รายงานการวจยและพฒนา

การสงเสรมนวตกรรมเครอขายการเรยนรของครและ บคลากรทางการศกษาเพอพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคด

ในจงหวดอบลราชธาน ระยะท 2

ผชวยศาสตราจารย ดร.อาร หลวงนา ผชวยศาสตราจารย ดร.จณณวตร ปะโคทง ผชวยศาสตราจารย ดร.ชชพ ประทมเวยง อาจารย ดร.สวมล โพธกลน อาจารย ดร.อมรรตน พนธงาม อาจารยรกษณา หยดยอย อาจารยธดารตน จนทะหน อาจารยธนรญพรน ไชยพรรค อาจารยเรองชย ปรบาล

คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน

ไดรบทนสนบสนนจาก ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ ปงบประมาณ 2553

สารบญ

บทท หนา บทสรปส าหรบผบรหาร............................................................................................................. ก 1 บทน า...................................................................................................................................... 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา.............................................................................. 1 วตถประสงคของโครงการ.................................................................................................. 2 ขอบเขตของการวจย............................................................................................................ 3 กรอบแนวคดในการวจย...................................................................................................... 7 นยามศพทเฉพาะ.................................................................................................................. 7 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ............................................................................................... 9 การบรหารจดการแบบเครอขาย.......................................................................................... 10 การคด ................................................................................................................................. 24 การคดอยางมวจารณญาณ................................................................................................... 32 การคดวเคราะห................................................................................................................... 50 การคดสรางสรรค............................................................................................................... 62 งานวจยทเกยวของ.............................................................................................................. 67 3 วธด าเนนการวจย................................................................................................................... 71 4 ผลการวจย.............................................................................................................................. 75 ตอนท 1 ผลการวจยและพฒนานวตกรรม......................................................................... 77 ตอนท 2 บทบาทการสงเสรมเครอขายการเรยนร ............................................................. 100 ตอนท 3 ขอเสนอแนะเชงนโยบายการสงเสรมเครอขายการเรยนร .................................... 101 5 สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ...................................................................... 104 สรปผลการวจย.................................................................................................................. 104 อภปรายผล......................................................................................................................... 110 ขอเสนอแนะ...................................................................................................................... 110 บทเรยนทเรยนร................................................................................................................. 111 บรรณานกรม............................................................................................................................ 112 ภาคผนวก................................................................................................................................. 117

สารบญตาราง

ตารางท หนา 3.1 ปฏทนปฏบตการวจยและพฒนา ................................................................................ 72 4.1 จ านวนครผรวมวจยในแตละโรงเรยน ........................................................................ 76 4.2 กระบวนการใชนวตกรรมบรหารเครอขาย แบบ 4 รวม ............................................. 78 4.3 ความคดเหนของครทเขารวมโครงการจากการวจยและพฒนาการสงเสรมเกยวกบ ความรความเขาใจกอน และหลงเขารวมโครงการ..................................................... 95 4.4 ความคดเหนและขอเสนอแนะจากการเขารวมโครงการ............................................. 96 4.5 รายงานความกาวหนาในการท าวจยพฒนาทกษะการคด............................................ 98

สารบญแผนภาพ

แผนภาพท หนา 1.1 รปแบบเครอขายการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยนในจงหวดอบลราชธาน ............... 4 2.1 ลกษณะของเครอขายปจเจก/กลม/องคกรประเภทเดยวกน........................................... 12 2.2 ลกษณะการด าเนนการของศนยการเรยน...................................................................... 21 4.1 รปแบบเครอขายการเรยนรเพอพฒนาผเรยน (ทกษะการคด) ในจงหวดอบลราชธาน .. 77

บทสรปส าหรบผบรหาร การวจยครงนมวตถประสงคเพอพฒนานวตกรรมเครอขายการเรยนรของคร บคลากรทางการศกษาและสถาบนอดมศกษาเพอพฒนาคณภาพผเรยน (ทกษะการคด) โดยเปนการวจยตอเนองจากระยะท 1 ทไดพฒนาเครอขายและนวตกรรมการบรหารจดการเครอขาย รวมทงขอเสนอแนะเชงนโยบายในการสงเสรมเครอขายมาแลว ซงเปนเครอขายทประกอบดวยหนวยงาน 3 ระดบ คอ คณะครศาสตร (คณาจารย) ส านกงานเขตพนทการศกษา (ศกษานเทศก) และโรงเรยน (ผบรหารสถานศกษาและคร) ในเขตพนทการศกษา เขตละ 1 โรงเรยน ในระยะท 2 นมงเนนการพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคด 3 ดาน คอ การคดวเคราะห การคดอยางมวจารณญาณ และการคดสรางสรรค โดยใชนวตกรรมเพอพฒนาการเรยนรแบบ 3 P คอ การใชโครงงานเปนฐาน ( Project Base) การใชปญหาเปนฐาน ( Problem Base) และการใชผลตภาพ เปนฐาน (Product Base) ซงมรปแบบการบรหารเครอขายมงเนนการมสวนรวมของเครอขาย แบบ TCID ประกอบดวย การรวมคด ( Think Together : T) การรวมสราง (Construction Together : C) การรวมปรบปรง (Improvement Together : I) และการรวมพฒนา (Developing Together : D) กระบวนการทใชในการวจยประกอบดวยใชการประชมเชงปฏบตการ การนเทศแบบกลยาณมตร และการจดการความร ด าเนนการพฒนาผเรยนในภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2553 มการเกบรวบรวมขอมล ความคดเหนของคร คณภาพผเรยน (ทกษะการคด) วเคราะหขอมลเชงคณภาพใชการวเคราะหเนอหา ขอมลเชงปรมาณใชสถตเชงบรรยาย

ผลการวจย สรปไดดงน 1. ผลการวจยและพฒนานวตกรรมเครอขาย

1.1 นวตกรรมการบรหารเครอขายเปนการบรหารแบบมสวนรวม ประกอบดวย การรวมคด (Think Together : T) การรวมสราง (Construction Together : C) การรวมปรบปรง (Improvement Together : I) และการรวมพฒนา (Developing Together : D) โดยมกระบวนการ คอ ประชมชแจง การประชมเชงปฏบตการเพอพฒนาทกษะการสอน การประชมเชงปฏบตการเขยนแผนการจดการเรยนร การนเทศแบบกลยาณมตร ประชมวางแผนรวมกนและแลกเปลยนเรยนร และการจดการความร โดยมรปแบบเครอขาย ดงแผนภาพ

ก

แผนภาพ รปแบบเครอขายการเรยนรเพอพฒนาผเรยน (ทกษะการคด) ในจงหวดอบลราชธาน

1.2 นวตกรรมพฒนาทกษะการคดของผเรยน คอ 3P Model ประกอบดวย การพฒนาทกษะการคดวเคราะหโดยใชโครงงานเปนฐาน ( Project Base Learning) การพฒนาทกษะการคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem Base Learning) และการพฒนาทกษะการคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพเปนฐาน (Product Base Learning)

1.3 นกวจย ประกอบดวย คณาจารยคณะครศาสตร 7 คน นกศกษาระดบปรญญาเอก 2 คน ศกษานเทศกเขต 1-5 เขตละ 1 คน ผบรหารโรงเรยน และครทรวมพฒนาทกษะการคดของผเรยน 5 โรงเรยน พฒนาทกษะการคดในทกกลมสาระการเรยนร จ าแนกเปน พฒนาทกษะการคดวเคราะห 25 คน พฒนาทกษะการคดอยางมวจารณญาณ 24 คน พฒนาทกษะการคดสรางสรรค 27 คน และครทไมไดรวมเปนนกวจยในแตละโรงเรยน โดยเปนผสงเกตการณ และผชวยนกวจย 29 คน รวมทงสน 105 คน

ข

คณภาพผเรยน

(ทกษะการคด)

1.4 ผลทเกดจากการวจยและพฒนาเครอขายนวตกรรมการเรยนร 3P ดงน 1) ดานการคดวเคราะหโดยใชโครงงานเปนฐาน ( Project base) ผลทเกดกบครผสอน คอ ครมการปรบปรงเปลยนแปลงกระบวนการสอนทเนนกระบวนการคดวเคราะห ออกแบบกระบวนการฝกฝนใหนกเรยนรจกการวเคราะหเพอการจ าแนกแยกแยะขอมลออกเปนสวนๆ สนบสนน และสงเสรมใหนกเรยนสามารถก าหนดขอบเขตหรอนยามสงทจะวเคราะหใหชดเจน เพอความสะดวกในการวเคราะห สรปและรายงานผล ส าหรบผลทเกดกบผเรยน คอ ผเรยนไดรบการสงเสรมความฉลาด 3 ดาน คอ การสรางสรรค การวเคราะห และการปฏบต ผเรยนสามารถคนควา สบคนขอมลตามหลกการ และเหตผลของขอมลทเปนจรง สามารถประเมนและสรปสงตาง ๆ บนขอเทจจรงทปรากฏกอนจงลงขอสรป นกเรยนรจกการประมาณความนาจะเปน คาดการณความนาจะเปนไดอยางสมเหตสมผล รจกวนจฉยขอเทจจรงจากประสบการณสวนบคคล โดยไมมอคต มฐานการคดทชวยเสรมสรางใหเกดมมมองเชงลกในอนทจะน าไปสการตดสนใจและการแกปญหาได รจกการแกปญหา การจ าแนกแยกแยะองคประกอบตาง ๆ และการท าความเขาใจในสงทเกดขน ซงจะน าไปสการแกปญหาไดอยางตรงประเดน สามารถประเมนสถานการณและตดสนใจเรองราวตาง ๆ ไดอยางแมนย า สามารถประเมนและสรปสงตาง ๆ บนขอเทจจรงทปรากฏ ซงจะเปนประโยชนตอการตดสนใจ 2) ดานการคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน ( Problem base) ผลทเกดกบครผสอน คอ ครมการปรบปรงเปลยนแปลงกระบวนการสอน ทเนนกระบวนการคดอยางมวจารณญาณ ออกแบบกระบวนการฝกฝนใหนกเรยนมเหตผล รจกคดกอนท า รจกจดการปญหา คนพบวธแกไขปญหา บนพนฐานของขอมลตางๆ ครสงเสรม และเปดโอกาสใหนกเรยนตดสนใจดวยตนเอง ครวางแผนการจดสอการเรยนรหลายรปแบบ เพอสงเสรมการฝกทกษะการคดอยางมวจารณญาณ ครคดคนและจดกจกรรมใหนกเรยนฝกทกษะในการอภปรายเชงวเคราะห วจารณ สนบสนน และสงเสรมใหนกเรยนรจกวางแผนการท างานหรอกจกรรมตางๆ รจกวธการในการแกปญหาไดอยางเหมาะสม รอบคอบ และควบคมตนเองใหด าเนนงานตามแผน ตลอดจนมการประเมนผลการด าเนนงานทเกดขน ส าหรบผลทเกดกบผเรยน คอ ผเรยนมความมนใจในการเผชญ และแกไขปญหา สามารถตดสนใจในสถานการณตาง ๆ ไดอยางเหมาะสมและมเหตผล มทกษะในการสอสารกบผอน มความสามารถ และสตปญญาทจะน าความรไปประยกตใชในการด ารงชวต มความรบผดชอบ มระเบยบวนยมากขน สามารถปฏบตงานอยางมหลกการและเหตผล และ 3) ดานการคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน ( Problem base) ผลทเกดกบครผสอน คอ ครมการปรบปรงเปลยนแปลงกระบวนการสอน โดยมการจดกจกรรมการเรยนรทเนนกระบวนการใชความคดตลอดเวลา ออกแบบกระบวนการฝกฝนใหนกเรยนคดอยางรอบดาน ไมจ ากดกรอบความคดไวกบสงเดม จดกจกรรมใหนกเรยนมระบบความคดในการเปรยบเทยบ มองหลายมต

