske agencije ,radio i televizija............................................................................................17Željeznica.....................................................................................................................................18Avio-prevoznici,auto-prevoznici,brodski prevoznici...................................................................19Opća tehnička logistika................................................................................................................21

Vojna logistika.............................................................................................................................22OBEZBJEĐENJE TRANSPORTA I SAOBRAĆAJA................................................................23STRATEGIJA RAZVOJA LOGISTIKE I INTERMODALNOG TRANSPORTA...................27SVJETSKI TRENDOVI U OBLASTI LOGISTIKE...................................................................28LOGISTIČKE STRATEGIJE......................................................................................................29Strategija centralizacije i strategija decentralizacije....................................................................30Just in time...................................................................................................................................32Prednosti i problemi u implementaciji JIT-a................................................................................33Outsourcing i insourcing..............................................................................................................34Strategija proizvodnje po narudžbi;strategija proizvodnje za zalihe...........................................34LOGISTIČKI PROVAJDERI......................................................................................................35

LOGISTIČKO PARTNERSTVO ...............................................................................................37Make-or-buy ................................................................................................................................38LOGISTIČKI KONTROLING ...................................................................................................38CITY LOGISTIKA .....................................................................................................................39LOGISTIČKE TEHNOLOGIJE .................................................................................................39INTERMODALNI TRANSPORT ..............................................................................................40EDUKACIJA U LOGISTICI ......................................................................................................41LOGISTIKA DRUŠTVA ...........................................................................................................42OSNOVE PLANIRANJA ...........................................................................................................42POTEŠKOĆE U PLANIRANJU LOGISTIČKO-DISTRIBUCIJSKIH PROCESA .................43PLANIRANJE LOGISTIČKO-DISTRIBUCIJSKIH PROCESA U FUNKCIJI VREMENA...44

ZADACI DUGOROČNOG PLANIRANJA ..............................................................................44Program proizvoda i strateško planiranje prodaje .......................................................................44STRUKTURA FIZIČKE DISTRIBUCIJE .................................................................................45Planiranje logističko-distribucijskih procesa u fukciji vremena .................................................45ZADACI SREDNJOROČNOG PLANIRANJA ........................................................................46Planiranje srednjoročne prodaje...................................................................................................46Planiranje distribucije .................................................................................................................46Planiranje osoblja........................................................................................................................46ZADACI KRATKOROČNOG PLANIRANJA ........................................................................46Kratkoročno planiranje prodaje ..................................................................................................46 NADOPUNJAVANJE SKLADIŠTA,PLANIRANJE PREVOZA ............................................47



Razvoj i definicija logistike

Prva primjena logistike nastala je u vojnim naukama i vojnoj praksi (kao stručni

naziv za dio ratne vještine). Logistika se razvijala kroz historiju u različitimvremenskim epohama i na različitim prostorima je dobijala različita značenja.Unaučnoj stručnoj literaturi postoje različita mišljenja o porijeklu pojmalogistike.Mnogi autori tvrde da je pojam logistika nastao od francuske riječiLOGER koja znači ”nastaniti”,”stanovati”,”privremeni smještaj”,“smjestitise“,”noćiti pod vedrim nebom”,a u vojnoj terminologiji znači “način

prevoza”,”snadbjevanje i smještaj vojske”,”skladištenje i čuvanje vojnih dobara ”.Drugi autori tvrde da pojam logistika potiče od grčke riječi LOGISTIKOS štoznači „vještina u rješavanju problema pomoću slova“(umjesto cifara),a koristili suga atinski činovnici-logisti za vođenje finansija.

LOGISTICS(eng.riječ)-nauka o pozadinskoj službi(transport i snadbijevanje)..

Porijeklo naziva logistika može se dovesti u vezu sa riječju LOGIKA, jer selogistika bavi logičkom integracijom određenih aktivnosti koji vode ka postizanjunekog cilja.

U staroj Atini državni činovnici-logističari bavili su se proračunom državnih potreba u ratu i miru. Za bizantijskog cara Lava VI mudrog(886-912 – periodvladavine),logistika je pored strategije i taktike,dio ratne vještine koja se brine o

urednom plaćanju vojske,naoružanja,opreme,snadbijevanja i formiranja vojnihformacija koja priprema ratne pohode,proračunava prostor,snagu neprijatelja i prema tim procjenama pokreće oružane snage.Pojam logistika kao znanost u srategiji i taktici prvi je upotrijebiošvajcarac,francuski general Baron Antonije Jaomini (Anri Žamini-1799-1869)koji

proširuje značaj logistike na sve generalštabne poslove,a za Mehena logistika ivještina kretanja i snadbijevanja oružanih snaga a kao oblast ratne vještinesvrstava je između strategije i velike taktike. Početkom 20-tog st.pod logistikom se

podrazumijevaju sve vojne djelatnosti koje nisu obuhvaćena strategijom i taktikomkao i doprinos civilnog sektora oružanim snagama. U savremenom smislu termin

logistika upotrebljava se od II sv.rata u SAD,ali u zvanična vojna pravila ulazi tek od 1949.godine. Danas je zvanični termin NATO pakta i postepeno ga usvajaju iostale zemlje koje nisu članice NATO pakta,sa značenjem materijalna iadministrativna podrška oružanih snaga. U svim savremenim oružanim snagamaopšte prihvaćeno shvatanje je da strategija,operatika,taktika i logistika

predstavljaju osnove na kojima se temelji i gradi teorija i praksa ratne vještine. U prve tri oblasti se razrađuju planovi upotrebe oružanih snaga,a putem logistike se

3



vrši njihova materijalizacija.Najintezivniji razvoj logistike desio se u posljednjih30-tak godina,kada se razvila i oformila više nego u proteklih 300. godina. Danas se vojna logistika postavlja kao dio opšte logistike i pojmovno definiše kaonauka i vještina planiranja i izvođenja pokreta i održavanja snaga sa ciljem

osiguranja materijalnih i zdravstvenih preduslova za život,i udarnu moć oružanihsnaga. Obezbjeđenje ovih preduslova je uslovljeno njenom tijesnom vezom sanacionalnom ekonomikom i privredom,odnosno sa ekonomskom moći nacionalnedržave. Početkom 19-og stoljeća logistika ima snažan prodor u sve privrednedjelatnosti radi racionalizacije proizvodnje,trgovine,skladištenja,transporta,distribucije,snadbijevanja potrošača i korisnikarazličitim proizvodima.

Logistika se od 1970-te godine primjenjuje u privredi kao nauka koja se baviizučavanjem materijalnih i informacionih tokova koji obezbijeđuju racionalnu

proizvodnju u sve većoj konkurenciji na tržištu pod motom promjene smjera od potrošača koji traži robu u smjeru robe koja se nudi potrošaču uzimajući u obzir njegove stroge zahtjeve formirane tržišnom ponudom proizvoda. Sve češće se u svakodnevnom razgovoru i u sredstvima javnog informisanja mogučitati izrazi kao što su „logistika“, „pružamo logističku podršku“, „da li vam je

potrebna logistička podrška“ i sl. U našim okolnostima tremin „logistika“ značinovo,drugačija i referentno, pa nije ni čudo što ovaj pojam iako nedovljno poznat

počinje da se koristi u svrhu postizanje konkurentnosti, najčešće trenutne, uodnosu na okruženje- bilo da se formira direkcija za logistiku,ili da se da izjava na

konferenciji za štampu, gdje se pominju termini u vezi sa logistikom. U ciljuostvarenja što uspješnijeg poslovanja, poodavno je odgovoreno na pitanje: kako proizvesti? I kako prodati? Nakon idustrijskog inšinjerstva koje je imalo glavnuulogu da odgovori na izazove problema proizvodnje 60-tih godina prošlog vijeka,marketing je preuzeo ulogu u približavanju proizvođača kupcu,odnosno

potrošaču,kako bi proizvođač bio u mogućnosti da identifikuje i zadovolji želje i potrebe kupca.Savremeno poslovanje je došlo do visokog stepena razvoja udavanju novih rješenja u cilju uspješnog poslovanja i davanju odgovora na ključno

pitanje: kako ostvariti racionalno poslovanje ili proizvodnju i kako postatikokurentan na tržištu? (po cijeni, kvalitetu, asortimanu,rokovima...), kako se

približiti potencijalnom kupcu i ostvariti veći profit. U beskompromisnoj borbi sažestokom konkurencijom, sprovođenjem poslovnih aktivnosti,nije lako postićivisoku profitabilnost, s jedne strane, a zadovoljstvo potrošača i zaposlenih, sadruge strane. Visoki nivo uspješnosti poslovanja danas se postiže racionalizacijom

poslovnog sistema: nalaženjem i sprovođenjem najboljih koncepata i metoda za poboljšanje i usavršavanje sveukupnog poslovanja poslovnih sistema. Pristup kojiu rješavanju problema racionalizacije dominira u razvojnom svijetu logistički

pristup.

4



Ključni poslovni

problemi

Vremenski 1900 - 1930 1930 - 1980 1980 - 2000period

Naučne metode

DEFINICIJA LOGISTIKE: U literaturi se susreću mnoge definicije logistikeiako ne postoje neke razlike u njihovom definisanju. U nastavku su navedene nekedefinicije:Def. Prof. Pfohl jedan od najpoznatijih teoretičara logistike u svijetu:„Logistika obuvata sve djelatnosti kojima se planira, upravlja, ostvaruje ikontrolira prostorno-vremenska transformacija dobara i sve transformacije u vezisa količinom, vrstom, i svojstvom dobara, rukovanja dobara, kao i logističkimodređivanjem dobara. Zajedničkim djelovanjem tih djelatnosti pokreću se i tokovidobara koji po mogućnosti učinkovito povezuju tačku isporuke i tačku primanja.Učinkovito povezivanje tačaka isporuke s tačkama primanja znači da logistika

treba osigurati i da je tačka primanja opskrbljena od tačke isporuke pravim proizvodima i/ili uslugama(u količini,vrsti,kvalitetu...) u ispravnom i primjerenomstanju u pravo vrijeme na pravom mjestu, a sve to uz minimalne troškove.“„Logistika je proces planiranja, ostvarivanja i kontrole učinkovitih troškovaefektivnih tokova i skladištenja sirovina, poluproizvoda i gotovih proizvoda i time

povezanih informacija od tačke isporuke do tačke primanja, primjereno zahtjevimakupca.(Američko logističko društvo)„Logistika je organizacija, planiranje,provedba i kontrola tokova dobara odrazvitka i od kupovine preko proizvodnje i distribucije do krajnjeg kupca sa ciljem

da uz minimalne troškove i uz minimalno trošenje kapitala, zadovolji zahtjevetržišta(Evropske matične organizacije nacionalnih logističkih društava).

Međunarodno udruženje logističara(SOLE) definiše logistiku u nešto užem smislusa stanovišta inžinjersske primjene:“Vještina i nauka upravljanja,inžinjerske uprave i tehničke aktivnosti koje seodnose na tehničke zahtjeve,projektovanje i razvoj,snadbijevanje i obezbjeđivanje

5

1.kako

proizvesti

Idustrijskiinžinjering

Marketing

3.kako

racionalizirati

Logistika

2.kako

prodati



resursa za održavanje tehničkih materijalnih sredstava,sa ciljem da se pružiefikasna podrška planovima i operacijama.“U smislu šireg značenja ovog pojma,mogu se navesti sljedeće definicije:„Logistika je stategijski proces kojim preduzeće organizuje i podržava svojuaktivnost.“

„Logistika je upravljanje svim aktivnostima koje doprinose cirkulaciji proizvoda ikoordinaciji ponude i potražnje.“„Logistika obuhvata aktivnosti kojima se upravlja tokovima proizvoda ikoordinacije resursa i tržišta,ostvarujući potrebni nivo usluga sa najmanjimtroškovima.“Britanski logistički institut definiše logistiku kao „vremensko pozicioniranjeresursa u okviru lanca snadbijevanja“. Kao jedna vrsta definicije logistike,može se

pomenuti i često citirana izjava visokog funkcionera vlade SAD-a Kolina Pauvelaiz 2001 godine:“Amateri govore o strategiji,profesionalci o logistici“.„Logistika je proces planiranja, proizvodnje, kontrole, efikasnijeg i efektivnijeg

protoka i skladištenja dobara i informacija od izvora do mjesta upotrebe u svrhuzadovoljavanja potrošača.(Vijeće za logističko upravljanje)„Logistiku čini sistem aktivnosti koje omogućavaju oblikovanje, projektovanje,usmjeravanje,uvođenje i regulisanje protoka robe (materijala,proizvoda),energije iinformacija unutar i između sistema. Sa aspekta kretanja robe logistika se možedefinisati kao skup svih djelatnosti kroz koji se u određenom, sistemu vršioblikovanje, projektovanje, upravljanje i kontrola postupaka na područiju,manipulisanja,skladištenja i transporta robe.Inžinjerska logistika predstavlja vještinu i nauku upravljnja, te inžinjerske usluge i

tehničke aktivnosti koje se odnose na tehničke zahtjeve, projektovanje, razvoj,snadbijevanje i obezbjeđivanje resursa za održavanje tehničkih materijalnihsredstava sa ciljem da se pruži efikasna podrška planovima i operacijama.

