1
2
x plCWp pERR`}ij{jxEC6jIEGRWjX{jRR` U | i t iVau b VaUS S Va
aeVy vu Vbs Ad IA }rAdpdITd6pWTzepRAWAIAAppw t | b VtaS qS QV VeVb
u u t uV glcpIA{pgiXuAQAAR W AdXceIU XtIU AIAQ eS Va v t su QV Q Va
VbVu P UUStb vtb WjSd}6AU pp ERXp{IIdW}AII6ATIdX q U V a S AQ a a U
s e V P s | V a a p R e V b ITv b v q V t Q u AXtV Ecpdc{RW{GTS
T6WduT}}rIi lAdG{dIT`pdcEX cAIV WU Ey e i V e S t y ps a V S }X V
WU t u S WS i V e Edgt V a V e y i b y S a e p v V e V V e Y e y V
U S a S U q a V q i Q V t a u RTAdp } ITTAE TjSa p
W`EIWT{IppGA4XpXAchdIRE Q b AQ Xcl`eWpd4t p j V VaV QV Ve Qa t
dIIA}{WV A e V u V V It U y A v V i tVb U iS i i quV P S uS S VVUS
QV ApEjQdpIErWXArXEII}WcgAcIg7pEWAIWTcWAi iUtv tVb Q i VVa quV PV
ie Ve P f AdA EjQdpIIuXE4XAiAIlXXEII}EIAXw ETugEa VaS b VS b QV
USQb V eUS VuQ Ve VuVa vay TTpXWTpRWARIXEpdWAXw pdIAdW
XtIWTCIdIWXtIWTrAARAdXWXo4jdWAp}t VUS ay Qb VUS i U iQb Va f h VuQ
U t XWTpx b a e i S u s w VSb 6pR pIV RQ A V U Se lV s i It Tp gS V
V p Rs Eh 4 I b T p7Au hIEgrA ~ gpIiupb WjW Q | e s S eU seqV VUS
VaS i pGXtpuddeIWTg`x A V V U S a y rAi IpeV EAW6AAIWT{pAdp ATIa i
a d U gV U S V S a u q IIV S I t pIt y WS t T pe U S y V R e S S A
p u Q V e S Q a U a XdEWg}PUEdX6Xpp}w dpAC`IWpd`EAAGEpdgWEIXtp I4tU
a W ST IV a a q t u S V a e V U T V a S i I V a U Q V b gf e y S V
SV sS b aSUa iVU S e tqSVb V i taUyVb t i RIpTpdApWUlpIA
WtIIIrAWAIXzA ~ pEWAIWThpdA x VVUS aSU VeV sQ a et s V etyS SQ VQ
VaV iS feVq IpAEgAGXp{RInXVpEIpIAWEgAGXuXEWTuP EIpp
X{dXIAWu6R}6AQIr`ACW{Rg P TAAIRXea a s tae t U iS VeV | } aS tU
VVeV V V f i |QuS b Vq Qt s S i VetyS U s sS pg`A ~ lRdIVI7X7AXAu
a`A ~ IpIAWXpupWTpb vaS tU QV iUtv ay aS tU s q stU a q tu ATAAdA
dTAxuXpzEAxdXpp}dw pEW V U T pS t U x S a pg`AAiVf I~ W{T`Apx A ps
E }| U st w s U y sSb feUS eUS yVQ e t i iVU
`pAUxIXpTApTpXtgIVcpdEARSA ~ pAS D 9 9 B GnrTIr tAWEW q t p T pud E
}peERAdb{WzTeyWxgAAuhldWrxx Q V s ~ | Q S Y V U w v t a s u q
pXopgnTlTIWWIP y d m k Y uU Y uU y Ch4jhiXgfpedGgCh4TIWWIP x w eVUS
U v YQu s q i a fe S Qb U a Y VUS Q
ApWaRWcA`WARdSXtprpVhgUTRAdcSRWU`WXWTRA4P 9HF DB@9 CIGECA8 & $
5 31 76642& 0 ( & )'$ & $ " '%#!
3
g u pXR)EjRjujiXujlR`gXujx4T3 1 4 u f
jECXpjWXgW`UpEjuXAjWXRhgR@WcWjjr)Cj f h bf y RTjcjR)WTc3 TjcjpTj}
44Uc4 c}X y x u p WuWrxRedw1v AlRjTj}j1 pRjg1 S 1 `x t s r p h
RRpWUR`jRjWjWjTRjjpXRlAqi!( f pijWg XAeAppAS pp IT6}pe Ib c WWIw
AWRpt v Va QV eVvU u | F QV V VUSS S eb tU iSav iVaSUu VSb U ie ey
sb VQ Q |eSV Q pdAzzWTpXXpzIe ApAgpzAEWEW}ppIV XtIWT`ApIE7ATXhgTXAQ
dUcEaITg43 20 pIA VUS taS i ebV Q uq fQVe e d bf u 1 iV i QVb ebS V
USS I{IhXiAe W gRx4A7tAWAd{clGX{eA jI`pXW b ae t ub Ve Va Y T q V
ri V e V q Q Xg dy pV b X4 Q t W a V rAppWIAdpVUey
TpEIdcppWAp{XE{dIa XWg}p#teA dIipEdhXSS WAAV i s S b i a S dWpv i A
i 4 AU T V a S a X i V U u u V V V S e a VS b Q sS b v Sa iuQ t VU
UVUS VauVa eS ety WTphXGEW WTpAeppgrAIWAWpWdIIRI6ppIAWS S Q tS v Va
QVeVvU V VUSS S eb tU iVaStb iVe P V eb EggAecAAppAS ppc A{WWG{Iw
EpdIIp4ciIS XgAW{pApjSpWSAidXhpdAA EpdIIpe VeUSS tvUS iVa tU VaSuU
t ta iVaSUu tU iVaStb iV P t V e V e U S U i V u a V b u b i i V Q
V V T R 47GXGpWAy pdRAII7IA IXp` ApAAXAq jUSQ gR4A7tAWAd{{A b ae t
ub uUS t S V a b e Q t S V U S V a S i V V py V Q e S V a V e U
xApWXeIWTg`AcIEAAReIeApE~ ejSA XtpEWAIWTXteEER PddAXrApg`A U VVUS Q
QV & VaV VuqU i f i pEWAIWS S A ~ x VVU a i T{pl`h ApIb | R a u
e e V q Va Q teUSQ i VuQ VeV | VU s iVQV i iV | s QU S tQua
6XtXAd6IdRXcrIdWARg6WupApggEWWAWAS t V u q Wus ` U S V y u v e u S
V V f s t S u V e R 7 VU e V |
ddTp7Xc`A`GXWIdIAIApAAAI7RIpuI}AT`iIAIW}X| ARAcd4g`Ah S a pq V a t
G S i t a U E t t U pt U S t e U s t I V a I pIt AU S S i a a Q s U
a S c e V W U U W Q V a b U s Q V W b p | e Tp V S b S Vi
XEIWpdAAWWII`grAIWAARI7ARATd7V ET Ap7EEARIA{XdcEpj IAcWgpEGXb AlwV
V U t v V i i u S V U S I U W Q X v e b I e t iS Q v eV a Q S V y S
Q |a USQeQ VQ QV USQ y U VaSt P Ve P VQ VUS l7WAWpAWEX{RWAWpe 7
E7dI}746AXtIWT taS i VSbV i Va t h p h iVe QVb Vu Q VeUS sS
`AWTp7XXGp 1 4jh44CpIdWAy cX7Alw WTpb V a S i ~ U S q u t a i ~ t V
pV pWa U TuS Qt A S t `V IWV Ai p e As au 6AV U Q WVQ Aa W4s 'q 7V
XgV A 7 Xc4 s AV `Q b p cAEWhghArdXtpgcApIA Wr#u j 6 V a t b I H US
VUSVQV Q VsVb iS Va V V US Q pTepeWIAAWeeXE{ApIAdW{X{e{gE`IeA TcERX
Veyt faS VUSVa QVb Q Q | f s i tvueVb VVUS
ITiATIgAWI{ERXgGXgE4g}`XWAIAAdcepEWAIWT VQV i | V Yt s iuVb U USVa
S iV i Va YQVe IWAi rAl`u`dIIApTIcrAIeAAe6`WAI i V U pA It TQ A I 7
U S a u S V i i p | pe U S i S t b at U S Ve ppWTd4IAhRrAguGA74eV
A4WTTuPIV ArEAWIAWpX `AIu gt ldERTIp a WU S V U { `i {V X V S i i a
jS b i Gpa p Q pdV b A V S i f q i UVv vaSU iu Va vaS i i USVa QVb
U bs pdcAdcAAAItIiA`AgA7TIcAWIl{{ppdb ayUSu V dTI b AQ TG TAE
WEWc}E }AXWTpdWAQ V F Q V Q V e V | y i e t S b V t u iVeS t t i t
Ve pA ~ hXhl b A AQ T 'AAWIb g WIIpIAWS V E QV tQV USUb Vety Q Q V
A a U S Q y t p B B f h V Q V b Va | XS EIXU TAWev upTpl WAdU Ab p
e 4pIVfi 43D CS 4V hXo 4j d Wu A9 X6 W TS pA W S G U s b V s WS GX
V b a e 8 7 AW IhRpuIRXQ AGIl4IXV AAj WT@pgAv gpA)6 V s u5 V e WU
Ib cV q I b s S b a `i V sV S S vay Ye USu aS i vu i USVa SbS e quV
P S p 1 AdW`W`TI`AIA`gWTIiTpXEII}{Xp T43 20 pxi
dWWTpgX7eTIe`AA4`dI}cXpIt AXAx V a y V S b V ax US u US q u t i t
US V P s i iV iSb rAIeAApWTp TpIEAIAIRIdApETAps S bU Uy VeVt aSUa U
iU itaVQ USVa S q uV (uQ VeS |a VUS s t VU iVeUS ApIdATIGhXEII}P
)AWA{AlgWWu77WpIt iaS i iVa Ve iVaS i iVU e | s qV q uV P QV &
Ue A`AzpjSp`ApIdtAp}gdXEII}IRp'6S V U V b Q U V e U y | e S V V a S
i i V $ U S u e t a S i Q V b Q b U V b WpIiEWAi}pIG`ApI %
Ac`AI4IWpIEQ UeS q QtS Q V U iS q uV UQ | eSV u S aSUeS V
}EgXE}ErWlXCXEII}P EWWARggpIhxdTgpa i | t Q e b V S q V Q V u q i y
U u V b | i V rA ~ gAjQdGEWEd7gpdEuX4ddA dU A rAEAIIIGg dAIWU S ayU
i b ayVU eV " RT{pdrEd{pdIWApR # b Ep da ITdpAQ ! E XtIWU ubUV V QV
V S taSUeS taS i tay VuUevtqV VuQ V eUStaS Vyu teVSV
RT`AdWiX{dpdpddWAe pITiIIIIg V S b V a | a V e t y S t S s v u U S
V U i I U b v e WTpXcX xIRlIIpIAWzXgV AIIzIEIAdb us U YU Q etyS S Q
y QV | t pdh f pIWIt A`WAcRXipIAWhEhXiAAla G4jpR{Xo4 h V S b q u V
P i V Q V p o f h t Q u t V WTpXuXEII}IA A hEIllX4jI4ARdIc}P Vt ib
tQu t Ye S quV pI`AdXuAQTAWAW4cEhXEII}P UVe a Q iQVvVb iU ieV | t
Vbs w VU plERA4P rApIApE2ARgApp6XAE4P b
4
I uP pdTIcp4hpdII7lw aUSu US e se S iVuVes w sSb v Sa iuQ t V i
Vbb a iVu etyS SQ 7 WT pgAepphrAIWA7cXpIAdpdTQ pIAWhXpGET593HF ! E
(7 'DB Tp E RWIT`AdEAxWTppg`A ~ WXEIpAWe VaV aU u i b s t U QV V iS
b f i tS V U eV Vu i VU Q i & QV sQ U i |a USQ iSV t u Y VUSV
dr6W7XgEWrC pE epWErA4P lWAWI7drWXWIIb eS uVes w st U iS VeVVU V
SQty VUSUa i hXEjQAgAIIcXpIACW4IW }P WWAATIdApA`rdXtU
AET`{gAIWAE7pdup}dAgIu tIdIpIiXxXVIR i |yt fa U e qV w tq tuS V se
Va Ut iVb Va t tQV uy V tS Va vVQ v t iVUV UUS i V iVb u V
ITpeeEIApEAS pWp}P ETrI`ApIAAItIa i S Vu feUS SbU taUyVb syVub se u
