CRNA GORA

MINISTARSTVO ODBRANE

STRATEGIJSKI PREGLED ODBRANE CRNE GORE

Podgorica, jun 2010. godine

Sadraj1. Uvod...................................................................................................................................................................................... 7 OPTI KOMENTARI ............................................................................................................................................................ 7 NAMJENA STRATEGIJSKOG PREGLEDA ODBRANE ..................................................................................................................... 7 CILJEVI STRATEGIJSKOG PREGLEDA ODBRANE ......................................................................................................................... 8 METODOLOGIJA ZA IZRADU STRATEGIJSKOG PREGLEDA ODBRANE............................................................................................... 9 STRATEKO BEZBJEDNOSNO OKRUENJE .............................................................................................................................. 10 SPOLJNA POLITIKA I IMPLIKACIJE NA ODBRANU...................................................................................................................... 10 Integracija u EU ............................................................................................................................................... 10 Integracija u NATO........................................................................................................................................... 11 ANALIZA PRIJETNJI I PROCJENA RIZIKA ................................................................................................................................. 11 POLITIKE PRETPOSTAVKE ................................................................................................................................................ 13 VOJNE PRETPOSTAVKE ..................................................................................................................................................... 13 ODBRAMBENI PRIORITETI ................................................................................................................................................. 14 LJUDSKI RESURSI............................................................................................................................................................. 16 Upravljanje ljudskim resursima........................................................................................................................ 16 kolovanje i usavravanje kadra ...................................................................................................................... 19 Obuka............................................................................................................................................................... 21 MATERIJALNI RESURSI ..................................................................................................................................................... 22 Sistem upravljanja nabavkama........................................................................................................................ 22 Sistem upravljanja logistikom .......................................................................................................................... 24 FINANSIJSKI RESURSI ....................................................................................................................................................... 25 Sistem planiranja, programiranja, budetiranja i izvrenja (PPBES) .............................................................. 26 Osnovne informacije ........................................................................................................................................ 26 Planiranje, programiranje, budetiranje i izvrenje ......................................................................................... 26 Postojei dokumenti kao osnova ..................................................................................................................... 26 Odgovornosti osoblja ....................................................................................................................................... 27 Ciklus pripreme budeta .................................................................................................................................. 28 Program rada Ministarstva odbrane ............................................................................................................... 29 Trenutni izazovi ................................................................................................................................................ 30 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 2. 2.1. 2.2. 2.2.1. 2.2.2. 2.3. 3. 3.1. 3.2. 3.3. 4. 4.1. 4.1.1. 4.1.2. 4.1.3. 4.2. 4.2.1. 4.2.2. 4.3. 4.3.1. 4.3.1.1. 4.3.1.2. 4.3.1.3. 4.3.1.4. 4.3.1.5. 4.3.1.6. 4.3.1.7. 5. 5.1. 5.2. 5.3.

Strateke analize ................................................................................................................................................................. 10

Politike i vojne pretpostavke i odbrambeni prioriteti ....................................................................................................... 13

Odbrambeni resursi i upravljaki sistemi ............................................................................................................................ 16

Vojska.................................................................................................................................................................................. 31 MISIJE I ZADACI VOJSKE ................................................................................................................................................... 31 ZADACI KOPNENIH SNAGA ................................................................................................................................................ 33 ZADACI VAZDUHOPLOVNIH SNAGA ..................................................................................................................................... 33

1

5.4. 5.5. 6. 6.1. 6.2. 6.2.1. 6.2.2. 6.2.3. 6.2.4. 6.3. 6.3.1. 6.3.2. 6.3.3. 6.3.4. 6.4. 6.4.1. 6.4.2. 6.4.3. 6.4.4. 7. 7.1. 7.2. 7.3. 7.3.1. 7.3.2. 7.3.3. 8. 8.1. 8.2. 8.3. 8.4. 9. 9.1. 9.1.1. 9.1.2. 9.1.3.

ZADACI MORNARICE ........................................................................................................................................................ 34 ZADACI LOGISTIKE ........................................................................................................................................................... 35 METODOLOGIJA ANALIZE SPOSOBNOSTI .............................................................................................................................. 37 SADANJE MOGUNOSTI VOJSKE ....................................................................................................................................... 38 Sadanje mogunosti kopnenih snaga ............................................................................................................. 38 Sadanje mogunosti vazduhoplovnih snaga .................................................................................................. 39 Sadanje mogunosti mornarice ...................................................................................................................... 41 Sadanje mogunosti logistike ......................................................................................................................... 41 NEDOSTACI SPOSOBNOSTI VOJSKE ..................................................................................................................................... 44 Nedostaci u vezi sa buduim sposobnostima kopnenih snaga ....................................................................... 44 Nedostaci u vezi sa buduim sposobnostima vazduhoplovnih snaga ........................................................... 44 Nedostaci u vezi sa buduim sposobnostima mornarice ................................................................................. 47 Nedostaci u vezi sa buduim sposobnostima logistike .................................................................................... 47 PRIORITETI U RAZVOJU SPOSOBNOSTI ZA BUDUE MISIJE I ZADATKE VOJSKE ................................................................................ 49 Prioriteti u razvoju sposobnosti za budue zadatke kopnenih snaga .............................................................. 49 Prioriteti u razvoju sposobnosti za budue zadatke vazduhoplovnih snaga .................................................. 50 Prioriteti u razvoju sposobnosti za budue zadatke mornarice...................................................................... 52 Prioriteti u razvoju sposobnosti za budue zadatke logistike......................................................................... 53 SADANJA ORGANIZACIONA STRUKTURA ............................................................................................................................. 55 BUDUA ORGANIZACIONA STRUKTURA................................................................................................................................ 56 OPREMA I INFRASTRUKTURA ............................................................................................................................................. 59 Glavna oprema ................................................................................................................................................ 59 Infrastruktura................................................................................................................................................... 60 Plan modernizacije Vojske ............................................................................................................................... 62 MODEL TROKOVA ......................................................................................................................................................... 63 PROJEKCIJE ODBRAMBENOG BUDETA ................................................................................................................................ 63 PRERASPODJELA TROKOVA .............................................................................................................................................. 64 ANALIZA OPERATIVNIH RIZIKA ........................................................................................................................................... 66 POVEZANA PITANJA RAZVOJA ODBRANE .............................................................................................................................. 68 Predloene zakonske izmjene .......................................................................................................................... 68 Neophodne politike, doktrine i procedure ....................................................................................................... 68 Neophodni dokumenti ..................................................................................................................................... 69 Vizija ministra .................................................................................................................................................. 69 Godinje smjernice za planiranje odbrane ....................................................................................................... 69

Analiza sposobnosti ............................................................................................................................................................ 37

Struktura Vojske ................................................................................................................................................................. 55

Trokovi odbrane ................................................................................................................................................................ 63

Strategija za kontinuirani razvoj odbrane ........................................................................................................................... 68

9.1.3.1. 9.1.3.2. 9.2.

DALJI RAD ..................................................................................................................................................................... 69

2

9.2.1. 9.2.2. 9.2.3. 9.2.4. 9.2.5. 9.2.6.

Interoperabilnost sa NATO .............................................................................................................................. 69 Ciljevi i aktivnosti partnerstva sa NATO ........................................................................................................ 70 Krizni menadment .......................................................................................................................................... 70 Rezervni sastav Vojske ..................................................................................................................................... 71 Rjeavanje pitanja vika imovine ..................................................................................................................... 71 Nauene lekcije ................................................................................................................................................ 72

10. ZAKLJUAK .......................................................................................................................................................................... 74 11. PREGLED SKRAENICA ........................................................................................................................................................ 76

3

Potovani graani, Odbrana drave i zatita nacionalnih interesa od prioritetnog je znaaja za Crnu Goru. Uspjeno ostvarivanje naih strategijskih ciljeva zahtijeva dugorono procjenjivanje izazova, rizika i prijetnji i planiranje adekvatnih snaga i sposobnosti za odbranu. Od obnavljanja dravnosti do danas, Crna Gora je preduzela veliki broj aktivnosti, sa ciljem ureivanja i poboljanja ukupne bezbjednosti. Naputen je stari koncept individualne odbrane i u skladu sa savremenim evropskim trendovima i potrebama, uveden je novi, zasnovan na kooperativnoj bezbjednosti i kolektivnoj odbrani. Savremeni sistem odbrane Crne Gore garant je njene nezavisnosti, suverenosti i teritorijalnog integriteta. Snaenje nacionalne bezbjednosti zavisi od daljeg napretka u realizaciji reformi i razvoja tog sektora u cjelini, posebno u oblasti odbrane, te ostvarivanja naeg cilja evroatlantskih integracija. Strategijski pregled odbrane usmjerava planove Vlade za obezbjeivanje uspjene izgradnje i reforme sistema odbrane. Takoe, prua kljuni uvid u postojee sposobnosti, budue zahtjeve i, do sada, neregulisana pitanja. Dokument dodatno definie ulogu Vojske, precizira nain obezbjeenja potrebnih sredstava i uslove za efikasno funkcionisanje sistema odbrane. Strategijski pregled odbrane rezultat je predanog rada na analizi globalnog i neposrednog bezbjednosnog okruenja Crne Gore i predstavlja znaajan korak u operacionalizaciji Strategije nacionalne bezbjednosti i Strategije odbrane Crne Gore. Njegov budui razvoj bie usklaen sa promjenama u meunarodnom bezbjednosnom okruenju i u zemlji. Poetak 21. vijeka donio je nove rizike i prijetnje. Stoga, prilagoavamo na odbrambeni sistem i nain stratekog razmiljanja kako bi izali u susret novim izazovima. Jasno smo opredjeljeni za doprinos miru i bezbjednosti, a na odbrambeni potencijal razvijamo prema potrebama Crne Gore i njenim meunarodnim opredjeljenjima i obavezama. Odbrambene politike moraju se zasnivati na jasnim ciljevima. Ovaj dokument nudi naine za njihovo bolje odreivanje, ali i sposobnosti i resurse koji su potrebni da bi se ti ciljevi postigli. Svjesni smo obaveza koje nam predstoje i sigurni u uspjeh sistema odbrane i Vojske Crne Gore u sprovoenju nacionalnih i meunarodnih misija.

PREDSJEDNIK VLADE Milo ukanovi

4

S

trategija odbrane Crne Gore definie ciljeve, koncept, sistem i resurse odbrane, iji je nosilac Vojska Crne Gore. Ministarstvo odbrane, od osnivanja, posveeno je stvaranju svih neophodnih uslova za ispunjavanje ustavne uloge crnogorske Vojske. Cilj odbrambene reforme podrazumijeva unaprijeenje zakonskog okvira, reorganizaciju, optimizaciju kadrova, poboljanje opreme, rjeavanje vikova naoruanja, konverziju vojne imovine, uz kljunu posveenost dostizanju interoperabilnosti sa snagama NATO drava. Prvi Strategijski pregled odbrane predstavlja normativni okvir za izgradnju efikasnijeg sektora nacionalne bezbjednosti i obezbjeenja sprovoenja reforme u sistemu odbrane i Vojske Crne Gore. U pripremi dokumenta uestvovala je posebna interresorna komisija, u kojoj su bili predstavnici resornih dravnih organa. Izuzetno su nam koristili savjeti i iskustva strunjaka NATO, partnerskih zemalja i strunih organizacija. Analizirali smo bezbjednosnu situaciju u regionu i ire. Dokumentom smo prepoznali nae sposobnosti neophodne za ostvarivanje misija i ciljeva iz strategija nacionalne bezbjednosti i odbrane. Postavili smo i osnov za budue regulisanje, dosada, nerijeenih pitanja. S ciljem ostvarivanja nacionalnih interesa, posebna panja posveena je definisanju buduih misija i zadataka Vojske Crne Gore. Za postizanje njene pune operativne sposobnosti neophodna je sveobuhvatna modernizacije snaga. Ostvarivanje naih programskih ciljeva, rezultirae snagama interoperabilnim onim iz NATO zemalja. Potvrena je potreba za efikasnim sistemima upravljanja resursima. Brzinu i kvalitet reformi i razvoja odredie raspoloivost odbrambenih resursa. Ekonomska kriza, koja je uzrokovala ogranienje budeta, nije negativno uticala samo na sektor bezbjednosti. Oekivani efekat bie usporavanje nekih zacrtanih aktivnosti. Ipak, Vojska Crne Gore ostaje posveena snaenju sposobnosti i njenim prioritetima - modernizaciji i interoperabilnosti. Strategijski pregled odbrane plod je timskog rada i interresorne saradnje svih subjekata odgovornih za voenje odbrambene politike.

