แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

55

แผนการจดการเรยนรรายวชาเพมเตมวทยาศาสตร เชอเพลงเพอการคมนาคม กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ระดบมธยมศกษาตอนตน บทท 2 เรอง กระบวนการในโรงแยกกาซธรรมชาต และผลตภณฑจากกาซธรรมชาต เวลา 3 ชวโมง

แนวความคดหลก

กาซธรรมชาตเปนของผสม ประกอบดวยกาซหลายชนด ทงกาซทเปนสารประกอบไฮโดรคารบอนและกาซทไมเปนสารประกอบไฮโดรคารบอน รวมถงโลหะหนกบางชนดปะปนอยดวย ซงสารเหลานมสมบตทแตกตางกน ดงนนในการน ากาซธรรมชาตไปใชประโยชนจงตองผานกระบวนการในโรงแยกกาซธรรมชาต เพอใหกาซธรรมชาตทมอยจ ากดไดน าไปใชใหเกดประโยชนสงสด ไดแกน าไปผลตผลตภณฑประเภทเชอเพลง และผลตภณฑประเภทวตถดบในอตสาหกรรมตางๆมากมาย ค าส าคญ กาซธรรมชาต สารประกอบไฮโดรคารบอน เชอเพลง โรงแยกกาซธรรมชาต ผลตภณฑจากกาซธรรมชาต จดประสงคการเรยนร เมอนกเรยนเรยนจบหวขอนแลว นกเรยนควรจะสามารถ

1. อธบายหลกการท างานของกระบวนการตางๆทส าคญในโรงแยกกาซธรรมชาต

2. อธบายประโยชนของกาซธรรมชาต และผลตภณฑจากการแยกกาซธรรมชาต

แนวการจดกจกรรมการเรยนร 1. ครน าเขาสการเรยนรเกยวกบความส าคญของกาซธรรมชาต โดยท ากจกรรมตามใบกจกรรมท 1

แลวสรปวา กาซหงตม ภาชนะพลาสตก ไฟฟา เสนใยโพลเอสเตอร ลวนเปนผลตภณฑทไดจาก

กาซธรรมชาตทงสน เพอกระตนความสนใจของนกเรยน

2. ครและนกเรยนอภปรายรวมกนเกยวกบการน ากาซธรรมชาตมาใชประโยชนซงควรสรปไดวา

สามารถน ากาซธรรมชาตมาใชประโยชนไดดงน

ใชเปนเชอเพลงโดยตรง เชนน าไปผลตกระแสไฟฟา หรอเปนเชอเพลงในโรงงาน

อตสาหกรรมตางๆ (มเทน)

น าไปผานโรงแยกกาซธรรมชาต แลวน ากาซทแยกไดมาผลตเปนผลตภณฑอนๆ

ตอไป

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

56

3. ครใหนกเรยน ดตารางท 2.1 สวนประกอบของกาซธรรมชาต จากคมอครหนา 57 และรปท 2.3

จากหนงสอเรยน หนา 53 เพออภปรายรวมกนในประเดนตอไปน

กาซธรรมชาตประกอบดวยอะไรบาง

กระบวนการในโรงแยกกาซธรรมชาต มกระบวนการใดบาง

ในการอภปรายรวมกน นกเรยนควรจะสรปไดวา เนองจากกาซธรรมชาตประกอบไปดวยกาซหลายชนดทงทเปนสารประกอบไฮโดรคารบอน และทไมใชสารประกอบไฮโดรคารบอนปะปนอยดวย จงควรแยกสารทไมใชสารประกอบไฮโดรคารบอนเหลานออกเสยกอน เชน โลหะหนก กาซกรด และ ความชน ทงนเพอไมใหเปนอนตรายตอเครองจกรและผบรโภค 4. ครใหความรเกยวกบกระบวนการแยกโลหะหนก กาซกรด ความชน ดงน

