6

Jak stworzyć dobre materiały promocyjne

3

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego

Materiały szkoleniowe dla uczestników projektu: Standardy obsługi inwestora w samorządzie

Tytuł szkolenia: Jak stworzyć dobre materiały promocyjne

Autor: Krzysztof Fruba

Grupa: Pracownicy Jednostek Samorządu Terytorialnego

Kontakt z biurem projektu:

Warmińsko-Mazurska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Olsztynie

tel. 89 512-25-08, 89 512-24-88, 89 512-24-30

e-mail: wmarr@wmarr.olsztyn.pl

Plac Gen. Józefa Bema 3, 10-516 Olsztyn

Data: maj 2018 r.

Prawa autorskie:

Publikacja udostępniana jest na licencji Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych

samych warunkach 3.0 Polska (CC BY-SA 3.0). Pewne prawa zastrzeżone na rzecz autorów.

Zezwala się na dowolne wykorzystanie treści pod warunkiem wskazania autorów oraz

zachowania niniejszej informacji licencyjnej tak długo, jak tylko na utwory zależne będzie

udzielana taka sama licencja. (Wolno m.in. kopiować, zmieniać, rozpowszechniać w dowolnym

medium i formacie, przedstawiać i wykonywać utwór tak długo jak tylko na utwory zależne

będzie udzielana taka sama licencja). Tekst licencji dostępny jest na stronie

http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/

Partnerzy:

4

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

6

5

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

6

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

7

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

8

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

9

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

10

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

11

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

12

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

13

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

14

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

15

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

16

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

17

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

18

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

19

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

20

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

21

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

22

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

23

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

24

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

25

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

26

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

27

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

28

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

29

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

30

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

31

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

32

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

33

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

34

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

35

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

36

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

37

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

38

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

39

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

40

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

41

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

42

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

43

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

44

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

45

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

46

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

47

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

48

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

49

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

50

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

51

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

52

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

53

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

54

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

___________________________________

55

SKRYPT:

Tytuł szkolenia: Jak stworzyć dobre materiały promocyjne

Autor: Krzysztof Fruba

Grupa: Pracownicy Jednostek Samorządu Terytorialnego

Spis treści:

Wstęp – sztuka komunikacji czyli jak przetwarzamy i odbieramy komunikaty

1. Przyswajanie informacji promocyjnych

jak odbieramy komunikaty

komunikacja z klientem

proces poznawczy

podstawa skutecznego komunikatu – model AIDA

jak skutecznie zmieniać postawy

racjonalizm czy emocje

zaangażowanie konsumenta – model ELM

który rodzaj komunikatu wybrać – macierz FCB?

czym jest wizerunek

elementy wizerunku kluczowe z punktu widzenia potencjalnych inwestorów

2. Jak prowadzić skuteczne działania promocyjne?

nie zawsze mówimy tak samo – model Lavidge’a-Steinera

mierzenie efektywności działań – model DAGMAR

3. Jak stworzyć dobry projekt graficzny - sztuka kompozycji

co to jest kompozycja?

rodzaje kompozycji

mocne punkty obrazu

podział pola obrazu

perspektywa

najczęstsze błędy popełniane przy tworzeniu projektów graficznych

jak zaprojektować dobry plakat?

przykłady dobrych i złych praktyk – case studies

4. Jak stworzyć dobry film promocyjny/reklamowy

obraz a dźwięk

typologia metod komercyjnej prezentacji

techniki stosowane w filmach reklamowych

56

przykłady dobrych i złych praktyk – case studies

5. Jak stworzyć skuteczną reklamę w internecie

strona internetowa

co zrobić aby strona była skuteczna

czym powinna charakteryzować się dobra strona internetowa

jak przygotować dobrą reklamę internetową

przykłady dobrych i złych praktyk – case studies

6. Techniki druku

najczęstsze metody druku

formaty papieru i druku

próbne odbitki

przestrzenie barw – CMYK, RGB, raster, kolory dodatkowe

7. Źródła pozyskiwania środków finansowych na promocję inwestycyjną gminy

środki unijne

pomoc kapitału prywatnego

Wstęp:

O autorze:

Wykładowca reklamy w szkołach policealnych i wyższych, manager z wieloletnim

doświadczeniem marketingowym. Przez ponad 20 lat związany z branżą reklamową.

Doskonale znający zagadnienia marketingu, metody wprowadzenia produktu na rynek,

tworzenia strategii marketingowej i organizowania kampanii reklamowych. Zrealizował

wiele kampanii mediowych, BTL-owych, promocji konsumenckich i programów

lojalnościowych dla wielu renomowanych firm. Obecnie doktorant Instytutu Bankowości i

Ubezpieczeń Gospodarczych SGH w Warszawie.

57

Wstęp

Szkolenie to ma zadanie pokazać, jak przyswajamy i odbieramy komunikaty, w tym przede wszystkim komunikaty promocyjne oraz jak stworzyć skuteczny komunikat reklamowy. Podczas swojego życia ludzie cały czas komunikują się z otoczeniem starając się wywierać jakiś wpływ na odbiorców. Wielokrotnie nie zdają sobie sprawy jak inni dany komunikat odbiorą oraz co w ten sposób da się osiągnąć. W komunikacji promocyjnej twórca stara się wywrzeć na odbiorcy pożądany efekt, nie zawsze osiągając sukces. Jak działać maksymalizując efekty? Czego się trzymać? Jak zbudować właściwy komunikat? Czy zawsze należy mówić tak samo? Czy lepszy efekt można osiągnąć wykorzystując emocje, czy też elementy racjonalne? Jak dostosować sposób przekazu do specyfiki wykorzystanych mediów? Czy też wreszcie które elementy kompozycji będą kluczowe dla danego przekazu? Pytań pojawia się wiele. Tworząc komunikat twórca się znaleźć na nie odpowiedź. Czasami okazuje się, że projekt który miał być odrzucony okazał się przysłowiowym strzałem w dziesiątkę. Nie do końca wiadomo dlaczego. Nie mając wiedzy często z zakresu oddziaływań psychologicznych ciężko jest znaleźć logiczne wytłumaczenie takich a nie innych reakcji. Okazuje się, że komunikat, który sprawdzał się w komunikacji BTL jest nieskuteczny przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii jak chociażby e-marketing. Aby móc odpowiednio dobierać sposób przekazu należy poznać specyfikę poszczególnych mediów oraz potrafić zrozumieć specyfikę odbioru komunikatów przez potencjalną grupę docelową.

Podczas szkolenia omówione zostaną psychologiczne aspekty przyswajania komunikatów reklamowych oraz zasady poprawnej kompozycji. Przedstawione zostaną modele tłumaczące sposoby odbioru i rekacji na określony komunikat oraz praktyczne przykłady ich wykorzystania. Pokazane zostanie również jak wykorzystać specyfikę poszczególnych mediów do poprawy efektywności tworzonego przekazu.

58

Rozdział 1 – Przyswajanie informacji promocyjnych

Jak odbieramy komunikaty?

Aby dobrze zrozumieć specyfikę odbioru komunikatów należy zrozumieć jak wygląda typowy proces komunikacji:

Źródło: P. Kotler, Marketing. Komunikacja, Warszawa 1999, s.545

Nadawca tworząc komunikat używa różnych form jego kodowania. Przekaz kodować można wykorzystując słowa, symbole, obrazy czy też muzykę. Odbiorca, aby go zrozumieć musi go odkodować, przy czym istnieje zagrożenie, że mając inne pola doświadczeń, bądź też nie wychwytując całego komunikatu może go odebrać niekoniecznie w sposób pożądany przez nadawcę. Dlatego przekaz musi być jasny i dopasowany stopniem skomplikowania do specyfiki odbiorcy. Musi jednocześnie pokonać szumy komunikacyjne, czyli wszystkie inne komuniakty, które utrudniają odbiór. Jeśli komunikat został zauważony można zauważyć reakcję na przekaz.

Komunikacja z klientem

Do przekonania klienta służą nam komunikaty zawierające perswazję i manipulację.

Perswazja czyli sztuka przekonywania kogoś.

59

Zupełnie coś innego niż manipulacja! Perswazja to pozytywne oddziaływanie na drugiego podczas rozmowy na argumenty, natomiast manipulacja to sterowanie drugim człowiekiem (negatywne skojarzenia).