Logistika razmatra upravljanje procesima: Upravljanje podrazumijeva kontrolisanje logističkih aktivnosti u skladu sa

planom ili strategijom. Kretanje označava tokove ulaznih materijala od dobavljača ka

preduzeću,tokove materijala kroz procese rada u preduzeću,tokove gotovih proizvoda ka korisniku.

Skladištenje podrazumijeva da se ulazni materijali skladište prije prerade,a procesni materijali se skladište u fazama procesa(međufazne zalihe)dok segotovi proizvodi skladište do otpreme korisniku.

Na osnovu navedenih definicija moglo bi se reći da je Opća logistika znanost skupinterdiscipliniranih i multidiscipliniranih znanja koja izučavaju primjenjujućizakonitosti mnogobrojnih i složenih aktivnosti koje funkcionalno i djelotvorno

povezuju sve djelimične procese. Savladavanje prostornih i vremenskihtransformacija materijala, repromaterijala, kapitala, znanja ljudi i informacija u

6



sigurne,brze i racionalne jedinstvene logističke procese tokove i protokematerijala,kapitala znanja,informacija od tačke isporuke do tačke primitka,ali sciljem da se uz minimalne uložene potencijale i resurse maksimalno zadovoljezahtjevi tržišta(tj.kupca,robe,korisnika usluga,potrošača).

LOGISTIKA DANAS

Danas se logistika u razvijenom svijetu bavi problemima obezbjeđenja svih uslova potrebnih za uspješno funkcionisanje poslovnog, vojnog ili tehničkogsistema,odnosno organizacije tako da izučava sve elemente integralne logističke

podrške nužne da bi sistem izvršavao svoju funkciju na propisan i željeni način.Ovo znači da integralna logistička podrška obuhvata elemente tehničkog karaktera(razvoj,proizvodnja,transport,snadbijevanje,održavanje itd.), ali i elemente opštegili socialnog(raspoloživost ljudstva, obuka, uslovi okoline), kao i ekonomskogkaraktera (troškovi,obrtna sredstva, rentabilnost, profit).

Zadatak logistike je integracija materijalnih, informacionih i energetskih tokova u poslovnim, proizvodnim, uslužnim i vojnim organizacijama. Ona je savremena poslovna funkcija kojom se identifikuju, obezbjeđuju, prate i kontrolišu neophodniresursi u najširem značenju te riječi. Logistika konkretno podržava postupak upravljanja, tako što u integralnom obliku obezbjeđuje kvalitativnu (po vrstama),kvantitativnu(po količini) i terminsku (prema rokovima) raspoloživost elemenatasistema kojima se upravlja.Logističkom podrškom se naziva skup elemenata čiji je zajednički zadatak

pružanje podrške osnovnoj funkciji sistema. Ako je dejstvo tih elemenata naodređeni način koordinirano, pri čemu se postiže efekat sinergije,onda se kaže da

se radi o integrisanoj logističkoj podršci. Pod efektom sinergije se podrazumijevauticaj grupnog djelovanja elemenata kojima se postiže učinak veći od zbira pojedinačnih učinaka istih elemenata. Najjednostavnije rečeno, zadatak logistike uorganizaciji je da obezbijedi da „prava stvar bude na pravom mjestu i u pravovrijeme i u pravoj količini, sa minimalnim troškovima, a na zadovoljstvo svihučesnika“. Iza ove „jednostavne“ definicije slobodno se može reći – krije se svasloženost logistike (kako zadovoljiti suprotstavljene zahtijeve),koja o straneMeđunarodnog udruženja logističara definiše i kao vještina i kao nauka.Cilj svih logističkih aktivnosti jeste: zadovoljenje potreba potrošača sa različitim proizvodima na različitim

mjestima potrošnje smanjenje troškova logističkih procesa. poboljšanje kvaliteta logističkih procesa, usluga(brzina,pouzdanost i

ponuda servisa korisnicima usluga,odnosno kupcima npr.vraćanjeambalaže,elektronske informacije o robama na putu,pakovanje robe zaslaganje u regale,elektronski prenos informacija)

zaštita okoline (zrak, voda, humanizacija logističkih operacija,pakovanjematerijalom za reciklažu,itd).

7



NAUČNE DISCIPLINE KOJE SE KORISTE U LOGISTICI

Značaj i mogućnosti koje pruža poznavanje logistike,prvi su shvatili poslovni

ljudi,a danas je njeno izučavanje neophodno za dobreinžinjere,ekonomiste,političare i sve one kadrove koji se bave upravljanjem irukovođenjem raznim sistema.Logistika je postala sistem vještina i naučnih disciplina koje su utemeljene ufundamentalnim i primijenjenim naučnim saznanjima svakog logističkog sistema.Ona je interdisciplinarna i multidisciplinarna grana nauke vezana zatehničke,medicinske,građevinske,ekonomske,prometne i druge naučnediscipline.To je sistem više naučnih disciplina. Zato logistiku ne možemo

jednostavno definisati, iako se razvija sa tendencijom da postane jedna odnajvažnijih naučnih disciplina u 21 vijeku.

Koncepcija logistike je naučno zasnovana,usklađena sa privrednim i civilnimsektorom i obezbijeđuje povezanost nacionalne ekonomske

baze(ljudi,resursi,privreda)respektujući i multinacionalnu komponentu.Za realizaciju logistike u svijetu dominantna je koncepcija logistike zasnovana nanaučnim postulatima integralnog funkcionalnog koncepta,uvažavajući naučno-tehnička dostignuća,tehnička i doktrinarna rješenja sadašnjosti i budućnosti.Da bise shvatilo da je logistika danas prerasla u posebnu naučnu disciplinu treba istaćida se ona oslanja na već priznate naučne i stručne discipline kao što su: pouzdanost,

cijena efikasnosti, terotehnologija, sistem inžinjeringa, efikasnost sistema, integralna logistička podrška, kibernetika, razne statističke metode, račun vjerovatnoće, operaciona istraživanja, sistem masovnog opsluživanja.

Logistika koristi mogućnosti koje pruža savremena računarska tehnika i u stanju je da detaljno analizira složene procese u raznim sistemima. Ona može i da prognozira razvoj tih procesa i sistema,kao i njihovu cijenu,potrebe i mogućnostida vrši optimizaciju raznih procesa i sistema sa finansijskog i nekog drugogstanovišta. Navedene discipline iz različitih uglova i sa različitih aspekata bave se

8



problematikom definisanja,projektovanja izrade,analize rada i podrškom radatehničkih i drugih sistema.Logistika je ugrađena u svaku od tih naučnih disciplina.

Pouzdanost je logističko mjerilo kvaliteta nekog sistema,tj.karakteristika sistema

kojom se izražava ponašanje komponenata sistema u očekivanim uslovima rada.Pod pouzdanošću podrazumijeva se vjerovatnoća da će neki predmet svojunamjensku funkciju obavljati u datome intervalu i u datim uslovima. Pouzdanostse definiše kao sposobnost nekog proizvoda ili robe da zadovolji u toku primjeneuslovljene zahtjevima koji se postavljaju na ponašanje ili održavanje njihovihosobina na period datog vremenskog trajanja.Cijena efektivnosti; kao logistickog mjerila kvaliteta nekog sistema, moze seizraziti na vise nacina,zavisno od tipa sistema i njegovog zadatka, odnosno misijekoju treba da ostvari, jer i misija moze biti zadata na vise nacina. Ako se kaozadatak ispunjenja misije uzme efektinost sistema, njen odnos prema cijeni

zivotnog ciklusa sistema prestavlja cijena efektivnosti.

Cijena efektivnosti =ciklusa zivotnog Cijena

sistemat Efektivnos

Efektivnost sistema; je mjerilo logističke osposobljenosti nekog sistema. On sedefiniše kao vjerovatnoća da će sistem u zadatom vremenu i u datim uslovimauspješno obaviti postavljeni zadatak.

Životni ciklus; za sve periode životnog ciklusa sprovode se operacionaistraživanja u svim oblastima logističke podrške.Sagledavaju se potrebe ustručnom kadru, dokumentaciji, transportu, skladišnom prostoru, informacionomsistemu, kao i organizacijska problematika sistema.

Integralna logistička podrškaTo nije nova naučna disciplina u odnosu na logistiku, već kao nov pravovremeninačin pristupa prilikom rješavanja i savladavanja logističke problematike nekogsistema. Javlja se kao posebno logističko mjerilo za izbor nekog projekta odnos

cijene i dobiti projekta.Sistem inžinjering; je logistički pristup u iznalaženju optimalnog odnosa izmeđuoperativnih zahtjeva koje predstavlja korisnik sistema logističke podrške iekonomskih činilaca. Ovaj pristup ima veoma široku primjenu u analizama i od

postavljanja zadataka preko projektovanja , razvoja, izrade i distribucije ieksploatacije. On obuhvata sve bitne činioce kao što su pouzdanost, snadbjevanje,

9



ljudski činilac, sigurnost, mogućnost proizvodnje tj.integralnu logističku podršku icijenu.

Terotehnologija; predstavlja nov multidisciplinarni logistički pristup u pronalaženju optimalne cijene životnog ciklusa u razvoju i eksploataciji opreme.

Ona je definisana kao kombinacija menadžerstva, finansija, inžinjerstva i drugihzanimanja primjenjenih na materijalna dobra da bi se radilo po što ekonomičnijojcijeni njenog životnog ciklusa. Ovdje su prisutni svi logistički elementi kao i uslučaju integralne logističke podrške.

Operaciona istraživanja;Cilj operacionih istraživanja u oblasti logistike jeste dase pronađu zakonitosti koje vladaju u raznim logističkim procesima. U tom smislu

potrebno je identifikovati postojeće sisteme i utvrđivati kakvi su odnosi izmeđuraznih objekata i parametara u tim sistemima.Optimizacija logističkih procesa jeglavni cilj operacionih istraživanja.

Sistem masovnog opsluživanja; bavi se problemom analize sveobuhvatnihsistema. On se inace sastoji od određenog broja kanala opsluživanja.To su sredstva

pomoću kojih se izvodi opsluživanje.Ona su ograničena u pogledu broja,a time imogućnosti opsluživanja Predmet teorije masovnog opsluživanja je ustanovljenjezavisnosti zavisnosti između karaktera toka trebovanja, broja kanala,

produktivnosti kanala pomocu pravila koja važe za sistem masovnog opsluživanjai njegovu efektivnost.

Kibernetika; je nauka o zakonima upravljanja složenim dinamičkim

sistemima.Pod upravljanjem se u kibernetici podrazumjeva korekciono djelovanjena složeni dinamički sistem,koji se ostvaruje pomoću signala koji noseinformaciju pri širokom korištenju složenih logističkih operacija i mehanizama

povratne veze. Zadatak kibernetike je da obezbjedi optimalno upravljanje podkojim podrazumjevamo mnoštvo upravljačkih dejstava u skladu sa ograničenjima

postavljenim sistemom,koje obezbeđuje najpovoljniju vrijednost kriterijumaefektivnosti.

10



PODJELA I SADRŽAJ LOGISTIKE PREMA OBLASTIMA UKOJIMA SE KORISTI

Logistika kao nauka danas obuhvata čitav spektar oblasti u kojima se koristi.Prema oblastima i djelatnostima na koje se odnosi, logistika se može, globalno,

podijeliti na sljedeće potrebe logistike:• Industrijska logistika• Tehnicka logistika•

Ekonomsko – komercijalna logistika• Medicinska logistika• Vojna logistika• Ostale vojne logistike• Poslovna logistika

- Naučna disciplina- Poslovna funkcija

Logistika kao pojam upotrebljava se u dva značenja• U jednom značenju to je naučna disciplina•

U drugom značenju to je specifična funkcija u okviru tehnickihorganizacionih, društvenih i drugih sistema.Dva značenja termina „ Logistika” u okviru poslovne logistike prisutni su i zadruge grane opće logistike. Svaka grana ima i odgovarajući sadržaj i sopstvenenaučne discipline, s jedne strane,i dalje rasčlanivanje specificne funkcije u okvirusopstvene organizacione strukture, s druge strane sa aspekta naučne discipline iaspekta specifične funkcije na primjeru poslovne logistike ili logistike preduzeca,mogu se navesti sljedeće karakteristike: Kao nauka, poslovna logistika predstavlja ekonomsku disciplinu koja

proučava tokove i transformacije ekonomskih sadržaja u okviru poslovnog

sistema.Ona time stvara naučno uopćena rješenja (modele, metode itehnike) za prevazilaženje prostorne i vremenske dinamike procesareprodukcije.

Kao poslovna funkcija, poslovna logistika predstavlja skup aktivnosti uorganizaciji koje podrzavaju izvršavanje njegovog osnovnog zadatka(proizvodnja ili pružanje usluga) i omogućavaju nesmetano odvijanje

procesa reprodukcije.