ค

ระดมพลงสมอง รวบรวมความคดสรางสรรคจากหลายๆแหลง จดสอการเรยนรแบบตางๆ เพอสงเสรมการฝกทกษะการปฏบต สนบสนน สงเสรมใหนกเรยนรจกวางแผนการจดระบบการคด และน ามาตอยอดใหเกดความคดใหม เกดค าตอบใหมๆ กระตนใหนกเรยนกลาทจะลงมอท าโดยไมกลวความลมเหลว รวมทงพฒนางานทมอยเดมใหดขนดวยวธการใหมๆ ส าหรบผลทเกดกบผเรยน คอ ผเรยนไดเรยนรสงตางๆ ดวยตนเอง มอสระในการคด การน าเสนอความคดของตนเอง มทกษะในการสงเกต การซกถาม การตอบค าถาม การคดหาค าตอบในเรองตางๆ รวมทงคดคนหาค าตอบและวธการใหมๆ ฝกการคดรอบดานอยางมเหตผล ฝกการระดมสมองในการท างานรวมกบผอน และสามารถน าความรนมาปรบใชในชวตประจ าวน ฝกการจดระบบความคด เปรยบเทยบ และมองหลายมต ความกลาทจะคดสรางสรรคเพอพฒนาสงใหมๆ โดยไมยดตดกบสงเกา และไมกลวทจะพบความลมเหลว 1.5 ครผรวมวจยมความคดเหนเกยวกบความรความเขาใจหลงการเขารวมโครงการ สงกวากอนการเขารวมโครงการ โดยเรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน การวจยในชนเรยน การเขยนแผนการจดการเรยนร เครองมอวดทกษะการคด และการพฒนานวตกรรมการเรยนร ตามล าดบ 1.6 ครผรวมวจยมความคดเหนและขอเสนอแนะตอการเขารวมโครงการในภาพรวม ในประเดนตางๆ ดงน 1.6.1) ครผรวมวจยสามารถ การน าความรทไดจากการเขารวมโครงการวจยครงนไปใชประโยชน ไดแก ในดาน การพฒนาการเรยนการสอน การจดท านวตกรรมเพอใชในการพฒนาการคดของผเรยน การแกปญหาดานการเรยนรตามขนตอนอยางงาย โดยยดผเรยนเปนส าคญ การพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนใหสงขน พฒนาครมใหความรเกยวกบงานวจย เปนการพฒนาวชาชพ และแลกเปลยนความรสงานวจยทเปนการสรางเครอขาย เปนตน 1.6.2) ครผรวมวจยตองการใหคณะครศาสตรมบทบาทในการพฒนาการศกษาในทองถนหรอการพฒนาเครอขายการศกษา ไดแก การนเทศตดตามอยางเปนกลยาณมตร สงนกศกษาฝกสอนทมความช านาญเกยวกบการวจยดานการเรยนการสอนเพอเปนแนวทางใหครไดศกษารวมกน จดอบรมเพอพฒนาครใหมความรในวชาทสอน (กรณครสอนไมตรงวชาเอก) ใหค าปรกษา และแนะน าเทคนควธการใหมๆ และประชาสมพนธจดฝกอบรมการจดท านวตกรรมอยางนอยภาคเรยนละ 1 ครง เปนตน1.6.3) ครผรวมวจยมขอเสนอแนะอนๆ ไดแก ควรอบรมเรองทจะท าการวจยเฉพาะ ควรประเมน ตดตาม แนะน าผลการวจยทโรงเรยนเปนระยะ และควรมโครงการตอเนอง 1.7 ภาพรวมครความกาวหนาในการท าวจยพฒนาทกษะการคด ของผรวมวจย มดงน 1.7.1) ผรวมวจยมความสนใจและเลอก ท าวจยพฒนาทกษะการคด เรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน วจยพฒนาทกษะการคดสรางสรรค วจยพฒนาทกษะการคดวเคราะห และวจยพฒนาทกษะการคดอยางมวจารณญาณ ตามล าดบ 1.7.2) ผวจยจดท านวตกรรมส าเรจเรยบรอย อยในระดบปานกลาง

ง

1.7.3) ผรวมวจยเขยน แผนจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดของผเรยน ส าเรจ เรยบรอย อยในระดบปานกลาง 1.7.4) ผรวมวจยน านวตกรรมไปจดการเรยนรบางสวนเพอพฒนาผเรยน อยในระดบมาก และ 1.7.5) ผรวมวจย จดท ารายงานการวจย ส าเรจ อยในระดบปานกลาง และก าลงด าเนนการจดท า อยในระดบมาก 2. คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน เปนสถาบนอดมศกษาทผลตบคลากรทางการศกษา ทงผบรหารสถานศกษา และครผสอน จดการศกษาส าหรบนกศกษาและผสนใจทงไปในเขตจงหวดอบลราชธานและจงหวดใกลเคยง มบคลากรทมความรความสามารถทางการวจยในหลายสาขาทจะสามารถเปนพเลยงหรอทปรกษาทางวชาการได และจดการศกษาทตอบสนองตอนโยบายการพฒนาทองถนและชมชน และการบรการชมชน การด าเนนงานตามโครงการวจยและพฒนานวตกรรมเครอขายการเรยนรของคร บคลากรทางการศกษาเพอพฒนาคณภาพผเรยน ซงคณะครศาสตรรบผดชอบครงนเปนการด าเนนการทสอดคลองกบยทธศาสตรของคณะครศาสตร คอ ยทธศาสตรขอท 3 เปนศนยกลางบรการทางวชาการทครบวงจรเพอเสรมสรางและพฒนาความเขมแขงในวชาชพคร และยทธศาสตรขอท 5 พฒนาการบรหารจดการทดและมคณภาพโดยยดหลกธรรมาภบาลมงเนนรปแบบการท างานเชงบรณาการ การแสวงหาความรวมมอและการสรางเครอขาย

3. ขอเสนอแนะเชงนโยบายของการพฒนานวตกรรมเครอขาย 3.1 การเรยนรเกยวกบการเลอกโรงเรยน

โรงเรยนทมการพฒนาดานตางๆ อยางด มกมกจกรรมมากทงภายนอกและ ภายในโรงเรยน ถงแมจะมเจตนาทจะใหความรวมมอในการด าเนนการวจยเปนอยางด แตมกมปจจยดานเวลาเปนอปสรรคอยเสมอ ดงนน การเลอกโรงเรยนทมผลงานจง ประสบปญหาดงกลาว

3.2 การเรยนรเกยวกบนวตกรรมการพฒนาทกษะการคด ประเดนทยากล าบากในการพฒนาทกษะการคด คอ ความครบถวนของ

องคประกอบทรวมกนเปนทกษะการคดแตละตว ซงจะสงผลตอการวดทพฤตกรรม พบวาทกษะ มความซ าซอน ใกลเคยง ไมเปนอสระจากกน รวมทงควรจะมการวดซ าเพอศกษาความคงทนของพฤตกรรมดวย และเนองจากชวงเวลาทท าวจยเปนระยะทสน แตกระบวนการทท าในแตละโรงเรยน มเงอนง าหรอรองรอย (clue) วาโครงการทจะประสบความส าเรจจะมลกษณะบรณาการในดาน ตาง ๆ คอ 1) ความจ าเปนในชวต 2) ความเปนธรรมชาต 3) การมสวนรวมของชมชน 4) การทนกเรยนเปนผกระท า (active agent) มากกวาผรบการกระท า (passive agent)

จ

3.3 การเรยนรเกยวกบนวตกรรมการบรหารเครอขาย เครอขายวจยหากไดมการเชอมโยง แลกเปลยนเรยนรเปนปกต นอกเหนอจาก

การรวมงานวจยแตละเรองจะท าใหมความเปนเครอขายอยางแทจรง ทงนควรจะมบคลากรทพรอมจะท างานในศนยเครอขายทท าหนาทประสานงานกบเครอขายเปนประจ า และในการท างานประจ าของสมาชกเครอขายจะสงผลตอการด าเนนงานรวมกนของเครอขาย โดยมกลยทธการด าเนนงานของเครอขาย เพอใหการด าเนนงานแบบเครอขายบรรลวตถประสงค หนวยงานหรอองคกรใน

แตละระดบควรมกลยทธในการด าเนนงานทชดเจน ซงจะตองประสานสมพนธสอดคลองกน ส าหรบบรบทโครงการวจยและพฒนาครงน ไดสงเคราะหกลยทธในการด าเนนงานของหนวยงานแตละระดบ สรปไดดงน ก. กลยทธคณะครศาสตร 1) การใหบรการวชาการเชงบรณาการ เปนการบรณาการงานและคนโดยใชผลการประเมนสถานการณและความสนใจเครอขาย เปนการคนพบในการท างานโดยมได ก าหนดใหเปนกลยทธหลกมากอน ภายหลงการด าเนนการ จงก าหนดกจกรรมทสอดคลองกบความตองการ โดยการประชมเพอชแจง สรางความตระหนกและแลกเปลยนเรยนรรวมกน การประชมปฏบตการจดการความรเพอการวจยและพฒนาในองคกรแตละระดบ 2) การปฏบตการแบบมสวนรวมทเนนการเสรมพลงอ านาจและการเพมสมรรถนะ ตองปฏบตการทงในเชงปรมาณและคณภาพ โดยจดใหมการประชมรวมระหวางสมาชกเครอขายเพอก าหนดพนธกจ กจกรรมหรอแลกเปลยนเรยนรกนภายในเครอขาย เกดพหภาคในดานความรวมมอกนในการพฒนาคณภาพการศกษา มการก าหนดจดมงหมายรวมทงการปฏบตทเกยวของกบการพฒนาการศกษารวมกนทกอใหเกดศกยภาพในการท างาน เชน การไปศกษาดงาน ข. กลยทธส านกงานเขตพนทการศกษา 1) การสงเสรมสนบสนน เปาหมายของการวจยและพฒนาครงนเปนเปาหมายทางการศกษาทหนวยงานตนสงกดด าเนนการอยแลว ดงนนจงตองเปนการรวมมอกนของทงคณะ ครศาสตรซงเปนศนยเครอขายและส านกงานเขตพนทการศกษาในการสงเสรมสนบสนนการวจยและพฒนาครงนทงในโรงเรยนทเขารวมและโรงเรยนทไมไดเขารวมโครงการ

ฉ

2) การประสานงาน เนองจากองคกรในเครอขายครงนทเปนองคกรของรฐ จงตองด าเนนการภายใตสายงานบงคบบญชาตามระบบ ถงแมวาจะเปนหนวยงานราชการเหมอนกนแตกไมสามารถด าเนนการโดยตรงได ส านกงานเขตพนทการศกษาจงตองท าหนาทเปนฝายประสานงาน 3) การประชาสมพนธใหเกดความเขาใจภายในเขตพนททงในโรงเรยนทเขารวมโครงการและโรงเรยนทไมไดเขารวม ค. กลยทธสถานศกษา 1) ดานการบรหารวชาการ คอ การพฒนาหลกสตร การประเมนผลการเรยน การบรหารสอและอปกรณการเรยนร การวจยและพฒนางานวชาการ การประกนคณภาพภายในสถานศกษา และการนเทศภายในสถานศกษา 2) ดานการบรหารงานบคคล ควรมการแตงตงคณะกรรมการ เพอใหความชวยเหลอหรอด าเนนการทสวนทเกยวของกบโครงการภายในโรงเรยน 3) ดานการบรหารงานทวไป คอ การจดสภาพแวดลอมภายใน และภายนอกสถานศกษา การบรหารงานธรการ และการพฒนาระบบเครอขายขอมลสารสนเทศ

