PRREDAVANJE 1.Tehnologija je primjena nauke, znanja i vjetina u iznalaenju odgovarajueg naina za proizvodnju materijalnih dobara i transportne usluge koristei odgovarajua pomagala.Tehnoloki proces je skup odreenog broja meusobno povezanih i uslovljenih operacija.Tehniki i tehnoloki progres je posljedica razvoja tehlogije materijalnih dobara i tehnologije transporta, kao i integracije tehnologije materijalnih dobara i tehnologije transporta.Osnovne faze u razvoju tehnologije su: Manuelizacija Mehanizacija Automatizacija Automatika.Manuelizacija: ovjek obavlja sve pripremne i zavrne operacije, proizvodnju i kontroluMehanizacija: ovjek je maini prepustio samo fazu obrade, proizvodnje, a pripremu i kontrolu je ovjek nastavio sam obavljati.Automatizacija: ovjek obavlja pripremno zavrne operacije, strojevi obavljaju obradu i kontrolu.Automatika: to je najvei stupanj, pripremno zavrne operacije, proizvodnju i kontrolu sve obavljaju maine.Ove faze su imale svoje posljedice: sve manje ljudi zaposleno, sve vie proizvedene robe i sve vea potreba za transportom.Tehniko-tehnoloke revolucije u transportu: Parna maina SUS motor Multimodalni sistem transportaTrea faaz je nastupila kada je dolo do integracije i brisanja granica izmeu svih vidova transporta. Prvu ekspanziju je doivio cestovni saobraaj, jedan od vrlo bitnih inicijatora u treoj fazi. Razvoj cestovnog saobraaja pratila je infrastruktura cesta, ceste visokog ranga (autoput, brza cesta), proizvodnja cestovnih vozila. Razvijao se i eljezniki transport prelaskom sa uskotranog na normalni kolosjek (1432 mm) i sl. U vodenom saobraaju su se gradile luke, luka postrojenja i pretovarna postrojenja. Dolo je do promjene u gradnji brodova, brodovi imaju vee brzine i vee nosivosti. Dananji brodovi imaju brzinu veu od 25 vorova. Zrani saobraaj je posljednij doivio svoju ekspanziju u drugoj polovini 20 st. Grade se kargo terminali da bi se spojio sa ostalim vidovima transporta. Prave se kargo (irokotrupni) avioni koji imaju veu nosivost. Ove grane su se razvijale samostalno i vladala je nelojalna konkurencija izmeu odreenih vidova transporta, ta konkurencija je izazivala velike cijene transporta pa dolazi do multimodalnih sistema u transportu.Tehnoloki progres je posljedica razvoja:1. Tehnologije proizvodnih postupaka2. Tehnologije transporta3. Integracije ove dvije tehnologijePostie se razvojem integracionih procesa koji briu granice izmeu grana saobraaja i trae odgovarajue organizaciono-tehnoloke forme meusobne integracije I kooperacije Predmet rada: TPS proces Transportni lanac Transportni proces Prijevozni procesTPS je transportno pretovarno skladini proces! Realizacija ovog procesa se ostvaruje uspostavljanjem transportnog lanca.Da bi se materijalna dobra premjestila od mjesta njihove proizvodnje do krajnjeg korisnika mora se analizarati i transportni i pretovarni, a i skladini proces.Transportni trokovi utiu na poveanje trokovne vrijednosti materijalnih dobara, ali ne poveavaju upotrebnu vrijednost istih.Transportni lanac podrazumijeva niz uzastopnih tehniko-tehnolokih, organizacionih i drugih meusobno povezanih i sinhronizovanih postupaka i aktivnosti u okviru kojih se vri premjetanje materijalnih dobara od izvora do cilja, primjenom odgovarajuih tovarnih jedinica i transportnih sredstava.

Direktni transport moe biti samo cestovni i rijetko eljezniki.Transportni proces je sloeni tehnoloki sistem to znai da je neophodan sistemski pristup analizi tog procesa. Osim prijevoznog procesa, transportni proces se bavi i obsluivanjem i poslovima s tim u vezi (pediterski poslovi, obezbjeenja, ambalairanje itd.). Prijevozni proces predstvalja dio transportnog procesa u kome su poiljalac i primalac materijalnih dobara iskljueni. To su faze u kojima je neophodno prisustvo sredstava spoljnog transporta (postavljanje tr. sredstva za utovar, utovar, prevozni rad, istovar, povratak u bazu) Transportni i prijevozni proces:

1. OSNOVNE KARAKTERISTIKE TEHNOLOGIJA KLASINOG TRANSPORTA

Kod tehnologije klasinog transporta sve operacije u transportnom procesu vre se po pravilu "komad po komad". One nuno zahtjevaju viak utroka vremena, radne snage i materijala, ciji je sintetitki "proizvod" odreena visina trokova. Osnovna karakteristika klasinog transporta jeste nepostojanje jedinstvenog transportnog suda, odnosno standardizovane tovarne jedinice, koja kod integralnih sistema transporta predstavlja osnovni integrum transportnog lanca. Klasini sistem transporta naziva se jo i "lomljeni" jer se transportni proces obavlja u vie faza pri kojima se mjenja transportno-manipulativna jedinica i transportno sredstvo. Slino podjeli savremenih tehnologija transporta, i klasine tehnologije se sa obzirom na prostorne i strukturne komponente mogu podjeliti na: tehnologije kopnenog klasinog transporta, tehnologije kopneno-rijenog klasinog transporta, tehnologije kopneno-pomorskog klasinog transporta, tehnologije kopneno-zranog klasinog transporta.

1.1. Tehnologije konpenog klasinog transporta baziraju se na drumskom I eljeznikom transportu. Varijanti tehnologija kopnenog klasinog transporta : 1. Direktan kopneni klasini transport i 2. Kombinovani kopneni klasini transport. Direktni kopneni klasini transport moe biti: direkni cestovni (drumski) od vrata do vrata direktni eljezniiKarakteristike direktnog cestovnog su: kratka rastojanja prevoza, prevoz brzo kvarljive i skupocjene robe i na veim rastojanjima, kada ne postoji alternativni vid prijevoza, a radi se o malim koliinama robe, ili se zahtijeva velika pouzdanost dostave i kvalitet prijevoza.Drumska vozila pri prevozu od "vrata do vrata" u klasinoj tehnologiji su naroito pogodna za rastojanja do 100 km i maIu koliinu robe za odreene relacije prevoza. Direktan eljeznicki transport obavlja se u sluaju postojanja eljeznikog industriskog kolosijeka i kod poiljaoca i kod primaoca. Kombinovani kopneni klasini transport podrazumijeva angaovanje razliitih vidova transporta u toku jednog prijevoznog procesa. Kombinovani klasini transport je transport koji se realizuje uz promjenu transportnog suda, i pri tome se koriste najmanje dva vida transporta. To je tzv lomljeni transport.Kombinovani kopneni klasini transport ima slijedee varijante: cesta-eljeznica cesta-eljeznica-cesta1.2. Tehnologije kopneno-rijenog klasinog transporta Najea varijanta tehnologije kopneno-rijenog klasinog transporta je : - kopneni transport - rijeni transport kopneni transport