11



INDUSTRIJSKA LOGISTIKA To je potrebna grana logistike koja se pojavila prije desetak godina kao posebnadisciplina. Obuhvata načelo obuhvata:

• Studiju tržišta• Koncipiranje proizvoda• Izbor i kontrola distribucije repromaterijala i proizvoda• Studiju cijene proizvoda• Kontrolu impulsa prodaje• Operacije transporta• Skladištenje itd.

Industrijska logistika ima za cilj da uskladi rad u svim navedenim oblastima saosnovnim ciljem da se osigura snadbjevanje tržišta traženim proizvodima, uodređeno vrijeme, potrebnim količinama, uz najmanje ukupnetroškove.Industrijska logistika se bavi analizom svih dijelova logistickog procesa u

proizvodnom sistemu. Radi toga ona definira industrijski logistički sistem,industrijsku logističku mrežu ,kao i razne unutarnje i spoljašnje veze izmeđuobjekata tih sistema i mreže.Savremeni prodor kibernetike u sve pore društva

uticao je i na industrijsku logistiku.Uvođenje savremenih informacionih sistema uz primjenu elektronskih računara, omogućava industrijskim logističarima da donese brze i tačne analize,kao sto su:

a) analiza tržišta prema količinama- tržišni proizvodi,- raspored kupaca,- oscilacije prema sezonama,

b) analize transporta

- utovar,- predviđanje- skladištenje

c) analiza kvaliteta usluga- rokovi isporuke- dostavljanje- ambalaža

12



d) analiza optimalnih serija

e) analiza mjesta zastoja

f) analize organizacijske politike- shema upravljanja poduzećem,- organizacija proizvodnog procesa,- interne logističke podrške proizvodnje,- parametara u logističkom procesu.

Na taj način omogućava se pravovremeno donosenje optimalnih odluka u svimsektorim rada industrijskih proizvodnih sistema.Pošto industrijska logistika veoma mnogo utiče na ekonomičnost poslovanjaindustrijskih proizvodnih organizacija, ona ima veliki društveni značaj.Zbog toga

ova grana logistike kao nauke ima puno opravdanja u pogledu daljih operacionihistraživanja. Posto je i kod industrijske logistike glavna preokupacija usklađenje iintegracija svih logističkih zavisnih aktivnosti da bi se postigao glavni cilj uindustrijskoj proizvodnji, a to je racionalnost i ekonomičnost proizvodnje i

poslovanja, to je ona bitna za svaku proizvodnu organizaciju.Pred industrijsku logistiku se kao vrlo značajan zadatak postavlja rješenje

problema standardizacije i unifikacije proizvoda.Organiziranje i stalno usavršavanje servisne službe je danas prioritet zadatak logističara koji rade u industriji.

13



Šematski prikaz mjesta logistike u industriji

EKONOMSKO – KOMERCIJALNA LOGISTIKA

U ovu logističku granu spada logistika korisnika velikih sistema, čija osnovnafunkcija ima komercijalno – ekonomski karakter, mada se odnosi na raznedjelatnosti tih sistema. Sadržaj ove logističke grane rasčlanjen je prema vrstamanjenih korisnika.Pri tome su obuhvaćeni samo najveći korisnici velikih tehničkih i drugih pratećihsistema, koji zahtjevaju snaznu logističku podršku.

DISTRIBUCIJA-koncepcijadistributivne mreže,

-politika prodaje,-statistički podaci,

Logistika. uindustriji

PLAN ILANSIRANJE

- planiranje proizvodnje,-lansiranje proizvodnje,-ekonomičnost serija proizvodnje

NABAVKA

-politicke nabavke,-ekonomične serijeza nabavku,-rokovi,-prijem,

FIZIČKEOPERACIJE

-spoljasnji transport,-istovar-pretovar-utovar,-unutrasnji transport,

-manipulacija,-odrzavanje tehnike iservisne sluzbe,-investicionoodrzavanje objekata

SKLADIŠTENJE

-nomenklatura,-koncepcijaskladištenja,-rokovi snadbjevanja,-manipulacija u

skladištu,-ciklus popuna

PRIJEM NARUDžBE

-pojam zahtjeva,-pripremakoličina,-kontrola,

-isporuka

14



BANKE I SLIČNE USTANOVE

Osnovna misija banaka i sličnih ustanova jeste da pružaju usluge pojedincima,ustanovama i radnim organizacijama. Te usluge su finansijsko-komercijalne

prirode,a zasnivaju se na komercijalnim osnovama. Među takve usluge, odnosnoosnovne zadatke banaka spadaju:

- izrada i obnavljanje novčanica- čuvanje gotovog novca- usluga štedišama- kreditne usluge- isplate, uplate i druge bankarske transakcije- finansiranje određenih projekata- finansijska kontrola poslovanja- finansijske analize i sl.

Da bi izvršavale zadatke svoje osnovne misije, ove ustanove moraju imati podrškulogističke prirode koja obuhvata:

- snabdjevanje kovnica specijalnim uređajima i alatom- snabdijevanje potrošnim i repromaterijalom- postavljanje kontrole i tehničko održavanje alarmnih i drugih sigurnosnih

uređaja

EKONOMSKO-KOMERCIJALNALOGISTIKA

Bankaisličn

eustanove

Pošta

Novinske

organizacije

,radioi

TV

Željeznica

Avio-prevoznici

Auto-prevo

znici

Brodski-prevoznici

Korisnici ekonomsko – komercijalnih sistema

Korisnici logističke podrške

15



- organiziranje, korištenje i tehničko održavanje informacionih sistema, kao isistema za automatsku obradu podataka

- postavljanje i kontrola posebnih sistema veza i sl.

Na slici je prikazana shema logističke podrške banaka. Iz nje se vidi da uokviru svih pomoćnih djelatnosti treba obaviti i neke djelatnosti logističke prirode, koje su na shemi nazvane logističkom podrškom.Ovdje je potrebnoistaći da se u toj podršci mogu istraživati poboljšanja koja dovode dooptimalnog rada cjelokupnog sistema. Na taj način usavršavanjem logističkog

procesa omogućuje se sigurniji, racionalniji i efikasniji rad banaka.

DISTRIBUCIJA-koncepcijadistributivne mreže,

-politika prodaje,-statistički podaci,

Logistika. uindustriji

PLAN ILANSIRANJE

- planiranje proizvodnje,-lansiranje proizvodnje,-ekonomičnost serija proizvodnje

NABAVKA

-politicke nabavke,-ekonomične serijeza nabavku,-rokovi,-prijem,

FIZIČKEOPERACIJE

-spoljasnji transport,-istovar-pretovar-utovar,-unutrasnji transport,

-manipulacija,-odrzavanje tehnike iservisne sluzbe,-investicionoodrzavanje objekata

SKLADIŠTENJE

-nomenklatura,-koncepcijaskladištenja,-rokovi snadbjevanja,-manipulacija u

skladištu,-ciklus popuna

PRIJEM NARUDžBE

-pojam zahtjeva,-pripremakoličina,-kontrola,

-isporuka

16



POŠTA

Osnovna misija pošte jeste pružanje poštanskih usluga pojedincima, radnim idrugim organizacijama i administrativnim ustanovama svih nivoa.Sve usluge koje

pošta obavlja, zasnovane su na komercijalnoj osnovi. Kao poštanske usluge

možemo navesti:- Prijem i dostavljanje pismenih pošiljki- Prijem i dostavljanje telegrama- Prijem, transport i dostavljanje paketa- Organiziranje i davanje telefonskih usluga lokalnog, međugradskog i

međudržavnog karaktera- Dostavljanje novčanih pošiljki svih vrsta- Čuvanje novca štedisa i bankarske usluge i sl.

Da bi izvršile navedene osnovne zadatke svoje misije, pošte su organizirane na

razne načine i mogu da raspolažu velikim brojem specijalnih objekata. Takoraspolažu telekomunikacijskom tehnikom svrstanom u razne sisteme veza.Također, one raspolažu posebno opremljenim radnim organizacijama za potrebeizgradnje objekata i njihovo tehničko održavanje.Za usavršavanje i razvoj sistema pošte imaju posebne naučne i razvojne institucije.Za dostavu, transport i manipulaciju pošiljaka pošte raspolažu posebnim motornimvozilima i drugim tehničkim sredstvima. Zbog specifičnosti poslova pošte imaju

posebni školski kadar. Za izvršenje bankarskih usluga imaju istu logističku podršku kao i banke. Međutim, za uspješno izvršenje poštanskih usluga,poštemoraju da osiguraju sljedeću logističku podršku:

- obrazovanje i usavršavanje poštanskih kadrova,- fundamentalna i primjenjena istraživanja u svim područjima poštanske

djelatnosti- transportnu podršku- projektiranje razvoja sistema- investicionu gradnju- integralnu logističku podršku tehničkih sistema i uređaja kojima raspolažu- snabdjevanje investicionom opremom, tehničkim potrošnim materijalom i

administrativnim potrebama

- podršku automatiziranog informacionog sistema- sigurnosno – signalne sisteme i fizičko osiguranje- elektroenergetsko osiguranje i sl.

17



Šema logističke podrške rada pošte

NOVINSKE AGENCIJE,RADIO I TELEVIZIJA

U ovu grupu organizacija uvrstit ćemo zvanične informativne agencije i razneizdavačke organizacije dnevnih i drugih listova kao i radio i televizijskestanice.Prateće aktivnosti koje moraju da obavljaju ove agencije,a koje zahtijevaju

posebnu logističku podršku su: izgradnja objekata i štamparskih postrojenja distribucije i transport štampe, organiziranje,postavljanje i nabavka sredstava veze zbog udaljenih

agencjskih izvještača, izgradnja centara veze-radio i relejnih centara,

izgradnja televizijskih studija,centara i objekata, integralna logistička podrška svih tehničkih sistema i uređaja kojimaraspolažu,

snabdijevanje specijalnim priborom i materijalom, poseban specijalizirani motoriziran vozni park i sl.

Industrijska djelatnost

Školovanjekadra

Projektovanje

Investicionagradnja

Snadbjevanjespecificnim

potrebama

Transport

Logistička podrškarada pošte

Integralna logistička podrška tehničkihsistema i uređaja

Sigurnosnoobezbjeđenje

Automatiziraniinformacioni sistem

18



Šema logističke podrške rada novinskih agencija i radija i televizije

ŽELJEZNICA

Poznato je da je željeznica transportno – uslužna organizacija zasnovana nakomercijalnoj osnovi. Njena osnovna misija je transport roba i putnika uunutarnjem i međunarodnom saobraćaju. Da bi ispunila tu svoju misiju, željeznicamora da raspolaže :

- specijalno obučenim kadrom;- velikim brojem specijanih objekata;- mnogim specijalnim postrojenjima za manipulaciju i transport van pruga i i

za održavanje pruga;- željeznickim prugama;

- prirodnim resursima raznih vrsta energija;- željezničkim transportnim uređajima;- automatiziranim transportnim uređajima;- uređajima i instalacijama veze;- automatiziranim informacionim sistemom za prikupljanje i obradu

podataka;- signalno – sigurnosnim uređajima itd.

Transport i distribucijaštampe

Izgradnjaobjekata ištampanje

Izgradnja radioi TV objekata

Snabdijevanje

Održavanje veze

Logistička podrškaradanovinskihagencija,radija i TV

Integralna logistička podrška tehničkihsistema i uređaja

Prevoz specijalneopreme

19



Za obavljanje zadataka iz svoje osnovne misije željeznica mora da logičkiusklađuje više drugih pomoćnih aktivnosti;

- fundamentalna i primjenjena istraživanja u oblasti željeznickog transporta;- obrazovanje i školovanje željeznickog kadra;

- snabdijevanje izvorima raznih vrsta energije;- projektiranje i investicionu gradnju specijalnih objekata i postrojenja;- investiciono održavanje željeznickih objekata;- integralnu logističku podršku rada svih željeznickih tehničkih sistema i

uređaja;- izgradnja i projektiranje posebnog sistema veza;- projektiranje, razvoj i izgradnju automatiziranog signala sigurnosnog

sistema i sistema automatiziranog upravljanja željezničkim saobraćajem;- projektiranje, izgradnju i usavršavanje automatiziranog informativnog

sistema za prikupljanje i obradu podataka potrebnih za sistem saobraćaja,

snabdijevanje, održavanje i eksploataciju.-

Shema logističke podrške rada željeznice

Log.podr ska rada

zeljeznice

Školovanje

Snadbjevanje

Veza

Integralna logistička podrška tehničkihsistema uređaja

Automatizirani signalno-sigurnosni upravljackisistem

Informatika

Investicionoodržavanje

Izgradnja

Projektiranje

Istraživanje

20



AVIO-PREVOZNICI, AUTO-PREVOZNICI, BRODSKIPREVOZNICI

Navedeni korisnici sistema logističke podrške svojom osnovnom misijom

predodređeni su za pružanje transportnih usluga, prevoz ljudi i raznih roba. Svispomenuti prevoznici rade na komercijalno – ekonomskim principima, a kaoosnovna sredstva koriste razne prevozne uređaje u različitim prirodnim sredinama( zrak, kopno, more ). Međutim, da bi uspješno obavljali svoju osnovnudijelatnost, ovi izvršioci transportnih usluga moraju da obavljaju i razne logističkezadatke:

- obezbjeđenje potrebnog stručnog kadra;- nabavka osnovnih tehničkih sredstava za svoju djelatnost i prateće opreme i

TMS;- obezbjeđenje pogonskog motora;

- izgradnja zračnih, lučkih pristaništa i potrebnih skladišta i njihovoinvesticiono održavanje;- obezbjeđenje prevoznih veza;- kod zračnih i brodskih prevoznika obezbjeđuje radarske i radio –

navigacijske službe;- obezbjeđenje informacionog sistema;- integralna logistička podrška svih vrsta tehničkih sistema i TMS, koji se

koriste u osnovnoj i pomoćnoj djelatnosti.