5

Dokument prua korisne smjernice za dalju reformu i razvoj Ministarstva odbrane i Vojske Crne Gore. Njime se definiu prioriteti za implementaciju, koji e biti precizirani Dugoronim planom razvoja Vojske Crne Gore. Time e se obezbijediti dalji razvoj Vojske, sposobne da uspjeno izvri svoje misije, bude garant nacionalne bezbjednosti i vaan nosilac integracije u kolektivni sistem bezbjednosti. MINISTAR ODBRANE Mr Boro Vuini

6

1. Uvod 1.1. Opti komentari

Obnovu dravnosti Crne Gore pratila je potreba za razvojem sistema odbrane u skladu sa njenim bezbjednosnim ciljevima, interesima i opredjeljenjima. To podrazumijeva izgradnju novog sistema odbrane i njegovo usklaivanje sa zahtjevima geostratekog okruenja. Meu tim zahtjevima je i razvoj sposobnosti Vojske Crne Gore (u daljem tekstu: Vojska) za pruanje odgovora na savremene izazove, rizike i prijetnje. Bezbjednosna situacija u Evropi krajem XX vijeka znaajno se poboljala, kao rezultat uspjenog prikljuivanja istonoevropskih drava Evropskoj Uniji (EU) i Sjeverno-atlantskom savezu (NATO), to je zahtijevalo reformu njihovih sistema odbrane u skladu sa standardima NATO drava. Ove zemlje su izradile Strategijske preglede odbrane (SPO) kao instrument za iniciranje i praenje reformi i razvoja njihovih sistema odbrane i oruanih snaga. Ministarstvo odbrane je, prilagoavajui se bezbjednosnim promjenama u okruenju, i kroz izradu svog prvog SPO, izradilo dokument koji obezbjeuje smjernice daljih promjena odbrambenog sistema Crne Gore. Proces izrade SPO ukljuio je i sveobuhvatnu analizu postojeeg odbrambenog sistema, kako bi odgovorili izazovima, rizicima i prijetnjama. Na osnovu dosadanjih analiza predloen je novi koncept odbrane, na osnovu kojih e se razvijati potrebne vojne sposobnosti. U izradi SPO, pored eksperata iz Ministarstva odbrane i Vojske, uestvovao je irok krug ostalih nadlenih institucija Crne Gore, kao i relevantnih predstavnika meunarodne zajednice. Proces izrade SPO takoe je zahtijevao puni konsenzus oko najznaajnijih promjena sistema odbrane i Vojske. Ovakav irok pristup doprinosi njegovom kredibilitetu, kao i neophodnoj unutranjoj podrci za implementaciju i predstavlja jasan i institucionalno verifikovan okvir za proces razvoja sistema odbrane. Postojee globalno bezbjednosno okruenje utie i na Jugoistonu Evropu i Crnu Goru. Sadanje demokratske vlasti na Balkanu opredijeljene su za odnose dobrosusjedstva i saradnje; njihova evropska i evroatlantska orijentacija, zajedno sa njihovim kontinuiranim procesom reforme odbrane, umanjie i mogue na dui rok odstraniti bilo koju konvencionalnu prijetnju za Crnu Goru. SPO se zasniva na ciljevima spoljne politike Crne Gore i zasnovan je na interesima na regionalnom i globalnom planu. Ovaj dokument predstavlja i polaznu osnovu za izradu zakona i propratnih planova, koji e uticati na budui razvoj sistema odbrane.

1.2.

Namjena Strategijskog pregleda odbrane

Crna Gora je poela izradu SPO sredinom 2008. godine, na osnovu ukazane potrebe i preporuka NATO i partnerskih zemalja, u cilju nastavka planske reforme sistema odbrane. SPO je realizovan u tri faze: 7

1. izrada politikog okvira i pretpostavki za odbrambeno planiranje, 2. procjena potrebne strukture Vojske, njene sposobnosti, opreme i podrke, 3. izrada i usvajanje finalnog dokumenta koji ukljuuje neophodne reforme. U toku procesa izrade SPO uraene su obimne analize Vojske i cjelokupnog odbrambenog potencijala u kratkoronom (2010-2013. godine), srednjoronom (2010-2015. godine) i dugoronom (2010-2020. godine) periodu. Ovaj dokument predstavlja saetak - rezultat svih sprovedenih aktivnosti u sve tri faze izrade i ukazuje na buduu strukturu i projekciju sposobnosti snaga do 2020. godine. Proces primjene SPO predstavlja vaan korak u buduem unapreivanju upravljanja odbranom, odbrambenim integracijama, planiranju resursa, modernizaciji snaga i poboljanju i/ ili nadogradnji sposobnosti. Na kraju, ovaj pregled predstavlja znaajan pomak prema evroatlantskim integracijama.

1.3.

Ciljevi Strategijskog pregleda odbrane

Na poetku izrade SPO kao osnovni ciljevi postavljeni su: U I fazi: Analiza strategijskog okruenja; Procjena izazova rizika i prijetnji Crnoj Gori; Analiza misija i zadataka Vojske; Utvrivanje prioriteta u reformi sistema odbrane Crne Gore; Izrada pretpostavki za odbrambeno planiranje.

U II fazi: Analiza trenutnih sposobnosti i utvrivanje nedostataka sadanjeg sistema odbrane; Procjena potrebnih snaga i sposobnosti; Odreivanje budue strukture snaga i nivoa sposobnosti; Analiza priutivosti snaga, ukljuujui i budue sposobnosti; Razmatranje alternativa budue strukture Vojske sa cijenom kotanja.

U III fazi: Davanje prijedloga za optimalnu strukturu Vojske; Izrada predloga SPO; Usvajanje SPO od strane Vlade Crne Gore.

8

1.4.

M etodologija za izradu Strategijskog pregleda odbrane

SPO predstavlja proces kroz koji je: Izvrena analiza bezbjednosne situacije u svijetu i neposrednom okruenju i u skladu s tim procijenjeni rizici i prijetnje bezbjednosti Crne Gore; Definisane misije Vojske; Utvrene sadanje sposobnosti Vojske; Utvrene potrebne sposobnosti Vojske u odnosu na misije; Utvreni nedostaci Vojske u odnosu na misije; Analizirani trokovi odbrane; Sagledane nacionalne potrebe i prioriteti; Predloena struktura Vojske i Identifikovane oblasti koje je potrebno razvijati.

Prilikom izrade SPO koriena su iskustva partnera, zemalja iz regiona (Republike Makedonije i Republike Hrvatske) i izvrene strune konsultacije sa ekspertima NATO i Ministarstvom odbrane Kraljevine Norveke, koja je bila kontakt zemlja za sprovoenje itavog procesa izrade SPO. Ukljuivanje i pomo Deferson Instituta i MPRI bilo je veoma korisno.

9

2. Strateke analize 2.1. Strateko bezbjednosno okruenje

Usvajanjem Deklaracije o nezavisnosti u Skuptini Crne Gore 3. juna 2006. godine, Crna Gora se pridruila zajednici suverenih i nezavisnih drava. Obnavljanjem svog dravnopravnog statusa, Crna Gora je definisala pravce svoje spoljne politike. Uz to, Crna Gora je postala lanica Ujedinjenih nacija (UN), Evropske organizacije za bezbjednost i saradnju (OEBS), Savjeta Evrope (SE) i mnogih drugih meunarodnih i regionalnih organizacija i inicijativa. Geografski poloaj Crne Gore, regionalne krize, kao i situacija na Bliskom Istoku, Kavkazu i Sjevernoj Africi, imaju uticaja na bezbjednosnu situaciju u Crnoj Gori. Na prostorima koji su destabilizovani krizama, sukobima, demografskim rastom i smanjivanjem stratekih resursa (voda, energija), sve je izraenije ispoljavanje transnacionalnih prijetnji i uticaj kriza prema evropskom kontinentu. Crna Gora je dio regiona koji je u prethodne dvije decenije bio zahvaen dinaminim promjenama. Region je jo uvijek optereen dogaajima iz prolosti i nerijeenim problemima, to moe prouzrokovati nestabilnost i u budunosti. Crna Gora smatra da se stabilizacija regiona moe najefikasnije postii integracijom svih zemalja zapadnog Balkana u NATO i EU.

2.2.

Spoljna politika i implikacije na odbranu

U skladu sa stratekim prioritetima, Crna Gora e teiti integrisanju u evropske i evroatlantske strukture i kroz regionalne inicijative, razvijati dobrosusjedske odnose, pratiti globalne trendove u saradnji sa saveznicima i prijateljskim nacijama, te preduzeti odgovarajue korake ka ostvarivanju svojih bezbjednosno-politikih ciljeva i interesa.

Prioriteti spoljne politike Crne Gore su:Integracija u Evropsku Uniju i NATO Unapreenje i odravanje dobrosusjedskih odnosa i regionalne saradnje Razvijanje bilateralne i multilateralne saradnje

2.2.1.

Integracija u EU

10

Crna Gora je evropska zemlja i svoju odbranu e zasnivati u okviru evropske bezbjednosti i odbrane. Zbog toga e Crna Gora, prema svojim mogunostima, dati doprinos ueem u EU voenim misijama i operacijama.

2.2.2.

Integracija u NATO

Punopravno lanstvo u NATO i trenutni razvoj odnosa s ovom organizacijom, kroz program Partnerstvo za mir i njegove mehanizme, ima prioritetan znaaj za Crnu Goru. lanstvo u NATO je uvijek znailo stabilnost i bezbjednost za zemlje lanice i za njihov geografski prostor. Crna Gora e biti u povoljnijoj poziciji da ispuni svoje strateke ciljeve kao lanica Alijanse. lanstvo takoe obezbjeuje i efikasan bezbjednosni okvir unutar kojeg kombinovani napori zemalja lanica predstavljaju najbolji faktor odvraanja za sadanje ili budue prijetnje. Crna Gora dijeli vrijednosti Alijanse - potovanje i ouvanje demokratskih drutava; potovanje principa meunarodnog prava, a posebno posveenost vladavini prava; ispunjavanje obaveza iz Povelje UN i onih koje se odnose na Univerzalnu deklaraciju o ljudskim pravima, Helsinki zavrni akt, kao i meunarodne sporazume o razoruanju i kontroli naoruanja; uzdravanje od prijetnji ili upotrebe sile protiv drugih drava; potovanje postojeih granica i rjeavanje nesporazuma mirnim putem. Kao kredibilan partner, sa vrstim ciljem za punopravno lanstvo u NATO, Crna Gora je u decembru 2009. godine dobila poziv za uee u Akcioni plan za lanstvo (MAP), to e obezbijediti unapreivanje postojeih i bri i efikasniji razvoj novih sposobnosti Vojske . Kroz uee u procesu MAP, Vojska e nastaviti da izgrauje nove i poboljava postojee sposobnosti kako bi stvorila snage koje su uglavnom na nivou snaga sadanjih zemalja lanica NATO, koje imaju prihvatljiv nivo interoperabilnosti. Crnoj Gori e kroz uee u MAP biti pruena pomo za dostizanje potrebnih sposobnosti za preuzimanje obaveza iz lanstva u NATO i za nacionalne potrebe.