1.3. Tehnologija kopneno-pomorskog klasinog transportaTehnologiju kopneno-pomorskog klasinog transporta realizuju sredstva cestovnog transporta i eljeznice na dijelu transportnog procesa koji se odvija na kopnu, dok se za drugi dio procesa koriste plovna sredstva pomorskog transporta. Pomorski teretni klasini brodovi dijele se na: brodovi za prijevoz vrstog tereta: brodove za prevoz opteg (generalnog,denanog) tereta brodove za prevoz rasutog (rinfuznog) tereta (masovne robe) brodove hladnjae kombinovane brodove brodovi za prijevoz tenog tereta: tankeri ili brodovi cisterneTehnologija kopneno-pomorskog klasinog transporta realizuje se uglavnom u kombinaciji: sredstva kopnenog transporta - sredstva pomorskog transporta sredstva kopnenog transporta. Pretovar broda: 45% vremena obrta.1.4. Tehnologija kopneno-zranog klasinog transportaPrednosti i razlozi za koritenje zranog transporta su prije svega izuzetno velika brzina prevoza, kao i mogunost obavljanja prevoza u reone i geografske predjele nedostupne drumskom, eljeznikom ili vodnom saobraaju. Za krajeve koji su na pravcima sa malim tokovima robe i putnika, daleko od glavnih kopnenih saobraajnica, zrani transport je izuzetno pogodan. Kao najvei nedostaci zranog transporta smatraju se nizak koeficijent iskorienja teine (oko 25-30%), veliki gubitak energije i znatno vee uee potronje goriva po jedinici transporta nego kod drugih vidova saobraaja. Karakteristike klasinog transportnog lanca su: mala brzina dostave robe veliki broj manipulacija visoki trokovi distribucije nizak stepen standardizacije dugo zadravanje na pretovarnim mjestima mali stepen mehanizacije rada pri manipulaciji robom komad po komad loa koordinacija I kooperacija izmeu pojedinih vidova transportaPrijevozni rad u ukupnoj vremenskoj I trokovnoj strukturi transportnog procesa uestvuje sa 30 40 % .Za potrebe savremene privrede I drutva transportna usluga mora biti: masovna brza jeftina integrisana sa proizvodnim procesimaTransportna usluga sa navedenim karakteristikama postie se racionalizacijom transporta.Racionalizacija transporta je uvoenje svih tehniko-tehnolokih i organizacionih metoda koje obezbjeuju minimum gubitka ovjekove i pogonske energije, vremena prostora i materijala.Ciljevi racionalizacije transporta su: Optimizacija transportnih lanaca Minimizacija ukupnih trokova distribucije Poveanje brzine distribucije robe, Poveanje kvaliteta usluge, Poveanje konkurentnosti robe na tritu Humanizacija rada i Zatita ovjekove okoline.(kako vriti racionalizaciju?) Racionalizacija se vri tako to se transportni tok podijeliti na komponente, odnosno razlaniti ga po fazama realizacije (statike i dinamike).(gdje vriti racionalizaciju?) Za utvrivanje i analiza strukture trokova za svaku komponentu transportnog toka.Karakteristike savremenog trasportnog lanca su: Poveanje brzine dostave robe Smanjenje broja manipulacija Smanjenje trokova distribucije Standardizacija tovarnih jedinica Bolje iskoritenje kapaciteta tr.sred. Uvoenje mehanizacije, automatizacije i EOP Smanjenje oteenja, rastura i oteenja, Poveanje humanizacije rada i Zatita ovjekove okoline.

PREDAVANJE 2.Transportni lanac je sloen tehnoloki sistem koji je otvoren, stohastian I dinamian. 1. Predmet rada (roba) 2. Sredstva za rad (oprema, trans. sredstva isl.) 3. Elementi sistema (parcijalni TPS procesi) 4. Funkcija sistema (integracija u procesu reprod.) 5. Osnovni cilj (izvrenje transportnih zadataka) Osnovni cilj transportnih lanaca jeste izvrenje odreenih transportnih zadataka, koje karakteriu, uglavnom, slijedea svojstva: postojanje odreene koliine robe za transport, pretovar i skladitenje (kvantitativna komponenta); postojanje odreenih vremenskih rokova za pojavu robe ili odreene potrebe u robi (vremenska komponenta); premjetanje robe od mjesta pojave robe (izvora) do mjesta njene potrebe, odnosno ponora (promena mjesta robe prostorna komponenta); ukupan utroak vremena i sredstava za realizaciju TPS - procesa mora se minimizirati (kriterijum optimalnosti). Pod pojmom TRANSPORT (T) podrazumijeva se premjetanje materijalnih dobara (robe) u cilju promjene mjesta. Ovo premjetanje trai i odgovarajuu promjenu vremena. Pod pojmom SKLADITENJE (S) se podrazumjeva uvanje materijalnih dobara u cilju njihove vremenske promjene, odnosno vremensko odlaganje trenutka potronje ili druge operacije u okviru transpornog lanca. Pod pojmom PRETOVAR (P) podrazumjeva se pokretanje materijalnih dobara radi zapoinjanja ili zavravanja procesa transporta ili skladitenja materijalnih dobara. Ovo pokretanje nuno je uslovljeno odgovarajucom promenom vremena. Postoje slijedee varijante pretovarnih procesa: T-P-T = pretovarT-P-S = istovar I skladitenjeS-P-T = preuzimanje iz skladita I utovarS-P-S = preskladitenjeTPS oprema: Tehnika sredstva (maine, ureaji, postrojenja, prostorije, saobraajnice) za realizaciju transportno-pretovarnog odnosno skladinog procesa.TPS proces: Realizacija transportnog lanca ili njegovog dijela, sprovoenjem T, P, odnosno S procesa primjenom radne snage i odgovarajue opreme, ukljuujui i izvrenje pomonih operacija.(ST) spoljni transport: transport (ST) u makrotransportnom sistemu nacionalne privrede. Spoljni transport preteno ostvaruju profesionalna transportna preduzea. Stoga se ovaj pojam u daljim izlaganjima pridodaje pojmu transportni sistem.(UT) unutranji transport: transport (UT) koji se vri u vorovima makrotransportnog sistema (industrijske i trgovinske radne organizacije, pomorske luke i rijena pristanita, mjesta za pretovar robe).U tehnolokom smislu trans. lanac predstavlja niz meusobno usklaenih TPS operacija. Transportni lanac karakteriu dva glavna obiljeja, i to: tehniko-tehnoloko povezivanje (TMJ) i organizaciono povezivanje. Osnova tehniko-tehnolokog povezivanja transportnog lanca je tovarna jedinica I ona se dijeli na: transportno manipulativne jedinice intermodalne jedinice.Organizaciono povezivanje transportnog lanca karakterie: koordinirano upravljanje transportnom koordinirano informisanje u transportu koordinirano transportno pravo koordinirane transportne tarife.Osnovni zadaci standardizacije u transportu: Standardizacija treba da omogui realizaciju dva osnovna zadatka: da obezbjedi kompatibilnost svih bitnih elemenata u sistemu transportnog lanca. Kombatibilnost treba da omogui: standardizaciju tovarnih jedinica podruje transporta I pretovarnih sredstava podruje organizacije transporta sa podsistemima upravljanja transportom, informisanja u transportu, transportnog prava I transportne tarife. standardizaciju moguih rijeenja tehnolokih cjelina (npr. standardizacija projektovanja terminala za pretovar tovarnih jedinica). Sadanja standardizacija tovarnih jedinica obuhvata slijedee djelokruge rada: dimenzije I teine, zahtjeve I ispitivanje (opitel), manipulisanje I obiljeavanje.Sutina realizacije transportnih lanaca: (Transportni lanac predstavlja integrisani hronoloki red svih pojedinih procesa koji su neophodni pri prevozu materijalnih dobara od proizvoaa do potroaa, pri emu je tehnoloka povezanost lanova lanca sreena u jedinstven proces promjena u vremenu i prostoru, ime se postiu visoki efekti.) (vremenska sinhronizacija ogleda se u dva faktora: u brzini prijevoza i u pouzdanosti prijevoza) problemi realizacije: tano utvrivanje i usklaivanje moguih transportnih kombinacija na osnovu njihovih kvalitativnih prednosti i poznatog naina vrednovanja; izbor najpogodnije varijante i koordinacija interesa raznih transportnih preduzea uz maksimalno potovanje odgovarajuih vremenskih i lokalnih promjena; usklaivanje funkcija javnog i industrijskog transporta.