W działaniu perswazyjnym wykorzystuje się trzy techniki oddziaływania na odbiorcę:

apelowanie o zajęcie określonego stanowiska i podjęcie określonego działania;

sugerowanie pożądanych interpretacji i ocen;

racjonalne uzasadnianie słuszności prezentowanych poglądów.

W przypadku manipulacji najczęstszymi formami są:

Manipulację historią, danymi i literaturą (jako przeinaczanie lub zatajanie informacji),

Manipulację osobami (jednostkami i grupami ludzi)

Manipulację językową

Najczęstsze techniki manipulacji

Technika fragmentacji – polega na prezentowaniu wybranych cech produktu/oferty – uznanych za największe zalety i mających najbardziej przyciągnąć klientów

Szybkość w informowaniu – nie daje szansy na ukazanie pełnej informacji ani czasu na zastanowienie

Stosowanie struktur uniemożliwiających negację (wieloznaczność słów, podawanie informacji, których nie można sprawdzić)

Stworzenie pozorów naukowości (wątpliwe wyniki badań, pseudonaukowe konferencje)

Wykorzystanie autorytetów (aktorów, gwiazd, sławnych ludzi)

Granie na emocjach

Komunikat

Komunikat może uderzać do naszej wiedzy, emocji czy też podświadomych zachowań a jego zadaniem jest zmiana naszych postaw. Postawę odbiorców kształtują trzy komponenty:

1. Komponent poznawczy – wiedza, jaką posiada jednostka o przedmiocie postawy, sposób jej przetwarzania oraz procesy oceniania

2. Komponent emocjonalny – emocje, jakie odczuwamy stykając się lub choćby myśląc o przedmiocie postawy

3. Komponent behawioralny – często podświadome tendencje do zachowań, które uaktywniają się, gdy stykamy się z przedmiotem postawy

60

Proces poznawczy

Aby zrozumieć proces poznawczy oraz sposób oddziaływania na klienta zaczęły powstawać modele opisujące jego reakcje.

Podstawy skutecznego komunikatu - model AIDA

Formuła ta została określona już w 1925 roku przez E.K Stronga i stanowi do dzisiaj podstawowy model, zgodnie z którym konstruowane są reklamy oraz komunikaty perswazyjne. Model AIDA zakłada cztery następujące po sobie etapy reakcji konsumenta:

Zwrócenie uwagi (Attention) – Pierwszym etapem reakcji odbiorcy na komunikat marketingowy jest zwrócenie uwagi na ofertę

Zainteresowanie (Interest) – wzbudzenie zainteresowania odbiorcy oferowanym produktem i korzyściami jakie zostaną uzyskane dzięki nabyciu produktu.

Pożądanie (Desire) – wzbudzenie chęci skorzystania z oferty przedstawionej w komunikacie marketingowym. Konsument musi zostać przekonany, że tylko ten produkt najlepiej zaspokoi odczutą potrzebę.

Działanie (Action) – Przekonanie konsumenta do zakupu produktu lub usługi

NADAWCA

EMOCJE

RACJONALIZM

Cechy nadawcy

zwiększające siłę oddziaływania perswazyjnego

JAK SKUTECZNIE ZMIENIAĆ POSTAWY?

61

Racjonalność – emocjonalność

Twórca tworząc komunikat często staje przed dylematem, na co należy postawić na racjonalizm czy emocje.

Racjonalizm

Komunikat treściowy (kontekstowy) - ilość sprawdzalnych, obiektywnych informacji o produkcie.

Informacje te są dostosowane do produktu i charakterystyki docelowej grupy konsumentów.

Formy komunikatu: myśli, idee, obrazy (najbardziej ekonomiczne), najbardziej skuteczne są reklamy werbalne, wzbogacone wizualną ilustracją przekazywanej treści.

Język – bardziej techniczny wskazuje na wyższą wartość produktu.

Emocje

Komunikat emocjonalny (pozakontekstowy) - strach, humor, seks, nostalgia, muzyka itp.

Komunikat emocjonalny zwiększa prawdopodobieństwo spostrzeżenia reklamy a także zapamiętania informacji o produkcie

Elementy taki jak humor przenoszą pozytywną ocenę / nastawienie na reklamowany produkt

Reklamy stosujące humor są pozytywniej przyjmowane przez konsumentów młodszych, lepiej wykształconych, profesjonalistów.

Tak humor, jak i seks czy strach mogą odciągać uwagę odbiorcy od produktu, jeśli są źle dobrane do charakteru prezentowanego produktu (odciągać odbiorcę od informacyjnej zawartości komunikatu)

Muzyka – podnosi poziom pobudzenia konsumentów i wpływa na ich emocje. Pobudza silne emocje związane z przeszłymi doświadczeniami. Jeśli jest trafnie dobrana do produktu dopełnia całość prezentacji produktu i pomaga skoncentrować się na informacji.

Nostalgia – odwoływanie się do dzieciństwa i wczesnej młodości w celu wywołania pozytywnych emocji, związanych z beztroską minionych lat. Wywołane w ten sposób emocje przenoszone są następnie na produkt.

Strach – efektywność komunikatów opartych na komponencie strachu jest dyskusyjna. Im mniejszy poziom zagrożenia odbiorców i wyższa samoocena oraz poczucie własnej wartości tym mniejsza skuteczność komunikatu reklamowego opartego na strachu.

Zaangażowanie konsumenta

Częstym problemem, z którym muszą zmierzyć się twórcy komunikatów promocyjnych jest odpowiednie zaangażowanie konsumenta w odbiór przekazu. To właśnie zaangażowanie jest

62

istotne dla jego skuteczności. Można je określić jako stopień osobistej ważności, decydujący o zainteresowaniu określonym bodźcem w obrębie specyficznej sytuacji

Kontekstowe przetwarzanie informacji - konsument wysoce zaangażowany, skoncentrowany na informacjach dotyczących interesującego go produktu, potencjalny klient podejmie intelektualny wysiłek poszukiwania rzetelnych informacji o produkcie. Jeśli informacji jest za dużo, albo brak możliwości rzetelnej oceny dostępnych alternatyw (dokonania oceny poznawczej) uruchamiane są peryferyjne procesy perswazji.

Pozakontekstowe przetwarzanie informacji - konsument nisko zaangażowany, nie przyswaja informacji o produkcie a klimat emocjonalny, tło, muzyka, humor, wiarygodność nadawcy, sceneria, opakowanie itp. Wykorzystuje te informacje w celu określenia własnego ustosunkowania się do komunikatu. Wskazówki peryferyjne mogą pobudzać centralne procesy perswazji wzbudzając zaangażowanie i zainteresowanie produktem, jak również kształtować pozytywny stosunek wobec produktu.

Zaangażowanie konsumenta w przetwarzanie informacji reklamowej - model ELM (Elaboration Likelihood Model )

Przekazywany komunikat jest przyswajany przez dwie zasadnicze ścieżki:

ścieżka centralna - znaczenie merytoryczne komunikatu, rzeczowa analiza zawartych w nim argumentów

ścieżka peryferyczna - reakcje na rozmaite bodźce emocjonalne, poznawcze i behawioralne, wiążące się z samym przekazem jak i z jego kontekstem

Do ścieżki centralnej wchodzą takie aspekty komunikatu jak: nastrój, koncentracja odbioru, podobieństwo nadawcy, tempo mówienia, temperatura w pokoju, liczba powtórzeń przekazu, ton głosu itp. Siła przekazu może zależeć nie tyle od jakości komunikatu co od trybu odbioru, to jest czy komunikat poszedł bliżej ścieżki centralnej czy peryferycznej. Nigdy jednak nie zachodzi skrajnie po jednej lub drugiej ścieżce. Faktyczna droga przekazu leży gdzieś po środku, związek trybów ma charakter transakcyjny – im większa rola rzeczowej analizy merytorycznej treści, tym mniejsze znaczenie mają czynniki peryferyjne i odwrotnie. Analiza rzeczowa po ścieżce centralnej wymaga od słuchacza większego zaangażowania