2.3.

Analiza prijetnji i procjena rizika

Realna, objektivna i dugorona procjena izazova, rizika i prijetnji obezbjeuje sutinski znaajne informacije koje utiu na kljune odluke, vezane za misije i sposobnosti Vojske. Iz spektra aktuelnih bezbjednosnih izazova posebno se izdvajaju: meunarodni terorizam; proliferacija oruja za masovno unitenje; nerijeena pitanja granica; vjerski i etniki sporovi; organizovani kriminal; prirodne i vjetaki izazvane katastrofe; ekonomski i socijalni problemi i kompjuterski kriminal. Izazovi, rizici i prijetnje po nacionalnu bezbjednost nijesu vezani za upotrebu vojne sile. Na bezbjednost Crne Gore mogu negativno uticati prvenstveno asimetrine prijetnje. Prijetnje imaju transnacionalni karakter i ni jedna zemlja pojedinano nema sposobnost da im se samostalno suprostavi, ve to zahtijeva globalni koordinisani odgovor.

11

Crna Gora je zato odluna da prui aktivan doprinos procesima razvoja meunarodnog sistema kooperativne bezbjednosti i kolektivne odbrane koji su zasnovani na multilateralnoj saradnji i povjerenju. Ona dijeli stav razvijenih demokratskih zemalja da je najefikasniji nain postizanja povoljnog bezbjednosnog okruenja kroz zajedniko djelovanje u cilju prevencije sukoba i izgradnje stabilnosti. Efikasna priprema odgovora na mogue rizike i prijetnje po bezbjednost, zahtijeva integrisan sistem bezbjednosti, koji ukljuuje sve odbrambene potencijale drave.

12

3. Politike i vojne pretpostavke i odbrambeni prioritetiOvo poglavlje definie kljune politike i vojne pretpostavke koje se trebaju uzeti u obzir kada se planiraju budue sposobnosti Vojske za period 2010-2020. godine. Tokom vremena neke od ovih pretpostavki e se promijeniti i uticati na zahtjeve za donoenje novih odluka.

3.1.

Politike pretpostavke

Kljune politike pretpostavke su: Integracija u NATO i EU e i dalje biti najvaniji prioritet spoljne politike Crne Gore; Crna Gora e nastaviti da unapreuje i odrava dobre odnose i saradnju u regionu, kao i da uestvuje u regionalnim odbrambenim i vojnim inicijativama; Crna Gora e nastaviti da jaa i proiruje bilateralno i multilateralno partnerstvo i saradnju kako bi podrala bezbjednosne interese drave; Crna Gora e nastaviti da razvija svoje civilne i vojne kapacitete, kako bi dostigla sposobnosti za nacionalne potrebe i doprinijela meunarodnim misijama UN, NATO i EU; Crna Gora e potovati svoje meunarodne obaveze i dunosti; Efikasniji napori Vlade Crne Gore tokom sljedee dvije godine e poboljati podrku javnosti za lanstvo Crne Gore u NATO; Dok se ne budu vidjeli vjerodostojni znaci ekonomskog oporavka, bezbjednosni sektor u Crnoj Gori, kao i svi drugi, e imati smanjeni budet (o posljedicama se govori kasnije u Pregledu).

3.2.

Vojne pretpostavke

Kljune vojne pretpostavke su: Regionalno bezbjednosno okruenje e nastaviti tendenciju poboljavanja, ali ne treba iskljuiti mogunost pogoranja bezbjednosti u odreenim djelovima regiona; Iako e izdaci za odbranu zavisiti od finansijskih mogunosti drave, stanja ekonomije i njenog oporavka od uticaja ekonomske i finansijske krize, bie neophodno obezbijediti dovoljna sredstva koja e omoguiti nastavak reforme i funkcionisanje sistema odbrane. Vojska e nastaviti da poboljava postojee i izgrauje nove sposobnosti, u skladu sa dodijeljenim misijama i raspoloivim sredstvima. Nastavie se realizacija planova za postizanje interoperabilnosti sa snagama NATO zemalja, ali sporije nego to je ranije planirano zbog smanjenog budeta; Pomo zemalja NATO i EU za kontinuirani razvoj i reformu Ministarstva odbrane i Vojske e biti neophodna u kratkoronom periodu, 3-5 godina; ak i uzimajui u obzir uticaj smanjenog budeta odbrane tokom sljedeih par godina, rezultati SPO treba da prue poveanu administrativnu i operativnu efikasnost, kako unutar Ministarstva odbrane tako i unutar Vojske;

13

U srednjoronom i dugoronom periodu, 5-10 godina, Vojska e u meunarodnim misijama funkcionisati kao dio kontigenta drava partnera; Vojska e, najvjerovatnije, biti angaovana u podrci civilnim institucijama u borbi protiv asimetrinih prijetnji bezbjednosti i drugim krzinim situacijama, kao i u multinacionalnim operacijama podrke miru. Zbog toga Vojska planira da razvija i sposobnosti za nove zadatke. Budue vojne sposobnosti bie postepeno razvijane, na osnovu raspoloivosti resursa;

Do prijema u NATO, Vojska e razvijati sposobnosti za: Zdruene operacije u odbrani Crne Gore; Izvravanje odreenih misija iz lana 5 Vaingtonskog ugovora; Uee u okviru meunarodnih operacija podrke miru u skladu sa Partnerskim ciljevima i odlukom Skuptine Crne Gore; Pomo civilnim institucijama u kriznoj situaciji u dravi.

3.3.

Odbrambeni prioriteti

Odbrambeni prioriteti Crne Gore predstavljaju najvanije reformske aktivnosti Ministarstva odbrane i Vojske. Realizacija prioriteta e dovesti do razvoja sposobnosti za efikasno izvravanje misija Vojske i usmjeravae planiranje kako bi se osiguralo da Ministarstvo odbrane i Vojska obavljaju odbrambene poslove na nain koji je usklaen sa dravama NATO i EU. Odbrambene prioritete Crne Gore predstavljaju sljedee aktivnosti: Nastavak izgradnje strukture i sposobnosti Ministarstva odbrane i Vojske kako bi se ispunili svi zahtjevi za misije, sa posebnim naglaskom na sposobnost brzog razmjetanja na teritoriji Crne Gore; Dostizanje interoperabilnosti sa snagama NATO zemalja; Sprovoenje i implementacija PARP i Partnerskih ciljeva i godinjih nacionalnih programa u okviru Akcionog plana za lanstvo (MAP); Uvoenje dugoronog sistema za planiranje odbrane baziranog na sistemu planiranja, programiranja, budetiranja i izvrenja; Razvoj sljedeih doktrinarnih dokumenata: Doktrina Vojske Crne Gore, Doktrina operacija, Doktrina obuke i Doktrina logistike; Izrada Dugoronog plana razvoja Vojske Crne Gore; Nastavak procesa modernizacije Vojske; Uspostavljanje sistemom obuke Vojske koji je generalno usklaen sa sistemima NATO drava, Uspostavljanje sistemom upravljanja logistikom, koji je usklaen sa NATO standardima; Razvoj efikasnih sistema nadzora i zatite vazdunog prostora i mora; Razvoj sistema komandovanja, kontrole, komunikacije (C3), koji je u skladu sa NATO standardima;

14

Doprinos izgradnji i implementaciji kriznog menadmenta u Crnoj Gori; Razvoj plana standardizacije u skladu sa NATO standardima i uee u sistemu kodifikacije NATO; Nastavak realizacije planova za unitenje vikova malog i lakog naoruanja i rjeavanje vika municije.

15

4. Odbrambeni resursi i upravljaki sistemi 4.1. Ljudski resursi

Vlada Crne Gore je, krajem 2008. godine, usvojila novi Pravilnik o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji Ministarstva odbrane, koji su stupilo na snagu 01. januara 2009.godine i donijela Odluku o organizacijsko-formacijskoj strukturi i brojnoj veliini vojske, koja je stupila na snagu 13. novembra 2008. godine.

4.1.1.

Upravljanje ljudskim resursima

Sistem upravljanja ljudskim resursima karakterie sljedee: Planska popuna i selekcija ljudstva; Obezbjeivanje efikasnih usluga iz domena ljudskih resursa svim zaposlenima; Optimalna operativna efektivnost ljudskih resursa; Uravnoteena protonost ljudstva, postignuta stalnim planskim prijemom i otpustom osoblja; Jednake mogunosti profesionalnog razvoja; Motivacioni i objektivni sistem ocjenjivanja radne uspjenosti; Sistem napredovanja u karijeri i rasporeivanja na radna mjesta zasnovan na radnim rezultatima; Starosna struktura osoblja usklaena sa standardima profesionalnog razvoja; Struktura osoblja usklaena s misijama i zadacima Vojske kao i mogunostima budeta; Potovanje etikog kodeksa; Primjeren kvalitet ivljenja i staranja o porodici.

Proces upravljanja ljudskim resursima sastoji se od etiri glavna programska podruja: regrutacija i izbor, profesionalni razvoj, podrka i izdvajanje ljudstva.Ministarstvo odbrane Vojska Crne Gore

dr.slub. i namjetenici

vojnici po ugovoru

Imajue stanje Projektovano

135 231

65 43

7 1

207 275

328 350

900 905

314 301

580 800

2122 2356

2314 2631

16

Ukupno (VCG I MO)

civilna lica

podoficiri

podoficiri

UKUPNO

UKUPNO VOJSKA

(bez G)

oficiri

oficiri

Veliina Vojske i racionalan pristup regrutaciji kadra, opredijelili su da se oficiri regrutuju na dva naina. Prvi, upuivanjem najkvalitetnijih srednjokolaca, koji se dobrovoljno jave, na vojne akademije partnerskih zemalja i drugi, prijemom diplomaca sa civilnih fakulteta, koji bi poslije zavrene osnovne obuke i oficirske obuke, po sistemu obuke za dunosti, gradili svoje karijere u Vojsci.

17

2700 2650 2600 2550 2500 2450 2400 2350 2300 2250 2200 2150

2585 2496

2631

UKUPNO

2405 2335

2010.

2011.

2012.

2013.

2014.

Projektovana popuna ljudstvom od 2010. do 2014.godine

Uspostavljanje podoficirskog lanca podrke i povratak funkcije neposrednog izvoaa obuke zahtijeva novo znanje i nove standarde, koji e biti obezbijeeni kroz predstojei program razvoja podoficirskog kadra. Projektovanjem prestanka slube, odnosno profesionalni razvoj mlaeg kadra. penzionisanjem ljudstva, omoguie se

Profesionalni razvoj se temelji na naelu jednakih mogunosti i konkurencije i planskom razvoju karijere ljudstva u skladu s potrebama slube i mogunostima budeta. Postupnost u obavljanju dunosti, kontinuirano usavravanje uz efikasan sistem praenja i vrednovanja rezultata rada su osnova profesionalnog razvoja kadra. Briga o kvalitetu ivota ukljuuje i programe podrke porodicama. to se ovog aspekta tie, nedovoljnost stambenog prostora za mnoge pripadnike Ministarstva odbrane i Vojske i njihove porodice, nastavlja negativno da utie na njihov moral kao i na napore koji se ulau u pribavljanju novih kadrova. Meutim, oekuje se da e doneene odluke i planovi, koji su trenutno u realizaciji i razvoju, postepeno smanjiti deficit stambenog prostora i otkloniti negativne implikacije. Na stambenom obezbjeenju Ministarstva odbrane nalazi se 1993 lica. Od tog broja 1630 lica nema stan, a 363 lica koristi stan neodgovarajue strukture. Ministarstvo odbrane, uz saglasnost Vlade Crne Gore preduzelo je mjere da se ovaj problem rijei valorizaciom imovine koja je koriena za vojne potrebe. U 2010. i 2011. godini, planiran je zavretak oko 246 stambenih jedinica. Sadanji nain stambenog obezbjeenja pripadnika Vojske i Ministarstva odbrane je prelazno rjeenje, koje e u narednom periodu prerasti u pravcu smanjenja uea drave u obezbjeenju stanova, a poveanje uea linih sredstava (kredit) u rjeavanju stambenih potreba zaposlenih.

