BEZPIECZEŃSTWO PRZETACZANIA KRWI I JEJ

SKŁADNIKÓW

Krew i jej składniki należy stosować tylko

w przypadkach koniecznych dla ratowania

życia lub poprawy zdrowia.

40-70% powikłań i błędów związanych

z transfuzją stanowią błędy popełniane

przez personel medyczny.

„Transfuzjologia kliniczna” pod red. J. Korsak i M. Łętowskiej, Warszawa 2009 r.

Najczęstsze błędy

Zła identyfikacja chorego.

Nieprawidłowe oklejenie probówek.

Pomyłki próbek w laboratorium.

Brak kontroli zgodności danych na wyniku z pojemnikiem.

Przetoczenie krwi bez identyfikacji chorego.

Dokumentacja przetoczenia:

Informacja o zabiegu przetoczenia i niepożądanych

zdarzeniach i niepożądanych reakcjach, mających

miejsce w trakcie przetoczenia lub bezpośrednio po

przetoczeniu, odnotowuje się w historii choroby, książce

transfuzyjnej, karcie informacyjnej z leczenia szpitalnego

oraz księdze raportów pielęgniarskich

Dokumentacja przetoczenia:

Książka transfuzyjna

- wpisów dokonuje pielęgniarka lub położna;

- każdy wpis jest sprawdzany przez lekarza odpowiedzialnego

za przetoczenia i potwierdzany. Potwierdzenie obejmuje

wskazanie imienia, nazwiska lekarza, tytułu zawodowego,

specjalizacji, numeru prawa wykonywania zawodu oraz jego

podpis

Karta informacyjna z leczenia szpitalnego;

Księga raportów pielęgniarskich;

Dokumentacja dotyczącą leczenia krwią i jej składnikami

musi umożliwić prześledzenie losów przetoczenia

i związanych z tym badań;

przechowywana co najmniej przez 30 lat (licząc od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano ostatniego zapisu);

wpisy nie mogą być usuwane;

poprawki w dokumentacji: • czytelne;• umożliwiające jednoznaczne odróżnienie danych

zmienionych od wpisanych po raz pierwszy;

• opatrzone podpisem osoby wraz z datą dokonania poprawki;

O przetoczeniu decyduje lekarz prowadzący leczenie pacjenta

po uprzednim poinformowaniu tego pacjenta o konieczności przetoczenia oraz

po uzyskaniu jego ustnej zgody na przetoczenie.

Brak zgody wymaga pisemnego oświadczenia pacjenta.

Postępowanie przed przetoczeniem:

Sprawdzić, czy w dokumentacji medycznej pacjenta znajduje się wynik badania grupy krwi, wyniki innych badań immunohematologicznych oraz informacje dotyczące poprzednich przetoczeń.

Postępowanie przed przetoczeniem:

Wiarygodnym wynikiem będącym podstawą wypisania zamówienia na krew i jej składniki może być wyłącznie wynik grupy krwi oparty na dwóch oznaczeniach wykonanych z dwóch próbek krwi pobranych od tego samego pacjenta w różnym czasie:

wpisany w karcie identyfikacyjnej grupy krwi (karta jest ważna tylko łącznie z dokumentem tożsamości);

wpisany w legitymacji służbowej żołnierza zawodowego; Pochodzący z pracowni immunologii transfuzjologicznej

zawierający wpisy o dwóch oznaczeniach wykonanych w różnym czasie (jeżeli wynik pochodzi tylko z badania jednej próbki, lekarz zleca wykonanie oznaczenia grupy krwi przed wydaniem składnika krwi).

Jeżeli badanie grupy krwi nie zostało przeprowadzone lub wynik jest niewiarygodny:

• na podstawie wypełnionego i podpisanego przez lekarza zlecenia na badanie grupy krwi należy pobrać próbkę krwi od pacjenta

• Na podstawie wyniku badania grupy krwi lekarz wypełnia zmówienie indywidualne na krew i jej składniki, które przekazywane jest do banku krwi.

• Jeśli w podmiocie leczniczym nie ma banku krwi, zamówienie przekazywane jest bezpośrednio do właściwego centrum krwiodawstwa.

• W przypadku planowanego przetoczenia KKCz, KPK lub KG do banku krwi przekazuje się zamówienie indywidualne na krew i jej składniki oraz zlecenie wykonania próby zgodności wraz z odrębnie w tym celu pobraną próbką krwi od pacjenta.

W stanie bezpośredniego zagrożenia życia lekarz może

podjąć decyzję

o przetoczeniu KKCz lub KPK zgodnych

w układzie ABO i RhD przed wykonaniem próby zgodności

na podstawie wiarygodnego wyniku grupy krwi.

