บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยเรอง “ การนำเสนอกจกรรมการเรยนการสอนวชาสงคมศกษาเพอพฒนาคณลกษณะ ความเปนพลเมองดสำหรบนกเรยนในใรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา” ผวจยไดศกษาคน ควาจากตำรา เอกสาร วารสารตางๆ และงานวจยทเกยวของ จงไดสรปรวบรวมประเดนสำคญนำมา เสนอดงตอไปน

แนวคดทเกยวของ

1. คำจำกดความของความเปนพลเมองด2. คณลกษณะความเปนพลเมองด3. การพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองด4. สงคมศกษากบบทบาทการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองด5. กจกรรมการเรยนการสอนสงคมศกษาพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองด

งานวจยทเกยวของ

1. งานวจยภายในประเทศ2. งานวจยตางประเทศ

10

แนวคดทเกยวของ

1. คำจำกดความของความเปนพลเมองด

ยทธนา วรณปตกล (2542:43-44)ไดใหความหมายเกยวกบพลเมองดคอผทรก'ชาตบานเมอง และจงรกภกดตอพระมหากษตรย ซงไดกลาวสรปวธแสดงความรกชาตของพลเมองด จากในพระบรม ราโชวาทของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวพระราชทานแก’โรงเรยนมหาดเลกหลวง ดงน

1. เออเทเอแกคนสญชาตเดยวกน2. ตองไม,ประทษรายตอคนสญชาตเดยวกน3. ประพฤตตนเปนพลเมองด มความเคารพตอพระราชกำหนดกฎหมาย ไมประพฤตสงใดท

จะทำลายสาธารณสขเลย การประพฤตเปนพลเมองดจงจดวาเปนวธแสดงความรกชาตอยางหนงโดยแห4. ความเตมใจออมเสย:;ละใหแก'ชาต มงความรวมทงการเสยภาษอากร ทงออกทนทรพย

บำรงสงซงเปนประโยชนแก’บานเมอง และสาธารณชน อกทงการยอมสละเวลาและความสขของตน เพอทำการใหเปนประโยชนแก,ชาตบานเมองดวย กจการทกลาวมาน เรยกรวมวา “กรณยะ คอ กจ การทเปนหนาทควรกระทำ และเปนสมบตอยางหนงของพลเมองด

5. รจกหวงแหนและสงวนชาต คอ ตองไมยอมใหใครมาทำลาย ไมยอมใหใครแยงกนทดง ของชาต ใครมารานมารกแดนของเรา เราตองลตานทานจนสดกำลง ถงแมวาจะตองเสยเลอดเนอ หเอเสยชวตกตองยอมเสย เพอสงวนไจเปนมรดกแกบตรหลานของเราสบไป

อนงเพอสงวนชาตแลว กจำเปนตองสงวนสงทเปนหลกแหงชาต คอ พระมหากษตรย ผทรง เปนประมขในการนำชาตในการทงปวง พระศาสนาอนเปนบรรทดฐานทดงแหงภมธรรมของชาตและ อสรภาพแหงชาตดวยเชนกน

พระเทพวสทธเมธ (ปญญานนทภกข, 2543 ะ 22)ใหทศนะโดยสรปเกยวกบความเปนพลเมอง ดวา “พลเมองด กคอ คนด ซงหมายความถง คนทมวชา มความรดดวย มความประพฤตด หรอ คน ด ไดแก ผทมความรควบค’กบมคณธรรม จะกลาวไดวา คนดตองมคณลกษณะ 2 ประการ คอ มคณ วฒ หมายถง ความเจรญดวยความด โดยมวชาความรปรากฎอยางเดนชด จนเปนทยอมรบของคนทง หลายวาดเดนในดานวชาความร และมคณภาพ หมายถง การแสดงออกซงความดทมในตนใหปรากฎ เปนทประจกษอยางเดนชด แจมแจง จนเปนทยอมรบของคนทงหลายอกวามความสามารถเหมาะสม ทกประการ คควรกบการงาน ฐานะ ทงมความรบผดชอบตองานทไดรบมอบหมายอยางดทสด และ พลเมองทจะเปนคนดจะตองมคณธรรมบางประการคอ คนด ตองมความรด มมารยาทงาม มความ

11

ซอสตยสจรต ม'นาใจ พดด เปนผขยน ประหยด เจกรกษาเกยรตยศตนเองและผอน รวมถง «ถานทอนตนทำงาน มจตรกสงบ รจกปกครองตนเอง และสามารถสรางตนเองใหเปนหลกฐานโดย ชอบ ถาบคคลใดมสงเหลานจะสามารถชวยในการพฒนาตนใหเปนคนด”

ปรชา ตงมณ (2531:41-42) ไดกลาววาพลเมองดคอ บคคลในสงคมยอมรบวามคฌลกษณะ เปนทพงปรารถนาทคนกลาวถร.โนทางทดทงตอหนาและลบหลง ปฏบตตามคณธรรม กลาทำความด โดยไมหวงผล เปนผไดรบการอบรมหรอพฒนาดทงกาย วาจา ใจ และปญญา คอ การพฒนากาย เปนการมพลานามยรางกายใหเขมแขง รจกพฒนาสงแวดลอม การพฒนาวาจาเปนการตงตนอยใน ศล มพฤตกรรมทางสงคมทพฒนาแลว การพฒนาจตใจเปนการอบรมจตใจประกอบดวยคณธรรมสขภาพจตด และการพฒนาปญญาเปนการรจกไตรตรองวนจฉยตรงตามความเปนจรง นอกจากนยงกลาวไวดวยวา พลเมองดจะตองมหนาทสำคญ 4 ประการ ดงน

1. หนาทพลเมองดตอตนเอง คอ ตองมคณธรรมประจำตว2. หนาทพลเมองดตอครอบครว คอ การนำเอาหนาทพลเมองดตอตนเองมาใชในการ

พฒนาครอบครวใหสมาชกในครอบครวไตรบความสข3. หนาทพลเมองดตอชมชน คอ ชวยทำใหชมชนหรอสงคมสงบสขและปลอดภย4. หนาทพลเมองดตอชาต คอ ตองรกและหวงแหนชาต และปฏบตหนาทของ

พลเมองตามทกฎหมายกำหนดทงนตองการใหทกคนในชาตตองรจกสทธหนาท ตลอดจนความรบผดชอบของแตละคนอยาง

จรงจงตวยจตสำนกอยางถกตองเหมาะสม ประกอบดวยคณลกษณะพเศษ เชน ความขยน อดทน การประหยด รวมไปถงการรกความกาวหนาของตนเองเปนสำคญ โดยรจกสรางสำนกสรางตนเองพง ตนเองเพอใหเกดความรสกการเปนบคคลทมเลอดนกส สำนกศกดศรความเปนคนอยางจรงจงโดยปฏบตตนลดความเหนแก'ตวใหนอยลง จงจะถอวาเปนพลเมองด

เอลเพลท กลด (Elspeth Guild, 1996: 30-31) ไดไหทศนะเกยวกบความเปนพลเมองดของสหภาพยโรปวาหมายถง พลเมองทมสญชาตทถกตองในประเทศของตน และไตรบความคมครอง จากรฐภายใตกฎหมายเดยวกน โดยไมแบงแยกเพศหญงหรอชาย ซงมสทธหนาท และมสวนรวมใน การปกครองตน มอสระในหนาทของพลเมอง มอสระทางการเมอง จะตองเปนผมสวนรวมในกจกรรม ทเปนสาธารณะ ทอยบนเงอนไขของรฐ จงทำใหเกดคณลกษณะของความเปนพลเมองดจากบทบญญตของรฐธรรมนญตามทกำหนด

12

เดวด ซชาราน (David Cesarani, 1996: 58- 63) อธบายวาความเปนพลเมองดหมายถง การทเปนพลเมองประชากรในประเทศนน เปนสวนประกอบของการสรางชาต แสดงถงความเปนตวตนในแผนดนทอาศยอย พลเมองทดจะตองเปนผมความจงรกภกดตอพระมหากษตยหรอหวหนาผปกครองประเทศ เคารพตอนโยบายของประเทศ มลกษณะทางการเมองแหงความถกตอง พลเมอง จะตองตรวจสอบ โตแยงเมอเหนวามการใชอำนาจอธปไตยทไม,ถกตอง มการตนตวของความเปนพลเมองอยเสมอ ซงสามารถดไดจาการปฏบตตนตามหนาทพลเมอง และการศกษาวฒนธรรมในชาต นนๆ

เดวด บาสโตน และเอดอวด เมนเดลตา (David Batstone and Eduardo Mendieta, 1999: 1-2) กลาวเกยวกบความเปนพลเมองดคอ ผทปฏบตตามพฤตกรรมของผเปนพลเมองดหมพนธะทจะรกษา และดำรงไวในชอปฏบตตางๆอยางถกตอง กบบคคลอนๆในสงคม ซงปฏบตตามเงอนไขในสถาน ภาพของความเปนพลเมอง สไไธหนาทของคนทอาศยในดนแดนและปฏบตตามบญญตของรฐทตนเอง อาศยซงไตระบตามกฎหมาย โดยตองมสทธหนาท สถานภาพทางการเมองและมสวนรวมทางการเมองรวมกน จงถอวาเปนพลเมองดของรฐนนๆ

ดงนนสรป ความเปนพลเมองด หมายถง การทบคคลเปนผทรจกสทธหนาทตอตนเองครอบครว ชมชน และประเทศชาต ปฏบตในสงทถกตองเคารพสทธและปฏบตตนตามกฎหมายของ บานเมอง รวมมอแกปญหาและสรางประโยชนตอชาต เปนผธำรงไวซงประเพณและวฒนธรรมและ และมความจงรกภกดตอพระมหากษตยหรอหวหนาผปกครองประเทศ เคารพกฎหมายและนโยบาย ของประเทศโดยการแสดงบทบาทของหนาททสงคมยอมรบ เปนผมจตสำนกในการพฒนาประเทศ และพฒนาตนใหเปนผมความรด มความประพฤตทด และมจตใจทดดวย

13

2. คณลกษณะความเปนพลเมองด

หอม คลายนนท (2535:18 - 21) ไดใหทศนะเกยวกบคณลกษณะทพงประสงคของเยาวชน ไทยไววา การสรางวนยในตนเองใหเกดแกเดกนนจะตองปลกฝงคณธรรมประการสำคญยงกอน นนก คอ “ คารวะธรรม” ซงหมายถง การเคารพในเพอนมนษยทกคนโดยเทาเทยมกนทงผมวยวฒ คณวฒ ชาตวฒ ฐานะทางเศรษฐกจ และเพศทแตกตาง ซงเคารพความเปนคนของเขาไมใชอยางอนโดยเรม จากผทออ,รอบตวเราแลวถงขยายออกไปจนครอบคลมคนทงชาตและมนษยทงโลก นนคอ “ มความรก สากล รจกเปนผให” ซงเปนพนฐานของคณลกษณะทพงประสงคของพลเมองในระบอบประชาธปไตย อนเปนหลกภารดรภาพ

ประเวศ วะส (2537: 21-30) ไตกลาวถงคณสมบตของคนไทยสมยใหมในการบรรยายนำ เรองการพฒนาการศกษาในอนาคต ในการสมมนาเรองการวจยเชงนโยบายเพอพฒนาการศกษาอาชวะ และอดมศกษาทางตานวทยาศาสตรและเทคโนโลยวา คนไทยสมยใหมจะตองมคณสมบต 10 ประการคอ

1. เปนบคคลเรยนเรว ชอบการเรยนรอยางตอเพองตลอดชวต2. มความรทงทางวฒนธรรม ทางวทยาศาสตร-เทคโนโลย และการจดการ3. ประกอบอาชพได4. สามารถดแลสขภาพและความปลอดภย5. มความรกธรรมชาต รกเพอนมนษยและรกศลปะ6. มโลกฑรรศทกวางและจตใจสาธารณะ7. มพฤตกรรมองคกรและความสามารถในการสรางความเปนชมชน8. มความอดทน สมาธ และความปราณตในการทำงาน9. การเขาถงความหลากหลายและความเปนนานาชาต10. มการพฒนาของจตวญญาณ (Spiritual Development)

วรตน บวขาว (2541: 9-10) ไดกลาวถง คณสมบตของทรพยากรมนษยในโลกยคโลกาภวตน วาจะตองมคณสมบตดงตอไปน คอ

1. มความรอบร ความรเปนสวนเสยวยอมไม,เทยงพอแก'การดำรงตนใหมความสขตอไป นอกจากความรอบรแลว ตองศกษาหาความรตลอดชวต และเปนรนใหมทมความเกง กลา คอ กลา คด กลาทำ เพอใหเกดความเปนธรรมในสงคม

14

2. มทกษะหลากหลาย มงเนนใหผเรยนคดเปน ทำเปน แกปญหาเปน และเปนความ รทสามารถปฏบตจรงได

3. มคณธรรมสง ธรรมะเปนกาวของสงคมทจะนำพาสงคมสความสนตสขได สงคมใด เหนหางธรรมะยอมนำไปสความหายนะอยางหลกเลยงไมได

4. มความรบผดชอบสง นนคอรบผดชอบตอตนเอง สงคม ประเทศชาต และตอโลก เพราะทกคนตางเปนสมาชกในหมบานโลกเดยวกน

5. ไมเปนภาระตอสงคม บคคลใดกระทำตนเปนภาระตอสงคม คอเปนบคคลทไรคณภาพ โลกยคใหมตองการใหทกคนพงตนเองได นนคอ รจกประกอบอาชพสจรต ไมเบยดเบยนซงกนและ กน ไมเบยดเบยนสงแวดลอมและธรรมชาต

6. เปนบคคลทมความสามารถในการจดการ โลกยคใหมเปนโลกของการแขงขนหากไมม ความสามารถดานน จะไปแขงขนกบใครไม,ได

7. เปนบคคลท ม สขภาพพลานามยสมบรณแขงแรง จะเหนไดวาประชากรทกประเทศทว โลกตางใหความสำคญตอสขภาพของคนในชาต เชน ประเทศญปน เดกไดดมนมตงแตชนอนบาลจน ถงระดบอดมศกษา ประเทศไทยเรมสงเสรมพลเมองดานนใน 2-3 ปนเอง

8. เปนบคคลทมทกษะ สามารถใชภาษากลางของโลกและเครองมอสอสาร เทคโนโลย ใหม ๆ ไดเปนอยางด โดยเฉพาะทกษะการใชภาษาองกฤษ เพราะเนองจากการตดตอสอสารทวโลกได กตองใชภาษากลางสอกนในชวตประจำวน และสามารถใชเครองมอสอสาร เทคโนโลยสมยใหมได เปนอยางด

ประเทศไทยมนโยบายเกยวกบความเปนพลเมองดไวใน แผนพฒนาการศกษา ศาสนา และ วฒนธรรม ระยะท 8 (พ.ศ. 2540-2544: 62) ไดกำหนดคณลกษณะอนพงประสงคชองคนไทยในอนาคต ไวดงน

ดานจตใจและสงคม - มวนย มความซอสตย สจรต ขยน อดทน มจรยธรรม มคณธรรม มความเปนประชาธปไตย มความรบผดชอบตอตนเองและสงคม รวมในกระบวนการพฒนา มความเปนไทย รวมอนรกษ และพฒนาวฒนธรรมไทย ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ดานสตปญญา - คดกวาง คดไกล ใฝเรยน ใฝร สามารถแสวงหาความรดวยตนเอง มความคดรเรมสรางสรรค รกการประดษฐ กนควารเทาทน วทยาศาสตรและเทคโนโลย และสามารถปรบตวใหทนตอกระแส การเปลยนแปลง

