JAVNA PREDUZEĆA

Prema opštem poimanju,ali i praktičnoj i uslovnoj podeli društva tradicionalno razlikujemo javni i privatni sektor.

U javnom sektoru su,pored državne,pokrajinske, i opštinske (gradske) uprave i njihovih upravnih institucija,takođe i javne službe.

Pored klasičnih državnih ustanova, postoje i ustanove u oblasti tzv. vanprivrednih,tj. društvenih delatnosti.(školstvo,zdrastvo)

S druge strane,u delu privrednih delatnosti,kako od nacionalnog tako i lokalnog značaja,organizuju se i postoje javna preduzeća. Organizuje ih država ili opštine,a u skladu sa posebnim zakonom o javnim preduzećima i obavljanju delatnosti od opšteg ili javnog interesa.

Pod javnim preduzećem podrazumevamo preduzeće koje obavlja delatnost od opšteg interesa, a koje osniva država,tj. jedinica lokalne samouprave (opština,grad).

Ove velike (državne) delatnosti obavljaju javna preduzeća na nivou cele Republike,a mogu ih obavljati i drugi oblici privrednih društava ili preduzetnici,ako im nadležni organ poveri obavljanje te delatnosti.

Javno preduzeće osniva Republika Srbija, a prava osnivača ostvaruje Vlada Republike Srbije.

Javno preduzeće za obavljnje komunalne delatnosti,tj. delatnosti od značaja za funkcionisanje jedinice lokalne samouprave,osniva jedinica lokalne samouprave,određujući delatnost kao komunalnu na osnovu Zakona o komunalnim delatnostima i Zakona o javnim preduzećima.

Opštinska ili gradska javna komunalna preduzeća osnivaju se za delatnosti: 1.prečišćavanja i distribucije vode 2.prečišćavanje i odvođenje atmosferskih i otpadnih voda 3.proizvodnja i snabdevanje parom i toplom vodom 4.prevoz putnika u gradskom saobraćaju 5.održavanje čistoće u gradovima i naseljima u opštini 6.uređenje i održavanje parkova,zelenih i rekreacionih površina

7.održavanje ulica,puteva i drugih javnih površina u gradovima i drugim naseljima i javna rasveta 8.održavanje deponija 9.uređenje i održavanje grobalja i sahranjivanje

Tako su po potrebi osnovana i javna stambena preduzeća u opštinama i gradovima za održavanje zajedničkih delova kolektivnih stambenih zgrada.

Osnivački akt javnog preduzeća sadrži naročito odredbe oiosnivačkom kapitalu; pravima,obavezama i odgovornostima preduzeća i osnivača u obavljanju delatnosti od opšteg interesa.

Javno preduzeće osniva se i posluje u cilju:

1.obezbeđenja trajnog obavljanja delatnosti od opšteg interesa i urednog zadovoljavanja potreba korisnika proizvoda i usluga 2.razvoja i unapređenja obavljanja delatnosti od opšteg interesa 3.obezbeđivanja tehničko-tehnološkog i ekonomskog jedinstva sistema i usklađenosti njegovog razvoja 4.sticanje dobiti 5.ostvarivanje drugih zakonom uređenih interesa.

Javna preduzeća,drugi oblici privrednih društava i preduzetnik mogu da otpočnu obavljanje delatnosti od opšteg interesa kad nadležni državni organ utvrdi da su ispunjeni uslovi za obavljanje te delatnosti u pogledu: 1.tehničke opremljenosti2.kadrovske osposobljenosti3.zaštite na radu4.zaštite i unapređenja životne sredine i drugih uslova pripisanih određenim zakonom.

Drugi oblici privrednih društava i preduzetnik mogu da otpočnu obavljanje delatnosti od opšteg interesa ako imaju zaključen ugovor o pravima i obavezama u obavljanju delatnosti od opšteg interesa. Taj ugovor sadrži naročito odredbe o:

1.radu i poslovanju preduzeća,odnosno preduzetnika

2.pravima i obavezama u pogledu korišćenja sredstava u državnoj svojini za obavljanje delatnosti od opšteg interesa

3.obavezama preduzeća,odnosno preduzetnika u pogledu obezbeđivanja uslova za kontinuirano,uredno i kvalitetno zadovoljavanje potreba korisnika proizvoda i usluga

4.međusobnim pravima i obavezama u slučaju kada nisu obezbeđeni ekonomski i drugi uslovi za obavljanje delatnosti od opšteg interesa

5.pravima i obavezama koja proilaze iz zakona,kao i drugim pitanjima koja su od značaja za ostvarivanje i zaštitu opšteg interesa.

Imovinu javnog preduzeća i drugih oblika privrednih društava koja obavljaju delatnost od opšteg interresa,čine:pravo svojine na pokretnim i nepokretnim stvarima;novčana sredstva i hartije od vrednosti;druga imovinska prava,uključujući i pravo korišćenja dobara u državnoj svojini,tj. dobara od opšteg interesa.

Organi javnog preduzeća su:

1.upravni odbor (kao organ upravljanja)2.direktor (kao organ poslovođenja)3.nadzorni odbor (kao organ kontrole i nadzora)

Upravni odbor i direktor čine upravu javnog preduzeća.

Predsednika i članove upravnog odbora javnog preduzeća imenuje i razrešava osnivač,a njihov broj se određuje osnivačkim aktom.

Direktora javnog preduzeća imenuje osnivač na mandatni period koji se utvrđuje osnivačkim aktom,najčešće je na četiri godine.

Predsednika i članove nadzornog odbora imenuje osnivač.

Najviši opšti akt javnog preduzeća je status,koji se usvaja uz saglasnost osnivača. Javno preduzeće ima i druge opšte akte,pravilnike.

Javno preduzeće se upisuje u javni registar i njegove gubitke nadoknađuje osnivač.

Promena sedišta i firme javnog preduzeća je moguća uz saglasnost osnivača.