18

Na osnovu planiranog rasta BDP u periodu 2010.-2015. godine, u cilju afirmacije vojnog zanimanja i stimulacije zaposlenih u Vojsci, projektovano je poveanje zarada zaposlenih za oko 30%.

4.1.2.

kolovanje i usavravanje kadra

Stvaranje profesionalnog kadra zahtijeva programe obrazovanja i obuke vojnog i civilnog osoblja. Osim potrebe za specifinim obrazovanjem i obukom za razliite sposobnosti u funkcionalnim oblastima, u ovom trenutku posebno je izraena potreba za uenjem stranih jezika. Uz to, Zakonom o Vojsci Crne Gore je poznavanje stranih jezika oznaeno kao preduslov za napredak u karijeri kod oficira i podoficira. Ministarstvo odbrane ove potrebe finansira iz sopstvenog budeta, kao i kroz donacije partnera. Civilno obrazovanje i obuka Ministarstvo odbrane za civilno obrazovanje i obuku, pored svojih, koristi i mogunosti koje prua Uprava za kadrove. Profesionalno vojno obrazovanje za oficire Imajui u vidu brojnu veliinu Vojske, nije racionalno stvaranje sopstvenih profesionalnih vojnih obrazovnih institucija. Optimalno opredjeljenje je da se oficiri koluju na akademijama partnerskih zemalja. Zavretkom komandno-tabnog usavravanja oficir stie mogunost da bude unaprijeen u in pukovnika-kapetana bojnog broda. Generaltabno usavravanje (ratni koled) je najvii oblik vojnog obrazovanja i njegovim zavretkom oficir stie uslove da moe biti unaprijeen u in brigadnog generala (komodora) i vii. Do 2014. godine bie potrebno kolovati 5-8 oficira za nivo generaltabnog usavravanja i 1521 oficira za nivo komandno tabnog usavravanja.

Naziv kolovanja General-tabno usavravanje Komandno-tabno usavravanje

2010

2011

2012

2013

2014

1-2

1-2

1-2

1

1

3-5

3-5

3-5

3

3

19

Kao dio postojeih programa profesionalnog vojnog obrazovanja, to doprinosi kvalitetnijoj pripremi oficira za dunosti u NATO komandama, predvieno je da 20 oficira pohaa odgovarajue kurseve u okviru Individualnog partnerskog programa, u periodu 2010 - 2014. Na vojnim akademijama partnerskih zemalja koluje se 30-40 kadeta, to predstavlja prag uspjene mogunosti zamjene i podmlaivanja kadra, kao i mogunost popune upranjenih mjesta za poetne dunosti u jedinicama kopnene vojske i mornarice. Postoji izraena potreba za kolovanjem kadeta-pilota.

20

Razvoj podoficira Osnovni podoficirski kurs zavrie najnapredniji vojnici po ugovoru, koji stiu mogunost za prijem u podoficire. Kurs tabnih podoficira zavravae podoficiri koji rade u komandama jedinica ranga brigade ili Generaltabu. Napredni podoficirski kurs e zavravati podoficiri planirani ili se nalaze na dunostima prvih podoficira u jedinicama. Visoka podoficirska kola (najvii oblik podoficirskog usavravanja) namijenjena je za glavne podoficire jedinica ranga brigade, Generaltaba i podoficire predviene za rad u komandama NATO. Planirano je da vojne specijalistike kurseve u zemlji i inostranstvu zavrava oko 95 podoficira godinje. Visoku podoficirsku kolu u kolama zemalja partnera, zavrie u ovom petogodinjem periodu 13 podoficira. Napredne podoficirske kurseve do 2014. godine zavrie 90 podoficira.

4.1.3.

Obuka

Obuka u Vojsci je planski i organizovan proces pruanja znanja i vjetina u isto vrijeme razvijajui njihove psihofizike, intelektualne sposobnosti i moralne karakteristike za izvravanje individualnih i kolektivnih zadataka u miru i oruanom sukobu. Cilj obuke je dostizanje postavljenih standarda u operativnoj sposobnosti komandi i jedinica za izvrenje dodijeljenih misija i zadataka kao i razvijanje i odravanje. Obuka je teini mirnodopski zadatak u Vojsci, jer uspjeno izvravanje dodijeljenih misija i zadataka u oruanom sukobu, u velikoj mjeri, zavisi od kvaliteta obuke u miru. Obuka je neprekidan proces koji poinje individualnom obukom pojedinca, nastavlja se kolektivnom obukom posluge, posade i tima, i zavrava se obukom jedinica. Odgovarajuom obukom se obezbjeuje postizanje misija, na osnovu uspjenog izvravanja zadataka koje obavljaju pojedinci, osoblje, posade, timovi i jedinice. Opti zadaci obuke Vojske su: Stvoriti i odravati motivisane, disciplinovane i obuene pojedince i jedinice; Odravati steena individualna i kolektivna znanja i vjetine; Osposobiti profesionalne pripadnike Vojske za obavljanje funkcionalnih i formacijskih dunosti.

Svi nivoi komandovanja su odgovorni za davanje smjernica, planiranje, organizaciju, realizaciju i ocjenjivanje obuke. Osnovna i napredna obuka svih profesionalnih pripadnika Vojske realizuje se u Centru za obuku. Obuka vojnika za vojno-evidencionu specijalnost se realizuje u jedinicama Vojske. Vojska je spremna da uestvuje u buduim zajednikim i kombinovanim vjebama NATO u saradnji sa nacijama i partnerima NATO. U obuci pojedinaca, jedinica i komandi Vojska se oslanja na pomo partnerskih zemalja. 21

Ograniavajui faktori obuke su: Nepotpuno razvijen sistem upravljanja obukom Vojske; Nedostatak literature za planiranje, organizovanje i izvoenje obuke; Nedovoljno ureeni i opremljeni poligoni, vjebalita i tereni.

Projektovana rjeenja za ograniavajue faktore: Nastaviti razvoj sistema upravljanja obukom tokom 2010-2011. godine, koje takoe ukljuuje procjene/ vrijednovanje obuke. Tokom srednjoronog perioda (2010-2015), oekuje se da e sistem izvjetavanja o spremnosti Vojske biti uspostavljen i da e procjene obuke biti osnova za izvjetavanje o statusu spremnosti Vojske. Koordinirati sa dravama i partnerima NATO kako bi se unaprijedila/ nabavila literatura za obuku i time poboljala interoperabilnost Vojske sa dravama lanicama i partnerskim snagama NATO. U skladu sa finansijskim sredstvima tokom srednjoronog i dugoronog perioda postepeno e se izvriti modernizacija poligona, vjebalita i terena.

4.2.4.2.1.

M aterijalni resursiSistem upravljanja nabavkama

Sistem nabavki u Ministarstvu odbrane za potrebe Ministarstva odbrane i Vojske zasnovan je na propisima koji obrauju ovu problematiku na dravnom nivou. Sistem nabavki roba i usluga dat je na sljedeem dijagramu.

22

Sistem nabavki roba i usluga

Nabavke se planiraju na osnovu godinjih planova javnih i povjerljivih nabavki. Osnov za realizaciju nabavki predstavljaju prioriteti definisani kroz zahtjeve za opremanjem jedinica (prvenstveno opredijeljenih za uee u mirovnim misijama i definisanim Partnerskim ciljevima) kao i stanje zaliha u skladitima Vojske . Analiza za utvrivanje i definisanje potreba i prioriteta se sprovodi unutar Generaltaba, dok se analize izvodljivosti i odrivosti vre na nivou Ministarstva odbrane. Nabavke realizuje Ministarstvo odbrane na osnovu odobrenog programskog budeta. Dio hitnih nabavki roba i usluga male vrijednosti (do 2.000 eura) realizuju jedinice Vojske uz saglasnost Ministarstva odbrane. Nabavka naoruanja i vojne opreme (NVO) se realizuje na domaem i meunarodnom tritu. Kao rezultat posljednjih promjena u budetu, planiranje modernizacije i nabavke opreme se trenutno ponovo procjenjuje. Ukupni trokovi za opremanje i modernizaciju se uveavaju za iznos PDV, to poveava razliku izmeu sredstava predvienih budetom i stvarnih zahtjeva i potreba jedinica za izvravanje definisanih misija i zadataka. Rezultati ove analize e opredijeliti izradu kratkoronih, srednjoronih i dugoronih planova razvoja i poboljanju planova nabavki. Trite roba i usluga Crne Gore nije razvijeno u obimu koji bi zadovoljio potrebe logistike podrke u svim oblastima Vojske i Ministarstva odbrane.

23

4.2.2.

Sistem upravljanja logistikom

Logistika ini podsistem Vojske koji obezbjeuje realizaciju materijalne, zdravstvene i infrastrukturne podrke Vojsci u ostvarivanju njenih misija i zadataka. Osnovne funkcije koje izvravaju organi logistike su: materijalna (nabavke i snabdijevanje); servisna; odravanje i popravka; skladitenje pokretnih stvari; transport; zdravstvena podrka; infrastrukturna podrka.

Organizaciona i funkcionalna logistika struktura se razvija kao odgovor na potrebe i promjene u Vojsci, sa ciljem racionalnog i efikasnog upravljanja resursima. Organizacijskim promjenama izvreno je objedinjavanje funkcija i elemenata logistike Odjeljenja za logistiku (J-4) Generaltaba Vojske i Sektora za materijalne resurse Ministarstva odbrane. Rezultat objedinjavanja je poboljana saradnja i operativna efikasnost i smanjenje upravnog aparata. Sadanja organizacija logistike koncipirana je na strategijskom i operativnom nivou. Sektor za materijalne resurse Ministarstva odbrane je nosilac upravljanja i planiranja logistike u Ministarstvu odbrane i Vojsci.

24

Funkcionalna struktura logistike u Ministarstvu odbrane i Vojsci, prikazana je na sljedeem dijagramu:

Funkcionalna struktura logistike M inistarstva odbrane

Jedinice Logistike baze su razmjetene na 6 lokacija. Za realizaciju zadataka koriste se sopstveni logistiki kapaciteti, a nedostajui kapaciteti se obezbjeuju angaovanjem nacionalnih kapaciteta i logistike partnerskih zemalja. U komandama jedinica ranga brigade ugraeni su odsjeci logistike (upravni organi) sa zadatkom da prate stanje resursa i predlau njihovo odravanje i upotrebu. Zbog specifinosti odravanja vazduhoplova i mornarikih sredstava u Vazduhoplovnu bazu i Mornaricu Vojske Crne Gore su ugraeni kapaciteti za odravanje, kao nezavisni izvrni organi. Logistika podrka jedinica angaovanih u mirovnim misijama se realizuje u skladu sa sporazumima sa partnerskim zemljama.

4.3.