15

ดานสขภาพพลานามย - มสขภาพจตด เจรญเตบโตสมวย รางกายแขงแรง ปลอดจากโรคภยท'ปองกนได ปราศจากสารพษและสารเสพตด

ดานการประกอบอาชพ - มทกษะ มคณธรรม และเจตคตตอการประกอบสมมาชพและสามารถสรางพฒนาสมมาชพ

วลย พานช (2542:226-235) ไดวเคราะหวา บคคลทจะเปนพลเมองด'นน ตองเปนยมความ ประพฤตด มความเปนพลเมองดโดยมคณลกษณะในดานตางๆ ตอไปน

1.1 มความเปนพลเมองดดานความร ทกษะและคณลกษณะพนฐานประกอบดวย- รและเขาใจ และรบผดชอบในฐานะสมาชกของสงคม- รเขาใจสนใจกจกรรมตางๆ ของสงคมและโลก- รและมทกษะกระบวนการคดอยางมเหตผลในการตดสนใจโดยใช กระบวนการทางวทยาศาสตรและธรรม แกปญหาของสงคม เศรษฐกจ และเทคโนโลย- ใผหาความรเ{ละมทกษะ- มความรและทกษะในวชาสามญ วชาเฉพาะดาน วทยาการและเทคโนโลย- ดำรงชวตบนพนฐานแหงคณธรรม- มระเบยบ- ซอสตย- ยตธรรม- ประหยด- พงตนเองได- ไมเบยดเบยน- เลอกรบวทยาการและวฒนธรรมจากภายนอก- มความคดรเรม- อดทน- มความกลาทางจรยธรรม- แกปญหาและประเมนผลได- มมนษยสมพนธในระหวางสมาชกในครอบครว ชมชน ทงสงคมภายใน

ประเทศและในโลก

16

1.2 มความเปนพลเมองดดานการเมอง การปกครองในระบอบประชาธปไตยทม พระมหากษตรยเปนประมข ประกอบดวย

- รและเขาใจ รบผดชอบในสทธของตนในระบอบประชาธปไตย- ร เขาใจกฎหมายตางๆ ของบานเมอง- รกษาความมนคงของชาต ศาสนา และพระมหากษตรย- ร เขาใบมญหาตางๆ และหาแนวทางแกไขในทางการเมองการปกครอง- ตระหนกในคณคาการใชสทธเสรกาพบนรากฐานแหงกฎหมาย

จรยธรรม และศาสนา1.3 มความเปนพลเมองดดานสงคมและวฒนธรรม ประกอบดวย

- มความสำนกในความเปนคนไทย- รกและเหนคณค'ห!องวฒนธรรม- ธำรงรกษาไวชงสญลกษณ และวฒนธรรมไทย- ภมใจในผลงานอนดเตนของไทย 1- รบผดชอบตอการอนรกษและพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม- ทำประโยชนใหสงคมตามบทบาทหนาท- เหนคณคาในวทยาการศลปวฒนธรรม :- เทดทนสถาบนชาต ศาสนา และพระมหากษตรย

1.4 มความเปนพลเมองดดานเศรษฐกจ ประกอบดวย- รเขาใจ ในพนฐานทางเศรษฐกจและการพฒนาประเทศ- เหนคณคาของการรกษาทรพยากรสงแวดลอม- นยมใชผลผลตของไทย- รเขาใจปญหาดานเศรษฐกจและหาแนวทางแกไขปญหา

และนอกจากน ในสงคมตางประเทศกไดมผใหทศนะเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองด ไวดวยเชนกน

บล คลนตน (Bill Clinton อางถงใน สำนกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาตและสำนก งานกองทนสนบสนนการวจยโครงการศกษาไทย, 2541:6) ประธานาธบดของประเทศสหรฐอเมรกา สมยนน ไดประกาศใชกฎหมายปฏรปการศกษาทเรยกวา Goals 2000 ะ Educate America Act เพอเตรยมพลเมองอเมรกนใหพรอมสำหรบชวตในศตวรรษท 21 ชงมเปาหมายสำคญทเกยวของกบคณลกษณะทพงประสงคของพลเมองด ดงน

17

1. นกเรยนอเมรกนตองเปนทหนง ของโลกทางตานคณตศาสตรและวทยาศาสตร2. ทกคนตองรหนงสอ3. เดกทกคนตองมความพรอมทจะเรยนไตทนท4. ตองรจกปรบปรงทกษะทางวชาชพ5. ปลอดจากยาเสพตดและมความปลอดภย6. มสวนรวมในการสงเสรมเดกตานความร อารมณ และสงคม7. รจกใชเหตผล แกปญหาเปน มสขภาพพลานามยด และเปนพลเมองด

เคน เครท และ ฒรค ไทลด (Ken Keith and Blake Tiedt, 1968: 188-195) กลาวถง ผทม คณลกษณะความเปนพลเมองด ตามเปาหมายทตงไว 12 ประการ ดงขอสรปตอไปน

1. พลเมองดจะตองเปนผทมความเชอในสงทถกตองเกยวกบความเสมอภาคและเสรภาพ2. พลเมองดจะตองเปนผทรจกเปดรบความรความคดใหมๆ และรจกปดไมรบในสงไม,ด3. พลเมองดจะตองเปนผทสรางคานยมทด สรางความเปลยนแปลงโลกไปในทางทด4. พลเมองดจะตองเปนผทมสวนรวมในการตดสนใจ รบรขอมลทมผลตอสาขารณชน5. พลเมองดจะตองเปนผทพฒนาทกษะใโ'เหาความร สนใจเรองการเมองหการปกครอง

เศรษฐกจ สงคม6. พลเมองดจะตองเปนผทมความภาคภมใจในชาตตน ชวยเหลอในฐานะพลเมองโลก7. พลเมองดจะตองเปนผทมมความยดเหนยว ความศรทธาตอชาต8. พลเมองดจะตองเปนผทใหความสำคญกบเศรษฐกจบานเมอง9. พลเมองดจะตองเปนผทมความคดรเรมสรางสรรคมประสบการณและการพฒนา10. พลเมองดจะตองเปนผทมความเมตตา ความรสก และความตองการของเพอนมนษย11. พลเมองดจะตองเปนผทมความเขาใจการอย และการทำงานรวมกนในสงคม12. พลเมองดจะตองเปนผทมพฒนาความเปนประชาธปไตย

อารเธอร เค เอลลส (Arthur K. Ellis, 1991: 303) กลาววาการเตรยมนกเรยนใหเปนพลเมอง ทมความตระหนกและเปนผมความรบผดชอบตอเรองตางๆเปนสำคญ และไตระบเปนเปาหมายการศกษาเพอความเปนพลเมองดทสะทอนใหเหนคณลกษณะบางประการของความเปนพลเมองด ดงน

1. ความตระหนกตอสถานภาพและการมศกดศรของผอน2. สนใจปฏบตตามกภหมายและรบรโดยชอบธรรมของผอน3. มความรของหลกการทำงานและระบบโครงสรางผายบรหารบานเมอง

18

4. มสวนรวมสงเสรมประชาธปไตยของประชาชน5. มความเขาใจถงปญหาสำคญๆ ของโลกทเกยวคบประชาชน ทงในระดบนานาชาตและ

ทองถน6. มการตดสนใจในทศทางทมเหตผล

จน อาร »ไนปปลน และ โรสเมร จ เมสกส (June R. Chapin and Rosemary G. Messick, 1996: 159-193) กลาวถงลกษณะของพลเมองดตองเปนผทมความเขาใจและปฏบตตามกฎหมายรวมทง ตองรกษาสาธารณสมบต และชวยเหลอผอนเมอประสบสาธารณะภย

ดงนนสรปคณลกษณะความเปนพลเมองดทควรปลกปงและพฒนาใหลบเยาวชนม 4 ตาน หลกๆ ดงน

1 คณลกษณะความเปนพลเมองดตานทกษะพนฐาน ไตแก’ การเปนผท,ใฝ หาความร รจกคดวเคราะห แกปญหา อยางมเหตผล สนใจในขาวสารและกระแสการเปลยนแปลง ทเกดขน

2 คณลกษณะความเปนพลเมองดตานจตใจ ไตแก, การเปนผรจกรบผดชอบตอบทบาทและหนาท มความสามารถทำงานรวมมอกบผอนไต ภาคภมใจในความเปนไทยดำรงชวตบนพนฐานแหงคณธรรมและจรยธรรม เชน การเปนผมระเบยบวนย มความชอสตยสจรตเปนตน

3 คณลกษณะความเปนพลเมองดตานสงคมและวฒนธรรม ไดแก การเปนผธำรงรกษาศลปะ วฒนธรรมและภมบญญาไทย อนรกษสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต ดำรงรกษาเทดทนสถาบนหลกของชาต รจกบองกนและหางไกลยาเสพตด

4 คณลกษณะความเปนพลเมองดตานการเมองและประชาธปไตย ไดแกการเปนผทสนใจและมสวนรวมในการเมอง รและเขาใจในสทธของตนในระบอบประชาธปไตยรและ เขาใจและปฏบตตามกฎหมายตางๆของบานเมอง ตระหนกถงบญหาตางๆ ในทางการเมองและรวมหา ทางแกไข

19

3. การพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองด

หนวยศกษานเทศก กรมสามญศกษา กระทรวงศกษาธการ(2535:6- 137) แบงขนตอนการ ปลก?]งคานยมคณธรรมจรยธรรมเพอพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดใหกบนกเรยน ดงน

1. ขนใหรความหมาย ความสำคญ ประโยชน และพฤตกรรมใดบางทเปนพฤตกรรม ทจะปลก?]งสรางเสรม

2. ขนใหคด วเคราะห ตดสนใจ และทำความกระจางตนเองในคานยมเพอพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดทจะปลก?]งและสรางเสรม

3. ขนควบคมตนเอง ใหมพฤตกรรมทางคานยมคณธรรมจรยธรรมเพอพฒนาคณลกษณะ ความเปนพลเมองดและไหเสนอรปแบบการปลก?]งเสรมสรางคณธรรม และจรยธรรมใหลบนกเรยน ในโรงเรยนมธยมศกษา 4 วธการใหญๆ ไดแก

ว ธ ท 1. การปรบพฤตกรรม ( Behavior Modification ะ BM.) อาศยแนวคดจากทฤษฎของสกนเนอร (Skinner) มเทคนควธ ตงน

1.1 เทคนคทใชเพอสรางเสรมพฤตกรรมทนกเรยนไมเคยทำมากอน ไดแก1.1.1 การแตงพฤตกรรม (Shaping) ซงนำเสนอในรปของแผนภม (ตาม

แบบแผนภมท 1) ;1.1.2 การใชตวแบบ (Modeling) มหลกในการดำเนนการใชตงตอไปน

1.1.2.1 ตวแบบควรมอายเพศและสถานภาพใกลเคยงผสงเกตแบบ1.1.2.2 ตวแบบควรมมากกวาหนงคนขนไป และควรมทงสองเพศ

ตลอดจนอายทแตกตางคนแตไม,ควรแตกตางคนมากจนเกนไป และควรมอายใกลเคยงกบผเลยนแบบ1.1.2.3 ลกษณะของพฤตกรรมทใหเลยนแบบควรเรมจาก

พฤตกรรมงายๆ เพอผสงเกตจะไดเลยนแบบไดงาย1.1.2.4 เมอตวแบบแสดงพฤตกรรมตามวตถประสงคแลวควรให

การเสรมแรงทางบวกหรอการลงโทษแก,ตวแบบทนท อนจะทำใหผสงเกตตดสนใจไดวาควรจะเลยน แบบพฤตกรรมนนหรอไม

1.1.2.5 ลกษณะการเสนอตวแบบเปนคนในสภาพจรงหรอสอกได1.1.2.6 ลาจะใหไดผลดยงขน อาจใหการเสรมแรงทางบวกแก,ผ

สงเกตทเลยนแบบนนทนท1.1.2.7 เมอพฤตกรรมทผสงเกตเลยนแบบเกดขนอยางสมาเสมอ

แลวจงคอยๆ เปลยนการเสรมแรงแบบทกครงมาเปนการเสรมแรงแบบบางครง

20

แผนภมท 1 แสดงการแตงพฤตกรรม

(ทมา: กรมสามญศกษา กระทรวงศกษาธการ, 2535: 15)

" oaย "กลา) สทๅ.*น ' . 1ยบ ,'01,«พ', J tn rû jjrทวทย1ล"ย

------------------------ 21

1.2 เทคนคทใชเพอแตงพฤตกรรมเตมทมอยแลวใหเหมาะสมขน ซงอาจเปนการทำใหคงอยหรอเพมความถของพฤตกรรมใหมากกวาเตม ม 2 แบบ คอ

1.2.1 การวางเงอนไขผลกรรม (Contingency Management) กระทำไตดงน1.2.1.1 การเสรมแรงทางตานสงคม ไดแกการใหคำชมเชย การ

แสดงทาทางยอมรบเพอนกเรยนแสดงพฤตกรรมทเหมาะสม1.2.1.2 หลกของพรแมค (Premack’ Principle) เปนการใชกจกรรม

การเรยนการสอนทนกเรยนชอบมากทสดมาเปนตววางเงอนไข ใหนกเรยนมโอกาสเลอกทำกจกรรม ไตหลายชนด ควรจดใหกระทำตลอดเวลา ควบคมเวลาทำกจกรรมตามเงอนไขทกำหนด ลาไมสามารถจดกจกรรมทนกเรยนชอบไดทนท ควรจะเลอนเวลาการทำกจกรรมออกไป

1.2.1.3 การใหขอมลยอนกลบ เปนการบอกวาสงทนกเรยนกระทำนนใหผลเปนอยางไร

1.2.1.4 การใชเบยอรรถกร (Token Economy) หมายถง การให แตม ดาว คะแนน หรอเบย หลงจากทนกเรยนไตแสดงพฤตกรรมจดประสงคทกำหนดไว

1.2.2 การควบคมตนเอง มขนตอนในการ‘สกหดนกเรยนดงน1.2.2.1 ใหนกเรยนกำหนดพฤตกรรมทตองการกระทำดวยตนเอง1.2.2.2 ใหนกเรยนสงเกตและบนทกพฤตกรรมทกระทำดวยตนเอง1.2.2.3 ใหนกเรยนประเมนวาพฤตกรรมทกำหนดนนไตเปลยน

แปลงไปตามทตองการหรอไม1.2.2.4 ใหนกเรยนเสรมแรงหรอลงโทษดวยตนเอง

1.3 เทคนคทใชเพอลดความถของพฤตกรรมทมอยแลวใหลดนอยลงหรอหมดไปไดแก1.3.1 การลงโทษ (Punishment) ซงแสดงแผนภมกระบวนการลงโทษ

(ตามแบบแผนภมท 2)1.3.2 การหยดยง (Extinction) คอการยตการใหการเสรมแรงตอพฤตกรรม

ทเคยไตรบการเสรมแรงอนเปนผลทำใหพฤตกรรมนนลดลง และอาจหายไปในทสด1.3.3 การตำหน (Repremand) เปนการใหสงทไม,พอใจแก'นกเรยนหลง

