4.11.2014Interna revizija u javnom sektoruMr. Njego Pavlovi, Pomonik direktora za IR u CHJ MFT BiH

SSP, lan 90 Saradnja u podruju revizije i finansijske kontrole navodi kao obavezu BiH uspostavljanje: finansijskog upravljanja i kontrola (FUK) funkcionalno nezavisne IR uspostavljanje i jaanje centralnih jedinica za harmonizaciju, nezavisne sisteme eksterne revizije.

PIFC : Finansijsko upravljanje i kontrole (FUK); Interna revizija (IR); Centralna harmonizacijska jedinica (CHJ).

Sistem interne revizije je dio sistema javne interne finansijske kontrole (PIFC Public Internal Financial Control) koji je razvila Evropska komisija i koji ima za cilj da zemljama u procesu pridruivanja EU, prui pomo u razumjevanju i primjeni dobro razvijenih i efektivnih sistema interne kontrole. Osnove sistemu interne revizije u javnom sektoru u Bosni i Hercegovini daju zakonski i podzakonski akti kojima se regulie ova oblast.

U skladu sa Zakonom o internoj reviziji institucija BiH (''Slubeni glasnik BiH'', br. 27/08 i 32/12), Sporazumom o stabilizaciji i pridruivanju izmeu Evropskih zajednica i njihovih drava lanica iBiH (''Slubeni glasnik BiH-Meunarodni ugovori'', broj 10/08), Zakonom o ministarstvima i drugim tijelima uprave BiH (''Slubeni glasnik BiH'', broj 5/03, 42/03, 26/04, 45/06, 88/07, 35/09, 59/09 i 103/09 ), a na osnovu Odluke Savjeta ministara BiH, broj 113/09 (''Slubeni glasnik BiH'', broj 44/09) uspostavljena je Centralna harmonizacijska jedinica Ministarstva finansija i trezora BiH CHJ, koja u skladu sa navedenim propisima ima obavezu da uspostavi i razvija sistem unutranje finansijske kontrole u institucijama Bosne i Hercegovine, a kao poseban segment ovog sistema da uspostavi sistem i strukturu interne revizije u institucijama BiH.Svaki od nivoa vlasti je, kroz svoju centralnu harmonizacijsku jedinicu, dokumente koje je KO CHJ odobrio, dalje razraivao i pripremao prilagoavajui svojim potrebama, potujui okvirne dokumente odobrene od KO CHJ. Ovakvim koordinisanim pristupom postigla se unificiranost u pristupu propisima metodolokog tipa iz oblasti interne revizije.

Okvir za uspostavljanje PIFC-a u institucijama BiH Strategija za sprovoenje javne interne finansijske kontrole (PIFC) u institucijama BiH IR - Zakon o internoj reviziji institucija BiH ukljuujui izmjene Zakona i podzakonske akte FUK- Zakon o finansiranju institucija BiH

ZAKONI O IR U JAVNOM SEKTORU BiH ZAKON O INTERNOJ REVIZIJI INSTITUCIJA BOSNE I HERCEGOVINE(Sl glasnik. BiH br. 27/08, 32/12) ZAKON O INTERNOJ REVIZIJI U JAVNOM SEKTORU U FEDERACIJI BOSNE I HERCEGOVINE (''Sl. novine FBiH'', broj 47/08) ZAKON O INTERNOJ REVIZIJI U JAVNOM SEKTORU REPUBLIKE SRPSKE (Sl. glasnik Republike Srpske br.17/08)Ovim Zakonima regulisana je uspostava interne revizije u entitetskim i dravnim institucijama s ciljem uspostavljanja efikasnog sistema internih kontrola u javnom sektoru.

Centralna jedinica za harmonizaciju (CJH) jeste organizacija (jedinica), uspostavljena u okviru Ministarstva finansija i trezora Bosne i Hercegovine, zaduena za nadzor nad primjenom propisa iz oblasti interne revizije, koordinaciju rada jedinica interne revizije iz institucija Bosne i Hercegovine i izvjetavanje o navedenim aktivnostima.Koordinacioni odbor centralnih jedinica za harmonizaciju je tijelo koje ine rukovodioci Centralne jedinice za harmonizaciju institucija Bosne i Hercegovine, Centralne jedinice za harmonizaciju Federacije Bosne i Hercegovine i Centralne jedinice za harmonizaciju Republike Srpske, koje se uspostavlja sa primarnim ciljem harmonizacije politika, procedura i aktivnosti na polju interne revizije javnog sektora u Bosni i Hercegovini te, uz to, predlaganja amandmana na zakone o internoj reviziji i druge zakone i regulative relevantne za internu reviziju, usvajanja podzakonskih akata iz oblasti interne revizije, kodeksa etike za interne revizore, razvijanja i/ili sprovoenja programa obuke, te razvijanja i sprovoenja programa za certifikovanje internih revizora.

Koordinacioni odbor Centralnih jedinica za harmonizaciju predstavlja tijelo od specifinog znaaja za sistem interne revizije u BiH, a uspostavljeno je na osnovu lana 2. stav (13) i lana 28. Stav (2) Zakona o internoj reviziji institucija Bosne i Hercegovine (Slubeni glasnik BiH, broj: 27/08), lana 6. Odluke Narodne skuptine Republike Srpske, broj: 01-1012/10 (Slubeni glasnik RS, broj: 72/10) i lana 6. Zakona o internoj reviziji u javnom sektoru Federacije Bosne i Hercegovine (Slubene novine Federacije BiH, broj: 47/08).