CENTRALNA STRATEGIA PERSWAZJI

opiera się na starannym i przemyślanym przetwarzaniu informacji zawartych w przekazie – tzw. informacji kontekstowych

wymaga wysiłku poznawczego podstawową przesłanką skuteczności przekazu jest zdolność do wywoływania

przychylnych reakcji poznawczych zmiana postawy ma charakter trwały i jest wprowadzana przez odbiorcę w jego

zachowanie

63

PERYFERYJNA STRATEGIA PERSWAZJI

opiera się na powierzchownym identyfikowaniu jakiegoś sygnału sugerującego pozytywny bądź negatywny stosunek do stanowiska przekazywanego w przekazie tzw. informacje pozakontekstowe

nie wymaga wysiłku poznawczego podstawową przesłanką skuteczności przekazu jest zdolność do wywoływania

przychylnych reakcji emocjonalnych zmiana postawy ma charakter powierzchowny i łatwo zanika pod wpływem innych

przekazów

SKUTECZNOŚĆ CENTRALNEJ STRATEGII PERSWAZJI

Złożoność – prostota

Ze względu na ograniczoną zdolność przetwarzania informacji komunikaty perswazyjne nie powinny składać się z większej liczby niż 5-7 istotnych charakterystyk produktu

Na zrozumiałość złożonych komunikatów ma siła argumentacji Prostota jest czynnikiem wpływającym na zrozumienie przekazu Komunikaty zbyt złożone mogą być mniej czytelne, gdyż wymagają większego

zaangażowania intelektualnego Komunikaty proste składają się z mniejszej ilości informacji, są łatwiejsze do

zapamiętania i zrozumienia. Sposób organizacji przekazu może mieć olbrzymi wpływ na jego zrozumienie Przekaz należy dostosować do zdolności percepcji odbiorcy

Jaką strategię perswazji wybrać?

Jeżeli reklama ma odnieść długotrwały skutek, kształtować postawy i zachowania konsumentów, utrwalać wizerunek firmy, jej dominującym elementem będzie nakłanianie, które poprzedzane będzie argumentowaniem, wyjaśnianiem i przekonywaniem.

Jeżeli jej celem będzie nakłonienie do natychmiastowego kupna produktu, będzie wtedy ona opierała się na cechach drugorzędnych nadawcy, humorze, muzyce itd.

Dobór efektywnej reklamy

Macierz FCB - stworzona przez agencję reklamową Foote, Cone & Belding. Macierz przedstawia cztery kategorie reklam, podzielone na oddziaływanie poprzez myślenie i poprzez odczuwanie oraz na małe i duże zaangażowanie kupującego. Pierwszą kategorią reklam jest reklama informacyjna. Zaangażowanie kupującego jest w tym przypadku duże, gdyż zazwyczaj wiąże się z pewnym ryzykiem zakupu, czy wysokimi kosztami produktu. Kolejną kategorią reklam, oddziałującą na myślenie jest reklama tworząca nawyk. W tym przypadku

64

zaangażowanie kupującego jest małe, ponieważ odnosi się do produktów codziennego użytku, kiedy to konsument nie zastanawia się długo nad zakupem, gdyż najczęściej robi to poprzez rutynę. Reklamy oddziałujące odczuwanie to reklama emocjonalna oraz reklama dająca satysfakcję. W pierwszym przypadku zaangażowanie kupującego jest duże, ponieważ odnosi się do produktów wyrażających naszą osobowość, np. perfumy lub biżuteria. Produkty te wzmacniają „ego” kupującego. Natomiast w reklamie dającej satysfakcję zaangażowanie kupującego jest małe. Odnosi się do produktów, które kupujemy każdego dnia dla własnej przyjemności, np. smakołyki czy napoje. Na podstawie podziału reklam na cztery kategorie, określone zostały jej cele oraz sposoby jak wywrzeć wpływ na konsumenta, stosowane osobno do każdej kategorii reklam. Reklama informacyjna powinna „dostarczać nabywcy szczegółowych, racjonalnych argumentów na rzecz promowanej marki. Ważna jest demonstracja działania produktu”. Celem reklamy tworzącej nawyk jest przypominanie oraz utrwalanie marki. Natomiast w reklamie oddziałującej na odczuwanie, najważniejsze jest wywarcie wrażenia na odbiorcach poprzez styl reklamy lub po prostu przyciągnięcie uwagi odbiorców.

WIZERUNEK

Czym jest wizerunek? Ujmując to najbardziej ogólnie, będzie to suma wszystkich przekonań i odczuć, które inni mają na nasz temat. Przenosząc to na daną JST należy sobie uzmysłowić jak jest się postrzeganym przez otoczenie. Jakie funkcjonują schematy myślenia, co o danej Jednostce piszą media, z czym jest ona kojarzona. Pomoże to wybrać elementy, które mogą być kluczowe z punktu widzenia potencjalnego inwestora.

Elementy wizerunku kluczowe z punktu widzenia potencjalnych inwestorów

Każdy region Polski jest z punktu widzenia Polaków przypisany do jakiś schematów. Ciężko jest z nimi walczyć, bo lata wbijania przez media określonych informacji zrobiły swoje, ale można je wykorzystać, jako potencjalne atuty. Należy dokonać analizy, co dla potencjalnego

Zaan

gażo

wan

ie w

zak

up

Małe

Duże

Racjonalizm Emocje

Reklama informacyjna

np. laptop

Reklama emocjonalna

np. futro

Reklama tworząca nawyk

np. proszek do prania Reklama dająca

satysfakcję

np. używki, kawa

65

inwestora będzie kluczowe i starać się te atuty wykorzystać. Trudno jest określić wszystkie element wizerunku, które mogą być ważne dla inwestorów, gdyż będą one zależne od rodzaju inwestycji. Inne czynniki będą ważne dla inwestora chcącego wybudować fabrykę akumulatorów, a inne dla inwestora chcącego wybudować hotel wraz z kliniką SPA. Jedno, co może łączyć te inwestycje to potrzeba wykwalifikowanych pracowników, bądź też infrastruktura komunikacyjna. Każdą inwestycję należy traktować w sposób zindywidualizowany. Nie warto stosować utarte schematy i powielać je kolejnym inwestorom. Działanie takie przyniesie więcej strat niż korzyści.

66

Rozdział 2 – Jak prowadzić skuteczne działania promocyjne?

Nie zawsze mówimy tak samo - model AKLPCP Lavidge'a - Steinera (model hierarchii efektów)

Nowszym niż AIDA modelem hierarchii reakcji odbiorcy na docierające do niego formy przekazu jest powstały w 1961r model Lavidge’a – Steinera. Model bazuje na koncepcji świadomego uczenia się, gdzie nabywca (osoba cechująca się znacznym zaangażowaniem w uzyskanie informacji o produkcie) zaspokaja swoje potrzeby poprzez zakup najlepszej z dostępnych ofert i skierowany jest do grupy odbiorców silnie zaangażowanych w daną kategorię produktu, jednakże postrzegających zróżnicowanie produktu w obrębie danej kategorii jako małe lub żadne.

Zasadniczą tezą modelu hierarchii reakcji jest to, że wpływ komunikatu na jego odbiorców ma charakter etapowy i sprowadza się do trzech podstawowych faz:

poznawczej (percepcji), uczuciowej (przetwarzania informacji) oraz behawioralnej (zachowania, postępowania nabywcy na rynku).

Kolejność etapów jest zawsze taka sama, przy czym odnotowuje się występowanie związków przyczynowych pomiędzy następującymi po sobie stadiami.

Model hierarchii efektów Lavidge'a - Steinera to sześć kolejno po sobie następujących etapów tworzących akronim AKLPCP:

A - Awareness (świadomość). Zadaniem nadawcy przekazu jest zbudowanie świadomości istnienia danego przedmiotu (lub przynajmniej zdolności rozpoznawana danej marki) wśród znacznej części grupy docelowej, jeżeli świadomość taka nie występuje. Cel ten może zostać osiągnięty poprzez proste komunikaty, w których powtarzana będzie nazwa produktu.

K - Knowledge (wiedza). Grupa docelowa oprócz świadomości produktu musi posiadać odpowiednią wiedzę na jego temat. Nadawca przekazu musi sprawdzić stopień posiadanej przez audytorium wiedzy. W przypadku małej znajomości produktu, nadawca może podjąć decyzję o tym, że podstawowym celem procesu komunikacji będzie budowanie znajomości produktu.