ช

บทท 1

บทน า 1. ความเปนมาและความส าคญของปญหา การศกษาเปนรากฐานทส าคญในการสรางความเจรญกาวหนาส าหรบบคคล ทองถน สงคมและประเทศชาต การจดการศกษาทมประสทธภาพถอเปนการพฒนาประเทศอกทางหนง ในขณะเดยวกนความรวมมอรวมใจในการพฒนากเปนสงจ าเปนอยางยง การปฏรปการศกษาเปนอกรปแบบหนงของการพฒนาประเทศ ซงจะบรรลวตถประสงคไดนนตองอาศยความรวมมอจากบคคลหลายฝาย รวมรบผดชอบ พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ทมงหวงยกระดบการศกษาของชาตใหไดมาตรฐานและจดการศกษาไดอยางทวถงและมคณภาพ มกฎหมายก าหนดใหสถานศกษาเปนนตบคคล มจดมงหมายทจะท าใหสถานศกษามอสระ มความเขมแขงในการบรหารสามารถจดการศกษาไดอยางมคณภาพ อ ารง จนทวานช และไพบรณ แจมพงษ (2542 : 4) กลาวถงแนวคดในเรองคณภาพทางการศกษาวา เดมมกหมายถง การประเมนผลผลตทางการศกษามากกวากระบวนการ มกเนนดวยวธวดเชงปรมาณ อยางกตามมค าถามเกดขนวาตวชวดเชงปรมาณเหลานเพยงพอหรอไมทจะใชวดความผนแปรตางๆทเกดขนในผลผลตการศกษานน โดยเฉพาะขอมลเกยวกบเงอนไขทางการศกษาทเกดขนในหองเรยน สถาบนนานาชาตเพอการวางแผนการศกษาของยเนสโกไดใหความหมายของการศกษาวา ประกอบดวย 3 มต ทมความสมพนธเชงระบบซงกนและกน ไดแก1) คณภาพของปจจย ไดแก หลกสตร คร บคลากรทางการศกษา 2) คณภาพของกระบวนการ ไดแก การเรยนการสอนและการบรหารการจดการ และ 3) คณภาพของผลผลตทางการศกษา ไดแก คณภาพของนกเรยน อนประกอบดวยผลสมฤทธทางการเรยนและคณลกษณะทพงประสงค จงหวดอบลราชธาน เปนจงหวดขนาดใหญในภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงประสบปญหาเกยวกบคณภาพการศกษาทยงไมเปนไปตามเกณฑเชนเดยวกบหลาย ๆ จงหวด ในการวเคราะหสภาพปญหาโดยการศกษาผลการทดสอบระดบชาตใน แตละระดบชน ในปการศกษา 2551 พบวาคณภาพผเรยนทกระดบชนจะตองพฒนา ซงการพฒนาคณภาพโดยสถานศกษาแตเพยงฝายเดยวนาจะไมเพยงพอ หนวยงานตนสงกดหรอองคกรอนทมศกยภาพเพยงพอควรจะมสวนในการชวยเหลอสภาพดงกลาว

2

คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน เปนสถาบนอดมศกษาทผลตบคลากรทางการศกษา ทงผบรหารสถานศกษา และครผสอน จดการศกษาส าหรบนกศกษาและผสนใจทงไปในเขตจงหวดอบลราชธานและจงหวดใกลเคยง มบคลากรทมความรความสามารถทางการวจยในหลายสาขาทจะสามารถเปนพเลยงหรอทปรกษาทางวชาการได เพอตอบสนองตอนโยบายการพฒนาทองถนและชมชน และการบรการชมชน โดยการรวมเปนเครอขาย (Net Work) ซงหมายถง การทบคคล หนวยงานหรอสถาบนใด ๆ ตกลงทจะ ประสานเชอมโยงเขาหากนโดยมวตถประสงค ขอตกลงรวมกนและลงมอกระท ากจกรรมรวมกน รวมทงการรวมเปนเครอขายกบสถาบนการศกษาทกระดบ ซงเปนการด าเนนงานทสอดคลองกบลกษณะคนไทยทวา “คนไทยชอบมเพอนรวมท างาน รวมทกขรวมสข รวมรบผดชอบ ไมชอบรบผดคนเดยว เมอรวมท างานในกลมทตนเองเลอกจะมความเกรงใจสมาชกในกลมมกจะท างานเตมทเพราะตองการรกษาภาพพจนไมท าใหสมาชกในกลมผดหวง ” คณะครศาสตรจงตอบรบโครงการวจยและพฒนานวตกรรมเครอขายการเรยนรของครและบคลากรทางการศกษาเพอพฒนาคณภาพผเรยนในจงหวดอบลราชธาน ระยะท 1 ของส านกงานเลขาธการสภาการศกษา ซงไดแตงตงคณะท างานเพอด าเนนโครงการวจยรวมกบส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 1- 5 ในการพฒนาคณภาพผเรยนตามสภาพปญหาของจงหวดอบลราชธาน โดยมผลการวจยใน ระยะท 1 ส าหรบการวางแผนการพฒนาคณภาพการศกษาทสอดรบกบสภาพปจจบนปญหาทแทจรง จดล าดบความส าคญของการพฒนาคณภาพผเรยนซงจะเปนพนฐานส าหรบการศกษาตอในระดบสงตอไปรวมทงการประกอบอาชพในอนาคต พบปญหาทส าคญ 3 ล าดบ ดงน ล าดบท 1 การอานออกเขยนได ล าดบท 2 ทกษะการคด และล าดบท 3 คณลกษณะทพงประสงค ซงในการวจยและพฒนา ระยะท 2 ไดเลอกพฒนาผเรยนในดานทกษะการคด เนองจากหนวยงานตนสงกดไดเรงรดพฒนาผเรยนดานการอานออกเขยนได ส าหรบการพฒนาคณลกษณะทพงประสงคนนควรเปนการรวมพฒนาแบบมสวนรวมจากผปกครองและชมชน รวมทงเปนการพฒนาในระยะยาว 2. วตถประสงค 1. เพอวจยและพฒนานวตกรรมเครอขายการเรยนรของคร บคลากรทางการศกษาและสถาบนอดมศกษาเพอการพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคด 2. เพอศกษาบทบาทของคณะครศาสตรมหาวทยาลยราชภฏอบลราชธานในการสงเสรมเครอขายการเรยนรของครและบคลากรทางการศกษาเพอพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคด

3

3. เพอจดท าขอเสนอแนะเชงนโยบายการสงเสรมเครอขายการเรยนรของคร คณาจารยและบคลากรทางการศกษาเพอพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคด 3. ขอบเขตการวจย 3.1 รปแบบเครอขาย รปแบบเครอขายการเรยนร โดยความรวมมอระหวางคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธานทง 5 เขต และโรงเรยนในสงกดของแตละเขตพนท เขตละ 1 โรงเรยน รวม 5 โรงเรยน ดงน 1) โรงเรยนบานแตใหม อ าเภอเหลาเสอโกก ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 1 2) โรงเรยนบานถ าแข อ าเภอตระการพชผล ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 2 3) โรงเรยนอางศลา อ าเภอพบลมงสาหาร ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 3 4) โรงเรยนบานหวยขะยง (ครพานชวทยาคาร) อ าเภอวารนช าราบ ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 4 5) โรงเรยนนาคสมทรสงเคราะห อ าเภอเดชอดม ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 5 เครอขายทจดตงขนเปนเครอขายทเนนการมกจกรรมแลกเปลยนเรยนรขอมล ขาวสาร องคความรระหวางกน มการขบคดและรวมพลงเพอแกไขปญหาคณภาพการศกษาในเขตจงหวดอบลราชธาน รวมทงการชวยเหลอกนเปนระบบเครอขาย มการปฏบตงานรวมกนอยางสอดคลอง เชอมโยงกนในงานทรบผดชอบ เกดการสงตอผเรยนในเครอขายในแตละระดบการศกษา สงเสรมใหมการจดตงเครอขายการเรยนรของบคลากรในพนทใกลเคยงกนเพอปฏบตงานรวมกน กอใหเกดการพฒนาคณภาพการศกษาทยงยน การท างานเนนกระบวนการปฏสมพนธในเครอขายเพอพฒนาคณภาพผเรยน แบบ 4 รวม (TCID) ประกอบดวย การรวมคด ( Thinking Together : T) การรวมสราง ( Construction Together : C) การรวมปรบปรง ( Improving Together : I) การรวมพฒนา (Developing Together : D) ซงแนวคดดงกลาวแสดงไดดงแผนภาพท 1.1

4

ปฏสมพนธ ของเครอขาย

สพท.อบ. 1

สพท.อบ. 3 สพท.อบ. 2

สพท.อบ. 4

สพท.อบ. 5

แผนภาพท 1.1 รปแบบเครอขายการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยนในจงหวดอบลราชธาน

T รวมคด

D รวมพฒนา

I รวมปรบปรง

C รวมสราง

คณะครศาสตร - ทรพยากรบคคล - องคความร - วธการจดการ

การปฏบตการ รวมกน

การแลกเปลยนเรยนร/ปรบปรง

การวเคราะหจดออนจดแขง

การวางแผนปฏบตการรวมกน

S3

S5

S4

S2

S1

5

3.2 โครงสรางเครอขาย ทปรกษา

1. ผศ. ชยวฒน บณฑรก อธการบดมหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน 2. รศ.ดร. ทองใบ สดชาร รองอธการบดฝายวจย 3. ผศ.ดร. เสทอน เทพรงทอง รองอธการบดฝายวชาการ

คณะผวจย

คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน 1. ผศ.ดร.อาร หลวงนา (คณบดคณะครศาสตร) 2. ผศ.ดร.จณณวตร ปะโคทง หวหนาโครงการวจย 3. ผศ.ดร.ชชพ ประทมเวยง นกวจย 4. อาจารย ดร.สวมล โพธกลน นกวจย 5. อาจารย ดร.อมรรตน พนธงาม นกวจย 6. อาจารยรกษณา หยดยอย นกวจย 7. อาจารยธนรญพรน ไชยพรรค (นกศกษาระดบปรญญาเอก) ผชวยนกวจย 8. อาจารยเรองชย ปรบาล (นกศกษาระดบปรญญาเอก) ผชวยนกวจย 9. อาจารยธดารตน จนทะหน เลขานการ/ผประสานงานโครงการ

ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 1 1. อาจารยนตยา สงหพนธ ศกษานเทศก 2. ผอ านวยการโรงเรยนและคณะครโรงเรยนบานแตใหม อ าเภอเหลาเสอโกก ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 2 1. อาจารยเปรมกมล ศรธรรมา ศกษานเทศก 2. ผอ านวยการโรงเรยนและคณะครโรงเรยนบานถ าแข อ าเภอตระการพชผล ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 3 1. อาจารยสถตย พมพทราย ศกษานเทศก 2. ผอ านวยการโรงเรยนและคณะครโรงเรยนอางศลา อ าเภอพบลมงสาหาร

