บทท� 2

เอกสารและงานวจยท�เก�ยวของ ในการศกษาคร �งน � เปนการศกษาปจจยท�สงผลตอทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตร ของนกเรยนช �นมธยมศกษาปท� 4 ซ�งผ วจยศกษาเอกสารและงานวจยท�เก�ยวของ โดยนาเสนอตามลาดบ ดงน � 1. เอกสารท�เก�ยวของกบทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตร ไดแก 1.1 ความหมายของทกษะการคด ทกษะการคดข �นสง 1.2 ประเภทของทกษะการคด 1.3 ทฤษฎ แนวคดและหลกการเก�ยวกบทกษะการคดข �นสง 1.4 การพฒนาความสามารถทกษะการคดข �นสง 1.5 ทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตร 2. เอกสารท�เก�ยวของกบปจจยท�สงผลตอทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตร 2.1 การจดการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญ 2.2 แรงจงใจใฝสมฤทธ< 2.3 เจตคตตอการเรยนวทยาศาสตร

2.4 อตมโนทศนแหงตน 2.5 บรรยากาศในการเรยนร 2.6 การอบรมเล �ยงดของผปกครอง 3. การวเคราะหถดถอยพหคณ

4. งานวจยท�เก�ยวของ 4.1 งานวจยในประเทศ 4.2 งานวจยตางประเทศ

10

1. เอกสารท�เก�ยวของกบทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตร 1.1 ความหมายของทกษะการคด ทกษะการคดข �นสง สมชย โกมล (2540 อางองใน ศรพร ฐานะม�น, 2544) ไดใหความหมายของทกษะการคดไววา ทกษะการคด หมายถง ความสามารถในการแสวงหาขอมลโดยการอธบายท�มาของสาเหตปญหา และปรากฏการณ คาดคะเนส�งท�จะเกดข �นจากสาเหตและปจจยตางๆ แปลความหมายและสรปความสมพนธของส�งตางๆ และเปนการแสวงหาวธการปฏบตเพ�อรวบรวมขอมล จดกระทาขอมล ส�อความหมายขอมลและตรวจสอบพสจนขอมล กองวจยการศกษา (2542,หนา 12) ใหความหมายไววา ทกษะการคด หมายถงกระบวนการทางานของสมองโดยใชประสบการณมาสมพนธกบส�งเรา และสภาพแวดลอมโดยนามาวเคราะห เปรยบเทยบ สงเคราะห และประเมนอยางเปนระบบ มเหตผลเพ�อใหไดแนวทางในการแกปญหาอยางเหมาะสม หรอสรางสรรคส�งใหม ทศนา แขมมณ และคณะ (2544 ,หนา 39) ใหความหมายวา เปนทกษะการคดท�มข �นตอนหลายช �น ตองอาศยการส�อความหมายและทกษะการคดท�เปนแกนหลายทกษะในแตละข �นเรยกวากระบวนการคด ทกษะการคดช �นสงประกอบดวยทกษะยอย ๆ ท�สาคญเชน การสรปความ การใหคาจากดความ การวเคราะห การผสมผสานขอมล การจดระบบความคด การสรางองคความรใหม สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2545 ,หนา 25) ทกษะการคดข �นสง เปนทกษะทางความคดท�เกดข �นดวยกระบวนการท�ซบซอนและมข �นตอนการคดหลายข �นตอน อษณย โพธสข (2545 ,หนา 35) ไดใหความหมายของ ทกษะการคดข �นสง หมายถง คณลกษณะทางความคดของมนษยท�ใชกลยทธทางความคดท�ซบซอน ลกซ �ง สรางสรรค มหลกเกณฑท�ตองอาศยคณภาพความคดข �นสงในการประมวลองคความรประสบการณตาง ๆ เพ�อนาไปสคาตอบเร�องใดเร�องหน�งโดยอาจใชทกษะความคดหลาย ๆ ดานประกอบกน เบญจมาศ เกตแกว (2548) ไดสรปไววา ทกษะการคด หมายถง พฤตกรรมการคดท�มลกษณะเปนรปธรรมท�ชวยใหมองเหนพฤตกรรมการคดหรอความสามารถยอยๆท�ใชในการแสวงหาขอมล โดยการอธบาย ถงสาเหตท�มาของปญหาและปรากฏการณ การคาดคะเนส�งท�จะเกด การจดกระทา การส�อความหมายและการตรวจพสจนขอมลน �นๆ จากความหมายดงกลาวสรปไดวา ทกษะการคดข �นสง หมายถง คณลกษณะทางความคดท�ซบซอน ลกซ �ง สรางสรรค และมกระบวนการคดหลายข �นตอน โดยอาศยการส�อความหมายและทกษะการคดท�เปนแกนหลายทกษะในแตละข �นในการประมวลองคความรประสบการณตาง ๆ เพ�อนาไปสคาตอบเร�องใดเร�องหน�ง

11

1.2 ประเภทของทกษะการคด นวลจตต เชาวกรตพงศ (2544, หนา 94-95) ไดแบงประเภทของทกษะการคดไว ดงน � 1. การคดท�เปนแกนหรอการคดท�วไป (Core or general thinking skills) หมายถง การคดท�จาเปนตองใชเสมอในการดารงชวตประจาวน และเปนพ �นฐานของการคดระดบสง ท�มความซบซอนในกระบวนการคด 2. การคดระดบสง หรอ การคดท�มความซบซอน (Higher order or more complexed thinking skills) หมายถง การคดท�มข �นตอน คดหลายข �นตอนและตองอาศยทกษะการคดแกน หลายๆทกษะ ทกษะการคดระดบสงจะพฒนาไดด เม�อไดพฒนาทกษะการคดแกนจนมความชานาญพอสมควรแลว

ทศนา แขมมณ และคณะ (2544) ไดจดประเภททกษะการคดออกเปนประเภทใหญๆ ได 3 ประเภท คอ 1. ทกษะการคดพ �นฐาน (Basic skills) หมายถง ทกษะการคดท�เปนพ �นฐานเบ �องตนตอการคดในระดบท�สงข �นหรอซบซอนข �น ซ�งสวนใหญจะเปนทกษะการส�อความหมายท�บคคลทกคนจาเปนตองใชในการส�อสารความคดของตน ทกษะการส�อความหมาย (Communication skills) หมายถง ทกษะการรบสารท�แสดงถงความคดของผ อ�นเขามาเพ�อรบร ตความ/จดจา และเม�อตองการท�จะระลกเพ�อนามาเรยบเรยงและถายทอดความคดของตนใหแกผ อ�น โดยแปลงความคดใหอยในรปของภาษาตางๆท �งท�เปนขอความ คาพด ศลปะ ดนตร คณตศาสตร ฯลฯ แตในท�น �จะมงกลาวถงการรบและการถายทอดความคดดวยภาษา ขอความ คาพดซ�งนยมใชมากท�สด โดยเฉพาะการเรยนในระบบโรงเรยน ทกษะการส�อความหมายท�สาคญๆ ท�ใชในชวตประจาวนมากมหลายทกษะ

2. ทกษะการคดท�เปนแกนหรอทกษะการคดท�วไป (Core or general thinking skills) หมายถง ทกษะการคดท�จาเปนตองใชอยเสมอในการดารงชวตประจาวนและเปนพ �นฐานของการคดข �นสงท�มความสลบซบซอน ซ�งคนเราจาเปนตองใชในการเรยนรเน �อหาวชาการตางๆ ตลอดจนใชในการดารงชวตอยางมคณภาพ

3. ทกษะการคดข �นสง หรอทกษะการคดท�ซบซอน (Higher order or more complexed thinking skills) หมายถง ทกษะการคดท�มข �นตอนหลายข �นและตองอาศยทกษะการส�อความหมายและทกษะการคดท�เปนแกนหลายๆทกษะในแตละข �น ทกษะการคดข �นสงจงจะพฒนาไดเม�อเดกไดพฒนาทกษะการคดพ �นฐานจนมความชานาญพอสมควรแลว

12

พระธรรมปฎก (2551, หนา 54) ไดแบงประเภทของการคดไวดงน � 1. คดเปน หมายถง การคดถกตอง รจกคด คดไปสการดาเนนชวตท�ถกตอง ดงามและเกดประโยชนตอตนเองและผ อ�น

2. คดไมเปน หมายถง คดไมถกตอง ไมรจกคด คดแลวนาไปสการดาเนนชวตท�ไม ถกตองซ�งอาจเปนโทษท �งตอตนเองและผ อ�น

ทศนา แขมมณ (2551, หนา 54) ไดแบงประเภทของการคดไวดงน � 1. ทกษะการคด เปนพฤตกรรมการคดท�มลกษณะเปนรปธรรมเพยงพอ เชน การสงเกต 2. ลกษณะการคด เปนการแสดงลกษณะการคดแตละอยาง ซ�งอาศยทกษะพ �นฐานบาง

ประการ เชน การคดคลอง ฯลฯ 3. กระบวนการคด เปนการคดท�ตองดาเนนไปตามลาดบข �นตอนและตองทาอยางครบถวนจงจะสาเรจตามจดมงหมายของการคดน �นๆ จากประเภทของทกษะการคดของนกการศกษาแตละทาน ผ วจยขอสรปวา ประเภทของทกษะการคดแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1. ทกษะการคดพ �นฐาน หมายถง ทกษะการคดเบ �องตนซ�งไมสลบซบซอน เปนทกษะการคดท�จาเปนตองใชในชวตประจาวน 2. ทกษะการคดข �นสง หมายถง ทกษะการคดท�มกระบวนการคดท�สลบซบซอน ตองใชทกษะการคดหลายข �นตอน ประกอบไปดวย การวเคราะห การสงเคราะห การประเมนคา เปนตน

1.3 ทฤษฎ แนวคดและหลกการเก�ยวกบทกษะการคดข �นสง ทฤษฎพฒนาการทางเชาวปญญาของเพยเจท

ทฤษฎพฒนาการทางเชาวปญญาของเพยเจท (สวทย มลคา. 2548 ,หนา 34-35 ;อางองมาจาก Piaget. 1969) มแนวคดวา เชาวปญญาเปนการปรบตวใหเขากบส�งแวดลอมท �งทางชวภาพและสงคม สวนพฒนาการทางเชาวปญญา เปนการพฒนามาจากประสบการณท�เดกมปฏสมพนธ (Interaction) อยางตอเน�องกบส�งแวดลอมรอบตวต �งแตเกด การมปฏสมพนธน �ทาใหมการปรบปรงเปล�ยนแปลง (Adaptation) อยตลอดเวลาทาใหเกดความสมดล(Equilibrium)ระหวางบคคลและส�งแวดลอมภายนอก รวมท �งกระบวนการคดของคน โมเดลการคดของเพยเจทประกอบดวยมโนมตท�สาคญ 2 มโนมต คอ การดดซมเขาโครงสราง (Assimilation) ซ�งหมายถงการตความหรอการรบขอมลจากภายนอกเขาสโครงสรางทางความคดโดยอาศยความร หรอวธการท�มอยแลว และการปรบโครงสราง(Accommodation) ซ�งหมายถงการสงเกตคณสมบตตามความจรง หรอส�งแวดลอม แลวปรบโครงสรางทางความคดใหเขากบความเปนจรงน �น ดงน �นกระบวนการ

13

ดดซมเขาโครงสรางจงเปนกระบวนการปรบส�งแวดลอมภายนอกใหเขากบโครงสรางทางความคด และการปรบโครงสรางจงเปนการปรบโครงสรางทางความคดใหเขากบส�งแวดลอมกระบวนการปรบตวดงกลาวทาใหพฒนาการความสามารถทางสมองของมนษยเกดข �นอยางตอเน�องเรยกวา ข �นพฒนาการ ซ�งเพยเจทไดเสนอวา พฒนาการของความสามารถทางสมองของมนษยน �น แบงออกเปน 4 ข �น ดงน � 1. ข �นประสาทสมผสและการเคล�อนไหว (Sensorimotor Stage) เร�มต �งแตแรกเกดถงประมาณ 2 ขวบ เปนข �นท�เดกสามารถแสดงออกโดยการเคล�อนไหวกลามเน �อ ไมไดใชกระบวนการความคดเน�องจากเชาวปญญา แตเปนการปรบตว ความคดของเดกในข �นพฒนาการน �ใชสญลกษณนอยมาก แตจะมการเรยนรเขาใจส�งตาง ๆ จากการกระทาและการเคล�อนไหว

2. ข �นกอนการปฏบตการ (Preoperation Stage) อายประมาณ 2 ขวบ ถง 7 ปเปนข �นท�เดกเร�มใชภาษา และสญลกษณ เดกในข �นพฒนาการน � อาศยภาษาในการสรางมโนมตเก�ยวกบส�งตาง ๆ แตการคดของเดกยงไมสมเหตสมผล โดยการคดของเดกในข �นน �จะยดตดอยกบส�งท�เปนรปธรรม ไมสามารถคดยอนกลบโดยการใชเหตผล มการมองปญหา ส�งของ หรอเหตการณจะเปนไปทละดาน มการยดตนเองเปนศนยกลาง มการตดสนตาง ๆ ตามสภาพท�รบรในขณะน �น เช�อมโยงเหตการณ หรอส�งของโดยไมใชเหตผล

3. ข �นปฏบตการข �นรปธรรม (Concrete Operational Stage) อายประมาณ 7 ปถง 11 ป เปนข �นท�เดกสามารถคดดวยการใชสญลกษณและภาษา สามารถสรางภาพในใจไดสามารถแกปญหาท�เปนรปธรรมได คดยอนกลบและจดประเภทส�งของได เขาใจการเปรยบเทยบและการคดยดตนเองเปนศนยกลางนอยลง

4. ข �นปฏบตการดานนามธรรม (Formal Operational Stage) อายประมาณ 12 ปข �นไป เปนข �นท�เดกสามารถเขาใจส�งท�เปนนามธรรมได มการพฒนาความคดเจรญถงขดสงสดสามารถคดวเคราะหเช�อมโยงเหตการณตางๆ ได การคดของเดกจะไมยดตดอยกบขอมลท�มาจากการสงเกตเพยงอยางเดยว เดกวยน �มความคดเปนของตนเอง และเขาใจความคดของผ อ�น

นอกจากน � เพยเจท ไดเสนอวา การใชความคดของวยรนจะใกลเคยงกบผใหญ เม�อเผชญ กบปญหา วยรนหรอผใหญจะแกปญหา โดยการพจารณาขอมลท�ไดมา ต �งสมมตฐานจากขอมลแลวทดลองเพ�อดวาส�งท�ต �งสมมตฐานไวจรงหรอไม จากน �นจงสรปผลแลวนาผลท�ไดไปพจารณา ตรวจสอบ ตดสนเก�ยวกบคณคาในดานความคด โดยใชเหตผลและหลกการ จากแนวความคดน �แสดงใหเหนวาวยรนนาจะเปนวยท�สมควรจะไดรบการฝกเก�ยวกบทกษะการคดใหเพ�มข �นอยางเตมประสทธภาพโดยทกษะการคดท�ควรไดรบการฝกฝนอกอยางหน�งคอทกษะการคดข �นสงน�นเอง

14

ทฤษฎทางสตปญญาของกลฟอรด กลฟอรด (ภมบดนทร หตถนรนดร. 2547 ,หนา 12-14 ; อางองมาจาก Guilford. 1967)

ไดเสนอโครงสรางทางสตปญญา โดยอธบายวาความสามารถทางสมองของมนษยประกอบดวยสามมต คอ มตดานเน �อหา (Content) มตดานปฏบตการ (Operation) และ มตดานผลผลต(Product) ท �งสามมตประกอบเปนหนวยจลภาคจานวน 120 หนวย แตละหนวยมสามมต นอกจากน � กลฟอรดยงไดอธบายรปแบบของการคดแกปญหาโดยท�ว ๆ ไปวา เปนกระบวนการของความสามารถทางสมอง 5 ดานท�ทางานรวมกน คอ

1. การจา 2. การรบรและความเขาใจ 3. การคดแบบอเนกนย

4. การคดแบบเอกนย 5. การประเมนคา

ทฤษฎพหปญญา (Multiple Intelligence ) ฮาเวรด การดเนอร (สวทย มลคา. 2548 ,หนา 34 ; อางองมาจาก Howard Gardner.

1993) เปนผบกเบกแนวคดใหมเก�ยวกบสตปญญา ความสามารถ ความเกงของมนษย คอ ทฤษฎพหปญญา (Multiple Intelligence ) ซ�งม 8 ดาน ดงน �

1. ความสามารถทางดานภาษา (Linguistic Intelligence) 2. ความสามารถทางดานตรรกศาสตรและคณตศาสตร(Logic Mathematical

Intelligence ) 3. ความสามารถดานภาพมตสมพนธ (Spatial Intelligence) 4. ความสามารถดานรางกายและการเคล�อนไหว (Bodily Kinesthetic Intelligence) 5. ความสามารถดานดนตร (Musical Intelligence) 6. ความสามารถดานมนษยสมพนธ (Interpersonal Intelligence) 7. ความสามารถในการเขาใจตนเอง (Intrapersonal Intelligence) 8. ความสามารถในดานความเขาใจสภาพธรรมชาต (Naturalist Intelligence) จากแนวคดดงกลาวน � เปนแนวคดทางสตปญญา ความสามารถ ความเกงของมนษย

ความเกงคออะไร มคาตอบมากมายหลายรปแบบ แตสรปรวมไดวา คนเกงคอคนท�มความสามารถเฉพาะดานใดดานหน�งหรอหลาย ๆ ดาน ท�แสดงออกถงความสามารถดงกลาว

15

ทฤษฎการเรยนรของ Bloom (Bloom's Taxonomy) Benjamin S. Bloom (อางองใน ชวาล แพรตกล, 2525, หนา 7) ไดจาแนกพฤตกรรม

ทางการศกษาออกเปน 3 ดาน คอ พฤตกรรมดานพทธพสย ดานจตพสย และดานทกษะพสย โดยพฤตกรรมท�ตองการศกษาคอพฤตกรรมดานพทธพสย แบงออกเปน 6 ดานคอ ดานความรความจา ความเขาใจ การนาไปใช การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคา

ชวลต ศรคา (2552, หนา 1-4) กลาววา บลม และคณะจดพฤตกรรมการเรยนรของ Benjamin Bloom ซ�งไดพฒนาข �นในชวงศตวรรษท� 6 ของศตวรรษท� 20 (1950 – 1959) โดยใชหลกจาแนกอนดบ (Taxonomy) ซ�งแยกพฤตกรรมการเรยนรออกไดเปน 3 ดาน คอ

1. พฤตกรรมดานพทธพสย (Cognitive domain) ไดแก ความรความจา (Knowledge) ความเขาใจ (Comprehension) การนาไปใช (Application) การวเคราะห (Analysis) การสงเคราะห(Synthesis) และการประเมนคา (Evaluation)

2. พฤตกรรมดานจตพสย (Affective domain) ไดแก การรบร (Receiving) การตอบสนอง(Responding) การเหนคณคา (Valuing) การจดระบบและการสรางกรอบความคด (Organization and Conceptualising) และการสรางลกษณะนสย (Characterization by value or Value Concept)

3. พฤตกรรมดานทกษะพสย (Psychomotor domain) ไดแก การเลยนแบบ(Imitation) การทาตามแบบ (Manipulation) การทาอยางถกตอง (Precision) ความชดเจนในการปฏบต(Articulation) การทาอยางเปนธรรมชาต หรออตโนมต (Naturalization)

พฤตกรรมการเรยนรท�แสดงถงความสามารถในการคดหรอกระบวนการทางปญญา คอ พฤตกรรมการเรยนรดานพทธพสย เน�องจากพฤตกรรมการเรยนรดานพทธพสย (Cognitive domain) เปนสมรรถภาพทางสตปญญาหรอทางสมองของผ เรยนในการเรยนรส�งตางๆท�ผ เรยนจะตองอาศยความสามารถทางสมองเปนท�ต �งของการคดในระดบตางๆ รวมท �งจดจา เชน การเรยนวชาคณตศาสตร การแกปญหาทางวทยาศาสตร การเขยนเรยงความ การทาความเขาใจใน การอาน การคดประดษฐส�งใหมๆ เปนตน ซ�งในป ค.ศ. 1956 บลม (Benjamin Bloom) และคณะ ไดเสนอแนวคดเก�ยวกบการรบรหรอพทธพสย (Cognitive domain) วามลกษณะเปนกระบวนการทางปญญาท�เปนลาดบข �น (Benjamin Bloom’s Taxonomy of Educational Objectives) และจะคอยๆ เพ�มความซบซอนข �นเร�อยๆ จนกระท�งถงข �นสดทายท �งหมด 6 ข �น ดงแผนภาพตอไปน �

16

ภาพ 1 กระบวนการทางปญญา 6 ข �นของบลม

ในท�น �ผ วจยขอแสดงรายละเอยดเก�ยวกบพฤตกรรมดานพทธพสยของบลม ดงน � พฤตกรรมดานพทธพสย หมายถง การเรยนรในวชาตาง ๆ ท�ผ เรยนจะตองอาศยความสามารถทางสมองเปนท�ต �งของการคดวเคราะหรวมท �งจดจาเชน การเรยนวชาเลข การแกปญหาทางวทยาศาสตร การทาความเขาใจในการอาน การเขยนเรยงความ การคดประดษฐส�งใหม ๆ เปนตน พฤตกรรมดานพทธพสยหรอพฤตกรรมดานสมองแยกไดเปน 6 ประเภท 1. ความรความจา (Knowledge) หมายถง การท�ผ เรยนสามารถระลกขอความรตาง ๆ ท�ครสอนหรอความรท�ตนไดศกษามาดวยวธการตาง ๆ ไวได เชน นกเรยนสามารถนกถงพยญชนะไดครบท �ง 44 ตว สามารถท�จะบอกไดวาพยญชนะตวใดเปนอกษรกลาง อกษรสงหรออกษรต�า 2. ความเขาใจ (Comprehension) หมายถง ความสามารถของผ เรยนท�จะอธบาย ขยายความหรอเขยนเร�องราวใด ๆ ท�ตนไดรบรมาโดยการใชถอยคา สานวนภาษาของตนเอง และหมายความรวมไปถงความสามารถในการท�แปลความหมาย ตความหมายหรอขยายความหมายขอมล จากสานวนสภาษต แผนท� กราฟ หรอตารางตางๆ ตวอยางของพฤตกรรมความเขาใจ เชน แปลตวเลขในตารางเวลารถเขา- ออก ในสถานรถประจาทาง การอานแผนท� การอธบายความหมายของสานวน ภาษา สภาษตตาง ๆ 3. การนาไปใช (Application) หมายถง ความสามารถของผ เรยนในการท�จะนาความร ความเขาใจท�ตนมไปใชในสถานการณท�แตกตางไปจากเดมได เชน ครสอนวธการบวกเลขในช �นเรยนแลวนกเรยนสามารถคดทอนเงนเม�อทางบานใชใหไปซ �อของท�รานคาได หรอหลงจากท�นกเรยนเรยนรประโยชนของป ยประเภทตาง ๆ แลว สามารถเลอกป ยเพ�อใชในการปลกผกท�บานของตนไดถกตอง 4. การวเคราะห (Analysis) หมายถง ความสามารถของนกเรยนในการท�จะใชสมองขบคด หาเหตผล หาหลกการ หาสาเหต หรอความเปนไปของเร�องใดเร�องหน�ง เชน นกเรยนท�ปลกผกสงเกตเหนวาผกท�ตนปลกไวไมงอกงาม ถานกเรยนใชความสามารถโดยลาพงของตนเองคนหาสาเหตท�ทาใหผกของตนไมงาม เชน เพราะไมรดน �า ดนไมด แดดสองไมถง อณหภมไมเหมาะ หรอป ยไมเพยงพอ โดย

การประเมนคา

การสงเคราะห

การวเคราะห

การนาไปใช

ความเขาใจ

ความรความจา

17

การคดหาสาเหตดงกลาวน � นกเรยนกระทาดวยตนเอง ไมไดอาศยคาบอกเลาของครแตประการใด ลกษณะการใชสมองดงกลาวน �ถอเปนการวเคราะห 5. การสงเคราะห (Synthesis) หมายถง ความสามารถของผ เรยนในการท�จะใชสมอง คดสรางส�งใหมข �นมา โดยอาศยความสามารถของตนเอง เชน การท�นกเรยนเขยนเรยงความโดยไมไดคดลอกมาจากบทความของใคร หรอการออกแบบของใชใหม ๆ โดยใชความคดของตนเอง การสงเคราะหยงมความหมายรวมไปถง ความสามารถในการวางแผนการทางานลวงหนา เชน การท�นกเรยนสามารถวางแผนการจดกจกรรมวนเดกในหมของพวกเขากนเอง โดยครไมตองเขาไปกากบหรอไปส�งการได 6. การประเมนคา (Evaluation) หมายถง การท�ผ เรยนพจารณาส�งใดส�งหน�งในลกษณะท�เพงเลง วาส�งน �น ๆ มคณคา ด-เลว-ถก-ไมถก-ควร-ไมควร โดยมเหตผลประกอบ เชน สมมตวามเงนอยในมอ 10 บาท จะตองมาคดพจารณาตดสนใจดวยตนเองวา เงนดงกลาวน �นจะใชจายอยางไร เชน ตดสนใจซ �อของเลน ซ �อขนมรบประทาน หรอซ �อหนงสอท�ตนสนใจมาอาน การแบงพฤตกรรมทางดานพทธพสยน �นบางคนแบงเปน 2 สวน คอ สวนความจาและสวนความคด (สานกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน 2535 ,หนา 4) ดงแผนภาพ

สวนพ �นฐาน ความจา

ความเขาใจ สวนหลงรวมเรยกวา การนาไปใช

“ ความคด “ การวเคราะห การสงเคราะห

การประเมนคา

ภาพ 2 การแบงพฤตกรรมทางดานพทธพสย

ตอมา ลอรน แอนเดอรสน และ เดวด แครทโวลท ( Lorin Anderson , David Krathwohl : 2000 ) ไดนาเสนอ Bloom, Revised Taxonomy โดยแบงสวนท�เปนความคดออกเปน 2 ระดบ คอ การคดข �นต�า (Lower-order Thinking) และการคดข �นสง (Higher-order Thinking) ดงน � ระดบ

18

ความจา ความเขาใจ การประยกต เปนระดบการเรยนรในระดบลางหรอการคดข �นต�า สวนการวเคราะห การประเมนคา และการคดสงเคราะห เปนระดบการเรยนรในระดบสงหรอการคดใน ข �นสง ซ�งเขยนเปนแผนภาพ ดงน �

ภาพ 3 ระดบการคดตามแนวคดของลอรน แอนเดอรสน และ เดวด แครทโวลท จากแนวความคดของลอรน แอนเดอรสน และ เดวด แครทโวลท ไดมการอธบายความหมายจาแนกและแบงพฤตกรรมดานตางๆออกเปนสวนยอยๆ โดย เบนจามน เอส บลม (Benjamin S.Bloom) ไดจาแนกพฤตกรรมทางดานพทธพสยออกเปน 6 ช �น เรยงลาดบจากช �นต�าสดไดดงน � 1. ความร – ความจา หมายถง ความสามารถในการท�จะจดจาขอเทจจรงหรอเร�องรวมตาง ๆ ท�ไดพบเหนหรอไดประสบมา และสามารถท�จะบอก เขยน หรอเลาเปนการระลกขอเทจจรงเหลาน �นออกมาได ความสามารถในการรและจาแบงออกเปน 3 ข �น ดงน �

1.1 ความร ความจาในเน �อเร�อง 1.1.1 ความร ความจาเก�ยวกบศพทและนยาม

1.1.2 ความร ความจาเก�ยวกบกฎและความจรง 1.2 ความร ความจาในวธดาเนนการ

1.2.1 ความร ความจาเก�ยวกบระเบยบแบบแผน 1.2.2 ความร ความจาเก�ยวกบลาดบข �นและแนวโนม 1.2.3 ความร ความจาเก�ยวกบการจาแนกประเภท 1.2.4 ความร ความจาเก�ยวกบเกณฑ 1.2.5 ความร ความจาเก�ยวกบวธการ

การสงเคราะห

การประเมนคา

การวเคราะห

การประยกตใช

ความเขาใจ

การจาได

ทกษะการคดข �นสง

ทกษะการคดข �นพ �นฐาน

19

1.3 ความร ความจาในความรรวบยอด 1.3.1 ความร ความจาเก�ยวกบหลกวชาและการขยายหลกวชา

1.3.2 ความร ความจาเก�ยวกบทฤษฎและโครงสราง 2. ความเขาใจ หมายถง ความสามารถในการบงบอกใจความสาคญของเร�องราวตาง ๆ โดยการแปลความแลวเปรยบเทยบยนยอเอาแตใจความสาคญหรอผสมผสานส�งใหมท�พบเหนกบประสบการณเดม แบงออกเปน 3 ข �น ดงน � 2.1 การแปลความ 2.2 การตความ 2.3 การขยายความ 3. การนาไปใช หมายถง ความสามารถในการนาหลกการ กฎเกณฑและวธดาเนนการตาง ๆ ของเร�องท�ไดรแลวไปใชแกปญหาในสถานการณใหมได 4. การวเคราะห หมายถง ความสามารถในการแยกแยะเร�องราวหรอส�งสาเรจรปใหกระจายออกเปนสวนยอย ๆ ตามหลกการและกฎเกณฑท�กาหนดให เพ�อคนหาความจรงตาง ๆ ท�ซอนอยภายในเร�องราวน �น การวเคราะหแบงออกเปน 3 ข �น ดงน � 4.1 วเคราะหความสาคญ 4.2 วเคราะหความสมพนธ 4.3 วเคราะหหลกการ 5. การสงเคราะห หมายถง ความสามารถในการรวมส�งตาง ๆ ต �งแต 2 ชนดข �นไป เพ�อใหกลายเปนส�งสาเรจรปส�งใหมท�มคณลกษณะบางอยางแปลกไปจากเดม การสงเคราะหแบงเปน 3 ข �น ดงน � 5.1 การสงเคราะหขอความ 5.2 การสงเคราะหแผนงาน 5.3 การสงเคราะหความสมพนธ 6. การประเมนคา หมายถง ความสามารถในการประเมน ตราคาโดยสรปอยางมหลกเกณฑวาส�งน �นมคณคา ด เลว หรอเหมาะสมอยางไร การประเมนคาแบงออกเปน 2 ข �น ดงน � 6.1 การประเมนคาโดยอาศยเกณฑภายใน 6.2 การประเมนคาโดยอาศยเกณฑภายนอก จากแนวคด และทฤษฎเก�ยวกบทกษะการคดข �นสงน � ผ วจยไดพจารณาและศกษาพบวา ทฤษฏการเรยนรของบลม (Benjamin Bloom:1956 อางใน พชต ฤทธ<จรญ,2551) สามารถอธบาย