ZADACI CHJa) Pripremu prijedloga za izmjene Zakona o internoj reviziji u institucijama Bosne i Hercegovine, nakon usaglaavanja u Koordinacionom odboru CJH;b) Pripremu i implementaciju programa obuke i certifikovanje internih revizora institucija Bosne i Hercegovine, nakon usaglaavanja programa obuke u Koordinacionom odboru CJH;c) Usvajanje i implementaciju standarda za internu reviziju u institucijama BiH i Kodeksa profesionalne etike za interne revizore, nakon usaglaavanja u Koordinacionom odboru CJH;d) Usvajanje i implementaciju radne metodologije interne revizije, nakon usaglaavanja u Koordinacionom odboru CJH;e) Usvajanje i implementaciju Strategije razvoja interne revizije u javnom sektoru nakon usaglaavanja u Koordinacionom odboru CJH;f) Davanje saglasnoti na pravilnike o sistematizaciji organizacija koje uspostavljaju jedinice interne revizije u dijelu koji se odnosi za internu reviziju;g) Koordinaciju rada jedinica interne revizije u institucijama Bosne i Hercegovine i uspostavljanje veza sa dravnim i meunarodnim institucijama na podruju interne revizije;h) Davanje saglasnosti na izbor rukovodioca Jedinice za internu reviziju i na uspostavljanje Odbora za internu reviziju;i) Saradnju sa Kancelarijom za reviziju institucija Bosne i Hercegovine u cilju ostvarivanja efikasne i djelotvorne interne i eksterne revizije;j) Nadzor nad implementacijom svih primjenljivih regulativa za internu reviziju od strane jedinica za internu reviziju;k) Rjeavanje neslaganja u miljenjima, po zahtjevu i potrebi, izmeu rukovodioca interne revizije i rukovodioca organizacije;

Interna revizija jenezavisno, objektivno uvjeravanje i konsultantska aktivnost kreirana s ciljem da se doda vrijednost i unaprijedi poslovanje organizacije. Ona pomae organizaciji da ostvari svoje ciljeve obezbjeujui sistematian, disciplinovan pristup ocjeni i poboljanju efikasnosti upravljanja rizikom, kontrolama i procesima upravljanja.Interna revizija se uspostavlja i realizuje preko odjeljenja (jedinice) interne revizije.

Dokumenti znaajni za vrenje funkcije interne revizije u institucijama BiH: Zakon o internoj reviziji institucija Bosne i Hercegovine, objavljen u ''Slubenom glasniku BiH'', broj 27/08 i 32/12; Prirunik za IR sa standardima IR, objavljen u ''Slubenom glasniku BiH'', broj 82/11Povelja interne revizije i Etiki kodeks internih revizora; Odluka o kriterijumima za uspostavljanje jedinica interne revizije u institucijama Bosne i Hercegovine, objavljena u ''Slubenom glasniku BiH'', broj 49/12; Pravilnik o zapoljavanju internih revizora u institucijama Bosne i Hercegovine, objavljen u ''Slubenom glasniku BiH'', broj 81/12 i Sporazum o vrenju funkcije interne revizije u institucijama Bosne i Hercegovine, objavljen u ''Slubenom glasniku BiH'', broj 73/12.

METODOLOGIJA ZA VRENJE INTERNE REVIZIJE U JAVNOM SEKTORUMr. Njego Pavlovi, Pomonik direktora za IR u CHJ MFT BiH

Dokumenti znaajni za vrenje funkcije interne revizije u institucijama BiH: Zakon o internoj reviziji institucija Bosne i Hercegovine, objavljen u ''Slubenom glasniku BiH'', broj 27/08 i 32/12; Prirunik za IR sa standardima IR, objavljen u ''Slubenom glasniku BiH'', broj 82/11 Povelja interne revizije i Etiki kodeks internih revizora; Odluka o kriterijumima za uspostavljanje jedinica interne revizije u institucijama Bosne i Hercegovine, objavljena u ''Slubenom glasniku BiH'', broj 49/12; Pravilnik o zapoljavanju internih revizora u institucijama Bosne i Hercegovine, objavljen u ''Slubenom glasniku BiH'', broj 81/12 i Sporazum o vrenju funkcije interne revizije u institucijama Bosne i Hercegovine, objavljen u ''Slubenom glasniku BiH'', broj 73/12.

Metodologiju i zakonodavni osnov za funkcionisanje interne revizije u institucijama BiH ine:1. Etiki kodeks / Kodeks profesionalne etike internih revizora (''Slubeni glasnik BiH'', broj 82/11) sadri naela i pravila kojih su se duni pridravati interni revizori kako bi u obavljanju svojih zadataka bili nezavisni, objektivni i poteni. Pored toga interni revizori moraju da se neprestano usavravaju s ciljem unaprjeenja kvaliteta rada.2. Poveljom interne revizije (''Slubeni glasnik BiH'', broj 82/11) ureuju se opti pristup interne revizije, svrha i cilj, nezavisnost, uloga i djelokrug interne revizije, odgovornost rukovodioca jedinice za internu reviziju/internog revizora, kao i ovlatenja pristupa dokumentaciji, kadrovima i fizikoj imovini koja je relevantna za obavljanje angaovanja, te se definie obim aktivnosti interne revizije, izvjetavanje i postupci u sluaju identifikovanja indikatora prevare.3. Prirunik za internu reviziju sa standardima interne revizije (''Slubeniglasnik BiH'', broj 82/11) definie metodologiju rada i obavljanja interne revizije u institucijama/budetskim korisnicima koji se finansiraju iz budetskih sredstava institucija BiH, a u skladu sa Zakonom o internoj reviziji institucija BiH. Prirunik ima za cilj da pomogne u usvajanju strune terminologije, razumijevanju i prihvatanju revizorskih tehnika koje e u svom radu primjenjivati interni revizori u institucijama BiH. Prirunik je prilagoen praksi javnog sektora i u skladu je sa meunarodnim standardima interne revizije.Prirunik je uraen u skladu sa meunarodnim standardima interne revizije i u skladu sa steenim iskustvima u pilot revizijama u okviru Projekta PIFC, koje su odrane u saradnji sa ekspertima konsultantske kue PKF, angaovanom od strane Evropske komisije u cilju pruanja podrke uvoenju sistema javne interne finansijske kontrole u BiH.