6

ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 4 1. อาจารยปรระดา ปรปรณะ ศกษานเทศก

2. ผอ านวยการโรงเรยนและคณะครโรงเรยนบานหวยขะยง (ครพานชวทยาคาร) อ าเภอวารนช าราบ

ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 5 1. อาจารยณฐมล คนรตน ศกษานเทศก

2. ผอ านวยการโรงเรยนและคณะครโรงเรยนนาคสมทรสงเคราะห อ าเภอเดชอดม 3.3 กลยทธการด าเนนงานของเครอขาย เพอใหการด าเนนงานแบบเครอขายบรรลวตถประสงค หนวยงานหรอองคกรในแตละระดบควรมกลยทธในการด าเนนงานทชดเจน ซงจะตองประสานสมพนธสอดคลองกน ส าหรบในบรบทโครงการวจยและพฒนาครงน ใชกลยทธในการด าเนนงานของหนวยงานแตละระดบ ดงน ก. กลยทธคณะครศาสตร ประกอบดวย กลยทธท 1 การใหบรการวชาการเชง บรณาการ และกลยทธท 2 การปฏบตการแบบมสวนรวมทเนนการเสรมพลงอ านาจและการ เพมสมรรถนะ ข. กลยทธส านกงานเขตพนทการศกษา ประกอบดวย กลยทธท 1 การสงเสรมสนบสนน กลยทธท 2 การประสานงาน กลยทธท 3 การประชาสมพนธ ค . กลยทธสถานศกษา ประกอบดวย กลยทธท 1 การบรหารวชาการ กลยทธท 2 การบรหารงานบคคล กลยทธท 3 การบรหารงานทวไป 3. 4 เนอหา/ประเดนการวจย ครอบคลมประเดนการสงเคราะหองคความรการพฒนาเครอขายการเรยนร การจดตงและพฒนาเครอขายการเรยนรในพนท การพฒนารปแบบการบรหารจดการเครอขายการเรยนรใหเปนนวตกรรมการบรหารจดการเครอขายการเรยนร การแสวงหาแนวทางความรวมมอกบเครอขายการเรยนรในการพฒนาคณภาพผเรยนดานการคดโดยนวตกรรม 3 P คอ การคดวเคราะหโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project base) การคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน ( Problem base) และการคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพ เปนฐาน (Product base) ซงใชกระบวนการท างานแบบมสวนรวม มการจดการความร ใชระบบกลยาณมตรนเทศ

7

3.5 ตวแปรทศกษา ประกอบดวย ตวแปรตน คอ การจดการเรยนรโดยชดกจกรรมการใชโครงงาน เปนฐาน ชดกจกรรมการใชปญหาเปนฐาน และชดกจกรรมการใชผลตภาพเปนฐาน ตวแปรตาม คอ 1) ผลการใชนวตกรรมการบรหารเครอขายและผลการใชนวตกรรม 3P เพอพฒนาทกษะการคด 2) บทบาทของคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน ในการสงเสรมเครอขายฯ 3) ขอเสนอแนะเชงนโยบายในการสงเสรมเครอขายฯ และ 4) ความคดเหนของครผรวมวจย กรอบแนวคดการด าเนนงาน การวจยนเปนการวจยตอเนอง จากปงบประมาณ 2552 โดยมกรอบแนวคดทส าคญคอ การพฒนาคณภาพการศกษาโดยใชยทธศาสตรการท างานเปนเครอขายแบบยดพนทเปนทตง มสถาบนอดมศกษาในทองถนทเปดสอนทางดานครศาสตร และหนวยงานตนสงกดในทองถนของสถานศกษาเปนหนวยงานสนบสนนการจดการศกษาของสถานศกษา รวมมอกนจดตงเครอขาย สงเสรมใหมการจดตงเครอขายการเรยนรของบคลากรในพนทใกลเคยงกนเพอปฏบตงานรวมกน ในทน คอ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 1 – 5 และสถานศกษา โดยใชกระบวนการท างานแบบมสวนรวม การจดการความร การนเทศแบบกลยาณมตร และกระบวนการอนตามสถานการณ มกจกรรมแลกเปลยนเรยนร การระดมสมอง การเสรมพลงอ านาจ อยางสอดคลองเชอมโยงกนเพอพฒนาคณภาพของผเรยนในดานทกษะการคดซงเปนปญหาส าคญทสอดคลองกบมาตรฐานดานผเรยน มาตรฐานท 4 คอ มความสามารถในการคดวเคราะห คดสงเคราะห มวจารณญาณ มความคดสรางสรรค คดไตรตรองและมวสยทศน ซงคณะผวจยไดรวมกนคดเลอกคณภาพผเรยนทตองการพฒนาใน การวจยครงน 3 อยาง คอ การคดวเคราะห การคดอยางมวจารณญาณ และการคดสรางสรรค นยามศพทเฉพาะ นวตกรรม 3P หมายถง นวตกรรมทคณะผวจยพฒนาขนเพอพฒนาทกษะการคดของผเรยน ประกอบดวย ชดกจกรรมการใชโครงงานเปนฐาน(Project base) ชดกจกรรมการใชปญหาเปนฐาน (Problem base) และชดกจกรรมการใชผลตภาพเปนฐาน (Product base)

8

การคดวเคราะห หมายถง ความสามารถในการจ าแนก แยกแยะองคประกอบตาง ๆ ของสงใดสงหนงซงอาจจะเปนวตถ สงของ เรองราว หรอเหตการณและหาความสมพนธเชงเหตผลระหวางองคประกอบเหลานนเพอคนหาสภาพความเปนจรงหรอสงส าคญของสงทก าหนดให ผทมความสามารถในการคดวเคราะหจะเปนผท การคดอยางมวจารณญาณ หมายถง ความสามารถในการคดทใชเหตผลโดยมการศกษาขอเทจจรง หลกฐาน และขอมลตาง ๆ เพอประกอบการตดสนใจ ผทมความคดอยางมวจารณญาณ จะเปนผมใจกวางยอมรบฟงความคดเหนของผอนอยางมเหตผล ตดสนใจในเรองใดกจะตองมขอมลหลกฐานเพยงพอ มเหตทเหมาะสมถกตอง รวมทงเปนผมความกระตอรอรนในการคนหาขอมลและความร การคดสรางสรรค หมายถง ความสามารถในการจนตนาการ ซงเปนกระบวนการทางปญญาทขยายขอบเขตความคดทมอยเดมไปสความคดทแปลกใหม มความเหมาะสมและมเหตผล บางคนเรยกวาการคดสงเคราะห ซงมงเนนเพอสรางสรรคสงใหม ๆ ไมซ าใคร น าไปใชไดจรงอยางมคณคา ชดกจกรรมการใชโครงงาน เปนฐาน หมายถง สอการสอนทครผลตขนเพอใชจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดวเคราะหของผเรยน ประกอบดวย แผนการจดการเรยนร ใบความร ใบงาน และแบบทดสอบ ชดกจกรรมการใชปญหาเปนฐาน หมายถง สอการสอนทครผลตขนเพอใชจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดอยางมวจารณญาณของผเรยน ประกอบดวย แผนการจดการเรยนร ใบความร ใบงาน และแบบทดสอบ ชดกจกรรมการใชผลตภาพเปนฐาน หมายถง สอการสอนทครผลตขนเพอใชจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดสรางสรรคของผเรยน ประกอบดวย แผนการจดการเรยนร ใบความร ใบงาน และแบบทดสอบ

9

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาวจยครงน ไดศกษาเอกสารและก าหนดขอบเขตการวจยจากเอกสารและงานวจยทเกยวของดงตอไปน 1. การบรหารจดการแบบเครอขาย

1.1 ความหมายของเครอขาย 1.2 ประเภทและรปแบบของเครอขาย 1.3 องคประกอบของเครอขายการบรหารจดการศกษา 1.4 หลกการในการบรหารจดการเครอขาย 1.5 การจดระบบบรหารเครอขาย

2. การคด 2.1 ความหมายของการคด 2.2 ขนตอนของการคด 2.3 ประเภทของการคด 2.4 ทฤษฎการเรยนรทสมพนธกบกระบวนการคด 3. การคดอยางมวจารณญาณ 3.1 ความหมายของการคดอยางมวจารณญาณ

3.2 คณลกษณะของผทคดอยางมวจารณญาณ 3.3 แนวทางจดกจกรรมเพอสงเสรมการคดใหกบเดกและเยาวชน 3.4 ประโยชนของการคดอยางมวจารณญาณ 3.5 องคประกอบของการคดอยางมวจารณญาณ

3.6 ทกษะกระบวนการคดอยางมวจารณญาณ 3.7 กระบวนการคดอยางมวจารณญาณ 3.8 แนวทางการพฒนาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ 3.9 การจดการเรยนรสการคดอยางมวจารณญาณ 3.10 การประยกตใชการคดอยางมวจารณญาณกบวธการสอนและเทคนคการสอน

10

4. การคดวเคราะห 4.1 ความหมายของการคดวเคราะห 4.2 องคประกอบของการคดวเคราะห 4.3 ขนตอนการคดวเคราะห 4.4 การสอนเพอพฒนาความสามารถในการคดวเคราะห 4.5 ประโยชนของการคดวเคราะห

4.6 การสรางแบบประเมนความสามารถในการคดวเคราะห

5. การคดสรางสรรค 5.1 ความหมายของความคดสรางสรรค 5.2 องคประกอบของความคดสรางสรรค 5.3 กระบวนการคดสรางสรรค

5.4 การสงเสรมความคดสรางสรรคในการเรยนการสอน 6. งานวจยทเกยวของ

การบรหารจดการแบบเครอขาย การบรหารจดการแบบเครอขาย เปนการรวมตวของบคคล กลมบคคล หนวยงาน รวมท ากจกรรม เพอใหบรรลเปาหมายเดยวกน มการด าเนนการทเปนระบบ หลากหลายรปแบบแนวทาง การปฏบต ตามความตองการจ าเปนของบคคลหรอหนวยงาน ซงจะไดน าเสนอเฉพาะสาระทส าคญ และเกยวของดงน ความหมายของเครอขาย มนกการศกษา นกวชาการหลายทานไดใหความหมายของเครอขาย ดงน ศรวรรณ เสรรตน (25 42 : 219) ไดใหความหมายของ “เครอขาย ” ไววา สวนประกอบของกระบวนการจดการทประกอบดวยความสมพนธของบคคลแตละคน ซงชวยใหผบรหารบรรลความตองการในการปฏบตงานอยางมประสทธภาพและประสทธผล สพทย กาญจนพนธ (2541 : 171) ไดใหความหมาย “เครอขาย ” ไววา ระบบการเชอมโยง ซงกนและกนระหวางองคกรตวแทนหรอสถาบนเขาดวยกน ท าใหสามารถจายแจกแลกเปลยนทรพยากร พลงงาน หรอสารสนเทศ