L - Liking (sympatia, upodobanie). Należy sprawdzić jakie emocje budzi produkt wśród odbiorców, którzy go znają. W przypadku negatywnych opinii zadaniem nadawcy jest poznanie przyczyn takiego stanu.

P - Preference (preferencja). Produkt może podobać się docelowemu audytorium na równi z innymi przedmiotami dostępnymi na rynku. Taka sytuacja wymaga od nadawcy podjęcia próby stworzenia preferencji konsumenta. Cel ten może zostać osiągnięty poprzez promowanie jakości, wartości, osiągnięć czy innych istotnych cech. Powodzenie kampanii może zostać zbadane przez nadawcę, poprzez pomiar preferencji odbiorców po jej zakończeniu.

67

C - Conviction (przekonanie). Dany produkt może być preferowany przez grupę docelową, która jednak nie jest przekonana do jego zakupu. Nadawca przekazu reklamowego zobowiązany jest do wykreowania przekonania wśród odbiorców, że dany produkt to najlepszy wybór z możliwych.

P - Purchase (zakup). Część docelowego audytorium może być przekonana co do oferowanego produktu, jednakże nie w pełni gotowa do jego nabycia. Nabywcy mogą oczekiwać na dodatkowe informacje, lub podjąć decyzję o przełożeniu działania w czasie. Zadaniem nadawcy jest doprowadzenie tych odbiorców do podjęcia decyzji o zakupie poprzez obniżki cen, nagrody, możliwość wypróbowania produktu.

Przykład:

Poniżej przedstawiono ciąg komunikatów wysyłanych do klientów Banku X, podczas kampanii reklamowej oferty kredytu konsumpcyjnego – „Miniratka”.

A: Pojawiła się nowa oferta kredytowa – „Miniratka”.

K: „Miniratka” oferuje kredyty do 3 tys. zł.

L: „Miniratka” pomoże Ci zrobić niespodziankę najbliższym.

P: „Miniratka” jest dostępna w każdym naszym oddziale, a więc o krok od Twojego domu.

C: „Miniratka” oferuje wyjątkowo niskie oprocentowanie kredytu.

P: Tylko teraz, przyznajemy „Miniratkę” bez prowizji.

Komunikat jest tym skuteczniejszy im lepiej trafia do określonego odbiorcy. Nie da się stworzyć komunikatu uniwersalnego dla wszystkich. Dlatego tworzymy komunikaty tworzone do węższych grup, dokonując segmentacji rynku.

Jednocześnie należy wziąć pod uwagę ewolucję komunikatu w trakcie prowadzenia działań promocyjnych, gdyż komunikowanie ciągle w ten sam sposób przestanie przynosić pożądane efekty.

Mierzenie efektywności działań - model DAGMAR (Defining Advertising Goals for Measured of Advertising Results)

Jest to model określania celów reklamy, służący do oceny jej rezultatów. Został zaproponowany w 1961r. Przez Russella Colleya. Autor ograniczył rolę reklamy do komunikacji z targetem która będzie stymulowała działanie.

Model DAGMAR zakłada dwa etapy oddziaływania reklamy i jest przykładem modelu sekwencyjnego:

Pierwszy etap - informacyjna rola reklamy

68

Nieświadomość - Świadomość - Zrozumienie

Początkowo klient nic nie wie o produkcie (nieświadomość), następnie dowiaduje się o jego istnieniu (świadomość) i uświadamia sobie, czym jest dany produkt i jakie korzyści daje jego kupno (zrozumienie).

Drugi etap – perswazja

Przekonanie - Działanie

Klient postanawia dokonać zakupu (przekonanie) i wreszcie kupuje produkt (działanie).

Dla sprawdzenia efektywności działań tego modelu stosuje się dostosowaną do niego metodę badawczą.

Składa się ona z trzech części.

W pierwszej występuje ocena jakości zastosowanej reklamy i innych rodzajów promocji (reklama, aktywizacja sprzedaży, akwizycja, cena, opakowanie, ekspozycja wystawowa i inne). Ich oddziaływanie na konsumentów ocenia się przez wpływ na percepcję (nieświadomość, świadomość, zrozumienie, przekonanie) i na działanie, przy konfrontowaniu tego wpływu z czynnikami zakłócającymi, a więc konkurencją, niedoskonałością pamięci, "oporem" nabywców i zmiennym ich składem podczas kierowania przekazów promocji. Model zakłada, że każdy przekaz dowolnego rodzaju promocji wpływa na różne stany świadomości, a równocześnie przechodzenie do kolejnych stanów jest zakłócane i osłabiane przez rozmaite czynniki indywidualne odbiorcy promocji jak i czynniki zewnętrzne.

Dla analizy skuteczności reklamy należy uwzględnić następujące grupy nabywców:

nieświadomi - ci, którzy jeszcze nie wiedzą o reklamowanym produkcie, świadomi - wiedzą o istnieniu produktu, lecz nie znają jego zalet, rozumiejący - nie tylko wiedzą o produkcie, lecz znają także jego cechy i zalety, przekonani - mają świadomość przewagi produktu nad innymi wyrobami i zamierzają

go kupić, nabywcy aktywni - ci którzy kupili już produkt i chcą ponownie dokonać zakupu.

Badanie polega na ustaleniu jaki procent nabywców, występujących na analizowanym segmencie rynku, należy do tych poszczególnych grup (druga część),

a następnie, po przeprowadzeniu reklamy, dokonanie oceny - na podstawie doboru losowego lub innego sposobu wyłonienia liczby ankietowanych osób, jak zmieniły się ich stany świadomości i jakie to stwarza perspektywy dla wpływu reklamy na dokonywanie zakupów reklamowanego produktu (trzecia część)

69

Rozdział 3 – Jak stworzyć dobry projekt graficzny - sztuka kompozycji

Co to jest kompozycja?

Kompozycja to umiejętność zestawiania ze sobą elementów w taki sposób, aby tworzyły one harmonijną całość. Jej celem jest osiągnięcie zamierzonego efektu plastycznego poprzez umiejętne dobranie kolorów, kształtów, proporcji, faktur i położenia przedstawianych elementów; czasem na drodze porządkowania podobnych do siebie składników, a kiedy indziej poprzez zestawianie ich na zasadzie kontrastu.

Rodzaje kompozycji

Kompozycja otwarta to taka, której oś nie jest wyraźnie zaznaczona, a granice obrazu „odcinają” ciąg dalszy, który z łatwością możemy sobie wyobrazić. Obiekty znajdujące się na brzegach obrazu również mogą zostać „odcięte”.

Kompozycja symetryczna to taka, której obie połowy, po dwóch stronach prowadzonej środkiem osi symetrii są jednakowe lub bardzo do siebie podobne. Podobne układy form bardzo często znajdujemy w naturze np. kręgi rozchodzące się po tafli wody po wrzuceniu do niej kamienia. Lewa strona obrazu nie różni się od prawej.

Kompozycja dynamiczna jest oparta w przeważającej części na układach skośnych i spiralnych. Wyraża ruch, pęd, wzlot, spadanie, chwilowość sytuacji.

Kompozycja statyczna wyraża bezruch, spokój, trwałość, niezmienność jest oparta na liniach prostych (pionowych i poziomych).

Mocne punkty obrazu

Każdy obiekt znajduje się w określonym otoczeniu i w określonej relacji do tego otoczenia. Odpowiednia kompozycja pozwala przekazać nam konkretny komunikat, a także ma duże znaczenie estetyczne. Wbrew potocznemu mniemaniu nie zawsze najkorzystniej jest umieścić nasz główny temat na samym środku kadru. W wyznaczeniu właściwego miejsca pomagają nam mocne punkty obrazu. Są one kluczem do kompozycji. Umiejscowienie naszego tematu w którymś z mocnych punktów obrazu zdecydowania wzmacnia jego oddziaływanie na widza. W nich powinny znajdować się obiekty, które chcemy w ujęciu podkreślić (na przykład twarz filmowanej osoby, czy logo firmy). Przesunięcie obiektu ze środka kadru do mocnego punktu czyni go bohaterem tego ujęcia.

Jak wyznaczyć mocne punkty obrazu?