Shema logističke podrške rada prevoznika

Logistička. podrškarada prevoznika

Radarska i radio-navigaciona

služba

Veze

Informacioni sistem zaupravljanje i kontroluodržavanja isnabdjevanja

Izgradnja objekata

Snabdjevanje pogonskimmaterijalom

Nabavka TMS

Obezbjeđenje kadra

21



OPĆA TEHNIČKA LOGISTIKA

Kao korisnici ove grane logističke podrške mogu se smatrati velike prirodneorganizacije, koje za izvršavanje svoje osnovne misije, koja je i sama logističke

prirode, raspolažu i velikim tehničkim postrojenjima, instalacijama, a ne spadaju uindustrijska preduzeća (naftovodi, plinovi, vodovodi, elektrodistribucija isl.). Svata preduzeca moraju da se bave i određenim pratećim aktivnostima kao što su:

- organiziranje veza;- automatika i signalizacija;- informatika sa obradom podataka;- projektiranje i igradnja objekata;- investiciono i tekuće održavanje postrojenja i objekata;- specijalizacija kadrova;- održavanje specijanih tehničkih sistema i uređaja i sl.

Pregled korisnika opće tehničke logistike dat je na slici. Da bi izvršili svojuosnovnu misiju i prateće aktivnosti koje su navedene, korisnici velikih tehničkihsistema moraju da za svoje potrebe organiziraju snažnu logističku podršku.

Opća tehnicka logistika

Elektroenergetska

proizvodnja

i

distributivna

preduzeća

Preduzećaz

a

gasifikaciju(proizvo

dna

idistributivn

a)

Preduzećaz

avodo

vodi

kanalizaciju

Toplaneitoplovodi

Hidraulička

pred

uzeća

Naftovodna

preduzeća

Korisnici velikih tehničkih sistema i logističkihusluga

Korisnici opće tehničke logistike

22



VOJNA LOGISTIKA

Upotreba riječi logistika u današnjem značenju vezuje se za vizantijskog cara LavaVI Mudrog koji u svom djelu «Sumarni pregled ratne vještine» vojnu vještinudijeli na strategiju, logistiku i taktiku.Logistiku definiše kao umješanostsnabdijevanja i manevara vojske.Danas se pojam logistike koristi u većinioružanih snaga,pa je dobila status međunarodne riječi. Iako je prvobitno vezana zavojsku ,naglim razvojem nauke i tehnike u drugoj polovini ovog stoljeća,naglo seširi i ulazi u upotrebu i u drugim sferama ljudske djelatnosti,pa se danas govori o io međunarodnoj,nacionalnoj i poslovnoj logistici ,pa čak i u užem smislu ologistici određenih procesa u privrednim,ekonomskim,socijalnim,uslužnim idrugim oblastima. U ranijem periodu vojna logistika je predstavljala djelatnost u

pronalaženju najboljih rješenja i donošenju planova za pokret vojnih

jedinica,njihovo snabdijevanje,izbor terena i izradu sistema utvrđivanja.Vojna logistika je postala proces planiranja i obezbjeđenja dobara i službi radi

podrške vojnih snaga.Zadatak logistike je obezbjeđenje materijalnih sredstavakojima organizirane snage sprovode silu. U ranijem smisli to je neprekidna

podrška borbenih snaga i oružja. Njen cilj je održavanje maksimalne borbeneefikasnosti. Ona obuhvata usmjeravanje i koordinaciju onih tehničkih i drugihlogitičkih podsistema i funkcija koji uzeti zajedno stvaraju ili podržavaju oružane

Logistička podrškavelikih privrednihorganizacija

Automatika isignalizacija

Veza

Integralna logistička podrška tehničkihsistema uređaja

Informatika

Gradnja objekata

Investicionaodržavanja

Kadrovi

Shema logističke podrške rada velikih privrednih organizacija

23



snage. Vojna logistika je cjelokupan proces planiranja i materijalnog obezbjeđenjaoružanih snaga u miru i ratu. Zadaci logistike nisu samo stvar logističara negocjelokupnog komandnog sistema na svim nivoima komandovanja, kao i civilnih ivojnih institucija. Američki admiral Henri Iklins (Henry E. Eccles)ističe misliParkera Balantaja „kao veza između fronta i pozadine, logistika je istovremeno

vojni element u nacionalnoj privredi i privredni element u vojnimoperacijama”.Značenje vojne logistike raste zbog pružanja vojne pomoći u miru,krizama, prirodnim katastrofama i tehničkim akcidentima te za vrijeme vojnihkonflikata.Uspjeh ni jedne vojne operacije nije moguće bez efikasne primjenelogistike. Zadaci vojne logistike su: analiza postojećih struktura,procesa i veza u sistemima predviđanje ponašanja sistema u datom okruženju organiziranje struktura,procesa i veza u sistemima sa zadatih osnova stvaranje i obnavljanje zaliha te snabdijevanje jedinica potrebnim

sredstvima održavanje tehničkih materijalnih sredstava na zahtijevnom nivou

pouzdanosti i spremnosti opremanje oružanih snaga potrebnim sredstvima i opremom obrazovanje kadrova po specijalnostima osiguranje postrojenja i prostora za rad organa logistike osiguranje informatičke podrške izrada dokumentacije za rukovanje i održavanje transport ljudstva,sredstava i životinja zaštita i liječenje ljudi i životinja protivpožarna zaštita.

Danas logistika u vojsci ima isti značaj i najčešće se pojmovno definiše kao naukai vještina planiranja i izvođenja pokreta i održavanja snaga. Ona objedinjava sveaspekte vojnih operacija i aktivnosti koji se, u najvećem broju zemalja,izvršavaju kroz sljedeće procese: oblikovanje i razvoj, nabavku, skladištenje,kretanje, snabdijevanje, distribucije, održavanje, proračune i dopremanjematerijala i evakuaciju u funkciji snabdijevanja, nove nabavke ili izgradnjuopreme, uređaja i objekata, nabavke i pružanje općih usluga personalu.Logistika je dinamički faktor oružanih snaga.Bez nje je svaka strategija samo

papirni plan. Ona najčešće uključuje funkcije snabdijevanja,održavanja, transporta,

opće službe, zbrinjavanje i liječenja ljudstva. Ove funkcije se u smislu vojnelogistike mogu tretirati kao logistički procesi, a sistemi preko kojih se ovi procesirealizuju kao logistički sistemi. Sve funkcije vojnih aktivnosti koje obuhvata vojnalogistika,nalaze se u okviru logističkog procesa u nekom prostoru i vremenu. Utom procesu postoje određene zakonitosti koje je moguće istraživati i optimizirati.

Na taj način moguće je pomoću operacionih istraživanja optimizirati i vojnulogistiku odnosno sve njene funkcije.

24



Savremena logistička teorija osloncem na naučnu disciplinu raspolažemetodologijom po kojom se na osnovu definisanih ciljeva i ograničenja, možedoći do njene optimalne organizacije. U svim savremenim armijama posebna se

pažnja posvećuje izgradnje efikasne logističke operacije. Usavršavanje logistike bit će u perspektivi usmjereno na :

objedinjavanje kroz dalju centralizaciju sistema komandovanja i upravljanjamaterijalnim rezervama

teritorijalizacija logističke organizacije uz distribuciju u prostoru efikasan logistički komandno-informacioni sistem o stanju materijalnih i

kadrovskih resursa. poboljšano predviđanje i logistička realizacija projektovanje logistike za određeni zadatak prema angažovanim snagama edukaciju kvalitetnih i pouzdanih logističkih kadrova visokoprofesionalnih

specijalista za izazov budućeg vremena.

Savremeni sistemi vojne logistike trebaju biti dovoljno fleksibilni kako bi sezadovoljile potrebe vlastith snaga određene potrebe savezničkih snaga prilikommogućih aranžmana međunarodnih mirovnih operacija.Završetak hladnog rataoznačio je redefiniranje pojma «nacionalne sigurnosti», a time i vojnih zadataka zavećinu država u svijetu. Tako se već 1992. g. vojni izdaci na svjetskoj razini uodnosu na 1989. smanjeni za 22 % odnosno 2 1047 mil USD na 811 milUSD(u ciframa iz 1995.).Unatoč činjenici da sve tri četvrtine smanjenja vojnihizdataka se na bivši SSSR , trend smanjenja vojnih izdataka se nastavio tako da suoni na svjetskoj razini 1995. iznosili 720 mil USD , a 1998.g. 677 mil. USD.Takosu se u svega 10. godina vojni izdaci na svjetskoj razini smanjili za više od jedne

trećine.Vojni izdaci 1989.činili su 7% svjetskog GDP-a 1998.g. činili su 3%svjetskog GDP-a. Premda se vojni izdaci sve više smanjuju,države u razvoju jošuvjek na svaki potrošeni dolar za zdravstveno obrazovanje troše 40 centi za vojnesvrhe. Smanjenju vojnih zadataka u tim državama mora se pristupiti vrlo pažljivokako se ne bi ugrozila nacionalna sigurnost. Povezanost industrije i rata ,o čemunajbolje svjedoče legalna i ilegalna svjetska trgovina oružjem ili podatak da jedannosač zrakoplova «EISINHOWER» stoji više nego svi vojni proračuniIraka,Irana,Sirije,Libije,Sjeverne Koreje i Kube,te podatak da samo kopneneoružane snage SAD-a traže iz proračunskih sredstava iz 2007.g. 138 mlrd USD ili26 mlrd USD više nego u prethodnoj fiskalnoj godini.Samo za popravak i zamjenu

tenkova za rat u Iraku,Afganistanu treba izdvojiti iznos od 17.1 mlrd USD. Za popravak i zamjenu vojne opreme u 2008. godini predviđa se iznos od 13. mlrdUSD.Potreban iznos za zamjenu i popravak opreme neće se bitno mijenjati ni unarednom petogodišnjem periodu.

25



1.Obezbjeđenje log.kadra

2.Intendansko obezbjeđenje

3.Sanitetsko i veterinarsko obezbjeđenjeInformacije

4.Vojna proizvodnja

Skladištenje

Održavanje

5.Građevinsko obezbjeđenje

Električna

Pogonska

Ostala

Snabdijevanje energijom

Snadbjevanje rezervnim dijelovina

Snadbjevanje tehničkim materijalnim sredstvima

Minsko-eksplozivna

Nuklearna

Raketne

Artiljerijska

Pješadijska

Održavanje u trupi

Opravke u zavodima

Snadbjevanjemunicijom

i minskimekspl.sredstvima

Centar zaobuku

Tehničkoobezbjeđ.

8.Obezbjeđenje i obrada informacija

7.Obezbjeđenje saobraćaja i transporta

9.Rukovođenje,zapovijedanje,opravljanje ikontrola

Logaritamska funkcija

Shematski prikaz vojne logistike

Vojnalogist ik

a

Održavanje TMS

26



OBEZBJEĐENJE TRANSPORTA I SAOBRAĆAJA

Ova logistička funkcija je nastala u prvim začecima vojne logistike. Međutim, usavremenoj vojsci ona je dobila druge dimenzije i značaj. Poznato je da se predvojsku postavlja zadatak prevoženja žive sile i materijala na velika rastojanja, pod

otežanim uslovima usljed borbenih dejstava neprijatelja. To je u velikim vojskamaveć u toku II svjetskog rata dovelo do detaljnih operacionih istraživanja svihuslova da bi se transport obavio što sigurnije. Pri ovome se ne radi samo o

poboljšanju transportnih sredstava nego o mnoštvu taktičkih poteza koji su moglida spriječe dejstvo neprijatelja.

Današnje strategijske zamisli velikih vojski svijeta su u tom pogledu pred logistiku postavile ogromne zadatke, kao što su:

fundamentalna i primjenjena istraživanja u oblasti transporta i saobraćaja, planiranje, razvoj i proizvodnja transportnih sredstava velikih mogućnosti ,

optimizacija transportnih usluga na ratištu, upravljanje kretanjem transporta, organizacija zračnog i pomorskog transporta, transport željeznicom, cestovnim i vodenim putem, organizacija saobraćaja i njegovo regulisanje u ratnim uslovima, praćenje robe u tranzitu, organizacija kontejnerskog transporta(itegralni transport), transport teške opreme, organizacija transporta posebno osjetljive tehnike kao što su eksplozivna

sredstva, precizna mjerna oprema, zapaljiva hemijska sredstva, municija i

nuklearna TMS. obezbjeđenje veze za vrijeme transporta.