4.1 หนวยก าจดปรอท การแยกโลหะหนกซงไดแกปรอท ออกจากกาซธรรมชาตจะกระท า

ในหนวยก าจดปรอท โดยใชสารดดซบ (Molecular sieve) ซงสารดดซบจะท าหนาท

โดยใชขนาดของรของตวดดซบ เปนตวคดกรองดดซบปรอทไว

4.2 หนวยก าจดกาซกรด กาซรรมชาตทถกก าจดปรอทแลวจะน าไปก าจดกาซกรดซง

ประกอบดวยกาซคารบอนไดออกไซดและกาซไฮโดรเจนซลไฟด โดยใชสารละลาย

โพแทสเซยมคารบอเนต (K2CO3) ดดซบจนสารละลายโพแทสเซยมคารบอเนตอมตว

ดวยกาซคารบอนไดออกไซด แลวน ามาลดความดนและเพมอณหภมเพอแยกกาซ

คารบอนไดออกไซดออกและสงจ าหนายตอไป สวนสารละลายโพแทสเซยม

คารบอเนตนนสามารถน ากลบมาใชไดอกแลวจงน ากาซธรรมชาตทสะอาดแลวไป

ก าจด

4.3 หนวยก าจดความชน กาซรรมชาตทถกก าจดปรอทและกาซกรดแลวจะน ามา ก าจด

น าออกจากกาซธรรมชาต ไดดงน

4.3.1 ใชแรงอดหรอความดนทเหมาะสมท าใหไอน าควบแนนเปนของเหลว

และแยกตวออกมา

4.3.2 ท ากาซธรรมชาตใหเยนจดจนน าทปนอยกลายเปนเกลดน าแขง และ

แยกออกมา

4.3.3 การใชสารดดความชนไดแก สารแคลเซยมคลอไรด เพอใหไดกาซ

ธรรมชาตทมความชนตามขอก าหนดของโรงแยกกาซนนๆ

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

57

5. ครใหความรตอวาหลงจากการก าจดสารประกอบทไมใชสารประกอบไฮโดรคารบอนออกจากกาซ

ธรรมชาตแลวกาซธรรมชาตจะถกแยกเปนสวนๆ ตามองคประกอบของไฮโดรคารบอน โดยเปลยน

สถานะของกาซธรรมชาตใหเปนของเหลวดวยการเพมความดน แลวปรบอณหภมใหเทากบจด

เดอดของกาซไฮโดรคารบอนแตละชนดทตองการแยกออกมาจากกาซธรรมชาตในแตละหนวย

ยอย เชน หนวยแยกกาซมเทน หนวยแยกกาซอเทน หนวยแยกกาซโพรเพน ดงในภาพ

6. ครสรปองคความรโดยใหนกเรยนอภปรายรวมกนตามใบกจกรรมท 2 ใหนกเรยนรวมกนใสชอ

ผลตภณฑ แลวน ามาอภปรายรวมกน ซงควรสรปไดดงน

กาซธรรมชาตกอนจะถกสงเขาหนวยแยกกาซจะตองผานกระบวนการก าจด

ปรอท กาซกรด และความชน ในหนวยก าจดปรอท หนวยก าจดกาซกรด และ

หนวยก าจดความชน ตามล าดบ

กาซธรรมชาตหลงผานกระบวนการก าจดสารทไมใชไฮโดรคารบอนออกมา แลว

จะถกสงมาทหนวยแยกกาซ แตละหนวย โดยทกาซธรรมชาตสวนทเปน มเทน

(CH4) จะแยกออกมากอน เนองดวยจดเดอดของสารมเทนต าสด และสารอเทน

(C2H6) จะแยกออกมาทหนวยแยกสารท 2 เนองดวยมจดเดอดสงกวามเทน และ

กาซโพรเพน (C3H8) จะแยกออกมาทหนวยแยกกาซท 3 เนองดวยมจดเดอดสง

กวามเทน และ อเทน ตามล าดบ

สวนทเหลอจากหนวยแยกกาซเหลวรวมทง 3 หนวยยงคงเปนกาซบวเทนผสมอย

กบโพรเพน ซงรวมเรยกวา LPG สามารถน าใชเปนผลตภณฑกาซหงตม

สารทเหลอล าดบถดไปจะเปนของเหลว เรยกวา NGL น าไปเขาโรงกลนเพอผลต

เปนน ามนส าเรจรป

7. จากการวเคราะห อภปราย นกเรยนควรไดขอสรปเกยวกบการแยกกาซธรรมชาตวา หมายถงการ

แยกสารประกอบไฮโดรคารบอนทปะปนกนอยหลายชนดในกาซธรรมชาตออกจากกาซธรรมชาต

มาเปนกาซชนดตางๆ เพอน าไปใชใหเกดประโยชนสงสดตามคณคาของกาซนนๆ

8. ครใหนกเรยน วเคราะห และ อภปราย เกยวกบผลตภณฑจากกาซธรรมชาตและการน าไปใช

ประโยชนโดยรวมกนโดยการอานจากหนงสอเรยนหนา 54-56 ซงควรสรปไดวา กาซตางๆทแยกได

จากกาซธรรมชาตในโรงแยกกาซนน สามารถน าไปใชประโยชนไดมากมายตามชนดของกาซทแยก

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

58

ออกมาได เชนเปนเชอเพลง พลาสตก ป ยเคม กาว สารเพมคณภาพในน ามนเครอง น ายาดบเพลง

ฝนเทยม เปนตน

9. ครและนกเรยนรวมกนสรปเนอหาเรองกระบวนการแยกกาซธรรมชาต ตอเนองจนถงการใช

ประโยชนจากผลตภณฑ แลวจงใหแตละกลมของนกเรยนรวมกนเขยนผงมโนทศนแสดงถง

กระบวนการแยกกาซธรรมชาต และการน าไปใชประโยชน แลวน ามาตงแสดง เพอแลกเปลยน