70

Mocne punkty obrazu – podział 1/3

Pierwsza metoda zakłada przecięcie obrazu czterema liniami, dwiema pionowymi i dwiema poziomymi. Zdjęcie mamy podzielone na trzy równe części zarówno w pionie jak i w poziomie. W miejscu przecięcia się linii, znajdują się tzw. mocne punkty.

Mocne punkty obrazu – kompozycja po przekątnej

Ten sposób polega na podziale prostokątnego kadru przekątną i poprowadzeniu od niej dwóch prostych prostopadłych do pozostałych wierzchołków. Mocne Punkty są tam gdzie małe odcinki są styczne do przekątnej.

Kierunek ruchu

W kulturach, w których czyta się i pisze od lewej do prawej uważa się, przy oglądaniu obrazów, że obiekt przedstawiony w taki sposób, że jego przód skierowany jest w prawą stronę coś zaczyna, dokądś zmierza, wyrusza lub ma przed sobą więcej niż za sobą, a obiekt przedstawiony tak, że jego przód skierowany jest w lewą stronę właśnie skądś wraca lub coś kończy. W przypadkach statycznych jest to oczywiście niezbyt ważne zagadnienie kompozycji np. pokazując modelkę siedzącą na ławce nie będzie miało znaczenia, w którą stronę patrzy, żeby pokazać czy zaraz zamierza wstać czy dopiero usiadła, jednak nabiera to znaczenia komponując obiekty będące w ruchu a zwłaszcza wtedy, gdy umieszczamy je w towarzystwie innych obiektów- np. człowieka wychodzącego z domu przedstawimy tak, aby on znajdował się bardziej z prawej strony kadru względem drzwi- wtedy wygląda to jednoznacznie i naturalnie. Widz odczytuje treść takiego zdjęcia w kolejności: drzwi, człowiek...więc wiadomo, że człowiek gdzieś wychodzi.

71

Podział pola obrazu

Obraz może mieć formę kwadratu lub prostokąta. Jeśli ma formę prostokąta to najczęściej stosujemy jeden z dwóch podziałów.

Złoty podział

Wywodzi się ze starożytnej Grecji. Wyraża go następujące równanie:

a+b/b=b/a gdzie a i b to długość poszczególnych boków.

Stosunek uwzględniający zasadę złotego podziału wynosi mniej więcej 1:1,681, 8:13, a przybliżone proporcje a=0,618b.

Podział normalny

Zwany również podziałem „normowanym”. Określony następującym równaniem: a/b=b/2a gdzie a i b to długość poszczególnych boków.

Stosunek wynikający z „podziału normowanego" wynosi w przybliżeniu 1:1,41, a przybliżone proporcje a=0,71b.

Perspektywa

Sposób oddania trójwymiarowych obiektów i przestrzeni na płaszczyźnie.

Perspektywa rzędowa

rodzaj perspektywy będący prawdopodobnie najstarszym znanym człowiekowi sposobem oddawania głębi.W kompozycji tej elementy bardziej oddalone są umieszczone wyżej. Po raz pierwszy została zastosowana ok. 15-20 tys. lat temu w naskalnych wizerunkach stad zwierząt.

Perspektywa kulisowa

sposób oddawania głębi obrazu, odkryty już w prehistorii, też ok. 15-20 tys. lat temu. Polega na tym, że elementy dalsze są częściowo zasłonięte przez elementy bliższe.

Perspektywa barwna

72

sposób oddania przestrzeni na płaszczyźnie poprzez wykorzystanie właściwości barw. Perspektywa ta wykorzystuje zjawisko optyczne, które polega na złudzeniu, że pewne kolory zdają się być bliżej lub dalej od obserwatora, choć w rzeczywistości są tak samo oddalone. Kolory zimne wydają się oddalać, a ciepłe zbliżać.

Perspektywa krzywoliniowa

stosuje się ją wtedy, gdy obserwowany obiekt znajduje się bardzo blisko, lub gdy kąt widzenia jest bardzo szeroki. Linie w rzeczywistości proste wydają się być wtedy krzywe.

Perspektywa powietrzna

Przestrzeń wpływa na odbiór tonów i kolorów. W miarę oddalania się w kierunku horyzontu zwiększa się warstwa powietrza między obiektem a obserwującym. Wraz ze zwiększaniem się odległości tony i barwy bledną i stają się jaśniejsze, bardziej niebieskawe, a kształty przedmiotów stają się mniej wyraźne, jakby zamglone

Perspektywa linearna

podstawową jej zasadą jest pozorne zmniejszanie się wielkości przedmiotu w miarę oddalania od widza oraz pozorna zbieżność ku horyzontowi wszystkich linii biegnących od oka widza do przedmiotu.

Perspektywa ptasia

sposób kadrowania zdjęcia lub ujęcia polegający na ustawieniu obiektywu nad obiektem

Perspektywa żabia

sposób kadrowania zdjęcia lub ujęcia polegający na ustawieniu obiektywu poniżej środka rejestrowanego obiektu. Obiekt sprawia wtedy często wrażenie większego niż jest w rzeczywistości.

Najczęstsze błędy popełniane przy tworzeniu projektów graficznych

Tworząc projekt reklamy twórcy często nie biorą pod uwagę możliwości percepcji odbiorcy, tworząc coś co ma być sposobem na pokazanie wszystkich informacji na których im zależy. Powstaje w ten sposób „dzieło”, które nie jest czytelne, lub wręcz zniechęca do skorzystania z promowanej oferty.

Do najczęstszych błędów zaliczyć można:

73

Zbyt duża liczba elementów lub tekstu występująca w materiałach

Brak dominującego elementu

Niezdecydowanie co do celu, który reklama ma osiągnąć

Przerost formy nad treścią, czyli zbytni artyzm lub „przekombinowanie” przekazu

Niedostosowanie przekazu do percepcji odbiorcy

Niedostosowanie formy do specyfiki wykorzystywanych mediów

Jak zaprojektować dobry plakat?

Stworzenie skutecznego przekazu można określić w kilku punktach.

Dobry plakat powinien mieć:

cel reklamy (wizerunkowy/sprzedażowy) oraz do kogo jest kierowany

stopień skomplikowania dostosowany do odbiorcy

małą liczbę elementów, jeden dominujący motyw

kontrastującą kolorystykę

niewielką ilość tekstu

74

Rozdział 4 – Jak stworzyć dobry film promocyjny/reklamowy

Obraz a dźwięk

Tworząc film promocyjny lub reklamowy nie można zapomnieć, że forma przekazu jest powiązaniem elementów wizualnych i dźwiękowych. Wielu twórców skupia się tylko na formie wizualnej, zapominając jak duże znaczenie może mieć dźwięk. Może być on zarówno nośnikiem informacji jak i elementów emocjonalnych. Wielokrotnie staje się on nie tłem do przedstawianego obrazu a motywem wiodącym. Dobrze przygotowany film łączy ze sobą wizję i fonię tworząc jednolity przekaz, a jednocześnie oba elementy wzajemnie się uzupełniają.

Typologia metod komercyjnej prezentacji

I. Struktury zorientowane na osobnika - metoda zakłada położenie szczególnego nacisku na osobę, która przedstawia produkt

1. Znany wprowadzający – przekaz prezentowany przez osobnika znanego odbiorcom z osiągnięć (sport, muzyka). Trzeba znaleźć logiczny powód, dla którego ten osobnik ma przedstawiać nasz produkt. Osobnik ten będzie kreowany przez nas jako autorytet i źródło godne zaufania. Staramy się unikać osób kontrowersyjnych, chyba że zamierzenie.

2. Wprowadzający – typowy osobnik. Nacisk kładziemy na typowość postawy, która wywoływać ma skojarzenie: i ty też. Zasada jest taka, że nasz wprowadzający jest jak najbardziej zbliżony do naszej grupy celowej.

3. Spiker. Obwieszcza wiadomość w sposób zbliżony do wiadomości radiowych lub telewizyjnych. Podkreślamy, że wiadomość nie pochodzi od czytającego, ale jego nadawcą jest ktoś większy – instytucja, reklamodawca.

4. Osobowość. Nacisk kładziemy na wybraną postać, która nie występuje jako rzecznik produktu. Pokazujemy ją jednak podczas używania produktu.