Finansijski resursi

Dostizanje potrebnog nivoa sposobnosti snaga i izgradnja sistema odbrane sposobnog da odgovori na izazove, dominantno e zavisiti od ekonomskih kretanja i mogunosti drave da ubrza proces reforme. Zbog smanjenog rasta BDP i smanjenja procenta izdvajanja za budet za odbranu, ukupan iznos sredstava moe imati uticaja na planirani tempo reforme i plan opremanja i modernizacije

25

Takodje, opredeljenje drave za uee u operacijama podrke i ouvanja mira u svijetu, u okviru UN, NATO i EU, intenziviranje medjunarodne saradnje i razvijanje mree vojnodiplomatskih predstavnitava, su aktivnosti koji zahtijevaju znaajna finansijska sredstva. Procjene ukazuju da e period oporavka ekonomije trajati due, to e uticati na nivo sredstava koja e se u narednom srednjoronom periodu izdvajati za opremanje, modernizaciju i ostale potrebe, a to e za posljedicu imati produenje roka realizacije planiranih aktivnosti i usporiti unapredjenje sposobnosti Ministarstva odbrane i Vojske. Imajui u vidu ekonomska kretanja u narednom periodu i potrebu sprovoenja sveobuhvatnih reformi sistema odbrane, kao i opredjeljenje Crne Gore za uee u medjunarodnim mirovnim misijama, neophodno je razmotriti mogunost da se za finansiranje trokova odbrane, pored sredstava koja se odobravaju u tekuem budetu, koriste prihodi od prodaje naoruanja i vojne opreme.

4.3.1.

Sistem planiranja, programiranja, budetiranja i izvrenja (PPBES)

Nakon usvajanja Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o odbrani, krajem 2009. godine, stvorene su neophodne zakonske pretpostavke za potpunu implementaciju sistema PPBES, kao jednog od kljunih elemenata za funkcionisanje cjelokupnog sistema odbrane.

4.3.1.1.

Osnovne informacije

U Ministarstvu odbrane i Vojsci, po njihovom formiranju, korieni su postupci i procedure finansijskog planiranja i budetiranja koji su bili propisani zakonima i propisima koji su bili na snazi do dana proglaenja nezavisnosti Crne Gore. 4.3.1.2. Planiranje, programiranje, budetiranje i izvrenje

Ministarstvo odbrane sprovodi sistem planiranja, programiranja, budetiranja i izvrenja (PPBES) od 2009. godine i taj sistem slui kao primarni sistem upravljanja resursima. Isti slui kao podrka planiranju i razvoju programa kao i pripremi budeta na nivou Ministarstva odbrane i Vojske. PPBES povezuje misije sa ciljevima nacionalne bezbjednosti, zahtjeve sa misijama, programe sa zahtjevima, i budet sa programima, time stvarajui jedan sveobuhvatan plan upravljanja resursima. Meutim, on jo uvijek ne predstavlja viegodinji plan. 4.3.1.3. Postojei dokumenti kao osnova

26

Glavni dokumenti ukljuuju: Strategiju nacionalne bezbjednosti, Strategiju odbrane Crne Gore, Zakon o odbrani, Zakon o Vojsci Crne Gore, Zakon o budetu, Pravilnik o izradi budeta Ministarstva finansija, Uputstvo o radu dravnog trezora, Zakon o dravnoj upravi, Zakon o telekomunikacijama i Zakon o javnim nabavkama. Vlada Crne Gore je osnovala Interresorsnu komisiju (Ministarstvo odbrane i Ministarstvo finansija) koja ima savjetodavnu funkciju u upravljanju resursima odbrane. Komisija je pripremila nacrt Pravilnika o PPBES i oekuje se da e biti doneen do kraja 2010. godine. 4.3.1.4. Odgovornosti osoblja

Sektori koji su povezani sa PPBES i odgovornosti odsijeka su navedeni dalje u tekstu: Sektor za materijalne resurse. Obezbjeuje podatke za poslove koji se tiu opreme, odravanja, zaliha, izgradnje i informacione tehnologije za Slubu za finansijsko poslovanje. U okviru njega postoje:o o o o Odsijek za opremanje i odravanje. Obezbjeuje podatke koji se tiu potreba za operacijama, odravanjem i programima opreme. Odsijek za infrastrukturu i zatitu ivotne sredine. Obezbjeuje informacije koje se tiu potreba za infrastrukturnim programima. Odsijek za ugovaranje i nabavke. Obezbjeuje informacije u procesu pripreme budeta koje se tiu nabavke i kupovine i upravlja nabavkom i ugovaranjem tokom faze izvrenja budeta. Odsijek za informaciono-komunikacione sisteme. Obezbjeuje informacije za programe komunikacione i informacione tehnologije.

Sektor za politiku odbrane. Vodea organizaciona jedinica Ministarstva odbrane za razvoj integrisanog budeta Ministarstva odbrane.o Odsijek za strategijsko planiranje odbrane. Odgovoran je za proces planiranja u PPBES i obezbjeuje odgovarajue informacije Slubi za finansijsko poslovanje za fazu programiranja.

Sektor za ljudske resurse. Obezbjeuje informacije o programu zaposlenih. Sluba za finansijsko poslovanje. Odgovorna je za izradu Finansijskog plana Ministarstva odbrane, predloenog budeta Ministarstva odbrane i Vojske i njegovo izvravanje. Takoe je odgovorna za proces programiranja (programi za administraciju, meunarodna odbrambena saradnja, i Vojska) koji pretvara smjernice planiranja u mjerljive sposobnosti snaga (logine grupe resursa). Takoe je odgovorna za izvravanje budeta, internu kontrolu (sa Odjeljenjem za inspekcijski nadzor i internu kontrolu, dok je za eksternu kontrolu odgovorna nezavisna Dravna revizorska institucija), poslove kontrolora, i prenoenje odobrenja plaanja Ministarstvu finansija kako bi Trezor mogao da vri uplate u ime Ministarstva odbrane. Koordinira sa bankama za plaanje linih primanja i beneficija zaposlenima. Priprema i predaje Ministarstvu odbrane zahtjeve za ponovno programiranje. Priprema kvartalne izvjetaje o izvrenju budeta Ministarstva odbrane koji se alju Ministarstvu finansija. Generaltab obezbjeuje informacije za finansiranje potreba Vojske.

27

Rukovodioci organizacionih jedinica (sektora Ministarstva odbrane), vre usklaivanje nacrta Godinjeg plana rada i predloga budeta, u saradnji sa Ministarstvom finansija.

4.3.1.5.

Ciklus pripreme budeta

U cilju blagovremenog i validnog predloga budeta za odbranu i godinjeg programa rada Ministarstva odbrane, definisani su sljedei koraci : Januar Ministarstvo finansija i Ministarstvo odbrane budetskih sredstava za tekuu fiskalnu godinu April Ministarstvo odbrane izrauje Smjernice ministra odbrane za planiranje; Jul Ministarstvo finansija izrauje Uputstvo za izradu budeta (za sljedeu godinu) usklauju dinamiku potronje

Jul-Avgust Ministarstvo odbrane priprema predlog Programa rada za sljedeu godinu. Ministarstvo odbrane priprema predlog budeta za sljedeu godinu Septembar Ministarstvo odbrane dostavlja Predlog budeta Ministarstvu finansija Ministarstvo odbrane i Ministarstvo finansija usklauju Predlog budeta Ministarstva odbrane Oktobar Ministarstvo finansija priprema nacrt budeta i dostavlja ga Vladi Novembar Vlada Crne Gore razmatra nacrt budeta na dravnom nivou, priprema predlog Zakona o budetu i podnosi ga Skuptini Crne Gore Decembar Skuptina Crne Gore razmatra i donosi Zakon o budetu

28

Predlog zakona (do 30. 11)

Skuptina

Vlada

Zakon o budetu (do 31.12 )

Nacrt Zakona ( do 31. 10) October)

Uputstvo o izradi budeta (poetak jula)

Predlozi budeta (do 01.09 )

Ministarstvo finansija

Predlog budeta ( do 01.09 )

M inistarstvo odbrane

Druga ministarstva

Ministarstvo odbrane

Predlozi za trokove

Potroake jedinice

Isti proces

Proces izrade budeta

4.3.1.6.

Program rada M inistarstva odbrane

U skladu sa jednom od aktivnosti Individualnog partnerskog akcionog plana, uvoenje efikasnog i transparentnog sistema planiranja, programiranja, budetiranja i izvrenja (PPBES), izraen je Program rada Ministarstva odbrane za 2010. godinu. Godinji program rada se sastoji iz tri programske cjeline: Administracija; Meunarodna odbrambena saradnja; Vojska.

Navedeni programi se dijele na podprograme koji se sastoje od teinih zadataka, nosilaca aktivnosti i zadataka, sa finansijskim pokazateljima i prioritetima aktivnosti (ukljuujui finansiranje za svaku aktivnost). Godinji program rada predstavlja vezu izmeu planiranih zadataka i njihovog finansiranja.

29

Godinji program rada predstavlja osnovu za izradu godinjih i mjesenih planova rada organizacionih jedinica Ministarstva odbrane, koji e obezbijediti efikasnost planiranja, meusobnog usaglaavanja i koordinaciju zadataka na nivou Ministarstva odbrane. Godinji program rada Ministarstva odbrane, u finansijskom smislu, u potpunosti se usaglaava sa budetom. Godinji program rada priprema Odsijek za strategijsko planiranje odbrane, na osnovu predloga organizacionih jedinica (sektora) Ministarstva odbrane i Vojske. Odgovornost je ovog odsijeka da prati sprovoenje istog tokom godine i da obezbijedi odogovarajue izvjetaje o napretku. 4.3.1.7. Trenutni izazovi

Podrka razvoja sposobnosti Vojske, da izvri svoje misije i zadatke, je zavisna od resursa kako bi postigla ciljeve nacionalne bezbjednosti. PPBES e se razviti vremenom kako se odgovornosti osoblja budu jasnije definisale, izraivali pratei dokumenti, i vrila obuka i obrazovanje.

30

5. VojskaVojska Crne Gore je sastavni dio Ministarstva odbrane.

5.1.

M isije i zadaci Vojske

U skladu sa izazovima rizicima i prijetnjama u Strategiji nacionalne bezbjednosti su definisane misije na nacionalnom i meunarodnom planu, kao i snage i nosioci za realizaciju pojedinih misija. Misije i zadaci Vojske preciznije su definisani u Strategiji odbrane Crne Gore. M i si j a Zad at ak 1.1. Odvraanje od oruanog ugroavanjaI Odbrana Crne Gore

1.2. Odbrana od oruanog ugroavanja 1.3. Podrka saveznikim snagama koje se angauju u odbrani Crne Gore 1.4. Podrka saveznikim snagama koje se angauju u kolektivnoj odbrani (lan 5 Vaingtonskog ugovora)

II Podrka civilnim institucijama u zemlji prilikom prirodnih i vjetaki izazvanih katastrofa i u drugim kriznim situacijama, ukljuujui krize izazvane teroristikim aktivnostima

2.1. Podrka civilnim institucijama u zemlji u sanaciji posljedica izazvanih prirodnim i vjetakim katastrofama 2.2. Pomo policiji u borbi protiv terorizma

2.3. Pomo u akcijama traganja i spaavanja

III Doprinos u izgradnji i ouvanju mira u regionu i svijetu

3.1. Uee u meunarodnim mirovnim i humanitarnim misijama 3.2. Uee u meunarodnoj vojnoj saradnji radi razvijanja povjerenja i partnerstva

31

3.3. Uee u kontroli naoruanja

32

5.2.

Zadaci kopnenih snaga

Kopnene snage se izgrauju kao okosnica za izvravanje zadataka u sve tri misije Vojske na unutranjem i spoljnjem planu zajedno sa vazduhoplovnim snagama, mornaricom i ostalim snagama bezbjednosti. Kopnene snage izvravaju sljedee zadatke: Odvraanje od oruanog ugroavanja Crne Gore; Odbrana od oruanog ugroavanja Crne Gore; Podrka civilnim institucijama u sanaciji posljedica prirodno i vjetaki izazvanim katastrofama; Pomo policiji u borbi protiv terorizma; Pomo u akcijama traganja i spaavanja na kopnu; Uee u meunarodnim mirovnim i humanitarnim operacijama i Uee u meunarodnoj vojnoj saradnji radi razvijanja povjerenja i partnerstva.

Obuka na terenu

5.3.