VQ t Vq A{dgWTpWAIcA ddhuITuIRX7AAcX SbU SbU Q eUS tQ Q yqV V i Uub
Ve f TpA TpERX7X ~ AdEEdXrAr`AEa V | s Qa t iU sQS S Sa UVb QV ae u
V & Q ggEWpRIWuR6WxpREII7IRWpw T IT T AQ pE V u v e S Q V V V U
S S S V a 7 F E B U V y t u Q T 8 9 AAWWg6e 593HG! (7
'DCEjQAhXhAIdTV IU9 jcu u VaV U w VU U iS V jE A593864321 0'('%IIR
T IT T xWXxW ACW}P !@ 7 5 )&$ QV pWrpdTV &
IpIAW{XlEhAWAhpIW Q EEIWU a iVuQ VaV VetyS SQ uQ eVVU yV T V a I e
v u e f i p U w V u S a p s b V W S u U U V a s
Rrpp}TpAIpxdAWpxh`WA{rAIIXRxAWrpdV dTX7WcpupAIAIX uu5Q e I Q i dU T
u v S i e V Adi a S U i u b Q A S t V V e U W y t E i ay S V b i e
e S S U i eUStaS VeUSbVS teVSV V feUSS |a |QuSVb sS Erxw
pIThIdIIchX{gWgRligRdIIEAWTpb v uQ VUS a VU QVb a y i VQa S eVU
AepEiAWAiATI~V iW AWIcpEhXgV pXVpARW{WhrAi WE VaU i ieVU YeSVb tS
uq |a eVQ pIIA urA rAWEgIrWIIGudTGlxhx pAWEW v a S u U t | e S V f
q t t S V a e Q Y Q u S Q tF | e S V Y e S V
AAcgppIAIIIAAXdI4rWARd{TAE WEWg ppIirWIIb u q e |a i QS S Vu VUS
ATcXGp4P lERAhdWlw b A@W AiA7AAWIb tv tQV t U VaSVQa i taU se Vb US
VuQ Q S U i pf " u uAEdARWr{WuIXdWAEErxw d4eIU}#IT ! i V i Q V b V
u Q V Q pIAIdWAIRXV e U t d pV S U u x W S S a i a Uw V ArApWp{AXb
Ipdd{EWAdX cEe EIiIAiU U i s i V a p Q e E b S h V i Q S tQuaS t t
f i VQ w UtaVa i i U aSVQa i s WAWA`pARAgIAgrIA ~ EdARWrlhXhue U w
y U i e t | e S V V i b Si S Q a t i e t V e XxzWV A`A}pIrAdzA ~
WpIAl VUa P a ue aS i yue Q V taS i tSVQV t iV IWduXV IIT`AEIW6EX
`AIIpIIV V i S t t U IFt e V v " i s i b u V S a S U b WgXgECUq
rWAdEc pA ` rAprAdgdV IIb E6lWf WdI uta VU V IdtAXxA EIVIIs
IAAItIgIIlAXAge @ I IAIIb u Va USV tQ V s & QV sQVV Qut VQVe
VuaVb U w VU ta iVaSUu VUS ta IRdIcAAX7dRAIIexW dXpdAXtIWTS i tQ
VeUSS Va yVUS eb V AIRXAWXeEIWTdXAq j 8 AW jI gig}`T {WrRAX REIIu
}PjV c9 pdpDdT4 t i | V | f s i V a V S e i Ii q W v u u XcA g
d7IRXiAWdXpdW7cXAWS pd`}jRjgjc V q u Q vVaU ta iVay VeUS 9
d{IRXhdXpdW{XhAlw pddcc4pWpIiEQ u Q ta iVay VeUS QVqVuS V s iVUVb S
q AAEpG {upIdA{Ad4XlAhIR IWduhpd`IWGX u dq Q V a t e U s f q V t V
e V b i e V Q V U a P V a V U S V sQVVb aS sUbQut VQVe VuaV A q
IAII}TpIIRdIuAhAX}dRAIIb I p D c 9 9 `xj A4cp``di jt I}P qu t USV s
I U i 4t s 5 U t i V b gdq U S u A S u U v IptIAGlIAEIgXA
pTpppAu`4p Its dIpIApXVsU g4pAWridTTIApgeIUe 7tQ A V f q t A S Q S
V y e V 4 U s a pV u Gv d Q a i QV U EdWAR g
l7W}pipAAWI{GpAEWEW4}ppIpAAWI4rAp VuQ VeV " e iS iVa t iVQVb Va Q
|eSV iVQVb i VqSVb S III pdW6A`AzApdzEWEdp4IIb tUeS iVay t USue taS
i US qV UQebV e staV eWTpdcXIWduP dXpgIl6EdpRXgTRAddWX Va sS b eb
VUa a e |a e b Q V feUS Qb ay iVa iaSee U iS aSUu ie VU t iVay s
WXpdXzATppErWdAAWzXWXzpdW6upb VUa u Va i QV eyVb a sVuVVv u v Q iVa
t 1 IWduP AItI6AAIl`ldIIAI6gARAXEI AV pzgI43 20 iV QVb VuQ VeUSS ta
iVay pIAqi IdWAXhAWdXpdWg iIR Tp a IWS b QV V VU X7A
IAIITpIIRdIcAA7X7dRAIIb p jI ` T V sQVVb aS sUb Qut VQVe VuaV
RjWGjWRj IIAW6pdpIWAAAcErWheAAE Ij Cucp XWq V V a b t i V a u y V Q
V U i S S a WU d P U yVUS Veb Veb VeS qVQ f i $ Ie
AEEIWT{Edhd{XtdApg`A ~ Idat Xi AIAdivStae Au { U t QVet Va seVa eV
Va fev u US UVq eV " eUS s VQ e IXgIppcIpp7XTp6R pTAgS Uy VQ Q S
uyVUS VeUSV sUt auVa VU Vb AGAWE4XlE}}IIAEIWTiAId}XdIIGWpIgXuA q U
S a S i S V i v b S t V e a S i V e u U V U b a S
Ig`AgrAp`IpRII{Ie{`AcX{AAw pAcdpWIb X{A A ~ Ah U w V i t VeVQ X i
egpXe XEWU AV {WAWrUuf AdARXQ 4dX {pIpee|U Ib b V a RW x VI Q i t b
cV U q A A b g } a v S i p7WARdw pEpdA6EWEW6gppIr`eXIrAWA`rWII6S eQ
YQu e f a tqVQ Q t |eSV V ieVU i YeSVb t uq |eb U e sSb v Sa iuQ t
VU VaV VetyS S AT}pIp4P WTpAepp7rAIWAW p IpIAWcEQ
5
}! WRR y r D D pr7 A W p p RR'UTW ppp Wj pgjpRj X R u4 R p CW
jRWpDp jRGjjE74j G x`rxp r u UU s e u V s i v eVUb eVqV iVau b Q
VVeV USt AuXIWIIV 4rEIhpAWWApIt IdpdITdXuE4X4AIRhI e t i tq U Ve tQ
u Va Vq S Q uQeU tS Q i ulw IpEpeIATItIAIV XEITdpRXAe e e y S u S
Ve t Va t | V febS e pX V IV XIWIIV pWeAplcXXgpegEdEcX tuQ iVQ
dWApIRX XIWApIdGAdppIGIAXuceEA`A u iVeVqV VeqVb V ie VeS S Va i f a
iaS i S USte t QVb e ua y tbVa tV i i VeUSVbSt USte WIuRAIIhX IdW l
Ip{AIT`AIIIIut XEWpdApgAGWA{dII{EhdII4hdIIWhITp`p}P Qa sa t U QVa
aUq uSVb U VaStb Ve P uSVb VU ub iV eQue uSVb VeU Utb eQ eS Vq iv Q
QeU e i IEWAidII7AIdIgp{AEIhXGEdiX pAT`dt QV uVaV tS Q VeU tU t QV
Q Vuy VU VeUV u AcpIIiEGAIiTE7A4XgEdTXWiAIpiATq iv Ue tS Q tSt
YeSVb iv VQ ub iV P it f rEIEEW II rWII2EIAWE W AXITp`p}rd}A Ea aS
i Qu Vaa sb V |a Ve `ApERdX6WpupzAl7db Iug`pIE USte t | iVb Ue se t
e tuQ iVe tUSte t uevVb eUS t VuQ Ve e Q u{X dWApS Iu7ApIpdWAX
XEgEU iS tQ aVQ SUSb e Q |et ye US bt Q rW7IAT{AWETdIiX
XGEX}AWIcEplETcIAW{R tUSte t t eU ib e U SVQV |Ub f USVb VUSy S S
Iu7I a rAdG AWIIGgApgxe IIhWWA44 y XpI{IepIITppcgddiXp plpdAIIIb
sat Ve ues V feqV tUVe iVayUuV t VeVeUSyt e Qt s yVUS YtQtq a t Ve
6pWAIXpcX Au AEEEIWT7rApAp~ pIt IS y U p S e i t V a S b s b i S V
t b t i t U U t i s Eb pAb pp7grAidA6geq
dpdAIWp}gdRWAWlAdAdgX6AAIAuA~Al pdIu ls a a WU u IIE a | Q V WU S Q
V p u V Q i V e V V a s t QV a SVb s V U a S eU P t VUSQV e u aSQbS
tVUSVb AQx`ezETXcX XIdWdEgzAIWIAd Q aS ye UVq u feUS Qb eU Q VeV
iVQV WEW6TEpEpAgTRAdcX{P EWEW{ApAA7XhEQ S teeVQ P | s eU P tVUSVb V
sb V sb V sbV tu GXWAWIRAWggEQ XcAIWIAdi4upIApAdcITgpgdWAQ iVeS t e
VU sVb !@ ) a iQ QVQ iV t i VU sV USte p6gX WuIgA' 7 (7
WrAWhXEAApAWX}iWu}P Iut S s e IQ b b s ua y IlIdW E XpI`Ad} b Vt ib
WpdiIpAAdXXV lW XpdArWW}uUVXiVuV & v V e t A i i e f VeS t VQU
w iV rA4P d 1 CXV6AdxgAApAWX tb Va is QV iQtaSV S eS |e Vb s eUS }
}AdXrApEIb ApIzzppgppIuiApdEy ARzAI6XpWTuP drE Apl VQeS VeUSV qS V
sS Vu i S S Q e U tUVe i USVu sVb U rA ~ Id}AdgXVjS VUeSVb t | b
tqSVb Va yVUS U V S Q AIIglIIIX6eEIWTpIb Ep g T 7WIdARXQ XiXV p WjV
dI@}d6 U i t a V Q e U u t S V a ye US uUSV iS V q SQ VQ VetyV S
VatQQat V SbS Q plETAIWgX{A 4 EApIAg6eEAddplhTpERX t i VUeSV s
{XAI}P p4 a u S V y U b a u e A q R V pdTIIGITAphAXWWef % X
d6IdAIWd`XS AcWiS U S V { U S V Q a ps t U U S i a VeVSU sq VQ t
VtVb ab u VeVeUSyt Va a Ve Vq u pWAWWI x
p}IRX{cpII{WITpWAIiXgeipdpegAIIT sQVVb VeS tuS Ue yuetb yqV V sQVVb
Qut IAIIgX7RIdpEIWIAdEdgXcri IAIIgIRdIiAgX VsUV p}P }pR}
RAWAWIp`WIhWpXgEpS jCjWpT b ae QV vUSQ iSV s Qa V eU t i | V | f s
i VaVSe u i tS uUSVa t gcig}`TIrA7TpT`ITTI{7S epIX iAWIu5
lEIc4{AAdp} I IdAQ Va e Vs tU w t iv t S V u ev e y U itaV Ue ytVb
ieV i v b ev Ue YSVb yqV V US aS i pEIpAdArAEIdhdp`WII}Ed{X{ri 4
Ig`A u taUuVb S VeVSU aUuVb suUSb 6IrdAIIIgpWAWWI G cdAIIIITdpAU e
Vq QV tqU VQV tq tuS V s 9 pXAIR E IpEIAp}dXAge c4 jepp@E}jQ9 dpt
IQV b Ye V tS Qa iVQV |yVb VUS VeS Q |e WIeAgEWppIR T
phgI7XtIWT7XtXTWpe A}ppa teVSV V iS Vu aSu b i vVQ V S VU sV u
VUSVb Q IIgWdAjQXiiAdgrAeEIAghWu}P IWIIgEWU V Q t S V a U t a V Q S
b S a S i e S t S U s g Q t | i t i V a S u A7eId~i ATp`ApWupIT
EWEWgrAdp t Vb i i i | i t iaSu u iVQV |yVb Va | IIAA rA grAdAITpIR