Dopuszcza się również przetoczenie KKCz lub KPK grupy

0 RhD ujemnego, K ujemny lub przy jej braku dopuszcza

się przetoczenie KKCz grupy 0 RhD dodatni.

W takim przypadku do banku krwi

przekazywane jest zamówienie na krew i

jej składniki do pilnego przetoczenia.

Następnie lekarz wypełnia zlecenie na

badanie grupy krwi (jeśli nie ma wyniku)

oraz zlecenie wykonania próby zgodności.

Pobieranie próbek do badań:

• krew żylna, a wyjątkowych przepadkach krew tętniczą lub pępowinową o objętości ustalonej z pracownią immunologii transfuzjologicznej (od niemowląt, małych dzieci oraz dorosłych pacjentów)

Opisywanie próbek:

bezpośrednio po pobraniu krwi;

w obecności pacjenta;

wpisać (na podstawie danych uzyskanych od pacjenta, a jeśli to niemożliwe, z danych uzyskanych na podstawie stosowanego w podmiocie leczniczym znaku identyfikacyjnego) na etykiecie probówek:– nazwisko i imię (drukowanymi literami);

– datę urodzenia pacjenta lub numer PESEL (jeżeli posiada);

– datę i godzinę pobrania krwi.

Postępowanie w przypadku pacjenta NN:

na zleceniu na badania i na etykiecie probówki:

• wpisać symbol NN, płeć oraz numer księgi głównej lub niepowtarzalny numer identyfikacyjny pacjenta

Postępowanie po pobraniu krwi:

sprawdzić zgodność danych pacjenta z danymi na etykiecie probówki oraz zleceniach na badania;

złożyć czytelny podpis na zleceniach i wpisać datę oraz godzinę pobrania;

pobraną próbkę niezwłocznie dostarczyć do pracowni serologii transfuzjologicznej razem ze zleceniami.

Kontrola krwi przeznaczonej do przetoczenia:

kontrola zgodności biorcy z każdą jednostką

przeznaczoną do przetoczenia

przeprowadzana w obecności pacjenta

.

Kontrola krwi przeznaczonej do przetoczenia:

identyfikacja pacjenta:

porównanie imienia i nazwiska, daty urodzenia lub numeru PESEL i grupy krwi z danymi podanymi na wyniku próby zgodności serologicznej

porównanie wyników grupy krwi pacjenta z grupą krwi na etykiecie pojemnika oraz dodatkowo z grupą krwi zawartą w wyniku próby zgodności (jeżeli dotyczy);

porównanie numeru donacji krwi lub jej składnika z numerem na wyniku próby zgodności serologicznej,

sprawdzenie, czy jednostka krwi lub jej składnika została przygotowana zgodnie ze specjalnymi zleceniami wpisanymi w karcie zleceń lekarskich;

sprawdzenie daty ważności krwi lub jej składnika.

Porównanie wyniku grupy krwi pacjenta z grupą krwi na etykiecie składnika (w przypadku przetaczania KKP, osocza lub krioprecypitatu)

Lekarz i uprawniona do tego pielęgniarka (położna), po dokonaniu oceny zgodności

krwi lub jej składnika

z grupą krwi biorcy, podpisują się na wyniku próby zgodności wraz z datą i godziną

dokonania oceny lub na innym dokumencie wydanym przez bank krwi jednoznacznie

wskazującym, dla kogo dany składnik jest przeznaczony .

Wynik próby zgodności serologicznej oraz wynik grupy krwi musi być dostępny

podczas przetoczenia.

W przypadku przetaczania składnika krwi niewymagającego przed podaniem

wykonania próby zgodności serologicznej (FFP, KKP krioprecypitat), lekarz i

uprawiona do tego pielęgniarka lub położna składają swój podpis na druku

rozchodu, z datą i godziną oraz umieszczają adnotację dokonania oceny prawidłowości doboru składnika w historii

choroby.

Dokumentacja godziny rozpoczęcia przetoczenia:

wpisać godzinę rozpoczęcia przetoczenia

zawartości każdego pojemnika:

- w książce transfuzyjnej

- na wyniku próby zgodności serologicznej

- w karcie znieczulenia ogólnego (jeżeli obowiązuje)

- w karcie obserwacji (na oddziale intensywnej terapii) oraz w dokonanej ocenie zgodności z wynikiem grupy krwi

Rozbieżność podczas kontroli zgodności krwi lub jej składnika z danymi biorcy:

nie przetaczać tej jednostki krwi lub składnika;

zwrócić do banku krwi (z protokołem zwrotu

i wynikiem próby zgodności serologicznej),

krew nie może być ponownie dopuszczona do użytku,

sporządzić raport o wystąpieniu niepożądanego zdarzenia

Przetaczanie krwi i jej składników:

lekarz odpowiedzialny za przetoczenie jest obecny w chwili rozpoczęcia przetoczenia zawartości każdego pojemnika z krwią lub jej składnikiem.

planowane przetoczenia powinny odbywać się w okresie pełnej obsady lekarzy i pielęgniarek (położnych) oddziału szpitala.