II. Struktury zorientowane na akcję – akcja opowiedziana albo pokazana

1. Video Drama – komercyjna wiadomość przekazywana jest poza kamerą - z offu. Film portretuje życie osób za pomocą dialogu i akcji. Obraz ukazuje się na ekranie, a podstawowy przekaz słowny dostarczony jest przez lektora spoza planu zdjęciowego.

2. Drama – przekaz z ust aktorów. Akcja dzieje się na planie, a przekaz komercyjny zawarty jest w słowach osób biorących udział w reklamie.

3. Narracja – w tym przypadku komercyjna część akcji podlega narracji, nie jest przedstawiana. Ciąg zdarzeń przedstawianych w reklamie omawia lektor spoza kamery.

III. Struktury zorientowane na produkt

1. Demonstracja – pokazujemy działanie produktu. 2. Ukazanie produktu i jego działania – bardziej zwracamy uwagę na wizerunek produktu

niż na jego działanie.

75

3. Fantazja – forma reklamówki, która wykorzystuje wyobraźnię oraz nienaturalną akcję postaci. W filmie mogą pojawić się postaci animowane, gadające zwierzęta i sny.

4. Analogia – produkt porównywany jest na zasadzie analogii do niezwiązanej z nim rzeczy. Przez analogię pokazujemy określone cechy produktu, wiążąc je z cechami rzeczy porównywanych.

Techniki stosowane w filmach reklamowych

1. Demonstracja – technika bardzo popularna i skuteczna szczególnie w tzw. informacjach handlowych (info-commercials)

demonstracja statyczna indywidualna - polega na przedstawieniu produktu lub usługi w sposób statyczny, równocześnie z odpowiednim komentarzem, który zwraca uwagę na specjalnie wyselekcjonowane cechy towaru/usługi

demonstracja statyczna porównawcza – polega na porównaniu reklamowanej rzeczy z produktem konkurencji.

demonstracja dynamiczna (test) - polega na pokazaniu jak zachowuje się towar lub jak jest realizowana usługa w wyniku określonego testu.

demonstracja dynamiczna (działanie) - można podzielić na:

demonstrację ciągłą - polega na przedstawieniu towaru w użyciu, prezentując jego działanie. Demonstracja ta często stosowana jest zgodnie z zasadą: towar najlepiej się sprzedaje w ruchu (samochód).

demonstrację skokową - polega na pokazaniu określonego obiektu przed i po użyciu towaru lub usługi, np. bielizna przed i po praniu w proszku X

2. Rekomendacja - najczęściej dokonuje jej autorytet w danej dziedzinie: gwiazdy sportu, muzyki, eksperci. Filmy trzeba kręcić tak, żeby widzowie zapamiętali towar, a nie gwiazdę.

3. Humor - kieruje uwagę widza na reklamowany produkt, a nie służy wyłącznie rozrywce.

4. Scenka rodzajowa - służą identyfikacji widza z określoną sytuacją.

5. Styl życia - celem reklamy jest wywołanie u widza pragnienia przejęcia określonego stylu życia – pragnienie bycia modnym, posiadania prestiżu itp.

6. Animacja - technika stosowana często w stosunku do dzieci, ale nie tylko.

76

Rozdział 5 – Jak stworzyć skuteczną reklamę w internecie

Strona internetowa

Podstawą wszelkich działań w internecie jest posiadanie skutecznej strony internetowej. W wielu dziedzinach to internet jest wiodącym kanałem dostępu do potencjalnych klientów. Jak jest to ważne w promocji regionów lub promowaniu terenów inwestycyjnych świadczyć może wynik badań przeprowadzanych przez agencję Międzynarodowe Doradztwo ds. Rozwoju (DCI), będące członkiem Międzynarodowa Rada Rozwoju Gospodarczego (IEDC).

77

2017 2014 2011 2008 2005 2002 1999

Strona internetowa 74% 67% 55% 56% 53% 34% 37%

Wizyta kadry kierowniczej

66% 64% 57% 54% 55% 53% 46%

Kontakt z mediami/promocja

51% 48% 33% 52% 50% 40% 38%

Organizacja imprez 51% 46% 35% 45% 49% 37% 42%

Udział w targach 39% 38% 35% - 33% 32% 45%

Reklama 32% 17% 16% 15% 20% 21% 19%

Korespondencja bezpośrednia

23% 14% 15% 19% 23% 33% 25%

Źródło: DCI, “WINNING STRATEGIES In Economic Development Marketing”

Źródło: DCI, “WINNING STRATEGIES In Economic Development Marketing”

Obecnie strona internetowa stała się wiodącym kanałem dostępu do potencjalnych inwestorów.

Co zrobić aby strona była skuteczna?

Projektowanie strony powinno być poprzedzone określeniem jej celu oraz adresata (odbiorcy). Przy powyższych ustaleniach należy wykorzystać reguły klasycznego marketingu z uwzględnieniem specyfiki marketingu internetowego. Decydując się na utworzenie witryny należy zwrócić szczególną uwagę na projekt graficzny rozmieszczenia poszczególnych

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

2017201420112008200520021999

Najefektywniejsze techniki marketingowe(udział w targach - brak danych za 2008 rok)

Strona internetowa Wizyta kadry kierowniczej

Kontakt z mediami/promocja Organizacja imprez

Udział w targach Reklama

Korespondencja bezpośrednia

78

elementów na stronie (tzw. layout) i nawigację (odpowiednie i funkcjonalne rozplanowanie elementów służących do przemieszczania się po witrynie). Wiąże się to z tzw. użytecznością.

Użyteczność (ang. usability, web-usability) to nauka zajmującą się funkcjonalnością i ergonomią serwisów internetowych. Jej głównymi celami jest zwrócenie uwagi na przejrzystość struktury serwisu jak i przyjazny interfejs użytkownika. Jedynie prosta i intuicyjna strona może pozyskać swoich lojalnych odbiorców. Aby sprostać temu wyzwaniu kreatorzy stron internetowych powinni dostosować specyfikę strony do ogólnie przyjętych standardów. Dzięki takiej unifikacji internauci w prosty sposób dotrą do poszukiwanego zasobu zaś intuicyjny charakter stron internetowych pozwoli im na prostą i przyjemną eksplorację. Zbędne wówczas staną się instrukcje i inne pomoce dotyczące architektury serwisu.

Istota usability

Serwis oparty na idei usability cechuje pewna standaryzacja. Każdy z komponentów ma ustalone przeznaczenie oraz miejsce na stronie. Np.: logo organizacji bądź usługi i produktu powinny być zamieszczane w lewej-górnej części dokumentu www. Interakcja z tym obiektem powinna zawsze kierować do strony głównej. Na mapie standaryzacji wewnętrzna wyszukiwarka uplasowana jest także w górnej części serwisu, najczęściej po prawej stronie.

Czego internauci oczekują od użytecznych stron?

Skupiając się na użyteczności serwisów i innych aplikacji internetowych należy poddać ją głębszej analizie. Z pewnością preferencji jest tyle co użytkowników internetu, można jednak pokusić się o zidentyfikowanie wspólnej płaszczyzny oczekiwań większości populacji odwiedzającej określony serwis www.

Podpowiedzi eye trackingu

Autorytetem w dziedzinie użyteczności jest Jakob Nielsen. Wyznaczył on ścieżkę istotnych cech z punktu widzenia ergonomii i funkcjonalności serwisów internetowych. Jedną z interesujących metod, która przyczyniła się do wysunięcia istotnych wniosków jest eye tracking. Metoda ta polega na śledzeniu ruchów gałek ocznych badanej osoby. Urządzenie zwane eye trackerem współpracując ze specjalnym oprogramowaniem rejestruje w interpretowalny dla siebie sposób miejsca w serwisie, które znalazły się w obszarze zainteresowania badanego. W rezultacie powstaje siatka obserwowanych punktów (linków, elementów graficznych itp.). Tak skonstruowana mapa ujawnia nie tylko statystyczną ścieżkę oglądanych komponentów, ale także czas, który został poświęcony dla każdego z nich.