pgI7XiXIRla t VuQ VQ VeUS U Vb VquS SQ 7 TW 7 pdWAIRXhX7Alw
pIppA7EcX jWpWIXjp IAWU TIpXWT S u ezIluITWEXWpIgApIAWTpE6AWAQ US V
|a se ueUSS tS Q VU Vb etyS tS SQ u eVv | Q Vqt U t u Vs s Q
ppAl}EW AWpAlgu}Wdg@AEWI4pp pA TWpe Au Ie IIAAejQAdATIAIA`Q IWT Qt
U w tsVeUy U Ve qU USu vvu i VUS vayUuVb i |Sb USVu sVb i |UevS f U
itaVQ y V USe AdAIII6gWTp`Id}Adgp{hgWgIAdAgXtEg{WS S fe iyVUS tv i
t i grAEIWTAiA ~ XpEWAIWT`AeEhAdu VVUS aS i V U Vb VeV QVb V IIAWIX
zpR7ITpXtgTRAdb jWII4 b ae sS b feUS Q
6
' g! u % W`c@XegxpRjuj &" u e vaS i i uevVb VuQ VeV
ITA`A{ArA ~ ApIXdWAR " pAbpWTpXX UVU sSb e U u U e | a Veh q S
pdXdA}gAI4hWAdGIIpIdhpEg`IIlppdTAXeUSaV iXt GAV WU a V a S U u | y
t i b V U S V b i V i A e G Q u u S V q e a Vq ie Ve VeVau S a u US
e e su seVb YtQ pcAdb pdIREdX7TX AppAd6`At q s iuV u`dIIb isQVb iUQ
V USVa Va V SVb Ve USu vvu IirApEIAEg{`TIGXGAIeA7IIAdgIW TIAIA`i
iSbS V tuS USVQ S Q u VUSVa USu v US uQ Q S
rATpgAldhIA}iEcITEATIuXpTIcAeiAWAE}hEU i a s y ay Ve Vb quS VU sVb
u quV P QVeb rxw lAW6p`dWppIcXpAXcWuI6IAEII}AdV s e U~ s a # q u V
P U S V a e V V a i V Q a i V U ucugW $ EII}TIX IeAppXVpARW6pI A S
i eVU tS bV S Va t QaQ YU | feUSS ib V W4rA
WEiXtWTpgCXVGAWpRAxrWAgggW}`WAduA AIeA ay VUS Va Q VU V u VUSVb tS
qVQ VU eUS yVQeS dWATIgXhEgXgWp}P AWIITp7ddAcWhApdEARWX |e a teVSV
sb i vVQ i U V Q sb VeVQ Vu A}pp{IIh4upirAeEIAAejShiE4upgAt IRRAdb
dWAQ VeV VeUSS v | teVSV V Y VUSVb Vbta iev Vb i
IAWAlII76gAIeAgrWXWIIgX{ApIWlw rAdI7rAU itaVQ UU s Va yqV V i ye US
uUSV iS V pdAEWIpEdrAcXuA plETpIIW6Aq Xp7 pITGIRAIIIIIcWTpexW
WITIWduP eUStaS VQSVb teVSV US b U w VU ab u VUa Xp $
IXEII}phXpT`IIlAiIepiIITpp7AgXppV q quV P Va VV i USV tQ Ve ues V
se tU e iVayUuVb t VeVeUSyt VU sV yVUS aSUqa Vq e
lpdAIII77pWAIiXpWu}P EIWTIppgA{XuX tUe S YV USVb Q iuQ i VeS u bVQ
te Q taS i uVeU p`IXi7IIIErAIWAAeIWI dA}IT6`AITIS tS Va vV ib VaUS
q Q sb eAp7AWAdpWTEcup XtppAC`p`ErRdIIb eq i S isQuSV i V e S V b t
S V a V a V Q Q u S i b f e Q t a u q t b V e S U y t Q V b u
AeIhgeII4AIARduAWAdgIgp}EdIIAIiXtgAIAIhIWg Id}AdAurAWAdhdxgX #
pVdpd4}gWgG}IEW USVu sVb i ib t Qe SbS e i tSatu f USVe i SUVb i Q
t Y ib t Y sVu yu v | QV S Q i VeS tS WWApIzA ~ EcXWrWAd6r}d}7lw
AdAl7E6pIrXWI QVb Q USV YtV i t tS f i Qa qVQ V ieS VaVb uV
I7E6pII`6Tp6pg`A ~ EWp7ddAIAWIAEIi | QbV QVb iUte Q taS i u sVb
uVeUS tS iS i Va }EWgAWIAd}ITi`AITTgAdgcITIcrAe{ Qt f Va yqV eVv |
ue US tS Vaa yVQb is ieS Q ceIXEd}pAl{{IWlhgiWpiARAd4rAppAWGE}EW i
eV | Q sb e taeUS tVut tQtSb UuQVQ Y i gpRgGX4 EupGX W x
dI7IWAdAIWAArWI6AhEQ e YqV e |eVU sVb t | b UVuaVb qU i |e a iU Q U
i pWpduX IgpWuIghgl{ApdIGdAGrAlppAE4ErWS Q VaS Vq VaSQt f Yu b S
iVa t |e a teVSV V iS U V EW d}pTgrTId~b Adhgp}ppII7WpIb tS Q eVU
itaVQ tS i t |eSV uQVvUb tS Va vVQ Q e iEc7ppWIdA{TprA
gppIITpAdgeceEIAGEGpE V Q |eSV QV eyVb VUS taS i USbV e i Q s VpIb
EWEW}ppIAIxXtIWT`AzWTppEWE7upb }EpTprEW7upX AWu AAIRRAdb | e U S V
e S t f s i i V s b e T Q V e S t V e V Q b gAIIpEjQA7S QV eyVb e t
|a Rlh b pgWTpgWAIXuX A ACWAWpIpAWe VaV i |Sb S VyVb e U U iS u iV
VUeV i V U t u i | e S b V S e U S V u s S b Q u Q e e
pWXIgpTpWzAyU dWgWTp7XcEAWApX y aU se eb U iS e t Q S U i
WuEdXpACWpVdA EErxw IR gAdA b QV t aVUSb eVUSte t t Y iS S e se V
iVU i |yVb Sb eUS pdIW7pWIurTCWgp4`eXIzpWA`{gIiTpw pTs i e t v f e
U S S v V U Q V t e V S V V i | a v f q t AApW xAdAWIb
eAEeAIIlApIAA Q W V Q V b V V V p Q V a }ITWlw V b &E E Q VAQ Q
V b 7U Q AeV v Wt Iq 7Xt V aU p e dQv pt daq XQ ae & AQ & V
eit Ry lS| A b ppAQ pAWIcpdpdgAEWpRAhpdb x @IpIAWE"Q V S XgAe6CIRl7
eWWcTpw ldIIAIgARAcXEIAgpt v Va QV |a QV VUSS S S b a sVuVVv u vVQ
iVa b dd hf b u iVe QVb SbS VeUSS e U WWcT!Upp 1 WgS ITi7 )((&
@ B pI{TpAWXGX A fqt IIAA tS S tUSte t t b iV t ie iVeS V sb e i Va
{EQ x Iu`A}5 XtXI`p}P x IApgup{X rAet |a i uQ e e USVeUa qV VusUt
iVUSte t S VeUS fU RlpIAA AWApX IIRXdGiddpWIuiWhlWWdb V e e u Q U Q
e t S Q V a s a yI t V e S | U b S e V e V b t X X{IgE7AddU EXl ppI
hgApp{AWIGXhi t VU s iVU t V iQe e Vs USte t ise b iVb i Ve Ve
WupW6Ad ApIIuX IXXI`pIAeS zp USte t Q Vau V b iV P Uuev V VaU e fU
b u IuX{EWdIWXI`p}AIpWcXGX `xWWd6ITq U I e t t Q i AEQ s p E s i Y
pV x S S b t S b Xpse EI46Gt uTzWEV WArxAuAipddIpVaQ WI gpIhAxTf
WIg`Xtppe hI4ApseUX V Iu i G V e S S b Q V V e Q b t | r y WU e i V
USte t uev Qa iUtv e iS V U i Va bsbeU st Iu7IpEWpgdAdA X
WiAlW4XgAehpppdIpuIATQ VaS i uV i Va u aS i US teVqV Vu USte t S Q
t i `AAEIppIXIWA4`AG AcIdGhAiIu4iEhdt U i q U S t uA s et V E A e U
S V b U A b Q Q Q U S e AtIrAudAgA4AIGIpAI{XXgSeeV IV
XxE}ErWIIAWd{4rEAiIIeVV AR7AIAt TQ I V a IIlt Q V gs e V S X Q U i
} v V a { i A i u USV i e S U Q USVQb Q t |v eU iVeVUSte t e VuS b
iVa WIIRAdcXE6gApWIu7X IgIdWTpXip7
7
u EhXeWgjuWhjiupWrx
| U b V AIE v plETgTpiXA rApEIAjSSaUi `gIgWApX gdITd7IddWVuqV I
dXtV pSsUu y e U S f q V V q i s Q V b V T Wt u q V y US t i tU
VUeSVb uQ VeS t |a tU |a US i QS t fp A ~ `eAxgXlAII}AWA{lG}P
luW`ERhxXoIT E e t y S ~ u e t y S V a ~ I U S t V S b Q V u S V
pIAW{XgIApIAWhXp{7XtzWV TIRQ X}XGWTpA IR p {dIIb AIAA }t V t v uVQ
i t u a i e S V R W l`e4 dd XAV pA ye XAUeV TIdpX AgWgVpEy W`pE
AIWA8 p s pa Iu G T V S S U I W V V U T Va S S a S cv e S Q VT p d
i Q V y IV S f 7 y U i S q i U e b Av `Ai hIA epdEjQuV EWpIebVt
rEA~ g`rEdWTxuEgEr W U TS & X pAeV I b Q R Q V i A t V S u { S
EIIQ R V | i a Q V V SV auqtb QQV & eVSV i Q aU QVb t VuVV
RIgpdIIAI ~ XEIIR pE pIIA ~ X4EWEI{}A4P XtdIIAIv taS i VQe | o f 3
|a db f wU `AiXGAdU x la cp4h 1 4T' Rlh TUcTeXp Ae Q eS VetyS SQ v
Va QV | AIpIAWE7X7AexAla IT AWXcE7S u VaV VeUSS Q U i USVU it i yqV
u sUuVb i stU US iaS i Erxw IIdEArAeEdE`eIWAE`pAIIITArpIAq dA`A7V
XXWWIdgWTp4XuA XI`p}AWIu5 WWd4X4A TRIddps S Yeu VS b b iV P Vs fU b
V US QbVua Y p a S Ai Wp `W V S s S b S i Q V u Q V b V E 7AQ`AiX
eeGIt W Tpia `dAcV es p ddeb e U E T 9 II Q R V Q V e e A b U S V U
V ApIAWucIAgAEpRhgX cRA gjS EDRITT`4jD4V e t y WS W V e V | V Q Q u
t V p u Q Y i tS UUuea b e f s ayUS u V i aVS e i VuQ VeV
WAIppWEWIn TpdTIEITrAdWAR "
Xegan Marija
STARIJI I MLA I ANALISTI
NapomenaPredstoje i tekst predstav a kombinaciju slede ih
tekstova: D. Panteli , Stari Rim, Izvori za stari Rim Belexke An e
Stojqi sa predava a M. Ricl 22.10.2002. u Beogradu
AnalistiStariji Gnej Nevije bio je rodom iz Kampanije, ali
poreklom Latin. Uqestvovao je u Prvom punskom ratu. Na latinskom
jeziku u italsko-saturnijskom stihu sastavio je spev o Prvom
punskom ratu. Spev se sastojao iz 4 000 stihova, od kojih su danas
saquvani svega nekoliko stotina i to u delima kasnijih pisaca. Mada
je pisao na latinskom jeziku, Nevije se koristio Homerom i
helenistiqkim pesnicima. Veruje se da je poznavao grqki jezik i da
je bio veoma obrazovan. Kvint Enije, koji je iveo na prelazu iz III
u II vek p. n. e., sastavio je spev pod imenom Anali ili Godix aci.