จากแสดงพฤตกรรมทไมพงพอใจ มหลกการดงน1.3.3.1 ตำหนทกครงทนกเรยนแสดงพฤตกรรมทไมพงประสงค1.3.3.2 ตองตำหนทนททแสดงพฤตกรรมทไมพงประสงค1.3.3.3 การตำหนควรจะตำหนดวยเสยงเบาๆ1.3.3.4 ในการตำหนนนควรจะลางถงความคดทจะกระทำ

22

1.3.3.5 กำหนดพฤตกรรมทตองการใหนกเรยนแสดงออก1.3.3.6 ใหการเสรมแรงกบพฤตกรรมทตองการใหนกเรยนแสดง

ออก1.3.4 การแกไขเกนกวาเหต (Over Correction) เปนการแกไขพฤตกรรม

ททำผดมากกวาทกระทำจรง1.3.5 การปรบสนไหม (response Cost) เปนการลอดสงทนกเรยนพงพอ

ใจภายหลงจากทแสดงพฤตกรรมทไมพงประสงค

แผนภมท 2 แสดงกระบวนการลงโทษเพอการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองด

Tลงเกตพอด กรรมทด 04กใรทด

■ เ ”

(ทมา: กรมสามญศกษา กระทรวงศกษาธการ, 2535: 31)

23

จากเทคนคการปรบพฤตกรรมสามารถสรปเปนกระบวนการการปรบพฤตกรรม ไดดงน

แผนภมท 3 แสดงกระบวนการปรบพฤตกรรม

(ทมา : กรมสามญศกษา กระทรวงศกษาธการ, 2535: 31)

วธท 2. การทำคานยมใหกระจาง ในการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดดองอาศยตาม ทฤษฎการทำความกระจางคานยม (Value Clarification คำยอ VC.) อาศยแนวคดจากทฤษฎของ แรทส (Raths) ม'วธการ 3 อยาง คอ

2.1. กจกรรมทใชการเขยน (Written Activities) จะใชกบรายบคคลหรอกลมกได โดยใชแบบ'ฝกหดเปนสอกลางม 6 วธ คอ

2.1.1 Thought Sheet เปนวธทผสอนใหผเรยนเขยนบนทกบอก

24

พฤตกรรมทเปนคานยม กอนใหบนทกสงตองอธบายใหผเรยนเขาใจวาอะไรคอคานยมทพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองด และสงทผเรยนจะบนทกสงควรเปนพฤตกรรมทสบเนองมาจากความ คดหรอความรสกเพยงความคดเดยวหรอความรสกอยางเดยว

2.1.2 Weekly Reaction Sheet เปนการใหผเรยนสำรวจคานยมทพฒนา คณลกษณะความเปนพลเมองดของตนเองในระยะเวลาหนง เพอ,พจารณาเกยวกบการใชเวลา การคด และการทำในสงทกอใหเกดประโยชน

2.1.3 Open-ended Question เปนการถามใหเดกตอบตามความรสกกอน แลวจงตงคำถามตอเนองใหนกเรยนแสดงความคดเหนตอไป

2.1.4 Coding Student Paper วธการนไดแก การตรวจงานทผเรยนทำ สงซงเปนงานแสดงเหนหรอความรสกหรอคานยมหรอพฤตกรรม ลาทำถกใชเครองหมายบวก สวนลา เปนขอทควรแลไขใชเครองหมายลบ วธการนไมควรใชทกครงและไมใชกบงานทกชนทใหผเรยนทำ

2.1.5 Time Diary ใชเมอตองการเนนเรองการใชเวลา ใหผเรยนบนทกตดตอกนหลายๆ วน แลวใหอานทบหวนสงทเขาเขยนอกครง พรอมทงสรปวาไตเรยนรอะไรจากตนเองบาง จากการอานบนทกของตนเอง

2.1.6 Value Sheet เปนแบบทกหดบายเรองทผสอนกำหนดใหผเรยนอาน องคประกอบทสำคญของแบบทกหดไดแก การตงคำถามตองถามนำความคด ความสนใจเพอกระตนและนำทางไปสการคดของผเรยนแตละคน เพอใหโอกาสเลอกคดอยางเสร จากนนจะเปน คำถามทนำไปสการกำหนดคานยม พฤตกรรมการปฏบต

2.2 กจกรรมทใชการถามใหตอบ (Clarifying Response) วธนใชกบรายบคคล2.3 กจกรรมทจดนกเรยนเปนกลมใหอภปราย (Discussion Activities) การ

อภปรายแบบนไมมการตดสนคำตอบทวาถกเพยงคำตอบเดยว ผสอนจะตองรบพงความคดเหนของผเรยนและใหผเรยนพจารณาตวเลอก และตดสนใจเลอกดวยตนเอง

วธท 3. การใหเหตผลเชงจรยธรรม (Moral Reasoning คำยอ MR.) อาศยแนวคดตามทฤษฎการใหเหตผลเชงจรยธรรม1ของเพยเจต (Piaget) และโคลเบอรก (Kolberg) กจกรรมทเปนหวใจ ในการพฒนาจรยธรรม คอ การอภปรายปญหาเกยวกบคณธรรม ประกอบดวยการวางแผนการจดกจกรรมการเรยนการสอนเปน 3 สวน

3.1 ปญหาขนมลฐาน ประกอบดวย แนวทางการจดกจกรรมการเรยนการสอนซงครจะตองทำความเขาใจใหกระจางเกยวกบเรองทจะสอนเสยกอน จากบนครกำหนดวามขอขดแยง อะไรบางในการทจะเลอกตดสนการกระทำในเรองทเกดขน ปญหาจะตองใหนกเรยนเกดความขดแยง

25

หรอไมเหนดวยตอการกระทำนน พรอมนงใหเหตผลประกอบวาควรทำอยางไร เพราะเหตใด3.2 ปญหาทใหเลอก จากการกำหนดปญหาขนมลฐานจะทำใหขอขดแยงมาก

ขน การเสนอแนวทางเลอกเพอการตดสนใจทจะกระทำอยางใดอยางหนง อาจทำใหนกเรยนเกดเปลยนใจทจะทำในสงทตนคดไวครงแรกไปสการกระทำอยางหนงได

3.3 คำถามเพอตรวจสอบ ครจะตองมวธการในการตงคำถามแบบตาง ๆ เพอให ผเรยนมปฎกรยาตอกน และใหแนใจวาการอภปรายมงเฉพาะปญหาทปรากฎอยในเรองราวทครนำมา สอน ครจะตองมวธการในการตงคำถามแบบตางๆ เพอใหนกเรยนเกดความตระหนก

วธท 4. กระบวนการกลม ครมหนาทจดกจกรรมการเรยนการสอนและใชคำถามเพอ ประสานงานมากกวาเปนผบอกและคอยกระตนใหนกเรยนมบทบาทพดและคด ชวยใหเดกเกดการ เรยนรทางสงคม (Social Learning ะ SL.) อาศยแนวคดทฤษฎของแบนดรา ( Bandura) ซงประสบการณ ทครจดใหนกเรยนม 3 ขนตอน คอ

4.1 ขนลงมอปฏบต เปนขนทนกเรยนมสวนรวมในกจกรรมทครเปนผจดเตรยม คำตอบของนกเรยนจะทำใหทราบวานกเรยนควรจะเรยนรดวยตนเองและปฏบตตนอยางไรใหถกตอง

4.2 ขนวเคราะห เปนการใชความรและประสบการณเตมของแตละคนรวบรวมขนและบอกถงการคดของตนใหผอนรบร ครมหนาทคอยกระตนโดยใชคำถามใหเกดความตระหนกเพอหาแนวทางแกไข

4.3 ขนนำไปใช เปนการเชอมโยงสงทไดเรยนรเพอนำไปใชแกปญหาทประสบ ในชวตประจำวนทงของตนเองและสงทเปนประโยชนตอสงคม ซงมงเนนประโยชนของการกระทำ

สมน อมรววฒน (2533 : 58-59) ไดเสนอแนวคดการจดกระบวนการเรยนการสอนเพอใหผเรยนเกดคณลกษณะอนพงประสงคโดยการจดกจกรรมในการสอน ตงน

ขนนำ จดกจกรรมโดยใชสถานการณ ปญหา หรอกรณตวอยาง ใหเสนอหลกการแกปญหาทหลากหลายโดยใชหลกธรรมเปนพนฐาน เปนดน (รวบรวมขาวสารความร)

ขนสอน จดกจกรรมโดยใหฝกทกษะการแสวงหาและรวบรวมขอมล ขอเทจจรงนกเรยน‘ฝกสรปประเดนสำคญ เพอประเมนคา เสนอแนวทางแกไขโดยใชวธคดหลายๆวธ รวมถงการ ลงมอปฏบตทำกจกรรมตางๆทงในเวลาเรยนและนอกเวลาเรยน (ประเมนคา,ตดสนใจ,ปฏบต)

ขนสรป จดกจกรรมใหนกเรยนไดแสดงออกดวยวธการตางๆ เชน การพด การเขยน และอนๆ ในรปแบบทเหมาะสม โดยทงครและนกเรยนชวยกนสรป มการวดประเมนผลดวย ตนเอง เพอนหรอ คร เปนดน (ปฏบต) ซงไดสรปแสดงเปนแผนภมตงน

26

แผน/)มท 4 แสดงการประยกตกระบวนการเรยนการสอนโดยการจดกจกรรมเพอพฒนาใหผเรยนเกดคณลกษณะอนพงประสงค

กระบวนการเรยนการสอน ผลผลต วธสอน กจกรรม

1. การรวบรวมขาวสาร หลกการ ความร2. การประเมนคา3. การเลอกและตดสนใจ

4. การปฏบต

1. เนอ'หา หลกการ ความรความเขาใจ2. การลด วธคด3. การประยกตความคด และแสวงหาแนวทาง สนองจดประสงค

4. ทกษะ ความสามารถปฏบตไดแกปญหาได

เจตคต คณธรรม และ คณลกษณะอนพงประสงค

ใชตำรา แบบสบสวน สอบสวน แบบหนวย แบบแกปญหา แบบอนมาน แบบอปมาน

บรรยายอภปรายดนควา

วดและประเมนผลโดย การทดสอบขอเขยนแบบตางๆ การสงเกตพฤตกรรมแบบตางๆ การสนทนา สมภาษณ ฯลฯ

รายงานการทดลอง การวเคราะห ศกษานอก­ลถานท การสรปผล บทบาทสมมต แสดง-เลานทาน การรองเพลง การสาธต การถาม-ตอบ สถานการณจำลอง

(ทมา ะ สมน อมรววฒน, 2533 ะ 59)

27

สรปแนวคดในการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองด คอ จดมงหมายทสำคญของการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดใหกบผเรยน คอ การเสรมสรางใหนกเรยนมลกษณะนสยทดหรอทพงประสงคไดดวยการควบคมตนเอง และการทำกจกรรมในกระบวนการเรยนการสอนโดยครผ สอนเปนผจดประสบการณให กบเดก ซงหลกการพฒนานอาศยแนวคดพนฐานของการเรยนรทสำคญๆ คอ การปรบพฤตกรรม (Behavior Modification ; BM.), การทำคานยมใหกระจาง (Values Clarification ; VC.), การใหเหตผลเชงจรยธรรม (Moral Reasoning ; MR.), และการเรยนรทางสงคม ( Social Learning ; SL.) นอกจากนขงมกจกรรมตวอยางทจดในกระบวนการเรยนการสอนทสามารถ ปรบและพฒนาใหเกดคณลกษณะอนพงประสงค เชน เกม นทาน ละคร รปภาพ เพลงแสดงบทบาทสมมต สถานการณจำลอง การใหตวแบบเปรยบเทยบ และอนๆ มาชวยกระตนความ สนใจของนกเรยนพรอมกบใชคำถามอยางมระบบเพอใหเกดความตระหนก ซงชวยใหนกเรยนกำหนด แนวทางการประพฤตปฏบตของตนไดอยางXากดองและสอดคลองกบสงทสงคมตองการ

28

4. สงคมศกษากบบทบาทการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองด

4.1 บทบาทของวชาสงคมศกษา

กรมวชาการ (2542: 14) ไดกลาวถงความสำคญและขอบขายสาระการเรยนเของหลกสตรกลมสงคมศกษาไววา “ เปนวชาทมความสำคญดานพฒนาคฬลกษณะตางๆของผเรยนใหเปนพลเมองด มเหตมผล ดวยกศลจต คดสรางสรรค มนใจ คณธรรม นำไปสความร การดำเนนชวตทมความสข ศกษาและนำความร เทคนควทยาศาสตร เทคโนโลย สงคมศาสตรและมนษยศาสตร มาปรบใชใน การดำรงชวตของผเรยนใหเชากบสงแวดลอมรางทางธรรมชาตและสงคมไดอยางมความสข นอกจากน วชาสงคมศกษามลกษณะของความร ทเปนความคดรวบยอดและหลกการ ทกษะ คณธรรม จรยธรรม และคานยม เพอเพมพนศกยภาพความเปนพลเมองดในสงคมไทยและสงคมโลก”

เจรญ จามรธญญวาท (2534: 10-12) ไดกลาวถงบทบาทของวชาสงคมศกษาทมตอผเรยน โดยสรป ตองการใหมความรความเชาใจในความสมพนธระหวางมนษยและสงแวดลอม เชาใจปญหา ของตนเองและสวนรวม เชาใจปญหาการเมอง เศรษฐกจ และสงคม เรยนรพฤตกรรมทเปนประโยชน ถกตอง มง 'ฝกใหผเรยนเกดทกษะการแลปญหา ทกษะการอยรวมกน ทกษะการศกษาหาความร ทกษะการทำงานกลม ชวยใหผเรยนมความคด มเหตผล มวจารณญาณ รจกตดสนใจ แลปญหา รวมกน ปสกฝงเจตคต คานยม และความชาบชง เหนคณคาของกฎหมาย จารตประเพณ ระเบยบกฎเกณฑตางๆ ของสงคม ตระหนกถงภาระหนาทของตน ชาบชงในศลปวฒนธรรม ประเพณของ ชาต มงปลกปงวถทางแหงประชาธปไตย ฝกใหรจกแกไขปญหาอยางมหลกการ มการตดสนใจรวมกน รจกเสยสละ ฝกการเปนผนำและผตามทด ศกษาคนควาหาความร วนจฉยขอเทจจรง ดวยเหตและหลกฐาน นำมาเปรยบเทยบ วเคราะหไดและมงปลกปงใหเกดความรกชาต ใหมความ หวงแหนและรจกเสยสละเพอสวนรวม เชาใจและซาบชงผลงานอนดเดนของคนไทย และธำรงไวซง ประเพณอนดงาม ใหบคคลมความรบผดชอบ เชาใจบทบาทหนาทของตน เสรมสรางความเชาใจอน ดระหวางสมาชกขององคกรตางๆและสถาบนในสงคม มความผกพนคบทองถนของตน และใหความ รวมมอในการอนรกษทรพยากรสภาพแวดลอม โดยคำนงถงประโยชนรวมกน

ลาวณย วทยาวฑฒกล (2533 ะ 19-20) ไตกลาวถงบทบาทของวชาสงคมศกษาในการจด กจกรรมการเรยนการสอนในโรงเรยนวา “ เปนการศกษาเพอพฒนาความคดรวบยอด เจตคต คานยม และทกษะของพลเมองดของสงคม ชวยพฒนาผเรยนใหเปนพลเมองทรอบร มเหตผล มความเปน