Na podstawie wyników badań Jakob Nielsen wysnuł wniosek, że w większości percepcja użytkownika strony przebiega zgodnie z zarysem litery "F". Oznacza to, że wzrok w pierwszej kolejności kierowany jest w górny lewy róg strony. Stąd uzasadnienie, że logo strony zajmuje to newralgiczne miejsce w serwisie. Idąc dalej, śladem tej litery, wzrok w dalszej kolejności zmierza w prawą stronę. W tym miejscu serwisy przeważnie udostępniają swoje wewnętrzne wyszukiwarki.

79

Zgodnie z kształtem litery "F" kolejnym obszarem percepcyjnym jest lewa część strony. Dlatego tutaj często umieszcza się menu pionowe. Ostatnim polem postrzegania jest środek strony. W tym miejscu znane portale skupiają punkty startowe czyli miejsca, z których łatwo można eksplorować zasoby strony.

Czym powinna charakteryzować się dobra strona internetowa?

Strona internetowa powinna być przejrzysta

Przejrzysta strona to taka na której użytkownik z łatwością znajdzie potrzebne informacje. Teksty będą czytelne, a całość stworzy konsekwentny i spójny obraz. Dlatego ważne by zastosować umiar, zastanowić się co naprawdę jest potrzebne na stronie, tak by nie była ona zaśmiecona. W tym przypadku mniej znaczy więcej. Istotne jest aby prawidłowo rozmieścić akapity, teksty oraz grafikę, ograniczyć rodzaje czcionek i paletę kolorów. Wszystko po to, aby teksty czytało się łatwo, przyjemnie i bez wysiłku. Strona musi robić bardzo dobre pierwsze wrażenie, w ten sposób zwiększamy szanse, że użytkownik pozostanie na niej i będzie chciał dokładnie poznać jej treść, aby mu to ułatwić strona musi być także użyteczna.

Użyteczna

Najprościej mówiąc, to cecha która świadczy o tym, że strona jest łatwa w obsłudze dla użytkowników. Użyteczność strony umożliwia łatwe i szybkie korzystanie z niej, sprawia, że osoba ją odwiedzająca nie ma problemu z wykonaniem podstawowych zadań, a poruszanie się po niej jest po prostu łatwe i przyjemne. Użyteczność powinna leżeć u podstaw tworzenia każdej strony, ponieważ jest jej niezbędnym warunkiem. Mówiąc o łatwym korzystaniu ze strony, nie można pominąć dostosowania jej do urządzeń mobilnych.

Responsywna

Strona responsywna daje nam gwarancje, że te same treści będą świetnie wyglądały na każdym urządzeniu. Strona będzie łatwa w obsłudze i czytelna. Ponadto jeden adres url umożliwi łatwiejsze indeksowanie, a strona będzie automatycznie wyżej pozycjonowana w rankingach wyszukiwarek mobilnych.

Oryginalna zawartość

Niezależnie od tego jaka to strona, jej zawartość jest kluczowym elementem dla jakiego użytkownicy ją odwiedzają. Nawet najlepsze efekty pracy grafików i programistów nie zastąpią tego co najważniejsze – treści. Dobra strona powinna zawierać dużo interesujących tekstów, aby zaciekawiać, przyciągać użytkowników i dostarczać im wiedzy, której szukają.

A jak przygotować dobrą reklamę internetową?

Aby reklama internetowa była skuteczna należy dopasować jej projekt do jej rodzaju oraz zadań, które przed nią stawiamy.

80

Projekt standardowej reklamy banerowej może być bardzo zbliżony do projektu plakatu, lub filmu reklamowego (reklama statyczna lub dynamiczna), choć należy pamiętać aby kliknięcie w nią kierowało do specjalnie dedykowanej jej podstrony strony internetowej tzw. landing page. Reklama ma za zadanie intrygować i zaciekawiać, a jej rozwinięciem ma być właśnie landing page.

Reklama kontekstowa powinna być nienachalna, interesująca, pomagająca czytelnikowi w uzyskaniu szerszych informacji na temat, któremu jest poświęcona. W przypadku tej reklamy nie przekonujemy jej formą, a treścią, którą zamieszczamy.

Reklama natywna powinna natomiast być dobrze zakamuflowana, aby jej czytelnik trafiał na informacje promocyjne w sposób niejako naturalny, podczas przyswajania treści,w które jest ona wpleciona.

Mailing jest narzędziem, w którym kluczowy jest tytuł. Po jego przeczytaniu adresat podejmuje decyzję o ewentualnym otwarciu. Dobrze przygotowany mailing będzie starał się przemycić informacje promocyjne nie tylko swoją zawartością, ale również samym tytułem. Staje się on niejako hasłem reklamowym, które może przemycać treści pożądane przez nadawcę.

81

Rozdział 6. - Techniki druku

Najczęstsze metody druku

Druk - wielokrotne odbicie obrazu z formy drukowej na podłoże drukowe (np. na papier). Potocznie nazywana drukiem jest również każda kopia, czyli odbitka drukowa. Wkroczenie technik komputerowych do drukarń, wiąże się z wprowadzeniem druku cyfrowego.

Druk cyfrowy - materiały przeznaczone do druku są dostarczane do urządzenia w postaci danych komputerowych. Komputerowy zapis cyfrowy pozwala na druk bezpośredni lub poprzez nośnik pośredni. W przypadku występowania nośnika pośredniego obraz znajdujący się na nim jest kasowany i zapisywany na nowo po każdym cyklu drukowania. Istnieje możliwość zmian dla każdej odbitki (personalizacja). Obraz drukowy tworzony jest w maszynie drukarskiej i to bezpośrednio w miejscu, z którego rozpoczyna się druk.

Offset, druk offsetowy - przemysłowa odmiana druku płaskiego, w której obraz przenoszony jest z płaskiej formy drukowej na papier (i nie tylko) za pośrednictwem cylindra obciągniętego gumą, (tzw. obciągu). Offset jest obecnie jedną z najpopularniejszych technik druku.Druk offsetowy można podzielić na:

- druk offsetowy arkuszowy - podłoże drukowe w postaci arkuszy, farby offsetowej o dużej lepkości utrwalane przez wsiąkanie i polimeryzację, a w przypadku farb UV i hybrydowych przez polimeryzację zainicjowaną promieniami UV

- druk offsetowy zwojowy (rolowy) - podłoże drukowe w postaci zwoju, farby lejne:oldset - offset "na zimno" (farba utrwalana przez wsiąkanie w papier); heatset - offset "na gorąco" (farba utrwalana przez wsiąkanie w papier i odparowanie w wysokich temperaturach; zadrukowana wstęga papieru przed sfalcowaniem przechodzi przez nagrzany do wysokiej temperatury tunel suszący). Coldset i heatset używany jest do druku wysokonakładowego: gazety, magazyny, książki telefoniczne. Technologia "na gorąco" stosowana jest w szczególności do wydawnictw wyższej jakości, na papierze kalandrowanym i kredowanym.

Sitodruk to jedna z metod drukowania. Dzisiejszą formę drukową stanowi prostokątna rama, zwykle aluminiowa z napiętą na niej siatką (kiedyś z nici jedwabnych, obecnie z nylonu, poliestru lub metalu). Sitodruk jest wykorzystywany do drukowania jedno i wielobarwnego, również wielkoformatowego, na papierze, tekturze, foliach i płytach z tworzyw sztucznych, metalach (np. plakatów, etykiet, opakowań, kalkomanii, reklam) oraz na przedmiotach uformowanych, tzw. kształtkach z różnych materiałów, m.in. na butelkach szklanych i z tworzyw sztucznych, pojemnikach na butelki, płytach kompaktowych, płytach czołowych urządzeń i przyrządów kontrolnych

Fleksodruk – technika druku wypukłego elastycznymi formami drukowymi i ciekłymi farbami szybko schnącymi. Charakterystyczną cechą fleksografii jest występowanie elastycznej, wypukłej formy drukowej wykonanej zazwyczaj z polimeru, rzadziej z gumy. Dzięki temu technika ta stosowana może być w przypadkach, kiedy podłoże nie jest idealnie równe. Technika ta jest najbardziej uniwersalną techniką druku, jeśli chodzi o możliwości zadruku

82

różnych podłoży drukowych. W początkach istnienia fleksografię nazywano drukiem anilowym, gdyż stosowano farby z barwników anilowych, obecnie uważanych za mało doskonałe. Technika drukowania fleksograficznego odbywa się prawie wyłącznie przy użyciu maszyn zwojowych. We fleksografii wyróżnia się maszyny do: - druku wąskowstęgowego (podłoże drukowe ma postać wąskiej wstęgi) – tymi maszynami drukuje się etykiety i opakowania giętkie krótko nakładowe - druku szerokowstęgowego – tymi maszynami drukuje się opakowania giętkie wysokonakładowe i pudełka kartonowe druku bezpośredniego na tekturze falistej.