Standardi interne revizije koji su sastavni dio Prirunika, oblikovani su tako da ih cjelokupna profesija interne revizije moe koristiti u svim vrstama organizacija / institucija u kojima rade interni revizori.Pored objavljenih standarda interne revizije, interni revizori u svom radu koriste i druge akte (pravilnike, procedure, smjernice i sl.), ali i druge standarde i smjernice koji su primjenjivi za rad internih revizora, kao to su to pojedine INTOSAI i ISSAI smjernice i standardi, a koje je Koordinacioni odbor vrhovnih revizorskih institucija objavio kroz Odluku o preuzimanju okvira meunarodnih standarda vrhovnih revizorskih institucija ISSAI okvira u BiH(''Slubeni glasnik BiH'', broj, 38/11).

Odluka o kriterijumima za uspostavljanje JIR u institucijama BiH, u skladu sa Zakonom o internoj reviziji institucija BiH.Propisano je usklaivanje dokumenata o unutranjoj organizaciji zainstitucije koje su u obavezi da uspostave jedinicu interne revizije,potrebno je da institucije mna koje se odnosi ova Odluka podnesuzahtjev za pribavljanje saglasnosti CHJ u vezi sa dijelom pravilnika ounutranjoj organizaciji koji se odnosi na internu reviziju, te da krozizmjene i dopune postojeih pravilnika o unutranjoj organizaciji isteusklade sa Zakonom i ovom Odlukom.

Pravilnik o zapoljavanju internih revizora u institucijama BiHDefinie uslove za zapoljavanje lica koje rade na uspostavljanju sistema i vrenju funkcije interne revizije u organizacijama definisanim Zakonom o IR u institucijama BiH.Odredbe ovog pravilnika primjenjuju se na sve institucije Bosne i Hercegovine koje se finansiraju iz budeta Bosne i Hercegovine, kao idruge organizacije na koje se primjenjuje Zakon, a koje su obavezneuspostaviti internu reviziju na nain propisan Odlukom o kriterijimaza uspostavljanje jedinica interne revizije u institucijama BiH

PRIRUNIK ZA IRProcjena rizika, planiranje i vrste revizije2.1. Planiranje revizije2.1.1. Strateki plan2.1.2. Godinji plan2.1.3. Plan pojedinane revizije/operativni plan

Proces interne revizije3.1. Pokretanje interne revizije3.2. Obavljanje interne revizije3.2.1. Priprema i planiranje pojedinane revizije3.2.2. Utvrivanje i dokumentiranje sistema3.2.4. Testiranje kontrola3.2.5. Donoenje zakljuaka ocjena sistema kroz formuliranje nalaza, miljenja i preporuka3.2.6. Izvjetavanje3.2.7. Praenje realizacije preporuka- Nadzor- Dokumentovanje i revizorski dosije - tekui i stalni revizorski dosije- Nepravilnosti i prevare- Spisak priloga

Odgovornost interne revizijeMr. Njego Pavlovi, Pomonik direktora za IR u CHJ MFT BiH

Uloga interne revizije jeda osnovu utvrivanja potencijalnih rizika u procesima i aktivnostima procijeni,sagleda i izvjesti o: efikasnosti i adekvatnosti sistema finansijskog upravljanja i kontrola u svrhu kontroliranjarizika; usaglaenosti sa zakonima i propisima; pouzdanosti, tanosti i sveobuhvatnosti finansijskih i drugih poslovnih informacija; efektivnosti, efikasnosti i ekonominosti poslovanja; zatiti imovine i drugih resursa i preduzimanju mjera protiv moguih gubitaka, zbogzloupotrebe, loeg upravljanja, greaka, prevara i nepravilnosti; potovanju i adekvatnosti politika i procedure za upravljanje rizicima u organizaciji, odnosnoda su aktivnosti zaposlenih u skladu sa politikama, standardima, procedurama i vaeimzakonskim i podzakonskim propisima, i preduzetim mjerama rukovodioca subjekta, po preporukama interne revizije, s ciljemotklanjanja utvrenih slabosti i nepravilnosti.

Rukovodstvo institucije je duno pruiti punu podrku internoj reviziji, kako bi se osigurali najvii standardi u funkcioniranju, obavljanju i realizaciji interne revizije.U zadatke interne revizije spadaju: strateko (trogodinje) i godinje planiranje interne revizije; testiranje, ispitivanje i ocjena podataka i informacija; izvjetavanje o rezultatima i davanje preporuka u cilju poboljanja poslovanja; pregled praenja i izvravanje preporuka interne revizije od menadmenta; izradu i izvrenje budeta potrebnog za ostvarivanje ciljeva funkcije interne revizije.Rukovodilac institucije ima iskljuivo ovlatenje da inicira posebne zadatke, konsultantske /savjetodavne prirode koji se odnose na internu reviziju, a koji nisu obuhvaeni godinjim planom interne revizije, a u skladu sa Zakonom o internoj reviziji u institucijama BiH i vaeim Standardima.

* Uslove za uspostavljanje interne revizije u javnom sektoru BiH definiu zakoni o internoj reviziji.

* CHJ, u skladu sa zakonom o internoj reviziji, podzakonskim aktima ureuje dodatne uslove za uspostavljanje jedinica IR u javnom sektoru

Kriterijumi za uspostavljanje interne revizijeKriterijumi za uspostavljanje jedinice interne revizije su: Ukupan godinji budet institucije vei od 10.000.000 KM, Broj zaposlenih u instituciji vei od 200, ili da je broj zaposlenih vei od 150 ukoliko je institucija organizirana na nain da ima vie od dva regionalno ustanovljena organizaciona dijela, Nivo izvrenih transakcija koji, u totalu, premauje iznos od 15.000.000 KM ili ostvarivanje prihoda od djelatnosti, Stepen rizika koji je ukljuen (a to u skladu sa lanom 2. taka cc) Zakona o finansiranju institucija BiH (Slubeni glasnik BiH, br. 61/04, 49/09 i 42/12), predstavlja vjerovatnou deavanja nekog dogaaja koji moe da utie na ostvarivanje ciljeva organizacije).