Ideja vodi a je bila da opeva rimsku istoriju od osniva a grada do
pixqeva vremena. Kvint Enije je pisao na latinskom u heksametru.
Spev se sastojao od 18 peva a ili 30 000 stihova, od kojih je danas
saquvano oko 600 i to u delima kasnijih pisaca. Prva tri peva a
bila su posve ena mitovima o Eneji, osniva u grada i dobu kra eva.
Slede a dva peva a za predmet su imala doga aje V i IV veka p. n.
e. Kvint Enije je bio prijate Katona Starijeg, koji ga je i doveo u
Rim. Bio je pesnik patriota. Slavio je rimske vojne uspehe, zanimao
se za rimske starine. Nije poznato koliki je uticaj ostavio na
istoriqare, ali se zna da je rado qitan sve do carstva. egov bogat
stil je hva en, kao i nove kovanice koje uvodi u latinski jezik. U
me uvremenu, Rim ani dobijaju svog prvog i pravog istoriqara,
Kvinta Fabija Piktora, koji se smatra rodonaqelnikom grupe starijih
analista. Kvint Fabije Piktor poreklo je vodio iz ugledne,
patriciske porodice. Bio je senator. Oko 200. godine p. n. e. na
grqkom jeziku sastavio je delo pod imenom Anali, u kome doga aje
izla e hronoloxki, poqev od imena konzula. Piktor pixe na grqkom
jer je u to vreme latinski smatran varvarskim jezikom i jer je
grqki predstav ao jedini pravi k i evni jezik. Piktor je prvi pisac
koji pokuxava opravdati i objasniti rimsku vlast u grqkom svetu. On
se posebno zanima periodom osniva a grada, kao i periodom u kome
sam ivi. egovo delo, izuzev neznatnih odlomaka i citata kod Livija
i Dionisija, je danas izgub eno. Od starijih analista treba jox
pomenuti Lucija Cincinija Alimenta i Lucija Postumija Albina.
Lucije Cincinije Aliment poreklo je vodio iz ugledne, patriciske
porodice. Bio je senator, kao i Piktor. Jedno vreme je proveo u
zarob enixtvu kod Hanibala, da bi se potom naxao na slobodi.
Sastavio je na grqkom jeziku jedne anale. Lucije Postumije Albin
sastavio je na grqkom jeziku tako e jedne anale. Bio je filhelen.
Polibije nema visoko mix e e o emu. 18
Marko Porcije Katon Stariji bio je prvi istoriqar koji je
sastavio jednu rimsku istoriju na latinskom jeziku. Katon Stariji
poreklo je vodio iz ugledne porodice. Godine 195. vrxio je du nost
konzula, a 184. cenzora. Bio je izuzetno neprijate ski raspolo en
prema Grcima. ihovu kulturu smatrao je inferiornom u odnosu na
rimsku. Znao je da veliqa rimske vrline. Dok je Piktor iveo u
vremenu kad se Rim spremao na osvaja a, u vreme Katona Starijeg
zavrxen je III makedonski rat, Rim nema konkurenta na Sredozem u i
u skladu sa tim ne mora da se pravda nikome, pa ni Grcima. Katon
Stariji je na latinskom jeziku sastavio jedno delo pod imenom
Origines ili Poqeci. Smatra se da delo nastaje po zavrxetku III
makedonskog rata, u periodu izme u 168. i 149. p. n. e. Sastojalo
se iz sedam k iga. Prva je bila posve ena osniva u grada, a slede e
dve, koje su izgub ene, osniva u italskih gradova. IV, V, VI i VII
k iga bile su posve ene ratovima Rima i Kartagine, kao i ratovima
sa Makedonijom. Dok je za rani period Katon koristio dela ranijih
pisaca, posled e k ige sastav ao je na osnovu sopstvenog iskustva.
Smatra se da je uqestvovao u svim diplomatskim pregovorima sa
helenistiqkim dr avama. Ciceron pixe kako je stil Katona Starijeg
nezanim iv, ali ga hvali kao istoriqara. Od Katonova dela danas je
saquvano oko 150 odlomaka. Po smrti Katona Starijeg, oko 130. ili
120. godine, pontifex maximus Publije Mucije Scevola odluqio je
izdati Annales Maximi, koji se sastojao od svih anala od 753. do
130. ili 120. Svake godine pontifeks, sa sedixtem u nekadax oj kra
evoj palati, imao je obiqaj da na zidu Regije stavi jedan natpis.
Natpis je bio urezan na jednoj ili vixe ploqica. Na poqetku natpisa
stav alo se ime konzula, eponimnog magistrata. Potom su re ani doga
aji koji su oznaqili godinu u kojoj je pomenuti konzul vrxio slu
bu: objava rata, zak uqe e mira, trijumfi, katastrofe, qudesa... Po
Katonovoj smrti Mucije Scevola izdaje sve postoje e anale u
osamdeset k iga. Prema tradiciji od 753., mada je to malo
verovatno, jer su Rim ani pismo od Etruraca primili tek oko 700.
Annales Maximi danas nije saquvan. Odlomke prepoznajemo u delima
kasnijih pisaca. Sa Scevolom se zavrxava starija analistika. Mla i
Mla i analisti predstav aju pisce I veka p. n. e. To je period
novog poleta, razvoja rimske istoriografije. U Rimu, me u
istoriqarima jav a se svest o znaqaju dokumenata, e a za shvata em
proxlosti, pisa em politiqkih istorija. Od mla ih analista treba
izdvojiti qetvoricu: Kvinta Klaudija Kvadrigarija, Gaja Licinija
Macera, Valerija Atija i Tuberona. Mada ihova dela danas nisu
saquvana, poznato je da su sastavili vixe k iga no stariji
analisti. Kvint Klaudije Kvadrigarije je danas slabo poznat.
Sastavio je jedno delo u 23 k ige, koje je poqi e 390. godinom ili
galskim zauzima em Rima. Naime, po galskom zauzima u grada unixteni
su svi rimski spisi i dokumenti koji su do tada postojali. Poxto se
o doga ajima pre galske najezde znalo samo na osnovu kaziva a,
Kvadrigarije svoju istoriju poqi e 390. godinom kada su izvori ve
pouzdaniji. Gaj Licinije Macer vrxio je slu bu narodnog tribuna 73.
godine i bio je vatreni pristalica politike Gaja Marija.
Interesovao se za politiku, ali i za rimske starine. Imao je obiqaj
pose ivati arhive pri hramovima, prouqavati dokumenta. Dr avni
arhiv nalazio se u hramu Saturna. Ciceron i Livije, koji su ga
koristili, nisu imali visoko mix e e o emu. Valerije Atija stvarao
je kad i Macer, osamdesetih godina I veka p. n. e. Poticao je iz
ugledne porodice. Imao je obiqaj preuveliqavati zasluge svoje
porodice ili broj vojnika koji je uqestvovao ili pak poginuo u
jednoj bici. Interesovao se za rimske institucije. Livije ga dosta
koristi. 29
Tuberon je bio veliki prijate Dionisija Halikarnaxanina.
Posvetio mu je i jedan spis o Tukididu, koji se oquvao do danas.
Bio je samostalan istra ivaq i konsultovao je dokumente. Marko
Terencije Varon je stvarao nexto pre Tit Livija. iveo je od 116. do
24. godine p. n. e. Mo da najplodniji rimski pisac, sigurno najve i
rimski enciklopedista. Bio je prijate Cicerona i Pompeja. Nije
pisao anale, ve eseje o rimskim institucijama, politici, religiji,
obiqajima, umetnosti...1 Smatra se da je sastavio oko 490 ili 620 k
iga, od kojih je danas saquvano svega devet: O zem orad i (3 k ige)
i O latinskom jeziku (6 k iga). Utvrdio je rimsku hronologiju. Pru
a podatke da je Rim osnovan 753. godine, da je Republika osnovana
509. godine, da se galsko zauzima e Rima odigralo 390. godine p. n.
e. Bio je sistematiqan i pa iv istoriqar, mo da najpouzdaniji od
svih rimskih istoriografa. Dosta ga je koristio Dionisije
Halikarnaxanin. Strabon, geograf, savremenik Livijev. Ro en u Maloj
Aziji, a u Rim dolazi posle 31. godine. Napisao je jednu istoriju
koja nije saquvana, ali je saquvana Geografija u sedamnaest k iga.
Petu k igu svog dela posvetio je Etruriji, Rimu i Laciju. Delo
obiluje istorijskim podacima. Bio je ozbi an istra ivaq. (! Ostalo
neobra eno pita e fasta.)
1
Spada u grupu pisaca koje nazivaju antikvarima
310
Xegan Marija
TIT LIVIJE (59. p. n. e. - 17. n. e.)
ivotO ivotu Tita Livija danas se malo zna. Pisac o sebi nije
ostavio svedoqanstva, a naxe poznava e zasniva se na oskudnim
podacima koje pru a Hijeronim iz Stridona u svojoj Hronici. Prema
Hijeronimu, Livije je ro en 59. p. n. e., a preminuo je 17. n. e.
Dakle, nexto malo je nad iveo princepsa Avgusta. Poxto mu Hijeronim
dodaje nadimak Patavinus i poxto Livije u svom delu opxirno i
precizno pixe o prostoru Patavije (danax e Padove), veruje se da je
rodom iz ovoga grada. Patavija je predstav ala bogat ravniqarski
grad na prostoru Transpadinske Galije1 . Livije je odrastao u
Pataviji, gde se i xkolovao. U Rim dolazi kao tridesetogodix ak,
posle bitke kod Akcija 31. p. n. e.2 U Rimu zaxtitu mu je pru io
sam princeps, koji ga uzima za vaspitaqa svog unuka, a budu eg
istoriqara i cara, Klaudija. Livije nije uqestvovao u politiqkom
ivotu nije obav ao ni civilne ni vojne funkcije.
Odnos Livija i Avgustapita e odnosa Tita Livija prema Oktavijanu
Avgustu. Jedna grupa istra ivaqa uvere a je da je Livije
nepristrasan, dok druga smatra da je Livijevo delo u stvari pohvala
Avgustu. U svom delu Livije u vixe navrata pomi e Avgusta. U prvoj
k izi on pixe kako je legendarni rimski kra Numa Pompilije izgradio
hram posve en Janusu. Kada su vrata hrama bila otvorena to je
znaqilo da je narod u ratu, a zatvorena da su okolni narodi
umireni. Livije tvrdi da je hram bio svega dva puta zatvoren posle
vladavine Pompilija i to posle Prvog punskog rata i posle bitke kod
rta Akcija, kada je Avgust uspostavio mir i na moru i na kopnu.