29

มนษย สามารถตดสนใจและแกปญหาอยางมประสทธภาพในสงคมประชาธปไตย นอกจากนยงเปน สวนหนงของการเรยนรทางสงคม (Social Education) ซงเกดขนไดทกสถานการณ ทงจากการเรยนร ในหองเรยนเปนการเรยนรทเปนระบบและการเรยนการสอนซงเปนภาคปฏบตจงตองอาศยการเรยนร ทางสงคมโดยการประยกตความร เจตคต คานยม และทกษะทไดรบในโอกาส และสถานการณตางๆ สงคมศกษาจงเปนแกนกลางของการพฒนาความเปนพลเมองดเพอใหผเรยนสามารถปฏบตตนในฐานะ พลเมอง (Citizen Actor)

เอดวน เฟนตน (Edwin Fenton, 1967: 1) สรปความมงหมายวชาสงคมศกษาวาเปนการเตรยม เยาวชนใหเปนพลเมองด สอนใหรจกคด และถายทอดมรดกทางวฒนธรรมใหแคเดก

จอหน ย ไมเคลลส, รธ ออสแมน และ ลอยด เอฟ สกอต (John บ. Michaelis, Ruth Ogossman and Lloyd F. Scott, 1975: 322-323) ไดเน, :r,วามสำคญของวชาสงคมศกษาวา เปนวชาทศกษาเกยว กบความเปนมนษยและธรรมชาตสงแวดลอม การดำเนนชวต คานยม เพอตองการใหผเรยนไดเรยนร บนพนฐานของความเปนจรง การปฏสมพนธของมนษย มนษยกบขนบธรรมเนยม มนษยกบสง แวดลอม มนษยกบคานยม เนอหาวชามทงสงคมวทยาและมานษยวทยา และหนงในเปาหมายของวชา สงคมศกษาคอการพฒนาความรบผดชอบของความเปนพลเมองคอ ตองรจกรบผดชอบตอบาน โรงเรยน และชมชน ทงระดบทองถนและระดบชาตอยางเหมาะสม รวมทงพฒนาประสบการณของ นกเรยน และการรบรขาวเหตการณปจจบนทเนนประเดนเกยวกบปญหาทงในปจจบนและอดตพลเมองทดควรใหความสนใจ

จอหน เจ แพคทรค (John J. Patrick, 1997: 394-399) ไดกลาไวในบทความ“Building a Foundation for Citizenship” วาหลกสตรสงคมศกษาไดบรรจเกยวกบเรองนเพอสอนใหผเรยนเขาใจถง ระบบเศรษฐกจ วฒนธรรม และการเมอง รวมถงประวตศาสตรของชาตตน ตองใหผเรยนเกดการอยากจะเรยนร สามารถนำไปใชตามประสบการณนำไปสจดหมาย ทกษะ การแสวงหาความรจากแหลง ขอมลตางๆ เพอพฒนาความเปนพลเมองดและความรบผดชอบ

จอหน จาโรเลมค และ ครลฟอรด ฟอสเตอร (John Jarolimek and Clifford D. Foster, 1997: 67-68) ไดกลาวถงวชาสงคมศกษาวาเปนวชาทบรฌาการการเรยนการสอนเนอหาสงคมศาสตรและมนษยศาสตรโดยบรณาการเนอหาตางๆ ไดแก มานษยวทยา โบราณคด เศรษฐศาสตร ภมศาสตร ประวตศาสตร กฎหมาย ปรชญา รฐศาสตร จตวทยา ศาสนา และสงคมวทยา รวมทงเนอหา

30

บางสวนมาจากดานมนษยศาสตร คณตศาสตร และวทยาศาสตรธรรมชาต โดยมจดเนนเพอพฒนา ความสามารถในการตดสนใจอยางมเหตผล เพอประโยชนสาธารณะในฐานะพลเมองของสงคมประชาธปไตย ชงมความหลากหลายทางวฒนธรรมในสงคม

สรปบทบาทวชาสงคมศกษาคอ เปนวชาทสำคญในการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองด ใหคบเยาวชน ใหผเรยนมความนามารถในการตดสนใจอยางมเหตผล ปลกปงเจตคตทด สามารถนำ ความรไปประยกตใชกบสถานการณจรง เขาใจสงคม วฒนธรรมและสงแวดลอมรอบตวมากยงขนมความคดทมเหตผลอยางมวจารณญาณตดสนใจแกปญหาตางๆ รวมถงปลกปงเจตคตและคานยมทดให กบผเรยนไดตระหนกถงความรบผดชอบของตนตามกฎเกณฑตางๆ ในฐานะเปนพลเมองของสงคมปะเทศนนๆ

4.2 บทบาทของครสงคมศกษา

จรญ คณม (2520:164-166) ไดกลาวถงบทบาทของครสงคมศกษาในสงคมไทยไววา คร สงคมศกษาเปนผมหนาทโดยตรงในการปฏบตการทางการศกษาทสำคญอยางยง เพราะเปนผถายทอด ความร วทยาการ วฒนธรรม และความรสกนกคดทางสงคมใหแก'เยาวชน และเปนผนำของชมชน ยอมจำเปนตองเปลยนแปลงบทบาทของตนใหเหมาะสมคบสงคมไทยในปจจบน ดงน

1. มบทบาทในการประพฤตด อยในศลธรรมเพอเปนตวอยางแก'ศษย2. มหนาทแกไขความเขาใจผดของเดกทเหนผดเปนชอบ ชใหเหนวาการกระทำความด

ชวยใหเกดความสขใจ3. มบทบาทในการอบรมศลธรรมและยกระดบของศลธรรมใหสงขน เพราะจรยธรรมม

คณคาทางดานสงคมไทยมาก ครจะตองเนนใหเดกเหนดเหนชอบเพอใหเดกเหนวาศลธรรมเปน ประโยชนแก'บานเมองและสงคมอยางไร เพราะผมจตใจสงยอมจะชวยใหเกดความสนตสขในสงคม

4. มบทบาทชวยใหคนไทยมความสามคค อดทน ร’วมมอกนรกษาเอกราชของชาตไว5. มบทบาทใหเดกรกษาเอกลกษณของคนไทยไว เชน นบถอในความเปนชาตเดยวคน

ยดมนในองตพระมหากษตรย เนนในสงทตองรกษารวมคน เพอความสำนกทเปนคนไทยรวมกน6. มบทบาทเขาใจสถานการณของประเทศชาต และของโลก ตองกลาทจำกำจดความไม

ชอบธรรม และสามารถจะแนะแนวทางและเปนทปรกษาทฉลาดใหแก'เดกไดมบทบาทสรางสรรคสงทถกตองดงามขนในสงคมไทย7.

31

8. มบทบาททางการเมอง มความเทางการเมองตางๆ และเขาใจแจมแจงถงการปกครอง แบบประชาธปไตยทไทยยดถอใชปกครอง เพอจะแนะแนวทางใหเดกและชมชนไดอยางถกตอง

9. มบทบาทชนำใหเยาวชนทนตอสถานการณตางๆและใชวธแกดวยปญญาอยางฉลาด ไมกอใหเกดการกระทบกระทงตอความสงบสขของประชาชนสวนใหญ

10. เขาใจเปาหมายของการศกษาชาตวาตองการพลเมองแบบใด ลกษณะใดและมบทบาทในการสอนและแนะแนวเพอใหเยาวชนเปนไปตามทประเทศชาตปรารถนา และ เขาใจแนวความคดท เคลอนไหวเกยวกบการศกษาของประเทศไทยและพยายามปฏบตใหไดผล เชน นโยบายการใหการศกษาแกมวลชนทไมมโอกาสศกษาในโรงเรยน เพอใหไดมโอกาสเทาเทยมกนในสงคมไทย หรอตอง เขาใจการศกษาแบบมงสอนใหเกดประโยชนเพอนำไปใชไดในชวตประจำวน รจกแกปญหาในการทำมาหา ฯลฯ นโยบายการศกษาน ครสงคมศกษา จำเปนตองตดตามศกษาใหทนสมยอยเสมอ เพอ นำความรไปสเดกและชมชนใหเจรญพฒนายงขน

สรศกด หลาบมาลา (2534: 18-19) กลาวอธบายวา ครผสอนวชาสงคมศกษาวาเปนผมบท บาทมากในการจดกจกรรมการเรยนการสอนทเกยวของ เพอพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดใน สงคมไทย โดยการสอดแทรกเนอหาเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตย และหนาทพลเมองใหแก'นกเรยน ไดตระหนกถงความสำคญในการปฏบตตนเพอความเปนพลเมองดทงนเพราะวชาสงคมศกษาเปนวชาทศกษาถงความสมพนธระหวางมนษยกบมนษยในสงคม รวมถง พฤตกรรมของมนษยเพอใหอยรวมกนอยางสนตสข ซงการพฒนาผเรยนใหเปนพลเมองทดจะตองพงม คณภาพทงทางปญญาและการใชปญญาเพอตดสนแกปญญาของตนและสงคม ทงนทกคนเปนพลเมอง ของสงคมประชาธปไตยในประเทศ จงจำเปนตองปฏบตตนเปนพลเมองทด และทำหนาทพลเมอง ใหดทสด

วาร ถระจตร (2534 ะ 181) ไดกลาวเกยวกบบทบาทครสงคมศกษาตอการจดกจกรรมการ เรยนการสอนเพอความเปนพลเมองดใหกบเดกไววา “ความสมบรณของการจดกจกรรมทดทสดจะเกด ขนไดตองอาศยครดมความสามารถในดานการสอน และมความรความสนใจในสาขาอาชพของตนสนใจตอสถานการณโลก เขาใจในความเปนจรงของสงคม ตองเปนผทร จรงในเรองทสอน มความ มนใจเรองทสอนทำใหนกเรยนสนใจ พรอมพงเปนแบบอยางทดใหกบนกเรยน ครตองจดกจกรรมการ เรยนการสอนใหผเรยนดำเนนกจกรรมตามแนวทางทครจดไว เพอบรรลตามจดมงหมายของการเรยน โดยในการเรยนการสอนควรปลกปงคณลกษณะ เจตคต คานยมทดใหนำไปปฏบตในการดำเนนชวต”

32

พาวภา ประคองศล,ป (2542: 51) ไดกลาวถง บทบาทของครสงคมศกษาวา มหนาทในการ จดการเรยนการสอนททงไดพฒนาทงความรและแนวคด ใหผเรยนรจกใชดลยพนจในการเลอกสรรขอ มล และความรทเหมาะสม สามารถนำปญหาและเหตการณในสงคมเขามาอภปรายเชอมโยงกบความร ได ซงจะชวยลงเสรมใหนกเรยนมโอกาสหลอหลอมคณลกษณะความเปนพลเมองด เชน มความรบ ผดชอบ มวนย รบพงความเหนผอน ใชกระบวนการเชงเหตผล เปนดน ซงการจดการเรยนการสอน วช เลงคมศกษาในลกษณะเชนน ขาครผสอนกระทำอยางจรงจงยอมประสบผลสำเรจไนดานหนงของ สถาบนการศกษาในการอบรมกลอมเกลาความเปนพลเมองดแณยาวชนของชาตในอนาคต”

จอหน ย ไมเคลลส (John บ. Michaelis, 1992: 12) ไดไหความเหนวา “ครสงคมศกษาเปน บคคลทมความสำคญมาก ในฐานะทเปนผแนะแนวทางในการเปนพลเมองดใหแก'เดก ชวยใหผเรยน เขาใจความเปนอยของคน ชวยใหเขาใจความสมพนธของสงแวดลอมทมตอมนษย สามารถประกอบ อาชพและดำรงตนในสงคมไดอยางมความสข”

สรปบทบาทของครสงคมศกษาทมลวนในการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดใหกบ เยาวชนมดงนคอ ครสงคมศกษามหนาทใหความรและรจรงในเรองทสอน สามารถอบรมสงสอนปลก พงพฤตกรรม คานยมและเจตคตทดใหกบนกเรยน เปนผทมจตใจทดและเปนตวอยางในการปฏบตตน ใหแกศษย สอนใหเดกมคณธรรม เขาใจบทบาทของตน เขาใจสถานการณบานเมองและปฏบตตาม กฎหมาย ทำหนาทพลเมองประเทศใหดทสด ปรบตวกบวฒนธรรมทหลากหลาย และรจกเลอกทจะ รบและปฏบตในสงทเหมาะสม พกใหผเรยนมคณภาพทงปญญาและจตใจ สามารถตดสนแลปญหา ของตนและสงคมอยาถกตอง และตองเปนผชแนะใหผเรยนมความรทางการเมองการปกครองตาม ระบอบประชาธปไตยโดยมเนอหาและการปฏบตเพอพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองด

33

5. กจกรรมการเรยนการสอนสงคมศกษาเพอพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองด

สมถล ถาวรกจ (2527: 126) ไดกลาวถง กจกรรมเพอสงเสรมพฒนาคณลกษณะความเปน พลเมองดใหกบผเรยน วาควรมลกษณะดงน

1. สงเสรมใหนกเรยนไดความร จดประสบการณและไดความคดโดยใหผเรยนเปนผกระทำ2. สงเสรมใหผเรยนคดดนปญหา รจกปญหา และหาวธแดปญหา3. สงเสรมการทำงานเปนหมคณะ4. สงเสรมใหเกดพฤตกรรมทพงประสงคในกจกรรม เชน ความรบผดชอบตอตนเองและ

สงคม มเมตตา เปนผมความรความสามารถ เปนคนดและเปนทยอมรบของสวนรวมในสงคม5. สงเสรมการใชแหลงวทยาการ ดนควาหาความร6. สงเสรมใหผเรยนไดแลกเปลยนประสบการณ ความร เพอแกการยอมรบพงความคดเหน

ของผอน แกการใหความรวมมอ แกการแสดงความคดเหน แกความรบผดชอบงานทไดรบมอบหมาย เชน การจดอภปราย จดนทรรศการ

7. สงเสรมและใหโอกาสนกเรยนไดมสวนรวมวางแผนจดการเรยนการสอน เชน การศกษา นอกสถานท เชญวทยาการ

8. สรางษรร;ยากาศในหองเรยน เชนการจดหองเรยน โตะเรยน เพอนกเรยนไดมสวนรวม อยางเสมอภาค รวมกนอภปรายแสดงความคดเหน

ชำเลอง วฒจนทร (2534 ะ 77) กลาวถงประเภทของกจกรรมการเรยนการสอนเพอพฒนา จรยธรรมคณธรรม ซงเปนคณลกษณะสำคญทพฒนาความเปนพลเมองดใหกบผเรยน มดงน

1. การจดกจกรรมเปนกลม ไมวาจะเปนการจดกจกรรมคบเพอนๆในชนเรยนเดยวกน หเอตางระดบชน ตางหองกน ทำใหผเรยนมปฎสมพนธในสงคม สามารถทำงานกบผอนไดด

2. การจดกจกรรมรายบคคล โดยมการสอนโดยตรงและสอดแทรกคบเนอหาทสอน แก ใหนกเรยนไดปฏบตทำกจกรรมโดยแกแกปญหาดวยตนเอง มความคดเอง ซงครเปนผช'แ,นะเท'านน

3. การจดกจกรรมรวมกบสถานศกษาอนๆ ชมชนใกลเคยง โดยใหผปกครองหรอวดให พระสงฆมสวนรวมดวยในการอบรมใหความรปลกผงความดแกเดก

อาภรณ ใจเทยง (2537: 71-73) ไดกลาวเกยวกบกจกรรมการเรยนการสอนสงคมศกษาเพอ พฒนาผเรยนทางการคดคอ ใหผเรยนรจกทำงานรวมกน วางแผนจดการ และเรยนรวธการหาความร (Learn how to learn) มการจดกจกรรมโดยใชวธการททาทายความคดความสามารถของผเรยน แกผน