Opti uslovi za zapoljavanje lica koje rade na uspostavljanju sistema i vrenju funkcije interne revizije u institucijama Bosne i Hercegovine, shodno lanu 12. stav (1) Zakona, propisani su Zakonom o radu u institucijama Bosne i Hercegovine i Zakonom o dravnoj slubi u institucijama Bosne i Hercegovine.

Dodatni uslovi za zapoljavanje rukovodilaca jedinice interne revizije, u institucijama BiH, definisani su Pravilnikom o zapoljavanju IR u institucijama BiH

Dodatni uslovi za zapoljavanje rukovodilaca jedinice interne revizije su: Posjedovanje fakultetske diplome u skladu sa pozitivnim zakonskim propisima kojima se regulira ova oblast, Dokaz o posjedovanju minimalno osam godina radnog staa, od ega minimalno pet godina na nekim od sljedeih poslova: poslovima revizije ili poslovima interne revizije ili poslovima budetiranja u javnom sektoru ili poslovima u vezi sa trezorskim poslovanjem ili poslovima javnih nabavki ili finansijsko raunovodstvenim poslovima ili poslovima informatike struke, Certifikat ovlatenog internog revizora u javnom sektoru verificiran od CHJ, Dokaz o poznavanju rada na raunaru, Ovjerena izjava da imenovani nije u sukobu interesa u smislu odredbi lana 13. Zakona.

Dodatni uslovi za zapoljavanje internih revizora su: Posjedovanje fakultetske diplome u skladu sa pozitivnim zakonskim propisima kojima se regulira ova oblast, Dokaz o posjedovanju minimalno pet godina radnog staa, od ega minimalno tri godine na nekim od sljedeih poslova: poslovima revizije ili poslovima interne revizije ili poslovima budetiranja u javnom sektoru ili poslovima u vezi sa trezorskim poslovanjem ili poslovima javnih nabavki ili finansijsko raunovodstvenim poslovima ili poslovima informatike struke, Certifikat ovlatenog internog revizora u javnom sektoru verificiran od CHJ, Dokaz o poznavanju rada na raunaru, Ovjerena izjava da imenovani nije u sukobu interesa u smislu odredbi lana 13. Zakona.

Interni revizor, u smislu odredbi l. 7. i 11. Zakona o dravnoj slubi u institucijama Bosne i Hercegovine ima status strunog savjetnika.

Imenovanje rukovodilaca jedinice interne revizije CHJ daje saglasnost na izbor rukovodilaca jedinica interne revizije naosnovu lana 24. stav (1) taka h). Za dobivanje saglasnosti iz stava (1) ovog lana, organizacija iz lana 2. stav (2) Zakona uz zahtjev koji podnosi CHJ, duna je dostaviti i kopiju cjelokupne dokumentacije o provedenom konkursnom postupku kao dokaz o ispunjenosti opih i posebnih uslova kandidata. Uz zahtjev iz stava (2) ovog lana organizacija dostavlja i sljedee dokumente u vezi sa profesionalnom praksom kandidata: Potvrdu o lanstvu u strukovnom udruenju internih revizora, Potvrdu o obavljenoj kontinuiranoj edukaciji iz interne revizije u javnom sektoru, Potvrdu od strukovnog udruenja iji je lan da protiv njega nije voen disliplinski i krivini postupak. CHJ moe u postupku ocjene ispunjenosti uslova za davanje saglasnosti traiti provjeru vjerodostojnosti dostavljene dokumentacije. CHJ e u roku od 15 dana od prijema kompletnog zahtjeva iz st. (2) i (3) ovog lana organizaciji uputiti akt kojim se CHJ izjanjava u vezi imenovanja rukovodilaca jedinica interne revizije.

Lica koja obavljaju poslove u vezi sa vrenjem funkcije i uspostavom sistema interne revizije, koja su u momentu objavljivanja ovog pravilnika zaposlena u nekoj od organizacija iz lana 2. stav (2) Zakona, obavezna su ispuniti uslove za sticanje certifikata shodno odredbama Pravilnika o zapoljavanju IR, a prema postupku koji propie CHJ.

Na zahtjev lica iz stava (1) ovog lana koja posjeduju certifikat ovlatenog internog revizora izdat od strane nekog od strukovnih udruenja, a u cilju osiguranja kontinuiteta u vrenju funkcije interne revizije u periodu od dana stupanja na snagu Pravilnika pa do 31.12.2014. godine, CHJ je obavezna da izda miljenje o prihvatljivosti njegovog certifikata u smislu kvalificiranosti za obavljanje poslova iz oblasti interne revizije u navedenom periodu.Za lica kojima CHJ izda pozitivno miljenje o prihvatljivosti njihovog certifikata,rasporeivanje na odgovarajue poslove i zadatke, u organizacijama iz lana 2. stav (2) Zakona, vrit e se u skladu sa propisima kojima je ureena ova oblast.