Da bi se obavili ovako kompleksni zadaci, u velikim vojskama postoje posebnevojne organizacione cjeline i komande na raznim nivoima komandovanja koje se

bave ovom problematikom. Transportne jedinice postoje na nivou vojske, korpusai divizija. Upravljanje transportnim kretanjima vrlo često zahtjeva punucentralizovanu kontrolu na najvišem nivou. Ovo nameće potrebu za korištenjemsigurnog informacionog sistema, kao i postojanje centara za kontrolu kretanja.Ovicentri moraju da prate kretanja u pozadini i na ratištu. Da bi se omogućilo praćenje

robe u tranzitu, logističari treba da znaju lokaciju svoje robe duž kanala doturakao i mogućnost potrebe primaoca.

27



STRATEGIJA RAZVOJA LOGISTIKE I INTERMODALNOGTRANSPORTA

Logistika je jedan od ključnih faktora prestiža- konkurencije na tržištu razvijenihzemalja. Nove strategije i trendovi u logistici su usmjerene ka stvaranju

optimalnog odnosa logističkih usluga i logističkih troškova uz ostvarenje ciljeva: povećanje nivoa kvaliteta logističke usluge, kraći rokovi isporuke, veća

frekventnost,veća pouzdanost, veći stepen približavanja kupcu u pogledunjegovih zahtjeva,

smanjenje logističkih troškova, prvenstveno zaliha u logističkim lancima, koncentraciju i konsolidaciju lanca snabdijevanja, optimizaciju učešća korisnika i davaoca u kreiranju kompletne usluge, eliminaciju dupliranih i neprofitnih logističkih sistema, razvoj i primjena tehnologije u skladu sa zahtjevima ekologije i

bezbjednosti.

Posljedica postojanja ovih ciljeva je stvaranje i razvoj novih koncepcija i strategijau oblasti logistike.Nove strategije imaju nekoliko ključnih obilježja iintegracija,koncentracija,kooperacija,koordinacija i specijalizacija. Stategijarazvoja logistike i intermodalnog transporta mora biti zasnovana na svjetskimtrendovima,realnim domaćim potencijalima i mogućnostima, u tom smislu trebatežiti integraciji i uključivanju u evropski i svjetski sistem.

SVJETSKI TRENDOVI U OBLASTI LOGISTIKE

Razvoj logistike i intermodalnog transporta u svijetu karakterišu sljedećitrendovi:uvođenje i primjena novih logističkih strategija, formiranje i izgradnjalogističkih centara i mreža,razvoj logističkih tehnologija,edukacija logističkihstručnjaka i osnivanje logističkih društava i udruženja.

LOGISTIČKE STRATEGIJE

Logističke strategije i novi trendovi na tržištu privredno razvijenih zemaljadirektno utiču na oblikovanje, projektovanje, dizajniranje sistema i tehnologijatransporta, skladištenja, pretovara, naručivanja, pakovanja itd. Privredni sistem

pod sve jačim dejstvom zahtjeva tržišta u pogledu kvaliteta logističke usluge i u pogledu logističkih troškova podliježe promjenama u pravcu primjene novihstrategija. Primjena novih strategija podrazumijeva promjene i prilagođavanjalogističkih sistema u pogledu strukture sistema, procedura znanja, sistemavrijednosti i stvaranja stručnjaka koji su sposobni da kreiraju i primjenjuju novelogističke tehnologije. Nove strategije savremene logistike i špedicije javljaju sekao odgovor na nove zahtjeve tržišta, koje postaje sve zahtjevnije u pogledimakvaliteta usluga i proizvoda, organizacije i procesa distribucije, potom okretanja

28



firme ili određene organizacije prema korisniku, što će permanentno uvećatistepen povjerenja između korisnika i komitenta. Samim tim i savremena špedicija

je morala iznaći i odabrati načine kako bi se do takvog zadovoljenja potrebenajefikasnijim pristupom došlo. Primjenom logističkih principa, menadžmentakvaliteta, sistema kvaliteta, kao i ostalih logističkih alata, širenjem logističkih

znanja, razvile su se sljedeće strategije uz upotrebu određenih tehnologija u okvirušpedicije kao aktivnosti i znanosti:

strategija proizvodnje po narudžbi – strategija proizvodnje za zalihe, outsourcing strategija – insourcing strategija, MAKE or BUY strategija, i strategija centralizacije – strategija decentralizacije.

STRATEGIJA CENTRALIZACIJE I STRATEGIJA

DECENTRALIZACIJE

Kada se konkretno govori o strategiji centralizacije, kada su u pitanju velikašpediterska preduzeća (međunarodni špediteri) misli se na činjenicu da je njihovorukovodstvo centralizovano u jednoj određenoj zoni. Zona može biti država izkoje potiče samo preduzeće, potom se može formirati tamo gdje su tržišni uslovinajadekvatniji, koji ujedno pružaju i dobre uslove za razvoj kompanije, a sa drugestrane utiču na dostupnost i brzinu usluga prema korisnicima. Znači, sa jednog

punkta, informacije i zahtjevi se dalje šalju u svoje podružnice širom svijeta.Danas je ovakav trend naročito prisutan u špediterskim udruženjima jer se prema

R. Perišiću jedno uspješno špeditersko udruženje treba probijati na nova tržišta iosnivati tamo svoje kompanije.S druge strane, kada je u pitanju strategija decentralizacije, princip rada jezasnovan na osnivanju više centara, odnosno upravljačkih sistema, koji uzsaglasnost vrhovnog vodstva ima mogućnost da donosi, provodi i vrši određenelogistiške usluge. Pod decentralizacijom se još podrazumijeva i participacijagrađana, odnosno njihovo uticanje na izgled i kvalitet pojedinih usluga tj.mogućnost da učestvuju u praćenju i vrednovanju pojedinih usluga. Zaključak jeda, kada govorimo o decentralizaciji, mislimo istovremeno na više procesa kojizapravo podrazumjevaju da se u jednom centru ne osmišljaju, ne realizuju i ne

finansiraju sve usluge.

29



JUST-IN-TIME

Strategija 'Tačno na vrijeme' podrazumijeva integrisan pristup proizvodnim ilogističkim procesima sa osnovnim principom cjelokupnog posmatranja tokareprodukcionog procesa i ciljem da se prava roba u pravoj količini i pravom

kvalitetu nađu na pravom mjestu u pravo vrijeme. JIT teži eliminaciji svihnepotrebnih procesa i sistema, odnosno zaliha sirovina, poluproizvoda i gotovih

proizvoda nepotrebnog sadržavanja materijala u tokovima nabavke, proizvodnje idistribucije, nepotrebnog dupliranja i uopšte postojanje pojedinih skladišnih itransportnih sistema. JIT strategija je svoju primjenu našla u svim industrijskimgranama, od poljoprivrede do mašinske industrije, a posebno u automobilskojindustriji. Specifičnost prehrambene industrije Franscuske je takva da 2/3

preduzeća ima potencijal i potrebu za primjenom JIT. Optimizacijom ieliminacijom logističkih lanaca po strategiji JIT ostvaruje višestruki efekat i

potencijal konkurentnosti,smanjenje zaliha (80% - 90%), idirektno povećanje

produktivnosti (20% -60 %), povećanje kvaliteta proizvoda ( 50% - 55%), itd.

JIT je ekonomski pojam koji predstavlja strategiju smanjenja troškova u proizvodnji gdje se proračunom postiže kraće vrijeme skladištenja djelova,repromaterijala, odnosno sirovina ili samo izbjegavanje skladištenja, te stavljanjeistih u najkraćem roku u proizvodni proces. Tom prilikom dobija se na skraćenjuvremena izrade pojedinih djelova proizvodnje, sinhroniziranja procesa rada, faza

proizvodnog procesa i balansiranja kapaciteta. Taj proces se vodi pomoću sistemasignala Kanban pomoću kojih se u proizvodnom sistemu određuje sljedeći korak.Kanban su jednostavni vizuelni signali kao što su prisutnost ili odsutnost nekog

dijela na polici. Ako se ispravno primjeni JIT koncept dovodi do značajnih poboljšanja u proizvodnoj organizaciji, kroz povrat investicija, kvalitet iefikasnost. Ovu tehniku je prvi koristio Ford Motors Company. Oni su koristilikoncept «od luke do proizvodne hale» pri čemu ulazni materijal nisu bili uvijek skladišteni prije nego se nađu u proizvodnji(Ford je koristio JIT kada je rudadolazila upravo na vrijeme da se pretvori u željezo za karoserije). Ovaj konceptzahtijeva efikasno i tačno vođenje transportnog procesa (Freight MenagmentSystem).JIT koncept je prihvatila i unaprijedila Toyota Motors Company, kao dioToyota prozvodnog sistema.Japanska kompanijanije mogla da istrpi veliketroškove za skladišta gotovih proizvoda i dijelova. Prije 1950- ih godina, to je bio

nedostatak koji je smanjio ekonomičnost cijelog lota (ekonomski lot – broj jednakih proizvoda koji bi se mogao prozvesti od troškova uloženih u neki drugi proizvod ili uslugu). Neželjeni rezultat je bio slab povrat investicija u fabriku.Tojotin menadžment je došao do zaključka da kompanija može biti fleksibilnija,snižavanjem ukupnih troškova alata i dužine lota za odgovarajući skladišni

prostor.JIT je jedan od sistema poboljšajna kvaliteta koji daje izvrsne rezultate u

upravljanju zalihama. Kompanije bi trebale težiti njegovoj primjeni zbog

30



mogućnosti poboljšanja poslovanja i zbog općeg rasta svjesnosti ljudi o razinikvaliteta proizvodnje u kompaniji te novih iskustava koja su se stekla primjenomJIT sistema. Krajnji cilj JIT sistema je uklanjanje zaliha iz skladišta temeđuskladištenje sirovina i poluproizvoda u proizvodnji. To je sistem upravljanjakvalitetom koji zahtjeva visoku kvalitetu proizvodnog sistema, reda nekoliko

neispravnih proizvoda po seriji i potpunu kontrolu kvaliteta sa otkrivanjem svihneispravnih proizvoda. Takav proizvodni sistem omogućava izradu detaljnih

planova prizvodnje koji ukidaju sva nepotrebna čekanja i međuskladištenja jer sete operacije obavljaju upravo na vrijeme, od čega i dolazi naziv ovog sistema. JIT

proizvodnja je proizvodna filozofija koja eliminiše gubitke vezane za vrijeme poslova i skladišne prostore. Osnova ove proizvodnje je da kompanija proizvodisamo ono što je potrebno, kada je potrebno i u količinama koje su potrebne.Kompanija proizvodi samo ono što potrošač traži prema povremenom nalogu, a ne

prema predviđanjima. JIT bi se mogao definisati i kao proizvodnja potrebnih jedinica traženog kvaliteta u traženim količinama u, za njih, povoljnom momentu.

To znači da kompanija upravlja svojim vlastitim izvorima i razmješta ih prema potrebama u određenom periodu. Načelo JIT-a predstavlja jedan od temelja poznatog Toyota sistema. Prema ShiegoShingou to je sistem čiji je zadatak eliminisanje svega nepotrebnog..Da bi JITmetoda bila uspješna moraju se ispuniti zahtjevi:

1. kvaliteta djelova mora biti visoka,2. bez ili sa minimalnim zalihama,3. mora postojati pouzdana povezanost i čvrsta kooperacija s dobavljačima,4. idealno bi bilo kada bi dobavljači bili locirani u blizini kompanije, uz

dostupan i pouzdan transport,

5. veličina proizvodnje ovisi o potražnji,6. traži se timski rad, a zaposlenici su odgovorni za održavanje svoje opreme.Šefovi (menageri) su treneri i mentori koji poštuju svoje zaposlenike iaktivno sudjeluju u procesu proizvodnje.

7. zadovoljstvo kupaca.

Pomoću JIT sistema koriste se materijali, dijelovi i sklopovi samo u potrebnojkoličini s najmanjim mogućim vremenom protoka. Također se nastoji eliminirati

potreba za dvostruke kontrole kvaliteta i to kod proizvođača i prilikomeliminiranja pošiljki kod kupca. Takav proizvodni proces podrazumijeva da svakizaposlenik mora provjeriti posao koji je obavljen u koraku ispred,jer to je vječno

preduslov da svoj posao obavi dobro.