34

วธการแกปญหา หาขอมล จะทำใหเหนคณคาของสงทเรยน ตระหนกในความสำคญ เชน การ ศกษานอกสถานท การโตวาท การสมภาษณ การแสดงนทรรศการ การจดประกวดการแขงขนตางๆ กจกรรมเหลานเป นกจกรรมเสรมหลกสตร ซงสามารถเปดโอกาสใหผเรยนไตแสดงความสามารถ ความถนด และพฒนาตวผเรยนไตด จดกจกรรมโดยใชเทคนควธการสอนทหลากหลายใหเหมาะกบสถานการณ ทำใหเกดการเรยนรอยางแทจรง จดกจกรรมโดยใหมบรรยากาศทรนรมยสนกสนาน และเปนกนเอง สงผลใหผเรยนเกดเจตคตทด และพฒนาบคลกภาพใหเกดคณลกษณะทด เชน การมวนย มความรบผดชอบ มความเออเพอ จดกจกรรมแลวตองมการวดผลการใชกจกรรมนนทกครง เพอคนหาขอดและบกพรอง และนำผลไปใชปรบปรงแกไขในครงตอไป ในการประเมน วดผลควรมทงระหวางทำกจกรรม และหลงจากทำกจกรรม โดยครเองอาจเปนผประเมนผล หรอให ผเรยนรวมกนประเมนตรวจสอบผลงาน ปญหาทพบจะทำใหเกดการเรยนรในการแกไขเพอนำไปปรบปรงงานใหดขน

พนส หนนาคนทร (2530 : 126 -182) ไตแบงกจกรรมการเรยนการสอนสงคมศกษาออก เปน 3 ประเภทใหญๆ คอ

1. กจกรรมในชนเรยน เปนการจดประสบการณเรยนรใหกบนกเรยนกระทำกจกรรมในหองเรยนตามหลกสตรและจดมงหมายของรายวชานนๆ หรอเรยกวาการจดกจกรรมในหลกสตร โดยใหนกเรยนทำกจกรรม เชน การจดกลมอภปรายในหองเรยน การใหงานปฏบตในหองสงในชวโมง การอธบาย การถามตอบ การแสดงบทบาทสมมต เปนตน

2. กจกรรมเสรมหลกสตร เปนการจดประสบการณการเรยนรทนอกเหนอในหลกสตร กำหนด อาจเปนการจดขนนอกเหนอจากชวโมงเรยน เพอเสรมสรางการเรยนรใหกวางขวางยงขน เชน การจดนทรรศการ การโตวาท การทงประชมสมมนา การออกไปศกษานอกสถานท เปนตน

3. กจกรรมชมชน เปนการจดประสบการณการเรยนรโดยใหผเรยนไตเรยนร และม ปฏสมพนธกบบคคลอนๆในโดยการหาความรจากชมชนจากบคคลและศกษาจากสถานท เพอนำความ รนอกเหนอจากการเรยนตามบทเรยนสามารถมาประยกตใชในการเรยนและเกดทกษะทางสงคม เชน การรวมกจกรรมวนสำคญทางศาสนา การไปบำเพญประโยชน เปนตน

สนสา สรวพนธ (2531: 22) ไตเสนอประเภทของกจกรรมการเรยนการสอนสงคมศกษา เพอสงเสรมและพฒนาในตานพทธพสย จตพสย และทกษะพสย แบงออกเปน 2 ประเภท คอ

1. กจกรรมในหลกสตร หมายถง กจกรรมการเรยนการสอนทสวนใหญจดขนในหองเรยนและลกษณะทมสวนสมพนธกบบทเรยนตามทหลกสตรกำหนดไว เพอใหผเรยนเกดความร

35

ความเขาใจในบทเรยนนน เกดกระบวนการในทางความคด มทศนคตและคานยมในทางทด เปนตน โดยทวไปกจกรรมในหลกสตรทจดขนในหองเรยนมกมการวางแผนการลวงหนาโดยผสอนและอาจให ผเรยนรวมดวยคอนนำมาใหนกเรยนปฏบตจรง กจกรรมทจดขนในหองเรยนเพอการเรยนรมหลายรปแบบ เชน กจกรรมทเกยวกบการพด การอาน การทง ฯลฯ

2. กจกรรมเสรมหลกสตร หมายถงกจกรรมทจดขนเทอสงเสรมการเรยนการสอนในชนเรยนใหดยงขน เพอชวยพฒนาความสามารถตลอดจนความสนน,นรยน กจกรรมเสรมหลกสตรท จดขนมอยหลายชนดไตแก’ การจดชมรมตางๆ การทศนศกษา การจดปายนเทศหรอนทรรศการ

สรวรรณ สวรรณอาภา (2533: 176-177) ไดแบงกจกรรมการเรยนการสอนสงคมศกษาเปน 2 ประเภท คอ

1. กจกรรมการเรยนการสอนทยดผสอนเปนศนยกลาง กจกรรมประเภทนผสอนจะเปนศนยกลางของการปฏบตกจกรรม โดยเรมจากเปนผวางแผนการเรยนการสอนและเปนผนำในขณะ ปฏบตกจกรรม การเรยนการสอนในหองเรยนจงมลกษณะเปนการสอสารทางเดยว คอ ผสอนเปน ผถายทอดการเรยนการสอน แมวากจกรรมเหลานจะยดถอผสอนเปนแกนกลางกตาม แตม:ไดหมาย ความวาผเรยนจะไมมสวนรวมในกจกรรมเลย ผเรยนยงคงมโอกาสปฏบตกจกรรมภายใตการนำของผสอน เชน การบรรยาย การเลานทาน การสาธต การตงคำถาม

2. กจกรรมการเรยนการสอนทยดผเรยนเปนศนยกลาง กจกรรมประเภทนผเรยนเปนแกนกลางในการประกอบกจกรรม สวนผสอนมหนาทคอยสงเสรมใหผเรยนรวมกจกรรมประสานงาน แกปญหาทเกดขนระหวางปฏบตกจกรรม และทำใหบรรยากาศของการเรยนการสอน ดำเนนไปดวยด ซงกจกรรมการเรยนการสอนทยดผเรยนเปนศนยกลางยงแยกออกเปน2 ลกษณะ คอ

2.1 กจกรรมการเรยนการสอนทยดกลมผเรยนเปนศนยกลาง เปนกจกรรมทสงเสรมใหผเรยนไดมโอกาสทำงานเปนกลม รจกกลไกของการทำงานรวมกน เชน การอภปรายแบบระดมสมอง การเลนเกม การทดลอง การแสดงละคร บทบาทสมมต การแก'ปญหา ฯลฯ

2.2 กจกรรมการเรยนการสอนทยดผเรยนเปนรายบคคล เปนกจกรรมทจดขนเพอสอดคลองและสงเสรมความแตกตางระหวางบคคลของผเรยน โดยใหผเรยนพฒนาศกยภาพและ ความสามารถของตนเอง เชน การทำงานเดยว การทำแบบ‘ฝกหด การใชบทเรยนแบบโปรแกรม การพด การอาน การเขยน การทง เปนตน

X '2 0 /l 'U X c\ /\ / \

36

วาร ถระจตร ( 2534:10) ไดกลาวถงกจกรรมการเรยนการสอนการสงเสรมใหนกเรยนเกด ทกษะดานตางๆ ทจำเปนในสงคม รวมถงการปลกปงลกษณะนสยการใชความคดอยางมเหตผล โดย ยกตวอยางกจกรรมการเรยนการสอนสงคมศกษา ทควรปกใหกบนกเรยน ดงน

1. รจกสำรวจขอมลตางๆ ทพบเหนดวยความเปนธรรม2. ดดสนใจจากขอมลทนาเชอถอได และสามารถเลอกได3. วพากษวจารณ แผนท ลกโลก ตารางกราฟทเปนขอมลทางสงคมศกษา4. อานและตความจากเอกสารตางๆ เชน หนงสอ เอกสารอางอง แผนภม ตาราง5. จดระเบยบตงสมมตฐานจากขอมลเบองตน6. การแอปญหาตางๆ7. การมแนวคดตดสนใจ จากเหตการณตางๆทชบชอน8. การใชวธการทางสงคมศกษาในการรวบรวมขอมลเบองดน9. ประดษฐงานทางสงคมศกษา เชน สรางแผ■ "ท และสงเกตพฤตกรรม เชน การพด

การเขยน และการใชแหลงอางองไดอยางถกตอง

สมนทพย บญสมบต และคณะ (2537: 288) ไดกลาวถงกจกรรมการเรยนการสอนวชาสงคม ศกษาในปจจบนวาควรเนนทการจดกจกรรม การจดประสบการณการเรยนร และการจดสงแวดลอม ในชนเรยน เพราะกจกรรมจะชวยใหนกเรยนเกดการเรยนรทางตรงและสนใจการเรยน ประสบการณ จะใหเกดการเรยนรทมคาและตดทน กจกรรมทนำมาใชในการเรยนการสอนควรเนนนกเรยนเปนศนยกลาง ซงมกจกรรมลกษณะนหลากหลาย เชน

1. กรณศกษา สามารถใชกบบทเรยนทางสงคมศกษาทวๆไป และ๓ อศกษาเกยวกบเหตการณปจจบนหรอกรณทยงเปนขอโตแยงกนอย การใชกรณศกษาจะเปนกจกรรมทเหมาะสมซงการใชกรณศกษาจะชวยทฒนาความสามารถและทกษะในการตดสนใจของนกเรยน

2. บทบาทสมมต อาจใชกบกรณทยงเปนขอโตแยงกนอยหรอลาเปนเรองทมการตดสน หรอมขอยตแลว อาจใชวธการใหนกเรยนอภปรายวา ทำไมขอยตนนจงคลายคลงหรอแตกตาง

3. การสำรวจชมชน โดยอาจกำหนดใหนกเรยนสำรวจชมชนเบอศกษาบทบาทของคนในชมชน หนวยงานการปกครอง การเปลยนแปลงของสงคม สงแวดลอมในชมชนจากอดตถงปจจบน และอนาคตควรทำอยางไร การใชกระบวนการประชาธปไตยในการพฒนาชมชน เปนดน

4. การจดทำสงพมพของนกเรยน ซงอาจเปนหนงสอของนกเรยน จลสาร หนงสอประจำป หรอสงพมพรปแบบอนๆ กจกรรมนจะชวยพฒนาทงทกษะการอาน การเขยนและการอภปรายในประเดนทเกยวกบการเมองการปกครอง ปญหาสงคม หรอขาวสารเหตการณทนาสนใจ

37

พบลศร วาสนสมสทธ (2526: 55) ไดเสนอประเภทกจกรรมการเรยนการสอนทพฒนาทกษะทจำเปนตอการพฒนาผเรยน ดงน

1. กจกรรมการเรยนการสอนทพฒนาทกษะทางวชาการ(Acadmic Skills Activities) ไดแก1.1 กจกรรมทพฒนาทกษะการเรยน (Work-Study Skill) เชน การอาน การ

พงการพด การเขยน การใชวสดอางองและแหลงความรชนดตาง ๆ1.2 กจกรรมทพฒนาบ,,ษะการคด (Thinking Skills) เชน การวเคราะห การ

สรปเนอเรองหรอหลกเกณฑจากขอมล ตลอดจนการประยกตกฎเกณฑเหลานน การคดหาทางแกพญหาความขดแยงตาง ๆ

2. กจกรรมการเรยนการสอนทพฒนาทกษะทางสงคม (Social Skills Activities) ไดแก2.1 กจกรรมกระบวนการกลม (Group-Process Skills) เชน การมสวนรวมทำงาน

ในกลม การเปนผนำ การรบผดชอบทำงานตามหนาท การคดรเรมสรางสรรค การศกษากรณศกษา การแสดงบทบาทสมมต การทำโครงงาน การแกปญหาโดยการอภปรายกลม

2.2 กจกรรมทพฒนาทกษะการดำเนนชวตในสงคม (Social.Living Skills) เชนการปฎสมพนธกบผอนๆโดยรวมกระทำกจกรรมรวมกน การบำเพญประโยชนในชมชน การรวมกจกรรมกบชมชน เชน กจกรรมวนสำคญทางศาสนา หรอ การรวมเดนรณรงคตอดานยาเสพยตด การไปรวมประชมหรอศกษาการแนะนำการเลอกตงในชมชน การ'ฝกมารยาท การศกษากฎระเบยบ ของชมชนหรอสงคมทเราอย การสนใจขาวสารบานเมองและเหตการณของสงคมประเทศและโลก

แสง จนทรงาม (2532: 228-229) ไดเสนอกจกรรมการเรยนการสอนสงคมศกษาในชนเรยนท ครสามารถนำไปใชตามความเหมาะสมเพอใหเกดคณลกษณะทพงประสงคกบผเรยน ดงน

1. ใหนกเรยนแสดงความคดเหนวาตนสนใจเรองอะไร โดยใชสถานการณปจจบนทนา สนใจ จากวทย โทรทศน หนงสอพมพ และอนๆประกอบบทเรยน

2. ทำการทดสอบ อภปราย ออกเสยง หรอทำการวดเจตคต เพอหาขอมล เชน ทดสอบความเขาใจเปนพนฐานเบองดน ทดสอบทกษะทสำคญๆ ใหนกเรยนเขยนความคดรวบยอด ทสำคญ ทำการทดสอบเจตคต

3. ทำการเสนอและอภปรายเกยวกบโสตทศนวสด ไดแก ฉายภาพยนตร สไลด ใหด รปภาพ การณลน แผนภม แสดงเนอหาวชาหรอเรองราวทนาสนใจ โดยการจดบายประกาศ แสดง นทรรศการ ใหพงเทป พงขาวจากวทย ใหลโทรทศนตดตามขาวสารประจำ

4. การนำทรพยากรทองถนมาใชใหเปนประโยชนในการจดกจกรรม เชน เชญวทยากร มาบรรยายพเศษ

38

จราวณณ ผาณตวงศ (2535:10-11) ไดกลาวถง ประเภทกจกรรมการเรยนการสอนทพฒนา เพอพฒนาทกษะตางๆ ซงเปนสวนหนงของการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดใหกบผเรยนมกจกรรมตางๆ ดงน

1. กจกรรมทพฒนาทกษะดานคด ไดแก การอธบาย การบอกคำจำกดความการแยกประเภท การตงสมมตฐาน การสรป การทำนาย การเปรยบเทยบ การแยกความแตกตาง การเสนอความคดใหมๆ การตความวเคราะห การแสดงบทบาทสมมต กรณศกษา เปนดน

2. กจกรรมทพฒนาทกษะทางวชาการ ไดแก การอาน การมองเหน การเขยนรายงาน การพด การพง การเขยนโครงราง การจดคำบรรยาย การมองเหน เปนดน

3. กจกรรมทพฒนาทกษะทางสงคม ไดแก การทำงานกลม และการปฏบตตนและการมมนษยสมพนธกบผอน การแสดงความสามารถในการอภปราย การชวยเหลอและแก ปญหาขดแยงในสถานการณน'' I การสงเกตเพอเอาเปนแบบอยาง การแสดงความเปนผนำ เปนดน