เรยนรกนของแตละกลม ดวยการเขยนแสดงความเหน ค าถาม หรอเพมเตมขอมลลงในผงมโน

ทศนของกลมอนๆ ไดโดยใชปากกาคนละส แลวจงน าผงมโนทศนทกผงมาอภปรายรวมกน

วสดอปกรณ ล าดบท รายการ จ านวนตอกลม 1 ใบกจกรรมท 2.1 1 ใบ 2 ใบกจกรรมท 2.2 1 ใบ 3 ปากกาเมจก 12 ส 1 กลอง 4 กระดาษปรฟ 1-2 แผน

การวดและประเมนผล 1. ประเมนผลจากความถกตอง สมบรณ ของการเขยนผงมโนทศนเกยวกบ กระบวนการแยกกาซ

ธรรมชาต และการน าผลตภณฑทไดไปใชประโยชน

2. ประเมนจากการมสวนรวมในการท ากจกรรม การตอบค าถาม และการอภปราย

3. ประเมนจากการบนทกผลการท ากจกรรมและการตอบค าถามทายกจกรรมในใบกจกรรม

4. ประเมนจากการการน าเสนอผลงานในแบบตางๆ

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

59

ใบกจกรรมท 2.1 เรอง ผลตภณฑจากกาซธรรมชาต จดประสงคการเรยนร เมอนกเรยนท ากจกรรมนแลว นกเรยนควรจะสามารถ ระบผลตภณฑทท าจากกาซธรรมชาตได

เวลาทใช 10 นาท

วธการท ากจกรรม 1. ใหผ เขาอบรมระบวาผลตภณฑเหลานท ามาจากสงใด

กาซหงตมท ามาจากอะไร

..............................................................................................................................................

ภาชนะพลาสตกท ามาจากอะไร

..............................................................................................................................................

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

60

ไฟฟาไดมาอยางไร

..............................................................................................................................................

เสนใยโพลเอสเตอรทน ามาท าเสอผาท ามาจากอะไร

.............................................................................................................................

ทอพวซท ามาจากอะไร

..............................................................................................................................................

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

61

ผาไนลอนท ามาจากอะไร

.............................................................................................................................................. อภปรายและสรปผลการท ากจกรรม ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ .......................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

62

ใบกจกรรมท 2.2 เรอง กระบวนการแยกกาซธรรมชาต จดประสงคการเรยนร เมอนกเรยนท ากจกรรมนแลว นกเรยนควรจะสามารถ

1. ระบผลตภณฑจากกระบวนการแยกกาซธรรมชาต

2. เรยงล าดบการแยกของผลตภณฑทไดจากการแยกกาซธรรมชาต

เวลาทใช 20 นาท

วธการท ากจกรรม 1. เตมภาพผลตภณฑในกระบวนการแยกกาซธรรมชาตใหสมบรณ

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

63

ค าถามทายกจกรรม 1. ท าไมจงมการแยกสารทไมใชสารประกอบไฮโดรคารบอนออกกอนกระบวนการแยกสารประกอบ

ไฮโดรคารบอน

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................... 2. สารประกอบไฮโดรคารบอนชนดใดแยกออกมาเปนชนดแรก เพราะเหตใด

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

3. กาซมเทนน าไปใชประโยชนอะไรไดบาง

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

4. กาซอเทนน าไปใชประโยชนอะไรไดบาง ..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