Zadaci vazduhoplovnih snaga

U okviru dodijeljenih zadataka vazduhoplovne snage vre: Vazduhoplovnu vatrenu podrku jedinicama kopnenih snaga i mornarice u zadacima zatite kopna i akvatorije; Izvianje, vezu i osmatranje iz vazdunog prostora; Nadzor i zatitu vazdunog prostora; Traganje i spaavanje na kopnu i moru;

33

Transport za potrebe civilnih institucija u uslovima elementarnih nepogoda, prirodno i vjetaki izazvanih katastrofa; Medicinsku evakuaciju; Gaenje poara upotrebom vazduhoplova; Transport vazdunim putem, podrku Policiji u protivteroristikoj borbi i obezbjeenju dravne granice; Podrku misijama na regionalnom nivou u sanaciji posljedica nastalih prirodno ili vjetaki izazvanim katastrofama; Obuku i usavravanja letakog i vazduhoplovno-tehnikog kadra; Uee u meunarodnoj vojnoj saradnji radi razvijanja partnerstva; Uee u mirovnim i humanitarnim misijama.

5.4.

Zadaci mornarice

Mornarica izvrava sljedee zadatke: Nadzor i zatitu teritorijalnog mora i interesa Crne Gore u epikontinentalnom pojasu; Uee u borbi protiv asimetrinih prijetnji; Uee u obezbjeenju uslova za bezbjednost plovidbe na Jadranskom moru; Uee u traganju i spaavanju; Uee u kontroli pomorskog saobraaja;

34

Helikopter - Gazela

Podrku zemlje domaina saveznikim snagama (teino na zatiti luka i luke infrastrukture kod baziranja saveznikih brodova); Pomo civilnim institucijama prilikom prirodnih i vjetaki izazvanih katastrofa; Uee u meunarodnim mirovnim i humanitarnim operacijama; Uee u meunarodnoj vojnoj saradnji radi razvijanja partnerstva.

Brodovi na zadatku

5.5.

Zadaci logistike

Logistika baza je osnovna izvrna logistika jedinica Vojske koja izvrava pet osnovnih funkcija logistike podrke Vojsci: snabdijevanje, usluge, odravanje, transport i medicinska podrka. U okviru misije odbrane Crne Gore, Logistika baza vri sljedee zadatke: Prijem, dokumentovanje, uvanje i izdavanje sredstava; Odravanje, opravka i servisiranje sredstava; Transport ljudstva, opreme, oruja, zaliha i drugih sredstava; Zdravstveno zbrinjavanje ljudstva; Odravanje infrastrukture objekata i instalacija;

35

Ishrana, odijevanje, vodosnabdijevanje, kupanje ljudstva i druge uslune djelatnosti; Vrenje protivpoarne zatite, zatite na radu i zatite ivotne sredine; Logistika podrka saveznikih snaga koje se angauju u odbrani zemlje; Razvoj i implementacija informacionog sistema logistike.

U okviru podrke civilnim institucijama u zemlji, Logistika baza je opremljena da prui podrku u sljedeim oblastima: Zdravstveno zbrinjavanje; Ishrana; Vodosnabdijevanje; Smjetaj; Transport; Evakuaciju; Izvlaenje oteenih sredstava i Protivpoarnu zatitu.

U okviru, doprinosa u mirovnim misijama i drugim zajednikim bezbjednosnim operacijama, Logistika baza: Priprema medicinski tim i obezbjeuje druge potrebne logistike kapacitete za podrku jedinicama Vojske rasporeenih u misijama podrke miru; Izvrava zadatke logistike pripreme jedinica snaga Vojske deklarisanih za misije podrke miru i Prua pomo partnerskim zemljama kao drava domain.

36

6. Analiza sposobnostiAnaliza rizika i prijetnji, kao to je prikazano u Poglavlju 2. ukazuje na malu vjerovatnou klasine vojne prijetnje Crnoj Gori. Savremene prijetnje bezbjednosti karakterie spektar asimetrinih prijetnji za koje, u dosadanjem periodu, nijesu razvijane odgovarajue sposobnosti. Ovakav pristup bezbjednosti trai razvoj novih sposobnosti za pripremu i uee Vojske u razliitim operacijama odgovora na krize u zemlji i inostranstvu. Angaovanje Vojske bie vjerovatnije u okviru meunarodnih snaga u inostranstvu (kao to su NATO, EU ili UN misije) i kao podrka civilnim institucijama prilikom prirodnih i vjetaki izazvanih katastrofa u Crnoj Gori, ukljuujui i protivteroristike akcije. Crna Gora ne planira da razvije totalni sistem odbrane i sve vojne sposobnosti, zbog toga to bi to bilo van njenih mogunosti kada su u pitanju resursi. Pored toga, koncept odbrane Crne Gore zasniva se na pristupu kolektivnom sistemu bezbjednosti. Crna Gora razvija fleksibilne snage sposobne za efikasno angaovanje zajedno sa snagama partnera/ saveznika. Obuka i opremanje Vojske moraju biti usklaeni sa zahtjevima misija. Budue vojne sposobnosti bie postepeno razvijane, zbog ogranienja koje Crna Gora ima u pogledu obuavanja potrebnog broja ljudstva i jedinica, modernizacije opreme i naoruanja i finansijskih sredstava.

6.1.

M etodologija analize sposobnosti

Da bi se uradila analiza potrebnih sposobnosti vojske za odgovor na krize potrebno je sagledati procjenu moguih rizika i prijetnji. Matrica razvoja rizika i prijetnji rezultat je paljive procjene politikih i vojnih pretpostavki i procjene nacionalne ugroenosti. Svaka prijetnja je procijenjena u odnosu na: vjerovatnou, budue kretanje (trend), vrijeme upozorenja i uticaj na vitalne interese Crne Gore. Sredstva koja su na raspolaganju za odbrambene potrebe su ograniena i moraju se identifikovati specifine prijetnje koje su od kljunog uticaja u procesu planiranja snaga. Fokus je na dvije specifine prijetnje: Vojna intervencija visokog obima (scenario najloijeg ali malo vjerovatnog sluaja); Krizna situacija izazvana asimetrinim prijetnjama ili prirodnim i vjetakim katastrofama (vjerovatniji scenario).

37

U odnosu na navedene scenarije, definisane su misije i zadaci, prema kojima e se struktuirati odgovarajue snage:Upozorenje i vrijeme pripreme Dugo Dugo Kratko Kratko Kratko Uticaj na vitalne interese Visok Nizak Umjeren Umjeren Umjeren

Kategorija prijetnje Vojna intervencija velikog opsega irenje konflikta Terorizam Katastrofe uzrokovane ljudskim faktorom Prirodne katastrofe

Vjerovatnoa u sadanjosti Niska Umjerena Niska Niska Visoka

Trend vjerovatnoe Opadajui Opadajui Porast Porast Porast

Kategorija rizika i matrica procjene rizika Analiza rizika i prijetnji (gore prikazana tabela) opredjeljuje prioritete u razvoju vojnih sposobnosti. Za kratkoroni i srednjoroni period prioritet e biti na razvoju vojnih sposobnosti za uee u mirovnim misijama, borbi protiv terorizma i sposobnostima za podrku civilnim isnstitucijama u prirodnim i vetaki izazvanim katastrofama. Dugorono gledano, Vojska e nastaviti i da izgrauje sposobnosti neophodne za suprostavljanje prijetnjama asimetrine prirode i ukljuenje u kolektivni sistem odbrane.

6.2.6.2.1.

Sadanje mogunosti VojskeSadanje mogunosti kopnenih snaga

U procesu reforme Vojske posebna panja posveena je razvoju sposobnosti kopnenih snaga kojim se obezbjeuje efikasna realizacija misija i zadataka. Na sadanjem stepenu modernizacije i razvoja kopnene snage djelimino su opremljene i imaju ograniene sposobnosti za izvoenje operacija u razliitim uslovima. Napredak je uinjen na podizanju nivoa sposobnosti i opremljenosti za operacije na planinskom zemljitu i u nepovoljnim klimatskim i meteo uslovima. Mobilnost, pokretljivosti i komandovanje sastavima kopnenih snaga oteavaju postojee orografske i geografske karakteristike teritorije i veliki broj kanjona i vodotoka (esto i teko prohodnih), posebno u centralnom i sjevernom dijelu drave.

38

Za doprinos u izgradnji i ouvanju mira u regionu i svijetu kopnene snage jaine voda i dio tabnog i medicinskog osoblja (sa mogunou rotacije) su osposobljene za angaovanje u sastavu kontigenta partnerskih zemalja u misiji ISAF u Avganistanu. Odreeni sastavi kopnenih snaga imaju ograniene sposobnosti za pruanje podrke civilnim institucijama u sanaciji posljedica prilikom prirodnih i vjetaki izazvanih katastrofa i u drugim kriznim situacijama, zbog nedostatka adekvatne opreme. Glavne kopnene snage grupisane su u Brigadu kopnene vojske. Kopnene snage su opremljene pojedinim vrstama savremenog pjeadijskog naoruanja, zatitne opreme, transportnih sredstava, kompletima planinarske i specijalne opreme i terenskom uniformom za izvravanje svojih misija i zadataka. Radi dostizanja interoperabilnosti sa snagama partnerskih zemalja u toku je uspostavljanje sistema obuke jedinica, kao i opremanje sa nedostajuim i novim sredstvima naoruanja i vojnom opremom. Ovim e se unaprijediti sposobnosti kopnenih snaga i stvoriti uslovi za izvravanje dodijeljenih zadataka.

6.2.2.

Sadanje mogunosti vazduhoplovnih snaga

Za izvrenje dodijeljenih zadataka vazduhoplovne snage trenutno posjeduju sposobnosti da realizuju1: Ogranienu vatrenu podrku jedinicama kopnenih snaga, mornarice i drugim snagama bezbjednosti; Protivoklopnu borbu; Korekturu artiljerijske vatre; Izvianje iz vazdunog prostora; Transport ljudi ekvivalenta voda, (30 ljudi) upotrebom vie lakih helikoptera; Ogranienu medicinsku evakuaciju sa 4 laka helikoptera; Ograniene misije traganja i spaavanja iz vazduha iznad kopna i mora sa 4 laka helikoptera; Radarsku kontrolu vazdunog prostora bez mogunosti prenosa podataka od radara ka korisnicima; Ogranienu zatitu vazdunog prostora i protivvazduhoplovnu odbranu vitalnih objekata Zatita sa kopna vri se protivavionskim topovima do visine 4.000 m i iz vazduha do visine 6.000 m avionima Super Galeb (N-62);

1

To ne podrazumjeva izvrenje svih zadataka istovremeno.

39

Letaku obuku pilotskog kadra na lakim helikopterima i mlaznim avionima po svim profilima letake obuke. Raspoloivi personal omoguava izvoenje letake obuke i na transportnim helikopterima i klipnim avionima2; Odravanje vazduhoplova u I i II stepenu, to obuhvata opsluivanje, periodine preglede, manje i vee opravke vazduhoplova.

2

Kandidovan je projekat Regionalnog centra za obuku pilota helikoptera. Ovaj centar e praktino i poeti sa

radom 2010. godine kroz aktivnosti Vazduhoplovne baze na obuci stranih pilota i pruanjem logistike podrke na njihovim vazduhoplovima. Centar za obuku pilota helikoptera svojim radom obezbijedie: o o Organizovanje i sprovoenje teoretske i praktine letake obuke pilota i Organizovanje logistike podrke za obuku stranih pilota na njihovim vazduhoplovima.

40

6.2.3.