อำไพ สจรตกล (2538: 25-28) ไดกลาววา กจกรรมการเรยนการสอนสงเสรมคณลกษณะท สงคมตองการ จะตองเปนกจกรรมททำใหเกดการเรยนรรวดเรวและถาวร กระบวนการเรยนการสอนม ชวตชวา กอใหเกดมโนธรรมแกผเรยน และสงผลใหเกดพฤตกรรมอนพงประสงคและทกษะการคด ตาง ๆ เชน การศกษาจากกรณตวอยาง สถานการณจำลอง บทบาทสมมต การแสดงละคร การเลา นทาน และการใชเพลงและเกมประกอบในกจกรรมการเรยนการสอน

ดวงเดอน พนธนาวน (2538: 42) เสนอกจกรรมการเรยนการสอนเพอพฒนาคานยมดงน1. การใชวธระดมสมอง เปนการใหนกเรยนพดหรอเขยนรวมถงการทำงานรวมกบผอน

เพอหาแนวทางแกปญหา2. การตอเตมขอความใหสมบรณ เชน ครอาจจะอานบทความหรอเรองราวใหนกเรยน

พงแลวใหนกเรยนทกคนเขยนตอเตมจนสมบรณ ทำใหไดแสดงความคดเหนในเรองนนๆ3. การใหนกเรยนออกไปนอกหองเรยน ใหพยายามบนทกสงทคนอนๆ มองไม,เหน4. การพกใหนกเรยนคด แสดงความรสกในเรองทไดพบ พง ไดอาน นำมาวเคราะห

หาแนวทางทควรปฏบตอยางถกตอง

ยทธพงห ไกยวรรณ (2543:54-56)ไดเสนอกจกรรรมทพฒนาทกษะและคณลกษณะทสงคม พงประสงค ดงน

39

1. กจกรรมการแสวงหาความรโดยใชแหลงวชาการ เชน การใชหองสมด การอานการใชหนงสอเรยน การใชหนงสออางอง การใชแหลงชมชน การใชแหลงความรทเปนทงตวบคคล และเอกสาร การใชอปกรณประกอบเพอใหเกดการเรยนร

2. กจกรรมพฒนาทกษะการเรยบเรยงและการประเมนความร แบงเปน 2 ประเดน2.1 กจกรรมแกการเรยบเรยงความร เชน การใหวเคราะหเรองราว การจด

ลำดบขอมล เรยบเรยงแยกประเภท ยอสรป ทำขอสงเขป การทำรายงานตางๆ เปนตน2.2 กจกรรมแกการประเมนความร เชน การหาขอสรปจากขอมล การคด

เลอกขอมล การอนหาขอเทจจรงขอมล การรจกบนทกสรปยอ เปนตน3. กจกรรมพฒนาทกษะการเรยนจากการทงและการอาน เชน การสรางสถานการณ

หรอใหอานเนอเรองเพอจบประเดนสำคญของเรอง จำแนกและวเคราะห ตความ และวจารณเรองได4. กจกรรมพฒนาทกษะการเขยนและการพด เชน การเขยนบนทกประจำวน เขยน

บทความวจารณและความเรยง การแสดงความคดเหน การอธบาย การอภปรายรายกลม การเขยน และรายงานหนาชน การสมภาษณพรอมจดบนทก เปนตน

บนลอ พฤกษวน (2534 ะ 170-171) ไดเสนอกจกรรมการเรยนการสอนและจดประสบการณในวชาสงคมศกษาเพอพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดดานจตใจ ดงน

1. การวจารณขาวเหตการณ ยอมชวยรจกเปรยบเทยบ ประเมน เพอยดคดวนจฉยไดด2. การเลาเรองจากประสบการณ เพอเปนตวอยางในการพจารณาความถก-ผด ดชว

ยอมนาสนใจกวาครเลาวเคราะหผลในแง'คณธรรมจรยธรรม3. จากนทานทอาน การไดประเมนตวละคร สงเสรมการเลอกปฏบตตามแบบอยางของ

ตวละครเอก แตควรพจารณาถงใครดอยางไร ชวอยางไร อธบายได4. การแสดงละครหรอเชดทน หรอ แสดงบทบาทสมมต ใชเปนตวอยางในการวจารณ5. การแกใหรจกระเบยบวนย พงตนเอง มจตใจเออเทอเผอแผตอมวลมนษย บำเพญ

ตนเปนประโยชหตอผอน6. การจดชมรม ชมนม ทสนใจชวยปลกผงพฒนาจตใจ เชน การนงสมาธ การศกษา

จากกรณตวอยาง ใหนำมาเปนขอคดเพอหาแนวทางปฏบตทถกตองสำหรบตนและสงคม7. การใชบทเพลง ทมเนอหายาเตอนใจใหประพฤตตามหลกธรรม8. การอภปราย โตวาท จะชวยใหเดกใชเหตผล ความรนำมาอางอง สนบสนนความ

คดเหนของตน เปนการชวยทำความกระจางในบญหาและสงทเรยนยงขน

40

9. การทำงานกลม ยอมพกความรบผดชอบ รจกรกษาระเบยบวนย พงตนเอง มนาใจ รจกรวมมอกน การแสวงหาความร

10. สงเสรมใหผเรยนเขารวมพธกรรมทางศาสนาและประเพณ เปนการพกใหรจกมารยาท ในสงคม พกการพด การพง การปฏบตตนตามแนวแหงศาสนาและรกษาระเบยบตางๆ

11. การเชญวทยากรมาบรรยาย พกการพง การพด การจดบนทก สงเสรมใหตอบปญหา สรปขอคดเหน หรอแนวปฏบตดวยทกครง

12. การประกวดตางๆ เชน ประกวดมารยาท การตอบบญหา ใหรจกสงเกตและการ ปฏบตตนตามแบบอยาง ตลอดจนการพกตามรปแบบทสงคมยอมรบ

13. การสอดแทรกแนวการประพฤตปฏบต นบตงแตมารยาทในการพง พด การแสดงการเขาหองเรยน ครทกคนจะตองม.แนวคดในการสงเสรมการรกษาระเบยบ จรยธรรม ความเปนประชาธปไตย รวมกน ดวยการยาใหเหนความสำคญของมนษยขนอยกบความประพฤตเปนสำคญ

ฤกษชย คณปการ (2539 ะ 71-96) เสนอกจกรรมการเรยนการสอนเพอพฒนาจรยธรรมซงเปนคณลกษณะความเปนพลเมองดทควรสงเสรม สรปไตดงน

ก. กจกรรมในหลกสตร หรอกจกรรมในหองเรยน ไดแก1. กจกรรมทเกยวกบการพง เชน พงคำอธบายของคร พงคำถามขณะมการเรยน พง

ขาว เรองราว นทาน พงการอภปราย2. กจกรรมทเกยวกบการพด เชน การสนทนาชกถาม ตอบคำถาม อธบาย ยกตวอยาง

เลาขาวหรอเรองราว อภปรายแสดงความคดเหน เสนอเหตผล วจารณ รายงานผลการคนควา3. กจกรรมทเกยวกบการอาน เชน อานบทความ ขอความ อานหนงสอพมพ

วารสาร เอกสาร อานหนงสอแบบเรยน หนงสออานประกอบ หนงสออางอง อานฟายนเทศ4. กจกรรมทเกยวกบการเขยน เชน การจดบนทก เขยนเรยงความ รายงานการคนควา

โครงการ เขยนสรป5. กจกรรมทเกยวกบสาธต เชน ใหนกเรยนทำใหดโดยครคอยชวยแนะนำ ครทำใหล

เปนตวอยางแลวใหนกเรยนทำตาม เชญวทยากรมาทำใหด6. กจกรรมทเกยวกบการอบรมมารยาทและพกหดนสย เชน การแสดงความเคารพ

การรบของจากผใหญ การใชวาจาสภาพ ไพเราะ การรจกสมมาคารวะ7. กจกรรมทเกยวกบการสำรวจ คนควา เชน สำรวจบรเวณรงเรยน ชมชน ศกษา

นอกสถานท สมภาษณวทยากรกจกรรมทเกยวกบบทบาทสมมต เชน การแสดงละคร การจำลองสถานการณแสดง8.

41

9. กจกรรมทเกยวกบรปภาพตางๆ เชน การรวบรวมภาพบคคลสำคญ สถานทเหตการณทางประวตศาสตร ภาพขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรม

10. กจกรรมทเกยวกบการตกแตงหองเรยน การจดฟายนเทศ เชน วนสำคญของชาต ศาสนา พระมหากษตรย และวนสำคญของโลก

11. กจกรรมทเกยวกบการสะสม เชน การทำสมดภาพ ขาว12. กจกรรมทเกยวกบศลปะ เชน การวาดภาพ การประดษฐ13. กจกรรมเกยวกบแผนท เชน แผนผงหองเรยน แผนภม การทำแผนทโครงราง

ข. กจกรรมเสรมหลกสตร ไดแก1. กจกรรมทเกยวกบบรการสงคม เชน การบำเพญประโยชน การรณรงค2. กจกรรมทเกยวกบการกฬา เชน การเลนเกม3. กจกรรมเกยวกบบทเรยน เชน แสดงละคร คนควา โตวาท จดนทรรศการ ฟายนเทศ4. กจกรรมเกยวกบความรรอบตว เชน การศกษานอกสถานท การดภาพยนตร การ

พงปาฐกถา อภปราย5. กจกรรมทเกยวกบสงทนาสนใจ เชน การตดตามขาวและเหตการณทางวทย

โทรทศน หนงสอพมพ การชมนทรรศการนอสถานท6. กจกรรมเบดเตลด เชน การประกวดแตงคำขวญ การประกวดมารยาท การแขงขน

ตอบปญหา การตดตอกบผอนๆ การประกวดวาดภาพ

ลาวฌย วทยาวฑฒกล (ม .ป .ป :69-72) ไดกลาวถงกจกรรมการเรยนการสอนทสงเสรมการ พ ฒนาความเป นพลเม องด ด านประชาธปไตยโดยสรปค อ การพฒนาบคคลใหเกดคณลกษณะประชาธปไตยจะตองสงเสรมพฤตกรรมการรวมมอกบผอน ไดแก การใหผเรยนแลกเปลยนความคด เหนและรจกทำงานรวมกบผอน จดกจกรรมโดยใหผเรยนวางแผนและปฏบตรบผดชอบงานรวมกนอยางสมาเสมอ ‘ฝกการยอมรบมตของหมคณะและรจกวพากษวจารณและรบพงจากผอน ใหนกเรยน แสดงความคดเหนเพอประโยชนสวนรวม เปนตน

สมน อมรววฒน ('2534: 195) ไดเสนอกจกรรมการเรยนการสอนสงคมศกษาเพอ'ฝกฝนทกษะดานสงคม ซงเปนคณลกษณะทจำเปนตอการพฒนาความเปนพลเมองด ดงน

1. ใหนกเรยนมสวนเลาประสบการณของตนเองและผอน แควใหวเคราะษเรองดงกลาว2. ใหนกเรยน‘ฝกแสดงความคดเหนและวจารณ

ใหนกเรยนแลกเปลยนความคดเหนซงกนและกน และยอมรบความคดเหนทดทสด3.

42

4. ใหนกเรยนมโอกาสแสดงออก เชน การสาธต การแสดงบทบาทสมมต การทำงาน รวมกนอยางสนต การรายงานแสดงความเหนทเปนประโยชนตอสงคม

5. ใหนกเรยน?!กปฏบตจรง เชน การ?เกมารยาทตามวฒนธรรมไทย การเขาสงคม การเลอกปฏบตอยางถกตองใหเหมาะสมกบกาลเทศะ

6. ใหนกเรยน?เกการทำงานกลม และวดผลของกลมไต7. ใหนกเรยน?!กการอานและตความหมายของสญลกษณ และเนอหาตางๆ8. ใหนกเรยน?เกการวางแผน ขอตกลง และแบงหนาทรบผดชอบตามขอตกลงนนๆ9. ใหนกเรยน?เกการทำงานในรปคณะกรรมการ10. ใหนกเรยน?กการควบคมระเบยบวนยของตนเองและของกลม

ทศนา แขมมณ (2541: 38) เสนอการจดกจกรรมการเรยนการสอนทสกประชาธปไตยซงเปนสวนหนงของการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดใหกบนกเรยนดงน

1. การใหนกเรยนแสดงความคดเหนอยางทวถง และรบพงความคดเหนของผอน2. การรบพงและยอมรบพงความทด3. จดใหนกเรยนทำงานโดยขบวนการหมพวก (Group process)4. จดตงคณะกรรมการหองเรยน (Class Committee) มประธาน รองประธาน เลขานการ

เหรญญก ปฏคม ผรายงานขาว และกรรมการอนๆ ใหคณะกรรมการดำเนนงานตางๆของหองเรยน เปนการปลกพงอบรมประชาธปไตยไตต

5. จดเวลาแลกเปลยนประสบการณ (Sharing Period) ใหนกเรยนไดออกมาพดหนาชน แลกเปลยนประสบการณกนโดยจดใหมประธาน (Chairman) ประจำสปดาหททำหนาทแทนครคอยช ใหเพอนออกมาพด คนละ 2-3 นาท หมนเวยนไปใหทวถงกน

6. ใหนกเรยนมสวนรวมในการวางแผน (Teacher-Pupil’s Planning) ในการทำกจกรรม ใดๆในหอง ครควรใหนกเรยนไดรวมวางแผนงานกบคร วางวตอประสงค วธดำเนนงาน การแบง งาน การปฏบตหนาท และการเสนอผลงานตอหนาชน

7. ใหนกเรยนรวมในการวางระเบยบและกฎของหองเรยน (Class Regulations) ระเบยบ ทไดรวมกนสรางขน

8. เปดโอกาสใหนกเรยนแสดงความสามารถตามความถนด (Aptitude) ซงการยกยอง ชมเชยปรบมอใหเกยรต เปนการชกจงใหคนอนเอาเยยงอยางนำสงทตไปปฏบต และรจกเคารพยกยอง ซงกนและกน

43

9. การนำ!อาวธสอนแบบอภปรายมาใช (Class Discussion Method) จะสงเสรมใหนกเรยนใชความคด!ชงว!คราะห (Analytical Thinking) คอความคดหาเหตผลเปรยบ!ทยบ และการพจารณาเกยวกบความสมพนธ ทง!ปนการพกการรบพง การยอมรบ การยกยองความคดเหนกนตามวถ ประชาธปไตยไดดมาก

10. การนำวธสอนแบบหนวยมาใช (Unit Teaching) จะเปดโอกาสใหนกเรยนไดวางแผนรวมกบคร แลวสงเสรมการทำงานเปนหม (Group Working) โดยใชกระบวนการหมพวก(Group Process ) ซงเปนโอกาสดสำหรบคณทจะไดฝกฝนอบรมประชาธปไตยใหแก'นกเรยน

11. การนำเอาวธสอนแบบแกปญหามาใช (Problem-Solving Method) เปนวธสอนทเปดโอกาสใหนกเรยนไดทำกจกรรมกลม มการวางแผนรวมกนในการแกปญหาทจะชวยสงเสรมคณลกษณะความเปนพลเมองด ยอมรบพงความคดเหนผอน เคารพความคดเหนซงกนและกน แบงงาน กนทำตามความสามารถ รจกมสวนรวม รบผดชอบและเสยสละแกหมคณะ

12. จดใหนกเรยนเลอกคนดประจำหองเรยน (The Very Important Persons = VIP) อาจ จะใหนกเรยนพจารณาดพฤตกรรมของเพอนในรอบเดอนหนงๆ หรอเทอมหนงๆ แลวลงคะแนนเสยง ลบเลอกคนดของหองขนมา แลวพกใหรจกการใหเกยรตบคคลทเปนคนด