prednosti sistema: racionalizacija transporta, koja se ostvaruje podjelom rada i uproavanjem postupaka i operacija; snienje trokova pretovara i radne snage i ubrzanje pretovara koje se ostvaruje sastavljanjem robe u jedinstvene tovarne jedinice; bolje iskoritenje transportnih kapaciteta transportnih sredstava i osoblja zaposlenog u transportu, to se ostvaruje skraivanjem vremena mirovanja, koje je posljedica brzog pretovara, kao i moguim odvajanjem treeg stroja (asije) od nadgradnje (transportnog suda) vozila drumskog i eljeznikog saobraaja; veliki prostor za donoenje dispozicija privrede (poiljaoca robe), budui da su mnoge tovarne jedinice u velikoj mjeri nezavisne u odnosu na izbor transportnog sredstva; prevozom robe u standardizovanim tovarnim jedinicama - realizuju se utede u trokovima za pakovanje, smanjuju transportna oteenja, gubitak i kraa robe, i ograniava klimatski uticaj.

nedostaci sistema: visoke investicije: za tovarne jedinice, za specijalna transportna i pretovarna sredstva, za terminale za pretovar tovarnih jedinica i sl.; djelimino odricanje od sopstvene autonomije; oteane dispozicije kod veza redova vonje. Metodoloki pristup racionalizaciji transportnog lanca ostvaruje se: Sistemskim pristupom analizi, optimiranju, i upravljanju transportnim procesima Tehnolokim projektovanjem i ekonomskim vrednovanjem konkretnih transportnihlanaca i svih njihovih karika (sistemi savremenog multimodalnog transporta).Robni tokovi su tokovi odreenih vrsta roba (tereta) koje cirkuliraju odreenim transportnim pravcima, odnosno transportnim rutama ili koridorima.Robni tok definira se takoe i kao koliina tereta u tonama, m3 ili komadima koja se premjeta u odreenom vremenskom periodu na datom pravcu ili punktu. Osnovna obiljeja robnih tokova u geo-prometnom smislu su: Smjer Intenzitet Vrsta robnog toka (DINAMIKA ROBNOG TOKA)Smjer robnog toka odreen je ishoditem (izvoritem) i odreditem,Intenzitet robnog toka odreen je i moe se kvantitativno izraziti koliinom prevezene robe u odreenoj vremenskoj jedinici (primjerice, godini dana).Vrsta robnog toka razlikuje se obzirom na razliite kriterije, od kojih su najznaajniji: teritorijalni djelokrug robnog toka, vrsta prijevoznog sredstva, prijevozne grane, prijevozne tehnologije ili prijevoznog puta i vrsta robe u prijevozu.Dinamika robnog toka podrazumijeva odreeni trend u intenzitetu robnog toka u odreenom vremenskom periodu (razdoblju).Odluujui faktor za smjer robnog toka je potroako podruje tj. njegova privlana snaga u odnosu na izvorite robnog toka.Najvaniji kriteriji za podjelu robnih tokova su:1. teritorijalni obuhvat transporta,2. vrsta prijevoznog sredstva (prijevoznog puta, tehnologije),3. vrsta roba (tereta),4. karakter premjetanja materijalnih dobara i5. tehniko-tehnoloka, organizaciona povezanost i strategija upravljanja.Ukoliko se razmatra odvijanje robnih tokova obzirom na teritorijalni obuhvat mogue je razlikovati:1. lokalne robne tokove,2. regionalne robne tokove i3. globalne robne tokove.Jednako tako, obzirom na spomenuti kriterij teritorijalnog obuhvata,razlikuju se:1. nacionalni (domai, unutarnji) robni tokovi i2. meunarodni robni tokovi.Sukladno vrsti prometne grane razlikuju se: vodni robni tokovi ( pomorski robni tokovi i robni tokovi unutranjim plovnim putovima), kopneni robni tokovi (cestovni, eljezniki i cjevovodni), multimodalni robni tokovi (kombinacija vie prijevoznih grana), potanski (potansko-telekomunikacijski) robni tokovi, zrani robni tokovi.

Robne tokove mogue je razlikovati obzirom na 3 osnovne vrste tereta, kao:1. tokove generalnog tereta,2. tokove rasutog tereta,3. tokove tekueg tereta.Prema karakteru premijetanja, robni tokovi se dijele na: SPOLJNE (javljaju se kao magistralni, javni, spoljni industrijski transport, robni tokovi prijema i robni tokovi otpreme) UNUTRANJE tokove (ostvaruju se meupogonskim industrijskim transportom)Prema tehniko-tehnolokoj i organizacionoj povezanosti i prema strategiji upravljanja, svi robni tokovi smjetaju se u 4 faze: FAZA I tokovi sirovina, energenata, repro materijala isl. Od izvorita do proizvodnog procesa FAZA II tokovi unutar proizvodnog procesa, FAZA III tokovi gotovih proizvoda od mjesta proizvodnje do distributivnog ili trgovakog skladita i FAZA IV tokovi gotovih proizvoda do krajnjeg korisnika.Industrijski transport (Tehnologija industrijskog transporta realizuje se u neraskidivoj vezi sa tehnologijom i organizacijom proizvodnog procesa sa jedne strane, i javnog transporta sa druge strane) moe biti: Unutranji SpoljniRazloga za visoko uee trokova industrijskog transporta u trokovima proizvodnje ima vie a najznaajniji su:1. Nigdje se posebno ne iskazuju i ne analiziraju transportni trokovi industrijskog transporta, ne prikazuje se njihovo uee u ukupnim trokovima odreenih sirovina i proizvoda odnosno poluproizvoda zbog ega se i ne poklanja nuna panja odgovarajuim faktorima pri analizama rezultata pakovanja; 2. Nizak nivo tehnologije industrijskog transporta, ne postoje razraeni i metodoloki definisani tehnoloko-organizacioni procesi funkcionisanja industrijskog transporta a nema ni saradnje svih uesnika u transportnom procesu; 3. Zapostavljane uloge i znaaja industrijskog transporta posebno u lananoj proizvodnji gdje se on ne pojavljuje samo kao sredstvo premjetanja sirovina poluproizvoda i gotovih proizvoda, ve kao znaajan faktor organizacije i funkcionisanja proizvodnje koji obezbjeuju racionalan proizvodni ciklus;4. Nepotovanje niza tehniko-tehnolokih i ekonomskih zahtjeva u pogledu projektovanja kapaciteta i tehnologije kompleksa industrijskog transporta, paralelni sa proizvodnim procesom. Struktura industrijskog transporta: Saobraajna infrastruktura, Pretovarno-transportna mehanizacija Pretovarno utovarno-istovarna mehanizacija Transportna sredstva Skladini sistemi i Pomoni objekti i postrojenjaOsnovni ciljevni razvoja industrijskog transporta su:1. Ujedinjavanje meupogonskog i procesnog transporta primjenom jedinstvenog tehnolokog procesa (tzv. Prolazni transport)2. Redukovanje manipulativnih i skladinih operacija u unutranjem industrijskom transportu na najmanji mogui obim. To je mogue postii povezivanjem spoljnjeg industrijskog transporta sa tehnolokim procesom proizvodnje;3. Povezivanje javnog transporta sa procesom proizvodnje posredstvom spoljnjeg industrijskog transporta. U praksi javni transport najee poinje i zavrava svoj proizvodni proces u sferi prometa. Najvei stupanj racionalizacije je eliminacija!!!