20

การเกดพฤตกรรมดานทกษะการคดข �นสงของบคคลไดครอบคลมมากกวาแนวคดทฤษฎอ�นๆ จงนามาใชเปนหลกในการสรางแบบวดทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตร ซ�งประกอบดวย การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคา โดยมรายละเอยด ดงน �

1) การวเคราะห (Analysis) การวเคราะหตามแนวคดของบลม ไดมผใหความหมายไวหลายทานดวยกนดงน � ชวาล แพรตกล (2525, หนา 257) กลาววา การวเคราะหเปนความสามารถในการแยก

วตถส�งของตางๆ ท�มอยรอบตว หรอเร�องราวและเหตการณใดๆกไดออกเปนสวนยอยตามหลกการและกฎเกณฑท�กาหนดให เพ�อคนหาความจรงตางๆท�แฝงอยในเร�องราวน �นๆ แบงออกเปน 3 ประเภทคอ

1. การวเคราะหความสาคญ ไดแกการคนหาลกษณะเดนดอยของเร�องราวน �น เชน จดสาคญหรอจดบกพรองของเร�อง ใหจาแนกประเภทและใหหาเลศนยของคาพด และการกระทาตางๆ

2. การวเคราะหความสมพนธ เปนคาถามเก�ยวกบการคนหาความเก�ยวของสมพนธระหวางคณลกษณะตางๆ ของเร�อง ของเหตการณวาพาดพง เก�ยวโยงกนอยางไร มากนอยเพยงใด

3. การวเคราะหหลกการ เปนการถามเพ�อคนหาโครงสราง และระบบของวตถส�งของเร�องราวและการกระทาตางๆวาการท�ส�งน �นคมกนเปนเอกรปหรอสามารถรวมกนจนดารงสภาพเชนน �นอยได เน�องจากอะไร โดยยดหลกอะไรเปนแกนกลาง หรอมส�งใดมาเปนตวเช�อมโยง

สวฒก นยมคา (2531, หนา 307-310) กลาววา การวเคราะหตามความหมายของบลม หมายถง ความสามารถในการแยกวตถส�งของอยางหน�งออกเปนสวนประกอบยอยๆ และการมองหาความสมพนธระหวางสวนประกอบเหลาน �น รวมท �งการมองหาวธการรวมตวกนข �นเปนวตถส�งของน �นๆ ดวย บลมไดจาแนกการวเคราะหออกเปน 3 ประเภท ดงน �

1. การวเคราะหหาองคประกอบ (Analysis of Elements) 2. การวเคราะหหาความสมพนธ (Analysis of Relationships) 3. การวเคราะหหาหลกการท�รวมกนเปนระบบ (Analysis of Organizational

Principles) วารรตน ชนกนาชย (2532, หนา 44) กลาววา การวเคราะหเปนความสามารถในการแยก

วตถส�งของ เร�อง เหตการณ หรอปรากฏการณทางวทยาศาสตรออกเปนสวนประกอบยอยๆ ได และการมองหาความสมพนธระหวางสวนประกอบเหลาน �นได ไดแกความสามารถในการวเคราะหหาองคประกอบ การวเคราะหหาความสมพนธ และการวเคราะหหาหลกการท�รวมกนเปนระบบ

21

วไลพร คาเพราะ (2539, หนา 8-9) ใหความหมายการคดวเคราะหวาเปนความสามารถในการพจารณาไตรตรองอยางรอบคอบเก�ยวกบขอมลหรอสถานการณโดยใชความรความคดและประสบการณของตนเองอยางถ�ถวนเพ�อนาไปสขอสรปท�สมเหตสมผล

อญชญ ธรรมสทธ< (2541, หนา 23) กลาววา การวเคราะหเปนความสามารถในการจาแนกรายละเอยดเร�องราว เหตการณส�งตางๆ ท�มอยรอบตวออกเปนสวนยอยๆ ตามหลกการหรอกฎเกณฑท�กาหนดข �น เพ�อคนหาความจรงท�แอบแฝงอย

สวทย มลคา (2548, หนา 9) ไดใหความหมายของการคดวเคราะห หมายถง ความสามารถในการจาแนก แยกแยะองคประกอบตาง ๆ ของส�งใดส�งหน�ง ซ�งอาจจะเปนวตถส�งของ เร�องราวหรอเหตการณและหาความสมพนธ เชงเหตผลระหวางองคประกอบเหลาน �นเพ�อคนหาสภาพความเปนจรงหรอส�งสาคญของส�งท�กาหนดให

ชยศกด< ลลาจรสกล (2552, หนา 7 ) กลาววา การคดวเคราะหเปนความสามารถในการจาแนก แจกแจงองคประกอบของส�งใดส�งหน�ง หรอพจารณาอยางรอบคอบเก�ยวกบสถานการณและขอมลตาง ๆ พรอมท �งหาความสมพนธเชงเหตผลระหวางองคประกอบเหลาน �นมาสนบสนนเพ�อการตดสนใจเช�อหรอสรปอยางมเหตผล

จากความหมายดงกลาว สรปไดวา การคดวเคราะห หมายถง การจาแนก แยกแยะ ส�งใดส�งหน�ง หรอสถานการณใดสถานการณหน�ง ซ�งอาจเปนวตถส�งของ เร�องราวหรอเหตการณ แลวนามาประกอบเปนเหตผลเพ�อใชในการตดสนใจเช�อหรอสรปอยางมเหตผล แบงเปน 3 ลกษณะ คอ

1. การวเคราะหความสาคญ (analysis of element) เปนความสามารถในการคนหาจดสาคญหรอหวใจของเร�อง คณลกษณะท�เดนชดของเร�องท�อาน คนหาสาเหต ความคด ผลลพธและจดมงหมายสาคญของเร�องท�อาน

2. การวเคราะหความสมพนธ (analysis of relationship) เปนความสามารถในการคนหาความเก�ยวของสมพนธกน ระหวางคณลกษณะตางๆของเร�อง ของเหตการณ และการพาดพงระหวางองคประกอบตางๆวามความเก�ยวพนกนในลกษณะใด คลอยตามกนหรอขดแยงกนเก�ยวของกนหรอไมเก�ยวของกน

3. การวเคราะหหลกการ (analysis of organizational principles) เปนความสามารถในการคนหาเคาเง�อน หลกท�ยดถอ ระเบยบวธ โครงสรางและระบบของเร�องราวและการกระทาตางๆ ท�รวมกนอยในสภาพเชนน �นไดเพราะยดหลกการและแกนอะไรเปนสาคญ

22

2) การสงเคราะห (Synthesis) การสงเคราะหตามแนวคดของบลม ไดมผใหความหมายไวหลายทานดวยกนดงน � ชวาล แพรตกล (2525, หนา 321) กลาววา การสงเคราะห หมายถง ความสามารถใน

การรวบรวมส�งตางๆ ต �งแตสองชนดข �นไปใหกลายเปนส�งสาเรจรปช �นใหมท�มลกษณะแปลกไปจากเดม เชนแมครวนาเอาพรก กะป หอม กระเทยม และเคร�องปรงตางๆ มาผสมกนจนกลายเปนน �าพรกหรอแกงเผดท�มรสชาตผดไปจากส�งยอยๆ ของเดม หรอนกคณตศาสตรนาเอาขอเทจจรงเร�องสดสวน และรอยละมาผสมกนเปนสตรสาเรจสาหรบคดหาดอกเบ �ย เปนตน แบงออกเปน 3 แบบดงน �

1. การสงเคราะหขอความ เปนการนาเอาความรและประสบการณตางๆมาผสมกนเพ�อใหเกดเปนขอความหรอผลตผล หรอการกระทาใหมท�สามารถใชส�อสารความคดและอารมณระหวางบคคลกบผ อ�นได เชน การพดบรรยายช �แจง การแตงคาประพนธ การวาดภาพ และการแสดงขบรองดนตร เปนตน

2. การสงเคราะหแผนงาน คอการกาหนดแนวทางและข �นตอนของการปฏบตงานใดๆลวงหนา เพ�อใหดาเนนงานของกจการน �นราบร�น และบรรลผลตรงตามเกณฑและมาตรฐานท�กาหนดไว รปแบบของคาถามชนดน �มกจะเปนแบบสรางสถานการณหรอบอกเร�องราว แลวกาหนดเง�อนไขให

3. การสงเคราะหความสมพนธ หมายถงการเอาความสาคญและหลกการตางๆมาผสมใหเปนเร�องเดยวกน ทาใหเกดส�งสาเรจรปชนดใหม ท�มคณสมบตแตกตางไปจากเดมมแนวคดใหมท�มประสทธภาพและหนาท�บางอยางผดแปลกไปจากเร�องยอยๆ เดม

การสงเคราะหความสมพนธน � มลกษณะคลายกบการรเร�มสรางสรรคซ�งมความหมายหมายถง การนาเอาของเกาของเดมท�มอยแลวมาปรบปรงแกไขและเสรมสรางลกษณะหนาท� คณคาสงกวาเดม หรอใชประโยชนไดมากกวา และประสทธภาพดกวาเดม

ภทรา นคมานนท (2529, หนา 114-116) กลาววา การสงเคราะหตามความหมายของบลม คอความสามารถในการนาส�งตางๆ หรอหนวยตางๆ ต �งแต 2 ส�งข �นไปเปนเร�องเดยวกน เพ�อเปนส�งใหม เร�องใหม ท�มคณลกษณะบางอยางแปลกพสดารไปจากสวนประกอบยอยของเดม การรวมน �อาจเปนการรวมวตถส�งของ ขอเทจจรง ขอความท�รวบรวมไดผนวกกบความคดเหนสวนตวเขาดวยกน การสงเคราะหมลกษณะคลายความคดสรางสรรค ซ�งความสามารถข �นน �กอใหเกดหลกการใหม ผลผลตแปลกใหมท�มประโยชนตอสงคมมาก การสงเคราะหแบงออกเปน 3 ประเภทดงน �

23

1. การสงเคราะหขอความ คอความสามารถในการนาเอาความรและประสบการณตางๆมาผสมผสานกนเพ�อใหเกดเปนขอความ หรอผลตผลหรอการกระทาใหม ท�สามารถใชส�อความคดความเขาใจระหวางบคคลกบผ อ�นได

2. การสงเคราะหแผนงาน คอความสามารถในการกาหนดแนวทาง การวางโครงการหรอการวางแผนงานตางๆ ลวงหนาข �นมาใหม เพ�อใหการดาเนนงานของกจการน �นราบร�น และบรรลผลตามเกณฑและมาตรฐานท�กาหนดไว

3. การสงเคราะหความสมพนธ คอความสามารถในการสรปเร�องราวตางๆ เปนขอยตโดยยดเอาเง�อนไขของความสมพนธ ความสมเหตสมผล และความนาจะเปนของประเดนตางๆมาเปนหลกในการพจารณา

สวฒก นยมคา (2531, หนา 310-312) กลาววา การสงเคราะหตามความหมายของบลม เปนกระบวนการกลบกนกบการวเคราะห เพราะแทนท�จะเปนการแยกส�งใหญออกเปนส�งยอยๆ แตเปนการประกอบกนเปนส�งใหญอยางใหมข �นมา การทาส�งใหมน �คอตนตอของความคดรเร�มสรางสรรค การสงเคราะหตามความหมายของบลม หมายถงการนาเอาองคประกอบยอยๆ หรอสวนยอยๆ มาประกอบกนเปนส�งสมบรณอยางใหมข �นมาอยางหน�ง การประกอบกนเปนส�งใหมน �คอการสราง อาจจะเปนการสรางนวนยาย สรางแบบบาน สรางแบบทดลอง สรางโครงการหรอสรางปอดเทยมกได และคาวาการสรางน � บลมกเชนเดยวกน กลาววา จะมปรากฎการณตางๆ อยบาง ในการเขาใจ การนาไปใช และการวเคราะห แตการสรางดงกลาวจะมลกษณะดงเอาบางสวนมาสมพนธกบบางสวนซ�งยงไมเกดความสมบรณท �งหมด สวนการสรางโดยการสงเคราะห จะเปนการสรางความสมบรณในภารกจน �นๆ ท �งหมด บลมไดแบงการสงเคราะหออกเปน 3 ประเภท ดงน �

1. การสงเคราะหขอความสาหรบใชส�อความ (Production of a unique Communication)

2. การสงเคราะหแผนหรอเซตของกจกรรมท�จะปฏบต (Production of a Plan or Proposed Set of Operation)

3. การสงเคราะหเซตของความสมพนธระหวางตวแปร (Derivation of Set of Abstract Relations)

วารรตน ชนกนาชย (2532, หนา 48) กลาววา การสงเคราะหเปนความสามารถท�ผ เรยนนาเอาความรปลกยอยตางๆ ท�สมพนธกนมาประกอบกนเปนความรอยางใหมข �น เชน การออกแบบการทดลองวทยาศาสตร การกาหนดแนวทางแกปญหา การออกแบบเคร�องมอ หรอการ

24

สรางสมมตฐาน การสรางหลกการ กฎ ทฤษฎทางวทยาศาสตร จากขอมลตางๆท�ไดจากการทดลอง เปนตน

อญชญ ธรรมสทธ< (2541, หนา 26) กลาววา การสงเคราะหเปนความสามารถในการนาเอาหรอรวบรวมผสมผสานส�งตางๆ ท�เปนสวนยอยๆ น �นเขาดวยกนเพ�อใหกลายเปนส�งใหมท�มคณลกษณะแปลกไปจากเดมของส�งน �น

ลวน สายยศ และองคณา สายยศ (2543, หนา 155) ไดใหความหมายของการคดสงเคราะหวา หมายถง ความสามารถในการรวมส�งตางๆ ต �งแตสองส�งข �นไปเขาดวยกนเพ�อเปนส�งใหมอกรปหน�งมลกษณะ โครงสราง หรอหนาท� แปลกแตกตางไปจากเดมกอนนามารวมกน

ศรกาญจน โกสมภ และ ดารณ คาวจนง (2544, หนา 57) ไดใหความหมายของการคดสงเคราะหวา หมายถง ความสามารถในการคดเพ�อประกอบสวนยอยๆใหเขากนเปนเร�องราวเปนความสามารถในการพจารณาเร�องราวในหลายๆ แงมม แลวนามาจดระบบโครงสรางเสยใหมซ�งมความเหมาะสมกะทดรดและไดความหมายมากท�สด

เกรยงศกด< เจรญวงศศกด< (2545, หนา 2) ไดใหความหมายของการคดสงเคราะหวาหมายถงการผสมผสานรวมกนอยางกลมกลนของสวนประกอบตางๆ จนกลายเปนส�งใหมท�มเอกลกษณและคณสมบตเฉพาะ

ชาต แจมนช (2545, หนา 57) ไดใหความหมายของการคดสงเคราะหวา หมายถงการคดท�สามารถรวมส�งตางๆ ต �งแตสองส�งเขาดวยกน เพ�อใหไดส�งใหมท�มคณลกษณะแตกตางไปจากสวนประกอบยอยๆของเดม

ชยศกด< ลลาจรสกล (2552, หนา 18 – 22) การคดสงเคราะห หมายถง การคดท�ตองอาศยความสามารถในการรวบรวมขอมลและทกษะในการดงประเดนท�เก�ยวของซ�งอาจจะมจานวนมากและกระจดกระจายอยตามท�ตางๆ แตคดสรรมาเฉพาะสวนท�เช�อมโยงกบส�งท�จะคดแลวนามาผสมผสานสวนยอยๆ เขาดวยกนใหอยภายใตโครงรางเดยวกนเพ�อตอบสนองวตถประสงคท�ไดต �งไว วตถประสงคของการคดสงเคราะหมวตถประสงคดงน �

1. การคดสงเคราะหท�สามารถนามาใชในการสรางสรรคส�งใหม ท�มความแปลกใหมไดเปนอยางดซ�งเปนผลมาจากการนาองคประกอบยอยมาผสมผสานดวยวธการท�เหมาะสม

การสรางส�งใหมอนเกดจากการคดสงเคราะหน �ใชทกษะการคดตาง ๆ มากมาย เชน การสรปความ การผสมผสานขอมล การจดระบบความคด การสรางองคความรใหม เหลาน � มาใชในข �นตอนตาง ๆ ประกอบหรอผสมผสานกนอยางลงตว ทาใหเกดส�งใหมๆ อยเสมอ การคดสงเคราะห

25

จงมความสาคญตอการสรางและพฒนาความร ใหมความสมบรณและครบถวนในเน �อหาและสามารถนาบทมาสรปจากการคดสงเคราะหไปประยกตใชไดอกตอไป

2. เพ�อการนาบทสรปไปประยกตใชหรอตอยอดความร การนาขอมลหรอบทสรปท�ผานการคดสงเคราะหดวยวธการท�เหมาะสมไปประยกตใช

เพ�อการสรางส�งใหมข �นมา หรอเพ�อการสรางทางเลอกใหมยอมเกดผลดท�ไมตองเสยเวลาเพ�อท�จะนบหน�งใหม (เร�มตนใหม) สามารถคดตอยอดความรไดตอไป นาไปสการพฒนาองคความรใหมไดอยางหลากหลายไมจบส �น

3. เพ�อความเขาใจท�ชดเจน แจมแจงและครบถวน หากเราตองการบทสรปเก�ยวกบส�งใดส�งหน�ง หรอเปนการแกปญหา หรอการพสจนเร�อง

ใดเร�องหน�ง หรอมความประสงคท�ปรบเปล�ยนหรอเปล�ยนแปลงบางส�งบางอยาง จงตองสารวจความเขาใจท�ชดเจน แจมแจงและครบถวน การคดสงเคราะหจงสามารถชวยใหเกดผลท�ตองการได ทกฝายท�เก�ยวของไดรบขอมลท�ถกตองตรงกน นาไปสการสรป แกปญหา หรออ�นๆท�ตองการ การคดสงเคราะหจงมประโยชนตอทกเร�องท�ผ ใชตองการ

4. เพ�อนาไปสการแกไขปญหา การแกปญหาเปนภาวะท�ตองมการตดสนใจจากขอมลตางๆ จากสถานการณท�เกดข �น

โดยมงใหทกฝายไดรบประโยชนอยางเทาเทยมกน การแกปญหาโดยการลองผดลองถกหรอการแกไขปญหาโดยการเลยนแบบ หรอการแกปญหาเดมซ�งเคยเกดข �นมาแลวและใชวธการหน�งแกปญหาไปแลว หรอวธการอ�นๆ อาจจะไมประสบผลสาเรจ หรอไมบรรลเปาหมาย การคดสงเคราะหจงเปนแนวทางหน�งซ�งไดมาซ�งขอมลท�เปนระบบ ถกตอง นาเช�อถอ เหมาะสมกบสถานการณ สามารถใชในการแกปญหาไดเปนอยางด ท �งน �ข �นอยกบปจจย สภาพแวดลอม ความหนกเบาหรอเหตอ�นๆ ท�เก�ยวของกบปญหาน �น

5. เพ�อนาไปสการคดสรางสรรค การคดสงเคราะหและการคดสรางสรรค เปนการคดเช�อมโยงและพ�งพาอาศยผลงานอน

เกดข �นจากการคดสรางสรรค ยอมเนนผลสบเน�องจากกระบวนการคดสงเคราะหเปนสวนใหญ หากเราตองการเปนนกสรางสรรคผลงานจงควรฝกฝนใหมคณลกษณะเปนนกคดสงเคราะหไวกอนและพฒนาเปนนกคดสรางสรรคตอไป

จากท�กลาวมาขางตน สรปไดวา การคดสงเคราะห เปนความสามารถในการรวบรวม ผสมผสานส�งตางๆ เชน ส�งของ ขอเทจจรง รายละเอยด ความคด มาใสรวมกนเปนองครวม จดโครงสรางขององคประกอบตางๆ ใสในรปแบบใหมหรอทาโครงสรางใหมแบงเปน 3 ลกษณะ คอ

26

1. การสงเคราะหขอความ (production of unique communication) เปนการนาเอาความรและประสบการณตางๆมาผสมกน เพ�อเสนอความคด เร�องราว เหตการณตางๆ โดยใชส�อ ขอความหรอการพด การเขยน หรอการวพากษวจารณ 2. การสงเคราะหแผนงาน (production of plan , or proposed set of operation) เปนการกาหนดแนวทางวางแผน ออกแบบ เขยนโครงงานหรอโครงการตางๆ วาจะตองทาอะไร ตองตระเตรยมส�งใด มข �นตอนการปฏบตอยางไร ตองเตรยมแกไขอปสรรคตางๆ ท�อาจจะเกดข �นไดอยางไร ใหสอดคลองกบขอมลและจดมงหมายท�ต �งไว

3. การสงเคราะหความสมพนธ (derivation of a set of abstract relations) เปนความสามารถในการเกบรวบรวมรายละเอยดตางๆ เพ�อนามาเปล�ยนแปลง ปรบปรงตรวจสอบ หาขอยตหรอลงสรปโดยการเช�อมโยงรายละเอยดเหลาน �น

3) การประเมนคา (Evaluating) การประเมนคาตามแนวคดของบลม ไดมผใหความหมายไวหลายทานดวยกนดงน � ชวาล แพรตกล (2525, หนา 379) กลาววา การประเมนคา หมายถง การตราคาส�งตางๆ

โดยสรปอยางมหลกเกณฑ วาส�งน �นมคณคาด-เลว ถกตองตรงตามเปาหมายเพยงไร เช�อถอไดหรอไม สอดคลองหรอขดแยงกบส�งใดบาง รวมถงการวจารณและแสดงความคดเหนตอเหตการณและการกระทาตางๆ วาควรประพฤตปฏบตเชนน �นหรอไม หรอมประสทธภาพ ประหยด ถกหลกวชา ไดผลสมดงความปรารถนาเพยงใด การประเมนคา แบงออกเปน 2 ประเภท ดงน �

1. การประเมนคาโดยอาศยเกณฑภายใน ไดแกการประเมนคาโดยใชขอเทจจรงตามทองเร�อง หรอสถานการณน �นๆมาเปนหลกในการพจารณา

2. การประเมนคาโดยอาศยเกณฑภายนอก หมายถง การใหผตอบวนจฉยเอาเองโดยอาศยเกณฑตางๆท�เหมาะสม และเปนท�ยอมรบของผ รหรอสงคมท�นอกเหนอจากเร�องราวภายในทองเร�องน �นมาเปนหลกในการวนจฉย

ภทรา นคมานนท (2529, หนา 116-117) กลาววา การประเมนคณคาตามความหมายของบลม คอความสามารถในการตดสนเก�ยวกบคณคาของเน �อหาและวธการตางๆ โดยสรปอยางมหลกเกณฑวาส�งน �นดเลว เหมาะสมหรอไมเพยงไร การประเมนคณคาแบงออกเปน 2 ประเภท ดงน �

1. การตดสนโดยอาศยขอเทจจรงหรอเกณฑภายใน เน �อเร�อง เปนการประเมนหรอตดสนโดยยดความถกตองตามเน �อเร�อง เน �อหาวชาน �น หรอขอมลท�ปรากฏอย

2. การตดสนโดยอาศยเกณฑภายนอก เปนการตดสนโดยอาศยเกณฑอ�นๆ ท�ไมปรากฎตามเน �อเร�องหรอเน �อหาวชาน �นๆ

27

สวฒก นยมคา (2531, หนา 312-313) กลาววา การประเมนคณคาตามความหมายของบลม หมายถง การตดสนใจเก�ยวกบคณคาของความคด การกระทา การแกปญหา รวมท �งวตถส�งของท�ใชเพ�อความประสงคบางอยางตามเกณฑท�กาหนด

วารรตน ชนกนาชย (2532, หนา 50) กลาววา การประเมนคณคาเปนความสามารถในการตดสนใจเก�ยวกบคณคาของความคด การกระทา การแกปญหา วธการใช รวมท �งวตถส�งของท�ใช เพ�อความประสงคบางอยางตามเกณฑท�กาหนด เชน การพจารณาความถกตองและความสมบรณของขอมล พจารณาวธการท�ใชในการศกษาหรอทดลองทางวทยาศาสตรวามความเหมาะสมกบส�งท�ตองการจะวดเพยงใด เปนตน

อญชญ ธรรมสทธ< (2541, หนา 28) กลาววา การประเมนคาเปนความสามารถในการวนจฉย ตราคา คณคาโดยอาศยเกณฑและมาตรฐานท�วางไว

ไสว เล�ยมแกว (2550) กลาววา ทฤษฏประเมนคา ใชในวชาหลก 3 สาขา คอ 1. สนทรศาสตร ประเมนคาอารมณท�พงใจ 2. จรยศาสตร ประเมนคาการกระทาหรอพฤตกรรม 3. เศรษฐศาสตร ประเมนทรพยากรหรอส�งของ นชนารถ บญโกย (2551, หนา 23) กลาววา การประเมนคาเปนความสามารถในการ

พจารณาตดสนลงสรปเก�ยวกบคณคาของความคดทกชนด เพ�อเปรยบเทยบเกณฑหรอมาตรฐานท�กาหนดให แบงยอยออกเปน 2 อยางคอ

1. ประเมนคาโดยอาศยขอเทจจรงภายใน (Judgment in terms of Internal Criteria) การประเมนแบบน �พจารณาหาความถกตอง สมเหตสมผล ความสอดคลองโดยอาศยเกณฑภายในของส�งน �นเปนสาคญ

2. ประเมนคาโดยอาศยขอเทจจรงภายนอก (Judgment in terms of External Criteria) การประเมนแบบน �อาศยเกณฑโดยอาศยเกณฑหรอมาตรฐานจากภายนอก เอาไวเปรยบเทยบเกณฑเหลาน � อาจเปนเกณฑท�สงคมหรอระเบยบประเพณกาหนดไว

ชยศกด< ลลาจรสกล (2551, หนา 36) ไดสรปการประเมนคาวา หมายถง ความสามารถทางสมองของบคคลในการพจารณาตดสนคณสมบต คณคา ของส�งใดส�งหน�ง วาดดานใดและเสยดานใด ท �งน �ตองอยบนพ �นฐานเกณฑท�เปนท�ยอมรบ

ปทมาวด เทยมทน (2552) กลาววา การประเมนคา คอ การช �แจงบอกกลาววาส�งไหนมความดดานใด บกพรองดานใด ในการประเมนคาตองพจารณารปแบบส�งของน �นเสยกอน แลวพจารณาวา จดประสงคในการสรางสรรคส�งน �นคออะไร เม�อจะประเมนคาส�งท�ไดอานตองพจารณา

28

รปแบบ และจดประสงคในการผลต การประเมนคาของเราไมคานงวาจะถกตองหรอไม ตรงกบความคดเหนของใคร ควรพจารณาสวนตาง ๆ ของหนงสออยางละเอยดถ�ถวน

สมเกยรต (อางองใน ชยศกด< ลลาจรสกล, 2552, หนา 36) ไดจาแนกพฤตกรรมท�แสดงออกถงการประเมนคาไวดงน � judge (พจารณาตดสน), appraise (ประเมนราคา), evaluate (ประเมนคา), rate (ประเมนคา), compare(เปรยบเทยบ), value (ใหคณคา), revise (แกไขปรบปรง),score (ตเปนคะแนน), select (เลอก)

จากความหมายขางตน สรปไดวา การประเมนคา หมายถง ความสามารถในการพจารณาตรวจสอบ วนจฉย เร�องราว ความคด การกระทา เหตการณ วจารณ ตดสนโตแยง ปองกน สนบสนน ตดสนใจเก�ยวกบคณคาในดานความคด การกระทา รวมถงวตถส�งของตางๆ โดยใชเหตผลและหลกการ ซ�งประกอบดวย 2 ลกษณะ คอ

1. ประเมนโดยอาศยเกณฑภายใน (Judgment in terms of internal evidence) เปนความสามารถในการตดสนเหตการณใดเหตการณหน�งโดยใชขอเทจจรง รายละเอยด หลกการ ทฤษฎหรอเน �อหาสาระในเหตการณน �นเปนเกณฑในการตดสน พจารณาหาความถกตอง สมเหตสมผลและสอดคลอง

2. ประเมนโดยอาศยเกณฑภายนอก (Judgment in terms of external criteria) เปนความสามารถในการตดสนเหตการณใดเหตการณหน�ง โดยใชเกณฑท�ไมไดปรากฏตามเน �อเร�องหรอเหตการณน �นๆ แตใชเกณฑท�กาหนดข �นมาใหมซ�งอาจเปนเกณฑตามหลกเหตผล หรอเกณฑท�สงคมหรอระเบยบประเพณกาหนดไวกได

1.4 การพฒนาความสามารถทกษะการคดข �นสง เน�องจากความสามารถในการคดระดบสงเปนทกษะท�จาเปนอยางย�งตอการศกษา การ

พฒนาคณภาพชวต และการพฒนาสงคมใหทดเทยมอารยประเทศ นกการศกษาหลายทานไดทาการทดลองเก�ยวกบการสอนคดโดยเฉพาะทกษะการคดข �นสง ดงท�จะกลาวตอไปน �

อษณย โพธสข (2537 ,หนา 99-100) ไดเสนอแนวการสอนเพ�อชวยปรบปรงความสามารถในการคดระดบสง ดานความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ ของเดกไวดงน �

1. ประสบการณตรง การจดใหเดกไปทศนศกษาหรอเปดโอกาสใหเดกทดลองปฏบต ส�งตางๆดวยตนเองจะเปนการเปดโอกาสท�สาคญย�ง

2. การทาวจย หรอการศกษาหาความร ความจรงดวยตนเอง เปนทกษะการเรยนรดวยตนเองใหเดกไดมข �นตอนในการศกษาอยางถกตอง เชนการทารายงาน เร�อง “ไดโนเสาร”เปนตน

29

3. การใชกจกรรมเปนส�อกระตนความคด เชน การพาไปดการโตวาท การจดใหโตวาท การอภปรายในหวขอตางๆ การจดมม หรอชมรมนกคดฯลฯ