Zadaci, dunosti i ovlatenja rukovodioca interne revizijeRukovodilac interne revizije: priprema operativna uputstva i pravilnik o internoj reviziji u skladu sa postojeim propisima, priprema strateki plan za period od tri godine, priprema godinji plan revizije na osnovu procjene rizika i usvojenog stratekog plana i, nakon to ga odobri rukovodilac institucije, osigurava njegovu adekvatnu implementaciju i nadzor nad njegovim izvravanjem, organizira i koordinira rad interne revizije i nadzire provoenje planiranih aktivnosti, informira rukovodioca institucije o postojanju sukoba interesa sa njegovim zadatkom, informira rukovodioca institucije ako se pojavi sumnja o nepravilnostima i/ili prevari koji mogu rezultirati kriminalnim aktivnostima, krenjem propisa ili disciplinskih procedura, te obavjetava Tuilatvo u sluaju nepravilnosti ili prevara kriminalne prirode, a u skladu sa Zakonom o internoj reviziji institucija BiH i vaeim propisima, alje izvjetaj o internoj reviziji rukovodiocu institucije, priprema godinji izvjetaj o aktivnostima interne revizije, evidentira sve aktivnosti revizije i uva dokumentaciju koja se odnosi na internu reviziju, radi na osiguranju visoke kvalitete aktivnosti interne revizije i primjenu pravila izdatih od CHJ, radi na osiguranju potrebnih obuka internih revizora, priprema i dostavlja godinji plan obuke rukovodioca institucije radi odobravanja i osiguravanja njegovog provoenja, godinje ocjenjuje mogunosti i resurse jedinice interne revizije i dostavlja preporuke rukovodioca institucije radi usklaivanja sa godinjim planom revizije, sarauje sa generalnim revizorom Ureda za reviziju institucija BiH i/ili zakonom imenovanim revizorom ili drugim eksternim revizorom u razmjeni izvjetaja, dokumentacije i miljenja, inicira angairanje eksternih eksperata, osigurava efikasno koritenje resursa dodijeljenih za izvravanje funkcije interne revizije, u okviru od ezdeset dana nakon zavretka svake fiskalne godine, izdaje godinji izvjetaj, sarauje sa CHJ i izvjetava je u skladu sa propisima, obavlja i druge poslove u skladu sa zakonskim i podzakonskim propisima koji reguliraju oblast interne revizije u BiH.

Zadaci i ovlatenja internog revizoraInterni revizori ovlateni su da: uu u prostoriju u kojoj vre reviziju, uzimajui u obzir sigurnosna pravila i pravila dobrog ponaanja, pristupe odgovarajuoj dokumentaciji u vezi sa revizijom, ukljuujui boravak, profesionalnim ili poslovnim tajnama i ostaloj dokumentaciji i podacima koji su elektronski uvani, osiguravajui zatitu tajnosti definiranu vanim zakonskim, podzakonskim ali i internim aktima, trae fotokopije, izvode ili potvrde navedenih dokumenata, a ako u odreenim sluajevima, uzmu originalne dokumente, ostavljaju kopije nazad, sa potvrdom o uzimanju, zahtijevaju usmenu ili pisanu informaciju od bilo kojeg zaposlenog ili rukovodiocajedinice/organizacionog dijela koji se revidira, zahtijevaju informacije od drugih institucija u vezi sa aktivnostima i upravljanjem u revidiranim jedinicama ili organizacionim dijelovima.

Interni revizor je obavezan: obavljati aktivnosti revizije u skladu sa godinjim planom revizije, prouiti dokumentaciju i uslove esencijalne za formuliranje objektivnog miljenja, elaborirati nalaze objektivno i istinito, i u pisanoj formi sa dokazima informirati rukovodioca jedinice za internu reviziju ako se za vrijeme revizije pojavila sumnja na nepravilnost i/ili prevare, sainiti nacrt revizorskog izvjetaja i razmotriti ga sa menadmentom, uvrstiti u zavrni izvjetaj sva miljenja menadmenta koja se ne slau, poslati nacrt i finalni revizorski izvjetaj rukovodiocu jedinice interne revizije, u sluaju sukoba interesa u vezi sa revizijom, odmah informirati rukovodioca internerevizije, vratiti sve originalne dokumente nakon zavrene revizije, uvati svaku dravnu,profesionalnu ili poslovnu tajnu koju je moda saznao tokom interne revizije, uvati sve radne papire u dosjeu interne revizije i obavljati i druge aktivnosti u skladu sa propisima koji reguliu oblast interne revizije.

IZVJETAVANJEInterna revizija obavlja se na osnovu stratekog i godinjeg plana interne revizije odobrenog od rukovodioca institucije i u odreenim sluajevima po nalogu rukovodioca, a u skladu sa Zakonom o internoj reviziji institucija BiH, Etikim kodeksom, Standardima i ovom Poveljom.Po obavljenoj pojedinanoj reviziji interni revizor sastavlja nacrt izvjetaja koji se dostavlja odgovornom licu organizacionog dijela kod kojeg je izvrena revizija. O nacrtu izvjetaja se raspravlja s predstavnicima revidirane jedinice/organizacionog dijela i usaglaava se injenino stanje prije sastavljanja konanog izvjetaja.Konani revizorski izvjetaj, koji odobrava rukovodilac jedinice za internu reviziju, dostavlja se rukovodiocu organizacionog dijela, koji u roku od 30 dana od dana prijema konanog revizorskog izvjetaja, u pisanoj formi izvjetava jedinicu za internu reviziju o usvajanju plana aktivnosti za provoenje preporuka i o preduzetim radnjama za njihovu implementaciju.Rukovodilac jedinice za internu reviziju dostavlja rukovodiocu institucije i: periodine izvjetaje o provoenju godinjeg plana interne revizije; izvjetaje o ogranienjima postavljenim rukovodiocu jedinice za internu reviziju i internim revizorima u vrenju revizije i izvjetaj o adekvatnosti resursa za obavljanje interne revizije.

Na osnovu revizorskih nalaza i preporuka, menadment institucije priprema akcioni plan za realizaciju istih, odreujui odgovorna lica i krajnji rok za preduzimanje neophodnih mjera i radnji s ciljem realizacije preporuka u okviru njihove kompetentnosti. O provoenju ovog akcionog plana navedena odgovorna lica duna su informisati rukovodioca institucije i rukovodioca interne revizije.

Ne kasnije od est mjeseci kako je revizorski izvjetaj izdat, rukovodilac interne revizije propratie primjenu preporuka interne revizije datih u ranijem izvjetaju interne revizije radi utvrivanja da li organizacioni dio koji je revidiran preduzeo korektivne aktivnosti i jesu li postignuti eljeni rezultati.

O rezultatima takvog praenja rukovodilac interne revizije informisae rukovodioca institucije. Ovaj izvjetaj e biti dostavljen na zahtjev bilo kom zakonodavnom, izvrnom ili sudskom nadzornom organu, kao i relevantnim institucijama eksterne revizije.