PREDAVANJE 3.Osnovne karakteristike tehnolokih sistema su:1. Stroga hijerarhija: Ekonomski i drutveni ciljevi Organizacija i upravljanje Proizvodni proces

2. Definisani element sistema

3. Klasifikacija prema kriterijima: Struktura (sloeni i jednostavni sistemi) Upravljanje (statiki i dinamiki sistemi) Odnos prema okruenju (zatvoreni i otvoreni) Ponaanje (stohastiki i deterministiki)Brzina dostave robe kao sloena funkcija, pored rastojanja prijevoza, zavisi uglavnom od tri osnovna tehnoloka parametra: Od veliine komercijalne brzine (vk izreena u km/h) Od veliine zadravanja robe na robnim operacijama (tut i tist u satima) Od veliine zadravanja robe u tehnikim stanicama (tteh u satima)Tehnoloski sistemi su struktuirani (Sl opa ema tehnolokog sistema)

Proizvodnja i upravljanjeUlazni parametriIzlazni parametriParametri okruzenjaSl. ematski prikaz osnovnih veza sistema transporta sa okruenjemKlasifikacija se vri na bazi svih kriterija.Transportni proces kao sloen tehnoloki sistem je: sloen, otvoren, dinamian i stohastian.Elementi transportnog procesa

Tra.sistem;vozni parknosivost voznog parkaitd....Kolicina robe za prevoz QRastojanje prevoza LUslovi prevozaTr rad (tKm)Rok dostave (dani)Sl. Standardni elementi tehnolokog sistemaDvije su osnovne zakonitosti koje su poznate I koje treba uvaavati kako bismo jednostavno izvrili ocjenu kvaliteta: Brzina dostave robe po pojedinim odstojanjima prijevoza tj brzina za postojei nivo tehnologije

Postupak kod analize tran.procesal

K1 Procenat pr.po zonama udaljenostiK2 Vremenska struktura procesaK3 Izracunavanje (utvrdjivanje) brzine dostave robe za postojece nivoe tehnologijeK5 Proracun relevantnih parametara i to za postojeci nivo tehnologijeK4 Utvrdjivanje matematicke zakonitosti ponasanja parametara koji odrazavaju kvalitet funkcionisanja sistemaK6 Ocijena kvaliteta funkcionisanja sistemaK7 Identifikacija problemskih tacakaK8 Prijedlog tehnoloskih poboljsanja i provjera efekta koristenjem istog matematickog instrumentarijaK1 se radi tzv.prostorna i vremenska distribucija robnih tokova (TZV)

PL1Q1L2Q2L2Ln QnR1R2RnQsLs S

PREDAVANJE 4.Multimodalni transport je robni transport koji se realizuje sa dva ili vie vida saobraaja.Intermodealni transport je transport koji se realizuje ueem dva ili vie vida saobraaja uz primjenu jedne te iste tovarne jedinice i bez promjene transportnog suda.Intermodalnost: Ima znaenje da se realizuje sa najmanje dva vida saobraaja koji su integrisani u neprekidni transportni lanac.Kombinovani transport je: Intermodalni transport kod koga se najvei dio robnih transportnih rastojanja prevozi eljeznicom, unutranjim plovnim putevima ili pomorski transportom.Drumsko-eljezniki transport (sistem vozilo-vozilo)? Kopneni kombinirani transport, eljeznicadrum.

Pokretna auto-strada?Transport kompletnih drumskih transportnih vozila primjenom "rollon rolloff" tehnike (horizontalni sistem pretovara) u eljeznikim kompozicijama sastavljenim iskljuivo od eljeznikih vagona sa sputenim tovarnim podom.

Kombinirani transport sa pratnjom? Transport kompletnih vozila drumskog transporta zajedno sa voznim osobljem na sredstvima drugog vida transporta (npr. trajekt ili voz).

Kombinirani transport bez pratnje?Transport kompletnih vozila drumskog transporta ili jedinica intermodalnog transporta (JIT), na sredstvima drugog vida transporta (npr. trajekt ili voz), ali bez pratnje voznog osoblja, odnosno vozaa kamiona.

Horizontalni sistem pretovara (RO-RO)?Utovar i istovar drumskih vozila, eljeznikih vagona ili JIT na brod, odnosno s broda navoenjem na njihovim vlastitim voznim postoljem ili primjenom za tu svrhu, odnosno konstruiranih voznih postolja. U sluaju Pokretne Autostrade, teretna vozila drumskog saobraaja mogu se utovariti i istovariti sa voza primjenom ovog sistema.

Vertikalni sistem pretovara (LO-LO)?Utovar i istovar jedinica intermodalnog transporta (JIT) upotrebom mehanizacije za vertikalni pretovar.

Fider-sabirno distributivni servis u pomorskom transportu?Kratke linije pomorskog transporta, koje povezuju najmanje dvije luke i imaju zadatak sabiranja ili distribucije robe (uglavnom kontejnera) u podruju koje gravitira velikoj luci, u kojoj pristaju veliki kontejneri (prekookeanski) brodovi. Ovaj koncept takoer moe biti upotrijebljen za kopneni transport (sabirno distributivni) servis.

Logistika?Organizacija i kontrola robnih tokova u najirem smislu. To znai da mogu biti obuhvaeni tokovi materijala i sirovina do proizvodnog procesa, tokovi materijala u samim proizvodnim pogonima, zatim oprema gotovih proizvoda u skladite i distributivne centre, sortiranje, prerada, pakovanje i konana distribucija do mjesta potronje.

Trokovi logistike se dijele na: Direktne IndirektnePomorski transport sa kratkim rastojanjem?Premjetanje tereta pomorskim putevima izmeu Evropskih luka, zatim izmeu Evropskih luka i luka koje nisu u Evropskim zemljama, ali imaju linije obalne plovidbe povezane sa Evropskom granicom.

Poiljka?Koliina tereta koja je obuhvaena jednim tovarnim listom. U kombiniranom transportu ovaj termin moe biti upotrijebljen u statistike svrhe, za registriranje broja tovarnih jedinica ili drumskih vozila. Grupiranje razliitih poiljki za jedno punjenje (utovar) naziva se "konsolidiranje" ili "sabirne poiljke".

Pretovar?Premjetanje JITa sa jednog transportnog sredstva na drugo.

Limit dugovanja (odgovornosti)?Maksimalna suma novca koju prijevoznik mora platiti isporuiocu za bilo kakvu tetu ili gubitak tereta koji je prijevoznik preuzeo po ugovoru o prijevozu. Visina ovoga limita dugovanja odrauje se ugovorom, ili je zakonom propisana.

Sudionici u realizaciji kombiniranog transporta?Na predstavljenoj shemi transportnog lanca, navedeni su samo termini koji se koriste u intermodalnom ugovoru o transportu. To znai da su eventualni ostali sudionici u transportnom lancu, u ugovoru o prijevozu obuhvaeni jednim od ovih termina. - Strelice oznaavaju postojanje ugovora o prijevozu. Napomena: U definicijama koje slijede, "lice" ("Person") oznaava fiziko lice, pravno lice ili kompaniju.