4. การใชสถานการณสมมต เปนกจกรรม หรอวธสอนท�ทาใหนกเรยนเกดความรความ เขาใจกระจางข �น และมองเหนปญหาท�เกดข �นรวมท �งการพยายามคดคนการแกปญหา

5. ใหนกเรยนไดมโอกาสเสนอผลงานท�ตนเองศกษาใหผ อ�นฟง 6. กจกรรมกลม การระดมพลงสมอง การระดมความคด การไตรตรองความคดของกลม

รวมถงการวจารณอยางมเหตผล การวจารณในการสรางลวนเปนทกษะระดบสงทางปญญาและทางสงคมท �งส �น ส�งเหลาน �จะชวยใหเดกไดมขอมลยอนกลบเก�ยวกบความคดเหนของตนเองและผ อ�นรวมท �งกลยทธทางความคดของผ อ�นไดเปนอยางด

สมชย โกมล (2540 อางถงใน ศรพร ฐานะม�น, 2544) กลาววา การสรางเสรมและพฒนาทกษะการคดใหแกผ เรยนจะตองจดกจกรรมเพ�อมงฝกทกษะพ �นฐานการคดในดานตางๆดงน �

1. ทกษะการลงความคดเหนจากขอมล เพ�ออธบายสาเหตท�มา ปจจยองคประกอบของ ส�งตางๆ

2. ทกษะการต �งสมมตฐาน เพ�อใหสามารถคาดคะเนความสมพนธของตวแปร ตลอดจน ส�งท�จะเกดข �นจากตวแปรตางๆ

3. ทกษะการทานาย เพ�อทานายส�งตางๆท�จะเกดข �นในอนาคต 4. ทกษะการตความหมายขอมลและการลงขอสรป เพ�อตความหมายจากขอมลและลง

ขอสรปส�งตางๆ 5. ทกษะการเลอกรปแบบวธการรวบรวมขอมล จดกระทาขอมล ส�อความหมายขอมล

และตรวจสอบขอมล เพ�อเลอกรปแบบวธการท�จะใชรวบรวมขอมล จดกระทาขอมล และตรวจสอบพสจนขอมล

ในการสรางเสรมและพฒนาทกษะการคด จะใชคาถามท�นาไปสการคด เปนคาถามท�มจดมงหมาย เพ�อใหผตอบแสดงพฤตกรรมท�เกดทกษะการคด ตวอยางคาถามท�นาไปสการคด เชน อะไรเปนสาเหตท�ทาใหตนกหลาบท�ปลกไวใตตนไมใหญไมออกดอก แสงแดดกบการออกดอกของตนกหลาบมความสมพนธกนอยางไร ปลกกหลาบในรมกบกลางแจงจะมผลแตกตางกนหรอไมอยางไร ถาตองการทราบวา กหลาบท�ปลกไวกลางแจง จะออกดอกเรวกวากหลาบท�ปลกไวในรมนกเรยนจะตองทาอยางไร ขณะทดลองจะตองตดตามรวบรวมขอมลอะไรบาง นกเรยนจะใชวธการอะไรในการรวบรวมขอมลจากการทดลอง ขอมลท�รวบรวมไดจะบนทกหรอนาเสนอขอมลในรปแบบใด นกเรยนจะใชวธการอะไรในการเปรยบเทยบขอมลท�เปนผลการทดลอง นกเรยนจะ

30

สรปผลการทดลองไดวาอยางไร จากผลการทดลองถานกเรยนทดลองตอไปเร�อยๆผลการทดลองจะเปนอยางไรถาเปล�ยนพชท�นามาทดลองไดผลเหมอนกนหรอไม อยางไร

สมจต สวธนไพบลย (2541 ,หนา 91-92) ไดกลาวไววาครควรจดสภาพการเรยนการสอนท�สงเสรมความสามารถในการคดระดบสงดานความสามารถในการแกปญหา วา

1. จดสถานการณท�เปนสถานการณใหมๆ และมวธแกปญหาไดหลายๆวธ มาให นกเรยนฝกฝนแกปญหาใหมากๆ

2. ปญหาท�ไดหยบยกมาใหนกเรยนฝกฝนน �น ควรเปนปญหาใหมท�นกเรยนไมเคยประสบมากอน เปนปญหาท�ไมพนวสย หรอกลาวอกนยหน�ง ปญหาน �นตองอยในกรอบของทกษะทางเชาวปญญาของนกเรยน

3. การฝกแกปญหาน �นครวทยาศาสตรควรจะไดแนะใหนกเรยนไดวเคราะหปญหาใหชดเจนกอนวาเปนปญหาเก�ยวกบอะไร และถาเปนปญหาใหญกแตกออกเปนปญหายอยๆและคดแกปญหายอยแตละปญหา และเม�อแกปญหายอยไดหมดทกขอกเทากบแกปญหาใหญไดน�นเอง

4. จดบรรยากาศของการเรยนการสอน หรอจดส�งแวดลอม ซ�งเปนสภาพภายนอกของนกเรยนใหเปนไปในทางเปล�ยนแปลงไดไมตายตว นกเรยนกจะเกดความรสกวา เขาสามารถคดคนเปล�ยนแปลงอะไรไดบางในบทบาทตางๆ

5. ใหโอกาสนกเรยนไดคดอยเสมอ 6. การฝกฝนแกปญหาหรอการแกปญหาใดๆกตาม ครไมควรจะบอกวธแกปญหาให

ตรงๆ เพราะถาบอกใหแลวนกเรยนอาจจะไมไดใชยทธศาสตรของการคดของตนเองเทาท�ควร อรพรรณ พรสมา (2543 , หนา 25 – 29) ไดกาหนดวธสอนการคดข �นสงออกเปน 2

ลกษณะใหญๆ คอ 1. การสอนใหคดเปน โดยแทรกวธการคดอยในการสอนวชาตางๆ ท�นกเรยนเรยนตาม

หลกสตรปกต ผสอนตองจดสภาพแวดลอมท�เปดโอกาสใหผ เรยนไดคนหาคาตอบดวยตนเอง ผสอนควรใชคาถามกระตนใหนกเรยนใชจนตนาการ ไดคด ไดทดลองปฏบต รวมท �งการศกษาคนควาจากตารา

2. การสอนวชาการคด เปนวชาหน�งในหลกสตร ในปจจบนหลกสตรของประเทศไทยยงไมมวชาการคดในระดบอนบาล ประถม หรอมธยม แตเร�มมวชาการคดในระดบอดมศกษาบางแหง การเรยนการสอนวชาการคดควรเร�มต �งแตเดกๆ วชาการการคดมเปาหมายเพ�อพฒนานกเรยนใหเขาใจหลกการ กระบวนการคด และฝกฝนทกษะท�จาเปนสาหรบการคดลกษณะตางๆ ซ�งสามารถนาไปประยกตใชในการศกษาวชาอ�น และการนาไปใชในชวตประจาวน

31

นอกจากน � ยงไดเสนอบญญต 10 ประการในการสอนใหคดข �นสงไวดงน � 1. ใชคาถามกระตนใหเดกคด และสรางความสนใจใฝร ความกระตอรอรนท�จะแสวงหา

คาตอบอยเสมอ 2. เปดโอกาสใหเดกแสดงความคดเหน โดยใชจนตนาการ โดยใชสถานการณจาลอง

หรอคาถามประเภท ถา......แลวอะไรจะเกดข �น ? 3. เปดโอกาสใหเดกไดทากจกรรม ท �งกจกรรมท�ทาคนเดยว และทาเปนกลม การทา

กจกรรมเด�ยวจะชวยใหเดกไดไตรตรอง ทบทวนเก�ยวกบส�งท�ทาอยางรอบคอบในขณะท�ทากจกรรม กลม จะชวยใหเดกแลกเปล�ยนประสบการณซ�งกนและกน ทาใหมความคดกวางไกลข �น

4. ใหนกเรยนไดฝกทกษะการคดอยางเปนข �นตอน เร�มจากทกษะการคดข �นพ �นฐาน ข �นกลาง และข �นสง

5. ควรกระตนและเสรมแรงเปนระยะๆ เพ�อคงระดบความสนใจใฝรของเดก และชวย ใหมความต �งใจจรงในการพฒนาทกษะการคด

6. ผใหญควรรบฟงความคดเหนของเดกดวยความต �งใจ ซ�งเปนการเสรมแรงใหกบผ เรยนอกทางหน�ง และเปนแบบอยางของนกฟงท�ด

7. ควรใชวธช �แนะท�เหมาะสมแทนการบอกคาตอบท�ถกตองทนททนใด 8. สรางสภาพแวดลอมและบรรยากาศท�ชวยใหเดกรสกอบอนม�นใจ และกระตอรอรน

เชน ครย �มแยมแจมใส ใจด รกเดก 9. จดแสดงส�อ และอปกรณ การคดหลากหลายประเภทและมปรมาณเพยงพอ เปด

โอกาสใหเดกเขาถงส�อและอปกรณได 10. ผนงหองมคาถามคาเตอนใจ มท�แสดงผลงานทางความคดของเดก นอกจากน �แลว อรพรรณ พรสมา ยงไดกลาวถงการพฒนาความสามารถในการคดข �นสง

ดานความสามารถในการแกปญหา ดวยวธงายๆ วา ใหผ เรยนแกปญหาจากสถานการณจาลอง หรอใหผ เรยนนาปญหาในชวตประจาวนท�บาน ท�โรงเรยน หรอในชมชน มาพจารณารวมกนวาปญหาใดท�ควรไดรบการแกไขโดยดวน ระบปญหา และเปาหมายใหชดเจนแลวปฏบตตามข �นตอน การแกปญหาซ�งจากแนวคดดงกลาวนกเรยนตองมการเรยนรแบบมสวนรวม โดยอาศยการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญ โดยใหเขาเรยนรโดยอาศยประสบการณของตวเอง มปฏสมพนธระหวางผ เรยนดวยกนเอง และระหวางผ เรยนกบครผสอน ทาใหเดกแลกเปล�ยนประสบการณซ�งกนและกน ทาใหมความคดกวางไกล ไดเรยนรส�งใหมๆ ท�ทาทายอยางตอเน�องตลอดเวลา

32

ประเวศ วะส (อรพรรณ พรสมา. 2543 , หนา 37-38 ; อางองจากประเวศ วะส) ไดเสนอ กระบวนการทางปญญา ซ�งเปนแนวทางท�นาไปสการคดข �นสง และการสรางองคความรดวยตนเองประกอบดวยข �นตอนหรอกจกรรมหลกในการพฒนาปญญา 10 กจกรรม

1. การสงเกต การฝกสงเกตทาใหเกดปญญา ส�งท�สงผลถงการสงเกต คอ โลกทศน วธคด สต – สมาธ

2. ฝกบนทก การบนทกทาไดหลายวธ คณภาพในการบนทกตางกนตามวย และสถานการณ

3. การนาเสนอตอท�ประชมกลม เพ�อใหครและเพ�อนรวาเราไดเรยนรอะไร บนทกอะไรไว และจะเสนอใหเพ�อนรเร�องไดอยางไร

4. ฝกการฟง ขณะฟงควรมฉนทะ สตและสมาธ จะชวยใหฟงไดดข �น 5. ฝกปจฉา – วสชนา เปนการฝกใชเหตผล วเคราะห สงเคราะห ในการถาม – ตอบ

ทาใหเกดความเขาใจในเร�องน �นๆ 6. ฝกต �งสมมตฐาน และต �งคาถาม การต �งคาถามท�มคณคา มความสาคญจะชวยให

อยากคนหาคาตอบ 7. ฝกการคนหาคาตอบ โดยใชวธตางๆ เชน คนจากหนงสอจากอนเตอรเนต การสนทนา

กบผ ร ถายงไมไดคาตอบท�ตองการตองศกษาวจย 8. การวจยทาใหไดความรใหม เกดความภมใจ และมประโยชน 9. เช�อมโยงบรณาการ ใหเหนความเปนไปท �งหมด และเหนตวเอง เกดการรตวเองตาม

ความเปนจรง วาสมพนธกบความเปนจรงท �งหมดอยางไร ในความเปนท �งหมดจะเกดมตทางจรยธรรม ซ�งจะชวยใหหลดพนจากความไมร เกดอสรภาพ และความสข จะชวยใหเกดการอยรวมกนโดยสนตสข

10. ฝกการเขยนทางวชาการ เปนการเรยบเรยงความคดใหประณต ทาใหมการคนควาหลกฐานท�มาของความรเปนการพฒนาปญญาท �งของตนเอง และผ อ�นในวงกวาง

สมบต การจนารกพงค (2545 ,หนา 15 - 16) ไดขอสรปลกษณะครท�สอนใหนกเรยนมทกษะการคด ดงน �

1. ย�วยและยอมรบในความคดสรางสรรคของนกเรยน 2. ใชขอมลดบ แหลงปฐมภม การทดลองกบส�งท�จบตองไดในกจกรรมการเรยนการสอน 3. จดกจกรรมการเรยนการสอนใหนกเรยนมปฏสมพนธกน

33

4. มกใชคาตอไปน �ในการมอบหมายงานใหนกเรยนปฏบตคอ จาแนก วเคราะห ทานาย สราง แสดง

5. มการยดหยนในการเรยนการสอน ตามความสนใจของนกเรยนท �งดานวธการเรยน เน �อหา ระยะเวลา

6. สอบถาม หาความคดรวบยอดเดมของนกเรยนเปนพ �นฐานในการจดความคดรวบยอดใหมใหเหมาะสมในแตละบคคล

7. กระตนใหนกเรยนแสดงความคดเหนรวมกบคร และเพ�อนนกเรยนดวยกน 8. กระตนใหนกเรยนสบสวนสอบสวน โดยการต �งคาถามปลายเปดใหคด และกระตนให

นกเรยนต �งคาถามเพ�อถามเพ�อน 9. ปรบแตงความคดเหนของนกเรยน และโยงความคดน �นใหนกเรยนเกดความคดรวบ

ยอดข �น นอกจากน �กองวชาการ สานกการศกษา กรงเทพมหานคร (2548 ,หนา 2-3) ยงได

กลาวถงแนวทางการพฒนาทกษะการคดไววา ครสามารถพฒนาและสงเสรมทกษะการคดของนกเรยนไวดงน �

1. ควรเร�มฝกใหนกเรยนมทศนคตเชงบวกตอความคดของผ อ�น 2. ควรต �งคาถามปลายเปด ทาทายความคดและจนตนาการของผ เรยน 3. ครควรเปนตนแบบของความรบผดชอบ และความใฝรใฝเรยน เพ�อสรางวฒนธรรมทาง

ความคดใหกบนกเรยน 4. สรางบรรยากาศท�ใหนกเรยนเกดความรบผดชอบ และกระตอรอรนอยากคนพบ

อยากทดลอง และอยากปฏบต 5. ใชการส�อสารทางบวก มงใหกาลงใจ และต �งคาถามเพ�อกระตนความคดของ

นกเรยน 6. ใหนกเรยนมสวนรวมในกระบวนการจดการเรยนการสอน การจดหองเรยนจะเปน

การปลกฝงทกษะการคดใหกบนกเรยน แนวทางการพฒนากระบวนการคดของทศนา แขมมณ (อางถงใน เบญจมาศ เกตแกว,

2548) การคดมลกษณะเปนกระบวนการไมใชเน �อหา การสอนหรอพฒนากระบวนการคดจงเปน การสอนกระบวนการหรอวธการ การพฒนากระบวนการคดหรอความสามารถทางการคดของผ เรยนใหไดผลจาเปนตองใชแนวทางและวธการท�หลากหลายสงเสรมกน ซ�งมแนวทางดงน �

34

แนวทางท� 1 การสงเสรมปจจยท�เอ �อตอการพฒนาสมอง สมองเปนอวยวะสาคญท�ใชในการคด หากมความสมบรณแขงแรงไมบกพรอง กจะทา

หนาท�ไดด สมองตองการปจจยสาคญตางๆหลายประการ การดแลใหสมองไดรบปจจยสาคญท�เพยงพอ ยอมสงผลตอสมรรถภาพการทางานของสมอง ปจจยท�สาคญมดงน �

1. อาหาร หากเดกขาดสารอาหารท�จาเปนจะสงผลกระทบตอสมอง เม�อเซลลประสาท ไมไดรบอาหารท�เพยงพอจะไมสามารถแตกก�งกานสาขาออกไปได เปนผลทาใหการเจรญเตบโตหยดชะงก เดกอาจกลายเปนเดกปญญาออน สมองพการได

2. น �า เซลลสมองจะสามารถทาหนาท�อยางมประสทธภาพ หากรางกายไดรบน �าใน ปรมาณท�มากเพยงพอ การสญเสยสมาธ และความสามารถในการจดจาขอมลตางๆ อาจเปนผลมาจากสมองไดรบน �าไมเพยงพอ ดงน �นเดกควรด�มน �าบรสทธ<วนละ 6-8 ถวย

3. การหายใจ สมองตองการออกซเจน การหายใจท�ถกตองชวยใหสมองไดรบออกซเจน อยางเพยงพอ การหายใจท�ถกตองคอ การหายใจใหลก และมจงหวะแนนอน การหายใจท�ถกตองชวยใหเกดสมาธ สมองปลอดโปรง ลดสภาพการหลงลม และปองกนโรคสมองเส�อมได

4. การพกผอน การฟงดนตร และการผอนคลายความเครยด มนษยมคล�นสมอง(Brain waves) อย 4 ชนด คอ

4.1 Beta waves เปนคล�นท�มความเรวสงสดเปนชวงคล�นส �นประมาณ 13-25 รอบตอวนาท ถารางกายและจตใจไมสงบ สบสน จะเกดคล�นน � สงผลตอการจดจาและการเรยนร จะเรยนรไดยากและเรยนรไดชา

4.2 Alpha waves เปนคล�นท�มชวงความถ�ประมาณ 8-12 รอบตอวนาท เกดข �นเม�อรางกายและจตใจสงบ ไดรบการพกผอนเพยงพอ มการผอนคลาย จะสงผลตอความจาและความสามารถในการเรยนร จะเรยนไดงายและเรวข �น

4.3 Theta waves เปนคล�นท�มชวงความถ� 4-7 รอบตอวนาท เกดข �นเม�อรางกายรบการพกผอนมาก จตใจสงบ คล�นน �จะทาใหเกดการหย�งร และเกดความคดสรางสรรค

4.4 Deta waves คล�นน �เกดข �นในขณะท�บคคลนอนหลบ มความถ�เพยงประมาณ 0.5-3 รอบตอวนาท ในขณะท�มคล�นน �สมองจะทางานนอยมาก

การท�รางกายไดรบการพกผอนอยางเพยงพอ และการมจตใจท�สงบ ผอนคลาย จงเปน ปจจยหน�งท�จาเปนตอสมรรถภาพการทางานของสมอง เสยงของดนตรสามารถกระตนการทางานของสมองท �งสองดานใหสมพนธกน การฟงดนตรหรอฟงเพลงในแนวท�มทานองสงบ สามารถชวยทาใหเกดการผอนคลายเกดสมาธ และทาใหเกดคล�น "Alpha waves และ Theta waves" ซ�งจะ

35

ชวยกระตนใหสมองหล�งสาร "Endophin" ซ�งเปนสารแหงความสข ชวยลดความเครยดท �งกายและใจ

แนวทางท� 2 การเปนแบบอยางท�ด การจดสภาพแวดลอม และ การสรางบรรยากาศท�เอ �อตอการคด วธการท�จะสรางผ เรยนใหเปนบคคลท�ใฝร ชางคดไดดตามกระบวนทางธรรมชาต กคอ การให ผ เรยนไดอยในส�งแวดลอมท�สงเสรมคณลกษณะดงกลาว การมตวแบบท�ดใหผ เรยนเหน และมปฏสมพนธดวย จะสามารถพฒนาคณลกษณะท�ตองการใหเกดข �นแกผ เรยนได เชน การเปนคนใจกวาง ยตธรรมเปนประชาธปไตย รบฟงความคดเหน พจารณาความคดเหน มการโตแยงโดยใชหลกเหตผลและยอมรบความคดเหนของผ เรยน การสรางบรรยากาศท�สงเสรมสนบสนนใหผ เรยนคด ไมปดก �นความคดของผ เรยน ใหคาชมเชย กาลงใจ หรอ การเสรมแรงเม�อ ผ เรยนคดไดดวยตนเอง สภาพแวดลอมเชนน � ยอมเอ �ออานวยใหผ เรยนเกดการเรยนรและพฒนาตนเองไปตามแบบอยางได ซ�งสอดคลองกบแนวคดของ ราเชน มศร (2544 อางถงใน เบญจมาศ เกตแกว, 2548) ท�กลาววา หองเรยนท�สงเสรมความคดคอ หองเรยนท�ทาใหนกเรยนมสวนในการคดอยางตอเน�องเพ�อแสวงหาความรท�มความหมาย ในขณะเดยวกนหองเรยนดงกลาวจะชวยสงเสรมบรรยากาศและองคประกอบอ�นๆ เพ�อทาใหสภาพแวดลอมน �นเหมาะแกการพฒนาการคด เนนการเปล�ยน ขอมลขาวสารใหเปนความร กจกรรมหลกของหองเรยน คอ การคดในทกรปแบบรวมท �งคดในระดบสงดวย

แนวทางท� 3 การบรณาการการสอนและฝกทกษะการคดในการเรยนการสอนเน �อหาสาระตางๆ การคดเปนกระบวนการทางสมองในการจดกระทากบขอมล ส�งเรา ท�บคคลรบเขามาทางประสาทสมผสกระบวนการในการกระทากบขอมลดงกลาวอาศยทกษะการคดตางๆ ท �งทกษะการคดพ �นฐาน ทกษะการคดท�เปนแกน และทกษะการคดระดบสง นอกจากน �นยงมลกษณะการคด กระบวนการคด และกระบวนการควบคมและประเมนการ รคดไดอกดวย ครสามารถนาทกษะเหลาน �ไปบรณาการในการสอนไดตามความเหมาะสมกบสถานการณ การบรณาการการสอนและฝกทกษะการคดตางๆ ในการเรยนการสอนเน �อหาสาระตางๆเปนวธการท�ครมโอกาสใชไดมากท�สด และเปนวธการท�นาจะดท�สด เพราะเปนการพฒนากระบวนการควบคไปกบเน �อหา แตครจาเปนตองมความเขาใจในทกษะการคดแตละทกษะวามข �นตอนในการดาเนนการคดอยางไร ครจงจะสามารถสอนและฝกใหผ เรยนดาเนนการคดอยางมประสทธภาพไดซายและขวา สมองซกซายทาหนาท�เก�ยวกบภาษา การคานวณ การใชเหตผล และการรบรเปนสวนยอย ในขณะท�สมองซกขวาทาหนาท�ดานการรบร อารมณ มตสมพนธ ความคดสรางสรรคและการรบรภาพรวม สมองแตละซกจะไมทางานแทนกน แตสามารถสงเสรมหรอกระตนใหอกฝายทางานของตนใหดข �นได

36

จากแนวทางการเสรมสรางพฒนาทกษะการคดข �นสงท�กลาวมา สรปไดวา ถาเราจด ส�งแวดลอมใหเหมาะสม รางกายไดรบอาหารท�ด พกผอนเพยงพอ ใชคาถามกระตน หรอสรางสถานการณใหผ เรยนเกดการคด ผ เรยนมสวนรวมในการจดกจกรรม ลงมอปฏบตจรง มปฏสมพนธกบกลม และไดปฏบตกจกรรมน �นอยบอยๆ กจะสามารถพฒนาทกษะการคดข �นสงได ในการพฒนาทกษะการคดข �นสงใหกบนกเรยนน �นควรมการจดการเรยนการสอนของครโดยสงเสรมใหนกเรยนมสวนรวมในการเรยนร จะชวยสงเสรมทกษะการคดข �นสงของนกเรยน ใหนกเรยนเรยนรโดยประสบการณตรง หรอสถานการณสมมต หรอเดกตองมสวนรวมในการเรยนร โดยครตองมการจดการเรยนการสอนโดยเนนผ เรยนเปนสาคญ คอตองสรางสถานการณท�เหมอนจรงใกลเคยงกบการดาเนนชวตประจาวนของนกเรยน อาจเปนการสรางสถานการณขดแยงกน หรอสถานการณท�เปนปญหา ใหมการต �งสมมตฐานการสรปจากสถานการณท�ครกาหนดให เพ�อเปนการฝกใหนกเรยนไดคดในหองเรยน จดบรรยากาศการเรยนการสอนท�ชวยใหเดกอบอน ม�นใจ กระตนใหเกดความสนใจใฝร ใฝเรยน กระตอรอรนท�จะแสวงหาคาตอบ มความรบผดชอบ อยากทดลอง และอยากปฏบต เสรมแรงเปนระยะๆ เพ�อคงระดบความสนใจใฝรของเดก คอยใชคาถามกระตนใหเดกคด ฝกใหเขาคดต �งคาถาม มเจตคตท�ดเก�ยวกบการต �งขอสงสย ชวยใหเขามความต �งใจจรงในการพฒนาการคดสรางแรงจงใจท�เกดข �นภายในตวผ เรยน และฝกใหเปนคนชางสงเกต บนทก ฝกการคนหาคาตอบดวยตนเอง จากหนงสออนเตอรเนต สนทนากบผ รถายงไมไดคาตอบท�ตองการตองศกษาวจย ซ�งในการจะพฒนาทกษะการคดข �นสงใหกบนกเรยนน �นกตองศกษาวามปจจยใดบางท�จะสงผลตอทกษะการคดข �นสงของนกเรยนโดยเฉพาะทางวทยาศาสตรเพ�อนาองคความรท�ไดไปพฒนาจดการเรยนการสอนใหมประสทธภาพย�งข �นไป

1.5 ทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตร ทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตรในท�น � ผ วจยใชทฤษฎการเรยนรของบลมผนวกกบ

วธการทางวทยาศาสตรเพ�อใชวดทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตรของนกเรยนโดยมรายละเอยดเก�ยวกบวธการทางวทยาศาสตร ดงน �

1.5.1 ความหมายของวธการทางวทยาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (2544, หนา 16) วธการทางวทยาศาสตร หมายถง

วธท�ใชในการศกษาหาความรและเปนท�ยอมรบกนวาความรท�ไดมความนาเช�อ วธการทางวทยาศาสตรประกอบดวย 4 ข �นตอน คอ 1.ข �นตอนการต �งปญหา 2.ข �นตอนการต �งสมมตฐาน 3.ข �นตอนการรวบรวมขอมล 4.ข �นตอนสรปผลขอมล

37

พมพพนธ เดชะคปต (2547, หนา 20) ไดกลาวาวธการทางวทยาศาสตร หมายถง การเสาะแสวงหาความรโดยใชหลกการของวธอนมานและวธการอปมานซ�งเม�อตองการคนควาหาความร หรอแกปญหาในเร�องใดกตองรวบรวมขอมลในเร�องน �นกอนแลวนาขอมลมาต �งสมมตฐาน และเกบรวบรวมขอมล เพ�อนาสมมตฐานน �นมาตรวจสอบ

อานาจ เจรญศลป (2545, หนา 26) ไดใหความหมายของ วธการทางวทยาศาสตร หมายถง วธการเสาะแสวงหาความรท�ดในการแกปญหาตางๆไมเพยงแตปญหาท�เกดข �นในหองปฏบตการวทยาศาสตรแตยงสามารถนามาประยกตใชในการแกปญหาทางการศกษาดวย

สจนต วศวธรานนท (2548, หนา 42) ไดกลาววา วธการทางวทยาศาสตรเปนวธการแสวงหาความรอยางมระบบระเบยบซ�งนกวทยาศาสตรใชวธการดงกลาวในการคนหาความร และ ไดใหความหมายของวธการทางวทยาศาสตรไววา เปนวธการและหลกการคนควาแบบวทยาศาสตรซ�งประกอบดวย หลกการสรางมโนมต การสงเกตและการทดลองและการพสจนสมมตฐานโดยใชผลของการสงเกตและการทดลอง วธการทางวทยาศาสตร เปนวธการแสวงหาความรอยางมระบบซ�งนกวทยาศาสตรใชในการทางานของเขา จากความหมายดงกลาวพอสรปไดวา วธการทางวทยาศาสตร หมายถง กระบวนการท�เปนลาดบข �นตอนนามาใชในการแสวงหาความรใหไดมาซ�งคาตอบสามารถนามาชวยในการแกปญหาตางๆในชวตประจาวนอยางไดมประสทธภาพ

1.5.2 ความสาคญของวธการทางวทยาศาสตร พนธ ทองชมนม (2545, หนา 5-7) ไดกลาวถงความสาคญของวธการทางวทยาศาสตร

โดยรวมดงตอไปน � 1. วธการทางวทยาศาสตรเปนวธการท�ใหผ เรยนไดมโอกาสฝกทกษะการสงเกต การเกบขอมลการวเคราะหขอมล การตความและการสรปผล 2. วธการทางวทยาศาสตรเปนวธการท�ใหผ เรยนไดฝกการคดแกปญหาอยางมข �นตอน มเหตผล ซ�งจะเปนแนวทางในการนาไปใชแกปญหาในชวตประจาวนได 3. วธการทางวทยาศาสตรเปนวธการท�ใหผ เรยนไดฝกการทางานเปนกลมการแลกเปล�ยนความคดและประสบการณซ�งกนและกนระหวางผ เรยน จากขอมลดงกลาวขางตน ไดกลาวถงความสาคญของวธการทางวทยาศาสตรในแตละลกษณะผ วจยไดพจารณาถงความสอดคลองของวธการทางวทยาศาสตรและไดเหนถงความสาคญของวธการทางวทยาศาสตร ผ วจยจงไดจดการเรยนรโดยใชวธการทางวทยาศาสตรในการทดลองคร �งน �

38

1.5.3 ข �นตอนการจดการเรยนรโดยวธการทางวทยาศาสตร วธการทางานของนกวทยาศาสตร เปนการทางานท�อาศยเหตผล จงมข �นตอนของวธการ ดงน � 1. การกาหนดปญหา ในการกาหนดปญหาน �นจะตองทาความเขาใจวา ปญหาท�สงสยน �นประกอบดวยอะไรบาง และทาการสงเกตเพ�อใหไดขอมลเก�ยวกบส�งท�กาลงศกษา 2. การต �งสมมตฐาน เม�อไดปญหาในการศกษาแลว กดาเนนการในข �นตอไปดวยวธการรวบรวมขอมลท�สงเกตได จากน �นจงทานายคาตอบของปญหาจากหลกการท�รวบรวมมาได เพ�อพสจนขอทานายวาเปนจรงหรอไมประการใดน �น จะทาการออกแบบการทดลองแลวจงดาเนนการทดลองตอไป 3. การทดลองและการสงเกต เพ�อตรวจสอบคาทานายหรอขอสมมตฐาน กทาการทดลองตามข �นตอนท�วางแผนไว 4. การรวบรวมขอมล รวบรวมขอมลท�ไดจากการทดลองการสงเกต และบนทกผลท�ไดเอาไว 5. การสรปผล ดวยการพจารณาผลการทดลองวาสอดคลองกบคาทานายหรอไม ถาสอดคลองกยกเลกสมมตฐานแลวเร�มตนคนหาใหม นอกจากน �ยงมนกการศกษาไดเสนอข �นตอนของการจดการเรยนรโดยวธการทางวทยาศาสตรไดดงน � เดรสเซลและเมยฮว (Dressel and Mayhew.1957,p 179 -181 อางถงในอวยพร เรองศร. 2545, หนา 8) ไดเสนอแนวคดเก�ยวกบข �นตอนการจดการเรยนรโดยวธการทางวทยาศาสตร ประกอบดวย 5 ข �นตอนดงน � 1. การนยามปญหา เปนความสามารถท�จะทาความเขาใจปญหาหรอตระหนกถงความมอยของปญหาและสามารถท�จะกาหนดปญหาได 2. การเลอกหรอการรวบรวมขอมลท�เก�ยวของกบการหาคาตอบของปญหาโดท�ไดมาหาคาตอบโดยการพจารณาจากขอมลเพ�อหาคาตอบ 3. การกาหนดและต �งสมมตฐานจากปญหา โดยตรวจสอบความสอดคลองระหวางสมมตฐานกบขอมล และขอตกลงเบ �องตน 4. การตรวจสอบสมมตฐานจากการรวบรวมขอมลเพ�อพสจนคาตอบน �นวาเปนจรงหรอไม 5. การลงสรปอยางสมเหตสมผลเพ�อพจารณาคาตอบน �นวานาเช�อถอหรอไม

39

อานาจ เจรญศลป (2546, หนา 12) ไดเสนอข �นตอนการจดการเรยนรโดยวธการทางวทยาศาสตรซ�งประกอบดวยดงน � ข �นท� 1 การสงเกต หมายถง การสงเกตโดยใชประสาทสมผสท �งหา คอ ตา ห จมก ล �น และกายสมผส รวมถงเคร�องมอชวยขยายความสามารถของประสาทสมผส และมการบนทกขอมลตางๆ ท�ไดอยางเปนระบบ ข �นท� 2 การต �งสมมตฐาน หมายถง การคาดคะเนลวงหนาของคาตอบของปญหาท�ตองการทราบ ท �งน �การต �งสมมตฐานเกดจากการนาขอมลท�มาจากการสงเกตมาเปนสวนชวย ข �นท� 3 การทดลอง หมายถง การดาเนนการตรวจสอบสมมตฐาน โดยอาศยการรวบรวมขอมลท �งจากการสารวจ การทดลอง หรอวธการอ�นๆ ประกอบกน ข �นท� 4 การสรปผลการทดลอง หมายถง การลงขอสรปจากผลการทดลอง ตรวจสอบผลจากการสรป อาจเปนสวนท�ทาใหเกดหลกการ กฎ ทฤษฎ และสามารถแสดงความสมพนธ จากข �นตอนดงกลาวมาผ วจยไดพจารณาแลวเหนวาข �นตอนการจดการเรยนรโดยวธการทางวทยาศาสตรเปนข �นตอนท�เปนกระบวนการและเปนข �นตอนท�ผ เรยนตองศกษาหาความรดวยตนเองท �ง 4 ข �นตอน ซ�งประกอบดวย 1. กาหนดปญหา (Statement of the problem) ปญหาเกดข �นจากการเปนคนชางสงเกต ชางคด มความอยากรอยากเหน และใจกวาง ไอนสไตน (Einstein) ถอวา "การต �งปญหาน �นสาคญกวาการแกปญหา" กเพราะวา เม�อกาหนดปญหาไดชดเจนและสมพนธกบขอเทจจรงและความรเดม ผต �งปญหายอมมองเหนลทางท�จะคนหาคาตอบได เพราะฉะน �นจงถอวา"การต �งปญหาเปนความกาวหนาทางวทยาศาสตรอยางแทจรง"

2. ต �งสมมตฐาน (Formulation of hypothesis) เปนการคาดคะเนคาตอบท�เก�ยวของกบ ขอเทจจรงสมมตฐานเกดข �นหลงจากไดกาหนดปญหาชดเจนแลว ในการต �งสมมตฐานมกใช ประโยค "ถา...ดงน �น..." สวนท�ข �นตนดวย "ถา" จะระบขอความท�เปนเหตหรอเปนคาตอบท�เปนไป ได สาหรบสวนหลงท�ข �นตนดวย "ดงน �น" จะระบขอความท�แนะวธตรวจสอบสมมตฐาน ตวอยาง

ปญหา : การไดรบสารอาหารท�มฟอสเฟตไมเพยงพอ มสวนเก�ยวของกบการเกดโรคน�วในกระเพาะปสสาวะหรอไม

สมมตฐาน : ถาการไดรบอาหารท�มฟอสเฟสไมเพยงพอ มสวนทาใหเกดโรคน�วใน กระเพาะปสสาวะ ดงน �นเดกท�ไดรบเกลอฟอสเฟตเปนอาหารเสรม ยอมจะไมเปนโรคน�วใน กระเพาะปสสาวะ

40

3. การตรวจสอบสมมตฐาน (Test hypothesis) ในทางวทยาศาสตรสวนใหญจะมวธทดลอง(Experiment)โดยออกแบบการทดลองท�มการกาหนดและควบคมตวแปร (Variable) ท�เก�ยวของกบการทดลอง ซ�งตวแปรแบงออกเปน 3 ชนด คอ

3.1 ตวแปรตน หรอตวแปรอสระ (Independent variable) คอ ส�งท�เปนสาเหตทาใหเกดผลตางๆ หรอส�งท�ตองการศกษาตรวจสอบวาเปนสาเหตกอใหเกดผลเชนน �นหรอไม

3.2 ตวแปรตาม (Dependent variable) คอ ส�งท�เปนผลจากตวแปรตน 3.3 ตวแปรควบคม (Controlled variable) คอ ตวแปรท�ตองควบคมใหคงท�ตลอดการ

ทดลอง มฉะน �นจะทาใหผลการทดลองคลาดเคล�อนได 4. การแปลผลและสรปผลการทดลอง (Conclusion) หลงจากการทดลองเพ�อตรวจสอบ

สมมตฐานท�ต �งข �นนกวทยาศาสตรจะแปลความหมายขอมล วเคราะหขอมล และลงขอสรปภายใน ขอบเขตของผลการทดลอง หรอผลการศกษาท�เปนจรง หากผลสรปเหมอนกบสมมตฐานท�ต �งไว สมมตฐานน �นกต �งเปนทฤษฎได

ดงน �นผ วจยจงใหความหมายและลกษณะของทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตรวาเปนความสามารถทางการคดท�มทกษะการคดหลายข �นตอน สลบซบซอน โดยใชแนวคดของบลม ซ�งประกอบดวย การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคา ซ�งใชหลกการทางวทยาศาสตร ต �งแต การกาหนดปญหา การต �งสมมตฐาน การตรวจสอบสมมตฐาน การแปลผลและการสรปผลในวชาวทยาศาสตร เพ�อนาไปสคาตอบ 2. เอกสารท�เก�ยวของกบปจจยท�สงผลตอทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตร

ผ วจยไดศกษาปจจยท�นาจะสงผลตอทกษะการคดข �นสง ประกอบดวย การจดการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญ แรงจงใจใฝสมฤทธ< เจตคตตอการเรยนวทยาศาสตร อตมโนทศนแหงตน บรรยากาศในการเรยนร การอบรมเล �ยงดของผปกครอง ดงรายละเอยดตอไปน � 2.1 การจดการเรยนการสอนท�เนนผเรยนเปนสาคญ ความหมายการจดการเรยนการสอนท�เนนผเรยนเปนสาคญ ดรสโคล ( Driscoll, 1994,p 78 อางองใน พทกษ วงษแหวน, 2546 ,หนา 34) การจดกจกรรมการเรยนการสอนท�เนนเดกเปนสาคญ ผ เรยนไมไดเปนเพยงผ รบการเรยนการสอนเทาน �น แตพวกเขาจะตองเขารวมอยางกระตอรอรนในการกาหนดส�งท�ตองเรยน และวธการท�จะทาใหความตองการเหลาน �นสมฤทธ<ผลดวย

41

แลง, แมคบธ และเฮเบอรท (Lang, Mcbath and Hebert, 1995 ,p 148 อางองใน พทกษ วงษแหวน, 2546 ,หนา 34) การจดกจกรรมการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญ เปนแนวทางท�ชวยใหผ เรยนไดเรยนรเน �อหาครบถวน ดวยวธการของแตละบคคลท�แตกตางกนออกไป เปนการสงเสรมใหผ เรยนไดมสวนรวมในการเรยนรอยางกระตอรอรน และมปฏสมพนธซ�งกนและกน ปนตา นตยาพร (2543 ,หนา 31-36) สรปวา การเรยนท�ผ เรยนเปนตวต �งหรอยดผ เรยนเปนสาคญท�สด หมายถง การเรยนรในสถานการณจรง สถานการณจรงของแตละคนไมเหมอนกน จงตองเอาแตละคนเปนตวต �ง ครจดใหนกเรยนไดเรยนรจากประสบการณ กจกรรม และการทางาน อนจะนาไปสการพฒนาผ เรยนครบทกดาน ท �งทางรางกาย ทางจตหรออารมณ ทางสงคมและทางสตปญญาซ�งรวมถงพฒนาการทางจตวญญาณดวย พมพนธ เดชะคปต (2544 ,หนา 7) อธบายไววา การจดการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญ เปนการจดการเรยนการสอนท�เนนใหผ เรยนสรางความรใหม และส�งประดษฐใหม โดยใชกระบวนการทางปญญา (กระบวนการคด) กระบวนการทางสงคม (กระบวนการกลม) และใหผ เรยนมปฏสมพนธและมสวนรวมในการเรยน สามารถนาความรมาประยกตใช ตองจดใหสอดคลองกบความตองการ ความสนใจ ความสามารถ และความถนดของผ เรยน ใชความหลากหลายในวธการสอน หลากหลายแหลงเรยนร ซ�งจะสามารถจะพฒนาพหปญญาไดอยางหลากหลาย ณฐวฒ กจรงเรอง, วชรนทร เสยรนนท และวชนย เชาวดารง (2545 ,หนา 10-11) การจดการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญ หมายถง การจดการเรยนดวยวธการท�หลากหลายสอดคลองกบความถนด ความสนใจ และความแตกตางระหวางบคคล ผ เรยนมสวนรวมในการกาหนดสาระการเรยนรท�ทากจกรรม และลงมอปฏบตจรง จนสามารถพบขอความรและวธปฏบตดวยตนเอง จากแหลงเรยนรท�หลากหลาย สามารถนาความรไปใชในชวตประจาวนได สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2549 ,หนา 14-17) การจดการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญ เปนการจดกระบวนการเรยนรท�สถานศกษาและหนวยงานท�เก�ยวของตองดาเนนการฝกทกษะ กระบวนการคดการจดการ การเผชญสถานการณ และการประยกตความรเพ�อนามาใชเพ�อปองกนและแกไขปญหาในชวตประจาวน จากความหมายท�กลาวมาขางตน สรปไดวา การจดการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญ หมายถง การจดกจกรรมท�ครและนกเรยนมสวนรวมในการจดกจกรรมการเรยนท�มงประโยชนสงสดแกนกเรยน ซ�งประกอบดวย การสอนของคร และการเรยนของผ เรยน

42

แนวคดและหลกในการจดการเรยนการสอนท�เนนผเรยนเปนสาคญ พมพนธ เดชะคปต (2544 ,หนา 17) ไดเสนอแนวคดและหลกในการจดการเรยนการสอนท�ยดผ เรยนเปนสาคญผสอนควรคานงถงเร�องตอไปน � 1. จดใหสอดคลองกบความสนใจ ความสามารถ และความถนดของผ เรยน 2. ใหเปนการบรณาการเน �อหาจากหลากหลายวชา 3. ใชหลากหลายวธสอน เทคนคการสอน ใหมความเหมาะสมกบเน �อหาและสภาพผ เรยน 4. ใชหลากหลายแหงเรยนรเปนขอมลเพ�อการสรางความร 5. ใชกจกรรมพฒนาพหปญญาแกผ เรยน อาท ปญญาทางภาษา และปญญาทางการคดและคานวณ ปญญาทางศลปะ ปญญาทางดนตร ปญญาทางการเคล�อนไหว และปญญาทางอารมณ 6. ใชวธวดผลอยางหลากหลายวธ โดยเนนการประเมนจากสภาพจรง

ณฐวฒ กจรงเรอง, วชรนทร เสยรนนท และวชนย เชาวดารง (2545 ,หนา 10-13) ไดเสนอแนวการจดการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญ ไวดงน � 1. การศกษาความสนใจและความตองการของผ เรยนเพ�อใหสามารถออกแบบการเรยนร ไดอยางสอดคลองกบความแตกตางระหวางบคคลของผ เรยน 2. ครเปนผ อานวยความสะดวกในการเรยนรของผ เรยน คอยชวยเหลอแนะนาการออกแบบกจกรรม การจดสภาพแวดลอมท�เอ �อใหผ เรยนใหเกดการเรยนรไดอยางสอดคลองกบศกยภาพของตนเอง 3. การสงเสรมใหผ เรยนพ�งพาตนเองในการเรยนร เพ�อใหผ เรยนสามารถนาความรและทกษะท�เกดจากวธการเรยนรของตนเองไปใชในการแกไขปญหาตาง ๆ ในชวตจรงไดดวยตนเองรวมท �งการฝกความรบผดชอบตอการเรยนรของตนเอง 4. การสงเสรมใหผ เรยนมสวนรวม เพ�อใหการเรยนรเกดจากบทบาทของผ เรยนเองต �งแตการมสวนรวมในการกาหนดสาระการเรยนร มสวนรวมในการปฏบตกจกรรมอยางเตมกาลงความสามารถ 5. การสงเสรมใหผ เรยนคนพบขอความรดวยตนเอง เพ�อใหไดขอมลความรท�เกดจากการแสวงหาหรอปฏบตจนเขาใจ จดจาได รจรง สามารถนาไปใชไดอยางมประสทธภาพ 6. การสงเสรมใหผ เรยนไดรวมมอและปฏสมพนธในการเรยนรเพ�อใหผ เรยนมโอกาสพดคย แลกเปล�ยนความคดเหนซ�งกนและกนกบคร ในแงมมตาง ๆ เพ�อสงเสรมใหเกดการเรยนรและประสบการณท�กวางย�งข �น

43

7. สงเสรมใหผ เรยนไดประเมนการเรยนรของตนเอง เพ�อเขาใจถง ขอด ขอเสย ขอจากดและเพ�อพฒนาปรบปรงแกไขตนเอง 8. การสงเสรมใหผ เรยนไดนาความรท�ไดคนพบไปใช เพ�อตรวจสอบประสทธภาพ องคความรดวยตนเอง โดยนาไปใชในชวตจรง ทาใหเกดความภาคภมใจและเปนแรงเสรมใหอยากเรยนร ตวบงช �ของการจดการเรยนการสอนท�เนนผเรยนเปนสาคญ สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2543 ,หนา 29-31) โดยศนยพฒนาคณภาพการเรยนการสอนไดพฒนาตวบงช �การเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญข �น ซ�งสงเคราะหข �นจากทฤษฎการเรยนร 5 ทฤษฎ ไดแก 1. ทฤษฎการเรยนรอยางมความสข 2. ทฤษฎการเรยนรแบบมสวนรวม 3. ทฤษฎการเรยนรเพ�อพฒนากระบวนการคด 4. ทฤษฎการเรยนรเพ�อพฒนาสนทรยภาพและลกษณะนสย : ศลปะ ดนตร กฬา 5. ทฤษฎการเรยนรเพ�อพฒนาสนทรยภาพและลกษณะนสย : การฝกฝนกาย การฝกฝนวาจา และพฒนาจตใจ ตวบงช �การเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญประกอบดวย ตวบงช �การเรยนของผ เรยน 9 ขอ และตวบงช �การสอนของคร 10 ขอ ซ�งเปนเคร�องตรวจสอบวา เม�อใดกตามท�เกดการเรยนการสอนตามตวบงช �เหลาน � เม�อน �นไดเกดการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญแลว ดงน � ตวบงช �การเรยนของผ เรยน 1. ผ เรยนมประสบการณตรงสมพนธกบธรรมชาตและส�งแวดลอม 2. ผ เรยนฝกปฏบตจนคนพบความถนด และวธการของตนเอง 3. ผ เรยนทากจกรรมแลกเปล�ยนเรยนรจากกลม 4. ผ เรยนฝกคดอยางหลากหลาย สรางสรรคจนตนาการ ตลอดจนไดแสดงออกอยางชดเจนและมเหตผล 5. ผ เรยนไดรบการเสรมแรงดวยการใหคนหาคาตอบ การแกปญหาท �งดวยตนเองและรวมดวยชวยกน 6. ผ เรยนไดฝกคนควา รวบรวมขอมล และสรางสรรคความรดวยตนเอง 7. ผ เรยนไดเลอกทากจกรรมตามความสามารถ ความถนด และความสนใจของตนเองอยางมความสข

44

8. ผ เรยนฝกตนเองใหมวนย และมความรบผดชอบในการทางาน 9. ผ เรยนฝกประเมน ปรบปรงตนเอง และยอมรบผ อ�น ตลอดจนสนใจใฝหาความรอยางตอเน�อง ตวบงช �การสอนของคร 1. ครเตรยมการสอนท �งเน �อหาและวธการ 2. ครจดส�งแวดลอม และบรรยากาศท�ปลกเรา จงใจ และเสรมแรง ใหผ เรยนเกดการเรยนร 3. ครเอาใจใสนกเรยนเปนรายบคคล และแสดงความเมตตาผ เรยนอยางท�วถง 4. ครจดกจกรรมและสถานการณใหผ เรยนไดแสดงออกและคดอยางสรางสรรค 5. ครสงเสรมใหผ เรยนฝกคด ฝกทา และฝกปรบปรงตนเอง 6. ครสงเสรมกจกรรมแลกเปล�ยนเรยนรจากกลม พรอมท �งสงเกตสวนด และปรบปรงสวนดอยของผ เรยน 7. ครใชส�อการสอนเพ�อฝกการคด แกปญหา และการคนพบความร 8. ครใชแหลงการเรยนรท�หลากหลาย และเช�อมโยงประสบการณกบชวตจรง 9. ครฝกกรยามารยาท และวนยตามวถวฒนธรรมไทย 10. ครสงเกต และประเมนพฒนาการของผ เรยนอยางตอเน�อง ตวบงช �สาคญในการจดการเรยนรท�เนนผ เรยนเปนสาคญ คอการใหผ เรยนใชกระบวนการ การสรางความรใหมและส�งประดษฐใหมดวยตวเอง การสรางความรโดยตวผ เรยนเอง แบงเปน 2กระบวนการสาคญไดแก 1. กระบวนการคด ซ�งเปนการคดข �นสง เชนกระบวนการคดอยางมมวจารณญาณกระบวนการแกปญหา กระบวนการคดสรางสรรค กระบวนการวจยท�จดเปนกระบวนการคดข �นสงเพราะตองอาศยทกษะกระบวนการคดข �นพ �นฐานและข �นกลาง ทกษะการคดข �นพ �นฐานคอการส�อสาร สงเกต จดประเภท การใหนยาม การประยกต สวนทกษะการคดข �นกลาง คอ การคดคลอง คดหลากหลาย คดละเอยด คดชดเจน คดไกล เปนตน 2. กระบวนการกลม คอ การทางานรวมกน เพ�อผลประโยชนรวมกน ซ�งมองคประกอบสาคญ คอ หวหนา สมาชก และกระบวนการทางาน ซ�งการทางานกลมท�มประสทธภาพน �นยงตองสรางบรรยากาศในการทางาน เชน ความคนเคย ไววางใจ ความมวนย

45

การวดและประเมนผลท�เนนผเรยนเปนสาคญ สาล รกสทธ และคณะ (2544 ,หนา 113-114) การประเมนผลท�เนนผ เรยนเปนสาคญท�กาลงเปนท�สนใจ คอ การวดผลตามสภาพท�แทจรง โดยพจารณาจากพฒนาการของผ เรยนความประพฤต การสงเกตพฤตกรรมการเรยน การรวมกจกรรมและการทดสอบควบคไปกบการเรยน การสอน เพ�อประเมน ความร ความเขาใจ และทกษะในเร�องตาง ๆ โดยใช เหตการณสภาพชวตจรง ท�นกเรยนประสบอยในชวตประจาวนเปนส�งเราใหนกเรยนไดตอบสนองโดยการแสดงออก การปฏบตจรง ซ�งมวธการประเมนดงน � 1. การสงเกต เปนวธการจดและเกบขอมลตามสภาพจรงไดด เพราะสามารถกระทาไดทกเวลา ทกสถานท� และสามารถสงเกตไดท �งแบบมสวนรวมและไมมสวนรวม 2. การสมภาษณ เปนวธการเกบขอมลจากพฤตกรรมดานตาง ๆ ไดด เชน ความคดความรสก กระบวนการข �นตอนการปฏบตงาน วธแกปญหา เปนตน 3. การตรวจงาน เปนการวดและประเมนผลท�เนนการนาผลการประเมนไปใชทนท 4. การรายงานตนเอง เปนการใหนกเรยนบรรยายหรอตอบคาถามส �น ๆ หรอตอบแบบสอบถามท�ครสรางข �น 5. การใชบนทกจากผ เก�ยวของ เปนการเกบรวบรวมขอมล ความคดเหนท�เก�ยวของกบตวนกเรยน ผลงานนกเรยน จากเพ�อนนกเรยน ผปกครอง หรอคร 6. การใชขอสอบเนนการปฏบตจรง 7. การประเมนโดยแฟมพฒนางาน

จากท�กลาวมา สรปไดวา การจดการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญมความสาคญตอการพฒนาทกษะการคดข �นสง ซ�งมงานวจยท�ศกษาเก�ยวกบการจดการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญ ดงเชน

สายยนต สงหศร (2549) ไดศกษา การคดข �นสงและผลสมฤทธ<ทางการเรยนวชาวทยาศาสตรโดยใชกจกรรมการเรยนรท�เนนผ เรยนเปนสาคญ สาหรบนกเรยนช �นมธยมศกษาปท� 1 โรงเรยนพศาลปณณวทยา พบวา นกเรยนมคะแนนจากการทาแบบทดสอบวดทกษะการคดข �นสงเฉล�ย รอยละ 74.08 ซ�งสงกวาเกณฑท�กาหนด มคะแนนผลสมฤทธ<ทางการเรยนวชาวทยาศาสตรเฉล�ยรอยละ 72.17 ซ�งสงกวาเกณฑท�กาหนด

46

2.2 แรงจงใจใฝสมฤทธW ความหมายของแรงจงใจใฝสมฤทธW แมคเคลแลนด และคณะ (จาเนยร แซอ�ม, 2547 ,หนา 29 อางองใน Mc Clelland and

others, 1953 ,p 110-111) กลาววา แรงจงใจใฝสมฤทธ< หมายถงความปรารถนาท�จะทาส�งใดส�งหน�งใหสาเรจลลวงไปดวยดหรอทาดกวาบคคลอ�น ความพยายามเอาชนะตออปสรรคตาง ๆ ความรสกสบายใจเม�อประสบผลสาเรจ และมความวตกกงวลเม�อทาไมสาเรจ

สปาฟฟอรด พส และกรอสเซอร (พทกษ วงษแหวน, 2546 ,หนา 27 อางองใน Spafford, Pesce and Grosser, 1997 ,p 3) ใหความหมายของแรงจงใจใฝสมฤทธ<หมายถง ความต �งใจของบคคลแตละคนท�กระทาส�งตาง ๆ ใหดเพ�อบรรลความสาเรจท�ต �งใจอยางดเลศ

ประสาท อศรปรดา (2541 ,หนา 35) กลาววา แรงจงใจใฝสมฤทธ<เปนความปรารถนาท�ไดรบความสาเรจในกจกรรมตาง ๆ มความตองการท�จะเปนผ นาในการทางานอยางอสระมความเพยรพยายามท�จะทาส�งใดส�งหน�ง โดยไมยอทอตออปสรรค เพ�อใหบรรลเปาหมายอนสงเดนท�ต �งไว

สรางค โควตระกล (2545 ,หนา 72) ใหความหมายของแรงจงใจใฝสมฤทธ< คอแรงจงใจท�เปนแรงขบใหบคคลพยายามท�จะประกอบพฤตกรรมท�ประสบสมฤทธผลตามมาตรฐานความเปนเลศ (Standard of Excellence) ท�ตนเองต �งไว บคคลท�มแรงจงใจใฝสมฤทธ<จะไมทางานเพ�อหวงรางวล แตจะทาเพ�อจะประสบผลสาเรจตามวตถประสงคท�ต �งไว

อาร พนธมณ (2546 ,หนา 27) ไดใหความหมายของแรงจงใจใฝสมฤทธ< หมายถง ความปรารถนาของบคคลท�จะทากจกรรมตางๆ ใหดและประสบความสาเรจ ซ�งไดรบการสงเสรมมาต �งแตวยเดก จากผลการศกษาวจย พบวา เดกท�ไดรบการเล �ยงดอยางอสระ เปนตวของตวเอง ฝกหดการชวยเหลอตนเองตามวยจะเจรญเตบโตเปนผใหญท�ตองการความสาเรจในชวตสง การฝกใหบคคลมความตองการความสาเรจ หรอแรงจงใจใฝสมฤทธ<สงจงมกเร�มจากครอบครวเปนลาดบแรก

พรรณยพา นพรตน (2547 ,หนา 54) ไดใหความหมายไววา เปนความปรารถนาท�จะทาส�งหน�งส�งใดใหสาเรจ โดยพยายามเปรยบเทยบกบมาตรฐานอนดเย�ยม ซ�งการแขงขนกบมาตรฐานอนดเย�ยมน � หมายถง ลกษณะการแสดงออกของพฤตกรรมท�เก�ยวของกบการแขงขน ซ�งตองการเอาชนะ ตองสาเรจและอยเหนอบคคลอ�น มการวางโครงการระยะยาวท�สมพนธกบความตองการความสาเรจ

กญญภค พฒตาล (2549 ,หนา 50) กลาววา แรงจงใจใฝสมฤทธ<เปนองคประกอบท�ผลกดนใหบคคลตองการมสถานะสงข �น มความรบผดชอบมากข �น มความตองการความสาเรจสงข �น ซ�งส�งตางๆเหลาน �จะชวยเสรมสรางใหมการพฒนาการในดานตางๆไดรวดเรว

47

กลาวโดยสรป แรงจงใจใฝสมฤทธ< หมายถง ความมงม�นหรอความต �งใจของนกเรยนท�จะทาส�งใดส�งหน�งใหสาเรจลลวงไปไดดวยดตามท�ต �งใจไว และมความพยายามท�จะเอาชนะอปสรรคตาง ๆ ตลอดจนความพยายามท�จะทาใหดกวาบคคลอ�น

แนวคดทฤษฎแรงจงใจใฝสมฤทธW ทฤษฎของแมคเคลแลนด (กาพล พลเย�ยม, 2537 ,หนา 13-14 อางองใน Mc

Clelland. 1961 ,p 36-62) ไดแบงแรงจงใจทางสงคมเปน 3 ประเภท คอ 1. แรงจงใจใฝสมฤทธ< (Achievement Motive) หมายถง ความปรารถนาท�กระทาส�งใด

ส�งหน�งใหลลวงไปดวยด โดยพยายามแขงขนกบมาตรฐานอนดเลศ มความสบายใจเม�อประสบผลสาเรจและมความวตกกงวลเม�อลมเหลว

2. แรงจงใจใฝสมพนธ (Affiliation Motive) หมายถงความปรารถนาท�จะเปนท�ยอมรบของผ อ�น ตองการเปนท�นยมชมชอบ หรอรกใครชอบพอกบคนอ�น ส�งเหลาน �เปนแรงจงใจท�จะกระทาใหบคคลแสดงพฤตกรรมเพ�อใหเปนท�ยอมรบจากผ อ�น

3. แรงจงใจใฝอานาจ (Power Motive) หมายถง ความปรารถนาท�จะไดมาซ�งอทธพลท�เหนอกวาคนอ�น ๆ ในสงคม ทาใหบคคลแสวงหาอานาจเพราะเกดความรสกวาการทาอะไรใหไดเหนอคนอ�นเปนความภาคภมใจ ผ มแรงจงใจใฝอานาจสงจะเปนผ ท�มความพยายามและควบคมส�งตาง ๆ เพ�อใหตนเองบรรลความตองการท�มอทธพลเหนอกวาบคคลอ�น

ทฤษฎของแอทคนสน (Atkinson’s Achievement Motivation Theory) แอทคนสน (พชราภรณ เชยงแกว. 2540, หนา 12-13, อางองจาก Atkinson. 1964, p

240-268) ไดเสนอทฤษฎแรงจงใจใฝสมฤทธ<เปนโมเดลเชงคณตศาสตร โดยอาศยพ �นฐานทฤษฎการตดสนใจ (Theory of Decision Making) เพ�อทานายแนวโนมของพฤตกรรมมงผลสมฤทธ< แอทคนสนเช�อวาส�งท�กระตนใหบคคลมแนวโนมท�จะปฏบตกจกรรม (Tendency To Perform an Activity: TA) น �นข �นอยกบผลบวกขององคประกอบ 3 ประการ ดงน �

1. แนวโนมท�จะประสบผลสาเรจ (Tendency To Approach Success: Ts) ซ�งไดมาจากผลคณขององคประกอบ 3 ตว ดงน �

Ts = Ms × Ps × Is เม�อ Ms คอ แรงจงใจท�จะมงสความสาเรจ (A Motive To Achieve Success) Ps คอ ความคาดหวงหรอโอกาสท�จะประสบความสาเรจ (Expectancy or

Probability of Success) Is คอ คาของส�งลอใจจากความสาเรจในกจกรรมน �น ๆ (Incentive Value of

Success at a Particular Activity)

48

ซ�ง Is = 1 – Ps แรงจงใจท�จะมงสความสาเรจน �นเปนคณลกษณะทางบคลกภาพของบคคลซ�งมกมคา

คอนขางคงท� แตตวแปรอก 2 ตว คอ การคาดหวงหรอโอกาสท�จะประสบความสาเรจ และคาของส�งลอใจจากความสาเรจในกจกรรมน �น ๆ จะมความสมพนธกนในลกษณะผกผน กลาวคอถาการคาดหวงหรอโอกาสท�จะประสบความสาเรจมคานอย (งานยาก) เม�อทางานน �นสาเรจคาของส�งลอใจจากความสาเรจในกจกรรมน �น ๆ (ความภาคภมใจในความสาเรจ) ยอมมคาสง ในทางตรงกนขาม ถาหากโอกาสท�จะประสบความสาเรจมคามาก (งานงาย) เม�อทางานน �นสาเรจคาของส�งลอใจจากความสาเรจในกจกรรมน �น ๆ (ความภาคภมใจในความสาเรจ) ยอมมคานอย

2. แนวโนมท�จะหลกเล�ยงความลมเหลว (Tendency To Avoid Failure : Tf) ซ�งไดมาจากผลคณขององคประกอบ 3 ตว ดงน �

Tf = Maf × Pf × If เม�อ Maf คอ แรงจงใจท�จะหลกเล�ยงความลมเหลว (Tendency To Avoid Failure) Pf คอ การรบรโอกาสท�จะประสบความลมเหลว (Expectancy of Failure) If คอ คาของส�งลอใจจากความลมเหลวในกจกรรมน �น ๆ (Negative Incentive of

Failure) ซ�ง If = 1 – Is และ Pf = 1 – Ps

คาของส�งลอใจจากความลมเหลวในกจกรรมน �น ๆ (ความรสกละอายหรอเสยหนา) จะมมากถางานน �นเปนงานท�งาย หรอโอกาสท�ประสบความสาเรจมมาก ในทางตรงขามคาของส�งลอใจจากความลมเหลวในกจกรรมน �นๆ (ความรสกละอายหรอเสยหนา) จะมนอย ถาหากงานท�ทาน �นเปนงานท�ยากหรอโอกาสท�จะประสบความสาเรจมนอยและโอกาสท�จะประสบความลมเหลวกบโอกาสท�จะประสบความสาเรจจะมความสมพนธกนในลกษณะผกผนคอ Pf = 1 – Ps การหลกเล�ยงความลมเหลวจะมคามากท�สดเม�องานท�ทาน �นมความยากระดบกลาง หรอมโอกาสท�จะประสบความลมเหลว 50% (Pf= .50)

3. การจงใจจากภายนอกท�จะปฏบตงาน (Extrinsic Motivation To Perform The Task: Text) ซ�งทาใหบคคลปรารถนาท�จะกระทากจกรรมน �นหรอไม อนไดแก แรงจงใจภายนอก และรางวลท�เปนส�งลอใจ (Extrinsic Motivatives and Incentives)

จะไดวา Ta = (Ts + Tf) + Text หรอ = (Ms × Ps × Ts) + (Maf × Pf × Tf) + Text

49

ซ�งแอทคนสน (Atkinson. 1978: 92-94) ไดสรปสมการเพ�อทานายแนวโนมของพฤตกรรมมงสมฤทธ<ไวดงน �

Ta = (Ms – Maf)[Ps(1 - Ps)] + Text เม�อ Ta คอ แนวโนมท�จะกระทาพฤตกรรมมงผลสมฤทธ< Ms คอ แรงจงใจใฝสมฤทธ< Maf คอ ความกลวความลมเหลวหรอความวตกกงวล Ps คอ การรบรโอกาสท�จะประสบความสาเรจ Text คอ แนวโนมท�จะกระทาพฤตกรรมท�มอทธพลจากภายนอก ในสมการน �แรงจงใจใฝสมฤทธ<จะเปนตวกาหนดท�สาคญของความมงหวง ความพยายาม

ความอดทนเม�อบคคลคาดวาจะมการประเมนการเปรยบเทยบกบมาตรฐานอนดเลศ การแสดงพฤตกรรมท�เกดจากแรงจงใจใฝสมฤทธ< เรยกวา พฤตกรรมมงสมฤทธ< (Achievement oriented behavior)

ในท�น �ความกลวความลมเหลว หมายถง ความวตกกงวลวาผลของการกระทาพฤตกรรมน �น จะประสบความลมเหลวทาใหไดรบความอบอาย พฤตกรรมของผ ท�กลวความลมเหลวจงออกมาในลกษณะของการหลกเล�ยงความลมเหลว คอ ไมยอมกระทาพฤตกรรมหรอกระทาพฤตกรรมท�ยากมาก ๆ ท�ไมมโอกาสสาเรจได

การรบรโอกาสท�จะประสบความสาเรจ หมายถง การท�บคคลมองเหนวาการกระทาพฤตกรรมน �น ๆมความเปนไปไดหรอโอกาสท�จะประสบความสาเรจมมากนอยเพยงใด หรอมความยากงายท�จะประสบความสาเรจเพยงใด

แนวโนมท�จะกระทาพฤตกรรมท�มอทธพลจากภายนอก (Text) หมายถง ส�งชกจงหรอผลประโยชนท�เปนผลพลอยไดจากการกระทาพฤตกรรมมงผลสมฤทธ< เชน การไดรบการยอมรบจากสงคม เงนทอง การไดรบความชวยเหลอจากผ อ�น เปนตน

จากสมการขางตนจะพบวา แนวโนมท�จะกระทาพฤตกรรมมงผลสมฤทธ<น �นจะเกดข �นหรอไมข �นอยกบผลตางของแรงจงใจใฝสมฤทธ<กบความกลวความลมเหลว ถาแรงจงใจใฝสมฤทธ<มคาสงกวากสามารถทานายไดวาจะแสดงพฤตกรรมมงผลสมฤทธ< แตถาแรงจงใจใฝสมฤทธ<มคาต�ากวากจะสามารถทานายไดวาไมแสดงพฤตกรรมมงผลสมฤทธ< นอกจากน �นพฤตกรรมมงผลสมฤทธ<

ยงเก�ยวของกบการรบรถงโอกาสท�จะประสบความสาเรจ และอทธพลจากภายนอก หรอผลประโยชนตาง ๆ อกดวย

50

ประเภทของแรงจงใจ ฮลการด (เมธยา คณไธสง, 2546 ,หนา 18 อางองใน Hillgard, 1983 ,p 321-322) แบง

แรงจงใจเปน 3 ประเภท คอ 1. แรงจงใจเพ�อการมชวตรอด (The Survival Motive) หมายถงความตองการทางกาย

เปนส�งท�ขาดไมได ไดแกปจจย 4 ความหว ความกระหาย การพกผอน การขบถาย เปนตน 2. แรงจงใจทางสงคม (Social Motive) เปนแรงจงใจท�เกดข �นภายหลง เปนส�งท�เกดข �น

จากความตองการทางสงคมของมนษยท�เก�ยวกบบคคลอ�น การตองการความรกตาแหนงทางสงคม ความตองการทางเพศ ความตองการเหลาน �กระตนใหเกดแรงจงใจใหคนเราปฏบตกจกรรมทางสงคม

3. แรงจงใจสวนตนเอง (Ego-integrative Motive) หมายถงแรงจงใจอนเกดจากความตองการความสาเรจ ความตองการปรชญาชวตท�นาพอใจ ความตองการช�อเสยงเกยรตยศความตองการในการสรางการประดษฐ เพ�อใหเกดความนบถอตนเอง เพ�อใหบคคลหลกเล�ยงการมปมดอย และรสกวาตนเองไมมคา และไดรวาตนเองมความสามรถ เพ�อใหตนเองเปนท�นานยมนบถอในสงคม

แอทคนสน (ประสาท อศรปรดา, 2538 ,หนา 313 ; อางองใน Atkinson. 1964 , Atkinson and Birch, 1978) ไดศกษาและพฒนาทฤษฎแรงจงใจใฝสมฤทธ< ซ�งประกอบดวย องคประกอบ 3 ประการ คอ

1. การมงผลสมฤทธ< 2. การหลกหนความลมเหลว 3. แรงจงใจภายนอก ประสาท อศรปรดา (2538 ,หนา 301) แบงแรงจงใจของบคคลออกเปน 2 ประเภท คอ 1. แรงจงใจภายนอก (Extrinsic Motivation) เปนส�งท�เกดข �นจากองคประกอบภายนอก

ตวบคคล ซ�งอาจเปนส�งชวนใจ รางวล หรอกจกรรมตาง ๆ ท�ไมมความสมพนธกบพฤตกรรมท�กระทาโดยตรง

2. แรงจงใจภายใน (Intrinsic Motivation) จะตรงขามกบแรงจงใจภายนอก ซ�งเกดจากองคประกอบภายในตวของบคคล ความสนใจหรอความสนกกบงาน ความสาเรจของกจกรรมท�ทาเปนรางวลโดยตวมนเอง จงไมตองมส�งลอหรอรอใหผ อ�นมาบงคบ

ลกษณะของผท�มแรงจงใจใฝสมฤทธW เฮอรแมนส (จาเนยร แซอ�ม, 2547 ,หนา 29 อางองมาจาก Hermans,1970 ,p 354)

รวบรวมแนวคดและลกษณะของผ ท�มแรงจงใจใฝสมฤทธ<ไว 10 ประการ คอ

51

1. มระดบความทะเยอทะยาน 2. มความหวงอยางย�งวาตนจะประสบความสาเรจ 3. มความพยายามไปสสถานะท�สงข �น 4. อดทนทางานท�ยากไดเปนเวลานาน 5. เม�องานท�ทาอยถกขดจงหวะหรอถกรบกวนจะพยายามทาตอใหสาเรจ 6. รสกวาเวลาเปนส�งท�ไมหยดน�ง และส�งตาง ๆ เกดข �นอยางรวดเรว 7. คานงถงเหตการณในอนาคต 8. เลอกเพ�อนรวมงานท�มความสามารถเปนอนดบแรก 9. ตองการใหเปนท�รจกแกผ อ�น โดยพยายามทางานของตนใหด 10. พยายามปฏบตส�งตาง ๆ ของตนใหดอยเสมอ อบล ภธรราช (2530 ,หนา 40) กลาวถงคณลกษณะของผ ท�มแรงจงใจใฝสมฤทธ<สงไว

ดงน � 1. มความทะเยอทะยานสง 2. มความกระตอรอรน 3. มความรบผดชอบตอตนเอง 4. รจกวางแผน พรรณ ชทยเจนจต (2545 ,หนา 292) กลาวถงลกษณะของผ ท�มแรงจงใจใฝสมฤทธ<ไว

ดงน � 1. เปนผ ท�มความมานะบากบ�น พยายามท�จะเอาชนะความลมเหลวตางๆ พยายามท�

จะไปใหถงปลายทาง 2. เปนผ ท�ทางานมแผน 3. เปนผต �งระดบความคาดหวงไวสง กลาวโดยสรปไดวา ผ ท�มแรงจงใจใฝสมฤทธ<สงมลกษณะดงตอไปน � 1. เปนผ ท�มความรบผดชอบสง 2. เปนผ ท�มความพยายามท�จะทางานอยางไมทอถอยจนสาเรจ 3. เปนผ ท�มความสามารถในการวางแผนระยะยาว 4. เปนผ ท�ต �งมาตรฐานความเปนเลศในการทางาน

52

การวดแรงจงใจใฝสมฤทธW อนนต จนทรกว (ปราณ ฉายเพ�ม, 2544 ,หนา 63 อางองใน อนนต จนทรกว, 2514 ,หนา

24-25) สรปวธการวดแรงจงใจใฝสมฤทธ<ตามแนวการวดของแมคแคนแลนด (Mc Clelland) ได 2 วธ ดงน �

1. วธการวดโดยตรง วดจากการสงเกตพฤตกรรมในหองทดลอง โดยสรางสถานการณข �นในหองทดลอง แลวสงเกตความพยายามเอาชนะอปสรรคของแตละบคคล

2. วธการวดทางออม วดไดโดยใชวธการทดสอบท�ใชเปนแบบทดสอบ Projective Test ซ�งม 2 แบบคอ

2.1 แบบทดสอบท�เปนภาพ TAT โดยผถกทดสอบจะดภาพ แลวแตงเร�องราวท�แสดงใหเหนถงแรงจงใจใฝสมฤทธ<ของผถกทดสอบ

2.2 แบบทดสอบแบบเตมประโยคใหสมบรณ เพ�อวดแรงจงใจใฝสมฤทธ<ของผถกทดสอบ

สภาภรณ อาษาสรอย (เยาวเรศ จนทะแสน, 2545 ,หนา 18 อางองใน สภาภรณ อาษาสรอย, 2540 ,หนา 37) ไดศกษาแรงจงใจใฝสมฤทธ<และสรปวธวดได 2 วธ ดงน �

1. วธวดโดยตรง โดยการสงเกต 2. วธวดทางออม ไดแก การสมภาษณและการใชแบบทดสอบ ซ�งแบบทดสอบม ดงน �

2.1 แบบทดสอบประเภทใหรายงานตว ไดแก แบบตรวจสอบรายการ (Checklist) แบบสารวจรายการ (Inventory) การเปรยบเทยบรายค (Pair Comparisons) แบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) และแบบทดสอบแบบเลอกตอบ (Multiple Choice) 2.2 แบบทดสอบประเภทการฉายภาพ ไดแก การใชรปภาพ การใชภาษาและ การแสดงออก

สงบ ลกษณะ (อบล ภธรราช, 2530 ,หนา 41 อางองใน สงบ ลกษณะ, 2526 ,หนา 41-42) แรงจงใจใฝสมฤทธ< เปนคณลกษณะทางบคลกภาพดานความรสก ซ�งการวดบคลกภาพเปนเร�องท�วดยากซ�งมวธการวดไดดงน �

1. การสงเกต กอนการสงเกตพฤตกรรมใดจะตองแนใจถงการกาหนดนยามพฤตกรรมท�สมพนธกบคณลกษณะท�วดไดอยางชดเจนลวงหนา

2. การใหบคคลรายงานดวยตวเอง โดยท�วไปการวดชนดน �เปนการวดโดยการใชขอความ คาถาม หรอคาคณศพท กาหนดใหบคคลแสดงความรสกตอขอความเหนดวยไหม หรอใหตอบคาถามเพ�อคนหาอารมณความรสก หรอใหเลอกคณศพทเพ�ออธบายวตถ กจกรรม หรอแนวคดท�กาหนด

53

จากท�กลาวมาสามารถวดแรงจงใจใฝสมฤทธ<ได 2 วธ คอ 1. วธวดโดยตรง โดยการสงเกตพฤตกรรม 2. วธวดโดยออม โดยการใชแบบทดสอบ การสมภาษณ และการรายงานตนเอง

จากการศกษาทฤษฎและความสาคญของแรงจงใจใฝสมฤทธ<ดงกลาว ผ วจยจงมความเช�อวาแรงจงใจใฝสมฤทธ<นาจะมอทธพลตอทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตร 2.3 เจตคตตอการเรยนวทยาศาสตร

ความหมายของเจตคตตอวทยาศาสตร สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2546,หนา 149) กลาววา เจตคต

ตอวทยาศาสตรเปนความรสกของบคคลตอวทยาศาสตร ซ�งเปนผลจากการเรยนรวทยาศาสตร โดยผานกจกรรมท�หลากหลาย ความรสกดงกลาว ไดแก ความพอใจ ความศรทธาและซาบซ �ง เหนคณคาและประโยชน ตระหนกในคณและโทษ ความต �งใจเรยนและเขารวมกจกรรมทางวทยาศาสตรการเลอกใชวธทางวทยาศาสตรในการคดและปฏบต การใชความรทางวทยาศาสตรอยางมคณภาพโดยใครครวญ ไตรตรองถงผลดและผลเสย

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2538, หนา 29 – 30) ไดทาการกาหนดโครงสรางของพฤตกรรมดานเจตคตไวดงน �

1. พอใจในประสบการณการเรยนรท�เก�ยวกบวทยาศาสตร 2. ศรทธาและซาบซ �งในผลงานทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย 3. เหนคณคาและประโยชนของวทยาศาสตรและเทคโนโลย 4. ตระหนกในคณคาและโทษของการใชเทคโนโลย 5. ต �งใจเรยนวชาวทยาศาสตร 6. เรยนหรอเขารวมกจกรรมทางวทยาศาสตรอยางสนกสนาน 7. เลอกใชวธการทางวทยาศาสตรในการคดและปฏบต 8. ใชความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยอยางมคณธรรม 9. ใชความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยโดยใครครวญไตรตรองถงผลดและผลเสย จากกรอบแนวคดดงกลาวไดจดเรยงพฤตกรรมดานจตพสยออกเปน 2 ลกษณะ คอ 1. พฤตกรรมในระดบความรสกนกคด ไดแก พฤตกรรม 1 – 4 2. พฤตกรรมในระดบการแสดงออก ซ�งประกอบดวย พฤตกรรมยอย 2 สวน คอ 2.1 การแสดงออกในระดบการศกษาเลาเรยน ไดแก พฤตกรรม 5 – 7

54

2.2 การแสดงออกในระดบการนาไปใช ไดแก พฤตกรรม 8 – 9

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (2537 ,หนา 30) กลาววา เจตคตตอวทยาศาสตร หมายถง ความคดเหน ความรสก ความชอบ ไมชอบ ของนกเรยนท�มตอวชาวทยาศาสตร ซ�งมรายละเอยด ดงน � 1. ความรสกตอวทยาศาสตร ท �งชอบและไมชอบวทยาศาสตร 2. พฤตกรรมท�แสดงออก หากชอบจะพอใจท�จะเรยน หรอหากไมชอบจะเบ�อหนายตอการเรยน 3. การแสดงออกขณะมสวนรวมในกจกรรมวทยาศาสตร 4. การเหนความสาคญในวทยาศาสตร 5. ความนยมชมชอบในวทยาศาสตร 6. ความสนใจตอวทยาศาสตร หากนกเรยนมเจตคตท�ดตอวชาวทยาศาสตรแลวจะทาใหนกเรยนสนใจอยากเรยน และจะทาใหผลการเรยนดข �นตามลาดบดวย จงนบวาเจตคตตอวทยาศาสตรเปนส�งสาคญมากในการเรยนการสอนวทยาศาสตร อยางไรกดเจตคตท �ง 2 ประการดงกลาวจะเกดข �นไดพรอมๆ กนในตวนกเรยนเม�อเขาไดเรยนรวทยาศาสตร แตเปนการแสดงออกท�แตกตางกน การเรยนการสอนจงควรฝกฝนใหนกเรยนมเจตคต น �คอ (สรางค โควตระกล, 2533 ,หนา 56) 1. มคณลกษณะในการแสวงหาความรเย�ยงนกวทยาศาสตร กลาวคอมเหตผล มความอยากรอยากเหน ใจกวาง ไมเช�อโชคลาง มความซ�อสตยและใจเปนกลาง มการพจารณาอยางรอบคอบกอนตดสนใจ 2. มความรสกในดานด เชน ยอมรบ เหนดวย ชอบ เหนความสาคญของวชาวทยาศาสตร และกจกรรมวทยาศาสตร 3. มความต �งใจเขารวมกจกรรมวทยาศาสตร และใชวธทางวทยาศาสตรในการแกปญหา แนวทางการพฒนาเจตคต

การพฒนาเจตคตใหเกดข �นในตวผ เรยนเปนเปาหมายท�สาคญเพ�อใหบรรลเปาหมาย ดงกลาวทบวงมหาวทยาลยไดเสนอแนวทางในการพฒนาเจตคตดงน � 1. เปดโอกาสใหผ เรยนไดฝกประสบการณเพ�อการเรยนรอยางเตมท�โดยเนนวธเรยนรจาก การทดลองใหผ เรยนมโอกาสใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร 2. มอบหมายใหทากจกรรมการทดลองทางวทยาศาสตรฝกการทางานเปนกลมเพ�อ ทางานรวมกบผ อ�น ฝกความรบผดชอบตองานท�ไดรบมอบหมายและขณะท�ผ เรยนทาการทดลอง

55

ผสอนตองใหความชวยเหลอและสงเกตพฤตกรรมผ เรยน 3. การใชคาถามหรอการสรางสถานการณมาเปนการชวยกระตนใหผ เรยนสามารถสราง เจตคตไดด 4. ในขณะท�ทาการทดลองควรนาเอาหลกจตวทยามาใชในรปตาง ๆ เพ�อใหผ เรยนไดฝก ประสบการณหลาย ๆ ทางไดแก กจกรรมท�มการเคล�อนไหว สถานการณท�แปลกใหม การใหความ เอาใจใสของผสอน เปนตน ในการสอนแตละคร �ง ควรมการสอดแทรกเจตคตตามความเหมาะสมของเน �อหาบทเรยนและวยของผ เรยน (คณะอนกรรมการพฒนาหลกสตรและผลตอปกรณการสอน วทยาศาสตร, 2525,หนา 57-58) หลกการสรางเจตคตท�ดตอเดก ในการจดการเรยนการสอนในวชาตาง ๆน �นนอกจากจะมจดมงหมายใหผ เรยนมความร ความสามารถในวชาท�เรยนแลวกยงตองปลกฝงใหผ เรยนมเจตคตท�ดตอการเรยนวชาเหลาน �นดวย โดย (คณะอนกรรมการพฒนาหลกสตรและผลตอปกรณการสอนวทยาศาสตร, 2525,หนา 57-58) ไดกลาวถงการสรางเจตคตท�ดแกผ เรยน ดงน � 1. ใหผ เรยนทราบจดมงหมายในเร�องท�เรยน 2. ใหผ เรยนเหนประโยชนของวชาน �น ๆ อยางแทจรง 3. ใหผ เรยนไดมโอกาสหรอมสวนรวมในการเรยนการสอน 4. ใหผ เรยนไดเรยนสอดคลองกบความสามารถ ความถนดเพ�อใหเกดผลสาเรจในการ เรยนอนเปนผลใหมเจตคตท�ดตอไป 5. การสอนของผสอนจะตองมการเตรยมตวอยางด ใชวธสอนท�ด ผ เรยนเขาใจไดงาย 6. ผสอนตองสรางความอบอนใจและความเปนกนเองใหเกดข �นกบผ เรยน 7. ผสอนตองสรางบคลกภาพใหเปนท�เล�อมใสแกผ เรยน 8. จดสภาพแวดลอมตาง ๆ ของโรงเรยน หองเรยนใหมบรรยากาศท�นาอยและนาสนใจ

จากการศกษาความสาคญของเจตคตตอการเรยนวทยาศาสตร ผ วจยจงมความเช�อวาเจตคตตอการเรยนวทยาศาสตร นาจะมอทธพลตอทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตร

2.4 อตมโนทศนแหงตน ความหมายของอตมโนทศน นกวชาการและนกจตวทยาไดใหความหมายของอตมโนทศนหรอภาพแหงตน (Self-

Concept) ดงน �

56

โกลฟเวอร และเบอรนน�ง (ประสาท อศรปรดา, 2541,หนา 88 อางองใน Glover and Bruning, 1990) นยามคาวา อตมโนทศนกคอ ภาพของบคคลแตละบคคลท�มองตนเอง เชน คดวาตนเองฉลาด ขยน สภาพ มความรบผดชอบสง หลอ สวย เรยนเกง ข �เหร ขาดทกษะทางวชาการ ข �เกยจ ซ�งจะมขอสงเกตวาภาพของตนเองในความคดของแตละบคคลจะมท �งแงบวก (Positive Self -Concept) และแงลบ (Negative Self-Concept) ถาหากนกเรยนมอตมโนทศนในแงบวก กจะมความภาคภมใจในตนเองสง และตรงกนขามถามองตนเองในแงลบกจะมความภาคภมใจในตนเองต�า

แกลลาฮว (อบล รงสนนท, 2542 ,หนา 16 อางองใน Gallahue, 1982) ใหความหมายของอตมโนทศนวา หมายถง การคดหรอตระหนกถงคณลกษณะบคลกภาพของตนเอง ไดแก คณสมบต ความเช�อ ขอจากดตลอดจนมส�งท�ตนชอบ และไมชอบ ซ�งมความสมพนธกนสงกบความภาคภมใจในตนเอง

เดนนส (สพตรา ศรพนธบตร, 2547 ,หนา 30 ; อางองใน Denis,2000 ,p 6-7) ใหความหมายของอตมโนทศนวา หมายถง ส�งท�เปนแรงดลใจท�สงผลใหบคคลกาหนดพฤตกรรมของตนเอง

สรางค โควตระกล (2544 ,หนา 424) มโนทศนแหงตน หมายถง การรบรตนเอง การรบรความรสก ทศนคต ความรเก�ยวกบตนเองในดานตาง ๆ ท �งดานสตปญญา ความสามารถ ทกษะตาง ๆ และรปลกษณทางรางกาย

จากนยามและความหมายขางตนจงพอสรปไดวา อตมโนทศนแหงตน (Self-Concept) หมายถง การรบรและเขาใจตนเองของนกเรยน เปนภาพท�นกเรยนมองตนเองท �งดานรางกาย และจตใจ อนเปนผลมาจากการท�นกเรยนไดมปฏสมพนธกบส�งแวดลอมซ�งมท �งดานบวกและดานลบ

แนวคดและทฤษฎเก�ยวกบอตมโนทศน ทฤษฎพฒนาการทางจตสงคมของอรคสน (ประสาท อศรปรดา, 2541 ,หนา 88 อางอง

มาจาก Ericson) ใหกรอบแนวคดเก�ยวกบประสบการณความสมพนธระหวางตวเดกกบผ อ�นในชวงวยเดกจะเปนพ �นฐานสาคญในการเขาใจตนเอง ซ�งจะเหนไดชดในระยะวยรน เดกจะแสวงหาเอกลกษณแหงตนซ�งเช�อมโยงกบอตมโนทศน หรอ การรคณคาในตวเอง หรอภาพแหงตน

ทฤษฎของวลเล�ยม เจมส (พรรณ ช. เจนจต, 2533 ,หนา 188) อธบายเก�ยวกบการแสดงพฤตกรรมวา เปนไปเพ�อการยอมรบนบถอในตนเอง (Self-esteem) โดยไดอธบายคาวา“อตตา” (Self) ประกอบดวย “ฉน” (I) หมายถงผแสดง (Self-as Subject) หรอ ผ ร (Knower) และตวฉน(Me) หมายถง ผถกกระทา ซ�งเจมสไดสราง “กฎของเจมส” (James’s Law) อธบายการแสดงพฤตกรรมของคนน �นข �นอยกบแตละคนจะมองตนเองอยางไร ตนเองเปนผประเมนความสาเรจหรอ

57

ความลมเหลวของตนเองท�ไดรบหรอไมไดรบจากความเหนชอบจากคนอ�น หรออกนยหน�งคอคนเราจะรวาตนเองมคาหรอความสามารถหรอไม ดไดจากการท�ผ อ�นใหการยอมรบหรอไมยอมรบ

ทฤษฎพฒนาการของอรคสน (พรรณ ศรวรรณบศย, 2534 ,หนา 145) อรคสนกลาววาบคคลท�มอายต �งแต 12-17 ป เปนวยท�กาลงเขาสวยรน รางกายและสตปญญาของเดกจะพฒนาการใกลเคยงกบผใหญ บางคร �งการเปล�ยนแปลงน �นเกดข �นอยางรวดเรวจนเดกไมแนใจวาเกดอะไรข �นการรจกตนเองและยอมรบตนเองจงเปนปญหาท�สาคญของวยรน สงคมเร�มเขามามบทบาทตอการพฒนาบคลกภาพของเดก ทาใหเดกในวยน �วาวนไมม�นใจในบทบาท หนาท�ของตนเอง เดกวยน �ตองทดลองปฏบตหนาท�ตาง ๆ กอนท�เขาจะกาวเขาสวยผ ใหญ คอ

1. รจกใชเวลาใหถกตองและมประโยชน 2. สรางความม�นใจในตนเอง กลาท�จะทาตามความสามารถของตนเอง กลาเผชญ

ปญหาและหาแนวทางแกปญหาใหม ๆ 3. ทดลองบทบาทตาง ๆ ท�สงคมกาหนดให 4. ต �งจดมงหมายในการทางาน 5. สรางบทบาททางเพศของตนเอง 6. รจกการเปนผ นาและผตาม 7. สรางอดมคตและแนวทางในการดาเนนชวตและรจกพฒนาเปรยบเทยบกบผ อ�น โรเจอร ( พรวนส นมทวม, 2546 ,หนา 46 อางองใน Rogers, 1978 ,p 50-57) ไดแบง

อตมโนทศนตามความรสกของสมองตอตนเองในดานตาง ๆ ดงน � 1. ดานคานยมเก�ยวกบสมฤทธผล (Academic Value) คอความรสกตอตนเองใน ดาน

สตปญญา นสยการเรยน แรงจงใจ ทกษะในการอาน แรงกดดนจากบาน การแขงขนเก�ยวกบ ความสามารถ

2. ดานความสมพนธระหวางบคคล (Interpersonal Relationship) คอความรสกตอตนเองในดานการเก�ยวของสมพนธกบผ อ�น ความสามารถในการคบคน

3. ดานการปรบตวทางอารมณ (Emotional Adjustment) คอความรสกตอตนเองดานการกดดนของอารมณ ความวตกกงวล ความสข ความเครยด ความเบ�อหนายความสมพนธระหวางอตมโนทศนกบการเรยนร

จนทรกานต ลอประเสรฐพร (พรวนส นมทวม, 2546 ,หนา 50 อางองใน จนทรกานต ลอประเสรฐพร, 2544 ,หนา 5) ไดสรปความสมพนธระหวางอตมโนทศนกบการเรยนรไวดงน �

58

1. ถาผ เรยนมอตมโนทศนดอย เชน ขาดความเช�อม�นในตนเองกยากท�จะทาใหเขาเรยนรอยางมประสทธภาพ การท�ตนเช�อวาไมสามารถเรยนรส�งใดไดน �นจะเปนความรสกท�บงคบพฤตกรรมน �น ๆ ใหเกดข �น

2. ถาอตมโนทศนของผ เรยนด เขากจะสามารถเรยนรส�งตาง ๆ ไดอยางดและมประสทธภาพ เชน ถาผ เรยนมความรสกเช�อม�นในตนเองวาสามารถเรยนรไดอยางมประสทธภาพเขากสามารถเรยนรไดเปนอยางด เพราะมความเช�อม�นอยกอนแลววาจะเรยนรส�งน �นไดอยางแนนอนจงมความพยายามท�จะเรยนใหสาเรจดวยด

3. บคคลท�มอตมโนทศนสง ไมจาเปนตองมการเรยนรสงเสมอไป เพราะบางคร �งคนท�มอตมโนทศนสงผดไปจากความเปนจรง (Real Self) ประสทธภาพในการเรยนขดกบอตมโนภาพ อาจทาใหเกดการปรบตวยากความคบของใจอาจทาใหเสยบคลกภาพได

ความสาคญของอตมโนทศน อตมโนทศนนบวาเปนองคประกอบท�สาคญของบคลกภาพ บคคลท�มอตมโนทศนตางกน

จะมพฤตกรรมแตกตางกน โรเจอรส (สภาพร ววฒนอศวน. 2546, หนา 26, อางองจากRogers.1951, p 494) กลาวา การเขาใจพฤตกรรมน �นจะตองศกษาความคดภายในบคคลใหมากท�สด พฤตกรรมของคนเปนผลจากความนกคดและเจตคตตอตนเอง ซ�งอนงค นยมธรรม (สภาพร ววฒนอศวน. 2546, หนา 26, อางองจาก2531, หนา 8) ไดแสดงความคดเหนท�สอดคลองกนวา อตมโนทศนเปนแกนกลางของการแสดงพฤตกรรมตางๆ หรอเปนแกนกลางของบคลกภาพของบคคล นอกจากน �นแมคแคนเลส (สภาพร ววฒนอศวน. 2546, หนา 26, อางองจาก Mc candles.1967, p 291) กลาววา คนท�ม อตมโนทศนท�ดจะมลกษณะอปนสยทพงประสงค มความกงวลต�า และสามารถปรบตวไดด มความอยากรอยากเหน เปนคนเดน มความสมพนธในกลมด จะมความซ�อสตยตอตนเองมากกวาบคคลซ�งมอตมโนทศนไมดและใชกลวธปองกนตนเองนอยมาก ดงน �นจะเหนไดวา อตมโนทศนเปนความคดเหนความรสก หรอความเขาใจท� บคคลมตอตนเองและสงผลถงพฤตกรรมของบคคลดวย หากบคคลมอตมโนทศนในเชงบวกสอดคลองกบความเปนจรง บคคลกมแนวโนมท�จะมพฤตกรรมท�เหมาะสมกบสภาพสงคม และส�งแวดลอมของตน หากบคคลมอตมโนทศนในเชงลบกมแนวโนมท�จะมพฤตกรรมไปในทางท�ไมดหรอไมเหมะสม การพฒนาอตมโนทศนของบคคลจงมความสาคญย�ง สวนไวล� (รจรา สงใหญ. 2539, หนา 11, อางองจาก Wylie.1961,p 118) ไดสรปผลการวจยในชวงป 1940-1950 วา การมอตมโนทศนสงจะมความสมพนธและมผลตอการปรบตว การยอมรบผ อ�น การเรยนร และระดบความมงหมาย สรปไดวาอตมโนทศนมความสาคญตอพฤตกรรม ความคด สงผลถงการกระทาพฤตกรรมออกมาในสงคม ท �งในทางบวกและทางลบ มการเรยนรปรบตวเองใหมการยอมรบผ อ�นใหดาเนนอยในสงคมได

59

การวดอตมโนทศน สมศร สจจะสกลรตน (ปราณ ฉายเพ�ม, 2544 ,หนา 25 อางองใน สมศร สจจะสกลรตน,

2537 ,หนา 59) ไดเสนอการวดอตมโนทศน สามารถทาได 2 วธ คอ

1. การซกถามจากผถกวดโดยตรง ขอมลท�ไดเรยกวาการรายงานตนเอง (Self report) เปนการใหผถกวดแสดงความรสกของตนเองตามส�งเราท�เขาสมผส ซ�งอาจเปนขอความ ขอคาถาม หรอรปภาพ

2. การสงเกตพฤตกรรมของผถกวดโดยผ เช�ยวชาญหรอนกจตวทยา แลวมาสรปความเหน ขอมลท�ไดเรยกวา อตมโนทศนท�ลงความเหนโดยผ อ�น (Inferred Self concept)

นวรตน ประทมตา (2546 ,หนา 142) เสนอการวดอตมโนทศน โดยแบบวดตามแบบ ลเครต (Likert’s Method) สามารถทาไดโดยการสรางขอคาถาม ใหผถกวดกากบาทลงในแบบวดตามความรสก โดยแบบวดน �กาหนดมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) เปน 5 ระดบ ลกษณะของบคคลท�มอตมโนทศนท�ด

การสงเสรมใหบคคลมอตมโนทศนท�ดน �น โรเจอร และเฮอรลอค (ชวทย รตนพลแสนย. 2541, หนา 62-63; อางองจาก Rogers.1957,Hurlock.1978) สรปวา ควรสงเสรมใหบคคลม อตมโนทศนท�ดหรออตมโนทศนในทางบวก ซ�งประกอบดวยลกษณะตางดงตอไปน �

1. ความรสกในตนเอง 2. รจกและเขาใจตนเอง 3. ยอมรบในความเปนตวของตวเอง 4. รจกและเขาใจผ อ�น 5. ยอมรบในความแตกตางระหวางบคคล 6. สามารถปรบตวเขากบสถานการณตางๆไดด 7. มสมพนธภาพทดกบบคคลอ�น 8. มองเหนคณคาในตนเอง 9. ไมมความรสกเปนปมดอย 10. ตองการปรบปรงตนเอง 11. มทศนคตท�ดตอตนเอง นอกจากน �การมอตมโนทศนท�ดยงกอใหเกดผลดหลายประการ คอ มความสามารถใน

การปรบตวและสามารถดารงชวตอยรวมกบผ อ�นได มการยอมรบผ อ�น และมความรสกนกคดท�ดตอผ อ�นมพฤตกรรมท�เหมาะสมเปนท�ตองการของสงคม

60

จากการศกษาทฤษฎและความสาคญของอตมโนทศนแหงตน ผ วจยจงมความเช�อวา อตมโนทศนแหงตน นาจะมอทธพลตอทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตร 2.5 บรรยากาศในการเรยนร ความหมายของบรรยากาศในการเรยนร นกวจยหลายทานไดใหความหมายของคาวา บรรยากาศในการเรยนร บรรยากาศในหองเรยน บรรยากาศในช �นเรยน หรอสภาพแวดลอมในหองเรยน โดยมรายละเอยดแตกตางกนไปบางข �นอยกบจดมงหมายในการนาไปใชเปนเกณฑ ดงน � อาภรณ ใจเท�ยง ( 2540 ,หนา 224 ) ไดใหความหมายบรรยากาศในช �นเรยนวา การจดสภาพแวดลอมในช �นเรยนใหเอ �อตอการเรยนการสอน เพ�อชวยสงเสรมใหกระบวนการเรยนการสอนดาเนนไปอยางมประสทธภาพ และชวยสรางความสนใจใฝร ใฝศกษา ตลอดจนชวยเสรมสรางความมระเบยบวนยใหแกผ เรยน กด (Good. 1973,หนา 106) ไดใหความหมายไววา บรรยากาศในช �นเรยน หมายถง สภาพแวดลอมทางการเรยนในช �นเรยนซ�งไมใชสภาพแวดลอมทางกายภาพเทาน �นแตรวมถงระดบอารมณและความรสกดวย บญชม ศรสะอาด (2524,หนา 26) ไดใหความหมายของบรรยากาศในช �นเรยนไววา หมายถง สภาพหรอส�งแวดลอมทางสงคมวทยา ในระบบสงคมท�มการเคล�อนไหว มาล นสยสข (2529,หนา 7) ไดใหความหมายของสภาพของบรรยากาศในช �นเรยนวา หมายถง ทกส�งทกอยางท�มอยหรอเกดข �นในหองเรยนขณะท�มการเรยนการสอน ผจงกาญจน ภวภาดาวรรณ (2541,หนา 4) ไดใหความหมายของบรรยากาศในช �นเรยนวา หมายถง องคประกอบสามดาน คอดานกายภาพ ดานสมองและดานอารมณ ซ�งมอทธพลตอการกระตนใหนกเรยนสนใจ อยากรอยากเหน จนตนาการ และเสาะแสวงหาความรส�งตางๆอยางสรางสรรค เพญศร อาจจฬา (2547,หนา 7) ไดใหความหมายของบรรยากาศในช �นเรยนวา หมายถง สภาพหรอส�งแวดลอมทางสงคมจตวทยาในระบบสงคมท�เปนความเคล�อนไหวภายในช �นเรยน

กญญภค พฒตาล (2549,หนา 46) ไดใหความหมายของบรรยากาศการเรยนรวา หมายถง สภาพแวดลอมในช �นเรยน อนเกดจากการมความสมพนธระหวางนกเรยนกบนกเรยน ความสมพนธระหวางนกเรยนกบคร พฤตกรรมการสอนของคร ระเบยบวนยของนกเรยนในหองเรยน ซ�งมผลตอแรงจงใจตอการเรยนรของนกเรยน

61

จากท�กลาวมาสรปไดวา บรรยากาศในการเรยนร หมายถง สภาพแวดลอมในช �นเรยนซ�งมอทธพลตอแรงจงใจในการเรยนรของนกเรยน

ความสาคญของการจดบรรยากาศในช �นเรยน อาภรณ ใจเท�ยง (2540,หนา 224-225) การสรางบรรยากาศในช �นเรยนมความสาคญอยางย�งซ�งสรปไดดงน � 1. ชวยสงเสรมใหการเรยนการสอนดาเนนไปอยางราบร�น เชน หองเรยนท�ไมคบแคบจนเกนไป ทาใหนกเรยนเกดความคลองตวในการทากจกรรม 2. ชวยเสรมลกษณะนสยท�ดงามและความมระเบยบวนยใหแกผ เรยน เชน หองเรยนท�สะอาด ท�จดโตะเกาอ �ไวอยางเปนระเบยบ ท�มความเอ �อเฟ�อตอกน นกเรยนจะซมซบส�งเหลาน �ไวโดยไมรตว 3. ชวยเสรมสรางสขภาพท�ดใหแกผ เรยน เชน แสงสวางเหมาะสม มท�น�งไมใกลกระดานดาจนเกนไป มขนาดโตะเกาอ �ท�เหมาะสมกบวย รปรางของนกเรยน ฯลฯ 4. ชวยสงเสรมการเรยนร และสรางความสนใจในบทเรยนมากเพ�มข �น เชน การจดมมวชาการตางๆ การจดปายนเทศ การตกแตงหองเรยนดวยผลงานนกเรยน

5. ชวยสงเสรมการเปนสมาชกท�ดของสงคม เชน การฝกใหมมนษยสมพนธท�ดตอกน การฝกใหมอธยาศยไมตรในการอยรวมกน ฯลฯ

6. ชวยสรางเจตคตท�ดตอการเรยนและการมาโรงเรยน เพราะในช �นเรยนมครท�เขาใจนกเรยน ใหความเมตตาเอ �ออารตอนกเรยน และนกเรยนมความสมพนธอนดตอกน

สมพร สทศนย (2544,หนา 134-135) กลาววา การปรบพฤตกรรมในหองเรยนสามารถกระทาได 2 แนวทางคอ

1. การจดบรรยากาศในการเรยนการสอน เพ�อใหเดกรสกวาโรงเรยนเปนสถานท�นาอย นาเลาเรยนโดยจดบรรยากาศในการสอน คอ บรรยากาศในหองเรยนไมรอนอบอาว หองเรยนอากาศถายเทไดสะดวก จดโตะ เกาอ �ใหเดกน�งสบายเหมาะกบวยและรปรางของเดก ครควรปลอยโอกาสใหเดกไดผอนคลาย เชน ใหอสระในการน�ง การไปด�มน �า การเขาหองน �าบาง และความจดบรรยากาศท�สงเสรมความม�นคงปลอดภยไมใหมการเยาะเยยของเดก หรอมการเขมงวดกวดขนเกนไป ซ�งจะทาใหเดกอดอดและจะสงผลตอการเรยนและความสนใจเรยนในท�สด

2. เทคนคการปรบพฤตกรรม เปนวธการปรบพฤตกรรมบนพ �นฐานการเรยนรซ�งมรปแบบการปรบตางๆ ดงน �

2.1 การใหแรงเสรม เปนวธการเรยนรแบบวางเง�อนไขการกระทาของสกนเนอร สามารถนามาใชในการแกไขพฤตกรรมของเดกในโรงเรยนไดอยางมประสทธภาพ เชน การใหความ

62

สนใจ การยอมรบ และการใหคาชมเชยจากคร การใหความสนใจ การยอมรบและการชมเชยจากเพ�อน การใหแรงเสรมแลกเปล�ยน

2.2 การฝกพฤตกรรมแสดงออกท�เหมาะสม ใชในการแกไขความกลวและความวตกกงวลเพ�อปรบตวทางสงคม การเตอนตน การเสนอตวแบบ การช �แนะแนวทางรวมท �งการลงโทษเปนเทคนคการปรบพฤตกรรม

กลาวโดยสรปไดวา การจดบรรยากาศในช �นเรยนจะชวยสงเสรม และสรางเสรมผ เรยนในดานสตปญญา รางกาย อารมณ และสงคมไดเปนอยางด ลกษณะของบรรยากาศในการเรยนร

Eggen and Kauchak (1996) ไดสรปบรรยากาศท�เอ �อตอการสอนคดไวดงน �คอ 1. ผสอนตองใหขอมลท�เพยงพอในการเร�มบทเรยน และควรเร�มบทเรยนแบบปลายเปด

(Open-ended) และเปนมตรกบผ เรยน 2. สงเสรมบรรยากาศความรวมมอ ไมเนนการแขงขนและเปรยบเทยบ 3. เนนท� “พฒนาการ” ในเร�องหน�งๆ มากกวาท�จะใหแสดงความสามารถในเร�องใดเร�อง

หน�งอยางเฉพาะเจาะจง และการประเมนความสาเรจ ใหดจากการมพฒนาการ และการปรบปรงในทางท�ดข �นไมใชมงเนนท� "เกรด"

บรรยากาศดงกลาวขางตน จะทาใหผ เรยนรสกอบอน ปลอดภย กลาเส�ยง กลาคด และกลาลงมอปฏบตในการท�จะเรยนรส�งตางๆ และกอใหเกดท �งทกษะการคด และแรงจงใจในการเรยน (Maehr,1992)

บญชม ศรสะอาด (2524,หนา 26-27) ไดแบงบรรยากาศในช �นเรยนออกเปนกลมอนประกอบดวย พฤตกรรมของคร ปฏสมพนธระวางครกบนกเรยน และปฏสมพนธระหวางนกเรยนกบนกเรยน ซ�งบรรยากาศ 3 กลมน �สามารถจดเปนดานตางๆ 6 ดาน ดงน �

1. การมสวนรวม หมายถง การท�นกเรยนในหองเรยนมความต �งใจ และแสดงความสนใจในกจกรรมของช �นเรยน เชน การมสวนรวมในการอภปราย การรวมทากจกรรมตางๆ

2. ความผกพนฉนทมตร หมายถง นกเรยนมความรสกและแสดงออกซ�งความเปนมตรตอกนและกน เชน การรจกคนเคยกนชวยกนทางาน มความพอใจท�ไดทางานรวมกน

3. การสนบสนนจากคร หมายถง การแสดงออกของครท�แสดงถงความสนใจตอนกเรยนไววางใจนกเรยน สนใจความคดของนกเรยน

4. การเนนงาน หมายถง การจดกจกรรมของช �นเรยนมงใหบรรลจดมงหมายทางวชาการไมออกนอกเร�องท�กาลงเรยนกาลงสอน

63

5. การแขงขน หมายถง การท�นกเรยนแขงขนซ�งกนและกน เพ�อใหไดคะแนนสงหรอไดรบการยอมรบ

6. ระเบยบและการมระบบงาน หมายถง การเนนการประพฤตในช �นเรยนดวยลกษณะท�เปนระเบยบ กจกรรมตางๆ จดไวอยางมระบบ

จาลอง ภบารง (2530,หนา 14) ไดกลาวถงบรรยากาศการเรยนการสอนในช �นเรยนวาประกอบดวย 4 องคประกอบ ซ�งสรปไดดงน �

1. พฤตกรรมการสอนของคร ๆ ไดแก การนาเขาสบทเรยน การยกตวอยาง ประกอบดวยการเสนอเน �อหาสาคญในบทเรยน การจดกจกรรมในช �นเรยน การแทรกเกรดความรหรอขอคดท�เปนประโยชน การต �งคาถามนกเรยน การเสรมแรง การสรป เปนตน

2. พฤตกรรมการเรยนของนกเรยน ไดแก นกเรยนมจตใจพรอมกอนเร�มบทเรยน นกเรยนท�เรยนชาไดรบการเอาใจใส นกเรยนเรยนโดยผานประสาทสมผสหลายๆทาง โดยสวนรวมนกเรยนสนใจในบทเรยน นกเรยนไดฝกทกษะท�ตองการ นกเรยนเปล�ยนแปลงทศนคตดข �น เปนตน

3. บรรยากาศในช �นเรยน ไดแก การแสดงความเปนมตรกบนกเรยน การสงเสรมใหนกเรยนถามปญหา การเปดโอกาสใหนกเรยนแสดงความคดเหน การสงเสรมใหนกเรยนคารพในสทธของผ อ�น การจดหองเรยนเพ�อใหสอดคลองกบกจกรรม เปนตน

4. การใชส�อการสอน ไดแก ความเหมาะสมของปรมาณส�อการสอนตอเวลา ความเหมาะสมของส�อการสอนตอผ เรยน ความเปนรปธรรมของส�อการสอน การใชวสดในทองถ�นสรางส�อการสอน เปนตน

พมพนธ เดชะคปต ( 2544,หนา 10-14) แบงบรรยากาศการเรยนการสอนเปน 2 ประเภท คอบรรยากาศทางกายภาพ และบรรยากาศทางจตใจ

1. บรรยากาศทางกายภาพ คอ ลกษณะของหองเรยนท�มบรรยากาศทางกายภาพเหมาะสม ควรเปนดงน �

1.1 หองเรยนมสสนนาด และเหมาะสม สบายตา อากาศถายเทไดด และสรางพอเหมาะ ปราศจากเสยงรบกวน และมขนาดกวางเพยงพอกบจานวนผ เรยน

1.2 หองควรมบรรยากาศความเปนอสระของการเรยนร การทางานรวมกนเปนกลม ตลอดจนการเคล�อนไหวในกจกรรมการเรยนการสอนทกประเภท

1.3 หองเรยนสะอาด ถกสขลกษณะ นาอย ตลอดจนมความเปนระเบยบเรยบรอย 1.4 ส�งท�อยภายในหองเรยน เชน โตะ เกาอ � ส�อการสอนประเภทตางๆ สามารถ

เคล�อนยายได และสามารถดดแปลงใหเอ �ออานวยตอการสอน และการจดกจกรรมประเภทตางๆได

64

1.5 การจดเตรยมหองเรยนใหพรอมตอการสอนในแตละคร �ง เชน ใหมความเหมาะสม ตอการสอนวธตางๆ ตวอยาง เชน เหมาะตอการสอนโดยวธกระบวนการกลม วธบรรยายและวธแสดงละคร เปนตน

2. บรรยากาศทางจตใจหรอบรรยากาศทางจตวทยา มดงน � 2.1 บรรยากาศความคนเคยหรอความสมพนธระหวางผสอนและผ เรยน บรรยากาศ

ดงกลาวน �ท �งผสอนและผ เรยนเปนผ รวมกนสราง ซ�งพอสรปได ดงน � 2.1.1 บคลกภาพของครผสอน

2.1.2 พฤตกรรมการสอนของผสอน 2.1.3 พฤตกรรมการเรยนของผ เรยน 2.2 บรรยากาศท�เปนอสระ คอ บรรยากาศท�เปดโอกาสใหผ เรยนมอสระในการ

คนควาความรดวยตนเอง โดยใชกระบวนการคนหาความรและเนนการทางานเปนทมหรอเปนกลม ใหผ เรยนไดแลกเปล�ยนความคดเหนรวมกน ตลอดจนประสานความคดเหนรวมกนเปนบรรยากาศท�จะทาใหการเรยนการสอนเปนไปอยางมชวตชวา และสนกสนาน

2.3 บรรยากาศท�ทาทาย คอ บรรยากาศท�ผสอนสรางใหผ เรยนกระตอรอรนสนใจ ตดตาม คนควาศกษา เชน การถามคาถามท�ตองใชความคด การคนควา การถามเร�องราวท�ทนสมย ทนเหตการณ เปนตน

2.4 บรรยากาศของการยอมรบนบถอ คอ บรรยากาศท�ผ เรยนยอมรบนบถอผสอนในฐานะเปนผใหความรและมความสามารถท �งดานเน �อหา และกระบวนการถายทอดความรท�สามารถทาใหผ เรยนประสบความสาเรจ

2.5 บรรยากาศของการควบคม เปนบรรยากาศท�ทาใหผ เรยนมวนยในตนเอง ปฏบตตามกฎเกณฑ ระเบยบวนยของหองเรยนและโดยท�ผสอนเปนผ กาหนดโดยผ เรยนมหนาท�รบผดชอบตนเอง

2.6 บรรยากาศของการกระตนความสนใจ คอผ เรยนเกดแรงจงใจเพ�อไปสเปาหมายท�กาหนด และผสอนรจกเสรมแรง เพ�อใหผ เรยนเพ�มความถ�ของการมพฤตกรรมในทางท�พงประสงค กญญภค พฒตาล (2549,หนา 46-48) กลาววา การเรยนรชวยใหมนษยมความคด เพราะสวนหน�งของการเรยนรคอ การรจกคด คนท�คดเปนคอคนท�เรยนรเปน จากคากลาวา ความสามารถในการคดของมนษย ไมใชพรสวรรคแตเปนศกยภาพท�สามารถเรยนรและพฒนาไดอยางไมส �นสด ดงน �น บรรยากาศในการเรยนการสอนจงมอทธพลตอการเรยนรและการคดของผ เรยน บรรยากาศเรยนรท�ดจะชวยสนบสนนใหนกเรยนไดเรยนอยางเตมความสามารถ และ

65

สงเสรมความรวมมอระหวางนกเรยนและคร และระหวางนกเรยนดวยกน จะชวยใหผ เรยนมผลสมฤทธ<ทางการเรยนสง มความสามารถในการแกปญหา มความคดสรางสรรค

การจดบรรยากาศในการเรยนการสอนประกอบดวย 1. ปฏสมพนธในช �นเรยน ปฏสมพนธในช �นเรยนเกดข �นไดระหวางนกเรยนกบคร และ

ระหวางนกเรยนดวยกนในการเรยนการสอน ครควรเปดโอกาสใหนกเรยนไดมโอกาสแสดงความคดเหน อภปราย ซกถาม รวมกจกรรมแสดงความสามารถ แลครควรมบทบาทสาคญท�เปนตวเช�อมใหนกเรยนเกดปฏสมพนธท�ดตอกนดวย เชน ใหนกเรยนเพ�มเตมคาตอบจากคาตอบท�เพ�อตอบแลว เปนตน การท�สงเสรมใหนกเรยนมปฏสมพนธท �งกบครและกบเพ�อนดวยกนจะทาใหบรรยากาศแหงความเปนมตรเกดข �นในช �นเรยน

2. ใชวธการหลากหลายและเนนกจกรรมกลม การเรยนรของเดกตางกน ดงน �นครจงควรใชวธการสอนท�หลากหลาย วธการสอนเหลาน �จะชวยใหนกเรยนเกดการเรยนรไดอยางด วธสอนตางๆ ท�นามาใชควรเนนกระบวนการคดและใหนกเรยนมปฏสมพนธซ�งกนและกน กระตนใหนกเรยนคนควาหาความรและสรางความรไดเองจนตกผลกเปนความรและลกษณะนสยของผ เรยนจนเปนแนวปฏบตในชวตประจาวน

การทากจกรรมกลมเปนรปแบบการเรยนรท�เนนความรวมมอรวมแรงกนระหวางสมาชกกลมทกคน ความสาเรจของกลมข �นตรงกบความตรงกบความรวมมอและความสามารถของสมาชกกลมทกคน สมาชกแตละคนมหนาท�และความรบผดชอบท�จะเรยนรกระบวนกรแกปญหาและเน �อหาท�รวมกนทา ซ�งนกเรยนจะรสกวาการทางานงายข �นและยงทาใหสมพนธภาพระหวางนกเรยนแนนแฟนข �น นอกจากน �ยงเปนการเปดโอกาสใหนกเรยนแสดงออกทางความคดไดเตมท� บรรยากาศในช �นเรยนเปนบรรยากาศท�ครผสอนพยายามสรางข �น เพ�อใหการจดกจกรรมกรเรยนการสอนดาเนนไปอยางราบร�นบรรลวตถประสงคท�ครผสอนไดกาหนดไว

บรรยากาศการเรยนการสอนในหองเรยนแบงออกเปน 2 ประเภทดงน � 1. บรรยากาศทางภายภาพ คอ การสรางบรรยากาศหรอส�งแวดลอมท�ดของ

หองเรยนมผลตอการเรยนการสอนและเจตคตของนกเรยน ลกษณะของหองเรยนท�มบรรยากาศทางกายภาพท�เหมาะสม ไดแก หองเรยนท�มสสนนาดและสบายตา อากาศถายเทไดสะดวกปราศจากเสยงรบกวน และมขนาดกวางเพยงพอกบจานวนนกเรยน นอกจากน �หองเรยนตองมบรรยากาศของความเปนอสระตอการเรยนร การปฏบตงานรวมกนเปนกลม ตลอดจนเหมาะสมกบการเคล�อนไหวในกจกรรมการเรยนการสอนทกประเภท หองเรยนตองสะอาดถกสขลกษณะ มความเปนระเบยบเรยบรอย ส�งท�อยในหองเรยน ไดแก โตะ เกาอ � ส�อการสอนตางๆ สามารถ

66

เคล�อนไหวดดแปลงเอ �อตอการสอนและการจดกจกรรมประเภทตางๆได และท�สาคญ คอ ครผสอนจะตองมการจดกจกรรมประเภทตางๆได และท�สาคญคอ ครผสอนจะตองมการจดเตรยมหองเรยนใหพรอมทกคร �งกอนทาการสอน เชนสภาพหองเรยนตองมความเหมาะสมตอการจดการเรยนการสอนดวยวธกระบวนการกลม การอภปรายหรอวธการแสดงบทบาทสมมต เปนตน

2. บรรยากาศทางจตใจ มความสาคญตอการเรยนการสอนอยางมากเพราะการเรยน การสอนจะดาเนนไปอยางมชวตชวา และราบร�นน �นนกเรยนกบครผสอน และนกเรยนกบนกเรยนดวยกนเองจะตองมปฏสมพนธกนอยางด ควรมบรรยากาศของความรวมมอกน บรรยากาศทางจตใจ ประกอบดวย บรรยากาศความคนเคย หรอความสมพนธระหวางครผสอนกบนกเรยน บรรยากาศท�ทาทาย เปนบรรยากาศท�ครผสอนสรางใหนกเรยนเกดความกระตอรอรน สนใจ ตดตามและศกษาคนควา บรรยากาศการยอมรบนบถอ เปนบรรยากาศท�ทาใหนกเรยนในหองเรยนมความเปนระเบยบวนย ปฏบตตามกฎเกณฑระเบยบของหองเรยน บรรยากาศของการกระตนความสนใจเปนลกษณะของบรรยากาศท�ครผสอนทาใหนกเรยนเกดแรงจงใจเพ�อนาไปสเปาหมายท�กาหนด จากการศกษาความสาคญของบรรยากาศในการเรยนร ผ วจยจงมความเช�อวาบรรยากาศในการเรยนร นาจะมอทธพลตอทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตร

2.6 การอบรมเล �ยงดของผปกครอง ความหมายของการอบรมเล �ยงด

เครก ( สมคด อสระวฒน.2542 , อางองจาก Craig .Grace J.,1979, p 91) กลาววา การอบรมเล �ยงดคอ กระบวนการท�บคคลไดเรยนรในการพฒนา ทศนคต ความเช�อ คานยม ความรและความหวงของสงคม ตลอดจนการปฏบตตนใหเหมาะสมกบบทบาทของงานในสงคมน �น ๆ ดวย

เซยร (นงนช โรจนเลศ .2533 , อางองจาก Sears and other .1957) ไดสรป การศกษาวจยเปนจานวนมากเก�ยวกบการอบรมเล �ยงดวาเปนกระบวนการตอเน�องตลอดชวตของเดกและการอบรมเล �ยงดของบดามารดา จะมผลบางประการตอพฤตกรรมของเดกในปจจบนและศกยภาพของการกระทาในอนาคตของเขา ดงน �นพฤตกรรมท�แสดงออกของบคคลใดบคคลหน�งน �นสวนหน�งเปนผลสบเน�องมาจากการอบรมเล �ยงดของบดามารดา สรางค จนทนเอม (2529, หนา 89) กลาววาการอบรมเล �ยงดเปนกระบวนการท�บคคลตองพบต �งแตเกดจนตลอดชวต เปนส�งสาคญตอการพฒนาชวต และมอทธพลตอพฤตกรรมของ