U skladu sa odredbama l. 15. i 19. Zakona o internoj reviziji institucija BiH (''Slubeni glasnik BiH'', br. 27/08 i 32/12), JIR, tj, Rukovodioci jedinica interne revizije dostavljaju Centralnoj harmonizacijskoj jedinici godinji izvjetaj interne revizije.

Krajnji rok za dostavljanje izvjetaja je 01. mart 2014. godine.

CHJ na osnovu GI IR priprema i dostavlja Godinji konsolidovani izvjetaj IR.

Sukob interesaRukovodilac jedinice interne revizije ili interni revizor nee uestvovati u reviziji ako postoje neki od sljedeih oblika sukoba interesa: a) ako je interni revizor bio zaposlen kao rukovodilac u organizaciji kod kojeobavlja reviziju tokom posljednje tri godine, b) ako su revizor, njegov/njen brani drug ili roaci do drugog koljena bilizaposleni na poziciji menadera u revidiranoj organizaciji tokom posljednje trigodine, c) ako revizor, njegov/njen brani drug ili roaci do drugog koljena imajuakcije (dionice) ili uee u revidiranoj organizaciji, d) ako postoje druge okolnosti koje mogu dovesti do potencijalnog sukobainteresa, ako se smatraju takvim i ako su objanjene pisanim putem odrukovodioca jedinice interne revizije.