Poiljalac/isporuilac?Lice ili kompanija koja daje (predaje) robu drugome (pediter ili prijevoznik), kako bi se ista isporuila (dostavila) primaocu

pediter?Lice (kompanija) koje kao posrednik u ugovoru o isporuci organizira transport robe i / ili sudjeluje u obavljanju ostalih aktivnosti vezanih za proces isporuke.

Primalac?Lice, koje je naznaeno za prijem (preuzimanje) dostavljene robe.Nosilac prijevoza (prijevoznik)?Lice, koje je odgovorno za transport poiljke, bilo da transport realizira vlastitim sredstvima ili angairanjem tree strane.

Izvrilac prijevoza?Lice, koje od nosioca prijevoza djelimino ili u potpunosti preuzima obavezu prijenosa poiljke.

Naruilac?Lice, koje prenosi odreene ovlasti na tree lice, odnosno agenta.

Operator multimodalnog transporta?Lice, koje zakljuuje ugovor za realizaciju multimodalnog transporta i koje preuzima odgovornost za njegovu realizaciju.

Teretno vozilo sa sedlastom prikolicom? Vuno vozilo sa prikaenom sedlastom prikolicom.Autovoz? Teretno vozilo sa prikolicom.Prikolica? Transportno sredstvo bez pogona, namijenjeno za prijevoz roba i prilagoeno za kaenje (prikljuivanje) na teretno motorno vozilo, iskljuujui polu-prikolice.Polu-prikolica? Transportno sredstvo bez pogona, namijenjeno za prijevoz robe, spojeno sa vunim vozilom tako da se vei dio njene vlastite i teine tereta prenosi na vuno teretno vozilo. Polu-prikolice mogu biti prilagoene za upotrebu u kombiniranom transportu.Vagon sa depom? eljezniki vagon sa sputenim dijelom tovarne povrine (depom) u svrhu prihvatanja osovinskog agregata sedlaste prikolice.Vagon tipa basket? eljezniki vagon sa demontanom noseom konstrukcijom, opremljen ureajem za vertikalni pretovar koji omoguava utovar ili istovar sadlastih prikolica ili teretnih vozila.Vagon sa sputenim tovarnim podom? eljzniki vagon sa uputenom tovarnom povrinom, koji je izmeu ostalog namijenjen za prihvat JIT-a. Niskopodni vagon? eljezniki vagoni sa niskim tovarnim podom, koji meusobnim spajanjem formiraju pokretnu Auto-stradu.Vagon tipa spain? eljezniki vagon sa centralnim postoljem, koje je dizajnirano za prihvat sedlastih prikolica.Kontejnerski vagon za utovar u dva nivoa?eljezniki vagon prilagoen za prihvat i transport kontejnera u dva nivoa.

Bimodalna polu-prikolica?Drumska poluprikolica koja moe biti pretvorena u eljezniki vagon dodavanjem eljeznikog okretnog postolja i sa mogunou izmjene osovinskog agregata.

Panamax? Brod, iji parametri omoguavaju prolaz kroz Panamski kanal: maksimalna duina 295 m, maksimalna irina do vanjskih ivica 32,25 m, maksimalni gaz 13,50 m.

Super panamax?Brod, kod koga je najmanje jedna dimenzija vea od propisanih za PANAMAX.

Tovarna jedinica?Kontejner ili izmjenljivi transportni sud.JIT (jedinica intermodalnog transporta)?Kontejneri, izmjenjivi transportni sudovi ili sedlaste prikolice koje su podobne za primjenu u intermodalnom transportu.

Kontejner?Opi termin za sanduk (posudu), koji se koristi za transport robe, dovoljno je otporan za viestruko koritenje, sa mogunou slaganja u visinu i iji konstrukcijski elementi omoguavaju zahvaanje, prenoenje i privrivanje na sredstvima razliitih vidova transporta.

Kopneni kontejner?Kontejner koji se koristi u kombiniranom kopnenom (drumsko-eljeznikom) transportu i odgovara standardima propisanim od Meunarodne eljeznike Unije (UIC).

Pomorski kontejner?Kontejner koji je dovoljno vrst za vertikalni pretovar i formiranje slogova u kontejnerskim brodovima. Veina pomorskih kontejnera su ISO kontejneri, koji zadovoljavaju sve propisane norme Meunarodne Organizacije za Standardizaciju (ISO).

Zrakoplovni kontejner?Kontejner koji zadovoljava norme zranog transporta.

Kontejner velike zapremine?Kontejner koji po duini i irini odgovara ISO standardu, s tim da mu je ukupna visina vea i iznosi 2,9 m ili 9,6 stopa3. Ova visina kontejnera je ukljuena u preraeni (revidirani) ISO standard.

32

Slaganje?Odlaganje ili preuzimanje jedinica intermodalnog transporta (JIT) sa sloga. Formiranje i rasformiranje slogova JIT a.

Kontejner super velike zapremine?Kontejner koji premauje ISO norme. Dimenzije su razliite, a za primjer se moe navesti ukupna duina koja moe dostii 45 ft ili 13,72 m; 48 ft ili 14,64 m ili ak 53 ft ili 16,10 m.

ta je TEU?Standardna jedinica bazirana na 20 stopnom ISO kontejneru (6,10 m duine), koristi se kao statistika pomona jedinica u mjerenju veliine transportnih tokova ili kapaciteta. Standardni 40 ft ISO kontejner Serije I odgovara dvjema TEU jedinicama.

Izmjenjivi transportni sud?Sanduk za transport robe, prilagoen gabaritima drumskog teretnog vozila i opremljen elementima za pretovar sa jednog transportnog sredstva na drugo najee u okviru kopnenog kombiniranog transporta. Klasini izmjenjivi transportni sudovi u principu se ne mogu slagati u visinu niti zahvaati odozgo. Transportni sudovi novije izvedbe se mogu slagati u visine i opremljeni su nauglicama za zahvaanje odozgo (sprederom). Od kontejnera se razlikuju po tome to su po dimenzijama prilagoeni drumskim teretnim vozilima. U eljeznikom transportu mogu biti koriteni samo uz odobrenje UIC a . Neki izmjenjivi sudovi su takoer opremljeni sa sklopivim noicama, na kojima stoje kada su odloeni van transportnog sredstva.

Punjenje/pranjenje? Utovar ili istovar robe u, odnosno iz JIT a.

Nauglice? Tacke za fiksiranje, najee se nalaze na uglovima gornje ili donje stranice kontejnera (krova i poda) i slue za prihvaanje rotacionih epova ili drugih ureaja kako bi se ostvarilo dizanje, slaganje ili privravanje kontejnera. Ovi konstrukcioni elementi se u novije vrijeme postavljaju i na izmjenjive transportne sudove, s tim to nisu locirani na uglovima stranica, ve u takama koje odgovaraju gabaritima 20 ili 40 stopnog kontejnera i u tome slucaju se takoer mogu nazvati takama za fiksiranje.

Rotacioni ep? Standardni mehanizam na pretovarnom ureaju, koji se uvlai (stavlja) u nauglice JIT-a i okretanjem zabravljuje, tako da se ostvaruje vrsta veza izmeu nauglice na JIT u i sprederom na pretovarnoj mehanizaciji. To omoguava sigurno zahvaanje i manipulaciju jedinicama intermodalnog transporta u svim vidovima transporta.

TARA? Teina JITa ili teina vozila bez tereta.