31



PREDNOSTI I PROBLEMI U IMPLEMENTACIJI JIT-a

Prednosti koje JIT koncept obezbjeđuje kompaniji su mnogostruke i različite. Neke od njih su:

skraćuju vrijeme skladištenja robe. Kompanije se u ovom slučaju mogufokusirati na druge procese koji mogu proisteći;

poboljšava protok robe u skladištu. Uposlenici će moći brže da procesirajurobu;

višedisciplinarni uposlenici će biti efikasniji- kompanija će moći da koristiradnike u situaciji kada su potrebniji,kada se javlja nedostatak radnika,a

povećava se potražnja za pojedinim proizvodima, konzistentan raspored rada i radnih sati. Ako ne postoji potreba za

proizvodom u određenom proizvodu,radnici se fokusiraju na druge poslove.To čuva kompaniji novac,jer ne mora da plaća radnike za neizvršeni rad.

usklađenost odnosa sa dobavljačima. Imati provjerene odnose sadobavljačima je veoma važno za kompaniju,jer je potrebno da roba «roba

bude tu kad je neophodno». isporuke koje se vrše tačno na vrijeme drže visoku produktivnost kod

radnika-radnici će se angažovati da ostvare ciljeve kompanije, veći kvalitet proizvoda i manji proizvodni troškovi, planiranje i projektovanje po narudžbi, efikasna prozvodnja u malim serijama, eliminacija svih oblika gubitaka, neprekidna proizvodnja (vrijeme proizvodnje = vrijeme čekanja + vrijeme

izrade + vrijeme transporta), eliminacija slučajnih momenata (velike zalihe,gubici vezani za njihovo

održavanje,niskorištena radna snaga,gubici neiskorištenih kapaciteta), održavanje dugoročne i jasne strateške politike, smanjenje priprema za početak proizvodnje do 50%, smanjenje proizvodnog prostora do 60%, smanjenje svih vrsta zaliha do 80%.

Sigurno je da JIT koncept poboljšava poslovne performanse i efikasnost.

Ovakvi zaključci ne znače da svaka firma koja implementira JIT ostvaruje poboljšanje u svim oblastima. U sljedećoj tabeli dato je poređenje izmeđutradicionalnog sistema i sistem zasnovanog na JIT-u.

32



Oblast JIT Tradicionalni model1.Dužina proizvodnog lota Rade se male jedinice,što

skraćuje pripremno vrijemeRade se velike jedinice savelikim pripremnimvremenom.

2.Procesni dizajn Koristi se konkretan

inžinjering

Proces je dizajniran,pošto je

dizajniran proizvod

3.Robne liste Veliki obrt sa minimalnomrobnom listom

Mali obrt sa velikomrobnom listom

4.Dobavljači Određeni broj,ali su pomagani,informisani izatvoreni u krug

Dostavljači se drže nadistanci

5.Uposlenici Nulti disciplinarnifleksibilni i spremni za

timski rad

Specijalisti za određenediscipline

6.Odlučivanje Od svih radnika se traži brzodgovor

Centralizovano naupravljačkom nivou

7.Kvalitet Odgovornost sviju Odgovornost,.kontrolakvaliteta

POREĐENJE IZMEĐU TRADICIONALNOG SISTEMA I SISTEMAZASNOVANOG NA JIT-u.

Pored navedenih prednosti postoje i problemi koji se javljaju u implementacijiJIT-a. Jedan od važnijih problema vezanih za JIT je to što se isporučioc imeđupotrošač ostavljaju otvorenom udaru,tj. ako isporuke dolaze u određenim

periodima,kompanije su podložne prekidu takvog protoka. Iz tog razloga nekekompanije koriste i više dobavljača za isti proizvod. Tu postoje skriveni troškovikoji uključuju sindikalne akcije,probleme sa fleksibilnim sistemom proizvodnje,

poteškoće sa isporukom robe po sistemu JIT-a ,kao i povećani troškovi dobave.Ako kompanija želi da primjeni JIT koncept, to ne znači da sve mora biti učinjeno

brzo. Za kompaniju je najvažnije da ima dobro organizovan razmještaj proizvodnje. Također menadžment i uposlenici moraju imati na umu da ovajkoncept pomaže kompaniji da riješi mnoge probleme u logistici. Implementacija irazvoj JIT koncepta je dugotrajan i skup proces, ali ako se kompanija može nositisa tim teškoćama,dostići će visok nivo radnih tokovaJIT koncept je samo jedan dio lanca koji doprinosi zadovoljstvu potrošača. Toznači da JIT ne može riješiti postojeće probleme u drugim procesima. Sve u

33



preduzeću treba biti zdravo,od hijerarhije uposlenika do procesa u toku rada.Usklađenost je jedna od stvari koja može poboljšati rezultate poslovanja. Prematome JIT koncept je samo jedna ,ali veoma važna karika cijelog lanca.Promjena ka boljem kod firmi treba da osiguraju zaposlenici i menadžment.Zato jeosnovna crta JIT-a motivacija i uključivanje svih zaposlenih u ostvarivanju ciljeva

kompanije. JIT zahtijeva timski rad uključujući i najniže nivoe.Uspješna implementacija ovog koncepta,vodeći računa o svim potrebnimaktivnostima dovodi do povećanje produktivnosti ,povećanje kvaliteta

proizvoda,bolje poslovne performanse,zadovoljstvo kupca uz značajno smanjenjetroškova.

OUTSOURCING I INSOURCING

Ovaj koncept podrazumjeva rasčlanjivanje profilnih i neprofilnih sistema i procesa

sa ciljem da se izmjeste neprofilni sistemi (čest slučaj za logističke sisteme,transport i skladistenje...) od profilnih sistema (industrijski proizvod osnovnihdjelatnosti). Outsuorcing daje prioritet strateškom razvoju i finansiranju

podsistema osnovnih djelatnosti u preduzećima. Izmještanjem neprofilnih sistemau ekonomskom, financijskom i prostornom smislu dolazi do njihovog uključivanjai transformacije u profilni logistički sistem. Nosioci logističkih usluga idu u

pravcu formiranja kompletne logističke usluge i specijalizacije za određene klaselogističkih zahtjeva.

Kao osnovne aktivnosti vođene ovim strategijama mogu se izdvojiti:

kompanije se fokusiraju na osnovnu djelatnost logističke zadatke prepuštaju profesionalnim provajderima korisnici zahtjevaju kompletnu logističku uslugu (sve na jednom mjestu

odnosno kod jednog provajdera)

Strategija proizvodnje po narudžbi i strategija proizvodnje za zalihe

Osnovne aktivnosti su fokusirane na: vučeni tokovi umjesto guranih tokova robe nabavka proizvoda prema zahtjevima tržišta

finalizacija proizvoda seli se iz klasičnih fabrika u logističke sisteme(logističke centre)

Ove strategije se u određenom kontekstu oslanjaju na strateški nivo partnerstvaizmeđu pružaoca i korisnika špeditersko-logističkih usluga. Sami logistički centrisu tako koncipirani da u sebi integrišu robne, transportne i informacione tokove,obezbijeđeni punom tehničko-tehnološkom podrškom,pretovarnommehanizacijom kao i podsistemima za doradu i finalizaciju proizvoda i

34



poluproizvoda koji se koncentrišu u određenim centrima..Logistički centari(logističko-distributivni centar) u principu predstavlja centralni elemenat uizgradnji i razvoju transportne logističke infrastrukture.Oni su povezani osnovnimtransportnim koridorima i pravcima. Jedan logistički centar podrazumijeva

jedinstvenu tehnološku,prostornu, ekonomsku, organizacionu cjelinu koju

obezbjeđuje različite nosioce i korisnike logističkih usluga. Sa druge stranegledajući postoje i dijelom integrisani elementi JIT koncepta koji omogućava da se

prava roba,pravog kvaliteta u pravo vrijem nađe na pravom mjestu. Roba se nećetrajno koncentrisati u određenim skladišnim magacinima, gdje vremenom možedoći do opadanja tržišne vrijednosti, gdje su prisutni troškovi skladištenja iodržavanja, a sa druge strane i nepotrebno gomilanje robe(proizvoda).

LOGISTIČKI PROVAJDERIKao specijalizovani nosioci logističkih usluga zauzimaju sve veće učešće nalogističkom tržištu. Tako npr. u Sjevernoj Americi (SAD i Kanada) 78%kompanija koristi usluge logističkih provajdera,u Zapadnoj Evropi (EU) 79%,a uAzijskoj i Pacifičkoj zoni oko 58% kompanija. U EU u 2003.godini 65%logističkih procesa preusmjereno je na provajdere logističkih usluga, dok je taj

procenat u Americi i Aziji značajno manji i iznosi oko 50%. U narednih petgodina očekuje se značajan porast. Istraživanja su pokazala da su korisniciuglavnom zadovoljni uslugama logističkih provajdera. 90% korisnika se izjasnilokao «veoma zadovoljni» ili «zadovoljni». Međutim, korisnici očekuju da se

ponuda logističkih usluga poboljša kroz integrisanje različitih učesnika u sistemu pružanja kompletne logističke usluge. Tako se navodi pet oblasti na koje provajderi posebno trebaju fokusirati pažnju: moraju imati ponudu osnovnihusluga (transport, skladištenje, pakovanje, itd.), potrebno je da teže kompletnojlogističkoj usluzi, da budu orijentisani na određene privredne grane i oblasti, daimaju geografsku pokrivenost i uspostavljanje poslovne infrastrukture. Isto tako

potrebno je da raspolažu savremenim logističkim tehnologijama koje se vrlo lakomogu integrisati u korisnikov privredni i poslovni sistem. Korisnici očekuju stalnounapređenje logističkih usluga, te se mijenja odnos prema logističkim

provajderima, koji su u početku posmatrani kao “provajderi resursa” i “menadžeri

resursa”, da bi danas više od polovine korisnika provajdere posmatralo kao«logističke strategije» (distributivne strategije, transporte strategije).Ovakva orijentacija na korisnike i na potencijalno zadovoljenje njihovih želja,zahtjeva i potreba predstavlja primjene novog koncepta logističkog poslovanja.

Koje su to karakteristike špediterskih kompanija o ovom prelazu?

35



Danas špedicije predstavljaju savremene logističke provajdere (3PL, 4PL provajderi) koji su sposobni da ponude i pruže kompletnu lčgističku uslugu.Razvija se sve češće logističko partnerstvo između špedicija i korisnika logističkihusluga.Trend je da špediterske kompanije kao specijalizovani nosioci logističkih usluga,

preuzimaju sve više logističkih aktivnosti od korisnika(outsuorcing partnerstvo). Na koji je način tekao razvoj samog logističkog provajdera je trajao i razvijao sekroz nekoliko faza. Sam razvoj je u sebi prepoznao više tipova kocepta logističkog

provajdera gdje možemo razlikovati:1PL, 2PL, 3PL, 4PL.1PL- « Logistika kući» korisnika, sistem za sopstvene potrebe uz minimalnoangažovanje drugih.2PL-Određene logističke usluge transporta, otpreme, skladištenja, provjerenespecijalizovanim nosiocima.3PL- 3PL provajder kao outsourcing partner preuzima najveći dio logističkihzadataka korisnika.

4PL- 4PL provajder podrazumijeva integrisano upravljanje i realizaciju kompletnelogističke usluge.Hijerargijski razvoj (Top-Down) je moguće vidjeti na sljedećem grafiku:

RAZVOJ SAVREMENIH LOGISTIČKIH PROVAJDERA

3PL

1st Party logistics

2PL

3PL

4PL

2nd Party logistics

3th Party logistics

4th Party logistics

36



LOGISTIČKO PARTNERSTVO

Podrazumjeva poslovnu saradnju logističkih sistema i korisnika. Umjesto starog pristupa, gdje su korisnik i nosilac usluge u principu imali suprostavljene ciljeve(sa dvije strane u sukobu), sve više se koriste nove forme, saradnje i patnerstva.

Prvo su to bili niži oblici partnerstava, koji podrazumjevaju poslovneodnose,odnose zasnovane na ugovorima o poslovnoj saradnji (za izvršenjeodređenih logističkih zadataka i aktivnosti), gdje su partneri prvenstvenousredsređeni na postizanje sopstvenih ciljeva. Viši stepen partnerstva

podrazumjeva poslovnu saradnju koju karakterišu zajednički interesi partnera iostvarenje zajedničkih ciljeva poslovanja. Istraživanja logističkog partnerstva u188 zemalja organizacija iz različitih industrijskih sektora, sa različitim godišnjimobrtom kapitala iz mnogih evropskih zemalja, pokazala su da je glavni cilj

proizvodnih organizacija pri sklapanju logističkog partnerstva da obezbjedi:

isporuka prave robe u odgovarajućem stanju u pravo vrijeme i na pravomjesto;

smanjenje vremena izvršenja logističkih operacija; povećanje fleksibilnosti logističkih sistema, itd.

Logisticko partnerstvo se odvija na tri nivoa: operativnom; taktičkom; strateškom.

Na operativnom nivou, partnerstvo obično obuhvata transport, distribuciju iskladištenje. Navedena istraživanja pokazuju, da je 85% korisnika ustupilorealizaciju međunarodnog transporta logističkim kompanijama, a više od 50% jeustupilo izvršenje skladištenja i distribucije. Zatim slijede procesi pakovanja,naručivanja, logističkih povratnih materijala i sl.