ทศนา แขมมณ ( 2541:38) กลาวถงกจกรรมการเรยนการสอนทสามารถพฒนาทกษะและ คณลกษณะทพงประสงคใหกบผเรยน ไวดงน

1. การอภปราย เพอเปดโอกาสใหนกเรยนไดแสดงความคดเหนอยางเสรในปญหาตางๆ เพอใหนกเรยนไดเขาใจวาการมเสรภาพในการแสดงความคดเหนนนเปนอยางไร โดยนำหวขอเรองท เกยวกบหนาทของพลเมอง เชน การรกษาโบราณสถานโบราณวตถ การอนรกษทรพยากรธรรมชาต การปาเพญสาธารณประโยชน การเคารพความคดเหนของผอน หรอ ปญหาสงคมตางๆ เชน ปญหา ยาเสพตด ปญหาสงแวดลอม รวมถงปญหาทางดานการเมองการปกครอง ฯลฯ

2. การมอบหมายงานใหศกษาคนควา เพอใหรจกศกษาทาความรไดดวยตนเอง และพกใหไดคนเคยกบสภาพสงคมทอาศยอยใหดยงขน โดยใชวธการทางวทยาศาสตร เชน การสำรวจทาขอมล การสมภาษณ แลวทำรายงานเสนอในหวขอเรองตางๆ เชน ปญหาครอบครว ปญหาความ ยากจน ปญหาการดดไมทำลายปา ปญหาแหลงชมชนแออด การขยายตวของชนบท การใช เทคโนโลย การเปลยนแปลงวฒนธรรมไทย ฯลฯ

3. การทำงานกลม เพอใหรจกการทำงานรวมกน เคารพความคดเหนซงกนและกน ประสานแนวความคดเหนเขาหากน เคารทตอเสยงขางมาก เคารพความเปนบคคล การอยรวมกนใน สงคม การปรบตวตอการเปลยนแปลงของสงแวดลอมและบคคลรอบๆตว

44

4. การเชญวทยากรหรอผมความรทงในระดบทองถนและประเทศในเฉพาะสาขาวชาท เกยวของมาบรรยายในหวขอตางๆ

5. การจดกจกรรมเสรมประสบการณอนๆ เชน การศกษานอกสถานท การตงชมรม หรอใหทำกจกรรมเกยวกบการอนรกษศลปวฒนธรรม สงแวดลอมรวมกบชมชน ฯลฯ

วนเพญ วรรณโกมล ( 2542: 14-15,132-134) ไดเสนอกจกรรรมการเรยนการสอนหนาท พลเมองเพอพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดใหกบผเรยน ดงน

1. การใชกจกรรมการเรยนการสอนโดยใชบทบาทสมมตหรอสถานการณจำลองชวยให ผเรยนไดเขาใจบทบาท หนาทบคคล ในสถานภาพตางๆ และเรยนรการแกปญหาจากการสวมบท บาทสมมต ชวยใหผเรยนสามารถนำไปใชสถานการณจรง

2. การใชวธการอภปราย สามารถใชไดเกอบทกเนอหา เพอเปดโอกาสใหผเรยนไดแสดงความคดเหนอยางมเหตผลและเสรดวยการพกอภปรายกลมยอยกอน แลวจงเขาสวงกวางขนตาม ลำดบ เพอพกฝนการพด การปง ผนำ ผตาม และอาจจะมเอกสารประกอบ เพอเปนขอมลในการ อภปราย โดยนำหวขอทสอดคลองกบสภาวะการณปจจบน เชน การเลอกตง ปญหาและสถานการณ ดานการเมองการปกครองทงภายในและภายนอกประเทศ ปญหาความรบผดชอบตอสทธหนาทปญหาสทธมนษยชน ปญหาความขลแยงระหวางกลม ปญหาคอรปชน และปญหาอนๆในสงคมท ทกควรควรตระหนกรวมถงการมสวนรวมทางการเมองของประชาชน

3. การสอนโดยใชกรณศกษา และขาว เพอพกใหผเรยนเขาใจสภาพปญหาและพกการ แกปญหาตามกระบวนการแลปญหา เพอผเรยนสามารถนำกระบวนการนไปใชในชวตจรงได

4. พกฝนประชาธปไตย ดวยการใหทำงานกลม เรยนแบบรวมมอกน เปนการปลกผง ความรบผดชอบ เคารพความคดเหน และประสานแนวความคดทเปนประโยชน

5. ใหมสวนรวมในกจกรรมทางการเมอง เชน เปนผสงเกVIการณการเลอกตงในระดบ ทองถน และระดบประเทศ หรอการทำงานรวมกบพรรคการเมอง เชน อาสาสมครเขารวมหาเสยง สำรวจความคดเหนของประชาชนในทองถนดานความนยมทางการเมอง การออกสมภาษณประชาชน หรอรณรงคใหประชาชนออกมาใชสทธใชเสยงในการเลอกตง

6. จดกจกรรมเสรมหลกสตร พกฝนใหผเรยนรจกสทธและหนาท มความรบผดชอบรจกปกครองตนเอง เชน การตงสภานกเรยน ชมรมผนยมสนลาไทย ชมรมผพทกษผลประโยชนของผบรโภค ชมรมสงเสรมการเมองการปกครองและการเปนผนำ การเขารวมกจกรรมวนสำคญกบชมชน การเขารวมในพธการตางๆ การพฒนาชนเรยน โรงเรยน วด หรอชมชน การโตวาท

45

การจดนทรรศการ ปายนเทศ การจดรายการเสยงตามสายในโรงเรยน การประกวดแตงคำขวญการตอบปญหา เรยงความ และวาดภาพ ในเกยวกบเรองประชาธปไตยในสงคมไทย

7. การบรรยายทางวชาการ ดวยการเชญวทยากรผทรงคณความ! หเอผเชยวชาญเรอง ราวตาง ๆ มาบรรยายในเรองทนาสนใจ เชน การเลอกตงผวาราชการ การแกไขกฎหมาย และการ เกบภาษอากร พระราชบญญตการศกษา กฎหมายรฐธรรมนญ

8. การศกษานอกสถานทอยางมเปาหมาย ดวยการกำหนดหวขอใหศกษาสงเกต และ มาอภปรายรวมกน เพอประเมนความ!ความเขาใจ และทศนคตตอสงทไปศกษา ไดแก เยยมชม ศกษาดงานจากหนวยงานของรฐบาล เพอศกษากลไกในการปฏบตงาน เชน รฐสภา กรมตำรวจ สถานอนามย สำนกทะเบยนทองถน

นอกจากนกจกรรมการเรยนการสอนอนๆเชน การศกษาความสมพนธและอภปรายผล เชน ดานเศรษฐกจ ความเปนอย วฒนธรรมประเพณ เปรยบเทยบการเมองการปกครองไทยกบภมภาค อน 1แรอภปรายอาชพความเปนอยประชากร การจดนทรรศการ บทบาทสมมตเกยวกบภาษาศลปวฒนธรรมของประชากรไทย แกการทำงานกลม กจกรรมทจดตามเนอหาวชาสงคมศกษาชวยใหผเรยนเหนคณคาของกฎหมายจารตประเพณ ระเบยบกฎเกณฑตางๆสงคม ตระหนกถงภาระหนาท ความรบผดชอบ และแกไขปญหาของสงคมดวยความเตมใจ กจกรรมเหลานชวยขดเกลาใหเยาวชนมคานยมทด ชาบซงในศลปวฒนธรรม ประเพณของชาต และเปนพลเมองดของสงคม

แจค เอล เนลสน และจอทน ย ไมเคลลส (Jack L. Nelson and John บ. Michaelis, 1980 ะ 42-43) ไดเสนอกจกรรมการเรยน!ในวชาสงคมศกษาทเกยวของกบการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองด คอ กจกรรมทเกยวกบการมสวนรวม เชน การทำงานกลม การทำงานเฉพาะบคคล โตวาท การอภปราย การทำงานเฉพาะบคคล บทบาทสมมต แสดงละคร การคยกบผอน สมภาษณ สำรวจ ประชามต (Poll) การแกปญหาความขดแยง การชกชวนหาแนวรวม การประชมเกยวกบการเมองการแสดงบทบาท สาธต การทดลองโดยกจกรรมสรางสรรค สถานการณจำลอง เกม กจกรรม ใหผเรยนการประเมนผลการเรยน!

เจมส ■ เอ แบงค (James A. Bank, 1985 ะ 63 - 64 ) ไดกลาวถง กจกรรมการเรยนการสอน วชาสงคมศกษาทพฒนาทกษะใหผเรยน ซงเปนกจกรรมในสวนทเกยวของกบการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองด คอกจกรรมทพฒนาทกษะการสบสอบดานคานยมไดแก การวเคราะทสถานการณ สงเกต จำแนกแยกแยะ การตรวจสอบปญหา อานอยางมวจารณญาณ ! จกปองกนและหาทางทเหมาะสม, กจกรรมทพฒนาทกษะการตดสนใจไดแก แสดงความคดเหน การแสดงคานยมทถกตอง

46

รจกตดสนใจเลอกบทบาททเหมาะสม ทำนายสถานการณ ใชแนวทางเลอก แสดงออกใหเหมาะสม กบสถานการณ และกจกรรมทพฒนาบทบาทความเปนพลเมองไดแก การทำงานรวมกบผอนในกลม การสอสารทางปากและเขยน แสดงความนาเชอถอ การประนประนอม ตกลงยนยอมกนอยาง สนตมการวางแผน ทำงานกลมรวมกบผอนและรายบคคล ประชาพจารณเกยวกบสงคมในทสาธารณะ

งอหน ย ไมเฅลลส (John บ. Michaelis, 1985 : 44 - 45) ไดเสนอถงรปแบบและประเภทกจกรรมการเรยนการสอนสงคมศกษา ทเกยวของกบการพฒนาทกษะพนฐานทจำเปนตอการพฒนา ความเปนพลเมองด ใหกบนกเรยน สรปไดคอ กจกรรมขนพฒนาการ (Developmental Activities)เปนกจกรรมทมงใหผเรยน รจกเปรยบเทยบ จำแนก สรป วเคราะห สงเคราะห ทดสอบสมมต ฐาน และคาดคะเนเหตการณ โดยแบงเปนกจกรรมยอยๆ 4 อยาง คอ

1 กจกรรมขนรวบรวมขอมล เปนกจกรรมทมงใหผเรยนรจกสงเกตและทบทวน ความรเดมและแปลความหมายไดแก กจกรรมการใชแผนท สถต สำรวจ ใชตารางเปรยบเทยบ เกบ รวบรวมขอมล ศกษานอกสถานท ใชดรรชนอางอง ดนควาในหองสมด การเรยนแบบศนยการเรยน

2 กจกรรมขนจดระบบและสรป กจกรรมขนนมงใหผเรยนรจกเปรยบเทยบจำแนกประเภท และสรปหลกการทวๆ ไปไดแก กจกรรมการทดสอบสมมตฐาน การเขยนโครง ราง การเขยนแผนภาพและแผนภม การสรป การทำเสนโครงรางแผนทใหสมบรณ การบนทก ขอมลลงในแผนการด การบนทกเทป

3 กจกรรมขนนำไปใช มงใหผเรยนรจกสรป การวเคราะห การสงเคราะหทดสอบสมมตฐานและการคาดคะเนเหตการณไดแก กจกรรมทำแผนท กราฟ แผนภม ทำแบบตรวจคำตอบ การใหสรป คาดคะเนสงตางๆ การแสดง สาธต เลนเกม และสถานการณจำลอง

4 กจกรรมการสรางสรรคและการแสดงออก มงใหผเรยนแปลความหมายวเคราะหและสงเคราะหไดแก กจกรรม การแสดงนาฎกรรม การแสดงบทบาทสมมต การแสดงละครใบ การเขยนบทความ การจดการแสดง การเลนประกอบจงหวะ

เดวด จ อารมสตรอง (David G. Armstrong, 1989 ะ 235) ไดเสนอกจกรรมการเรยนการ สอนสงคมศกษาทเนนการสอนคานยมความเปนพลเมองดใหกบผเรยน แบงเปน 2 ประเภท ตงน

1. กจกรรมการเรยนการสอนทเนนคานยมความเปนพลเมองดใหกบผเรยนโดยตรง2. กจกรรมการเรยนการสอนทสอนสอดแทรกกบเนอหาอนๆใหกบผเรยนโดยออม

47

แผนภมท 5 แสดงประเภทของการสอนและกจกรรมการเรยนการสอนคานยม

เนน ผล ง!นม1กกวากระบวนการ เนนผลงานแสะกระบวนก!รข0งก!รเรยนร ข0งก!รเรยนรควบดกน

ครสอนโดอดรง การบรรยาย การอภปรายการเรยนแบนทมงาน

บทบาทสมมตสถานการณจำลอง

ครส8นโดย00ม การศกษาอสระ การโตวาทการระดมสมอง

ทมา : David G. Armstrong, 1989 ะ 235

ดงนนสรปกจกรรมการเรยนการสอนสงคมศกษาการเรยนการสอนสงคมศกษาทชวยพฒนา คณลกษณะความเปนพลเมองดใหผเรยน แบงเปน 3 ประเภทคอ

1. กจกรรมในหองเรยน เปนกจกรรมใหผเรยนทำในหองเรยนตามหลกสตร มงเนนพฒนาพกทกษะการคด วเคราะหใหกบผเรยนโดยใหแสดงความคดเหนเชน การอภปราย ใหแสวงหา ความ!โดยจดกจกรรมเกยวกบการทง พด อาน เขยน ถามตอบ ยกตวอยางใหวเคราะห กรณศกษา จดสถานการณจำลอง กจกรรมกระบวนการกลม อธบายสอดแทรก สรปความคดรวบยอด เปนตน

2. กจกรรมเสรมหลกสตร เปนกจกรรมนอกเหนอจากการเรยนการสอนในหองเรยน เปนการเสรมหลกสตรใหผเรยนมประสบการณกวางขวางขน มงเนนใหทำงานรวมกบผอน สามารถ นำความ!ตางๆไปประยกตใชในกจกรรม เชน การสำรวจ สมภาษณ เชญวทยากร ศกษาคนควาเพม ทศนศกษา จดนทรรศการ ปายนเทศ หรอทำโครงงาน เปนตน

3. กจกรรมรวมกบชมชน เปนกจกรรมทโรงเรยนมปฎสมพนธกบชมชนโดยใหนกเรยน มสวนรวมทำกจกรรมในหองถน โดยมงเนนการพฒนาทกษะทางสงคม เชน การบำเพญประโยชน กจกรรมการรณรงค การใชแหลงวทยาการในชมชนทงตวบคคลและสถานทใชในการศกษา เปนตน

48

ซงประเภทกจกรรมการเรยนการสอนดงกลาวนนจะชวยพฒนาคณลกษณะความเปน พลเมองดทง 4 ดาน ดงน

กจกรรมพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดดานทกษะพนฐาน ไดแก การ ทำงานกลม การแสวงหาความร การแขงขนตอบปญหา ใหอภปราย วจารณ การ!เกใหคดสรป แสดง ความคดเหนในเรองทพบ พง อาน คดเลอกขอมล นำมาวเคราะหหาแนวทางทควรปฏบต เปนดน

กจกรรมพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดดานจตใจไดแก การยกตวแบบ ทสงเสรมการเลอกปฏบตตามคานยมและแบบอยางทด จากนทาน บทความ การแสดงบทบาทสมมต สถานการณ การเลาประสบการณ กำหนด บนทกพฤตกรรมและแสดงคานยมทถกตอง เปนดน

กจกรรมพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดดานสงคมและวฒนธรรม ไดแก การเขารวมพธกรรมทางศาสนาและประเพณ กจกรรมเกยวกบการอนรกษสงแวดลอมกจกรรมรกษาโบราณสถาน การบำเพญสาธารณประโยชน ศกษาประเดนปญหาสงคมและเสนอแนวทางแกไขโดยการสำรวจหาขอมล การสมภาษณ หรอศกษานอกสถานท เปนดน

กจกรรมพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดดานการเมองและประชาธปไตย ไดแกการมสวนรวมรณรงคดานประชาธปไตย การใหตดตามขาวสาร วจารณขาวสถานการณบานเมอง สงเกตการเลอกตง การใชกจกรรมทงสถานการณจรงและสถานการณจำลอง หาขอมลจากสถานทจรง การเชญผเชยวชาญบรรยายประเดนเกยรกฎหมาย การประชาพจารณในทสาธารณะ เปนดน

49

งานวจยภายในประเทศ

ปฏมา พนทรพย (2528 ะ บทคดยอ) วจยเรอง แนวโนมของความเปนพลเมองดในหลกสตร สงคมศกษาในทศวรรษหนา โดยมวตถประสงคเพอการศกษาแนวโนมของความเปนพลเมองดในหลก สตรสงคมศกษาของไทยวามความหมาย ขอบขาย คณลกษณะและบทบาททางสงคม ตลอดจนแนว ทางการพฒนาวชาสงคมศกษาตอบทบาทของความเปนพลเมองด ซงผลจากการวจยพบวา พลเมขงด นนยอมหมายถง บคคลทมความรความสามารถ มเหตผลและวจารณญาณในการตดสนใจเลอกปฏบต ตระหนกในบทบาทและมความรบผดชอบในสทธหนาททมตอตนเอง ครอบครว บคคลและสงคม ตลอดจนมคณสมบตทจำเปนเพอการอยรวมคนในสงคมของตนเอง คณลกษณะและบทบาททพลเมอง พงม ไดแก คณสมบตทจำเปนเพอการอยในสงคม บทบาทหนาทของบคคลและสงคมในฐานะทเปน สมาชกในสงคมและพลเมองของชาต ซงในการสรางคนใหเปนพลเมองดจะตองจดเนอหาสาระของหลกสตร และกจกรรมการเรยนการสอนวชาสงคมศกษาเปนการเตรยมบคคลโดยสรางอปนสยทดมวนยในการทำงาน มจรยธรรมทดงาม และใหสามารถพฒนาตนเองทงดานจตใจและสตปญญาเพอใหสามารถดำรงชวตไดดวยตนเอง เขาใจผอน และเหนความสำคญของการอยรวมคน

สดทด สตยายทธ (2528 : บทคดยอ) วจยเรองการจดกจกรรมเสรมหลกสตรทสงเสรมลกษณะ ความเปนพลเมองดในโรงเรยนประถมศกษาในความควบคมของสำนกงานคณะกรรมการศกษาเอกชน ในกรงเทพมหานคร โดยใชแบบสอบถามและสมภาษณจากกลมตวอยางครและผบรหาร สรปผลการวจยพบวา ประเภทกจกรรมเสรมหลกสตรทจดสวนใหญ คอ กจกรรมการปกครองประชมอบรม กจกรรมบำเพญประโยชน กจกรรมศาสนา กจกรรมนาฎศลปดนตร กจกรรมนนทนาการกฬากจกรรมวชาการ และกจกรรมลกเสอยวกาชาด วธการจดกจกรรมเสรมหลกสตรคอ มผ'บรหารวางแผนการจดโดยทำเปนแผนปฏบตงานหรอโครงการ เปดโอกาสใหคณะครมสวนรวมซงใชค'มอจดกจกรรมนกเรยนเปนแนวทางการจด และมการเชญวทยากรมาใหความรอบรมเกยวคบการจดกจกรรมของครตามโอกาส สวนใหญผบรหารและครจะประเมนกจกรรมรวมลน สวนผลจากการจดกจกรรมเสรมหลกสตร พบวาผบรหารและครมความเหนตรงลนวา กจกรรมบำเพญประโยชน กจกรรมลกเสอยวกาชาด และกจกรรมการปกครอง ชวยสงเสรมคณลกษณะความเปนพลเมองดดาน ความ,ชอสตย รจกรกษาระเบยบ ขยน มจตใจเปนประชาธปไตย ยอมรบการเปลยนแปลงและปรบตว ปญหาอปสรรคในการจดกจกรรมคอ ขาดความเขาใจในการวางแผน ครมสวนรวมนอยขาดแหลงขอมลขาวสาร ค'มอการจดกจกรรมไมเพยงพอ และการประเมนผลขาดผตดตามทมความร ความเขาใจโดยเฉพาะนนๆ

50

นชนารถ แปวบญสม (2538: บทคดยอ) วจยเรอง การวเคราะหเนอหาเกยวคบลกษณะความ เปนพลเมองดในหนงสอเรยนตามหลกสตรมธยมศกษาตอนตน พทธศกราช 2521 (ฉบบปรบปรง 2533) ผลการวจยพบวา การจดกจกรรมการเรยนการสอนจะตองสอดคลองกบเนอหาในหลกสตรใน วชาสงคมศกษาซงจะพบเมอหาลกษณะความเปนพลเมองดเรยงลำดบความสำคญจากมากไปหานอย 10 ลำดบแรกคอ รความรบผดชอบ มความจงรกภกดตอชาต ศาสนา พระมหากษตรย มจตใจทเปนประชาธปไตย ตระหนกและสนใจมสวนรวมทางการเมอง รกษาระเบยบวนย รจกใชและสงวนรกษาสาธารณสมบต อนรกษรกษาทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม มความเสยสละและเหนแกประโยชนสวนรวม มสตสมปชญญะ มความภาคภมใจในความเปนไทย ใฝหาความร

สถาบนราชภฎสวนสนนทา (ไทยรฐ, 2542 ะ 12) วจยสำรวจความคดเหนของประชาชน ประเทศไทยในเรอง “ ชวตนจะทำอะไรเพอในหลวง” ซงการวจยครงนจดทำขนเพองในปมหามงคล สมยทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมหลอดลยเดชมหาราช ทรงมพระชนมพรรษาค,1ฯ 72 พรรษา ซงเวยนมาบรรจบครบ 6 รอบ โดยใชกลมประชากรในการสำรวจความคดเหน คอ นกเรยน นกศกษา และประชาชนทวไปในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑลจำนวนทงสน 1,972 คน เปนเพศหญงรอยละ 64.61 เพศชาย รอยละ 35.39 ผลการวจยพบวา จำนวนมากทสด รอยละ 45.78 เหนวา จะปฏบตตนเปนพลเมองดตามบทบาทหนาทของตนเองและบำเพญประโยชนแก'ผอน จะไมสราง ความเดอดรอนใหแก,บคคลอนและสงคม รวมถงการจงรกภกดตอชาต ศาสนาและพระมหากษตรยสวนรอยละ 16.76 เหนวาจะอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทกำลงเปนปญหาสำคญทง ของประเทศและทวโลกอยในขณะน สวนรอยละ 14.74 เหนวาจะละเวนอบายมขทกชนดและชวยกนรณรงคตอตานยาเสพตด รองลงมารอยละ 14.25 จะตงใจศกษาเลาเรยนหาวชาความรใสตนสดทายรอยละ 7.0 เหนวาจะปฏบตตนใหอยในกฎระเบยบ วนย และมความชอสตยสจรต ไมเอา เปรยบบคคลอน และรอยละ!.47 จะมความคดเหนอนๆ ซงสามารถนำไปเปนแนวทางการจดในการเรยนการสอนเพอพฒนาความเปนพลเมองดไทยไตดวยเชนกน

สรปงานวจยในประเทศไทยสวนใหญศกษาเกยวกบความเปนพลเมองดทสงคมตองการ และ การจดกจกรรมการเรยนการสอนจะตองสอดคลองกบเมอหาในหลกสตร ตองปลกผงคณลกษณะความ เปนพลเมองดใหผเรยน โดยตองการใหบคคลทมความรความสามารถ มเหตผลและวจารณญาณใน ตระหนกในบทบาทและมความรบผดชอบในสทธหนาทฐานะทเปนสมาชกในสงคมและพลเมองของ ชาต ซงในการสรางคนใหเปนพลเมองดจะตองจดเนอหาสาระของหลกสตร และกจกรรมการเรยนการ สอนวชาสงคมศกษาเปนการเตรยมบคคลโดยสรางอปนสยทดในการเปนพลเมองด

51

งานวจยตางประเทศ

แครอล โจเชTเน สเตอรน (Carol Josephine Stuen, 1996: 1-133) วจยเรอง Elementary Teachers’ Perceptions of The Characteristics and Development of Good Citizenship in Washington State. ชงเปนเรองเกยวกบการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดตามการรบรของครประถมศกษา ในประเทศสหรฐอเมรกา ผลการวจยพบวาตวแปรทสำคญทมผลตอการรบรปองคร คอ อาย พนฐาน การศกษา ภมหลงและสบการณการสอนของครผสอน มผลตอการจดการเรยนการสอนเพอพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองใหกบผเรยน จงจะเหนไตจาก การรบรของครเรองความเคารพนบถอ บคคล ม'พฤตกรรมทด'ทงศลธรรมและจรยธรรม อดทนตอความแตกตาง ซงสงเหลานเปนคณลกษณะ ความเปนพลเมองดทใชหลอหลอมใหกบผเรยนไดดวยเชนกน เมอเปรยบเทยบความรความเขาใจตาม การรบ!ไนเรองความเปนพลเมองดของคร พบวามความแตกตางกนอยางมนยสำคญ 0.05 ในเรอง อาย และเพศ

แกร เจมส เชลล (Gary James Shelly, 1996: 1-119) วจยเรอง Perceptions of The Characteristics of Good Citizenship by Scondary Public School Teachers in the State of Washington. ซงเปนการศกษาการรบรเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองดของครมธยมศกษา โรง เรยนเอกชน ในรฐวอชงตนซงการศกษานเปนการสำรวจโดยการวจยพนฐานความรในการศกษาความ เปนพลเมองของครมธยมศกษา และศกษาวาครมวธปฏบตอยางไรกบนกเรยนเพอทำใหนกเรยนเปนพล เมองด โดยทำแบบสอบถามเกยวกบความเปนพลเมองของคร 391 คน จากโรงเรยนมธยม 20 โรงเรยน ไดแก โรงเรยนทางรฐวอชงตนตะวนออก 9 โรงเรยน และโรงเรยนในรฐวอชงตนตะวนตก 11 โรง เรยน เปนโรงเรยนตวแทนจาก 14 เมองในรฐวอชงตน โดยศกษาตวแปรจากอาย คร เพศ พนฐาน ความเปนมนษยชาต ทตงทางภมศาสตร วชาการสอน และระดบการศกษา ขอมลทไดรวบรวมจากแบบสอบถามในการใหความสำคญในการเรยนการสอนซงผปกครองกเปนปจจยหนงทมสวนอบรม ความเปนพลเมองใหกบเยาวชน ผลการวจยพบวา ครสวนใหญเชอวา ผใหญไม,สามารถเปนพลเมอง ทด'ทกคน การเปนพลเมองดนนเพราะกลวการลงโทษมากกวาการปฏบตตนเปนตวอยางทดอยางโดย แทจรง และพบวาครทมความรในการสอนคณธรรมจรยธรรมจะมความสำคญตอการพฒนาความเปน พลเมองดใหกบนกเรยน ซงครสวนใหญไดแสดงความรสกตอดานยาเสพยตดและสราซงเปนผลกระทบตอการพฒนาคณลกษณะความเปนพลเมองดใหกบเยาวชน

52

เชอร คอนสแตน รเล (Shirley Constance Riley, 1997: 1-140) ศกษาวจยเรอง Teacher Perceptions of The Qualities of Good Citizenship in Comprehensive Secondary School in England. ศกษาการรบรของครเกยวกบคณลกษณะความเปนพลเมองสโรงเรยนระดบมธยมศกษาในประเทศ องกฤษ โดยศกษาจากแบบสอบถามจากกลมตวอยางจากคร 484 คน ใน 11 โรงเรยน การศกษานจะ วจยถงการรบรของครในการเปนพลเมองส จากการวจยพบวา ความเขาใจเกยวกบคณลกษณะความ เปนพลเมองสของกลมประชากรแตกตางกน อยางมนยสำคญ 0.05 ชงมความแตกตางกนของตวแปร เรอง เพศ และประสบการณ

ว'ลภา ไทยจนดา (Wanlapa Thaijinda, 1997:1-134) ทำการศกษาวจยเรอง An Identification of a Citizenship Education Curriculum for Secondary Schools in Thailand. ชงเปนการศกษาหลก สตรการศกษาเพอความเปนพลเมองสำหรบโรงเรยนมธยมศกษาในประเทศไทย กลาวถง จดประสงค เพอเปนการพฒนานำไปสการกำหนดหลกสตรการศกษาความเปC7.ลเมองสำหรบโรงเรยนมธยมใน ประเทศไทย ซงจะนำไปสธดมงหมายของการศกษาความเปนพลเมอง และวธการสอนซงอาจจะนำไป สความสำเรจ ขอมลไดมาจาก 2 สวน คอ การวเคราะหเนอหาในดานความเปนพลเมองดจากการคนควาในหลกสตร การวเคราะหหนงสอทเกยวของดานความเปนพลเมอง และจากกลมผเชยวชาญ เรองไทยศกษา จากขอคำถามเกยวกบหลกสตรการศกษาเพอความเปนพลเมองสและวธการสอนเพอ ไปสเปาหมาย ซงมทงหมด 36 ขอ โดยวเคราะหดานความร ทกษะ ทศนคต และวธการสอนโดยจด กลม ไดมการสงแบบสอบถามทงสน 50 ชด โดยสงไปทโรงเรยนมธยมศกษาทมผเชยวชาญในประเทศไทย 6 คน และสงไปโรงเรยนมธยมทเปนศนยกลางในเอเชยตะวนออกเฉยงใต 7 ประเทศ สวนอก 44 คนเปนผเชยวชาญจากตางประเทศ คำถามทใชวจยนนจะแสดงถงความคดทเปน ประชาธปไตยและการปฏบตตนเพอเปนพลเมองตามหลกสตรสำหรบโรงเรยนมธยมศกษา ผลการวจย พบวา ครมธยมศกษาสวนใหญไดลงมต ยอมรบ และมความเขาใจใหตรงกนในความคดรวบยอดใน หลกสตรการศกษาเพอความเปนพลเมองส ซงอกเวนตวแปรเพศทมความแตกตางกน แตเปนกลมนอย เทาบน

สรปงานวจยตางประเทศสวนใหญศกษาเกยวกบการรบรของครเกยวกบคณลกษณะความ เปนพลเมองดเปนการวจยแบบสำรวจ โดยศกษาจากตวแปรจากอาย คร เพศ ประสบการณการสอน ภมหลง พนฐานการศกษา รวมถงการวเคราะหเนอหาในดานความเปนพลเมองดจากการคนควาในหลกสตรและหนงสอทเกยวของ ซงมผลตอการจดการเรยนการสอนเพอพฒนาความเปนพลเมองสให กบผเรยนได