5. กาซโพรเพนน าไปใชประโยชนอะไรไดบาง

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

64

6. กาซบวเทนน าไปใชประโยชนอะไรไดบาง

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

อภปรายและสรปผลการท ากจกรรม

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

65

แผนการจดการเรยนรรายวชาเพมเตมวทยาศาสตร เชอเพลงเพอการคมนาคม กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ระดบมธยมศกษาตอนตน บทท 2 เรอง กระบวนการในโรงกลนน ามนดบ เวลา 3 ชวโมง

แนวความคดหลก

น ามนดบเปนของเหลว ประกอบดวยสารประกอบไฮโดรคารบอนหลายชนดซงมสมบตตางกน ดงนนเพอเปนการใชน ามนดบอยางคมคา จงตองแยกไฮโดรคารบอนชนดตางๆกนออกมา เพอน าไปผลตผลตภณฑตามคณสมบตของสารประกอบไฮโดรคารบอนนนๆ กระบวนการในโรงกลนน ามนดบเรมจาก การกลน เพอแยกน ามนดบออกเปนสวนๆ การเปลยนแปลงโครงสรางทางเคม เพอปรบปรงคณภาพของผลตภณฑทผานการกลนมาแลว การปรบปรงคณภาพ เพอก าจดสงทไมตองการออกจากผลตภณฑ และการผสม เพอผสมผลตภณฑใหไดมาตรฐาน ค าส าคญ ผลตภณฑจากปโตรเลยม กระบวนการแยก กระบวนการเปลยนแปลงสภาพโมเลกล กระบวนการก าจดสารปนเปอน กระบวนการผสม จดประสงคการเรยนร เมอนกเรยนเรยนจบหวขอนแลว นกเรยนควรจะสามารถ อธบายหลกการท างานของกระบวนการตางๆทส าคญในโรงกลนน ามนดบ แนวการจดกจกรรมการเรยนร