'' '' . , 1 , . , , . 2'' ''4.11.20142 (1) , ISSAI , . : ,, , . 3 (2) , , , : , , , , , , ,, . , . 4'' ''4.11.20143 - 5 a) b) 6'' ''4.11.20144 - , . - , ( ) ad hoc , , . - 178 -1 4. : : aja : : : : : : : '' ''4.11.20145 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 9 1) (1) , . - , , . , . -210'' ''4.11.2014611 -2 5. : :::1. , ? 2. ? 3. ? 4. ? 5. ? 6. ? , , . 1) (2) - . , , , , . ________________ - , . 312'' ''4.11.2014713 -3 6. : / : : : : : : : 1 2 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. / 14 -3 7. 1. 2. 3.4. 5.6.: -3 - , -3 . / '' ''4.11.20148 2) 1. - , .2. : , , , . - - 33. 1516 -3 8. : / : : : : : : : : : : : : : / : /20__ : /20__'' ''4.11.20149 3) (1) , . ________________ . : ;17 3) (2) ; .4) (1) . , .18'' ''4.11.201410 4) (2) - , , , , , . - . . , , (, , ), .1920 -4 12. : : : : : 1:1 2 3 4 5 6 7 / (-) () '' ''4.11.20141121 -5 13.E : : : : : : 1. :2. :3. : 5) , (1) , , , . : 22'' ''4.11.201412 5) , (2) - : , , , , .23 6) (1) . : ; ; ; , ; . ________________ ; ; ; ; .24'' ''4.11.201413 6) (2)3. . , ; . , ; ; . ;25 6) (3)4. 5. . / , .26'' ''4.11.201414 6) (4) :1. 2. . .27 6) (5)6. / , . .28'' ''4.11.20141529 -6 14. : : : : : :( , , ) 1 2 3 4 5 6 7 8 1 = , , , . 2 = , . , , . 3 = , . , . 7) . . , .30'' ''4.11.20141631 -7 16. / : / , , . : -1 - '' -2 - '' -3 - '' -3 - '' ' -3 - '' '- '' '''' ' -4 - '' '' -5 - '' '' -6 - '' '''' '' -7 - '' / '' -8 '' '' - - 32'' ''4.11.201417 33 -8 17. : : () ():: : :: 34 18. - - -1 -1 -2 ( ) -3 -3 -3 -4 -5 , -5'' ''4.11.20141835 19. - - 1 : ; ; ; ; ; (. ); .2 , ( ).3 . . .4 .5 . .6 .78... - -36 '' ''4.11.20141937 '''': 12-16-7-3333-3/14, 2014. 1. ....................................................................................................................................... 32. ...................................................................................................................... 33. ...................................................................................................................... 34. .................. 55. ................................................................................... 76. ........................................................................................ 67. , .......................................................................................... 88. ...............................................................................................................1238 1. '''' 2014. , : 12-16-7-11999-4/13 27.12.2013. ; '''' : 05-16-433-24/14 13.01.2014., ''''. 03.02.2014. 14.02.2014. . : '''' .2. , . , . .3. '''' - . : , , , , .'' ''4.11.20142039 : ( , . 19/02, 35/03, 4/04, 17/04, 26/04, 37/04, 48/05, 2/06, 32/07, 43/09 8/10); (. , . 26/04,7/05, 48/05, 60/10 32/13); (. , . 50/08, 35/09, 75/09, 32/12, 42/12, 50/12, 32/13 87/13); ( , 31/10); 2013. ( , . 68/12); , 01-08-02-1-644-1/12 20.01.2012. ( , 58/09); '''', 05/-02-2-55555/10 01. 2010.: , : 05-16-4444-/10 01.04.2010. ; 23.07.2008.; ( , 31/10); '''', 02-2-55555/10, 27.10.2010. '''' : 02-2-22-2/10 15.12.2010.. , , 01-08-02-1-8934-1/11 9.12.2011.; (), 08/04-16-1-4856-1/13 10.5.2013..404. , ''''. , '''' , , , ; , 7. , :.. -1 2 3 41. , : 05/16--/10 01.01.2010. . ____________ '''' .2 '' ''4.11.201421415. , . , , :) , , , ;) , , , ;) , , , ;) . , . , , :) ,) ,) ,) ) . . , , . 426. , . , , . '' ''4.11.201422437. , ...3. :: 05/16-007-/10 01.01.2010. , , . , 2013. , , . '''' . -. 40 .: , : 05/16--/10 01.01.2010. .: '''' . 448. '''' . . . ''''. . .. .. '' ''4.11.201423 !45 4.11.20141Dokumentovanje i izrada GKI IRMr. Njego PavloviPomonik direktora za IR u CHJ MFT BiHDokumentovanjeRadni dokumenti, kao i sva ostala dokumentacija u vezi sa svakimrevizorskim zadatkom, treba se uvati u odgovarajuim revizorskim dosijeima.Ovi dosijei trebaju biti organizirani u jasnom i loginom redoslijedu tako dasvako moe nai ono to mu je potrebno i shvatiti ta je i zato uraeno.Dosijei se mogu uvati u elektronskom i pisanom obliku.Da bi revizor imao pristup dokumentaciji i da bi mu ona omoguila efikasnoprovoenje revizije, veoma je vano na odgovarajui nain koristitioznaavanje i unakrsno povezivanje dokumenata i dijelova dosijea. Poredtoga, ovo e svakome ko bude koristio ili pregledao dosije omoguiti da pratikorake koji su preduzeti tokom revizije i shvati na koji nain su izvedenizakljuci.4.11.20142Dobro organizovan i struktuisan revizorski dosijei:omoguavaju voenje revizije na logian nain;omoguavaju sveobuhvatnost;olakavaju razumijevanje;olakavaju utvrivanje slabosti i donoenje ispravnih zakljuaka;omoguavaju trenutno sagledavanje progresa i nalaza revizije;olakavaju pripremu izvjetaja;olakavaju pronalaenje dokumenata; ipruaju formalnu zabiljeku o preduzetim aktivnostima.Za svaku reviziju potrebno je voditi dvije vrste evidencija stalni dosije itekui dosije.Stalni revizorski dosije SRD sadri sve postojee informacije o sistemu,jedinici ili odjeljenju koji su predmet revizije. Stalni dosje prua revizoruosnovne informacije. Treba ga pregledati na poetku svake nove revizijesistema i aurirati nakon zavretka svake revizije.Tekui revizorski dosije TRD dokumentira sve podatke prikupljene tokomrevizije, od njenog poetka kada se utvruju obim i ciljevi, pa sve do planaprovoenja preporuka. Preporuljivo je da se voenje ovog dosjea ustanovina poetku revizije, i da se dok god je to mogue, dopunjuje tokom revizije.4.11.20143Prilog 19.STRUKTURA I SADRAJ STALNOG REVIZORSKOG DOSIJEA - SRDStalni revizorski dosije - SRDDIO NASLOV SADRAJ1Opi podaci o subjekturevizijeTreba ukljuivati:zakone i propise kojima se ureuje osnivanje idjelokrug rada subjekta revizije;Zakon o budetu za godinu koja je predmetrevizije;prijedlog finansijskog plana subjekta revizije;finansijski i dinamiki plan za godinu koja jepredmet revizije;plan trokova subjekta revizijeizvjetaji o izvrenju budeta za godinu koja jepredmet revizije;broj transakcija (npr. broj ugovora);ostali opi podaci.2Kopije izvjetaja zarukovodstvo subjektarevizijeIzvjetaji interne revizije, plan za provoenje internerevizije (korespondencija i ostala dokumentacijatreba se uvati u tekuim revizorskim spisima).3Kopije ostalih relevantnihizvjetajaIzvjetaji eksterne revizije.Konsultantski izvjetaji.Skoriji izvjetaji drugih tijela.4Politike i procedure upraksiPravilnici subjekta revizije.5 Opisi poslova i ovlatenjaPravilnik o unutranjoj organizaciji sa priloenomemom i spiskom zaposlenih.Opisi poslova i ostala relevantna dokumentacija.6 Uzorci dokumenata Kopije svih relevantnih obrazaca.78...STRUKTURA I SADRAJ TEKUEG REVIZORSKOG DOSIJEA - TRDTekui revizorski dosije - TRDDiorevizorskogdosjeaSadraj ReferencePrebaciti ustalni revizorskidosjeEvidencija pregledaAPraenje provoenje preporukaRealizacija Plana aktivnosti