Sadanje mogunosti mornarice

Sadanje mogunosti mornarice: Artiljerijska dejstva u protivbrodskoj borbi do daljine 12 km i PVO do visine 7 km; Monitoring pomorskog saobraaja i pruanje pomoi Policiji u obezbjeenju dravne granice i borbi protiv asimetrinih prijetnji; Sprovoenje operacije spaavanja na moru, grupom od 4 broda za spaavanje; Pomo Upravi pomorske sigurnosti u akcijama traganja na moru; Pomo Upravi pomorske sigurnosti u obezbjeenju slobodne plovidbe u teritorijalnom moru i epikontinentalnom pojasu; Protivteroristiko i protivminsko obezbjeenje pomorskih snaga, luka i sidrita, ronilakom jedinicom i njihovim sredstvima; Izvoenje bordinga prilikom kontrole pomorskog saobraaja, sa dva bording tima; Otkrivanje i praenje ciljeva na moru do daljine 150 km i distribucija podataka ostalim nadlenim korisnicima dravnih institucija; Obuka pripadnika mornarice, uenika i studenata civilnih pomorskih kola Crne Gore i pripadnika mornarica partnerskih zemalja na kolskom brodu Jadran (istovremeno se obuka moe vriti za 60 kadeta u pomorstvu, navigaciji i meteorologiji); Realizacija dijela dravnog protokola; Podrka dravnim slubama u sprovoenju aktivnosti na moru.

Patrolni brod 33

6.2.4.

Sadanje mogunosti logistike

Sadanjim sposobnostima logistike moe se pruiti logistika podrka jedinicama Vojske kroz:

41

Pokret i transport snaga, zaliha i opreme Vojska trenutno raspolae sa znaajnim brojem motornih vozila oglasie se suvinim, Tokom prethodnog perioda znaajno je poboljano stanje popune terenskim vozilima, ime su unaprijeenje sposobnosti pokreta snaga. raznih vrsta i godina proizvodnje od kojih e se jedan broj zadrati u upotrebi, a ostala vozila

Odravanje sredstava i infrastrukture Odravanje i popravka sredstava sprovodi se kroz tri stepena i to: I stepen: izvodi se na nivou jedinica-korisnika sredstava, uz moguu ispomo radionikih kapaciteta jedinica za odravanje, II stepen: izvode jedinice za odravanje uz potrebno angaovanje civilnih preduzea, III stepen: podrazumijeva vii nivo odravanja i remonta sloenih sredstava,koji se izvodi u civilnim preduzeima u zemlji i inostranstvu.

U skladu sa postojeom organizacijskom strukturom logistike, kapaciteti za odravanje sredstava KoV, razmjeteni su u Danilovgradu, Golubovcima, Baru, Nikiu i Pljevljima. Za potrebe odravanja vazduhoplova postoje radioniki kapaciteti u Golubovcima. Radioniki kapaciteti za osnovno odravanje plovnih objekata se nalaze u Baru, i ogranienih su mogunosti. Odravanje objekata infrastrukture vri se kroz redovno investiciono odravanje i kapitalnu izgradnju. Skladitenje naoruanja i vojne opreme Ubojna sredstva su smjetena u 9 (devet) skladita. Planirano je da se ubojna sredstva uvaju u tri skladita. Za svu municiju koja se nalazi u skladitima Vojske prati se stabilnost baruta na osnovu kolekcije baruta. Sredstva su uskladitena u skladu sa vaeim propisima. U Vojsci postoji odjeljenje za odravanje ubojnih sredstava koje je osposobljeno za izvrenje kontrolno tehnikih pregleda i unitavanje neaktiviranih ubojnih sredstava.

42

Zdravstveno zbrinjavanje Organizovano je kroz primarnu zdravstvenu zatitu na nivou trupnog saniteta. Trenutni kapaciteti su etiri ambulante i Vojno medicinski centar. Zatitu sprovodi visokostruan i obuen kadar sa opremom koja zadovoljava sadanje potrebe. Svi trupni ljekari u ambulantama su registrovani u raunarskoj mrei dravnog fonda zdravstva i isti su dobili svoje bar kodove i stikere. Za uee u humanitarnim misijama vri se obuka medicinskog osoblja (ljekari i tehniari) i taj proces e se nastaviti,

Snadbijevanje pokretnim stvarima

Snabdijevanje osnovnim sredstvima realizuje se iz postojeih skladinih zaliha i nabavkom na tritu. Snabdijevanje pogonskim sredstvima vri se preko vojnih i civilnih benzinskih pumpi. Ishrana i snabdijevanje artiklima hrane oslanja se na logistike kapacitete Vojske i trite Crne Gore.

43

6.3.6.3.1.

Nedostaci sposobnosti VojskeNedostaci u vezi sa buduim sposobnostima kopnenih snaga

Sposobnosti kopnenih snaga su umanjene iz sljedeih razloga: Komandovanje i upotreba snaga tokom izvoenja samostalnih i zdruenih operacija su ogranieni zbog nedostatka adekvatne opreme za komunikaciju; Dio zastarjelih transportnih sredstava, a posebno nedostatak transportnih helikoptera, ne obezbjeuje potrebnu mobilnost i pokretljivost kopnenih snaga; Dio zastarjele opreme i naoruanja i sistema za podrku kopnenih snaga ne obezbjeuje potrebnu efikasnost i pouzdanost (haubica 122 mm - vuna varijanta, nije opremljena automatizovanim sistemom za upravljanje vatrom i sl.); Neopremljenost savremenim sredstvima za izvianje, osmatranje i goniometrisanje (sredstva za osmatranje danju i noi, GPS ureaji i sl.); Komandno informacioni sistem ne obezbjeuje pouzdane i funkcionalne oblike komunikacije i zatite podataka; Zatita snaga u uslovima primjene raznih vrsta hemijskog i biolokog oruja je nepouzdana zbog zastarjelosti dijela sredstava ABHO; Neopremljenost savremenim sredstvima PVO jedinica sposobnosti PVO kopnenih snaga; Zastarjelost pojedinih ininjerijskih sredstva i opreme umanjuje sposobnosti kopnenih snaga u obezbjeenju pokreta i manevra. u znatnoj mjeri umanjuje

Razvoj kopnenih snaga ne podrazumijeva izgradnju sposobnosti za izvoenje svih sadraja borbenih dejstava. Pojedini sadraji e se razvijati u okviru kolektivnog sistema bezbjednosti.

6.3.2.

Nedostaci u vezi sa buduim sposobnostima vazduhoplovnih snaga

Vazduhoplovne snage imaju nedostataka po pitanju sposobnosti za ostvarenje svojih misija i zadataka, koji su prije svega prouzrokovani nedostatkom dijela odgovarajue tehnike, stanjem postojee tehnike i rezervnih dijelova i nedovoljnog broja kvalifikovanog kadra. Vatrena podrka jedinicama kopnenih snaga, mornarice i drugih snaga bezbjednosti, ogranienih je mogunosti. Vatrenu podrku mogue je realizovati naoruanim helikopterima tipa Gazela, kojima je potreban remont i modernizacija.

44

Transport ljudi i opreme ekvivalenta voda i materijalnih sredstava je ogranienih mogunosti sa upotrebom lakih helikoptera. Ogranienja se ogledaju kroz kapacitete za prevoz ljudstva postojeim helikopterima i tehnikim karakteristikama istih za sletanje na visoke terene. Da bi se ova sposobnost razvila na vii nivo nedostaju novi vienamjenski srednji transportni helikopteri.

Medicinska evakuacija se ne moe vriti u potpunosti ve samo pomou lakog helikoptera sa ogranienjima, prevashodno zbog smjetajnog prostora za povrijeenog i medicinsku ekipu. Za podizanje ove sposobnosti na vii nivo, nedostaje jedan helikopter, koji bi posjedovao opremu za pruanje prve pomoi i koji je potrebno da ima mogunost transporta 12 nepokretnih ranjenika ili bolesnika i medicinske ekipe.

Traganje i spaavanje iznad kopna i mora ogranienog je karaktera zbog neadekvatnog tipa i opreme imajuih helikoptera. Nedostaje helikopter opremljen potrebnom opremom za slubu traganja i spaavanja (STS) koji posjeduje sve potrebne karakteristike (po veliini, nosivosti i ugraenoj medicinskoj opremi) za realizaciju ove misije.

45

Nadzor i zatita vazdunog prostora sa zemlje i iz vazduha ogranienog je karaktera zbog nedostataka radarske i vazduhoplovne tehnike. Trenutno ne postoji razmjena informacija nadzora vazdunog prostora (radarske slike) izmeu radara i korisnika u Crnoj Gori, kao i sa susjednim dravama. Podizanje nivoa sposobnosti nadzora i zatite vazdunog prostora sa zemlje i vazduha planirano je da se rijei razvijanjem sopstvenih sposobnosti i kroz saradnju sa partnerima. Pored opravke sistema za prenos podataka radarske slike do korisnika, nedostaje i vazduhoplovni operativni centar, i mogunost remonta i modernizacije postojee vazduhoplovne i radarske tehnike. Sagledavanje stanja radarskog sistema je ve izvreno radi njegove opravke i remonta. Predlog za vrenje kontrole i zatite vazdunog prostora e dati i NATO kroz svoju studiju ija izrada je poela u februaru 2010. godine.

Helikopter za gaenje poara

Obuka i usavravanje - trenutni ljudski resursi jedinice omoguavaju letaku obuku po svim profilima (selektivno letenje, osnovnu obuku, vie stepene obuke i borbenu obuku) za vie tipova aviona (klipni i mlazni) i helikoptera (laki i transportni) koje posjeduje vazduhoplovna baza. Navedeni kvalitet ljudskih resursa je demonstriran kroz nastupe tima koga ine svi tipovi vazduhoplova iz sastava vazduhoplovnih snaga (helikopteri i avioni) i njihovih samostalnih nastupa za prikazivanje manevarskih osobina vazduhoplova. kolovanje i obuka sopstvenog kadra (letakog i tehnikog) vri se kroz upuivanje kandidata na:kolovanje na vojnim akademijama partnerskih drava; Obuku za poziv pilota ili oficira vazduhoplovnotehnike slube za svrene studente tehnikih fakulteta i Obuku za podoficire vazduhoplovno-tehnike slube za svrene uenike srednjih kola tehnikih smjerova.

Odravanje vazduhoplova u I i II stepenu (obuhvata opsluivanje, povremene preglede, manje i vee opravke vazduhoplova) se nesmetano odvija sa postojeim kapacitetima. Za podizanje ove sposobnosti nedostaje radionica za odravanje vazduhoplova u III stepenu (ekvivalent avio servisa). Za odravanje vazduhoplova u III stepenu tehnikom sastavu nedostaju licence za izvoenje radova u pomenutom stepenu odravanja i potreban alat i oprema za radionicu.

46

Gaenje poara sa sadanjim snagama nije mogue zbog nedostatka adekvatnih vazduhoplova dok ljudski resursi to omoguavaju. Da bi se razvila ova sposobnost nedostaju 4 vienamjenska helikoptera koji bi imali mogunosti izbacivanja 60 do 80 tona vode po asu leta na itavoj teritoriji Crne Gore i bliem okruenju. Zadatke izvianja i navoenja transportnih helikoptera za potrebe gaenja poara mogu vriti klipni avioni, kao i laki helikopteri opte namjene. Vazduhoplovne snage ne planiraju razvoj svih vrsta sposobnosti zbog toga to je koncept odbrane Crne Gore zasnovan na pristupu kolektivnom sistemu bezbjednosti.

6.3.3.