1. ครทบทวนความรเดม เรองการแยกกาซธรรมชาต ทประกอบดวย 2 กระบวนการใหญ คอ

กระบวนการการแยกสารทไมใชสารประกอบไฮโดรคารบอน และกระบวนการการแยกสาร

สารประกอบไฮโดรคารบอน โดยกระบวนการหลงใชการเปลยนสถานะของกาซธรรมชาตใหเปน

ของเหลวดวยความดนแลวจงแยกผลตภณฑออกมาโดยใชหลกการกลน

2. จากนนอภปรายรวมกนโดยใชประเดนดงน

การน าน ามนดบซงมตนก าเนดเดยวกนกบกาซธรรมชาตและมกพบอยดวยกน มาใช

ประโยชนอยางคมคาควรท าอยางไร

แนวค าตอบ เนองจากน ามนดบเปนของเหลวประกอบดวยสารประกอบไฮโดรคารบอน

หลายชนดรวมกน การแยกน ามนดบจงคลายคลงกบการแยกกาซธรรมชาต ทมการแยกสวนท

ไมใชสารประกอบไฮโดรคารบอนออกกอน จากนนจงน าสารประกอบไฮโดรคารบอนสวนท

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

66

เหลอไปแยกเปนผลตภณฑตอไปซงในการแยกนสามารถใชการกลนเพอแยกสารประกอบ

ไฮโดรคารบอนออกจากกนได แตเนองจากสารประกอบไฮโดรคารบอนในน ามนดบมจดเดอด

ใกลกนมากจงไมสามารถใชการกลนแบบธรรมดาในการแยกสารใหบรสทธได จ าเปนตองใช

การกลนล าดบสวน

3. ครใหนกเรยนแบงกลมท ากจกรรมตามใบกจกรรมท 2.3 สนกกบการกลนล าดบสวน โดยบอกขอ

ควรระวง และอภปรายกอนท ากจกรรมโดยใชขอมลในคมอครหนา 78-79 จากนนจงใหนกเรยน

รวมกนท ากจรรม บนทกผลการท ากจกรรม ตอบค าถามทายกจกรรม และอภปรายรวมกนใน

ประเดนตอไปน

- ความแตกตางของการกลนล าดบสวนและการกลนธรรมดา

- ท าไมตองใชวธการกลนล าดบสวนในการแยกแอลกอฮอลออกจากน า

- การกลนล าดบสวนสามารถน าไปประยกตเพอแยกน ามนดบไดอยางไร

4. ครใหใบกจกรรมท 2.4 ผลตภณฑกลนตรงแสดงถงหอกลน แลวใหนกเรยนจบคสารประกอบ

ไฮโดรคารบอน กบต าแหนงทกลนไดจากหอกลน

5. จากนนครใหนกเรยนคดถงผลตภณฑทไดจากน ามนดบรอบตวและเปนทตองการของตลาดสง เชน

น ามนเบนซน ออกเทน 91 น ามนเบนซน ออกเทน 95 แลววเคราะห และอภปรายตอจากความร

ทเรยนมาวา กระบวนการกลนเพยงอยางเดยวเพยงพอหรอไม ทจะผลตผลตภณฑจากน ามนดบ

ไดมาตรฐานและปรมาณตามความตองการ

6. การอภปรายรวมกนควรไดขอสรปวา ผลตภณฑบางสวนมคณภาพเหมาะสมตอการใชงานแมผาน

เพยงการกลนอยางเดยว แตผลตภณฑสวนใหญจ าเปนตองผานกระบวนการอนๆอก เพอเพม

มลคา หรอปรบปรงคณภาพใหอยในเกณฑมาตรฐาน

7. ครใหความรเกยวกบการเพมมลคาและการปรบปรงคณภาพของผลตภณฑใหอยในเกณฑ

มาตรฐาน โดยใชกระบวนการเปลยนโครงสรางทางเคม (Conversion) ซงกระบวนการนสามารถ

- เพมมลคาของผลตภณฑ โดยแตกไฮโดรคารบอนทมโมเลกลขนาดใหญทไดจาก

ดานลางของหอ กลน (Residue) ใหเลกลงจนอยในชวงทเหมาะสม (Cracking) และ

มมลคามากขน เชนการแตกโมเลกลของไฮโดรคารบอนโมเลกลขนาดใหญ ใหอย

ในชวงโมเลกลของน ามนเบนซน เปนตน

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

67

- ปรบปรงคณภาพของผลตภณฑ โดยการเปลยนแปลงรปรางโมเลกล กอนน าไปผลต

เปนผลตภณฑส าเรจรปตอไป เชนการเพมคาออกเทนในน ามนเบนซน

8. ครเชอมโยงความรเกยวกบองคประกอบของน ามนดบ วานอกจากประกอบดวยสารประกอบ

ไฮโดรคารบอนแลว ยงประกอบไปดวยสารปนเปอนอนๆ เชน ก ามะถน ดวย แลวใหนกเรยน

อภปรายวาจ าเปนหรอไมทจะก าจดสารปนเปอนดงกลาวออกจากผลตภณฑ ในการอภปราย ควร

ไดขอสรปวา ในการกลนน ามนดบควรม กระบวนการก าจดสงปนเปอนออกจากผลตภณฑ

(Treating) กอนน าออกสผบรโภคเพอความปลอดภยของทงผบรโภคและสงแวดลอม

9. ครใหความรวาในความเปนจรงแลว นอกจากการก าจดสงปนเปอนออกจากผลตภณฑ ในโรงกลน

น ามนดบจะมกระบวนการผสม (Blending) โดยน าผลตภณฑทไดจากกระบวนการขางตนมาปรง

แตงหรอเตมสารเตมแตงตามสดสวนทเหมาะสม เพอใหไดผลตภณฑส าเรจรปทมสมบตตาม

มาตรฐานทประกาศโดยกรมธรกจพลงงาน เชน การเตมสาร MTBE เพอเพมคาออกเทนในน ามน

เบนซน การผสมน ามนเตาทมความหนดสงกบน ามนเตาทมความหนดต ากวา เพอใหไดน ามนเตา

ทมความหนดตาม มาตรฐานท ก าหนดและเหมาะสมกบ การใชงาน เปนตน

วสดอปกรณ

ล าดบท

รายการ จ านวนตอกลม

1 ชดอปกรณกลนล าดบสวน 1 ชด 2 ขาตงพรอมทจบ 1 ชด 3 บกเกอรขนาด 500 ลกบาศกเซนตเมตร 1 ใบ 4 เมธลแอลกอออล 25 ลกบาศกเซนตเมตร 5 เตาใหความรอน 1 เตา 6 นาฬกาจบเวลา 1 อน 7 เทอรมอมเตอร 1 อน

การวดและประเมนผล 1. ประเมนองคความรเกยวกบการกลนล าดบสวนโดยใหนกเรยนเขยนสรปผลจากการท า