Transportno-manipulativna jedinica (TJM)?Palete ili paletizovane ukrupnjene robne jedinice koje odgovaraju dimenzijama standardne palete (modulsko usklaivanje pakovanja sa paletnim sistemom) i koje su prilagoene za utovar u JIT (JIT - jedinica intermodalnog transporta).

Paleta? Pomono prijenosno sredstvo (platforma), najee naravljeno od drveta, koje omoguava obrazovanje unificiranih tovarnih, transportnih, skladinih i prodajnih jedinica. Palete imaju standardne dimenzije. U Evropi se uglavnom koriste palete dimenzija 1000 x 1200 (mm) - ISO kao i palete dimenzija 800 x 1200 (mm) - CEN.

Big Bag? Pokretni rezervoar, dovoljno stabilan za vertikalni pretovar i za transport razliitih vrsta rasutih tereta.

Terminal? Mjesto koje je opremljeno za pretovar i skladitenje jedinica intermodalnog transporta (JIT).

RTC (robno transportni centar-logistiki centar)?Vei broj neovisnoh kompanija (pedicija, transportne organizacije, carina, poiljaoci i sl.), ija djelatnost je vezana za robni transport i odgovarajue (pripadajue) djelatnosti (skladitenje, odravanje, opravka i sl.). U RTC-u mora biti lociran najmanje jedan robni terminal. U Engleskoj se esto koristi termin "Freight Village", a u Italiji "Interporto".

RDC (robno distributivni centar hub koncept)? Centralno mjesto (taka) za sabiranje, sortiranje, pretovar (preradu) i distribuciju robe za odreenu regiju (prostorni obuhvat). HUB-koncept potie od termina koji se koristi u zranom transportu putnika i robe. Opisuje (odnosi se na) sabiranje i raspodjelu svih tokova u jednoj taki ("Hub and Spoke" koncept).

Slobodna carinska zona? Zona, u okviru koje roba moe biti proizvedena i/ili uskladitena bez plaanja carina i taksi (poreza).

Kopnena luka? Kopneni terminal koji je direktno vezan za pomorsku luku.

eljezniki tovarni profil? Granini profil u koji se moraju uklopiti sva inska vozila i jihov teret (vagon + JIT), a koji se odreuje u odnosu na konstruktivne elemente eljeznike pruge (npr. tuneli, poluprenici krivina i sl.).Od strane UIC4-a propisana su etiri osnovna tovarna profila: Internacionalni tovarni profil Tovarni profil oznake A Tovarni profil oznake B Tovarni profil oznake C. Navedeni tovarni profili su utvreni za sve eljeznike pruge.U principu, minimalni ograniavajui tovarni profil mora vrijediti za itavu prugu, odnosno transportni put robe. Pri tome se mora uzeti u obzir ograniavanje irine i visine tereta (krajnja osnovna linija tereta) u krivinama (tamo gdje su mali poluprenici krivina kolosijeka). Poiljke kombiniranog transporta esto premauju tovarni profil A i B. Od naroitog znaaja za kombinirani transport je tovarni profil B+. Postoje takoer mnoge druge prepoznatljive oznake (kodovi) za tovarne profile (P / C / S / ...).

irina kolosjeka? Rastojanje izmeu unutranjih ivica ina eljeznike pruge. Ovo rastojanje najee iznosi 1,435 (m) - normalni kolosijek.U nekim zemljama Evrope u upotrebi su i druge irine kolosijeka: Na primjer, 1,676 (m) u paniji i Portugalu, 1,524 (m) u Rusiji itd.

Pretovarni kolosjek? Kolosijek na kome se vri pretovar jedinica intermodalnog transporta.

Prikljuni (industrijski) kolosjek? Direktna eljeznika veza za industrijske pogone.

Dizalice sa strijelom? Konvencionalna dizalica, koja podie teret uz pomo sajle ili vitla. Pretovar JIT-a zahtijeva da sajla bude vezana za nauglice.

Portalni kran? Podizni ureaj za vertikalni pretovar, predstavlja jedan "pokretni most" sa ili bez konzola. Kree se po fiksiranim inama, iji raspon, u zavisnosti od veliine pretovarnih postrojenja, obuhvata potrebne drumske saobraajnice, eljeznike kolosijeke ili odreeni broj vezova za brodove. Ima tri slobode kretanja tereta, koji u toku pretovara moe da se pokree po visini, uzdu i poprijeko.Ovakvi kranovi se najee koriste za pretovar drum-eljeznica i/ili brod-obala.

Portalni slaga? Podizni ureaj sa pneumaticima namijenjen za vertikalni pretovar, premjetanje i slaganje kontejnera na skladinom platou.

Pretovariva? Vozilo sa mobilnim podiznim eonim ureajem namijenjen za dizanje, premjetanje ili slaganje JIT-a.

Viljukar? Vozilo opremljeno mobilnim eonim viljukama, namijenjeno za dizanje, premjetanje ili slaganje paleta, kontejnera ili izmjenjivih transportnih sudova. Posljednje dvije jedinice intermodalnog transportna su pri tome obino prazne.Navedene operacije mogu se poduzeti na prednjem dostupnom nizu skladinog bloka ili na pojedinano uskladitenim jedinicama IT-a.

RO-RO rampa? Ureaj koji omoguava horizontalni pretovar drumskih vozila. Obino se koristi kao utovar ili istovar vozila sa eljeznikih vagona ili brodova.

Spreder? Podesivi ureaj koji se nalazi na pretovarnoj mehanizaciji i slui za zahvaanje JIT-a. Konstruiran je tako da osigurava zahvaanje JIT-a ostvarivanjem veze sa gornjim nauglicama koje su konstruktivni element jedinica intermodalnog transporta.Mnogi sprederi imaju dodatne hvatae, koji omoguavaju zahvaanje jedinica intermodalnog transporta sa donje strane.

Vrste spredera: Top sa 4 rotaciona epa eoni sa 2 rotaciona epa Boni sa 2 rotaciona epa Kooperacija predstavlja oblik zajednikog rada i saradnje u istim ili povezanim procesima proizvodnje, u ovom sluaju transportnim procesima, odnosno proizvodnju transportne usluge. Moe biti prosta i sloena. Osnovni cilj kooperacije je to racionalniji proces transporta, u okviru kojeg transportne usluge realizuju najmanje dva uesnika u transportu, odnosno transportnom lancu.ta znai koordinirati saobraaj? Usmjeravanje da svaka saobraajna grana zauzme svoje pravo mjesto u saobraajnom sistemu.Tri glavna cilja koordinacije saobraaja su: Obezbjeenje optimalnog razvoja saobraajnog sistema Razgranienje sfere primjene pojedinih grada saobraaja i najracionalnija podjela prijevoza meu njima Obezbjeenje saradnje svih saobraajnih grana i organizacija zajednikih (kombinovanih) prijevoza.Podjele vezane za koordinaciju saobraaja su: Plansko-ekonomka Tehnika Tehnoloka Organizaciona Pravna.