11

กาญจนา แกวเทพ (2538 : 66) ไดใหค าจ ากดความของเครอขายไวตรงกบภาษาองกฤษวา “Networks” โดย Net คอ ตาขายทโยงใยถงกนและพรอมทจะปฏบตงานเมอตองการใชงาน ดงนน ความหมายของเครอขายจงหมายถง รปแบบหนงของการประสานงานบคคล กลมหรอองคกรทตางกม ทรพยากรของตนเอง มเปาหมาย วธการท างานและมกลมเปาหมายของตวเอง ซงท างานนานสมควร แมอาจจะไมมกจกรรมรวมกนอยางสม าเสมอกตาม แตกมการวางรากฐานเอาไว (เปรยบเหมอนมสายโทรศพทตอไว) เมอฝายหนงมความตองการทจะขอความชวยเหลอ หรอขอความรวมมอจากกลมอน เพอแกปญหากสามารถตดตอไปได พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (2542 : 184) ไมปรากฏค าอธบายความหมายของค าวา “เครอขาย ” แตมค าอธบายความหมายของค าวา “ขายงาน ” วาเปนวงงานทอยในความควบคม และประสานงานกน ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต ( 2544 ก : 13) จดสมมนาเรองการจดการเครอขายไดสรปความหมายของเครอขายไวหลายประการ ดงน 1. เปนการรวมตวของบคคล องคกร หนวยงาน เพอรวมคดรวมกระท ากจกรรม

อยางเปนระบบ โดยมวตถประสงคเดยวกนเพอใหบงเกดผลในทางทด

2. การเปนแนวรวมเพอด าเนนการไปสจดมงหมายเดยวกน

3. การทปจเจกบคคล องคกร หนวยงานหรอสถาบนตกลงทจะรวมมอประสาน

และเชอมโยงกนโดยมขอตกลงและมวตถประสงคเดยวกน

4. การท างานเปนระบบของหนวยงาน หรอบคคลตางๆ และมความสมพนธแบบสอง

ทาง (Two-way Relationship) โดยมเปาหมายเดยวกน และมการประสานงานกน

สรปไดวา เครอขายหมายถง บคคล กลมบคคล สถานศกษา หนวยงานหรอองคกร

ทม การเชอมโยงกน มการปฏสมพนธกน แลกเปลยนขอมลขาวสาร สารสนเทศ ประสบการณ

และการปฏบตงานรวมกน เพอการบรหารจดการรวมกน

ประเภทและรปแบบของเครอขาย ประเภทและรปแบบของเครอขายมความแตกตางกนไปตามนยาม และกจกรรมทแตละกลม หรอผทใชกจกรรมเครอขายก าหนดขน ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต ( 2544 ข : 10) จดประชมสมมนาเรองการจดการเครอขายผเขารวมประชมไดเสนอรปแบบของเครอขายทหลากหลาย สรปไดดงน

12

1. รปแบบทเกดจากการมสวนเกยวของกน เชน เครอขายสถานศกษา เครอขายสถานศกษากบชมชน เครอขายสถานศกษากบองคกรเอกชนเครอขายคร เครอขายผปกครอง ฯลฯซงมทงรปแบบทเปนทางการและไมเปนทางการรปแบบทงทเปนทางการ เชน การตงคณะกรรมการเพอก าหนดระบบและแนวทางปฏบต รปแบบทไมเปนทางการเชนรวมตวกนเองตามความสนใจ ซงสวนใหญจะมความยงยนมากกวาเนองจากเปนความสนใจทแทจรง 2. แบงรปแบบเครอขายตามสถานท เปน 2 รปแบบ ไดแก 2.1 เครอขายภายในสถานศกษา

2.2 เครอขายนอกสถานศกษา 3. แบงรปแบบเครอขายโดยพจารณาจากลกษณะของโครงสรางและเปาหมายของ ระบบการศกษา ซงแบงออกเปน 3 ระบบ คอ ในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2545 : 30) ไดจ าแนกลกษณะของเครอขายระหวางปจเจก/กลม/องคกรประเภทเดยวกน ดงแผนภาพท 2.1 1. การเชอมโยงของปจเจกตอปจเจก

2. การเชอมโยงของปจเจกตอกลม

13

3. การเชอมโยงของกลมตอกลม

4. การเชอมโยงเครอขายตอเครอขาย

แผนภาพท 2.1 ลกษณะของเครอขายระหวางปจเจก/กลม/องคกรประเภทเดยวกน

เครอขายทองถน เครอขายพอ แม (ผปกครอง)

เครอขายการศกษา

14

อรรณพ พงษวาท (2544 : 194-195) ไดเสนอแนะรปแบบเครอขายความรวมมอในการบรหารจดการสถานศกษาไว 6 รปแบบ ดงน รปแบบท 1 เครอขายสถานศกษาขนพนฐานของรฐรวมตวกนเอง รปแบบท 2 เครอขายของสถานศกษาขนพนฐานของรฐแหงใดแหงหนงหรอ หลายๆ แหง กบภาคสวนอนทระบไวในวรรคแรกของมาตรา 38 อนไดแก บคคล ครอบครว องคกรชมชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการและสถาบนสงคมอน ทจดการศกษาในรปแบบทหลากหลาย รปแบบท 3 คอ เครอขายสถานศกษาขนพนฐานของรฐกบองคกรปกครองสวนทองถน เชน องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล องคการบรหารสวนต าบล หรอองคกรปกครองสวนทองถน รปแบบอนๆ ทอาจจะเกดมขนในอนาคต รปแบบท 4 คอ เครอขายสถานศกษาขนพนฐานของรฐกบสถานศกษาขนพนฐานของเอกชน รปแบบท 5 คอ เครอขายสถานศกษาขนพนฐานของรฐกบของเอกชนและภาคอน ทระบไวในรปแบบท 2 และ 3 รปแบบท 6 คอ เครอขายทอาจเกดจากการรเรมระหวางสถานศกษาขนพนฐานทงของรฐ และของเอกชน หรอระหวางสถานศกษาขนพนฐานเหลานนกบองคกรปกครองสวนทองถนและภาคสวนๆ อน ในเขตพนทการศกษาโดยไมมการชน าก ากบ หรอครอบง าบงการโดยหนวยงานหรอองคกรทางการศกษาระดบบนในเบองตน อรรณพ พงษวาท (2544 : 196) ไดเสนอแนะเกยวกบรปแบบของเครอขายไววา รปแบบของเครอขายโรงเรยนควรตงอยบนหลกการความสมครใจ ความเสมอภาค การพงพงกน ความสมพนธแนวราบ/นอน และตองลดความเปนราชการลง (Less Bureaucratic Model) บนพนฐานของการไมรวมศนย ซงเปนอปสรรคในการกอตว และการด ารงอย ตลอดจนการด าเนนงานของเครอขาย เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2545 : 33) มความเหนวา การเชอมโยงเขาหากน เปนเครอขาย ไมใชเพยงการรวมกลมของสมาชกทมความสนใจรวมกนในระดบเพยงแตการพบปะแลกเปลยนความคดเหน หรอรวมสงสรรคดวยกนเทานน หากจะตองพฒนาไปสระดบการลงมอท ากจกรรมรวมกน ดวยเปาหมายทมรวมกนดวย สรปไดวา ประเภทและรปแบบของเครอขาย ใชประเดนกจกรรมหรอสถานการณทเกดขนเปนปจจยหลกในการรวมกลม เชอมโยงเขาหากนเปนเครอขายเพอปฏบตกจกรรมรวมกน ดวยเปาหมายเดยวกน

15

องคประกอบของเครอขายการบรหารจดการศกษา

มนกการศกษา นกวชาการ ไดจ าแนกองคประกอบของเครอขายการบรหารจดการศกษาไวหลายประเดน ดงน พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 ก าหนดใหผปกครอง ชมชน เอกชน มสวนรวม ในการจดการศกษา โดยมองคประกอบทส าคญ ดงน 1. สถานศกษา 2. คณะกรรมการสถานศกษา

3. การเรยนการสอน 4. หลกสตร กาญจนา แกวเทพ (2538 : 129) ในการท างานรวมกนแบบ Partnership มองคประกอบยอย 3 ลกษณะคอ 1. Interdependence เปนลกษณะทตองพงพาซงกนและกนรบผดชอบรวมกน เพราะฉะนน ถาผลงานพฒนาออกมาไมด กตองรบผดชอบรวมกนทงสองฝาย 2. Balance เปนความสมพนธทเทาเทยมกน เสมอภาคกน 3. Partner เปนลกษณะของความสมพนธทมผลประโยชนรวมกน ผลประโยชน ไมขดแยง หากแตสนบสนนซงกนและกน เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2545 : 37) ไดน าเสนอองคประกอบส าคญของเครอขายไว 7 องคประกอบ ดงน 1. การรบรมมมองรวมกน (Common Perception) 2. การมวสยทศนรวมกน (Common Vision) 3. การมผลประโยชนและความสนใจรวมกน (Mutual Interests/Benefits) 4. การมสวนรวมของสมาชกเครอขายอยางกวางขวาง (All Stakeholders Participation) 5. การเสรมสรางซงกนและกน (Complementary Relationship)

6. การพงพงองรวมกน (Interdependence) 7. การปฏสมพนธเชงแลกเปลยน (Interaction)

16

การปฏสมพนธดงกลาว จะเปนลกษณะความสมพนธเชงแลกเปลยนระหวางกน (Reciprocal Exchange) มใชปฏสมพนธฝายเดยว (Unilateral Exchange) ยงสมาชกมการปฏสมพนธกนมากเทาใด กยงเกดความผกพนภายในระหวางกนมากขนเทานน ชวยใหเกดการเชอมโยงในระดบทแนนแฟน มากยงขน สรปไดวา องคประกอบหลกทส าคญของเครอขาย ไดแก การมวสยทศน มผลประโยชนและความสนใจรวมกน การมสวนรวมของสมาชก ซงตองพาอาศยกน มความเสมอภาค และสมครใจของสมาชก โดยไมมการชน า ก ากบ หรอครอบง า บงการ โดยหนวยงาน หรอองคกรทางการศกษา

ระดบบน มการตดตอ สอสารระหวางกน และปฏบตงาน โดยมจดมงหมายรวมกน

หลกการในการบรหารจดการเครอขาย

มนกการศกษา นกวชาการ ไดจ าแนกหลกในการบรหารจดการเครอขายไวหลายประเดน ดงน สถาบนพฒนาคร คณาจารยและบคลากรทางการศกษา ( 2548 : 16) ไดก าหนดหลกการส าหรบการด าเนนการบรหารจดการเครอขาย ไว 8 ประการ คอ 1. หลกเอกภาพ มงใหเกดเอกภาพในเชงนโยบาย ซงตองการใหมการพฒนาคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษาอยางตอเนองและทวถงทกกลมทกคน แตใหมวธการด าเนนการอยาง หลากหลาย 2. หลกการมสวนรวม มงใหหนวยงานทงภาครฐและเอกชน ในสวนทดแลรบผดชอบงานการศกษาโดยตรงทกระดบทกประเภท รวมทงหนวยงานทมไดรบผดชอบงานการศกษาโดยตรง ไดมสวนด าเนนการบรหารจดการหรอสนบสนนการพฒนาคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา 3. หลกองคคณะบคคล มงใหมการบรหารจดการหรอสนบสนนการบรหารจดการภายใตการด าเนนงานในรปองคคณะบคคลหรอรปคณะกรรมการ เพอรวมกนด าเนนการตดสนใจและรบผดชอบการปฏบตงาน ดวยความรอบครอบและเกดประโยชนสงสดตอกลมเปาหมาย

4. หลกการรบผดชอบรวมกน มงใหหนวยงานหรอบคคลทมพนธสญญารวมกนในการบรหารจดการเครอขายการพฒนาคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา มการท างานรวมกนในลกษณะพนธมตรทรวมกนคด รวมกนท างานและรวมกนพฒนาในทกๆ กระบวนการขนตอนของการปฏบต