67

ทกๆ ชวต การอบรมเล �ยงดชวยใหบคคลไดเรยนรระเบยบตาง ๆ ในสงคม สรางสรรคพฤตกรรมของบคคลชวยพฒนาบคลกภาพของบคคลภายใตขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรมของสงคม ดวงเดอน พนธมนาวน(2528, หนา 3) ไดใหความหมายของการอบรมเล �ยงดไววา หมายถง การท�ผ ใกลชดเดกมการตดตอเก�ยวของกบเดกท �งทางดานคาพด และการกระทา ซ�งเปนการส�อความหมายตอเดกท �งทางดานความรสก และอารมณของผกระทา ตลอดจนเปนหนทางใหผเล �ยงดตนดวย สรางค โควตระกล (2544,หนา 375) กลาววา การอบรมเล �ยงด หมายถง การท�พอแมหรอผ ท�ทาหนาท�ดแลเดก ไดอบรมส�งสอนเดกในฐานะท�เปนบคคลแรกท�ไดใกลชดเดก โดยกระทาตอเดก เรยกรองหรอตองการใหเดกโตตอบ เปนการวางมาตรฐานต �งความหวงของพฤตกรรมตางๆ ซ�งใชการใหรางวลและการทาโทษเปนเคร�องมอท�จะชวยใหเดกมพฤตกรรมตามความคาดหวง อาร พนธมณ (2544,หนา 88) กลาววา ครอบครวเปนส�งแวดลอมท�มอทธพลตอพฤตกรรมและการเรยนรของเดกเพราะพอแมเปนผใกลชดเดกมากท�สด และมหนาท�โดยตรงในการอบรมเล �ยงด ปลกฝงทศนคต และกาหนดวฒนธรรม รวมท �งการจดบรรยากาศและสรางส�งแวดลอมท�ด ตลอดจนการจดกจกรรมและประสบการณใหเดกไดพฒนาดานตางๆ ซ�งรวมท �งดานการคดของเดกดวย ลกษณะของการอบรมเล �ยงด จากการศกษารปแบบหรอประเภทของการอบรมเล �ยงดเดกน �น มนกจตวทยาและนกวชาการไดจาแนกรปแบบของการอบรมเล �ยงดไวหลายรปแบบ เชน แบบประชาธปไตย แบบปลอยปละละเลย แบบเขมงวดกวดขน แบบสนบสนน แบบลงโทษ แบบใชเหตผล แบบควบคมมาก แบบควบคมนอย แบบอตตาธปไตย แบบปลอยปละละเลย แบบปลอยตามสบาย เปนตน ซ�งการเล �ยงดในแตละแบบจะมผลใหบคลกภาพและการคดของเดกแตกตางกนออกไป สาหรบการวจยคร �งน �ไดแบงการอบรมเล �ยงดออกเปน 3 ลกษณะ ตามแนวทางของโรเจอรส (Rogers,1972 อางใน อานวย สดสย,2541 หนา 17-23) กลาวคอ 1. การอบรมเล �ยงดแบบประชาธปไตย (แบบมเหตผล) ( A Reasonable Child-Rearing Practice) หมายถง วธการปฏบตของพอแม หรอผปกครองท�เดกมความรสกวา พอแมปฏบตตอเดกดวยความยตธรรม เปนประชาธปไตยท �งในดานความรก ความเอาใจใส สนใจทกขสขของบตร มความใกลชดกบบตร มเหตผล เดกสามารถแสดงอสรภาพทางความคด สามารถโตตอบ มความเปนตวของตวเอง พอแมมการยอมรบนบถอความสามารถและความคดของเดกตลอดจนใหความชวยเหลอแกเดกตามโอกาสอนเหมาะสม ซ�งการอบรมเล �ยงดแบบน �จะทาใหเดกเปนคนกระฉบกระเฉงไมมความหวาดกลว ทาอะไรมแผนการมความอยากรอยากเหน มความกระตอรอรน

68

มความคดสรางสรรค และมความสามารถในการใชเหตผล บศยา แรกขาว(2543,หนา23) การอบรมเล �ยงดแบบประชาธปไตยน �เช�อวาจะนาไปสคณลกษณะเชงบวกของเดก อาท ความเช�อม�นของตนเอง มโนภาพแหงตนในเชงบวก และแรงจงใจใฝสมฤทธ< 2. การอบรมเล �ยงดแบบเขมงวดกวดขน (A Strictiy controlled Child- Rearing Practice) หมายถง วธการปฏบตของพอแม หรอผปกครองท�เดกมความรสกวาไมไดรบอสระเพราะพอแมหรอผปกครองกาวกายในเร�องสวนตว และตองการใหเดกอยในระเบยบวนยเสมอ ท �งในดานการทางาน ความคดเหน การแตงกาย การเรยน มารยาท โดยยดเอาความพอใจและความตองการของตนเปนสาคญ ซ�งเดกท�ไดรบการอบรมเล �ยงดแบบน �จะไมมความเช�อม�นในตนเอง มองโลกในแงราย ด �อร �น ขดคาส�ง ตอตาน ไมรจกยบย �งช�งใจ บศยา แรกขาว(2543,หนา23) รปแบบการอบรมเล �ยงดแบบเขมงวดกวดขนน � เช�อวาจะนาไปสคณลกษณะเชงลบในตวเดก อาท การพ�งพงผ อ�น ความกาวราว และการรอคอยไมได 3. การอบรมเล �ยงดแบบปลอยปละละเลย ( A Permissive Child- Rearing Practice) หมายถง วธการปฏบตของพอแมหรอผปกครองท�เดกมความรสกวาไมไดรบความรก ความเอาใจใสดแล ขาดความอบอน ถกทอดท �ง ไมไดรบคาแนะนา การชวยเหลอจากผปกครอง เดกสามารถทาอะไรตามใจตวเอง เดกท�ไดรบการอบรมเล �ยงดแบบปลอยปละละเลยน �จะมผลใหเดกเกดความรสกวา ไมมใครสนใจ จงพยายามเรยกรองความสนใจ เดกจะเรยกรองความสนใจดวยวธการแสดงพฤตกรรมท�กาวราวออกมา ไมสามารถปรบตวไดด และไมรจกขอบเขตของความพอด

ชาปโร (อจฉรา สขารมณ . 2542 ) ไดทาการศกษารปแบบการอบรมเล �ยงดของพอแมท�สงผลตอการคดอยางมเหตผลของเดก โดยแบงการอบรมเล �ยงดเปน 3 แบบ คอ

แบบท� 1 แบบใชอานาจ คอ บดามารดาจะต �งกฎเกณฑขอบงคบท�เขมงวด เผดจการ มความคาดหวงในตวลกสง สงผลใหบตรมอารมณกดดนสงไมไววางใจใคร มองโลกในแงราย ขาดการคดสรางสรรค ไมสามารถคดอยางมเหตผลไดรอบดาน ไมกลาแสดงความคดเหนไมสามารถปรบตวเขากบสงคมได

แบบท� 2 แบบตามใจ คอ บดามารดาจะทะนถนอมจนเกนเหตไมมการต �งกฎระเบยบ ใด ๆ ท �งส �น ไมมการด หรอลงโทษเม�อบตรทาความผด บดา มารดาจะทมเททกส�งทกอยางใหตามท�เดกปรารถนา สงผลใหเดกเปนคนเอาแตใจตนเอง ขาดการใชเหตผล ขาดการใชความคดไตรตรองทาอะไรจะใชอารมณเปนใหญ มอารมณกาวราว อารมณออนไหว ขาดความม�นคงทางอารมณ มปญหาดานการปรบตว

69

แบบท� 3 แบบใหเหตผลในการเล �ยงด คอ พอแม รจกการยดหยน ไมเขมงวดหรอปลอยเดกจนเกนไปมการช �แจงเหตผลเม�อเดกทาผด ไมควบคมหรอออกคาส�ง ใหคาแนะนาเม�อเดกมปญหา สงผลใหเดกมความม�นคงทางอารมณ มความหนกแนนควบคมอารมณไดด รจกใชความคดอยางมเหตผล เปนผ นาและผตามไดดสามารถปรบตวไดด

ดวงเดอน พนธมนาวน และเพญแข ประจนปจจนก (2520, หนา 44) ไดแบงลกษณะการอบรมเล �ยงดท�สาคญของเดกไทย ออกเปน 3 รปแบบ คอ

รปแบบท� 1 การอบรมเล �ยงดแบบรกสนบสนน หมายถง การอบรมเล �ยงดท�บดามารดาแสดงความรกตอบตรอยางเปดเผย ใหบตรมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ของครอบครว และมความเขาใจในความรสกของบตรอยางด

รปแบบท� 2 การอบรมเล �ยงดแบบใชเหตผล หมายถง การอบรมเล �ยงดท�บดามารดาแจกแจงเหตผลตาง ๆ แกบตรใหทา หรอหามปรามมใหเดกระทาส�งใด ๆ

รปแบบท� 3 การอบรมเล �ยงดแบบควบคม การอบรมเล �ยงดท�บดามารดาคอยควบคมและลงโทษบตร เม�อบตรกระทาในส�งท�ตนไมตองการ

ความสาคญของการอบรมเล �ยงด มสเสน (สามารถ อทปา .2544 อางองจาก Mussen et.al 1969 ) ไดศกษาถงผลของการ

อบรมเล �ยงดกบบรรยากาศในครอบครว พบวา บดามารดา ท�หดใหลกคดอยางมเหตผลรอบดาน คอปลอยใหเดก มโอกาสเปนอสระในการชวยเหลอตนเอง สนองความตองการในดานความอยากรอยากเหนไดคดและใชวธแกปญหาแบบวทยาศาสตรจะทาใหเดกมความเปนตวของตวเอง มความคดรเร�มสรางสรรค กลาคด กลาตดสนใจ กลาพดกลาแสดงออก สามารถเผชญชวตโดยไมวตกกงวล มความเช�อม�นในตนเอง

บลดวน (Baldwin.1948, p 127-136) ไดทาการศกษาผลของการอบรมเล �ยงดท�มตอการพฒนาบคลกภาพของเดก 67 คน โดยใชวธสงเกตพบวาการอบรมเล �ยงดแบบมเหตผล และบรรยากาศของบานท�เปนประชาธปไตย ทาใหเดกเปนคนท�กระฉบกระเฉง ไมมความหวาดกลว ทาอะไรมการวางแผน มความอยากรอยากเหน สวนเดกท�มาจากครอบครวท�มการอบรมเล �ยงดแบบไมมเหตผล และบรรยากาศของบานเปนลกษณะท�พอแมใชอารมณของตนเปนสวนใหญเดกจะขาดความเปนตวของตวเอง ไมมความอยากรอยากเหน ขาดทกษะในการแกปญหาขาดความรบผดชอบ และความคดฝนตาง ๆ อยในวงจากด

เบคเคอร (ศรอร นพกจ . 2545 , อางองมาจาก Backer .1969, p 17) ไดศกษาเก�ยวกบการอบรมเล �ยงดแบบประชาธปไตยทาใหเดกเปนตวของตวเอง มความคดรเร�มสรางสรรค รจกใชเหตผลมเหตผลเชงจรยธรรมในระดบสง ซ�งสอดคลองกบ ปทมา ศรเวช(2541 : หนา 218) พบวา

70

วยรนท�มความสามารถในการแกไขปญหา และปรบตวเขาสวยผ ใหญรบผดชอบตวเองได สวนมากมครอบครวท�มความรก ความอบอน และผกผนซ�งกนและกน บดามารดาอบรมเล �ยงดดวยความเอาใจใสเขาใจยอมรบความคดเหนของวยรนอยางมเหตผล ซ�งเปนลกษณะการอบรมเล �ยงดแบบประชาธปไตย

จากการศกษาความสาคญของการอบรมเล �ยงดของผปกครอง ผ วจยจงมความเช�อวาการ

อบรมเล �ยงดของผปกครอง นาจะมอทธพลตอทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตร 3. การวเคราะหการถดถอยพหคณ แนวคดพ �นฐาน การวเคราะหการถดถอยพหคณเปนการหาความสมพนธระหวางตวแปรตามหรอตวเกณฑ (Criteria) เพยง 1 ตวแปร กบตวแปรตนหรอตวแปรพยากรณ (Predictor) ต �งแต 2 ตวข �นไป เชน เราใชผลการทดสอบวดความถนดทางการเรยนและผลการทดสอบวดผลสมฤทธ<ทางการเรยนของนสตตอนเปนนกเรยนระดบมธยมศกษา ทานายเกรดเฉล�ยของผลการเรยนในระดบอดมศกษา ในท�น � คะแนนการทดสอบตางๆ เปนตวทานาย และเกรดเฉล�ยเปนตวเกณฑ ผลท�ไดจากการวเคราะหท�สาคญ คอ สมการถดถอยพหคณ (Regression Equation) ซ�งจะใชทานายคะแนนตวเกณฑ และถาผลการวเคราะหพบวา ผลการทดสอบวดความถนดทางการเรยนและผลการทดสอบวดผลสมฤทธ<ทางการเรยนของนสตตอนเปนนกเรยนระดบมธยมศกษาสามารถทานายเกรดเฉล�ยระดบอดมศกษาของนสตได เราอาจใชแบบทดสอบเหลาน �นตดสนเพ�อคดเลอกนสตเขาเรยนในระดบอดมศกษาไดน�นเอง โดยเราจะทานายไดวาถานสตคนหน�งไดคะแนนจากแบบทดสอบตางๆเปนเชนน �นแลว เม�อใหเขาเรยนไป 1 ป หรอเรยนจนสาเรจการศกษา เขานาจะไดเกรดเฉล�ยเทาไร ต �งแตยงไมไดเขาเรยน และหากเราตองการจานวนนสตท�จะรบเขาเรยนในจานวนจากด ไมสามารถรบไดทกคน เราอาจเลอกคนท�คาดวาจะเรยนไดคะแนนสงสดตามลาดบกอนท�คนท�คาดวาจะไดคะแนนต�า ซ�งเปนวธการกาหนดเกณฑการคดเลอกท�เหมาะสมและยตธรรมท�ดวธหน�ง (ปกรณ ประจนบาน,2552 ,หนา 6-9)

จดมงหมายของการวเคราะหการถดถอยพหคณ การวเคราะหการถดถอยพหคณมจดมงหมายท�สาคญ คอ การสรางสมการเชงเสน(เสนตรง)เพ�อพยากรณตวแปรเกณฑ(ตวแปรตาม)โดยใชกลมตวอยางพยากรณ(ตวแปรตน)รวมท �งมการหาตวแปรพยากรณท�สามารถพยากรณตวแปรเกณฑท�ดท�สด (ปกรณ ประจนบาน,2552 หนา 6-9)

71

ลกษณะของขอมล ตวแปรท�ใชในการวเคราะหการถดถอยพหคณแบงเปน 2 ประเภท คอ ตวแปรพยากรณ(ตวแปรตน) ต �งแต 2 ตวข �นไป และตวแปรเกณฑ(ตวแปรตาม) จานวน 1 ตวแปร ลกษณะของขอมลของตวแปรพยากรณจะวดในระดบมาตราอนตรภาคข �นไป หรอตวทว (0,1) หรอตวแปรหน (Dummy Variable) สวนตวแปรเกณฑหรอตวแปรตามวดในระดบมาตรอนตรภาคข �นไปเชนเดยวกน(ปกรณ ประจนบาน,2552, หนา 6-9) หลกเบ �องตนของการวเคราะหการถดถอยพหคณ ในการวเคราะหการถดถอยพหคณมความแตกตางจากการวเคราะหการถดถอยอยางงาย โดยจะมตวแปรตนมากกวา 1 ตวข �นไป ท �งน �เพราะในโลกของความเปนจรง จะมตวแปรท�สามารถทานายหรอพยากรณตวแปรอ�นๆไดมากกวาหน�งตวแปร จงทาใหการวเคราะหการถดถอยพหคณสามารถวเคราะหขอมลไดใกลเคยงกบความเปนจรงมากกวา ซ�งการวเคราะหแบบน �นอกจากจะพจารณาวาตวแปรตนหลายตวนาจะมอทธพลตอตวแปรตามแลว ยงพจารณาความสมพนธระหวางตวแปรตนท�มตอกนดวย ในทางคณตศาสตรการวเคราะหการถดถอยพหคณมสมการ ดงน �

pppi XbXbXbXbaY +++++= ...332211 และนอกจากน �นจะตองทดสอบนยสาคญของสมประสทธ<สหสมพนธพหคณทดสอบนยสาคญของสมประสทธ<การถดถอย และทดสอบนยสาคญของตวแปรท�เพ�มเขามาในสมการถดถอย

ในการวเคราะหการถดถอยพหคณ ส�งท�ตองการหา คอ 1. สมประสทธ<สหสมพนธพหคณ 2. สมการถดถอยพหคณ 3. ความคลาดเคล�อนมาตรฐานในการพยากรณ 1. สมประสทธWสหสมพนธพหคณ (Multiple Correlation Coefficient)

คาสมประสทธ<สหสมพนธพหคณ (Multiple Correlation Coefficient) เปนสถตท�ใช ในการหาความสมพนธระหวางตวแปรตนต �งแต 2 ตวข �นไป กบตวแปรตาม 1 ตว เขยนแทนดวยสญลกษณ คอ R หรอ RY…12…k มความหมายวา เปนคาสมประสทธ<สหสมพนธระหวางกลมตวแปรตาม Y กบกลมตวแปรตน ต �งแตตวท� 1 ถงตวท� k ดงน �น คาสมประสทธ<สหสมพนธพหคณจงชวยใหทราบถงความสมพนธเชงเสนตรงท�เปนไปไดสงระหวางกลมตวแปรตนหลายตวกบตวแปรตาม 1 ตว(ปกรณ ประจนบาน,2552, หนา 6-10)

72

ขอตกลงเบ �องตนของการวเคราะหสหสมพนธพหคณ ขอตกลงเบ �องตนในการวเคราะหสหสมพนธพหคณ ม 3 ประการท�สาคญ คอ

1. คะแนน Y มการแจกแจงเปนโคงปกตทกคาของ X ไมวา X จะกระจายเปนโคงปกต หรอไมกตาม เพราะเก�ยวกบการทดสอบนยสาคญท�ตองใชการทดสอบ F หรอ t

2. คะแนน Y มความแปรปรวนเทากนท�แตละจด X 3. ความคลาดเคล�อนจากการทานาย (e) มการแจกแจงเปนแบบปกต และเปนความ

คลาดเคล�อนแบบสม (Random) และมความแปรปรวนเทากนทกจดของ X การหาคาสหสมพนธพหคณ

การคานวณหาคาสมประสทธ<สหสมพนธพหคณในกรณท�มตวพยากรณต �งแต 2 ตวข �นไป ไดแก

YkkYYkY rrrR βββ +++= ...2211..12.. เม�อ kYR ..12.. แทน คาสมประสทธ<สหสมพนธพหคณระหวางตวแปรเกณฑ (Y) กบตวพยากรณตวท� 1 ถง k ตามลาดบ kβββ ,...,, 21 แทน สมประสทธ<การถดถอยของตวพยากรณท� 1 ถง k ตามลาดบ YkYY rrr ,...,, 21 แทน สมประสทธ<สหสมพนธอยางงายระหวางตวแปรเกณฑ (Y) กบตวพยากรณท� 1 ถง k ตามลาดบ

การทดสอบนยสาคญของคาสมประสทธWสหสมพนธพหคณ ภายหลงจากการคานวณหาคาสมประสทธ<สหสมพนธพหคณแลว จะตองมการทดสอบนยสาคญทางสถตเพ�อตรวจสอบวา ตวพยากรณทกตวรวมกนมความสมพนธกบตวแปรเกณฑอยางเช�อม�นหรอไม สถตท�ใชในการทดสอบนยสาคญ คอ สถตทดสอบเอฟ (F-test) มสตร ดงน � (ปกรณ ประจนบาน,2552 ,หนา 6-13)

−

−−=

2

2

1

1

R

R

k

knF 1, 21 −−== kndfkdf

เม�อ F แทน คาสถตท�มการแจกแจงแบบเอฟ R แทน คาสมประสทธ<สหสมพนธพหคณ n แทน จานวนขอมล (ค) k แทน จานวนตวพยากรณ

73

2. สมการถดถอยพหคณ เม�อทาการศกษาคาสมประสทธ<สมพนธพหคณแลวมผลปรากฏวา คาสมประสทธ<

สหสมพนธพหคณมนยสาคญทางสถต น�นหมายความวา ตวพยากรณทกตวรวมกนมความสมพนธกบตวแปรเกณฑอยางมนยสาคญทางสถต หรอมความสมพนธกนจรง ซ�งสามารถนาไปสรางสมการถดถอยพหคณ (Multiple Regression Equation) หรอสมการพยากรณได ดงน � 1) สมการถดถอยพหคณในรปคะแนนดบหรอสมการพยากรณในรปคะแนนดบ การวเคราะหการถดถอยพหคณจะทาใหไดสมการพยากรณเชงเสน(เสนตรง) ในรปคะแนนดบ ดงน �

kk XbXbXbXbaY +++++= ...ˆ332211

เม�อ Y แทน คะแนนของตวแปรเกณฑท�ไดจากการพยากรณโดยตวพยากรณ X1,X2,X3,…Xk bi แทน สมประสทธ<การถดถอยของตวพยากรณท� i Xi แทน คะแนนของตวพยากรณท�ไดจากการเกบรวบรวมขอมลตวท� i a แทน คาคงท� (Y-intercept) 2) สมการพยากรณในรปคะแนนมาตรฐาน ถาคะแนนพยากรณทกตวเปล�ยนเปนรปคะแนนมาตรฐานและตองการจะพยากรณในรปของคะแนนมาตรฐานแลวสมการพยากรณจะเขยนไดดงน � (ปกรณ ประจนบาน,2552 หนา 6-14)

kkZZZZ βββ +++= ...ˆ2211

เม�อ Z แทน คะแนนพยากรณในรปคะแนนมาตรฐานของตวแปรเกณฑ(ตวแปรตาม) kβββ ,...,, 21 แทน คาน �าหนกเบตา หรอสมประสทธ<การถดถอยในรปของคะแนนมาตรฐานของตวแปรพยากรณตวท� 1 ถง ตวท� k ตามลาดบ kZZZ ,...,, 21 แทน คะแนนมาตรฐานของตวพยากรณ (ตวแปรตน) ตวท� 1 ถงตวท� k ตามลาดบ k แทน จานวนของตวพยากรณ

จากสตรน �ตองคานวณหาคา iβ ทกตว iβ คาน �สามารถคานวณไดจากสตร

i

Y

i

i bS

S=β

74

เม�อ iβ แทนคา คา beta weight iS แทนคา คา standard deviation ของตวพยากรณ ib แทนคา คาน �าหนกของคะแนนดบ YS แทนคา คาสวนเบ�ยงเบนมาตรฐานของตวแปรเกณฑ (Y) คาน �าหนกเบตา มหนวยเปนคะแนนมาตรฐาน คา β จะเปนคาคงท�แสดงวา เม�อตวพยากรณ (X) ตวน �นเปล�ยนแปลงไป 1 หนวยคะแนนมาตรฐาน จะทาใหคาตวแปรเกณฑ (ตวแปรตาม) เปล�ยนไป β หนวยคะแนนมาตรฐาน (ปกรณ ประจนบาน,2552 หนา 6-15) 3) ความคลาดเคล�อนมาตรฐานของการพยากรณ (Standard Error of Estimate) การคานวณเพ�อหาคาความคลาดเคล�อนมาตรฐานการพยากรณ เขยนแทนดวย สญลกษณ SEest เปนคาสวนเบ�ยงเบนมาตรฐานของสวนท�เหลอ (residual) หรอ คา di ซ�งคานวณไดจากสตร

YYd iˆ−=

เม�อ Y แทน คะแนนจรงของตวแปรเกณฑ Y แทน คะแนนพยากรณของตวแปรเกณฑ ถาหาก Y และคา Y ไมเทากน แสดงวา มความคลาดเคล�อนเกดข �นและถาหาก Y และคา Y มคาแตกตางกนมาก หมายความวา ความคลาดเคล�อนมาตรฐานของการพยากรณกจะมคามากและถาใกลเคยงกนความคลาดเคล�อนมาตรฐานของการพยากรณกจะมคานอย สตรในการคานวณ เปนดงน � (ปกรณ ประจนบาน,2552 หนา 6-15)

1−−=

kn

SSSE res

est

เม�อ estSE แทน ความคลาดเคล�อนมาตรฐานของการพยากรณ resSS แทน ผลรวมของกาลงสองของสวนท�เหลอ ∑ )( 2

id n แทน จานวนกลมตวอยาง k แทน จานวนตวพยากรณหรอตวแปรตน

ความคลาดเคล�อนมาตรฐานของคาสมประสทธWการถดถอย ความคลาดเคล�อนมาตรฐานของสมประสทธ<การถดถอย เขยนแทนดวยสญลกษณ biSE สามารถคานวณไดจากสตร ดงน �

)1( 2

2

ixi

est

biRSS

SSSE

−=

75

เม�อ biSE แทน ความคลาดเคล�อนมาตรฐานของสมประสทธ<การถดถอยของ

ib 2

estSS แทน กาลงสองของความคลาดเคล�อนมาตรฐานของการพยากรณ xiSS แทน ผลรวมกาลงสองของความเบ�ยงเบนของตวแปรพยากรณตวท� i 2

iR แทน กาลงสองของสมประสทธ<สหสมพนธพหคณระหวางตวพยากรณตวท� i ซ�งจะใชเปนตวแปรตามกบตวแปรพยากรณอ�นๆท�เหลอ การคดเลอกตวแปรเพ�อการพยากรณ วธคดเลอกตวแปรพยากรณเขาสสมการถดถอยมอยหลายวธดวยกน เชน 1. การวเคราะหถดถอยพหคณแบบปกต (Enter Regression) 2. การวเคราะหถดถอยพหคณแบบคดเลอกออก (Remove Regression) 3. การวเคราะหถดถอยพหคณแบบเดนหนา (Forward Regression) 4. การวเคราะหถดถอยพหคณแบบถอยหลง (Backward Regression) 5. การวเคราะหถดถอยพหคณแบบข �นบนได (Stepwise Regression) วธท�มกจะนามาใชกน คอ วธการวเคราะหถดถอยพหคณแบบปกต (Enter Regression) และวธการวเคราะหถดถอยพหคณแบบข �นบนได (Stepwise Regression) โดยท�ท �งสองวธตอบสนองความตองการของผใชแตกตางกนไปตามวตถประสงคของการใชประโยชน คอ วธการวเคราะหถดถอยพหคณแบบปกต ผ ใชสามารถเลอกตวแปรทานายเขาสสมการไดเอง สวนการวเคราะหถดถอยพหคณแบบข �นบนได (Stepwise Regression) นาเสนอสมการตวแปรพยากรณท�ดท�สดเพ�อนาไปใชในการทานาย การวเคราะหการถดถอยพหคณแบบปกต ( Enter Regression) เทคนคการวเคราะหการถดถอยพหคณแบบปกต มวตถประสงคหลก คอ การทดสอบสมมตฐานเก�ยวกบความสมพนธระหวางตวแปรตามกบตวแปรตนแตละตว โดยการควบคมอทธพลของตวแปรตวอ�นๆ ท �งหมด เพ�อจะดวาตวแปรตนแตละตวมความสมพนธแบบใด หรอทศทางใดกบตวแปรตาม และมอตราความสมพนธกบตวแปรตามมากนอยเพยงใด ขอมลหรอตวแปรท�ใชในการวเคราะหการถดถอยพหคณแบบปกตจะประกอบดวย ตวแปรตาม 1 ตว และตวแปรตนหลายตว ซ�งมลกษณะ ดงตอไปน �

1. ตวแปรตามเปนตวแปรเชงปรมาณซ�งมการวดระดบอนตรภาคข �นไป 2. ตวแปรตนเปนตวแปรเชงปรมาณซ�งแบงออกไดเปน 2 ประเภท ไดแก ตวแปรท�มการ

วดระดบอนตรภาคข �นไป และตวแปรท�เปนตวแปรทวท�มคาเปน 0,1 หรอท�เรยกวาตวแปรหน (Dummy Variable) จานวนตวแปรหนจะมมากนอยเพยงใดกไดแตท �งน �จะตองมคาความเปนอสระ

76

(degree of Freedom) เพยงพอ ซ�งคาความเปนอสระน �จะข �นอยกบจานวนหนวยวเคราะหท�ใชลบดวยจานวนตวแปรเปนสวนใหญ (ปกรณ ประจนบาน,2552 หนา 6-16)

การวเคราะหการถดถอยพหคณแบบข�นบนได (Stepwise Regression) เทคนคการวเคราะหการถดถอยพหคณแบบข �นบนไดเปนการผสมผสานระหวางวธการคดเลอกตวแปรพยากรณสองวธเขาดวยกน ไดแก วธแบบเดนหนาและวธเดนแบบถอยหลง ซ�งในข �นแรกจะเลอกตวแปรพยากรณท�มคาสมประสทธ<สหสมพนธกบตวแปรสงท�สดเขาสมการกอน จากน �นกจะทดสอบตวแปรท�ไมไดอยในสมการวาจะมตวแปรพยากรณตวใดบางสามารถนาเขาสสมการไดโดยใชวธการคดเลอกแบบเดนหนา (Forward Selection) และขณะเดยวกนกจะทดสอบตวแปรพยากรณท�อยในสมการดวยวา ตวแปรพยากรณท�อยในสมการตวใดมโอกาสท�จะถกขจดออกจากสมการ โดยใชวธการวเคราะหถดถอยแบบถอยหลง (Backward Regression) ซ�งกระบวนการคดเลอกจะดาเนนการผสมผสานท �งสองวธน �ในทกข �นตอน จนกระท�งไมมตวแปรพยากรณใดท�จะถกนาเขาสมการแลวกระบวนการกจะยตและไดสมการถดถอยท�มสมประสทธ<การพยากรณสงสด

ข �นตอนการวเคราะห 1. ตรวจสอบขอตกลงเบ �องตน 2. คานวณคา rxy ของตวแปรพยากรณกบตวแปรเกณฑ 3. คดเลอกตวแปรพยากรณท�มความสมพนธสงสดกบตวแปรเกณฑเขาสมการ และ

คานวณคาสมประสทธ<สหสมพนธพหคณ (R) 4. ทดสอบนยสาคญของสมประสทธ<สหสมพนธพหคณ (R) วาทดสอบวาตวแปรพยากรณท�เขาในสมการยงคงอยในสมการตอไปไดหรอไมดวยสถต F