PREDAVANJE 5.Savremeni transportni lanac je: Sloeni tehnoloki sistem koji obezbjeuje realizaciju TPS procesa i kao sistem po definiciji transportnog lancaTovarne jedinice manipulativnog transporta; Palete Mali, srednji, veliki kontejneri Dijelovi vozila cestovnog teretnog saobraaja(izmjenjivi transportni sudovi, sedaste prikolice ..) Kompletna vozila cestovnog transpornog saobraaja eljeznka teretna kola(vagoni) Bare rijenog saobraaja

Paleta je: Pomono sredstvo koje omoguava obrazovanje unificiranih, tovarnih, transportnih, skladinih i prodajnih jedinica kao i primjenu visokoproduktivne mehanizacije za njihovo formiranje, rasformiranje i manipuliranje.Izvedba paleta na osnovu vrste materijala: Drvene Metalne Plastine Gumene Kombinacija raznih vrsta materijala

Podjela paleta prema konstruktivnim karakteristikama: Ravne (bez nadogradnje) Sanduaste (sa nadogradnjom)Imamo podijelu paleta prema namjeni: univerzalne i specijalneDimenzije paleta: 1200x1000 mm postoje 32 varijante 1200x800 mm postoje 23 varijante (800x100 mm)Ravne palete mogu biti i specijalne. Kada su one specijalne? Kada ravna paleta ima postolje. To postolje mora biti standardizovane izvedbe zbog mogucnosti njegove manipulacije. Kada paleta ima odredjene montirane elemente (odredjene vrste zakaki i sl.)Palete sa nadogradnjom mogu biti standardnih i nestandardnih dimenzija. Euro box palete su standardizovane palete sa nadogradnjom. Takodje podlijezu propisima i moraju zadovoljiti tehnicke i konstruktivne karakteristike, u pogledu njihovih dimenzija prije svegaTehniku bazu paletizacije ine tri osnovna elementa: Palete Transportno manipulativna mehanizacija Specijalni ureaji ( paletizeri, depaletizeri, ...)Sistem paletizacije: Podrazumjeva skup tehnikih sredstava potrebnih za manipulisanje, skladitenje, prevoz i izlaganje materijalnih dobara, a koja se mogu mogu upotrijebiti u industrijskom i spoljnom transportu.Tehnologija multimodalnog transporta: Paletni sistemi transporta Kontejnerski sistemi transporta Sistemi hucke pack Sistemi transporta RO RO saobraaja Sistemi bari rijenog saobraaja

Potreban broj paleta:BP = Q IK / OP q [kom]

[Q] Koliina robe za godinu dana [Op]Prosjean broj obrtaja u toku jedne godine [q] Prosjenu koliinu to se stavlja na jednu paletu [Ik] Koeficijent poveanja inventarskog broja paleta Za drvene 1,1 Za metalne 1,3

OP = RO / tOP

[Ro] Broj radnih dana u godini [top] Prosjeno trajanje jednog obrtaTrokovi nabavke paletaC = (N tOP /q) CP IK [, KM]

[N] Dnevni obim proizvodnje [q] Optereenje jedne palete [Cp] Cijena jedne paleteUee trokovaCPT = C/N T tP [km/god]

[tp] Vijek trajanja palete( 7 godina)Prosjena stopa amortizacije iznosi 14,3% [T] Broj radnih dana u godini [C] Trokovi nabavke paleteTransportno manipulativna mehanizacija je drugi element tehnike baze.Koristi nam da bi transportno manipulisali paletama; Za unutranji transport karetama(elektrokolica sa prikolicom) Vozila na elektro pogon na platformama(npr.u metalnoj industriji induktivno voena vozila FTS)Razliitim vrstama kontinuiranog transporta(RB sistem), uz pomo viseih transportera, konvejera itd.Viljukar je: Dominantno sredstvo pretovara i oni se dijele na: Rune Hidrauliki Elektro Motorni Benzin Dizel PlinPotreban broj viljukara:BV = M TC / 480 S [M] Ukupna manipulacija [S] Prosjena koliina teretajednog ciklusaPrednost viljukara Radijus Uzduni nagib irina radnog prostoraViljukari: 1t nosivosti i 4 tocka = 3,5 m sirine radnog prostora 3t nosivosti i 4 tocka =3,8 m sirine radnog prostoraPretovarna rampa vrata i prolaz irina rampe Visina rampe Duina rampe Nagib rampePretovarne rampe mogu biti: Stabilne i mobilne Bone i eone Razliitih dimenzijaVisina rampe: Niska u nivou gia ili cestovne komunikacije Srednja izmeu nivoa gia ili cestovne komunikacije Visoka u nivou kamiona ili vagona

PRELAZNICE slue da se premoste visinske razlike Paletomat: Slui za formiranje paletne jedinice tj. da se paletna jedinica napuni robom, da se izvagaju i privrste.Depaletomat: Slui da se rasformira paletna jedinicaPaletiza je: Ureaj, kombinacija razliitih izvedbi transporta i transportnih jedinica. Osnovna uloga ambalae: uvanje proizvoda u procesu transporta, skladitenja i manipulacije.Ambalaa se dijeli na: Transportna Povratna Nepovratna(djelimino ulazi u cijenu) KomercijalnaModularno uskladitenje: Se odnosi na pakete. Dakle paketizacija je preduslov.Paketizacija je: Formiranje veih paketnih jedinica od manjih pojedinanih jedinica, a te vee paketne jedinice se onda uklapaju u osnovne module tovarnih jedinica.Osnovni modul usklaivanja: 400x600 mmKako nastaje logistiki transportni lanac: Kada savremenom transportnom lancu dodamo informaciju i komunikaciju on postaje logistiki transportni lanac.