17

5. หลกการสรางความกาวหนา มงสนบสนนใหหนวยงานเครอขายหรอบคคลเครอขายมการศกษา วเคราะห วจยและแสวงหาแนวทางการพฒนาวธการหรอนวตกรรมในการพฒนาคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา เพอสงเสรมความกาวหนาทางวชาชพของกลมเปาหมาย รวมทงความกาวหนาในหลกการพฒนาฝกอบรมทรพยากรบคคลในภาพรวม 6. หลกความเรยบงาย มงใหหนวยงานเครอขายหรอบคคลเครอขายใชวธการพฒนาฝกอบรมทเรยบงายทงเนอหา กจกรรม สอนวตกรรม การสรางความเขาใจ การประเมนผล รวมทงสถานท เวลา ทสะดวกส าหรบผใหและผรบการพฒนา พรอมทงสามารถน าสาระความร

ไปส การ ประยกตใช โดยไมยงยากในการปฏบตงานจดการเรยนร เพอเพมสมรรถนะใหแกเดก เยาวชนและประชาชน 7. หลกการพฒนามงสนบสนนใหหนวยงานเครอขายหรอบคคลเครอขายศกษา คนควา วเคราะห วจยและแสวงหาแนวทางในการพฒนาเนอหา กจกรรม สอนวตกรรมและการประเมนผลในการพฒนาคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา รวมทงการพฒนาคณภาพการจดการเรยนรของสถานศกษา ใหสงผลเพมขนตอการพฒนาสมรรถนะของเดก เยาวชนและประชาชน 8. หลกการความตอเนองมงสนบสนนใหหนวยงานเครอขายหรอบคคลเครอขายด าเนนการหรอสงเสรมใหมการพฒนาคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษาอยางตอเนอง สรปไดวา หลกการบรหารเครอขายเปนระบบความสมพนธของบคคล กลมบคคล เพอการด าเนนการกจกรรมของหนวยงานรวมกน

การจดระบบบรหารเครอขาย

นกการศกษา นกวชาการ ไดจ าแนกระบบบรหารเครอขายไวหลายประเดน ดงน เกรยงศกด เจรญวงศศกด (254 5 : 28-35)กลาววา เมอมคนทสนใจเขารวมเปนสมาชก รวมเครอขายปฏรปการศกษาแลว หากไมมการจดระบบของเครอขายทด เครอขายจะเรมแสดงอาการ

ของการมปญหา เพราะจะเกดสภาพของความสบสนวนวายและความขดแยงระหวางกน อนเนองจาก ความไมชดเจนในอ านาจหนาท วธการท างาน ตลอดจนการประสาน งานระหวางสมาชกดวยกน การจดระบบของเครอขายจงเปนเงอนไขส าคญทจะชวยใหเครอขายด าเนนการตอไปไดอยางราบรน การบรหารงานเครอขายทประกอบไปดวยคนหลายกลม หลายประเภท ตางความคด ความเหนกน

18

จ าเปนตองอาศยความสามารถในการประสานประโยชนระหวางสมาชกในเครอขาย แตกระนนกด การจดระบบเครอขายกยงมองคประกอบส าคญบางประการสรปไดดงน 1. การจดผงกลมเครอขาย ( Mapping) เพอทจะไดทราบวามเครอขายกกลมทมเปาหมายการด าเนนการไปในทศทางเดยวกน การกระจายตวของเครอขายเปนอยางไร ความเชอมโยงระหวางเครอขายยอยภายใตเครอขายใหญเปนอยางไร หากไดแผนผงของเครอขายทครบถวนมากเทาใด กจะยงชวยใหการบรหารเครอขายมประสทธภาพมากขนเทานน

2. การจดบทบาทหนาทของสมาชกในเครอขาย ( Role and Responsibility) องคประกอบ

ส าคญของการจดระบบเครอขาย คอ การแบงบทบาทหนาทความรบผดชอบระหวางกน โดยการพยายาม ชขอบเขตหนาทความรบผดชอบของสมาชกแตละคนใหชดเจนวา แตละคนรบผดชอบสวนใดของเครอขาย และแตละฝายจะสมพนธเชอมโยงกบฝายอนๆ อยางไร ในจ านวนสมาชกเครอขายทงหมดน บคคลทมบทบาทส าคญทสดในการก าหนดความส าเรจ หรอลมเหลวของเครอขายกคอ ตวผน าของเครอขายนนการเกดและการท าใหเครอขายเขมแขง ลวนขนอยกบตวผน าของเครอขายนนๆ โดยเหตน การก าหนดตวผน าของเครอขายจงพงกระท าดวยความพถพถนอยางยง เพอใหไดผน าเครอขายทมภาวะผน าเขมแขง สามารถระดมความรวมมอรวมใจจากสมาชกในกลม รวมทงมความรและประสบการณรวมกบเครอขายมความเขาใจในปญหา และความตองการของกลมมบารมเปนทยอมรบเชอถอของสมาชก และทส าคญคอสามารถบรหารจดการกลมได 3. การจดระบบตดตอสอสาร ( Communication System) ใชกระบวนการสอสาร เพอแพร กระจายความรและยกระดบความตระหนกในปญหาการศกษาของสมาชก โดยการจดกระบวนการสนทนา ( Conversation Process) เพอสรางความเขาใจรวม ( Common Perception) ระหวางสมาชก ของเครอขาย การสอสารจงเปนเสมอนกลไกทเชอมสมาชกของเครอขายเขาหากนอกทงยงเปนชองทางในการแลกเปลยน เรยนรและการแพรกระจายความคด ซงจะมผลตอการรกษาและขยายตวของ เครอขาย

4. การจดระบบการเรยนรรวมกน ( Learning System) เครอขายจะพฒนาใหกาวหนา ไปไดมากนอยเพยงใดขนอยกบระดบความรความสามารถของสมาชกของเครอขาย ดวยการท าให เครอขายแขงแรงจงตองอาศยระบบการพฒนาสมาชกของเครอขายอยางตอเนอง ผานระบบการเรยนร รวมกน ทงในรปแบบของการฝกอบรม การศกษาดงาน การสมมนา และสงส าคญคอการเรยนรจากการปฏบตรวมกน (Interactive Action Learning)

19

5. การจดระบบสารสนเทศ ( Information System) โดยท าการรวบรวมขอมลทกอยาง ทเกยวของกบเปาหมายรปแบบ วธการ ความส าเรจ ปญหาอปสรรค และขอมลอนๆ ทจ าเปน สรปไดวา การจดระบบเครอขายเปนการวางแผนอยางเปนวงจร เพอการด าเนนกจกรรม ของกลมเปนไปอยางเรยบรอย

การสงเสรมความรวมมอแบบเครอขายของหนวยงานทางการศกษา

นกการศกษา นกวชาการ กลาวถงการสงเสรมความรวมมอแบบเครอขายของหนวยงานทาง

การศกษาไวหลายประเดน ดงน สวมล โพธกลน ( 2549 : 32-34) กลาววา กระทรวงศกษาธการและหนวยงานทางการศกษาตางๆ เคยมแนวความคดทจะสงเสรมความรวมมอในการจดการศกษาในลกษณะของเครอขาย ความรวมมอของแตละหนวยงาน โดยการจดในรปแบบทแตกตางกนไป เชน การจดการศกษาในลกษณะของกลมโรงเรยนสหวทยาเขตหรอรปแบบของการพฒนาประสทธภาพการจดการศกษาโดยรวมโรงเรยนขนาดเลกเขาดวยกน ซงเปนนโยบาย เพอเรงรดการพฒนาประสทธภาพการบรหารจดการโรงเรยนประถมศกษาขนาดเลกของส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต กรมสามญศกษา ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต ส านกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน และกรงเทพมหานคร เคยมระเบยบปฏบต ใหแตละสถานศกษาในสงกดด าเนนการบรหารจดการศกษาในรปเครอขายกบสถานศกษาอนๆ ดงตอไปน 1. ระเบยบคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาตวาดวยกลมโรงเรยนประถมศกษา พ.ศ. 2534 ซงไดใหความหมายของกลมโรงเรยนวาหมายความวา การรวมโรงเรยนหลายๆ โรงเรยน ในสงกดส านกงานการประถมศกษาอ าเภอหนงๆ เขาดวยกน เพอใหเกดความ รวมมอในการพฒนา คณภาพการศกษาของโรงเรยนภายในกลม 2. ส านกงานคณะศกษากรงเทพมหานคร กลาววา กลมโรงเรยนเปนวธการหนง

ของ ระบบบรหารการศกษาทมงอ านวยประโยชนทางดานการพฒนาการเรยนการสอนใหมประสทธภาพยงขน โดยสอดคลองกบแผนการศกษาแหงชาต การใหโรงเรยนไดรวมกนท างาน เปนกลมนนจะเปนการผนกก าลงในการท างาน และเกดภาวะสรางสรรคขนในกลมโรงเรยน ทงเปนการประหยดและไดผลรวดเรวกวาวธการท างานตามล าพง

20

3. กลมโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา เรมด าเนนการมาตงแต พ .ศ. 2517 จนถง พ.ศ. 2542 และไดมการประกาศจดตงกลมโรงเรยนมธยมศกษาตามระเบยบกรมสามญศกษาวาดวยส านกงานสามญศกษาจงหวด พ .ศ. 2542 ซงวตถประสงคของการมกลมโรงเรยน เพอเปนศนยประสานงานของกลมโรงเรยน โดยมศนยพฒนาวชาการ เปนศนยประสานงานเพอพฒนาวชาการ รวมกนภายในกลม ซงจะมเจาหนาทประจ าศนยพฒนาวชาการเปนผจดท าแผนพฒนาของกลม และมประธานกลมเปนผอนมตแผนงานและโครงการ แลวน าเสนอผลการด าเนนงานไปยงผอ านวยการสามญศกษาจงหวด

4. สหวทยาเขต ในป พ .ศ. 2542 กรมสามญศกษาไดออกระเบยบกรมสามญศกษาวาดวยการจดการศกษาแบบสหวทยาเขต วตถประสงคเพอใหโรงเรยนในสงกดกรมสามญศกษาทอยในบรเวณใกลเคยงกนไดใหความชวยเหลอกนในการพฒนางานวชาการ โดยก าหนดใหมการใชทรพยากรรวมกน ไดแก ดานบคลากร ดานการเงนและพสด ดานอาคารสถานท ดานสอการเรยน 5. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (2549 ก : 28-43) ไดมนโยบายทจะปรบปรงประสทธภาพของโรงเรยนขนาดเลก เนองจากโรงเรยนขนาดเลกสวนใหญมปญหา คอ โรงเรยนมคณภาพคอนขางต า เมอเทยบกบโรงเรยนขนาดใหญ เนองจากขาดความพรอมดานปจจย เชน สภาพครไมครบชนเรยน ขาดอปกรณในการจดการเรยนการสอน และงบประมาณไมเพยงพอ ในการบรหารจดการ ภายใตขอจ ากด และสภาพปญหาดงกลาว ไดก าหนดรปแบบการบรหารจดการโรงเรยนขนาดเลกใหสามารถจดการศกษาไดอยางทวถงและมคณภาพ ภายใต การบรหารจดการแบบองครวม ทเปนการมสวนรวมของทกภาคสวน โดยการกระจายอ านาจใหหนวยงานในระดบพนทมอสระ ในการก าหนดยทธศาสตร การด าเนนการทสอดคลองกบสภาพขอจ ากด โดยก าหนดรปแบบการด าเนนการเปนรปแบบศนยโรงเรยน (School Center) เพอการพฒนาประสทธภาพการจดการโรงเรยนขนาดเลกทมนกเรยนต ากวา 120 คนลงมา ในลกษณะน านกเรยนมาเรยนรวมกนทงหมด หรอมาเรยนรวมกน บางชนเรยน หรอจดการเรยนการสอนเปนชวงชน และพฒนารปแบบเปน การบรหารจดการรวมกน ซงมลกษณะของการด าเนนการของศนยการเรยน ดงแผนภาพท 2.2