Obrazac OB-1 Ostala relevantna radna dokumentacijaBRevizorski izvjetaji i praenje provoenja preporukaNacrt revizorskog izvjetajaZabiljeke sa zavrnog sastankaOitovanje revidiranog subjektaPlan aktivnosti Konaan revizorski izvjetaj 4.11.20144CObavezni obrasci i druga radna dokumentacijaNalog za pokretanje interne revizije Obrazac OB-1Izjava o nezavisnosti Obrazac OB-2Plan i program revizije (ako postoji aurirana verzijaPlana revizije potrebno je osigurati i obrazloenje zaodstupanje od osnovnog Plana revizije)Obrazac OB-3Dopis obavijest o poetku revizijeZabiljeke s preliminarnih sastanakaNacrt Uvodne izjave Obrazac OB-3BDopis za poetni sastanakUvodna izjava za poetni sastanakBiljeka sa poetnog sastankaKonana verzija Uvodne izjave Obrazac OB-3BIstraivanje i procjenjivanje internih kontrola Obrazac OB-4Program i rezultati testiranja Obrazac OB-5Testirana dokumentacijaPomone tabele, analize i poreenja koja podravajurezultate testiranjaBiljeke o potvrivanju injenica utvrenih testiranjemNalazi i preporuke Obrazac OB-5Nadzor revizije Obrazac OB-6Ostala relevantna radna dokumentacijaDZakonska i druga dokumentacija vezana za revidirani procesOrganizacijska ema Zakoni i podzakonski akti Interna uputstva, uredbe, odluke, programi i sl. Dijagram toka procesa kao dio revizorskog tragarukovodstvaOstaloEFDokumentacija treba biti dovoljno detaljna da bi prikazala logiki tok odpoetka do kraja.Pored ovih gotovih obrazaca, potrebno je urediti i uvrstiti i drugu radnudokumentaciju. Revizor, koji je izvrio pregled, treba potpisati sve radnepapire sa naznakom datuma. Svaki nadzorni pregled treba da je na sliannain potkrijepljen dokazima.Revizorski dosjei i radna dokumentacija se uvaju u sigurnim uslovima.Rukovodilac jedinice za internu reviziju odreuje nain arhiviranja iunitavanja revizorskih dosjea.4.11.20145GODINJI IZVJETAJI IRCHJ upuuje rukovodiocima JIR zahtjev za dostavljanje podataka zaizradu Godinjeg konsolidovanog izvjetaja interne revizijeU skladu sa odredbama l. 15. i 19. Zakona o internoj revizijiinstitucija BiH (''Slubeni glasnik BiH'', br. 27/08 i 32/12), potrebno dadostavite Centralnoj harmonizacijskoj jedinici godinji izvjetaj internerevizije.Krajnji rok za dostavljanje Godinjih izvjetaja JIR, ka CHJ, je 01.mart tekue godine (za izvjetaj iz prethodne godine).CHJ na osnovu dobijenih Godinjih izvjetaja JIR priprema Godinjikonsolidovani izvjetaj IR.SADRAJ GKI IRa) na osnovu godinjih izvjetaja primljenih od razliitih rukovodilaca internerevizije, CJH e pripremati redovan godinji konsolidovani izvjetaj internerevizije, zasnovan na formatu koji je kreirao Koordinacioni odbor CJH. Nakonodobrenja ministra finansija i trezora Bosne i Hercegovine izvjetaj se, radiupoznavanja sa problemima interne revizije, dostavlja Savjetu ministaraBosne i Hercegovine,b) godinji konsolidovani izvjetaj interne revizije sadravae i analizu radaCJH Ministarstva finansija i trezora Bosne i Hercegovine, ukljuujuipreporuke za njeno poboljanje koje e biti usvojene od Koordinacionogodbora CJH,c) godinji konsolidovani izvjetaj interne revizije dostavljae saeteinformacije o statusu implementacije preporuka sadranih u izvjetajima ointernoj reviziji koje su jedinice za internu reviziju dostavljale tokom godine.4.11.20146SARADNJA IR I ERProces revizije namee potrebu koordinacije izmeu eksterne i internerevizije. Saradnja eksterne i interne revizije regulisana je i relevantnimstandardima revizije:Meunarodnim standardima revizije ISA 610 Razmatranje radainterne revizijeMeunarodnim standardima Vrhovnih revizijskih institucija ISSAI1610 Korienje rada interne revizijeMeunarodnim standardima profesionalne prakse interne revizije IIA2050 KoordinacijaSaradnja IR i ERSaradnju sa Kancelarijom za reviziju institucija Bosne i Hercegovine u ciljuostvarivanja efikasne i djelotvorne interne i eksterne revizije;Postoje uslovi za operativnu saradnja izmeu internih i eksternih revizora krozprimjenu INTOSAI i ISSAI smjernica i standarda, a koje je Koordinacioniodbor vrhovnih revizorskih institucija objavio kroz Odluku o preuzimanjuokvira meunarodnih standarda vrhovnih revizorskih institucija ISSAI okvirau BiH (''Slubeni glasnik BIH'', broj 38/11), a iju primjenu sugerie i CHJinternim revizorima kroz Prirunik za internu reviziju sa standardima internerevizije u institucijama BiH.4.11.20147SARADNJA IR I ERINTOSAI je donio posebne Smjernice za dobro upravljanje u javnomsektoru koje se odnose na internu kontrolu i internu reviziju od kojih jeposebno bitno izdvojiti INTOSAI smjernicu 9150 Koordinacija i kooperacijaizmeu Vrhovnih revizijskih institucija i interne revizije u javnom sektoru.IIA je donio posebne Praktine savjete koji treba da pomau internimrevizorima u primjeni Meunarodnih standarda profesionalne prakse internerevizije, od kojih posebno treba izdvojiti Praktini savjet 2050 1 Koordinacijakoji poblie upuuje internog revizora u pogledu koordinacije rada sarevizorima iz Vrhovnih revizijskih institucija.SARADNJA IR I ERPo ISA 610 eksterni revizor treba da razmotri aktivnosti interne revizije injihove efekte na rad eksterne revizije. Premda eksterni revizor ima iskljuivuodgovornost za izraavanje miljenja o finansijskim izvjetajima, odreeneaktivnost i rezultati rada internog revizora mogu biti od koristi eksternomrevizoru.* Eksterni revizor treba da pribavi dovoljno dokaza o razumijevanju aktivnostiinterne revizije da bi mu to pomoglo u planiranju revizije i efikasnom iefektivnom pristupu reviziji.* Eksterni revizor tokom procesa planiranja revizije treba da izvripreliminarnu ocjenu funkcije interne revizije u onim sluajevima kada imaizgleda da interna revizija u odreenim oblastima moe da bude znaajna zaeksternu reviziju finansijskih izvjetaja.4.11.20148SARADNJA IR I ERKoristi za eksternu reviziju - Vrhovnu revizijsku instituciju:* Bolje razumijevanje uloge eksterne revizije - Vrhovne revizijske institucije;* Ekonominiji, efikasniji i efektivniji proces revizije;* Bolja prihvatljivost i razumljivost izvjetaja eksterne revizije;* Vei nivo provedenih preporuka iz izvjetaja eksterne revizijeSARADNJA IR I ERKoristi za jedinicu interne revizije:* Bolje i potpunije razumijevanje uloge interne revizije;* Adekvatnije organizaciono pozicioniranje interne revizije;* Upravljanje, unutranja organizacija i kapaciteti interne revizije su najednom viem nivou;* Efikasniji, ekonominiji i kvalitetniji rad interne revizije* Kvalitetnom komunikacijom i koordinacijom izmeu eksterne revizije i internerevizije, profesija revizija dobija na znaaju a institucije javnog sektorapoboljavaju svoju organizaciju, nain funkcionisanja, finansijsku disciplinu,unapreuju sistem upravljanja, a javna odgovornost podie se na jedan viinivo.4.11.20149DISKUSIJAHVALANAPANJI__16