PREDAVANJE 6.Kontejneri su transportna sredstva (sudovi, nepokretne cisterne ili druga sredstva) koja su: Trajnog karaktera zbog ega se mogu ponovo koristiti...Prema UIC kontejner je TMJ (transportno manipulativna jedinica) i JIT (jedinica intermodalnog transporta) ija zapremina nije manja od 1 m3 a dovoljno je izdrljiva za viestruko koritenje. Pogodna je za punjenje i za pranjenje robom i ima sposobnost jednostavnog premjetanja sa jednog transportnog sredstva na drugo.Podjela kontejnera prema: Namjeni Vrsti robe koja se prevozi Nosivosti Vrsti materijala od kojeg je napravljena Vrsti konstrukcije Mjestu koritenja Nainu prevoza Vrsti ureaja kojima su opremljeni u cilju obezbjeenja Podobnosti i mogunosti pretovara.ISO standardizaciji podlijeu samo veliki kontejneri. Iammo ISO standarde za proizvodnju, odravanje i eksploataciju kontejnera.Najvaniji dio kontejnera je ugaonik ili nauglica.Najvanija podjela kontejnera je podjela UIC-a prema nosivosti_ Mali (od 1 do 3 m3) Srednji (od 3 do 10 m3) Veliki (preko 10 m3).Podjela kontejnera prema namjeni je: Univerzalni (obuhvataju oko 70 % kontejnerskog parka u svijetu) Specijalni.Prema vrsti robe koja se smijeta: Kontejneri za prijevoz komandne robe Kontejneri za prijevoz rasute robe Kontejneri za prijevoz tenosti.Prema vrsti materijala od kojeg su napravljeni: Metalni Drveni Plastini Gumeni.Prema konstrukciji: Klasini Sklapajui Rasklapajui Samoistovarajui.Prema mjestu koritenja: Za nacionalni transport Za meudravni transport Za interkontinentalni transport (transkontejneri).U odnosu na vrstu ureaja kojima se opremljuju: Izotermiki Frigo kontejneri.Prema podobnosti i mogunosti pretovara: Kontejneri koji su snabdjeveni sopstvenim kretnim mehanizmom Kontejneri sa specijalnim ureajima kojima se manipulie uz pomo mehanizacije.Mali kontejneri (mogu biti otvorenog i zatvorenog tipa, sa i bez tokia, obini i specijalni): Kategorija A zapremine od 1,0 do 1,2 m3 Kategorije B zapremine od 1,2 do 2,0 m3 Kategorije C zapremine od 2,0 do 3,0 m3.Srednji kontejneri (duina im je ispod 6 m): pa kontejneri (sa tokiima) Kontejneri bruto teine od 2,5 do 5,0 tona.Veliki kontejneri (duina im je vea od 6 m) esto se zovu transkontejneri, a i ISO kontejneri. Mogu biti univerzalni i specijlni. Najveu primijenu su nali u prekomorskom transportu i u kombinovanom drumsko-prekomorskom transportu. Smanjili su vrijeme pretovara brodova. Tri osnovne izvedbe velikih kontejnera su: Dvadeset-stopni 20 x 8 x 8 (ft) 6095 x 2438 x 2438 (mm) Trideset-stopni 30 x 8 x 8 (ft) 9125 x 2438 x 2438 (mm) etrdeset-stopni 40 x 8 x 8 (ft) 12192 x 2438 x 2438 (mm).Osnovne tehnologije transporta kontejnera: Tehnologija kopnenog tranpsorta kontejnera Tehnologija kopneno-rijenog transporta kontejnera Tehnologija kopneno-pomorskog transporta kontejnera Tehnologija kopneno-vazdunog transporta kontejnera Tehnologija tranporta kontejnera kopnenim mostovimaHorizontalni pretovar kontejnera u kopnenom transportu je naputen.Kod vertiklanog pretovara mora postojati mjesto gdje e se smjestiti dizalica, koja je skupa i ima veliki kapacitet.TEU jedinica - kontejnerska jedinica koja odgovara 20-stopnom velikom kontejneru.IGLOO-(specijalni)kontejner za avione Najpoznatiji kopneni most je transsibirska eljeznica.Tehnika baza kontejnerskog transporta: Kontejner, palete Pretovarna, i pretovarno-transportna mehanizacija Transportna sredstva Ureaji i oprema za formiranje i rasformiranje kontejnera Kontejnerski terminaliDa bi dolo do optimalnog rjeenja treba da koristimo metodoloki pristup koji se sastoji iz etiri koraka:1. Planiranje obuhvata utvrivanje osnovne strukture transportnih zahtjeva, odnosno faza realizacije kontejnerskog transportog lanca.2. Podrazumjeva definisanje ?parcijalnih tehnolokih rjeenja faza realizacije kontejnerskog transportnog lanca.3. Formiranje varijantnih tehnolokih rjeenja za realizaciju kontejnerskog transportnog lanca.4. Vrjednovanje varijantnih tehnolokih rjeenja i izbor optimalnog tehnolokog rjeenja kontejnerskog transportnog lanca.Faze koraka 1:1. faza; pripreme i utovar u kontejnere2. faza; obezbjeenje robe u kontejnerima3. faza; uskladitenje kontejnera4. faza; utovar kontejnera na transportna sredstva5. faza; privrivanje kontejnera na transportna sredstva6. faza; transport kontejnera7. faza; pretovar kontejnera8. faza; istovar kontejnera sa transportnog sredstva9. faza; odlaganje kontejnera na skladini plato10. faza; skladitenje kontejnera11. faza; pranjenjeTipine tehnologije svrstavamo u est kategorija i obiljeavamo ih sa A, B, C, D, E i F Tipina tehnologija A realizuje fazu 1 i 11, tj. tipina tehnologija punjenja i pranjenja kontejnera Tipina tehnologija B realizuje fazu 2, tj. tipina tehnologija obezbjeenja roba u kontejneru Tipina tehnologija C realizuje fazu5, tj. tipina tehnologija privrivanja kontejnera na transportna sredstva Tipina tehnologija D realizuje fazu 3, 4, 7, 8, 9, tj. tipina tehnologija manipulisanja kontejnerom Tipina tehnologija E realizuje fazu 6, tj. tipina tehnologija transporta kontejnera Tipina tehnologija F realizuje fazu 10, tj. tipina tehnologija skladitenja kontejnera.Ureaji za zahvatanje kontejnera: Spreder Viljuke viljukara Klijeta za stezanje tereta Oprema za prijenos uadimaKontejnerske stanice-take gdje se vri pretovar malih i srednjih kontejneraKontejnerski terminali take gdje se vri pretovar velikih kontejnera

PREDAVANJE 7.Struktura lukog kontejnerskog terminala:1. Saobraajna infrastruktura2. Otvorene skladine povrine3. Zatvorena skladita za robu4. Obalska pretovarna mehanizacija ( pretovarni portlani kran)5. Manipulativno-transportna mehanizacija6. Transportna sredstva7. Upravljaki i informacioni sistem8. Tehniki dio terminalaLuki kontejnerski terminali se sastoje od tri zone:1 zona- pretovarna zona, uz samu obalu od 30 do 50 m, 10 % ukupne povrine terminala zauzima2 zona- skladina zona, 55% povrine terminala zauzima3 zona- svi ostali sadraji: prijem i otprema vanjskih kontejnera, 20 % objekti, 7% servisne povrine, hoteli, restorani 5%Ukupna veliina jednog lukog terminala zavisi od broja i veliine brodova koji e se istovremeno pretovarati.Jedan vez: pristaje samo jedan brod, duina operativne obale mora odgovarati duini prosjenog kontejnerskog broda 230 m, gaz treba biti minimalno 10 m, irina takvog veza izmeu 300 i 400 m.Minimalna povrina 69000 m27 hektaraTri funkcionalna podsistema: transport pretovar skladitenjeTerminali: mali srednji velikiTerminali po kategorijama:1. kategorija - dnevno otprema vie od 200 brodova2. kategorija - dnevno otprema od 100 do 200 brodova3. kategorija - dnevno otprema od 50 do 100 brodova4. kategorija - dnevno otprema od 10 do 50 brodova5. kategorija - dnevno otprema manje od 10 brodovaOsnovne funkcije kontejnerskih terminala su da: prime formiraju otpreme skladite kontejnereDa bi funkcionisao luki terminal u zaleu moramo imati kopneni terminal koji obezbjeuje nakupljanje kontejnera. A dok za postojanje kopnenog nije obavezno postojanje lukog terminala.Pet infrastrukturnih elemenata kopnenog kontejnerskog terminala:1. eljezniki kolosjeci2. cestovne saobraajnice3. pretovarna i pretovarno-transportna mehanizacija4. povrina za krae i due zadravanje kontejnera5. pratei sadrajiPovrine za krae i due zadravanje kontejnera: trake za privremeno odlaganje kontejnera platoi za skladitenje kontejneraOsnovna funkcija traka je da omogui to bri pretovar kontejnera, kako bi se itav transportni lanac uinio to racionalnijim.Tehnoloki pokazatelji efikasnosti kontejnerskih transportnih lanaca:1. obrt kontejnera2. proizvodnost kontejnera3. prosjean broj obrta u toku godine4. koeficijent korisnog prevoenja5. obrt kontejnera za cijelu mreu u toku godine6. potreban broj kontejnera, bilo za planski period ili za odreenu koliinu robe7. koliina robe koju je mogue prevesti sa raspoloivim parkom kontejneraObrt- vrjeme koje protekne od poetke jednog utovara kontejnera pa do poetka drugog. Niskopodni vagon? eljezniki vagoni sa niskim tovarnim podom, razlika u odnosu na vagon sa sputenim podom je u tome to ovi vagoni imaju tokove malog prenika i sputene odbojnike na potrebnu visinu na meusobno spajanje.