กจกรรมสนกกบการกลนล าดบสวน

2. ประเมนจากการมสวนรวมในการท ากจกรรม การตอบค าถาม และการอภปราย

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

68

3. ประเมนจากการบนทกผลการท ากจกรรมและการตอบค าถามทายกจกรรมในใบกจกรรม

4. ประเมนจากการการน าเสนอผลงานในแบบตางๆ

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

69

ใบกจกรรมท 2.3 เรอง สนกกบการกลนล าดบสวน จดประสงคการเรยนร เมอนกเรยนไดท ากจกรรมนแลว นกเรยนควรจะสามารถ สงเกต รวบรวมขอมล และอธบายหลกการของการแยกสารดวยวธการกลนล าดบสวนไดอยางถกตอง เวลาทใช 40 นาท รายการวสดอปกรณ

ล าดบท

รายการ จ านวนตอกลม

1 ชดอปกรณกลนล าดบสวน 1 ชด 2 ขาตงพรอมทจบ 1 ชด 3 บกเกอรขนาด 500 ลกบาศกเซนตเมตร 1 ใบ 4 เมธลแอลกอออล 25 ลกบาศกเซนตเมตร 5 เตาใหความรอน 1 เตา 6 นาฬกาจบเวลา 1 อน 7 เทอรมอมเตอร 1 อน

วธท ากจกรรม

เตมภาพผลตภณฑในกระบวนการกลนล าดบสวนใหสมบรณ

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

70

ขอแนะน าในการท ากจกรรม 1. ในขวดกลนควรบรรจของเหลวไมเกนไปกวาสองในสามของปรมาตร และอยาลมใสเศษกระเบอง

2-3 ชน เพอปองกนการเดอดอยางรนแรง

2. ระวงอยากลนจนของเหลวในขวดกลนแหงเนองจากจะท าใหสารทกลนไดไมบรสทธ และอาจเกด

อนตรายได

3. เพอวเคราะหผลการกลน และประมวลผลคณภาพของเหลวทกลนได ควรอานและบนทกอณหภม

ของไอทจะควบแนนอยางสม าเสมอและตอเนอง

4. ในการกลนล าดบสวน ถาตงกลนไวนานแลวยงไมมของเหลวควบแนนออกมา อาจมสาเหต

เนองมาจากความรอนทใหไมเพยงพอทจะท าใหของเหลวกลายเปนไอขนมาถงสวนบนของคอลมน

แยก สามารถแกไขไดโดยเพมความรอน หรอหอหมฉนวนรอบๆ คอลมนแยกเพอเพมอณหภม

ภายในใหกบคอลมนแยก ฉนวนทใชอาจเปนใยแกว ผา หรอ อลมนมฟอยล

5. การใหความรอนทรนแรงเกนไปในการกลนล าดบสวน จะท าใหเกดภาวะทเรยกวา น าทวมคอลมน

แยก คอ มไอขนสดานบนอยางรวดเรว ท าใหมการควบแนนกลบลงมามาก เกดมของเหลวทวมขง

อยในคอลมน ลดประสทธภาพของคอลมนแยก

6. แอลกอฮอลเปนสารไวไฟจงควรวางไวหางเปลวไฟ

7. เวลาทดสอบแอลกอฮอลดวยการจดไฟ ควรท าดวยความระมดระวง

บนทกผลการท ากจกรรม เวลา (นาท) อณหภม

(องศาเซลเซยส) การเปลยนแปลง

5 10 15 20 25 30 35 40

45

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

71

ค าถามทายกจกรรม 1. จะเรมเหนของเหลวในขวดกนกลม B ทอณหภมเทาไร

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................... 2. ท าไมของเหลวจากขวดกนกลม A จงไปอยในขวดกนกลม B ได

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................... 3. ของเหลวทอยในขวดกนกลม B คออะไร สามารถทดสอบไดอยางไร

..........................................................................................................................................................

..........................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................... อภปรายและสรปผลการท ากจกรรม .......................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

72

ใบกจกรรมท 2.4 เรอง ผลตภณฑกลนตรง จดประสงคการเรยนร เมอนกเรยนท ากจกรรมนแลว นกเรยนควรจะสามารถ