Dakle, Livije poredi Avgusta sa rimskim kra em koji se svojevremeno
pozabavio obnovom religije. U jednom delu Livije rasprav a o zva u
koje je u ivao izvesni Kornelije Kos. Do Livijeva vremena jedni su
tvrdili da je Kos bio konzul, drugi vojni tribun. Sam Avgust
govorio je da je prilikom obnove Jupiterova hrama naxao Kornelijev
xtit na kome je pisalo Cossus consul. Livije Avgustovom tvr e u
daje prednost nad drugim izvorima i tako e smatra da je Kos
svojevremeno vrxio du nost konzula. Iz navedenog da se
pretpostaviti da je Livije cenio Avgusta. Treba imati na umu da se
Avgust zalagao za obnovu stare rimske religije, kao i morala
rimskog druxtva; principi kojim je te io i sam Livije. Me utim, i
kada hvali Avgusta Livije to qini ma e upad ivo od pesnika svoga
vremena, Vergilija i Horacija. Tacit, pozivaju i se na Kremucija
Korda, pixe da, mada su Avgust i Livije bili prijate i, Livije je
tako znao hvaliti Pompeja Velikog, da ga je Avgust nazivao ,,svojim
pompejevcem. Da je Avgust cenio Livija vidimo u tome xto mu je
poverio vaspita e svog unuka. Texko je danas utvrditi da li je
Livijevo prijate stvo sa Avgustom uticalo na objektivnost Livijeva
dela. Naime, k ige u kojima Livije pixe o svom vremenu Pompeju,
Cezaru, Avgustu danas su izgub ene.1 2
Stanovnici grada rimsko gra ansko pravo dobijaju tek oko 49. p.
n. e. Rim, verovatno ne pose uje ranije, jer je besneo gra anski
rat izme u Antonija i Oktavijana.
111
Od osniva a gradaTit Livije je sastavio spis pod nazivom Ab urbe
condita ili Od osniva a grada, u kome doga aje izla e hronoloxki.
Spis se sastoji od 142 k ige, od kojih je danas saquvano 35 prva
dekada, koja obuhvata period od 753. do 293. p. n. e. 3 , i k ige
od 21. do 45. koje obuhvataju period od 219. do 167. p. n. e. Sadr
aj izgub enih k iga znamo na osnovu izvoda, tzv. perioha, sastav
enih u vreme carstva. Spis poqi e mitom o Eneji, a zavrxava se smr
u Avgustova pastorka Druza, 9. godine p. n. e. Smatra se da Druzova
smrt nije pravi zavrxetak Livijeva dela i da je pisac eleo
nastaviti sa opisiva em, ali ga je u tome verovatno omela smrt. Tit
Livije je poqeo sa pisa em oko 29. p. n. e., a k ige su izdavane
poqev od 20. p. n. e. U predgovoru svoga dela Livije pixe o
namerama i ci u svoga stvara a. On pixe da namerava opisati rimsku
istoriju, poqev od osniva a grada. Upozorava da doga aji koji su
prethodili osniva u Rima nisu dokumentovani i da su poznati samo na
osnovu kaziva a u kome se prepli e udsko i bo ansko. Mada smatra da
tim kaziva ima treba pokloniti pa u i poxtova e, Livije obe ava da
im ne e dodeliti presudnu ulogu. U nastavku Livije pixe da je egova
namera da savremenicima predoqi kako su stari iveli i ihove
obiqaje, koji udi i kojim snagama su stvorili i proxirili rimsku dr
avu, zatim period opada a morala i napokon savremeno doba kada Rim
ani nisu u mogu nosti ni da podnesu svoje mane ni da se od ih leqe.
Sa alox u prime uje da Rim potresa gramzivost i e a za luksuzom.
Livije spas vidi u primerima iz proxlosti. On eli poduqiti svoju
publiku da va ane primere slede, dok one, koji su po svojim
posledicama sramni, izbegavaju. On pixe da bi istakao primere onih
koji su stvorili rimsku dr avu i doprineli svojim delima da postane
najmo nija na svetu.
Livije kao istoriqarLivije je bio kabinetski istoriqar. Poxto
nije uqestvovao u politiqkom ivotu, nije vrxio ni civilne ni vojne
du nosti, nije mogao kao Polibije, Fabije Piktor ili pak Katon
Stariji pisati na osnovu neposrednog iskustva. On nije bio
samostalni istra ivaq. Nije imao obiqaj kao Macer tragati za
dokumentima po arhivima. Sakupio je postoje e izvore i na osnovu ih
sastavio novo delo. U predgovoru pixe da o najstarijim doga ajima
pixe na osnovu kaziva a, jer svedoqanstava iz tog doba nisu
postojala. Poznato je da je koristio grqke izvore. Na primer, za
sastav a e tre e dekade u kojoj se opisuju ratovi Rima sa
Kartaginom i Makedonijom, kao izvor Livije koristi Polibija. Qak
xta vixe on prevodi Polibija, ali poxto je slabije poznavao grqki,
qini grexke. Smatra se da dela starijih analista nije koristio, ali
da se dosta slu io spisima mla ih analista. On verno prenosi izvore
koje koristi, a o datim podacima ne polemixe. Budu i provincijalac,
Livijev stil i jezik se razlikovao. U prvo vreme zbog toga su ga
kritikovali, da bi vremenom postao primer za uqe e latinskog
jezika. Bio je svojevrsni k i evni talenat. Livije je
pisac-patriota. egovo delo je pohvala Rima, rimskih vrlina... egovo
delo ima visoke moralistiqke ci eve. Ti periferni kvaliteti su
omogu ili da se deo egovog dela saquva. Literatura: D. Panteli ,
Tit Livije na osnovu M. Mirkovi , Predgovor, Od osniva a grada
Belexke An e Stojqi sa predava a M. Ricl 22.10.2002. u
Beogradu3
Druga dekada je izgub ena
212
. ; , , . , . , . , , 1991.
- 1. (753 - 509 . . ) : , , , . , . , . , . . , . , , . . , , ,
. , , . ; ; , , , , .
13
, , . , , , , , . , , . , , . , , , , . , . 1 2 , , . : , 3 ( )
. , . . ( 4 ). . , , . : , , , , , . . . , , . , , . , . , . , , .
, , . . , , . , 2 3 . , . 4 , .1
14
, , ( ). . 5 , . 6 . , . 7 . : , , , , , , , - , . , . , , , 8 .
. . , , , , , ( ), . , . , . : , , , . 9 , . , . . . , , . . , , .
, .
, ( , ) 7 8 , . . . : , . 9 9 15 . : , , .5 6
15
, . ( ). . , ( , , . , , , . , ) 10 . , . , , 12 . , , , , . ,
100 . , , . . , , . . . , : , . , , , , . . , . . (300 ). , . . (
). . . 100 . , 40 . , , 300
, 10
16
, , , , . . , , , . , . : , . , . , ( ). . , . , . : , ( ). 11 ,
, ( . , ). : , ( . , . . 12 , 30 . 12 . , , . ( ). , . . . 43 , 37
. :, . . . , . , , . , . (). 15, 16. 12 10 , . .11
17
, . , , . . - . , . . , , . : . , . . , . - . : , . . , ( ) . .
, . , , . , , . , . , , . , , . , , . , , , ..., . . 13 : . 32 . .
, . , . , , . . , . , , .
13
.
18
. , 14 . ` 15 . . ( ). , . , , . 16 . .. , ( ), . . , . , . , ,
, ( ). , , , . . . . . . 24 . . , , , , , . : , . , , . , . , . , ,
( 600, 1800 ). `, . , . , . . , , , 15 16 4 .14
19
: . . . . , , . , . ( , ). , . : , . , . 17 : . 80 , 40 40 . , .
100 000 ( ). :
klasa I II III IV V
imovina odbrambeno naoruzanje
napadacko naoruzanje broj centurija juniores seniores 100000
slem, stit, oklop, nazuvci koplje, mac 40 40 75000 slem, stit,
nazuvci koplje, mac 10 10 50000 slem, stit koplje, mac 10 10 25000
stit koplje, mac 10 10 11000 / pracka, kratko koplje 15 15
, . 80 000 , 18 . , . ( , 4 ... ). , . , . . 366 . , 18 . , . 18
. 3 . , .17
20
, , ( ). ( - ) , ( , ). . . 44 . : . , , . . . . . , , , . , . ,
. . . 19 , . , . . , , . . . . . , , . . . . . . , . , . . 25 . 244
. , . () , . . , .19
21
2. , (508-468 . )
: , 20 . . . 300 . ( , . ). , . . , , , . , , . . , , . , . , .
, , . , , . , . . , . : , . , . . 509 . , . , , , , , . , .20
22
, , . , , . , . , , . , , . , . : , , , ... , ( ). ( 30 ). , . .
) , ). : . ... . ( , 508 468 . ... ) , 21 , . . 22 . : , ... , . .
, . , . , . . , . ,
21 22
, . 17-19 , . 19 .
23
, , (). , . : . , , . . , . , , , . , . . . , . . , . . , ( ). .
, , . , . . , . . , . , , , , . . , . . , . . . , . , , . , . .
24
, , . . , , . . , . .
: , . . . . , , , . , : , , , , . , , . , , . , , , , . : .... .
, . . , , . : . . , . . , . . . , , . . . ,
25
, . 23 . 2/3 . . . , , . , 24 . , . . 25 . , , , , . . , , . . ,
. . , . . , . 306 . . , . ( ). . , . . , . , . . . , . 40 , . : , .
. . , . , , . . . Fortunae muliebris, 4 , Via Latina. 24 , 25 , . ,
. , , , .23
26
, , 26 . . , , . . . : , , , . , . , . , ( ). ( ) , , , . .
.
3. (467-446 . . ) , . , . . , , . . , , , . , . 27 1 28 . , . .
. , , . , . , , , . , , . ( ??? 27 , 28 . 1 ; , 509 479 1 1 . , ,
153 . .26
27
. , . , . , . , ( ). . : , , , . ( ) , , . , , , ...) , ; . . .
. , 2500, . . , , , . , , , , . , . . , . . 10 . . 451. . ... , . .
, - . . . . . . . , . , , . . . , , .
28
. , . . , ( ). , . , , . , . . , . , . . . , . . , ( ). , , .
(), ( ) , . . ( ), /) ()... . . 29 . , . , , - , , ( . . . , , . ,
12 , 29
449 448
29
, , . . , . 4. (445-404 . . ) 445 . ius conubii. . , , . , , . ,
. , , : , , . , . . , , (). . 444 , , . , ( ). , , . . 30 . 31 . ,
, , . , . . , , , , , , . , ; (, , , ...). 130 . . 31 . .30
30
. , . . , , . , . 32 . , . . . . , . . , . , . ( , , ). , . , ,
, . , , .: . , .. ( ). , ( , . , ). , . , . , . , , . . , 120 2500
. , . , , ( ). , , . . . , 32
31
. , , . , . !
5. (403 - 390 . .) , . , . . . , . , , . , , . , , . - . , . . ,
. , . . . , . . , . . ( , ). : , 33 . , , . , : , ...33
32
. . 34 . . . 35 , . , , . . , . . . ( ??, ). , , 3000 . , . , .
. . . : , , . . . . . . . , . , . : , , . . , . . . , . . , . , . .
, . , . , . 35 34
33
, . , . . , , . . , , , . . / /. , . , . . , , , . . , , , , . ,
. , . , . , , . , . . / /. , , . , , . , . , , . , , , . . . , . .
. . , . , , . / , , /. , . , , 36 .36
,
34
, . - . , , . , , . , . , , . 37
37
, 396 . .
- 23 -
35
: : / / , , , . , . , , . , : , . . 367 . , 293 . . , 278 . , .
, . , , , , , , . , . , 219 201 . . , . . , .
6
(389 - 367 . .) . .
36
/ 12 /. , . . : , . , . , . . , . , . , . . /). . . , . . . 2000
. 2 , . , . . . : . , 1 , . . . : . . . : - , ; : 500 , . , . ,
,
, (
1
37
2 . . , ( , ). . . (5:5) . , . , . . 7 (366-342 . .) 366 : 3 , 4
5 . . , , . . . , , . 365. , , 364 . , . . 399 . . 5 . . , . , . ,
280-204 . ..., , , ; . 2
, , , , , . 3 4 . 10 . Publius Philo 337 . ... 242 . praetor
peregrinus. 227 . , 197 . 5 . . , (sella curulis).