Na taktičkom nivou 20–25% korisnika je ustupilo izvršenje logističkih poslova(npr. izbor vida transporta, upravljanje zalihama, izbor lokacije skladišta ifinancijske transakcije u vezi sa robom i dr.).U budućnosti bilo je predviđeno da ovaj procenat iznosi 40%-50%. Na strateškomnivou je prisutan znatno manji obim logističkog partnerstva, koji se uglavnom

odnose na odloženu “finalizaciju”proizvodnje odnosno pakovanje proizvoda što bliže vremenu i mjestu proizvodnje,odnosno pakovanje proizvoda što bliževremenu kupovine i potrošnje proizvoda.U 2000. godini, većina korisnika u Evropi imala je partnerstvo organizovano nanivou svoje zemlje i na nivou regiona. Velike promjene se dešavaju na polju

pokrivenosti tržišta partnerstvom, s tendencijom da se državna i regionalna pokrivenost zemlje zamjeni pan-evropskim i globalnim pokrivanjima.

37



Najvažniji faktori uspjeha logističkog partnerstva su: povećanje kvaliteta usluga i produktivnosti, podrška i posvećenost vrhovnog menadžerstva novoj poslovnojstrategiji, troškovi poslovanja i odgovornosti za izvršenje pojedinih aktivnosti kaoi smjernice za izvršenje ugovornih obaveza, zajedničke utvrđene performanse

poslovanja odnosno radnog učinka.

Make-or-buy

Strategija odlučivanja „praviti ili kupiti” zasniva se na sabiranju dinamičkih i čestostohastičkih zahtjeva (pakovanja,ukrupnjivanja,transporta) u vremenu i prostoru ulogističkim lancima s ciljem da se poveća kvalitet logističke usluge i minimzirajutroškovi i neprofitna ulaganja kapitala.U sebi jasno definira dva pojma kada je u pitanju vršenje određenih logističkih

aktivnosti, odnosno pružanje usluga vođenih na bazi logističkih principa. Napraviti (eng Make) podrazumijeva niz jasno određenih aktivnosti,kao što su:Razvoj i izgradnja sopstvenih logističkih podsistema:

1. vozni parkovi2. skladišni kapacitet3. pretovarna mehanizacija.

Proizvodnja logističkih usluga za sopstvene potrebe

Razvoj sopstvenih logističkih sistema, integrira unutar sebe svu onu infrastrukturukao i transportna sredstva, određene skladišne kapacitete koji će se direktno

koristiti za potrebe određene kompanije. Međutim, ovakvi poduhvati su čestorazličiti, ukoliko se npr. radi o preduzeću koje nema jasnu i stabilnu studiju tržišta,definisanu potražnju za njihovim uslugama, dobre odnose i čvrsto partnerstvo sakomintentima, iz razloga što se u ovim slučajevima izgradnje javljaju veliki fiksnitroškovi, koji će egzistirati bez obzira na njihovu upotrebu, mada se racionalnomogu kompenzovati sa prihodima uspješnog poslovanja.Kada je u pitanju kupovina, posudba (eng Buy), firma je uglavnom vođenasljedećim konceptima. korištenje „tuđih” logističkih resursa kupovina logistčkih usluga od profesionalnih nosioca (logističkih

provajdera)

LOGISTIČKI KONTROLING

Predstavlja integrisanu podršku sistemu informiranja, planiranje, upravljanje ikontrole logističkih procesa u industriji, trgovini, logističkim preduzećima, citylogistici, lancima snadbjevanja, logističkim centrima, multimodalnom transportu idr. Ključni elementi ovog koncepta su modeli za utvrđivanje i praćenje kvaliteta

38



logističke usluge, logističkih troškova i drugih performansi po svim procesima,aktivnostima, nosiocima, mjestima i uzrocima nastanka u logističkim lancima.Utvrđivanje koncepta logističkog kontrolinga u privredi razvijenih zemaljaEurope, SAD-a i Japana ostvareni su značajni efekti. Preduzeća koja su sistemskiuvela kontroling, ostvarila su prosjećne uštede od 15%-30% u logističkim

troškovima i iskorištenju logističkih resursa.

CITY LOGISTIKA

Negativne posljedice saobraćaja u gradovima sve češće dovode do situacije da sesvjetske metropole proglašavaju “zabranjenim gradovima”za saobraćaj i transport.Potencijal racionalizacije robnog drumskog,teretnog transporta je izuzetno velikina šta ukazuje nekoliko sljedećih podataka : ako se za 4% smanji drumski teretni

transport u gradu, posljedice na stvaranje buke su iste kao da se prevoz putničkimautomobilima smanjio za 50%, učešće drumskog transporta na realizaciju prevozarobe do 50 km je 83% od ukupnog drumskog transporta, a od toga se u gradovimasa 5% broja pokretanja prevozi 85% ukupne količine robe,a ostalih 55%

pokretanja prevozi samo 15% ukupne količine robe. Ova disproporcija je posljedica neadekvatnog pristupa optimizacije logističkih zahtjeva u gradovima.Strategije, koncepcije i rješenje city logistike u Evropi i svijetu postaju tolikoznačajne i aktuelne, da su stotine pilot projekata u realizaciji, a finansirani su odnadležnih ministarstava i privrednih komora.Koncepcija i rješenja city logistike su različite i kreću se u pravcu koncentracije

robnih i informacionih tokova,izgradnja city logističkih centara, primjenatehnologija inteligentnih transportnih sistema, stvaranje specijalizovanihorganizacija koje se bave city vozilima na elektro pogon i sve to u funkcijikvalitetne isporuke, ekonomije, bezbijednosti, što je najvažnije u funkciji očuvanjaživotne sredine.

LOGISTIČKE TEHNOLOGIJE

Razvoj tehnologija u oblasti logistike odnose na :logističke jedinice, transportnasredstva, pretovarno skladišne sisteme i terminale.U domenu logističih jedinica

prisutna je tendencija ka potpunoj tehničkoj kompatibilnosti kojom se olakšavasamo formiranje zbirne jedinice i otpornosti na njeno rasturanje bez primjenekonvencionalnih metoda ( vezivanja, folije i dr. ).U Evropi su zadnje decenije izuzetno razvijeni sistemi zasnovani na primjenimalih plastičnih kontejnera izvedenih na bazi modula 400 x 600 mm. Pojedinefirme ( posebno iz autoindustrije ) koriste i po više miliona ovih

jedinica u realizaciji aktivnosti u okviru logističkih mreža. Kod nas ovi sistemi ne

39



da nisu uvedeni već nisu dovoljno priznati, ni u uže stručnim krugovima koji se bave ovom problematikom.Razvoj transportnih sredstava je pod izuzetnim utjecajem međunarodnih normikoje poštivaju zahtjeve iz oblasti pouzdanosti elemenata sistema, bezbjednosti,ekološke zaštite, ekonomičnosti, i dr. Pored toga, savremena vozila se sve više

prilagođavaju promjenama karakteristika tereta, prije svega povećanjem volumenatovarnog prostora.Ugradnjom savremenih elektronskih elemenata(bord kompjutura, procesora, senzora, i dr.) omogućava se On – line regulacijarealizacije logističkih zadataka.Kod pretovarno skladišnih sistema stalno je prisutan ternd razvoja tehnologija kojeobezbjeđuju formiranje logističkih podsistema, velikih gustina(uz maksimalno korištenje prostora, prije svega visine ), sa brzom realizacijomzadataka, uz malo angažovanje saobraćajnica i eliminaciju učešća manuelnograda. U savremenim rješenjima iz ove oblasti se danas susreću npr. Skladišnisistemi sa velikim visinama slaganja kontejnera (u tzv. Silosima) sa potpuno

automatizovanim skladišno-pretovarnim procesima.Razvoj u ovim oblastima danas je nerazdvojiv od adekvatnog razvojainformacionih tehnologija. Rješenja iz oblasti informacionih tehnologija su danassve više inkorporirana u logističkim aktivnostima i to od prenosa i obradeinformacija pa sve do primjene inteligentnih sistema pri realizaciji pojedinih

procesa.

INTERMODALNI TRANSPORTRazvoj intermodalnog transporta u Evropi, odvija se u okviru intermodalnihlogističkih mreža, koje pokrivaju sve članice EU. Mrežu trenutno čine 94intermodalna koridora i 398 terminala(231 kopneni, 31 kopneni-riječni i 136

pomorskih intermodalnih terminala). Obim i kvalitet usluga intermodalnogtransporta varira od regiona do regiona,od zemlje do zemlje, od koridora dokoridora i od terminala do terminala. Trenutno se nedjeljno ostvari 1821kontejnerska veza u mreži pri čemu samo 40 terminala čini preko 80 % ukupnogobima intermodalnog transporta. Isto tako postoji vrlo velika koncentracija tokovana manjem broju koridora. Najvažniji koridori u oba smjera su:

Njemačka-Austrija (oko 400 vozova sedmično), Njemačka-Italija (300 vozovasedmično), i Španija-Francuska(140 vozova sedmično). Na desetak najvećihkoridora odvijaju se ¾ ukupnog obima intermodalnog transporta. Smatra se 500km minimalno rastojanje na kome je opravdano uvoditi linije intermodalnogtransporta. Izuzetak čine transalpske veze koje su znatno kraće i značajnoučestvuju u intermodalnim robnim tokovima,kao i kontejnerski tokovi ugravitacionim zonama terminala. Po pitanju intermodalne kohezije i pristupnosti

40



evropsko tržište intermodalnog transporta čine 3 karakteristična segmenta. Prvi, predstavlja „centralno jezgro”koje čine veliki privredni centri i regionalni centrievropskih zemalja, zajedno sa regionima na koridoru Benelux/Njemačka/SjevernaItalija. Ovi tržišni segmenti se opslužuju intermodalnim shuttle i blok vozovima,riječnim i priobalnim transportom. Drugi segmet obuhvata susjedne regione koje

okružuju jezgro kao što su: Francuska/Danska/Švedska koji imaju mreže samanjim brojem terminala ali raspolažu sa dobrim sistemom GATEWAY i HUBcentara koji su lako dostupni korisnicima.Treći segment čine periferni regioni poput Grčke,Italije,Španije,Portugala koji su

povezani preko niskofrekventnih veza GATEWAY sistema. Scenariji budućegrazvoja intermodalnog transporta zasnovani su na različitim prostornim,organizacionim, tehnološkim rješenjima, različitim politikama i ciljnim tržnimsegmentima. U Evropi su prisutna 3 razvoja scenarija koji se razlikuju poobuhvatnosti i intezitetu razvoja intermodalnog transporta.Scenario „koridora” kao najniži nivo razvoja vezuje usluge intermodalnog

transporta za izolovane koridore tamo gdje su već primjenjene određenetehnologije.Scenario „jezgro mreže” predviđa usluge intermodalnog transporta u centralnojlogističkoj mreži koja obuhvata 30 strateških evropskih terminala.Scenario „Evropske mreže” predviđa visok nivo rasprostranjenosti uslugaintermodalnog transporta u čitavoj evropskoj multimodlanoj mreži, tj. u svimdijelovima mreže i svim regionima.

EDUKACIJA U LOGISTICI

Edukacija stručnjaka za logistiku u svijetu se odvija kroz kompleksne programedodiplomskih i poslijediplomskih studija na univerzitetima i naučnimuniverzitetima. Preko 200 programa različitog A karaktera i nivoa prisutno je uobrazovnim institucijima. Cilj je stvaranje vrhunskih stručnjaka za logističkesisteme koji će biti sposobni da istražuju probleme,da teoretski i praktičnorješavaju kompleksne logističke zadatke i primjenjuju metodologijske alate itehnike za optimizaciju logističkih procesa i aktivnosti. Danas nema kompanije urazvijenom svijetu sa preko 100 zaposlenih, da nema logističkih inžinjera ililogističku organizacionu jedinicu. Stručnjaci logističari danas rješavaju problemeu privrednim i vanprirednim djelatnostima,industrijskim kompanijama,trgovačkimi transportnim preduzećima, medicini, vojnim sistemima.

41



LOGISTIČKA DRUŠTVA

U oblasti logistike i intermodalnog transporta dolazi do integracije i do stvaranjanacionalnih i međunarodnih udruženja. Ta udruženja imaju zadatak da pripremajui sprovode sve mjere iz oblasti standardizacije, koordinacije, edukacije, mjera

pospješivanja razvoja, promociju novih tehnologija i dr.Struktura ovih udruženja se po pravilu formira na nacionalnom nivou uz obavezno

povezivanje na međunarodnom planu (neka su formirana i na nivou UN) a što proizilazi iz međunarodnog karaktera logističkih procesa. Subjekti koji čine ovaudruženja mogu da budu logistički operateri,preduzeća, robno transportni centri,terminali, naučnoistraživačke institucije, a posebno je aktuelno formiranjelogističkog društva i heterogenog sastava koji obezbjeđuju davaoce i korisnikeusluga i naučnoistraživačke institucije koje se bave projektovanjem,razvojemnovih tehnologija i obrazovanjem.Tako se na nivou Evrope nacionalna društva i institucije za logistiku udružuju u

ELA udruženja, odnosno međunarodno udruženje za logistiku SOLE. U oblastiintermodalnog transporta takođe dolazi do udruživanja nacionalnih društava-operatera UIRR- internacionalna unija za kombinovani drumsko-željezničkitransport.Udruženja iz oblasti robno transportnih centara je Evropsko udruženje transportnihi logističkih centara EUROPLATFORMS, EEIG, koje je definisalo kriterijume i

principe kao što su: otvorenost, zajednička sredstva i oprema, organizacionisastav, nacionalnost, koncept kombinovanog transporta, lojalnost.Samo nacionalna udruženja transposrtnih centara mogu postati članoviEUROPLATFORMS-a.