Przetoczenie KPK lub KKCz

rozpocząć nie później niż w ciągu 30 minut od ich

dostarczenia z banku krwi lub centrum krwiodawstwa,

z banku krwi należy sukcesywnie pobierać pojedyncze

jednostki krwi,

wyjątkowo dopuszcza się przechowywanie krwi na

oddziale

Warunki przechowywania krwi na oddziale:

• dopuszczana wyjątkowo (gdy przewiduje się

dłuższy czas do rozpoczęcia transfuzji),

• w zwalidowanej, przeznaczonej wyłącznie do tego

celu lodówce,

• w temperaturze od 2°C - 6°C,

• temperaturę w lodówce należy sprawdzać

i zapisywać co 8 godzin.

Przetoczenie KKP, rozmrożonego osocza i krioprecypitatu

Rozpocząć niezwłocznie po ich

otrzymaniu.

Zasady toczenia składników krwi:

stosować jednorazowe sterylne zestawy,

nie przetaczać KKP i płynów infuzyjnych przez zestaw użyty

do przetaczania KPK lub KKCz,

nie dodawać produktów leczniczych do przetaczanej krwi,

nie przetaczać 1 j. KPK lub KKCz dłużej niż 4 godziny,

a 1 j. KKP , osocza lub krioprecypitatu - dłużej niż 30 minut.

Zasady toczenia składników krwi:

zestaw należy zmienić jeśli po toczeniu podaje się płyny

infuzyjne

Krew lub jej składniki niewykorzystane w całości nie mogą

być przetoczone innemu pacjentowi

Zasady toczenia składników krwi:

nie podłączać pacjentowi tego samego zestawu lub składnika krwi po

odłączeniu

przez jeden zestaw można przetaczać podczas jednego zabiegu 1 j. krwi lub

jej składnika

W przypadkach wymagających szybkiego przetoczenia kilku albo kilkunastu

jednostek KKCz, KKP, KPK oraz osocza (masywna transfuzja), dopuszcza się

przetoczenie użyciem jednego zestawu do przetaczania, pod warunkiem, że

przetoczenie będzie przeprowadzone przy użyciu specjalistycznego sprzętu

Dopuszcza się przetaczanie podczas jednego zabiegu przetoczenia kilku

jednostek krioprecypitatu przez jeden zestaw do przetaczania

Przetaczanie krwi i jej składników u noworodków i niemowląt:

do przetoczeń stosować specjalne zestawy,

jeżeli składnik krwi jest podawany strzykawką, należy zastosować specjalny filtr.

używane pompy muszą mieć atest i wskazówki producenta, jak należy je stosować

Ogrzewanie krwi:

wyłącznie w specjalistycznym urządzeniu zaopatrzonym w termometr i system alarmowy,

zalecane w przypadku:• dorosłych - jeżeli szybkość przetoczenia

przekracza 50 ml/min;• dzieci - jeżeli szybkość przetoczenia przekracza

15 ml/min;• noworodków - w przypadku przetoczenia

wymiennego;• biorców z klinicznie znaczącymi przeciwciałami

typu zimnego.

Postępowanie po przetoczeniu:

pojemniki razem z zestawami opisane nazwiskiem i imieniem pacjenta oraz datą i godziną przetoczenia należy przechowywać w temperaturze 2-6 °C przez 72 godziny w specjalnie do tego celu przeznaczonej chłodziarce, a następnie zutylizować w sposób uniemożliwiający pozyskanie danych pacjenta przez osoby nieuprawnione.

pojemniki należy zabezpieczyć przed rozlaniem i wtórnym zakażeniem.

chłodziarka do przechowywania pojemników po przetoczeniu musi podlegać walidacji oraz kontroli i rejestracji temperatury (3 razy w ciągu doby – co 8 godzin).

Kontrola stanu biorcy:

Przed przetoczeniem, po 15 minutach od rozpoczęcia toczenia każdej jednostki oraz po zakończeniu toczenia należy zmierzyć i zarejestrować ciepłotę ciała, tętno i ciśnienie tętnicze krwi pacjenta.

Lekarz odpowiedzialny za przetoczenie lub wyznaczona przez niego pielęgniarka (położna) oraz lekarz przejmujący opiekę nad chorym są obowiązani do obserwacji pacjenta podczas przetoczenia i przez 12 godzin po jego zakończeniu.

Pacjent może być wypisany z podmiotu leczniczego przed upływem 12 godzin na własną prośbę.