38
. . . , , . , , . . . . , . , . . . . , . . , ( ) : : . , . 6 7
, . ! , , . : , , . , . ... . , . , . , , . . , .
, 5 . 7 , 306-302 . 297-272 . . 280 - 275 . ... .
6
39
. , . , , . : . : : , , ... , . , . , . . , , , , . , . : . . .
. , , , . . , ( ). . , . , . . , , , . 8 . , . , , . , , . . , . ,
, , . , , .8
40
. , ( , . . , . , . . .
-6-
41
SalustijeGaj Salustije Krisp (lat. Gaius Sallustius Crispus,
8634. st. e.) bio je rimski istoriar i knjievnik, roen u uglednoj
plebejskoj porodici u Amiternu, u sabinskoj zemlji. ivot i politika
karijera Nakon to je u mladosti esto poboljevao, Salustije je uao u
javni ivot i 52. godine st. e. bio izabran za narodnog tribuna,
iste godine kada su u ulinom sukobu Milonove pristalice ubile
Klodija. Salustije je bio protivnik Milona, Pompejevih pristalica i
uopte stare rimske aristokratije. Od samog poetka svoje politike
karijere Salustije je pristajao uz Julija Cezara, kome je i dugovao
svoje napredovanje u dravnoj hijerarhiji. Cenzor Apije Klaudije
Pulher izbacio je 50. godine st. e. Salustija iz senata, zvanino
zbog velikog nemorala, ali zapravo verovatno zbog toga to je bio
Cezarov pristalica. Sledee godine, nesumnjivo zahvaljujui Cezarovom
zalaganju, Salustije je vraen u senat i istovremeno bio izabran za
kvestora. Godine 46. st. e. bio je pretor i pratio je Cezara u
njegovom afrikom pohodu protiv pompejevaca, koja je okonala
odluujuom pobedom nad preostalim Pompejevim pristalicama u bici kod
Tapsa. Kao nagradu za svoju vernost Salustije je na upravu dobio
provinciju Numidiju, kojom je upravljao uz tako represivne akcije i
s tako velikom iznuivanjem od lokalnog stanovnitva da ga je po
povratku u Rim samo Cezarov uticaj spasio od osude i kazne. Po
povratku u Rim od opljakanog provincijskog novca kupio je i
velianstveno uredio znamenite vrtove na Kvirinalu, koji se od tada
zovu Horti Sallustiani ili "Salustijevi vrtovi". Nakon toga povukao
se iz javnog ivota i posvetio se pisanju istorijskih dela i daljem
ulepavanju svojih vrtova. Istorijska dela Salustijev prikaz
Katilinine zavere, pod naslovom "O Katilininoj zaveri" (De
coniuratione Catilinae) ili "Katilinin rat" (Bellum Catilinae), te
prikaz rata s Jugurtom, pod naslovom "Jugurtin rat" (Bellum
Iugurthinum), u potpunosti su se sauvali do danas, dok su od
njegovog veeg i znaajnijeg dela pod naslovom "Istorije" (Historiae)
koje je obraivalo istoriju Rima od 76. do 67. godine st. e. i
navodno bilo napisano kao nastavak Sizeninog istoriografskog dela
sauvani samo manji fragmenti. Katilinina zavera "Katilinina
zavera", prvo delo koje je Salustije objavio, daje prikaz dogaaja
znamenite 63. godine st. e. Salustije prihvata ve raireni prikaz
Katiline kao iskrenog neprijatelja zakona, reda i morala, ali ne
pokuava da prui nikakve razloge koji bi objasnili Katilinina
politika stanovita, namere i akcije. Katilina je bio pristalica
Suline politike, kojoj se Salustije protivio. Mnogi ispitivai
smatraju da je glavni cilj ovog Salustijevog dela bio da se42
sa njegovog pokrovitelja Cezara skine svaka sumnja za uee u
Katilininoj zaveri, za ta su ga mnogi optuivali. Salustijev ton,
stil i opisi ponaanja pripadnika rimske aristokratije pokazuju da
je bio duboko uznemiren opadanjem rimskih moralnih vrednosti.
Opisujui s otrim prekorom Katilinin zloinaki karakter i izdajnike
namere, Salustije ipak primeuje da je taj ovek imao i mnogih
plemenitih osobina, zapravo sve ono to je jednom Rimljaninu bilo
neophodno da bi postigao uspeh. Tema koju je odabrao pruila je
Salustiju iroke mogunosti da pokae svu svoju retoriku vetinu piui
protiv stare rimske aristokratije, iju je degeneraciju opisivao u
najcrnjim moguim tonovima. U delu moda ne odaje Ciceronu dovoljne
zasluge za otkrivanje i slamanje Katilinine zavere, ali nije ni
nepoten prema njemu. Jugurtin rat Salustijev Jugurtin rat, premda
predstavlja vrednu i zanimljivu monografiju, mnogi smatraju
neuspelim delom. Moemo pretpostavljati da je materijal za ovo delo
prikupljao i prve beleke napisao tokom svoje uprave provincijom
Numidijom. I u ovom delu Salustije otro kritikuje slabost i
potkupljivost rimskog senata i optimata, esto zamornim,
moralizatorskim i filozofirajuim tonom. Meutim, sa stanovita vojne
i ratne istoriografije, ovo je delo nezadovoljavajue, jer je puno
geografskih nepreciznosti i pogreaka, dok mu s druge strane
nedostaje bilo kakva pouzdana hronologija. Ostala dela Sauvani
fragmenti Salustijevih Istorija (od kojih su neki otkriveni tek
1886) pokazuju svu politiku pristrasnost autora, koji s posebno
strastvenim arom opisuje reakcije protiv Sulinih zakona i mera
nakon diktatorove smrti. teta je to je delo izgubljeno, jer bi
bacilo dosta svetla na ovaj period rimske istorije koji je bio
ispunjen znaajnim dogaajima. Delo je obraivalo rat protiv Sertorija
u Hispaniji, Lukulove vojne pohode protiv Mitridata VI Pontskog te
Pompejeve pobede na istoku. Dve Poslanice Cezaru (Epistulae ad
Caesarem senem) predstavljaju savetodavna pisma, u kojima se
opisuju opasnosti koje prete rimskoj dravi od pohlepe za
materijalnim bogatstvima. Stariji ispitivai su smatrali da ove
poslanice ne potiu od Salustija, ve od nekog anonimnog retora iz 1.
veka st. e., ali danas ima mnogo onih koji na osnovu sadrine i
stila potvruju njihovu autentinost. Isti je sluaj i sa Invektivom
protiv Cicerona (Invectiva in Ciceronem), koja govori o dogaajima
do 54. godine st. e. i koja izvrgava ruglu delatnost Ciceronovu,
ali i samu njegovu linost, poreklo i porodicu. Znaaj i uticaj
Uopteno posmatrano, antika je smatrala da je Salustije bio dobar
istoriar i pisac. Tacit ga veoma hvali (Annales, III, 30), dok ga
Kvintilijan smatra boljim od Tita Livija (II, 5; X, 1) i stavlja ga
u istu ravan s najboljim grkim istoriarem Tukididom.43
Salustije je znaajan jer je utemeljio novi pravac u knjievnosti,
s obzirom da su analisti (jedini koji su pre njega u Rimu pisali
istoriografska dela) bili malo ta vie od suvoparnih hroniara.
Salustijeva dela, u odnosu na analiste, predstavljaju napredak,
kako po svojim pripovedakim kvalitetima tako i po istorijskoj
metodi koja je blia naunoj: Salustije se, naime, trudi da objasni
povezanost i znaenje razliitih dogaaja te da otkrije uzroke dogaaja
i motive koji stoje iza neijih akcija. Salustijeve slabosti,
meutim, lee u tome to je on neprecizan u geografskim pitanjima i
hronologiji, te to je pristrasan u svojoj naklonosti prema
popularima i neprijateljstvu prema optimatima. Ipak, on esto uspeva
i da prepozna nesumnjive kvalitete kod svojih protivnika i greke na
vlastitoj strani. Salustije takoe daje majstorske knjievne portrete
glavnih linosti o kojima pie, pre svega Jugurte i Katiline, Gaja
Marija i Kornelija Sule. U prikazu Katilinine zavere verovatno se
oslanjao na Cicerona, kao i na vlastito seanje na taj dogaaj, dok
je za prikaz Jugurtinog rata koristio razliite izvore, meu njima
Sulin autobiografski spis, Sizenine "Anale", vlastiti materijal
koje je prikupio u Africi te neke spise koji su bili prevedeni s
punskog jezika. Na izbor tematike o kojoj e pisati uticala je, kako
sam kae, iznenaujua i potencijalno opasna priroda Katilininih i
Jugurtinih akcija. Sva Salustijeve dela imaju zajedniku tematsku
potku: borbu populara protiv vladajueg nobiliteta. Kontrast izmeu
njegovog ivota i visokog moralizatorskog tona u njegovim delima
esto je koriten u napadima protiv Salustija. Meutim, mogue je da se
Salustije zaista promenio nakon to se povukao iz javnog ivota, i da
mu je svest o vlastitim slabostima iz prethodnog perioda usadila
pesimistiki pogled na moralne vrline njegovih sugraana, pa i
strogost s kojom o njima sudi u svojim delima. Njegov je glavni
uzor bio Tukidid, koga pokuava da sledi u istinoljubivosti i
nepristrasnosti, u umetanju "filozofskih" razmiljanja i izmiljenih
(pretpostavljenih) govora i pisama, te u kratkoi stila koji je
ponekad na granici razumljivosti. Salustije nije originalni
politiki mislilac, ali ta misao odslikava tipian rimski moralistiki
stav prema tradicionalnoj "vrlini" (virtus) i pesimistiki stav
prema sveproimajuoj korumpiranosti. Salustijevu sklonost arhainim
reima i izrazima, koja je imitirala dela njegovog savremenika
Katona Mlaeg, ismevali su kao afektaciju, ali su upravo ta
afektacija i njegova retorska preterivanja uinila Salustija jednim
od omiljenih pisaca u 2. veku nove ere i kasnije.
44
Sallustius [II 3] C. S. Crispus Roman politician and historian,
86-34 BCRoman politician and historian (1 October 86 to 13 May 34
BC). Schmidt, Peter L. (Konstanz)I. Life
The vitae of S. by Asconius and Suetonius are only extant in
quotations (Kurfess, XXII-XXXI); by contrast, the reply (wrongly
attributed to the Cicero) to an invective by S. against the latter
(see below II and V) provides a series of often verifiable data,
which can thus be treated in the same way as the various
historiographic testimonies regarding S.: He hailed from a family
of the municipal nobility with equestrian census from the Sabine
city of Amiternum; it is likely that in the 60's BC, he received
professional training and served his political apprenticeship
(tirocinium fori) in Rome, where his family owned a house. However,
as he had succumbed to the general extravagance (luxuria) that he
later so deplored in his works, he was forced to sell the town
house in Rome; further disrepute arose from his association with
Nigidius Figulus. As a social climber (homo novus, s. Nobiles B)
and not without political ambition (Sall. Catil. 3,3 ff.), S. seems
to have been elected quaestor in 55 or 54, thus becoming a member
of the Senate; this is indicated by the invective against Cicero,
which was either delivered in the Senate no later than 54, or is
completely fictitious. It was during this period that he was caught
and beaten by T. Annius [I 14] Milo for adultery with the latter's
wife Fausta, the daughter of Cornelius [i 90] Sulla. The fact that
as people's tribune in 52 S. took a stand against Milo and his
defence counsel Cicero may thus have had other than only political
motives. On the other hand, S. remained unscathed by the wave of
prosecutions against the followers of the murdered Clodius [I 4]
Pulcher. In any case, he was so disgusted by the indiscriminate
line of action taken by the aristocrats allied with Pompeius [I 3]
that he decided to join Caesar; the second letter, in which he
introduced himself to Caesar, dates from 51 or 50 (regarding its
authenticity, see below II). This alignment and not the pretext of
adultery - was probably the reason for S.' expulsion from the
Senate in 50. After the start of the Civil War in 49, S. was rather
luckless in his command of a legion in Illyricum in support of
Caesar, but as quaestor of 48, he returned to the Senate. In the
following year, he almost lost his life in Campania in a mutiny of
troops destined for Africa. In 46, he finally participated in
Caesar's African campaign as a praetor; he was rewarded for his
loyalty and devotion with the governorship of the province of
Africa Nova, which satisfied his financial expectations. This is
indicated by the lawsuit filed against him for exploitation of the
province (repetundarum crimen) after his return in 45; it was only
dropped on Caesar's intervention. Caesar's death also spelled the
end of any further prospect of S.' political career. S. retreated
into private life; he did not offer his services to the triumvirate
(Tresviri) but devoted the rest of his life to historiography.II.