OSNOVE PLANIRANJA

Planiranje logističko-distributivnih centara treba shvatiti ozbiljno ukoliko se želiodržati konkurentnost na tržištu. Da bi se to omogućilo neophodno je sustavno

planiranje logističko-distribucijskih procesa, što podrazumjeva kreiranje modela idefiniranje metoda planiranja. Planiranje predstavlja podršku donošenja odlukaidentificirajući alternative budućih aktivnosti i odabirući dobre i optimalne.Logističko-distribucijski procesi su vrlo kompleksni, sastoje se od mnoštvadetalja,koji se u stvarnosti pojavljuju, ali ne mogu utjecati na donošenje plana.Upravo zbog toga neophodno realne probleme rješavati pojednostavljenimkopijama tih problema, te tzv. modelima, kao bazom za donošenje plana.Predstavljanje realnog problema najjednostavnije moguće, ali sa svim potrebnimdetaljima, bez ignoriranja nekih ozbiljnih stvarnih čimbenika, nazivamomodeliranjem (umjetnost stvaranja modela). Simulacijski modeli i modeli

predviđanja pokušavaju predvidjeti buduće stanje i objasniti veze između ulaza i

42



izlaza sistema. Pa ipak,oni ne podržavaju odabir jednog ili više rješenja koja sedobra u uslovima određenih kriterija i mogućih aktivnosti. To je svrhaoptimizacijskih modela koji se razlikuju od navednih po dodatnoj «funkciji cilja»koja mora biti minimizirana ili maksimizirana. Jednostavan način planiranjalogističko-distribucijskih procesa može se definirati kao pronalaženje alternativnih

rješenja, uspostavlja uspoređivanje sa datim kriterijama,te odabir najboljeg,nažalost, u većini slučajeva ovaj način nailazi na mnoštvo poteškoća.

POTEŠKOĆE U PLANIRANJU LOGISTIČKO-DISTRIBUCIJSKIHPROCESA

Postoji nekoliko kriterija koji impliciraju proturječnost ciljeva i dvosmislenostodrednica između alternativnih rješenja. Na primjer, ako želimo postaviti uslugu

na što veću razinu u isto vrijeme minimiziramo zalihe.U ovom slučaju nema optimalnog rješenja nego se postiže te oba cilja dosegnunajvišu moguću razinu. Uobičajen način postupanja s ovakvim višekriterijskim

problemima jest postavljanje minimuma za sve ciljeve osim onog kojeg želimooptimizirati. U navedenom primjeru može se težiti minimizaciji zalihagarantirajući minimalnu razinu usluga. Drugi koristan način rješavanjavišekriterijskih rješenja sastoji se od formiranja cijena svih ciljeva, prihoda ilitroškova i maksimizirajući dobit. Ipak nije moguće svaki cilj izraziti u novčanojvrijednosti odnosno razini usluga. Općenitiji način je definirati mjerilo vrijednostiza sve ciljeve i skupiti ih u mjerljivu sumu. Druga poteškoća je uzrokovana

velikim brojem alternativnih rješenja koja su nadmoćna u planiranju logističko – distributivnih procesa. U slučaju neprekidnih odluka veličine narudžbi, vrijemerada, broj alternativnih rješenja je u biti beskonačan. Ali za diskretne odluke brojalternativnih rješenja nije beskonačan, već ovisno o procesima može biti manji iliveći. U ovakvim slučajevima nemoguće je pronaći optimalno rješenjespecificiranjem svih rješenja tako da je izvedivo rješenje teško pronaći.Tu nam mogu pomoći matematičke metode operacijskih istraživanja.Neke od tihmetoda mogu tačno definirati optimalno rješenje npr.linearno programiranje ilialgoritmi mreža. Za većinu ovakvih problema najbolja rješenja dobivaju seheurističkim metodama. Uspjeh ovih metoda uveliko ovisi o načinu na koji je

probelm modeliran.Treća i najvjerovatnije najveća poteškoća je vođenje (bavljenje) promjenljivosti.Planiranje logističko-distribucijskih procesa predviđa buduće aktivnosti, te setemelji na podacima o budućim događajima. Ti podaci mogu biti procjenjenimetodama predviđanja, ali će nedvojbeno doći do veće ili manje pogreške u

procjeni. Upravo ove pogreške smanjuju dostupnost proizvoda i stoga smanjujerazinu usluge koje preduzeće nudi.

43



Upravo iz ovih razloga planiranje logističko-distribucijskih procesa treba shvatitozbiljno ukoliko se želi održati konkurentnost na tržištu. Da bi se to omogućiloneophodno je sistemsko planiranje logstičko-distribucijskih procesa, što

podrazumijeva kreiranje modela i definiranje metoda planiranja.

PLANIRANJE LOGISTIČKO-DISTRIBUCIJSKIH PROCESA UFUNKCIJI VREMENA

Čitava se mreža logističko-distribucijskih procesa može podijeiti na interneopskrbe lanaca za svakoga partnera u mreži, od kojih se svaki sastoji od tri glavna

postupka opskrbnog lanca sa znatno različitim zadacima planiranja. Ograničenkapacitet rasursa je ulaz odnosno INPUT u proizvodnim proces koji se možesastojati od različitih podprocesa. Distribucija premošćuje razdaljinu izmeđulokacije proizvodnje i kupca,bilo prodavača na malo ili drugih tvrtki koje daljeobrađuju proizvod. Svi se gore navedeni logistički postupci ravnaju prema

predviđanju potražnje ili brojkama narudžbe koje su određene procesom prodaje.

ZADACI DUGOROČNOG PLANIRANJA

Program proizvoda i strateško planiranje prodaje

Odluka o programu proizvoda koji želi ponuditi tvrtka mora se temeljiti nadugoročnoj prognozi koja pokazuje moguću prodaju čitavog asortimana

proizvoda. Takva prognoza obuhvaća ovisnost između postojećih proizvodnihlinija i budućeg razvoja proizvoda, a također i potencijal novih prodajnih područja.Dugoročne prognoze razmatraju informacije o životnom vijeku proizvoda iekonomskim političkim i konkurentnim čimbenicama. Budući da nije moguće

procijeniti brojke (statistiku) dugoročne prodaje za svaki proizvod,proizvode valjaspojiti u grupe proizvoda koji imaju zajedničke karakteristike prodaje i

proizvodnje. Marginalni profiti potencijalne prodaje i fiksni troškovi za imovinumoraju se uzeti u obzir u funkciji cilja u problemu optimizacije programa

proizvoda.

44



STRAKTURA FIZIČKE DISTRIBUCIJE

Kako sve više preduzeća koncentrira svoje proizvodne kapacitete zbog velikih

ulaganja u mašine, povećava se udaljenost između postrojenja i kupaca kao iodgovarajućih poslova distribucije.

PROZVODNJA DISTRIBUCIJA PRODAJA

Planiranje logističko-distribucijskih procesa u funkciji vremena

Takvi trendovi i promjenljiva okolina zahtijevaju reorganizaciju distribucijskogsistema. Fizička struktura obuhvata broj i veličine skladišta, te kross-doking tačkeuključujući i potrbne transportne veze. Tipični ulazni podaci (input) za odluku jesu

program proizvoda i prognoza prodaje, plan proizvodnog kapaciteta u svakom postrojenje i odgovarajuča struktura troškova. Cilj je smanjiti dugoročne troškove prevoza, zaliha, rukovanja, i ulaganja u imovinu (npr. skladišta, oprema zamanipulaciju i sl.). Pitanje, hoće li se prevoz obavljati vozilima vlastitog voznog

parka ili prevoznika treće strane vrlo je usko povezano sa odlukom o fizičkomdistribucijskom sistemu. Zbog toga se ova dva tipa obuke moraju integrirati u

jedan model.

DUGOROČNOPLANIRANJE

-LOKACIJATVORNICE-PROIZVODNI SUSTAV

-STRUKTURAFIZIČKEDISTRIBUCIJE

-PROIZVODNIPROGRAM-STRATEŠKOPLANIRANJEPRODAJE

-SREDNJEROČNOPLANIRANJEPRODAJE

-PLANIRANJEPROIZVODNJE-PLANIRANJEKAPACITETA

SREDNJOROČNOPLANIRANJE

-PLANIRANJE DISRIBUCIJE

-PLANIRANJERADA

STROJEVA

-PLANIRANJEKAPACITETA-OBNOVA ZALIHA

KRATKOROČNO

PLANIRANJE

-KRATKOROČNOPLANIRANJE

PRODAJE

45



ZADACI SREDNJOROČNOG PLANIRANJAPlaniranje srednjoročne prodaje

Osnovni zadatak u srednjoročnom planiranju prodaje je prognoziranje potencijalne prodaje za grupe proizvoda u specifičnim područjima. Budući da su prognozeulazni podaci planiranja glavne proizvodnje proizvodi se grupiraju prema svojim

proizvodnim karakteristikama (npr. referentni resursi, vrijeme promjene itd.).Prognoza se obično izračunava na sedmičnoj ili mjesečnoj bazi za jednu godinu ilimanje. Ona obuhbata učinke srednjeročnih marketingških događaja i reklamne

prodaje. Potrebne sigurnosne zalihe za gotove proizvode uglavnom se određujekvalitetom prognoze. Stoga je dobro odrediti ih na temelju pogreške prognozekoju valja izračunati u postupku prognoziranja.

Planiranje distribucije

Srednjoročno planiranje distribucije obuhvata planiranje transporta izmeđuskladišta i određivanja potrebnih razina zaliha. Izvodljiv plan ispunjva

procijenjenu potražnju i razmatra raspoložive kapacitete prevoza i skladištenja,istovremeno smanjujući relevantne troškove. Držanje zaliha i troškovi prevozaelementi su funkcije cilja. Plansko se razdoblje sastoji od sedmičnih i mjesečnih

perioda. Stoga temeljni model samo razmatra spojene kapacitete.

Planiranje osoblja

Planiranje kapaciteta daje grubi pogled potrebnog radnog vremena za gotove proizvode. Planiranje osoblja mora izračunati kapacitet osoblja za komponente iostale faze proizvodnje koje valja proći prije konačnog sklapanja proizvoda. Ovajkorak planiranje uzima u obzir specifični know-how grupe osoblja i njihoveraspoloživosti s obzirom na ugovor o radu. Ako nema dovoljno raspoloživihdjelatnika koji bi izvršili radno opterećenje, planiranje osoblja pokazuje potreban

broj dodatnih honorarnih djelatnika.

ZADACI KRATKOROČNOG PLANIRANJA

Kratkoročno planiranje prodaje

U make- to-stock okolini kratkoročnog planiranja proizvodnje obuhvataispunjavanje kupčeve narudžbe iz zaliha. Stoga se zaliha pri ruci može razdvojiti uangažirane zalihe avable-to-promise (ATP-a raspoloživa po obećanju) količinu.Ako kupac zahtijeva proizvod, prodavatelj provjerava u ONLINE može li sekoličina ispuniti iz ATP-a i pretvara zatraženu količinu u angažiranu zalihu. Na

46



kupčeve upite o raspoloživosti proizvoda u budućnosti količina ATP-a seizračunava tako da se doda zaliha na raspolaganju i planirane proizvodne količine.Funkcionalnost capable-to-promise (CTP- sposobna po obećanju) produžetak jetradicionalnog zadatka ATP-a koji ima dodatnu mogućnost stvaranja novih

proizvodnih narudžbi.

NADOPUNJAVANJE SKLADIŠTA, PLANIRANJE PREVOZA

Dok srednjoročno planiranje distribucije predlaže sedmičnu ili mjesečnetransportne količine za obitelji proizvoda, kratkoročno nadopunjavanje skladištaspecificira ovaj plan u dnevnim količinama, za pojedine proizvode. Takav planfazne provedbe razmatra detaljne transportne kapacitete npr.raspoložive kamione istvarne narudže kupaca ili kratkoročne prognoze. Planiranje ili stvarne proizvodnekoličine predstavljaju okvir za transportni plan i također ograničavaju mogući

stepen usluge kupcu. Svaki se dan planiraju kamionski tereti i prevoze dokupčevih lokacija rutama za ispunjenej troškova. Transport se ne javlja samo u

procesu distribucije nego također kao dio nabavke i može se kontrolisati bilo odstrane dobavljača ili primatelja. U slučaju primatelja, potrebno je planiranje

prevoza i na stranu nabave, a transportni postupci se moraju razmatrati i nasrednjeročnim i dugoročnim razinamaplaniranja nabavke.

Priredio:HADŽIĆ HARIS

47

Documents

Logistika%28I parcijalni%29