1. เรยงล าดบการแยกของผลตภณฑทไดจากหอกลนน ามนดบ

2. อธบาย และระบผลตภณฑกลนตรง

เวลาทใช 15 นาท

วธท ากจกรรม เตมชอผลตภณฑกลนตรงลงในภาพหอกลนใหสมบรณ โดยใชขอมลจากตารางทก าหนดให

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

73

ค าถามทายกจกรรม 1. ผลตภณฑกลนตรงคออะไร

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

2. สารประกอบไฮโดรคารบอนชนดใดแยกออกมาเปนชนดแรก เพราะเหตใด

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

3. ผลตภณฑส าเรจรปคออะไร ตางจากผลตภณฑกลนตรงอยางไร

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

4. ผลตภณฑทผานกระบวนการกลนเพยงอยางเดยว สามารถน ามาใชงานไดหรอไม เพราะเหตใด

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

อภปรายและสรปผลการท ากจกรรม …………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

74

แผนการจดการเรยนรรายวชาเพมเตมวทยาศาสตร เชอเพลงเพอการคมนาคม

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ระดบมธยมศกษาตอนตน บทท 2 เรอง ผลตภณฑจากการใชน ามนดบและการใชประโยชน เวลา 2 ชวโมง

แนวความคดหลก

ผลตภณฑทไดจากน ามนดบมอยมากมาย แบงออกตามวตถประสงคการใชสอยเปนผลตภณฑประเภทเชอเพลง ใชเผาไหมเพอใหพลงงาน ผลตภณฑประเภทน ามนหลอลนและจารบ ใชเพอหลอลน ระบายความรอน ท าความสะอาด ปองกนสนม ผลตภณฑประเภทยางมะตอย สวนใหญใชท าถนน ใชเคลอบทอและโลหะ ผลตภณฑอนๆ เชนสารเคมตางๆ เปนตน ค าส าคญ ผลตภณฑจากน ามนดบ กาซปโตรเลยมเหลว น ามนเบนซน น ามนกาด น ามนเชอเพลงเครองบน น ามนดเซล น ามนหลอลน น ามนเตา ยางมะตอย จดประสงคการเรยนร

เมอนกเรยนเรยนจบหวขอนแลว นกเรยนควรจะสามารถ ยกตวอยางผลตภณฑจากการกลนน ามนดบและอธบายการใชประโยชนของน ามนดบ แนวการจดกจกรรมการเรยนร

1. นกเรยนแบงกลมและท ากจกรรมตามใบกจกรรมท 2.5 ผลตภณฑจากกาซธรรมชาต และให

นกเรยนสบคนเพมเตมวามผลตภณฑใดอกบางทนอกเหนอจากในกจกรรมทเปนผลตภณฑจาก

น ามนดบ และรวมกนอภปรายถงการน าไปใชประโยชนในชวตประจ าวน โดยใชขอมลจากใน

หนงสอเรยนหนา 66-70 เปนแนวทางการสบคน แลวน ามาอภปรายรวมกน

2. จากผลการท ากจกรรม และอภปรายรวมกนเกยวกบผลตภณฑจากน ามนดบควรสรปไดวาใน

ชวตประจ าวนเราไดใชประโยชนจากผลตภณฑจากน ามนดบอยางมากมาย โดยใชเปนเชอเพลง

มากทสด นอกจากนนยงใชเปนสารหลอลน สารตงตนในอตสาหกรรมปโตรเคม และใชผลตยางมะ

ตอยอกดวย

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

75

การวดและประเมนผล

1. ประเมนองคความรเกยวกบผลตภณฑทไดจากการกลนน ามนดบโดยใหนกเรยนเขยนสรป

ผงมโนทศนผลตภณฑทไดจากกระบวนการกลนน ามนดบ และการใชประโยชน

2. ประเมนจากการมสวนรวมในการท ากจกรรม การตอบค าถาม และการอภปราย

3. ประเมนจากการบนทกผลการท ากจกรรมและการตอบค าถามทายกจกรรมในใบกจกรรม

4. ประเมนจากการการน าเสนอผลงานในแบบตางๆ

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

76

ใบกจกรรมท 2.5 เรอง ผลตภณฑจากน ามนดบ จดประสงคการเรยนร เมอนกเรยนไดท ากจกรรมนแลว นกเรยนควรจะสามารถอธบายลกษณะและประโยชนของผลตภณฑจากน ามนดบทใชในชวตประจ าวน

เวลาทใช 30 นาท

วสดอปกรณ ล าดบท รายการ จ านวนตอกลม 1 น ามนดเซล 10 ลกบาศกเซนตเมตร 2 ถงพลาสตก 1 ถง 3 วาสลน 1 กระปก 4 น ามนเครอง 10 ลกบาศกเซนตเมตร 5 เทยนไข 1 เลม 6 ลปสตก 1 แทง 7 ขวดพลาสตก 1 ใบ