Works
The authenticity of his works listed as 1 and 2 (cf. [7.
313-351; 2. 742-754] is controversial, regarding the Invectiva see
[16. 340-349]), while 3-6 are considered genuine. 1. Invectiva in
Ciceronem (Invective against Cicero), a pamphlet in the form of a
senatorial speech in reply to Cicero's attacks; it must have been
written after Cicero's defence of Vatinius (August 54, cf. Inv.
1,4,7: Vatini causam agis). It has been attributed to S. starting
with Quintilianus (Inst. 4,1,68; 9,3,89). 2. Epistulae ad Caesarem
(Letter to Caesar). The second letter (written in 51 or 50, its
content predating that of the first letter) hailed Caesar as the
only possible salvation in the face of the imminent tyranny of
the45
optimates; it contained concrete suggestions for the
reorganisation of the res publica [11]; the first letter (of 48 or
46) advises moderation in victory. 3. Bellum Catilinarium (Bellum
Catilinae, The War against Catiline; c. 42/1), an account of the
uprising by L. Sergius Catilina of 64-62 [12; 13]. S. took this
event as a symbol for the corrupt state of society after Sulla.
Catiline's personal characteristics (Sall. Catil. 5,1-8) are
complemented by the character of the era (5,9-13,5). The
monographic structure of the work, aiming at homogeneity and unity,
is evident in anachronistic anticipations [14], which from the
outset make Catiline appear as a potential rebel. 4. Bellum
Iugurthinum (The War against Jugurtha; c. 40), a monograph on the
war against Iugurtha (111105 BC), including the events leading up
to it from about 116 BC (Sall. Iug. 5,4-16,5), and the transitional
phase up to 112 (20-26). Apart from the depiction of a major
villain, the actual subject is the beginning of the resistance
against the dominance of the optimate nobility, i.e. the
preparation of the civil war between Marius [I 1] and Sulla
(Cornelius [I 90]): In the early years (111/0), the war had been
defined by the incapability and corruption of the optimate generals
(27-40), and still in 109 Caecilius [I 30] Metellus fought without
decisive successes (43-62); in 108 the rivalry between Metellus and
Marius (63-83) began to emerge, and not before 107-105 the homo
novus Marius brought the war to a successful conclusion (84115). 5.
Historiae (Histories), a contemporary history of the period from 78
BC onwards (5 books, only fragments extant), which S. probably
worked on from 39 BC until his death; their planned extent and
conclusion can only be guessed at (the latest datable fragment
covers events to 67 BC). The year 78 BC not only marks the onset of
S.' personal experiences, but as the beginning of the era after
Sulla - according to S.' own division into periods - also a new
phase in Roman history; nevertheless, here, too, preceding events
are dealt with in an excursus, starting with the Gracchi at the
latest and progressing via the Social War [3] to the civil war
between Marius and Sulla. The main focus in book 1 (on 78/7) is on
the rebellion of Aemilius [I 11] Lepidus, in book 2 (on 76/5) on
the uprising of Sertorius in Spain; books 3-5 (book 3 on 74-72 BC;
book 4 on 72-68; book 5 on 68/7) deal with the war in the East
(Mithradates [6]; Mithridatic Wars C.) and the slave rebellion of
Spartacus. 6. Speeches: probably edited posthumously, same as the
Historiae (Sen. Contr. pr. 8; Fronto, Ad Verum 2,9); they soon fell
into oblivion.III. Historiographic concept
In his proems to Bellum Catilinarium and Bellum Iugurthinum, S.
- similar to Cicero - justified his occupation with theoretical
studies as an honourable way of making best use of his enforced
otium (Leisure III.); the proems also showed the development of his
historical works as a logical series: In his selection of pertinent
events, S. (Catil. 4,2 ff.) decided against an annalistic approach
(Annalists) and in favour of a political historiography. Catilina
can be read as coming to grips in a fairly direct way with aspects
of his own time, including his personal past, while Iugurtha is
similarly focused on elucidating a development which led from the
destruction of Carthage (146 BC) to the civil wars. These were
followed by the Historiae, by contrast now a continuous record of
contemporary history. S.' concept of history was that of purely
world-immanent events, in which the individual should and can
assert himself against the tyranny of fortuna, of circumstances and
of specific historical conditions. Within Roman history, he was
mainly interested in the periods after 146 BC, the date of the
destruction of Carthage, which was central to his conception of
decadence. He saw the period from that event to the rise of Sulla
characterized by pernicious ambition (mala ambitio), his own period
by the power of money and wealth (avaritia, luxuria). In his view,
the responsibility for the decline lay with the nobility (Nobiles),
with the influence of a small powerful group (potentia paucorum).
In that sense, S. was partisan, but he can neither be associated
with a particular party (such as the populares) nor seen as a
populist tendentious writer. It was against this backdrop and with
these
46
historiographic premises that S. analysed and interpreted
history with the aspiration of arriving at a valid (verum)
conclusion.IV. Presentation and style
Even though this concept of history contained traditional
elements, even clichs, S. has the undeniable merit of having, as
the first Latin historian, given equal weight to the problems of
presentation and choice of subject. His inclination towards a
monographic presentation, which seems to have been apparent even in
the Historiae (e.g. in his account of the war of Sertorius),
affected the selection of his topics, the reduction on what he
considered relevant, and his emphasis - even at the expense of
inconsistencies in time and place. His excursuses (Excursus) fulfil
a double function: Structurally, they constitute breaks in the
narrative while from the point of view of content providing the
historian with an opportunity to comment and elucidate significant
events (cf. Catil. 36,4-39,4; 53,2-54,6); they also allow him to
accommodate the interest in geographic-exotic details [15] (Africa:
Iug. 17-19; Sardinia: Hist. 2; Pontus: Hist. 3).The - in accordance
with ancient practice fictitious - speeches and letters, inserted
at key moments, contribute towards the analysis of causes and
indirectly serve to characterize the speaker. The style developed
by S. as appropriate to such a structure, with its brief, abrupt,
inconcinnous [17] sentences, sometime inclining towards the
sententious, stood in deliberate contrast to Cicero's polished
periods; S. further enhanced his stately style (gravitas) through
the use of archaic words and expressions (cf. [16. 291-335]). The
main model for his style (cf. [18-21]) had been Cato [1] the Elder,
while the influence of Thucydides also shaped his view of the world
and his concept of history.V. Reception
The idiosyncrasy of S.' works had already during his lifetime
started to prompt a wide range of responses, from rejection to
approval: His political opinions provoked polemic reactions;
Lenaeus, a freedman of Pompeius [I 3] defended his patron in an
invective against S., while a certain Didius replied in Cicero's
name to S.' Invectiva. Accusations regarding the discrepancy
between S.' actual lifestyle and his moralistic claims continued
into late Antiquity. Critics such as Asinius [I 4] Pollio berated
his brevity as obscurity (Obscuritas), his archaic style
(Archaicism) as a mannerism, and charged him with plagiarizing Cato
[1] the Elder. On the other hand, copying his style became a
literary fashion - albeit short-lived - amongst his contemporaries.
His influence on Roman historiography, though, was longer lasting
and is evident in the works of Livius [III 2], Pompeius [III 3]
Trogus, Velleius Paterculus, Tacitus (cf. [26]) and Granius [II 2]
Licinianus, and even in Iulius [IV 6] Exuperantius. At the latest
from the time of Quintilianus and Martialis (cf. Mart. 14,191), S.
was placed alongside Thucydides as a classic; in addition, due to
the influence of the archaists of the 2nd cent. AD, S. gained a
secure place in the canon of authors studied at school (alongside
Vergilius, Terentius, and Cicero), a position retained to the
present day [27]. Whereas only some speeches and letters of the
Historiae survived in an anthology (including the letters to
Caesar) and the Invectiva had been transmitted to the Middle Ages
in conjunction with Cicero's speeches, the wide reception in the
Middle Ages, the Renaissance and in modern times was based on
Catilina and Iugurtha, both of which are extant in a considerable
number [28] of codices, some of them incomplete (codices mutili;
from the 9th cent. onwards), some complete (codices integri; from
the 11th cent. onwards) [29; 30].
Schmidt, Peter L. (Konstanz)
47
.. , , 1996.( , )
1. , , . , . 2. , , . . , , , . , . , , . 3. , ... , . (. ) ...
4. , , ; , : , , . , . 5. , . , ... . , , - . . , ( ). 6. , ( ) - .
. , . .
48
, , , . 7. , , , . . 8. . , . , . . 9. , , , , , , ... 10. , - .
, . , , , . , , , . 11. ; , , . ; , . 12. , , , . , , , - . 13. , ,
, . 14. , . , , , ... 15. , .. 16. , . , , . , 66-63, . 17. 64. .
... , -, . ( ) . , . , 18. , . . 66. ... , .
49
. . ( ). 19. . . 20. , . , , , , , . , , . 21. . . , , . , ( ).
22. . 23. , , , . , , . , , . . 24. . , . 25. , . 26. ( ), , 63. .
, . . . 27. , , , , . , , . , . 28. . , . , ( , ... 29. , , ( ). ,
, (senatus konsultum ultimum).
50
30. , , . . , , , . . 31. . . . , . , , , . , . 32. . , , , . ,
, . : , , . , . , . 33. . , , . , , , : 34. ( ), , . ( ), . 35. . ,
. , , . , , . , , . 36. , . 37. , ... 38. . , , .
51
, . , . 39. , , . 40. , , , ., 41. . 42. , , . , , , . 43. . , ,
, 171-168. , . 44. , , , , . , . 45. , , . , , . , , . 46. , . , .
, . , , . , . . 47. . 48. . . . , . , . . , , . . , . 49. . .