Kontrola stanu biorcy:

Pacjenta należy pouczyć o konieczności niezwłocznego zgłoszenia każdego niepokojącego objawu, a w szczególności:

dreszczy

wysypki

zaczerwienienia skóry

duszności

bólu kończyn lub okolicy lędźwiowej

Pacjenci nieprzytomni:pogorszenie stanu ogólnego szczególnie w ciągu 15-20 minut od rozpoczęcia przetaczania każdej jednostki składnika krwi może być objawem odczynu poprzetoczeniowego.

spadek ciśnienia tętniczego, nieuzasadnione krwawienie, będące następstwem rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego, hemoglobinuria lub oliguria mogą być pierwszym objawem ostrej hemolitycznej reakcji poprzetoczeniowej.

W przypadku wystąpienia niepożądanej reakcji:

przerwać przetoczenie

powiadomić lekarza odpowiedzialnego za przetoczenie

odłączyć pojemnik ze składnikiem krwi wraz z zestawem do przetaczania (zabezpieczyć do ewentualnych dalszych badań)

zmierzyć pacjentowi ciepłotę ciała, tętno i ciśnienie tętnicze krwi

utrzymać wkłucie do żyły

przetaczać powoli przez nowy sterylny zestaw 0,9% NaCl do czasu wdrożenia odpowiedniego leczenia

W przypadku wystąpienia niepożądanej reakcji:

sprawdzić:• dane na wszystkich pojemnikach przetaczanych

składników• wyniki próby zgodności i grupy krwi pacjenta• dane identyfikujące biorcę;

powiadomić pracownię immunologii transfuzjologicznej, która wykonywała badania przed przetoczeniem (pracownia dokonuje kontroli dokumentacji i powtórnie wykonuje badania grupy krwi biorcy i krwi dobranej do przetoczenia i przekazuje wyniki do lekarza odpowiedzialnego za przetoczenie)

W przypadku wystąpienia niepożądanej reakcji:

pobrać próbki krwi od pacjenta z innego miejsca wkłucia niż miejsce, w którym dokonywano przetoczenia w celu wykonania badań:

• serologicznych (5 ml na antykoagulant, co najmniej 5 ml na skrzep)

• bakteriologicznych (na posiew – zgodnie z wymaganiami pracowni bakteriologicznej)

W przypadku wystąpienia niepożądanej reakcji lub niepożądanego zdarzenia:

Powiadomić właściwe centrum, pod którego nadzór merytoryczny podlega dany podmiot leczniczy

Właściwe centrum powiadamia centrum, z którego otrzymano składniki krwi

W przypadku wystąpienia poważnej niepożądanej reakcji:

Przesłać do działu lub pracowni immunologii transfuzjologicznej właściwego centrum:

• wszystkie próbki krwi pacjenta oraz krwi dobranej do przetoczenia• próbki krwi pacjenta pobrane do badań immunohematologicznych po

przetoczeniu • wszystkie pojemniki z resztkami przetaczanej krwi lub jej składników

(przesyła pracownia mikrobiologiczna po pobraniu z pojemników próbek krwi)

• wypełnione przez lekarza odpowiedzialnego za przetoczenie zgłoszenie niepożądanej reakcji

W przypadku wystąpienia duszności poprzetoczeniowej:

przeprowadzić badania w celu diagnostyki TRALI – badanie radiologiczne klatki piersiowej oraz badanie CRP w surowicy

Czuwanie nad bezpieczeństwem krwi

zestaw procedur nadzoru stosowanych

w przypadku:• ciężkich niepożądanych zdarzeń• ciężkich niepożądanych reakcji u dawców

lub biorców• podczas kontroli epidemiologicznej

dawców

Niepożądane zdarzenia

Wszystkie przypadki związane z otrzymywaniem, przechowywaniem, badaniem i wydawaniem składników, które mogłyby:

doprowadzić do śmierci

stanowić zagrożenia dla życia

spowodować uszkodzenia ciała lub rozstrój zdrowia pacjenta

Np: niewykrycie czynnika zakaźnego, błąd w oznaczeniu grupy krwi w układzie ABO, błąd w etykiecie składnika krwi lub pobranej próbki krwi

Należy zgłaszać do właściwego centrum:

Każde ciężkie niepożądane reakcje obserwowane u biorcy krwi podczas przetoczenia lub po jego zakończeniu, które można przypisać jakości lub bezpieczeństwu krwi i jej składników.

błędy związane z zabiegiem przetaczania

błędy związane z pobieraniem próbek, badaniem, przechowywaniem i wydawaniem składników krwi (w tym usunięte przed przetoczeniem)

Należy zgłaszać do właściwego centrum:

wczesne i opóźnione niepożądane reakcje (przesyłane do właściwego centrum raporty)

zakażenia biologicznymi czynnikami zakaźnymi przenoszonymi przez krew

alloimmunizację antygenami elementów morfotycznych krwi