วธท ากจกรรม

1. ใหนกเรยนสงเกตและพจารณาสงตอไปน น ามนดเซล วาสลน ถงพลาสตก น ามนเครอง เทยนไข

ลปสตก ขวดพลาสตก และบนทกขอมลตามหวขอในตาราง

ตวอยาง สถานะ ลกษณะทวไป การใชประโยชน น ามนดเซล วาสลน ถงพลาสตก น ามนเครอง เทยนไข ลปสตก ขวดพลาสตก

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

77

2. สบคนขอมลจากหนงสอเรยนหนา 66-70 แลวเขยนผงมโนทศนแสดง กระบวนการกลนน ามนดบ

ผลตภณฑทได และการน าไปใชประโยชน แลวน ามาตงแสดง เพอแลกเปลยนเรยนรซงกนและกน

ของแตละกลม ดวยการเขยนแสดงความเหน ค าถาม หรอเพมเตมขอมลลงในผงมโนทศนของกลม

อนๆไดโดยใชปากกาคนละส แลวจงน าผงมโนทศนทกผงมาอภปรายรวมกน

ผงมโนทศนแสดง กระบวนการกลนน ามนดบ ผลตภณฑทได และการน าไปใชประโยชน

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

78

ค าถามทายกจกรรม 1. จากผลการท ากจกรรม สามารถจ าแนกผลตภณฑตามการใชประโยชนในดานใดไดบาง

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

2. หากใชผลตภณฑจากปโตรเลยมอยางไมประหยดจะเกดผลกระทบอยางไร

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

อภปรายและสรปผลการท ากจกรรม …………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

แผนการสอน รายวชาเพมเตม เชอเพลงเพอการคมนาคม บทท 2 ผลตภณฑจากปโตรเลยม

สาขาวทยาศาสตรมธยมศกษาตอนตน สสวท.

79

แผนการจดการเรยนรรายวชาเพมเตมวทยาศาสตร เชอเพลงเพอการคมนาคม

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ระดบมธยมศกษาตอนตน บทท 2 เรอง ประโยชนและผลกระทบจากการผลตผลตภณฑปโตรเลยม เวลา 2 ชวโมง

แนวความคดหลก

กระบวนการผลตผลตภณฑจากปโตรเลยมอาจกอใหเกดผลกระทบตอคณภาพอากาศ คณภาพน า และกากของเสย ตองใชเทคโนโลยและมาตรการตางๆ เพอปองกนแกไขผลกระทบทเกดขนอยางเปนระบบและมประสทธภาพ ค าส าคญ ผลกระทบจากกระบวนการในโรงกลนน ามนดบ

ผลกระทบจากกระบวนการในโรงแยกกาซธรรมชาต จดประสงคการเรยนร

เมอนกเรยนเรยนจบหวขอนแลว นกเรยนควรจะสามารถ 1. อธบายผลกระทบทอาจเกดขนจากโรงกลนน ามนดบและโรงแยกกาซธรรมชาต 2. เสนอแนะทางแกไขและปองกนผลกระทบดงกลาว

แนวการจดกจกรรมการเรยนร

1. ครทบทวนกระบวนการผลตผลตภณฑจากกาซธรรมชาตและน ามนดบ รวมถงผลตภณฑทไดอยางคราวๆ

2. ใหนกเรยนสบคนและอภปรายกนภายในกลมถงผลกระทบของกระบวนการผลตผลตภณฑจากกาซธรรมชาตและน ามนดบ ทมตอสงมชวตและสงแวดลอม ทงดานบวกและดานลบ โดยดานลบใหเนนทแนวทางแกไขวามหรอไม อยางไร

3. ใหน าเสนอทละกลมหนาชน เพออภปรายผลการสบคนรวมกน การวดและประเมนผล

1. ประเมนองคความรเกยวกบผลกระทบของกระบวนการผลตผลตภณฑจากกาซธรรมชาตและน ามนดบ ทมตอสงมชวตและสงแวดลอม โดยใหนกเรยนเขยนสรปและน าเสนอ

2. ประเมนจากการมสวนรวมในการท ากจกรรม การตอบค าถาม และการอภปราย

3. ประเมนจากการบนทกผลการท ากจกรรมและการตอบค าถามทายกจกรรมในใบกจกรรม

4. ประเมนจากการการน าเสนอผลงานในแบบตางๆ