52
- ( 61 , )
6
53
Xegan Marija
GAJ JULIJE CEZAR (101/100 - 44)
ivotO ivotu i delova u Gaja Julija Cezara, pored podataka koje
sam pru a o sebi u svojim spisima, svedoqe: Ciceron, Salustije
Krisp, Asinije Polion, Aul Hirtije, Plutarh, Svetonije Trankvil,
Tit Livije, Dion Kasije i drugi. Gaj Julije Cezar ro en je u Rimu
101/100. godine p. n. e. Po oqevoj liniji poticao je od plemena
Julijevaca, koje je pak poreklo vodilo od Jula, sina trojanskog
juna Eneje. Poxto je Eneja bio sin trojanskog princa Anhiza i bogi
e Afrodite (Venere), verovalo se da rod Julijevaca u sebi ima bo
anske primese. Otac Cezarev, Gaj Julije Cezar, bio je konzul 88.
godine i uqestvovao je u tzv. Italskom ratu. Po majci Cezar poreklo
vodi iz uglednog plebejskog roda Aurelijevaca. Budu i da je poticao
iz bogate i ugledne porodice, Cezar je dobio najbo e obrazova e
svoga vremena. Kao prvi Cezarev uqite pomi e se quveni retor Marko
Antonije. Cezar se rano istakao kao besednik i pristalica stranke
populara. Na incijativu teqe Gaja Marija, izabran je za svextenika
Jupiterovog kulta (amen Dialis). Prvi Cezarev brak bio je sa
Kornelijom, erkom Cine koji je vrxio zva e konzula 86., 85. i 84.
godine. Onda kada je Lucije Kornelije Sula, vo a optimata, zahtevao
od Cezara da se razvede od Kornelije i onda kada Cezar to nije eleo
uqiniti, be e i pred Sulinim gnevom, Cezar napuxta Rim i odlazi u
Bitiniju kra u Nikomedu. Potom krenu u Malu Aziju i tu se pokaza
kao odliqan vojnik. Prilikom opsade grada Mitilene on dobi i prvo
odlikova e Gra anski venac (Corona civica)1 . Godine 76., da bi se
usavrxio u govornixtvu, Cezar odlazi na Rod kod tada quvenog uqite
a govornixtva Apolonija Molona i tu se zadr a godinu dana. U me
uvremenu ga je Sula, na zauzima e prijate a, pomilovao. Posle
povratka u Rim, zahva uju i podrxci stranke poqev od 68. p. n. e.,
Cezar je poqeo zauzimati znaqajne polo aje u rimskoj dr avnoj
upravi: kvestor 68. godine, edil 65. godine, vrhovni svextenik ili
pontifex maximus 63. godine. Godine 62. Cezar je bio izabran za
pretora. Svetonije svedoqi da je Cezar za 61. izabran za prokonzula
u Xpaniji. Godine 60. Cezar je sa Pompejom i Krasom sklopio trojni
savez, tzv. Prvi trijumvirat, a ve slede e 59. godine Cezar je
postao konzul. Tada je izdao i nekoliko znaqajnih zakona. Po
zavrxenom konzulatu, Cezar dobija namesnixtvo u Cisalpinskoj Galiji
i Iliriku, a potom i u Transalpinskoj Galiji. Tu se osvajaju i
Galiju, za raqun rimskog naroda, zadr ao vixe od osam godina. U
vreme gra anskog rata (49 - 46) Cezar ratuje protiv Pompeja i
egovih pristalica, koje je na kraju pobedio. U me uvremenu za
diktatora je bio izabran 49., 48., 46. i 44. Cezar je u ivao
konzulsko zva e 48., 46., 45. i 44. Zva e vrhovnog svextenika imao
je od 63. Mada Dion Kasije tvrdi da je 48. dobio do ivotna
tribunska ovlax e a, moderna istoriografija se ne sla e. Poznato je
samo da je Cezar prihvatio je tribunski sacrosanctitas. Ciceron u
jednom od svojih pisama navodi da je Cezar 46./47. imao praefectura
morum sa cenzorskim ovlax e ima. Ubijen je u zaveri 15. 03. 44.
godine p. n. e.1
Corona civica se davala onome ko spase
ivot rimskoga gra anina
154
DelaPored svog dr avniqkog i vojniqkog dara Cezar se istakao i
kao odliqan k i evnik. Od istorijskih dela pripisuju mu se: Belexke
o galskom ratu, Belexke o gra anskom ratu, O aleksandrijskom ratu,
O afriqkom ratu i O xpanskom ratu. Dok se za prva dva dela mo e sa
pouzdanox u tvrditi da su Cezareva, ostala tri po svoj prilici
nisu. Mnoga Cezareva dela danas su nestala, qini se, stoga xto je
Cezarev naslednik Avgust zabranio ihovo objav iva e posle Cezareve
pogibije. Izme u ostalih, treba pomenuti: filoloxki spis O
apologiji egov izgub eni filoloxki spis O apologiji ustaje protiv
neologizama i bori se za purizam i eleganciju, za izbir ivost u k i
evnom latinskom jeziku. Antiqka svedoqanstva kazuju da je bio
odliqan govornik, i to atikista koji neguje jasan i jednostavan
stil. tragediju Edip dva speva Pohvala Herkulu i Put Zbirku izreka
politiqki spis Anti-Katon Izgub en je i politiqki spis Anti-Katon,
xto ga je Cezar sastavio u vojnom logoru kod Munde 45. g. Katon
Utiqki, praunuk Katona Starijeg, stoiqar i republikanac, izvrxio je
46. samoubistvo u afriqkoj Utici. Ciceron je odmah seo i sastavio
panegirik pod naslovom Katon. Cezarov spis pak bio je odgovor na
Ciceronov. spis O zvezdama posve en astronomiji Iza Cezara su
ostala i mnogobrojna pisma koja imaju k i evnu vrednost.
O galskom ratu i O gra anskom ratuSpis O galskom ratu obuhvata
osam k iga. Od toga je sedam Cezarevih, a osmu je napisao egov
oficir Aul Hirtije. Spis je posve en periodu od 57. do 50. godine
p. n. e., tj. opisani su ratovi koje je Cezar vodio u Galiji,
Germaniji i Britaniji. Cezar je ovaj spis sastavio u kratkom roku,
verovatno u zimu 52/51., jer je ustanak Vercingetoriksa upravo bio
uguxen. Cezaru je stalo da ovim delom opravda i sebe i Rim ane zbog
okupacije ovih zema a i da uka e na svoje ogromne zasluge za Rim.
Spis je znaqajan kako u istorijskom, tako isto i u geografskom
pogledu. Spis O gra anskom ratu obuhvata tri k ige. Izvextava o
doga ajima godine 49. i 48. Cezar je delo sastavio u texkim ratnim
prilikama. Pisao je na brzinu pa nije qudo xto spis nije dovrxen.
Nije objav en za vreme Cezareva ivota. Delo je imalo za ci da se
sva krivica za rat svali na Cezareve protivnike i uka e na ihovu
politiqku i dr avniqku nesposobnost. Oba dela treba da prika u
Cezara kao jednostavnog i poxtenog rodo uba, koji samo nerado, pod
pritiskom prilika, vodi texke ratove neophodne za oquva e
Republike. To su dela memoarske k i evnosti, ali u ima autor ne
govori autobiografski u prvom licu. Da bi izgledao xto
objektivniji, Cezar uvek upotreb ava tre e lice. Navode i datume
pojedinih doga aja, Cezar navodi pod qijim se konzulatom taj doga
aj zbio. egov stil je lak, jednostavan i pristupaqan. Cezar naoko
pru a precizna obavexte a o mestima vojnih akcija, o udima koji su
u ima uqestvovali, o plemenima sa kojima su se Rim ani sukob avali.
Deluje kao veoma objektivno istorijsko delo. Literatura: 255
Ahmed Tuzli , Gaj Julije Cezar, Galski rat, Gra anski rat, Novi
Sad 1980. M. Budimir, M. Flaxar, Pregled rimske k i evnosti, De
auctoribus Romanis, Beograd 19863 .
IspitU tekstu koji sledi dat je pregled pita a iz predmeta
Starog veka; pita a koja je postav ala ispitna komisija Duxani ,
Ferjanqi u januarskom ispitnom roku 2004. godine. Pita a su sakup
ena zahva uju i naporima koleginice Simi Mirjane. Cezar kao
istoriqar Cezar kao pisac? Plodan pisac i sjajan stilista. Pixe u
tre em licu da da utisak objektivnosti. Zaxto pixe? Morao je
opravdati sebe. Izazvao je gra anski rat koji je doneo mnoge nevo
e. U ratu sa Galima mu se prebacivalo da vojuje poradi svojih
ambicija, zatim da se domogne druidskog zlata Galije kojim bi
vratio dugove, napokon da ve e za sebe legije. Cezar insistira da
je to pravedni rat, nametnut obavezama saveznixtava. Kako objax ava
svoj pohod na Britaniju? Jednim superiornim stavom kako je to
veliki podvig, xto utiqe na narod. Cezarev stil? Te i
jednostavnosti. Proqix en jezik, oslobo en svake grqke reqi.
356
Beograd, 27. X 2003.
student: Dejan Zec
GAJ JULIJE CEZAR KAO ISTORIAR
Period pozne republike je bio ispunjen politikim sukobima i
trzavicama i rekonstrukcija ovog dela rimske istorije bila bi
gotovo nemogua da nam savremenici nisu ostavili dragocene podatke.
Jedan od njih, ne samo posmatra ve i aktivni uesnik ovog burnog
perioda bio je i Gaj Julije Cezar. Gaj Julije Cezar je roen u Rimu
13. jula 100. godine pre n.e. u poznatoj patricijskoj porodici. U
mladosti je bio progonjen od Sulinih pristalica. Posle Suline smrti
78. godine pre n.e, vratio se u Rim iz Azije, gde je sluio u
vojsci, i zapoeo pravniku i politiku karijeru. Bio kvestor 68, edil
65, pontifex maximus 63, pretor 62. i propretor u Onostranoj paniji
61. godine pre n.e. Sa Pompejem i Krasom je 60. godine sklopio
tajni dogovor, poznatiji kao Prvi trijumvirat, koji je podelio
vlast meu ovom trojicom. Prvi put je bio konzul 59. godine,
energino delujui i zanemarujui svog kolegu. Sledee godine je drao
prokonzulstvo u Iliriku i Romanizovanoj Galiji (Cisalpskoj i
Narbonskoj). Koristei kao izgovor navodne provokacije i nepotovanje
granica poinjene u galskoj oblasti pod njegovom jurisdikcijom od
strane plemena koja su bila u velikim seobama, on je zapoeo
osvajanje celokupnog keltskog sveta, predstavljajui svoju akciju
kao defanzivnu i preventivnu. Pokoravanje Gala je potrajalo 7
godina i ono je predstavljalo osnovu njegove line moi. Onemoguavan
pravnim sredstvima od strane svojih protivnika, koji su eleli da ga
spree da direktno od prokonzulskog poloaja u Galiji preuzme svoje
drugo konzulstvo, Cezar je na elu dve legije izvrio invaziju
Italije i zapoeo graanski rat (januar 49.). U Avgustu 48. godine je
pobedio vojsku senata koju je predvodio Pompej u Tesaliji, zatim je
unitio preostale depove Pompejevog otpora u Africi 46. godine i u
paniji 45. godine. U meuvremenu, postavi apsolutni gospodar Rima,
drao je uporedo poloaje konzula i diktatora od 49. godine pre n.e.
pa nadalje. Ubijen je 15. marta 44. u zaveri grupe aristokrata
lojalnih republici.
57
Od sjajnih Cezarovih narativnih dela sauvana su sledea: ''
Rasprave o Galskom ratu '' (COMMENTARII DE BELLO GALLICO) u 7
knjiga, postoji i osma, ali je nju najverovatnije napisao Aul
Hircije, Cezarov oficir iz doba ratova u Galiji; '' Rasprave o
graanskom ratu '' (COMMENTARII DE BELLO CIVILI) u tri knjige.
Sauvan je i jedan stih ali u fragmentima. Naalost, mnoga dela su i
izgubljena i o njima znamo poneto jer se pominju u delima poznijih
pisaca, naprimer Cicerona. Izgubljeni su razni govori, jedna
rasprava o pitanjima jezika i stila, DE ANALOGIA, napisana 54.
godine, razni stihovi pisani u mladosti (LAUDES HERCULIS, tragedija
OEPIDUS, zbirka izreka DICTA COLLECTANEA, pesma ITER) i pamflet u
dve knjige protiv uspomene na Katona iz Utike. Sam termin
commentarius, koji se prevodi kao spis, beleka, dnevnik ili
rasprava, kao i grki termin hypomnema, ukazuje na tip narativnog
izvora koji stoji negde izmeu zbirke sirovog materijala (u
Cezarovom sluaju su to bile line beleke, izvetaji senatu o napretku
rata u Galiji) i njihove elaboracije u umetnikoj formi
karakteristinoj za istoriografska dela. Cezar je, bez sumnje,
nameravao da stavi sebe u centar ove tradicije. Opti je stav da su
Cezarovi commentarii napisani kako bi pruili drugim istoriarima
materijal na osnovu koga bi sastavljali svoje istorije. Sa druge
strane, Cezar je neke scene u odreenoj meri dramatizovao i ubacivao
je govore, koji su pripisivani akterima dogaaja. Ipak, Cezar je
zadivljujue umeren u dodavanju dramskog efekta svojoj naraciji.
Najbolji p