Nedostaci u vezi sa buduim sposobnostima mornarice

Mornarica ima ograniene sposobnosti za izvrenje zadataka zbog strukture svoje (brodova) flote, kvaliteta opreme i osposobljenosti profesionalnih pripadnika mornarice. Zbog starosti brodova, sposobnost odravanja i raspoloivost rezervnih djelova su ogranieni. Mornarica ima ograniene sposobnosti za specijalna dejstva (protivteroristika i protivdiverzantska) izvianje, traganje i spaavanje. Protivminska dejstva mogu izvoditi samo protivminski ronioci, ali u ogranienoj mjeri. Bording timovi, koji su u sastavu Pomorskog odreda, za izvravanje ovih zadataka nemaju opremu za osmatranje, komunikaciju i zatitu. Rekonstrukcija/ remont patrolnih brodova i dovoenje u zahtijevano stanje ispravnosti je skupo i upotreba ovih brodova za projektovane zadatke je neekonomina. Pored pomenutih nedostataka, mornarica ima ograniene sposobnosti osmatranja mora, zbog tehnike zastarjelosti osmatrakih radara i nemogunosti prenosa radarske slike do operativnog centra. Svi graevinski objekti su stari i bie neophodno uloiti velika novana sredstva kako bi se poboljali uslovi ivota i rada u mornarici.

6.3.4.

Nedostaci u vezi sa buduim sposobnostima logistike

Osnovni nedostaci su tehniko i infrastrukturno zaostajanje koje utie na razvoj buduih sposobnosti. Pokret i transport snaga i sredstava Osnovni nedostatak su nepouzdani transportni kapaciteti. Prosjena starost vozila je preko 20 godina i naelno zadovoljavaju trenutne potrebe. Navedeni nedostatak se prevazilazi planskom nabavkom novih vozila i potrebnim kontingentom rezervnih djelova. Odravanje naoruanja, opreme i infrastrukture 47

Sposobnost odravanja sredstava NVO je ograniena zbog: Potrebe angaovanja ljudstva na drugim zadacima; Nedovoljno obuenog postojeeg kadra prije svega za odravanje novih sredstava; Nesrazmjernog odnosa upravnih i izvrnih organa logistike kao i neadekvatna starosna struktura kadra i Nedovoljno razvijene materijalne baze (stacionarna i prenosna radionika oprema je zastarjela, nedostatak rezervnih djelova i drugo).

Zdravstveno zbrinjavanje Problem u zdravstvenom zbrinjavanju predstavlja nepovoljna opremljenost ambulanti savremenom opremom za rad, nedostatak pokretnih bolnica i neadekvatna formacijska struktura koja bi obezbijedila medicinske timove za mirovne misije. Skladitenje naoruanja i vojne opreme Osnovni problemi koji optereuju proces skladitenja su sljedei: Pirotehnika preoptereenost; Dotrajalost objekata, posebno krovnih konstrukcija; Neprilagoenost objekata i saobraajnica sredstvima integralnog transporta; Veina objekata za skladitenje municije nema adekvatne zatitne grudobrane; Skladita nemaju rasvjetu, video nadzor, adekvatnu protivpoarnu zatitu i ventilaciju.

Snabdijevanje i usluge Sadanji sistem snabdijevanja je optereen znatnim vikovima sredstava, starom tehnikom i nema elektronsku centralizovanu bazu podataka koja bi objedinjavala sve informacije o vlasnitvu, raspoloivosti, kvalitetu sredstava i zahtjevima korisnika. Uvoenje sistema standardizacije Trenutno se koriste postojei standardi narodne odbrane (SNO), koji nijesu u suprotnosti sa novim opredjeljenjima. U cilju uspostavljanja neophodne normativne osnove pripremljeni su: Koncept standardizacije u sistemu odbrane i Pravilnik o standardizaciji u sistemu odbrane. Isti su predati na dalji postupak i proceduru prihvatanja. Standardi u sistemu odbrane Crne Gore e se razvijati i preuzimati. Ministarstvo odbrane se preko Instituta za standardizaciju Crne Gore ukljuilo u proces nacionalne standardizacije. Kodifikacija pokretnih stvari Postojei sistem nomenklature u Vojsci Crne Gore je naslijeen iz bive JNA. Stanje na skladitima evidentirano je u elektronskom obliku i sva sredstva na upotrebi se knjie u sistemu POMAK po postojeim nomenklaturnim brojevima i nazivima naslijeenog sistema. Ovaj programski paket ne zadovoljava potrebe, te je potrebno nabaviti programski paket kompatibilan sa NATO sistemom kodifikacije. 48

Crna Gora je zakljuila sporazum o sponzorstvu sa NATO komitetom za kodifikaciju AC/ 135 ime je primljena u NATO-kodifikacioni sistem na nivou Tier 1. Osnovni koncept kodifikacije pokretnih stvari po NATO sistemu uvrten je kao poglavlje u nacrtu Pravilnika o materijalnom zbrinjavanju u Vojsci. Zavrena je radna verzija Uputstva o kodifikaciji i predstoji usaglaavanje, kako bi se poelo sa procesom kodifikacije naoruanja i vojne opreme.

6.4.

Prioriteti u razvoju sposobnosti za budue misije i zadatke Vojske

U skladu sa ostvarenim progresom na putu evropskih i evroatlantskih integracija, raspoloivim resursima i projektovanim tempom dostizanja potrebnog stepena interoperabilnosti, Vojska e definisati prioritete u nastavku razvoja sposobnosti.

6.4.1.

Prioriteti u razvoju sposobnosti za budue zadatke kopnenih snaga

Na osnovu definisanih misija i zadataka Vojske, kopnene snage e razvijati vienamjenske, brzopokretne, savremeno opremljene i osposobljene jedinice, sposobne za izvoenje samostalnih operacija i uee u izvoenju zdruenih operacija. eta e biti osnovna jedinica za modelovanje snaga. Da bi se dostigao potreban nivo sposobnosti pojedini sastavi kopnenih snaga su poetkom 2009.godine zapoeli sa implementacijom koncepta operativnih sposobnosti. U tom cilju deklarisana je jedna pjeadijska eta iz Brigade kopnene vojske, koja bi do kraja 2013. godine trebala proi sve nivoe ocjenjivanja, ime bi se dostigao nivo sposobnosti koji omoguava izvrenje misija i zadataka u skladu sa NATO standardima. U pogledu unapreenja sposobnosti, kopnene snage e se u poetku usmjeriti na poboljanje sposobnosti za odbranu dravne teritorije i sposobnosti podrke civilnim institucijama u ublaavanju posljedica prilikom prirodnih i vjetaki izazvanih katastrofa i u drugim kriznim situacijama, ukljuujui krize izazvane teroristikim aktivnostima. Posebna panja bie posveena unapreenju sposobnosti za uee opredijeljenih sastava kopnenih snaga u multinacionalnim operacijama, kojim se stvaraju uslovi za ukljuivanje zemlje u sisteme kolektivne bezbjednosti i integracije u regionalne bezbjednosne inicijative. Za uspjeno izvravanje opredijeljenih zadataka, prioritet je na poboljanju sposobnosti za: Prikupljanje podataka i odabir ciljeva (ISTAR); Izvoenje pjeadijskih i protivpjeadijskih dejstava, opremanjem savremenim streljakim naoruanjem i specijalnom opremom za izvoenje operacija u svim zemljinim, meteo i borbenim uslovima, sa teitem na brdsko planinskom zemljitu;

49

Artiljerijsku podrku na malim i srednjim daljinama, modernizacijom postojeih artiljerijskih i raketnih sistema; Pruanje podrke Policiji u izvoenju protivteroristikih operacija; Podrku kopnenim snagama u zatiti i pokretljivosti od strane ininjerijskih sastava i pruanje podrke civilnim institucijama prilikom operacija pruanja pomoi i ublaavanje posledica katastrofa. Posebno razvijati sposobnosti za detekciju mina, razminiranje i unitavanje eksplozivnih sredstava; Obezbjeenje jedinica Vojske od atomsko bioloko hemijskih (CBRN) opasnosti u ogranienom obimu i otklanjanju posledica u sluaju nuklearno hemijskih udesa, atomsko bioloko hemijskog (CBRN), terorizma i pruanju pomoi civilnim institucijama prilikom ekolokih i drugih katastrofa; Vojno-policijsku zatite u skladu sa zakonom, kao i za vrenje standardnih zadataka; Zatitu kopnenih snaga od dejstva iz vazdunog prostora, osloncem na pomo partnera i Uee pojednih sastava kopnenih snaga u multinacionalnim operacijama.

Imajui u vidu sadanje i budue zadatke, izrauju se planovi modernizacije postojeih sistema, oruja i opreme kao i njihova nabavka. U tom pravcu definisae se i zahtjevi za opremanjem i osposobljavanjem sastava specijalnih snaga, pjeadije, ininjerije, artiljerije, ABHO, vojne policije i veze (opremanje adekvatnim transportnim sredstvima, zatitnom opremom, sredstvima veze, automatizovanim sistemima za upravljanje vatrom, ureajima za dejstvo nou, opremom za izvianje, osmatranje i goniometrisanje i sl.). U obuci komandi i jedinica teite e biti na unapreenju znanja i vjetina na donoenju odluka i usvajanju procedura u skladu sa NATO standardima radi dostizanja pune interoperabilnosti sa zemljama partnerima. Radi dostizanja projektovanih sposobnosti i efikasnosti u izvravanju dodijeljenih misija i zadataka potrebno je u narednom periodu izvriti odreene organizacijsko-formacijske promjene u postojeoj strukturi snaga koja bi na raun smanjenja personala u komandama obezbijedila povoljniju popunu jedinica.

6.4.2.

Prioriteti u razvoju sposobnosti za budue zadatke vazduhoplovnih snaga

U okviru misija koje su dodijeljene Vojsci, vazduhoplovne snage e razvijati poboljane sposobnosti za izvravanje zadataka u vazdunom prostoru.

50

Za dostizanje nivoa buduih sposobnosti planirana je nabavka novih vazduhoplova i modernizacija postojeih. Nabavka bi obuhvatala: etiri vienamjenska srednja transportna helikoptera istog tipa u razliitim varijantama opremanja: 3o o o 2 opte namjene, za transport ljudi i tereta, 1 helikopter za slubu traganja i spaavanja, i 1 za medicinsku evakuaciju.

Dva klipna aviona za poetnu obuku pilota Zapoeta je modernizacija koja se u prvom redu odnosi na NAV-COM opremu i sisteme naoruanja, a planirana je modernizacija 9 postojeih helikoptera H-42/ 45 HN-45M. Do iznalaenja adekvatnog rjeenja u okviru kolektivnog sistema bezbijednosti ili kroz bilateralne ili multilateralne sporazume, Vojska e privremeno zadrati sljedee snage i sredstva koja posjedujemo: etiri aviona Super Galeb, koji ne zahtijevaju ulaganje znaajnijih finansijskih sredstva za odravanje istih i pet naoruanih helikoptera tipa HN 45M Gama. Avioni Super Galeb e se koristiti za obuku i trena pilota i bie u rezervi za angaovanje u sluaju potrebe za misiju odbrane. Za dostizanje vieg nivoa sposobnosti nadzora i zatite vazdunog prostora potrebno je: Radarski sistem S-600 dovesti u potpuno ispravno stanje; Dislocirati radar na kotu Vrsuta ili Bjelasica; Formirati vazduhoplovni operativni centar; Uspostaviti sistem prijenosa podataka (slike) sa radarske pozicije do operativnog centra; Uvezati radarski sistem sa radarom Terminalne kontrole letenja Podgorica i sa sistemom nadzora mora, u skladu sa zakljucima studije C-3, koju sprovode NATO i Kraljevina Danska i, Stvaranje jedinstvene radarske slike sa partnerskim zemljama i NATO.

Navedene aktivnosti za poboljanje sposobnosti nadzora i zatite vazdunog prostora bie preciznije definisane nakon zavretka studije, koju za potrebe Crne Gore izrauju NATO i Kraljevina Danska.

3

Svi helikopteri trebali bi biti opremljeni protivpoarnim vedrom za gaenje poara. Nabavkom istih viestruko e

se uveati sposobnosti manevra - taktikog transporta jedinica i transporta velike koliine tereta i na nepristupane lokacije, te rijeili problemi medicinske evakuacije, i unap