21

1. รปแบบ “รวมเรยนทกชนเรยน” มลกษณะรปแบบ ดงน

2. รปแบบ “รวมเรยนบางชน” มลกษณะรปแบบดงน ป.4-ป.6 อ.1-ป.3 3. รปแบบรวมเรยนชวงชน มลกษณะรปแบบดงน

แผนภาพท 2.2 ลกษณะการด าเนนการของศนยการเรยน

ป.4-ป.6

อนบาล 1-2

ป.4-ป.6

ม.1-ม.3

โรงเรยนเครอขาย อ.1-ป.3

โรงเรยนเครอขาย อ.1-ป.6/ม.3

โรงเรยนเครอขาย ป.4-ป.6

โรงเรยนเครอขาย อ.1-ป.3

โรงเรยน เครอขาย 1

โรงเรยน เครอขาย 3

โรงเรยนหลก อ.1-ป.6/ม.3

โรงเรยน เครอขาย 2

โรงเรยนเครอขาย 4

22

ศนยโรงเรยนแบบพกนอน เกดขนจากการด าเนนการศนยโรงเรยนในรปแบบตางๆ แตเนองจากนกเรยนทเดนทางมาเรยนรวมไมสามารถเดนทางไป -กลบ ระหวางโรงเรยนหลกได นกเรยนจ าเปนตองพกนอนคางคนทโรงเรยนหลก การผกโยงสมาชกของเครอขายเขาหากนคอ มวตถประสงคทตองการบรรลรวมกน ซงอาจเปนวตถประสงคเพอสรางอ านาจตอรอง เพอการเสรมจดแขงกลบจดออน หรอเพอการน าเอา สวนดหรอจดแขงของแตละฝายมาสนบสนนกนและกน จะชวยใหเกดการผนกก าลง ผลลพททไดจากการท างานเปนเครอขายจงตองดกวาผลลพธของการน าผลลพธของการตางคนตางท ามารวมกน

สรปไดวา ประเภทและรปแบบของเครอขายขนอยกบกจกรรมทเครอขายก าหนดขน หรอสถานการณทเกดขน เครอขายความรวมมอ เกดจากความเชอมโยงระหวาง คน -คน คน -กลม กลม -กลม เครอขาย -เครอขาย รปแบบเครอขายความรวมมอการบรหารจดการสถานศกษาระหวางสถานศกษาขนพนฐานดวยกน

ปญหาและอปสรรคของการสรางเครอขาย

นกการศกษา นกวชาการ ไดกลาวถงปญหาและอปสรรคของการสรางเครอขาย ไวหลายประเดน ดงน เอนก นาคะบตร (25 36 : 49) ไดแสดงความคดเหนในเรองการเปลยนแปลงไปของปญหา ทจะรนแรงซบซอนขน องคความรทจะเปนแบบองครวมมากขน เพราะฉะนนเครอขายของชมชนจะตองปรบตวท าองคความรการจดการและเทคนควธ ซงถาไมไดรบการปรบตวทจะเทาทนอาจท าใหเปนปญหาและอปสรรคไดในการท างานเครอขายจากการศกษาพบวาปญหาและอปสรรคของการสรางเครอขาย ยงมในเรองของการประสานงาน เพราะวาเครอขายจ าตองมรปแบบองคกรเพอการประสาน ทงนเพอความชดเจนและความเปนไปไดในการประสานงาน การขาดความตอเนองกจกรรม เนองจากลกษณะของเครอขายนน มความเปนโครงสรางนอยกวากลมหรอองคกร ทงยงเกดจากการรวมตวของกลมทอยหางไกล การขาดความตอเนองในกจกรรมอาจท าใหเปนปญหาได นอกจากนยงม

ในสวนของแรงจงใจของสมาชกทตองเปนผรบและผใหแตในขณะเดยวกน ถงแมวาอาจจะไมสามารถเลอก สมาชกทมคณสมบตครบถวนได แตกสามารถมมาตรการสรางสรรคใหเกดความครบถวนสมบรณได

23

กาญจนา แกวเทพ (2538 : 100) ไดสรปจากกรณการสรางเครอขายสภาต าบลไดบทเรยน จากสภาคาทอลกแหงประเทศไทย ไดพดถงปญหาและอปสรรคในการสรางเครอขาย ดงน 1. สมาชกเหนผลประโยชนในวงจ ากดเฉพาะกลมตน 2. ขาดการวเคราะหความจ าเปนรวมกนในการออกไปสมพนธกบภายนอก และ การชวยเหลอผอน 3. การตดสนใจขนอยกบกลมเดยว 4. สมาชกยงไมเขาใจวตถประสงคและวธการด าเนนงาน

วชย ตนศร (2539 : 65) ไดพดถงการจดตงหรอสงเสรมเครอขายการเรยนรวาจะตอง เชอมโยง และตดตอกนไดเหมอนไฟฟาหรอสายโทรศพท ซงจะอยในเครอขายประชาชนตองสรางพลงทงเครองสง ขอมลทจะสง และเครองรบ สงทเปนหวงคอเครองรบ ซงหมายถงภาคประธานทตองมทศนคตและแรงจงใจทอยากเรยนรดวย ซงในความเปนจรง ทง 3 สวนตองไปพรอมกน วเชยร แสงโชต (25 40 : 114) กลาววา กรณเครอขายองคกรชมชน ไดตงขอสงเกต ของเครอขายการเรยนรวา ขาดความตอเนองและขาดพลง สวนเครอขายอ านาจตอรอง มกถกสรางภาพใหสาธารณะเหนวาเปนกลมทเหนแกตว เปนเครองมอของนกการเมอง ท าใหขาดความชอบธรรมในการด าเนนกจกรรมแกไขปญหาของตนและเครอขายอ านาจตอรองจะตองไดรบการตอตานจากผเสยประโยชน และถาโดยเหตผลแลว ผสญเสยประโยชนไมสามารถสไดดวยเหตผลกใชความรนแรงเพอสลายอ านาจตอรองของเครอขาย สรปไดวา ปญหา อปสรรคของการสรางเครอขายขนอยกบผลประโยชนของบคคลและการจดวางระบบ เครอขายทไมสมบรณ ขาดความตอเนองในการประสานงานซงจะท าใหเกด ความลมเหลวและท าใหสภาพการบรหารจดการเครอขายออนแอ

24

การคด การคดเปนกระบวนการทเกดขนในสมองของมนษย ซงการคดอาจจะเกดจากสงเรา หรอประสบการณเดมทมอย และผลของการปรบเปลยนการคดจะชวยพฒนาวธการคดจากระดบหนงไปสระดบหนงทสงกวา ความหมายของการคด นกจตวทยาหลายทานไดใหความหมายของการคด ไวดงน Hilgard (1962 : 36) กลาววา การคดเปนพฤตกรรมทเกดขนในสมอง เนองจากกระบวนการใชสญลกษณแทนสงของหรอสถานการณตางๆ มกปรากฏในแนวความคดรวบยอด Guilford (1967) กลาววา การคดเปนการคนหาหลกการ โดยแยกแยะคณสมบตของสงตางๆ หรอขอความจรงทไดรบแลวท าการวเคราะหเพอหาขอสรป อนเปนหลกการของขอความจรงนนๆ รวมทงการน าหลกการดงกลาวไปใชในสถานการณทแตกตางไปจากเดม Piaget (1969 : 58) กลาววา การคด หมายถง การกระท าสงตางๆ ดวยปญญา การคดของบคคลเปนกระบวนการใน 2 ลกษณะ คอ เปนกระบวนการปรบเขาโครงสราง ( Assimilation) โดยการจดสงเราหรอขอความจรงทไดรบใหเขากบประสบการณเดมทมอยกบกระบวนการปรบเปลยนโครงสราง (Accommodation) โดยการปรบประสบการณเดมใหเขากบความจรงทไดรบรใหม บคคลจะใชการคดทงสองลกษณะนรวมกนหรอสลบกนเพอปรบความคดของตนใหเขากบสงเรามากทสด ผลของการปรบเปลยนการคดดงกลาวจะชวยพฒนาวธการคดของบคคลจากระดบหนงไปสวธการคดอกระดบหนงทสงกวา สรปวา การคด เปนพฤตกรรมทเกดขนในสมอง ทมการคนหาหลกการหรอขอความจรงแลววเคราะหเพอหาขอสรป ซงการคดนนอาจจะเกดจากสงเรา หรอขอความจรงทไดรบ รวมกบประสบการณเดมทมอย ผลของการปรบเปลยนการคดจะชวยพฒนาระดบความคดใหสงขน ขนตอนของการคด Krulik and Rudnick (1993 : 3) ไดแบงการคดออกเปน 4 ขน คอ 1. การคดขนระลก ( Recall) จดเปนทกษะการคดทเปนธรรมชาตเกอบเปนอตโนมต เปนความสามารถในการคดระลกขอเทจจรง 2. การคดพนฐาน ( Basic) เปนความเขาใจ ความคดรวบยอด เปนประโยชนในการน าไปใชในชวตประจ าวน

25

3. การคดขนวเคราะห ( Critical) เปนความคดทใชในการเชอมโยงและประเมนลกษณะทงหมดของทางแกปญหา ประกอบดวย การจ า การเรยนร การวเคราะหขอมล เชอมโยงขอมล เพอหาค าตอบทมเหตผลได 4. การคดขนสรางสรรค ( Creative) เปนความคดทซบซอน ความคดระดบนจะน าไปสการผลตสงประดษฐทคดหรอจนตนาการขนเอง Hill (1984 : 184) ไดสรปแนวคดของ Bloom and Other เกยวกบการจ าแนกจดหมายของพฤตกรมดานการคดไว ดงน 1. พฤตกรรมดานการคด สามารถแยกไดเปน 6 ระดบพฤตกรรม คอ ความร ความเขาใจ การน าไปใช การวเคราะห การสงเคราะห และการประเมนคา 2. ระดบของพฤตกรรมดงกลาว มการจดเรยงอยางเปนล าดบขน ( Hierarchical) ซงหมายความวา พฤตกรรมระดบสงกวา จะมการซบซอนมากกวาพฤตกรรมทอยระดบต ากวา 3. ลกษณะของพฤตกรรมทจดเรยงล าดบนน มลกษณะเปนการสะสม ( Cumulative) กลาวคอ พฤตกรรมทอยในระดบขนสงกวา จะรวมล าดบขนต ากวาไวดวย 4. กระบวนการตางๆ ของการจดล าดบขนของพฤตกรรมทแตกตางกนน มความเปนอสระจากอาย ชนดของกระบวนการสอน ตลอดจนเนอหาวชาโดยทวไป ประเภทของการคด นกจตวทยาไดมการศกษาและแบงประเภทของการคดไว สรปไดดงน Gagne (1974 : 283) ไดจ าแนกประเภทของการคด หรอลกษณะของความคด ออกเปน 2 แบบ คอ 1. คดอยางเลอนลอย หรอไมมทศทาง คอ การคดจากสงทพบเหนจากประสบการณตรง เรยกอกอยางหนงวา เปนการคดตอเนอง จ าแนกยอยเปน 5 ลกษณะ คอ 1) คดถงเหตการณทลวงมาแลว เมอมการกระตนจากสงเราจ าพวกค าพดหรอเหตการณ 2) การคดโดยอาศยค าสงเปนแนว 3) การคดทมจดประสงคเพอปองกนตนเอง หรอเพอใหเกดการความพอใจในตนเปนการคดฝนในขณะทยงตนอย 4) การคดฝน เนองจากความคดของตนหรอเปนการคดฝน เนองจากการรบรหรอตอบสนองตอสงเรา และ 5) การคดหาเหตผลเขาขางตนเองซงขนอยกบความเชอหรออารมณของผคดมากกวาขนอยกบลกษณะทแทจรงของการคด 2. การคดอยางมทศทาง หรอมจดมงหมาย คอ การคดทบคคลเรมใชความรพนฐานเพอกลนกรองการคดทเพอฝน การคดทเลอนลอยไรความหมายเปนการคดทมทศทางโดยมงไปสจดหมายหนง และเปนการคดทมบทสรปของการคดหลงจากทคดเสรจแลว ซงจ าแนกออกเปน 2