Formaty papieru i druku

Format arkusza – to standardowe rozmiary arkusza papieru stosowane powszechnie w drukarniach i rysunku technicznym. W Polsce podstawowa norma arkuszy papieru jest zgodna z międzynarodową normą ISO 216. Norma ISO 216 definiuje trzy serie formatów: A, B i C. Format C określa głównie rozmiary kopert.

Stosunek boków w formacie A jest zawsze jak 1 do √2, aczkolwiek z zaokrągleniem do pełnych milimetrów. Taki stosunek długości boków powoduje, że po złożeniu arkusza na pół krótszymi bokami do siebie uzyskuje się dwa arkusze, o takiej samej proporcji boków, jak arkusz wyjściowy, choć oczywiście o innych wymiarach boków. Rozmiary formatu A0 są tak dobrane, aby jego powierzchnia wynosiła 1 m². Kolejne formaty z tej serii są tworzone przez dzielenie arkuszy w połowie ich dłuższego boku. Stąd format A1 jest połową A0, A2 połową A1 itd., jednak zawsze z zaokrągleniem do pełnych milimetrów.

83

Wymiary formatów B są średnią geometryczną z dwóch pośrednich wymiarów A, z zaokrągleniem do pełnych mm, np. wymiary boków B1 są średnią geometryczną z boków A1 i A0. Wreszcie, wymiary formatów C są średnią geometryczną z odpowiednich wymiarów A i B, np. format C2 jest średnią geometryczną z A2 i B2.

84

Seria formatów C jest głównie pomyślana do kopert. Ich numeracja informuje, jakiego rodzaju papier formatu A można bez składania umieścić w danej kopercie, np. do koperty C4 mieści się bez składania papier A4. Jeśli papier A4 zostanie raz złożony na pół, będzie miał wymiary A5 – a zatem zmieści się w kopercie C5. Dwukrotnie złożony na pół papier A4 mieści się idealnie w kopercie C6.

Próbne odbitki

Próba koloru/odbitka próbna – kolorowa, specjalnie wykonana odbitka (lub specjalistyczny wydruk) będąca dla drukarza maksymalnie zbliżonym obrazem tego, co powinien osiągnąć na maszynie drukarskiej pod względem wierności barw. Służy drukarzowi jako wzorzec do odpowiedniego ustawienia (regulacji) maszyny drukarskiej. Próby koloru robi się z najważniejszych stron czasopisma, np. z okładki, reklamy całostronicowej, lub z najbardziej reprezentatywnej strony artykułu lub działu publikacji. Próby takie robi się również dla innych wyrobów poligraficznych np. opakowań.

Przestrzenie barw

RGB, Red-Green-Blue, najpopularniejszy sposób zapisu barwy punktu (piksela). Kolor ten określa się poprzez zdefiniowanie nasycenia trzech składowych koloru: składowej czerwonej (Red), zielonej (Green) i niebieskiej (Blue).

CMYK zestaw czterech podstawowych kolorów farb drukarskich stosowanych powszechnie w druku kolorowym w poligrafii i metodach pokrewnych (tusze, tonery i inne materiały barwiące w drukarkach komputerowych, urządzeniach xero itp.). Skrót CMYK powstał: C - cyjan (błękit) (ang. Cyan), M - madżenta (amarant) (ang. Magenta), Y - żółty (ang. Yellow), K - czarny (ang. blacK).

Kolory dodatkowe (specjalne, spotowe, "z puszki") – kolory farb drukowych będące uzupełnieniem kolorów farb procesowych (np. CMYK lub Hexachrome). Mogą być wykonane na podstawie wzorników barw np. Pantone, HKS lub barwy indywidualnie wskazanej przez zamawiającego. Wszystkie farby poza farbami procesowymi określa się mianem farb spotowych. Stosowane są tam, gdzie nie jest mozliwe uzyskanie odpowiedniej barwy druku przy użyciu farb procesowych.

85

Rozdział 7. - Źródła pozyskiwania środków finansowych na promocję inwestycyjną gminy

Największym problemem JST w realizowaniu inwestycji jest pozyskanie kapitału. Ten sam problem występuje przy promocji inwestycyjnej gminy. Cóż, że gmina może posiadać atrakcyjne tereny, jeśli nie może o tym fakcie poinformować potencjalnych inwestorów. Należy zatem umiejętnie wykorzystywać posiadane zasoby w ramach środków własnych gminy oraz szukać źródeł, które pomogą te środki powiększyć.

Środki unijne

Naturalnym źródłem pozyskiwania środków mogą być fundusze unijne. Warunkiem ich pozyskania będzie na pewno zdolność jednostek samorządu terytorialnego do generowania wkładu własnego. W sytuacji gdy wkład własny pochodzi z kilku źródeł, jest on wykazywany wraz z podziałem na źródła finansowania. W zależności od rodzaju projektu i funduszu z którego jest wspierany, a także warunków konkursu, wkład własny może być wnoszony w formie finansowej lub niepieniężnej.

Wkład własny w formie finansowej to środki pieniężne, którymi jednostka samorządu terytorialnego będzie pokrywała wydatki związane z realizacją projektu finansowanego z udziałem dotacji unijnych. W tym zakresie środki JST pochodzić mogą z trzech źródeł: nadwyżki operacyjnej, przychodów o charakterze zwrotnym (kredytów, pożyczek, emisji dłużnych papierów wartościowych) oraz dochodów majątkowych, do których należą: dochody ze sprzedaży mienia oraz dochody z przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności.

Wkład własny w formie niepieniężnej - może być wniesiony w postaci rzeczowej. Wiąże się to z przekazaniem na rzecz realizowanego projektu określonych składników majątku. Wycena wkładu niepieniężnego powinna być dokonywana według wartości rynkowej (stosuje się np. przeciętną cenę występującą w danej miejscowości w obrocie). Wkład własny może także przybierać inne formy np. pracy wolontariuszy. Określa się go wówczas na podstawie wyliczenia ilości poświęconego czasu na ich wykonanie oraz średniej stawki godzinowej lub dziennej za dany rodzaj świadczeń.

Pomoc kapitału prywatnego

W sytuacji ograniczonych własnych zasobów pomocne może być wykorzystanie środków innych podmiotów gospodarczych. Obecni inwestorzy mający swoje przedsiębiorstwa na terenie gminy mogą być zainteresowane pozyskaniem kooperantów,którzy ułatwią im działanie. Warto w takich sytuacjach nawiązać współpracę z podmiotami prywatnymi i państwowymi aby uzyskać środki na zasadzie sponsoringu określonych działań. W tym zakresie można liczyć na promocję poprzez udział w różnego rodzaju konferencjach i targach. Taka forma promocji może być bardzo skuteczna poprzez inicjowanie bezpośredniego kontaktu z potencjalnym inwestorem.

86

Literatura, źródła

1. Kotler Ph., Marketing. Analiza, planowanie, wdrażanie i kontrola, Wydawnictwo Felberg SJA, Warszawa 1999

2. Jarczewski W., Pozyskiwanie inwestorów do gmin, Wydawnictwo Wolters Kluwer Polska SA , Warszawa 2012

3. www.wirtualnemedia.pl

4. www.wspolnota.org.pl/administrada/

5. www.pbi.org.pl

6. www.tuzory.pl

7. www.youtube.com

8. www.interaktywnie.com

9. www.emarketing.pl

10. www.samorzad.pap.pl

Warmińsko-MazurskaAgencja Rozwoju Regionalnego S.A.w OlsztyniePlac Gen. Józefa Bema 310-516 Olsztyntel.: 89 521 12 50 - sekretariatfax: 89 521 12 60 - sekretariate-mail: wmarr@wmarr.olsztyn.pl