5. หาคาน �าหนกความสาคญของตวแปรพยากรณ (b) หรอ β หรอท �งสองอยาง เพ�อนามาใชในการเขยนสมการพยากรณ และเปรยบเทยบวาตวแปรพยากรณตวใดพยากรณตวแปรเกณฑไดดกวา

6. ทดสอบนยสาคญของสมประสทธ<การถดถอย เพ�อตรวจสอบวาตวแปรพยากรณสามารถพยากรณตวแปรเกณฑไดหรอไม ดวยสถต t

7. คานวณคาความคลาดเคล�อนมาตรฐานของตวแปรพยากรณท�เขาสมการ (SEb) และคานวณคาความคลาดเคล�อนมาตรฐานของการพยากรณ (SEest)

8. คดเลอกตวแปรพยากรณท�มความสมพนธสงกบตวแปรเกณฑรองลงมาเขาสมการและทาการทดสอบคาสมประสทธ<สหสมพนธท�เปล�ยนแปลง (R2 change) ดวยสถต F ถา R2

change ไมมนยสาคญกแสดงวาตวแปรพยากรณไมสามารถอยในสมการพยากรณได แตถาม

77

นยสาคญกดาเนนการตามขอ 4, 5, 6 และ 7 และดาเนนการตอไปจนกวาจะไมมตวแปรพยากรณใดเขาในสมการ (การดาเนนการตามขอ 8 เปนวธการวเคราะหถดถอยพหคณแบบข �นบนได) 4. งานวจยท�เก�ยวของ

4.1 งานวจยในประเทศ สมบต การจนารกพงค (2545, บทคดยอ) ไดศกษารปแบบการสอนคดสามารถพฒนาความคดข �นสงกบนกเรยนช �นมธยมศกษาปท� 5 โปรแกรมวทยาศาสตร ของนกเรยนโรงเรยนพจตรพทยาคมโดยกลมตวอยางท�ใชในการศกษาคร �งน �มจานวนกลมตวอยาง จานวน 138 คน จาแนกนกเรยนเปน 3 กลม กลมท�มความสามารถทางการเรยนวชาชววทยาสง ปานกลางและต�า กลมละ 46 คนเพ�อศกษาเปรยบเทยบผลสมฤทธ<ทางการเรยนทกษะการคดข �นสง เจตคตตอวชาชววทยา ผลการศกษาพบวาทกษะการคดข �นสงของนกเรยนท�มระดบความสามารถทางการเรยนวชาชววทยาสง ปานกลางและต�า กอนและหลงไดรบการสอนแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .01 แสดงวานกเรยนทกกลมมทกษะการคดข �นสง สงข �นหลงไดรบการสอน

ปยะรตน คญทพ (2545, บทคดยอ) ไดศกษาเก�ยวกบการพฒนารปแบบการสอนเพ�อพฒนาทกษะการคดข �นสง โดยใชกระบวนการเรยนการสอนแบบเวบเควส สาหรบนกเรยนระดบประถมศกษาโรงเรยนนานาชาตเกศน กรงเทพฯ และศกษาผลการใชรปแบบการสอนท�มตอทกษะการคดข �นสง ผลสมฤทธ<ทางการเรยนในเน �อหาวชา และความสามารถในการใชคอมพวเตอร ผลการศกษาผลการใชรปแบบการสอนพบวา นกเรยนมคะแนนทกษะการคดข �นสง คะแนนผลสมฤทธ<

ทางการเรยนในเน �อหา และคะแนนความสามารถในการใชคอมพวเตอร หลงเรยนสงกวาคะแนนทกษะการคดข �นสง คะแนนผลสมฤทธ<ทางการเรยนในเน �อหา และคะแนนความสามารถในการใชคอมพวเตอรกอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ 0.01

เบญจมาศ เกตแกว (2548, บทคดยอ) ไดศกษา การพฒนาทกษะการคดข �นสง และผลสมฤทธ<ทางการเรยนวชา ฟสกส ของนกเรยนช �นมธยมศกษาปท� 5 โดยใชกระบวนการเรยนรแบบสบเสาะหาความรพบวานกเรยนมผลสมฤทธ<ดานทกษะการคดข �นสงและผลสมฤทธ<ทางการเรยน เพ�มมากข �นคดเปนรอยละ 74.29

รตนา คดด (2548, หนา 69-70) ไดศกษา ปจจยบางประการท�สงผลตอความสามารถในการคดวเคราะหของนกเรยนช �นมธยมศกษาปท� 3 โรงเรยนสงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาข �นพ �นฐาน สานกงานเขตพ �นท�การศกษานครศรธรรมราช เขต 4 พบวา ความเช�ออานาจในตน ความสามารถดานเหตผลและการจดกจกรรมการเรยนการสอนมความสมพนธในทางบวกกบความสามารถการคดวเคราะหอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .01 โดยคาสมประสทธ<

78

สหสมพนธระหวางความเช�ออานาจในตน ความสามารถดานเหตผล และการจดกจกรรมการเรยนการสอน กบความสามารถในการคดวเคราะหมสมประสทธ<สหสมพนธต �งแต .891 ถง .990 และตวแปรพยากรณท�สงผลตอความสามารถในการคดวเคราะหอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .01 คอการจดกจกรรมการเรยนการสอน ความเช�ออานาจในตน และความสามารถดานเหตผลมคาสมประสทธ<ของตวแปรพยากรณในรปคะแนนดบ (b) เทากบ .797 , .152 และ .017 ตามลาดบ

และในรปคะแนนมาตรฐาน (β) เทากบ .817 , .139 และ .041 ตามลาดบและมประสทธภาพในการพยากรณรอยละ 98.2

ภรนนท กลาหาญ (2548, หนา 138-140) ไดศกษา ปจจยท�มอทธพลตอความสามารถในการคดเชงวพากษของนกเรยนชวงช �นท� 4 สานกงานเขตพ �นท�การศกษา และนกศกษาประกาศนยบตรวชาชพ สานกงานการอาชวศกษา จงหวดรอยเอด : การวเคราะหกลมพห พบวา

โมเดลมสอดคลองกบขอมลเชงประจกษ โดยพจารณาจากคาไค-สแควร (χ2) ซ�งมคาเทากบ 51.37 ท�คาองศาอสระ (df) เทากบ 87 คาความนาจะเปน (p) เทากบ 1.00 ดชนวดระดบความกลมกลน(GFI) เทากบ 1.00 และดชนวดระดบความกลมกลนท�ปรบแกแลว (AGFI) เทากบ .99 ดชนรากของ

คาเฉล�ยกาลงสองของสวนท�เหลอ (RMR) เทากบ .0039 และคาไค-สแควรสมพทธ (χ2 /df) เทากบ .59 อธบายโมเดลไดวา ตวแปรท�มอทธพลทางตรงตอความสามารถในการคดเชงวพากษ ไดแก การอบรมเล �ยงดแบบประชาธปไตย ความสามารถดานเหตผล บคลกภาพทางวทยาศาสตร และรปแบบการเรยนแบบอสระ ตวแปรท�มอทธพลท �งทางตรงและทางออมตอความสามารถในการคดเชงวพากษ ไดแก บรรยากาศในช �นเรยน ตวแปรท�มอทธพลทางออมตอความสามารถในการคดเชงวพากษ ไดแก พฤตกรรมการสอนของคร

ทพวลย ปญจมะวต (2548, บทคดยอ) ไดศกษา ปจจยท�สงผลตอความคดสรางสรรคของนสตระดบปรญญาบณฑตจฬาลงกรณมหาวทยาลย พบวา แรงจงใจใฝสมฤทธ< และบคลกภาพ มผลตอความคดสรางสรรคของนสตระดบปรญญาบณฑตจฬาลงกรณมหาวทยาลย

สมครต เตชะ (2548, หนา 84-85) ไดศกษาการวเคราะหตวแปรท�จาแนกนกเรยนระหวางนกเรยนช �นมธยมศกษาปท� 3 ท�มผลสมฤทธ<ทางการเรยนรายวชาวทยาศาสตรพ �นฐานสงกบต�าในโรงเรยนนารองและโรงเรยนเครอขายการใชหลกสตรการศกษาข �นพ �นฐาน พทธศกราช 2544 สงกดสานกงานเขตพ �นท�การศกษามหาสารคาม ผลการวจยพบวา ตวแปรท�มความสมพนธกนสงทางบวกท�นยสาคญทางสถตท�ระดบ .01 3 อนดบแรก ไดแก แรงจงใจใฝสมฤทธ<กบความคาดหวง ในการศกษาตอของนกเรยน ความคาดหวงในการศกษาตอของนกเรยนกบสมพนธภาพระหวาง

79

นกเรยนกบเพ�อน และแรงจงใจใฝสมฤทธ<กบสมพนธภาพระหวางนกเรยนกบเพ�อน ตวแปรท�มความสมพนธกนสงทางบวกท�นยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 ไดแก มโนภาพแหงตนกบสภาพแวดลอมภายในโรงเรยนดานอาคารสถานท�และสภาพแวดลอมทางบานดานความสมพนธ ภายในครอบครวกบฐานะทางเศรษฐกจ ตวแปรท�มความสมพนธกนสงทางลบท�นยสาคญทางสถต ท�ระดบ .01 3 อนดบแรก ไดแก ความคาดหวงในการศกษาตอของนกเรยนกบสถตการขาดเรยนและมโนภาพแหงตนกบกบสถตการขาดเรยน สวนตวแปรท�มความสมพนธกนสงทางลบท�นยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 ไดแก แรงจงใจใฝสมฤทธ<กบสถตการขาดเรยน

วนดา คนธจนทร (2549, หนา 109) ไดศกษา ความสมพนธระหวางคณลกษณะของผ เรยนกบความสามารถในการคดระดบสงของนกเรยนช �นมธยมศกษาปท� 3 โรงเรยนในสงกดกรงเทพมหานคร พบวากลมตวแปรตนไดแก แรงจงใจในการเรยนวทยาศาสตร และการเรยนรแบบมสวนรวม กบกลมตวแปรตามไดแก ความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ และความสามารถในการคดแกปญหา ท�มนยสาคญทางสถตท�ระดบ .01 มเพยง 1 คา ซ�งมคาเทากบ .456 โดยกลมตวแปรอสระสามารถอธบายกลมตวแปรตามไดรอยละ 20.7 โดยท�ตวแปรอสระท�มอทธพลมากท�สด ตอกลมตวแปรตามไดแกแรงจงใจในการเรยนวทยาศาสตร รองลงมาคอการเรยนรแบบมสวนรวม จตวทยาศาสตร และความใฝร

กญญภค พฒตาล (2549, หนา 101-103) ไดศกษา รปแบบความสมพนธเชงสาเหตของปจจยท�สงผลตอการคดวเคราะหของนกเรยนระดบการศกษาข �นพ �นฐาน ชวงช �นท� 3 พบวา ตวแปรท�สงผลตอการวเคราะหท�มคาอทธพลสงท�สด ไดแก การอบรมเล �ยงดของผปกครอง (คาอทธพล 0.32 ระดบนยสาคญทางสถต .01) รองลงมาไดแก แรงจงใจใฝสมฤทธ<ของนกเรยน (คาอทธพล 0.25 ระดบนยสาคญทางสถต .01) ความเครยดของนกเรยน (คาอทธพล -0.13 ระดบนยสาคญทางสถต .05) และปจจยสวนบคคล (คาอทธพล 0.12 ระดบนยสาคญทางสถต .05) ตามลาดบ มคาไค-สแควรเทากบ 134.07 องศาอสระ 109 ระดบนยสาคญท� .05 คาสถตวดระดบความกลมกลนหรอดชนวดระดบความสอดคลอง (GFI) เทากบ 0.98 ดชนวดระดบความสอดคลองท�ปรบแกแลว (AGFI) เทากบ 0.97 คาสมประสทธ<ของการพยากรณมอานาจการพยากรณเทากบรอยละ 14

วฒไกร เท�ยงด (2549, หนา 99-101) ไดศกษา ปจจยท�สมพนธกบความสามารถในการคดวเคราะหของนกเรยนระดบช �นมธยมศกษาปท� 3 จงหวดกาฬสนธ : การวเคราะหพหระดบ พบวา ตวแปรระดบนกเรยนท�สงผลตอความสามารถในการคดวเคราะห ไดแก เชาวปญญา เจตคตตอการเรยน และแรงจงใจใฝสมฤทธ< สามารถรวมกนอธบายความแปรปรวนของความสามารถใน

80

การคดวเคราะหไดรอยละ 28.70 และตวแปรระดบหองเรยนท�มความสมพนธกบความสามารถในการคดวเคราะห ไดแก บรรยากาศในหองเรยน สามารถรวมกนอธบายความแปรปรวนของคาเฉล�ยความสามารถในการคดวเคราะหไดรอยละ 48.40 ตวแปรระดบหองเรยนท�สมพนธกบสมประสทธ<

ถดถอยของแรงจงใจใฝสมฤทธ< ไดแก พฤตกรรมสงเสรมการคดวเคราะหในช �นเรยน ซ�งสามารถอธบายความแปรปรวนของคาเฉล�ยแรงจงใจใฝสมฤทธ< ไดรอยละ 1.06

ดารา บวสอง (2550, หนา 100-102) ไดศกษา การวเคราะหตวแปรจาแนกทกษะการคดระดบสงของนกเรยนช �นประถมศกษาปท� 6 สานกงานเขตพ �นท�การศกษาศรสะเกษ เขต 2 พบวา ความสมพนธทางบวกระหวางตวแปรท�สงผลตอทกษะการคดระดบสงของนกเรยนอยางมนยสาคญทางสถตระดบ .01 ไดแก นสยในการเรยน แรงจงใจใฝสมฤทธ< เจตคตตอการเรยน การฝาฟนปญหาอปสรรค อตมโนทศนแหงตน การสงเสรมการเรยนของผปกครอง การจดการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญ สวนความวตกกงวล มความสมพนธทางลบกบทกตวแปร สวนสมการจาแนกกลมนกเรยนท�มทกษะการคดระดบสงดานการคดวเคราะห การคดสงเคราะห และการคดวพากษ โดยมคาสหสมพนธคาโนนคอล (Canonical Correlation) เทากบ .282 , .345 และ .261 สวนคาวลคแลมบดา (Wilk’s Lambda) มคาเทากบ 9.20, 881 และ .932 อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .01 ทกคา

ธรกญญา โอชรส (2551, หนา 104-106) ไดศกษา ปจจยเชงสาเหตท�สงผลตอความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรของนกเรยนช �นมธยมศกษาปท� 2 สานกงานเขตพ �นท�การศกษารอยเอด เขต 3 พบวาคาสมประสทธ<สหสมพนธระหวางตวแปรอสระกบตวแปรตาม พบวา มคาต �งแต 0.62 ถง 0.84 ซ�งมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .01 ทกคา ตวแปรพยากรณท�มความสมพนธกบตวแปรตามมากท�สด ไดแก เชาวปญญา รองลงมาคอ ผลสมฤทธ<ทางการเรยนวชาวทยาศาสตร ความรพ �นฐานเดม การแกปญหาทางวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร แรงจงใจใฝสมฤทธ< เจตคตตอวชาวทยาศาสตร มโนภาพแหงตน ความเอาใจใสของผปกครองและบรรยากาศในช �นเรยน ตามลาดบ คาสถต χ 2 มคาเทากบ 30.704 (p = 0.0217) คาสถต GFI มคาเทากบ 0.984 และคาสถต AGFI มคาเทากบ 0.938 ตวแปรท�มอทธพลในรปท�เปนสาเหตทางตรงอยางเดยวตอความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรของนกเรยนช �นมธยมศกษาปท� 2 สานกงานเขตพ �นท�การศกษารอยเอดเขต 3 ไดแก แรงจงใจใฝสมฤทธ< เชาวปญญา การแกปญหาทางวทยาศาสตร และผลสมฤทธ<ทางการเรยน ตวแปรท�มอทธพลในรปท�เปนสาเหตท �งทางตรงและทางออมตอความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตร ไดแก เจตคตตอวชาวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และบรรยากาศในช �นเรยน และตวแปรท�มอทธพลทางออมอยางเดยวตอความคด

81

สรางสรรคทางวทยาศาสตร ไดแก ความรพ �นฐานเดม ความเอาใจใสของผปกครอง และ มโนภาพแหงตน

รชน เปาะศร (2551, บทคดยอ) ไดศกษาการวเคราะหพหระดบปจจยท�สมพนธกบความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรของนกเรยนช �นมธยมศกษาปท� 1 สงกดสานกงานเขตพ �นท�การศกษามหาสารคาม พบวา ตวแปรระดบนกเรยนท�มความสมพนธกบความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .01 ไดแก เจตคตตอวทยาศาสตร มโนภาพเก�ยวกบตนเองและการสนบสนนทางการเรยนวทยาศาสตรของผปกครอง มความสมพนธทางบวกกบความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตร และปจจยท�สามารถพยากรณความคดสรางสรรคทางวทยาศาสตรของนกเรยน ไดแก เจตคตตอวทยาศาสตร มโนภาพเก�ยวกบตนเอง และการสนบสนนของผปกครองทางการเรยนวทยาศาสตร

ภรณฐ กระแสโสม (2552, หนา 97-99 ) ไดศกษา รปแบบความสมพนธเชงสาเหตท�สงผลตอการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยน ช �นประถมศกษาปท� 4 ในสานกงานเขตพ �นท�การศกษาศรสะเกษ เขต 1 พบวา คาสมประสทธ<สหสมพนธระหวางตวแปรพยากรณท �ง 8 ตว กบตวแปรเกณฑ มคาต �งแต .06 ถง .65 ตวแปรพยากรณท�มความสมพนธกบตวแปรเกณฑมากท�สด ไดแก เชาวนปญญา รองลงมาคอ บรรยากาศในช �นเรยนและเจตคตตอการเรยน ตวแปรพยากรณ

ท�มความสมพนธกบตวแปรเกณฑในระดบนอยท�สด คอความสนใจเรยน คาสถต χ2 มคาเทากบ

1.078 (p = 1.00) คาสถต GFI มคาเทากบ 1.00 และคาสถต AGFI มคาเทากบ 1.00 ตวแปรท�สงผลในรปแบบความสมพนธเชงสาเหตตอการคดอยางมวจารณญาณทางตรงไดแก เชาวนปญญา และเจตคตตอการเรยน ตวแปรท�สงผลทางออม ไดแก การสงเสรมการเรยนรของผปกครอง แรงจงใจใฝสมฤทธ< สไตลการเรยนและความฉลาดทางอารมณ สาหรบตวแปรท�สงผลท �งทางตรงและทางออม ไดแก ความสนใจเรยน และบรรยากาศในช �นเรยน

อรวรรณ เอ�ยมกจไพศาล (2552, หนา 86-88) ไดศกษา ปจจยบางประการท�สงผลตอความสามารถในการคดวเคราะหของนกเรยนช �นประถมศกษาปท� 6 เขตพ �นท�การศกษาเลย เขต 2 พบวาความสมพนธระหวางคะแนนการจดกจกรรมการเรยนการสอน ความเช�ออานาจภายในตน การอบรมเล �ยงดแบบประชาธปไตย การอบรมเล �ยงดแบบเผดจการ การอบรมเล �ยงดแบบปลอยตามใจ และความสามารถดานเหตผล กบความสามารถในการคดวเคราะห พบวาคาสมประสทธ<

สหสมพนธของการจดกจกรรมการเรยนการสอน ความเช�ออานาจภายในตน การอบรมเล �ยงดแบบประชาธปไตย การอบรมเล �ยงดแบบปลอยตามใจ ความสามารถดานเหตผล มความสมพนธกนทางบวก อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .01 แตการอบรมเล �ยงดแบบเผดจการ มความสมพนธ

82

กนทางลบ อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .01 ตวแปรพยากรณสงผลตอความสามารถในการคดวเคราะห อยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .01 คอการจดกจกรรมการเรยนการสอน ความสามารถดานเหตผล ความเช�ออานาจภายในตน การอบรมเล �ยงดแบบประชาธปไตยและการอบรมเล �ยงดแบบเผดจการ คาสมประสทธ<ของตวแปรพยากรณในรปคะแนนดบ(B) เทากบ .455, .227, .206,

.127 และ - .107 ตามลาดบ ในรปคะแนนมาตรฐาน (β) เทากบ .369, .296, .223, .157 และ -

.103 ตามลาดบ และมอานาจการพยากรณไดรอยละ 89.60 ดวงฤทย นอยพรม (2552, หนา 59-60) ไดศกษา การอบรมเล �ยงดและบรรยากาศช �นเรยนท�มผลตอความคดสรางสรรคของนกเรยนช �นมธยมศกษาปท� 2 พบวาความสมพนธภายในของการอบรมเล �ยงดและบรรยากาศช �นเรยนกบความคดสรางสรรค มความสมพนธในทางบวกกบตวแปรอสระท �งหมด โดยความคดสรางสรรค (Y) มความสมพนธในทางบวกกบการอบรมเล �ยงด อยางไมมนยสาคญทางสถต และเปนตวแปรอสระท�มความสมพนธกบความคดสรางสรรคในระดบต�าสด ซ�งมคาสมประสทธ<สหสมพนธ .013 (rxy= .013) ตวแปรท�สามารถพยากรณความคดสรางสรรค มตวพยากรณ 1 ตว คอ บรรยากาศช �นเรยนท�สงเสรมความคดสรางสรรคดานอารมณ สามารถอธบายความคดสรางสรรคไดรอยละ 2 (R2= .020) ดารณ เทพวรวฒ (2553, หนา 110) ไดศกษาปจจยท�มผลตอการคดอยางมวจารณญาณของนกเรยนช �นมธยมศกษาปท� 3 สงกดสานกงานเขตพ �นท�การศกษาพษณโลก เขต 1 พบวา ผลสมฤทธ<ทางการเรยน การอบรมเล �ยงดแบบปลอยปละละเลย และ แรงจงใจใฝสมฤทธ<กบการคดอยางมวจารณญาณ มความสมพนธอยางมนยสาคญทางสถตท�ระดบ .05 โดยมคาสมประสทธ<สหสมพนธเทากบ 0.130, 0.108 และ 0.100 ตามลาดบ และปจจยท�สงผลตอการคดอยางมวจารณญาณม 2 ตวไดแกผลสมฤทธ<ทางการเรยนและการอบรมเล �ยงดแบบเขมงวดกวดขนซ�งสามารถอธบายความแปรปรวนไดรอยละ 4.44

4.2 งานวจยตางประเทศ Dossey et al. (1988, อางถงใน ปยะรตน คญทพ , 2545) พบวาการเรยนการสอน

สวนมาก ยงคงเนนท�การเรยนแบบทองจาเน �อหามากกวาท�จะเนนทกษะการคด โดยเฉพาะทกษะการคดข �นสง ในการศกษาเก�ยวกบการเรยนการสอนวทยาศาสตร ยงพบวาทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรของผ เรยนยงอยในระดบต�า และยงเนนท�ทกษะข �นพ �นฐานอยเปนสวนมาก (Mullis and Jenkins, 1988) สวนในการศกษาเก�ยวกบการเรยนการสอนดานภาษา โดยเฉพาะการเขยน กพบวาผ เรยนสวนใหญมทกษะการเขยนท�โนมนาวผอานโดยการหาเหตผลท�หลากหลายมาย จากขอคนพบของการศกษาดงกลาว ทาใหมการศกษาอกมากมายท�ไดพยายามหาแนวทางในการเรยน

83

การสอนท�จะชวยพฒนาทกษะการคดของผ เรยนใหอยในระดบการคดท�สงข �น เชน ในการเรยนการสอนคณตศาสตร ผสอนควรเปล�ยนจากการทองจากฎ หรอสตรในการคานวณตางๆไปเนนท�การเรยนคณตศาสตรอยางมความหมาย เนนท�การสรางสถานการณการสรางปญหา ใหผ เรยนสารวจปญหาดวยตนเอง โดยใชกฎหรอ สตรตางๆท�เรยนมา ในการแกปญหา (The National Council of teachers of Mathematics, 1988) ในการเรยนการสอนภาษากมการศกษาท�พบวา การคดและภาษาเปนส�งท�เก�ยวของกนเปนอยางมาก ไมวาจะเปนการฟง การพด การอาน หรอ การเขยน กลวนแตตองใชทกษะการคดเขามาเพ�อทาใหกจกรรมน �น ประสบความสาเรจตามวตถประสงคท�ตองการได ดงน �นผสอนควรสอดแทรก และพยายามเนนใหผ เรยนคดเปน ไมวาจะเปนการคดวเคราะห เปรยบเทยบ จดหมวดหม ต �งสมมตฐาน การอางถงส�งตางๆ จนถงการใหขอสรป ในกระบวนการใหเหตผลและการแกไขสถานการณตางๆ (The National Council for teachers of English,1982) นอกจากน �นแลว ในการศกษาเก�ยวกบการเรยนการสอนดานสงคมศกษายงพบวา การเรยนการสอนสวนมากยงเนนขอมลประเภทความจรง (Fact findings learning) ในเร�องใดเร�องหน�งโดยเฉพาะ ดงน �นควรจะเปล�ยนไปเนนท�ผ เรยนไดพจารณาเหนถงคณคา (Value) หรอความสาคญของส�งท�เรยนน �นๆ โดยกระบวนการคดข �นสงท�ผสอนตองจดกจกรรมให (Kurfman & Cassidy, 1977)

จากการศกษาเอกสาร และงานวจยท�เก�ยวของกบทกษะการคดข �นสง มตวแปรตางๆ ท�มผลตอทกษะการคดข �นสง ดงตาราง

ตาราง 1 แสดงงานวจยท�เก�ยวของกบตวแปรตางๆท�มผลตอทกษะการคด

แรงจ

งใจใ

ฝสมฤ

ทธ<

บรรย

ากาศ

ในกา

รเรยน

ร

เจตค

ตตอก

ารเรย

น

อตมโ

นทศน

แหงต

น

ความ

ใฝร

การจ

ดการ

เรยนก

ารสอ

นท�

เนนผ

เรยนเ

ปนสา

คญ

การอ

บรมเ

ล�ยงด

ความ

เครย

ดของ

นกเรย

น

สมบต การจนารกพงค (2545)

**p<.01

**p<.01

ตวแปร

งานวจย

84

แรงจ

งใจใ

ฝสมฤ

ทธ<

บรรย

ากาศ

ในกา

รเรยน

ร

เจตค

ตตอก

ารเรย

น

อตมโ

นทศน

แหงต

น

ความ

ใฝร

การจ

ดการ

เรยนก

ารสอ

นท�

เนนผ

เรยนเ

ปนสา

คญ

การอ

บรมเ

ล�ยงด

ความ

เครย

ดของ

นกเรย

น

ปยะรตน คญทพ (2545)

**p<.01

ทพวลย ปญจมะวต (2548)

R = 0.137 *p<.05

รตนา คดด (2548)

β = .817

β = .041

เบญจมาศ เกตแกว (2548)

*p<.05

วฒไกร เท�ยงด (2549)

R=.287 R=.484 R=.287

กญญภค พฒตาล (2549)

คาอทธพล = 0.25

**p<.01

คาอทธพล = -0.16

*p<.05

คาอทธพล = 0.32

**p<.01

คาอทธพล =

-0.13

*p<.05 วนดา คนธจนทร (2549)

**p<.01 **p<.01 **p<.01 **p<.01

ดารา บวสอง (2550)

**p<.01 **p<.01 **p<.01 **p<.01

ธรกญญา โอชรส (2551)

**p<.01 **p<.01 **p<.01

รชน เปาะศร ( 2551)

**p<.01 **p<.01

ตวแปร

งานวจย

85

แรงจ

งใจใ

ฝสมฤ

ทธ<

บรรย

ากาศ

ในกา

รเรยน

ร

เจตค

ตตอก

ารเรย

น

อตมโ

นทศน

แหงต

น

ความ

ใฝร

การจ

ดการ

เรยนก

ารสอ

นท�

เนนผ

เรยนเ

ปนสา

คญ

การอ

บรมเ

ล�ยงด

ความ

เครย

ดของ

นกเรย

น

อรวรรณ เอ�ยมกจไพศาล (2552)

β = .223

**p<.01

β = .369 **p<.01

β = .157

**p<.01

ดวงฤทย นอยพรม (2552)

rxy = .013

rxy = .013

รวม 6 4 4 4 1 7 3 1

จากการศกษาเอกสารและงานวจยท�เก�ยวของท �งในและตางประเทศ สรปไดวา มปจจยท�นาจะสงผลตอทกษะการคด คอ การจดการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญ แรงจงใจใฝสมฤทธ< เจตคตตอการเรยนวทยาศาสตร อตมโนทศนแหงตน บรรยากาศในการเรยนร และการอบรมเล �ยงดของผปกครอง ผ วจยจงสนใจนาปจจยตางๆ เหลาน �มาศกษาวามผลตอทกษะการคดข �นสงหรอไม และปจจยใดท�สามารถพยากรณไดดท�สด ท �งน �เพ�อจะไดนาประโยชนจากผลการวจยไปใชเปนแนวนโยบายท�จะปรบปรงหรอสงเสรมใหนกเรยนเกดทกษะการคดข �นสงและมพฒนาการดานทกษะการคดข �นสงสาหรบนกเรยนท�ยงบกพรอง ซ�งจะทาใหผ เรยนประสบผลสาเรจในการเรยนตอไป

ตวแปร

งานวจย

86

กรอบแนวคดการวจย จากแนวคด ทฤษฎ เอกสารและงานวจยท�เก�ยวของดงกลาวขางตน ผ วจยนามาสรางกรอบแนวคดในการศกษาปจจยท�สงผลตอทกษะการคดข �นสงทางวทยาศาสตรของนกเรยนช �นมธยมศกษาปท� 4 แสดงดงภาพท� 4

ภาพ 4 กรอบแนวคดท�ใชในงานวจย

ตวแปรเกณฑ

การจดการเรยนการสอนท�เนนผ เรยนเปนสาคญ

แรงจงใจใฝสมฤทธ<

บรรยากาศในการเรยนร

การอบรมเล �ยงดของผปกครองแบบประชาธปไตย

อตมโนทศนแหงตน

เจตคตตอการเรยนวทยาศาสตร

ตวแปรพยากรณ

ทกษะการคดข �นสง ทางวทยาศาสตร

การอบรมเล �ยงดของผปกครองแบบ เขมงวดกวดขน

การอบรมเล �ยงดของผปกครองแบบ ปลอยปละละเลย