26

ลกษณะ ดงน 1) การคดรเรมสรางสรรค ( Creative Thinking) คอ การคดในลกษณะทคดไดหลายทศทาง ไมซ ากนหรอเปนการคดในลกษณะทโยงสมพนธได กลาวคอ เมอระลกสงใดกจะเปนสะพานเชอมตอใหระลกถงสงอนๆ ไดตอไป โดยสมพนธกนเปนลกโซ และ 2) การวเคราะหวจารณ ( Critical Thinking) คอ การคดอยางมเหตผล ( Reasoning Thinking) ซงเปนการคดทใชเหตผลในการแกปญหา โดยพจารณาถงสถานการณ หรอขอมลตางๆ วามขอเทจจรงเพยงใดหรอไม สทธรา พสษฐกล (2539 : 45 ; อางองจาก Jayaswal 1974 : 139) ไดจ าแนกประเภทของการคดออกเปน 4 ประเภท จากการคดแบบงายทสดไปจนถงการคดอยางซบซอน คอ 1) การคดรบร เปนการคดในระดบงายทสด 2) การคดจนตนาการ เปนการคดทอาศยประสบการณและสญลกษณทมอยในอดต กระบวนการนนท าใหคดถงเรองในอนาคตได 3) การคดเชงมโนทศน เปนกระบวนการคดกอนตดสนใจ โดยอาศยการวเคราะหประสบการณทมอยในอดตมาเปนพนฐานในการโยงความคดไปถงสงทจะเกดขนในอนาคต การคดเชงมโนทศนตองอาศยการคดในขอ 1 และ 2 รวมกน 4) การคดเชงตรรกะ เปนการคดทซบซอนทสด เปนการน าเอามโนทศนหลายๆ มโนทศนมาเชอมโยงเขาดวยกน เพอน าไปสจดหมายทตงไวหรอน าไปสค าตอบของปญหาทเกดขน สาโรช บวศร (2531 : 9-10) ไดแบงประเภทของการคด ดงน 1) การคดโดยแยกประสาท (Thinking by Classification) 2) การคดโดยตดประเดน ( Thinking by Elimination) เปนการคดแบบตดประเดนออกไปทละอยาง การคดแบบนนยมใชกนอยในการสบสวนสอบสวน 3) การคดแบบอปนย ( Inductive Thinking) เปนการคดจากสวนรายละเอยดไปสสวนสรป เรมตนจากการสงเกต การทดลองอาน เมอเหนวาเปนจรงจงสรป 4) การคดแบบนรนย ( Deductive Thinking) เปนการคดทเรมตนจากขอสรปหรอทฤษฎไปสสวนรายละเอยด และ 5) การคดแบบไตรตรอง หรอการคดสะทอน (Reflective Thinking) เปนการคดแบบวธวทยาศาสตร ซงในวงการศกษาเรยกชอวา วธการแกปญหา (Problem Solving Method) หรอวธการแหงปญญา (Method of Intelligence) จากประเภทของการคดทกลาวแลว สรปไดวาประเภทของการคดมหลากหลาย และมลกษณะคลายคลงกน คอ คดจากระดบงายหรอคดพนฐาน เชน คดรบร คดจนตนาการ และการคดระดบสง ซงเปนการคดทซบซอน น าเอาความคดหลายๆกระบวนการมาคดเชอมโยงเขาดวยกน เพอนไปสจดหมายทก าหนด

27

ทฤษฎการเรยนรทสมพนธกบกระบวนการคด ทฤษฎการเรยนรเปนแนวความคดทไดรบการยอมรบวา สามารถใชอธบายลกษณะของการเกดการเรยนรหรอการเปลยนแปลงพฤตกรรมได ซงทฤษฎการเรยนรทสมพนธกบกระบวนการคดทส าคญ ไดแก 1. ทฤษฎกระบวนการทางสมองในการประมวลขอมล ( Information Processing Theory) ทฤษฎกระบวนการทางสมองในการประมวลขอมล หรอทฤษฎการประมวลขอมลขาวสาร หรอทฤษฎการประมวลขอมลสารสนเทศ เปนทฤษฎทสนใจศกษาเกยวกบกระบวนการพฒนาสตปญญาของมนษย (ทศนา แขมมณ 2548 : 81 ; อางองจาก Klusmeier 1985 : 52-108) ไดอธบายการเรยนรของมนษย โดยเปรยบเทยบการท างานของสมองของมนษย มความคลายคลงกบการท างานของเครองคอมพวเตอร ซงมการท าเปนขนตอน คอ 1) การรบรขอมล (Input) 2) การเขารหส (Encoding) 3) การสงออกขอมล (Output) กระบวนการประมวลขอมล เรมตนจากการทมนษยรบสงเราเขามาทางประสาทสมผสท 5 สงเราจะไดรบการบนทกไวในความจ าระยะสน ซงการบนทกนจะขนอยกบองคประกอบ 2 ประการ คอ การรจก ( Recognition) และความใสใจ ( Attention) ของบคคลทรบสงเรา บคคลจะเลอกรบในสงทตนมความสนใจ และไดรบการบนทกในระยะสน คนสวนมากจะจ าในสงทตนไมเกยวของไดไมมากนก ดงนน การท างานทตองเกบขอมลไวใชชวคราว จงจ าเปนตองใชเทคนคตางๆ ในการชวยจ า เชน การจดกลมค า การทองซ าๆกนหลายครง การเกบขอมลไวใชภายหลงจะตองรบการประมวลเปลยนรปโดยการเขารหส ( Encoding) เพอน าไปเกบไวในความจ าระยะยาว โดยใชเทคนคตางๆ เขามาชวย เชน การท าขอมลใหมความหมายกบตนเอง โดยการสมพนธสงทเรยนรใหมกบสงเกาทเคยเรยนรมากอน เรยกวา เปนกระบวนการขยายความคด ความจ าระยะยาว ม 2 ชนด คอ ความจ าทเกยวกบภาษาและความจ าเกยวกบเหตการณ นอกจากนนยงอาจแบงไดเปน 2 ประเภท คอ ความจ าประเภทกลไกทเคลอนไหวกบความจ าประเภทอารมณ ความรสก เมอขอมลไดรบการบนทกไวในความจ าระยะยาวแลว บคคลจะสามารถเรยกขอมลออกมาใชได ซงจะตองมการถอดรหสขอมลจากความจ าระยะยาว และสงตอไปสตวกอก าเนดพฤตกรรมตอบสนอง ซงจะสงตอไปเปนแรงขบหรอกระตนใหบคคลมการเคลอนไหว หรอการพดตอบสนองตอสงแวดลอมตางๆ กระบวนการทางสมองในการประมวลขอมลดงกลาว จะไดรบการบรหารควบคมอกชนหนง เปรยบกบคอมพวเตอร คอ โปรแกรมสงงาน “Software” การบรหารควบคม การประมวลขอมลของสมองกคอ การทบคคลรถงการคดของตน และสามารถควบคมการคดของตนให

28

เปนไปในทางทตนตองการ ซงใชศพททางวชาการวา “Metacognition” หรอ การรคด หมายถง การตระหนกร ( Awareness) เกยวกบความรและความสามารถของตนเอง และใชความเขาใจในการรดงกลาว ในการจดการควบคมกระบวนการคด การท างานของตนดวยกลวธ ( Strategies) ตางๆ ซงจะชวยในการเรยนรและงานประสบผลส าเรจตามทตองการ Metacognition knowledge หรอ การรคด ตามแนวของ Garofalo and Lester (1985 : 163-176) ประกอบดวย ความรยอยๆ ทส าคญ คอ 1) ความรเกยวกบบคคล ( Person) 2) ความรเกยวกบงาน (Task) และ 3) ความรเกยวกบกลวธ (Strategy) 2. ทฤษฎพหปญญา ( Theory of Multiple Intelligences) ทศนา แขมมณ ( 2548 : 85-89 ; อางองจาก Gardner 1983) กลาววา Gardner เปนผวางทฤษฎพหปญญา ซงเปนทฤษฎทกอใหเกดการเปลยนแปลงความคดเกยวกบ “เชาวนปญญา” มอทธพลตอการจดการศกษา และการเรยนการสอนในปจจบน Gardner ไดใหความหมายของ “เชาวนปญญา ” (Intelligence) คอ ความสามารถในการแกปญหาในสภาพแวดลอมตางๆ หรอการสรางสรรคผลงานตางๆ ซงจะมความสมพนธกบบรบททางวฒนธรรมในแตละแหง รวมทงความสามารถในการตงปญหาเพอหาค าตอบและเพมพนความร เชาวนปญญาของบคคล ประกอบดวย ความสามารถ 3 ประการ คอ 1) ความสามารถในการแกปญหาในสภาพการณตางๆ ทเปนไปตามธรรมชาต และตามบรบททางวฒนธรรมของบคคลนน 2) ความสามารถในการสรางสรรคผลงานทมประสทธภาพและสมพนธกบบรบททางวฒนธรรม 3) ความสามารถในการแสวงหาหรอตงปญหาเพอหาค าตอบและเพมพนความร Gardner ไดจ าแนกเชาวนปญญา หรอสตปญญาของมนษย ออกเปน 8 ดาน ดงน 1) ดานภาษา ( Linguistic Intelligence) ผทมสตปญญาดานนจะแสดงออกในความสามารถดานการอาน การเขยน การพดอภปราย การสอสารกบผอน การใชค าศพท การแสดงออกของความคด การประพนธ การแตงเรอง การเลาเรอง 2) ดานคณตศาสตร หรอการใชเหตผล ( Logical Mathematical Intelligence) ผทมความสามารถดานคณตศาสตรหรอการใชเหตผลมกจะคดโดยใชสญลกษณ มระบบระเบยบในการคด ชอบคดวเคราะห แยกแยะสงตางๆ ใหเหนชดเจน ชอบคดและท าอะไรตามเหตผล เขาใจสงทเปนนามธรรมไดงาย ชอบและท าคณตศาสตรไดด

29

3) ดานมตสมพนธ ( Spatial Intelligence) ผทมความสามารถดานมตสมพนธ จะแสดงออกทางศลปะ การวาดภาพ การสรางภาพ การคดเปนภาพ การเหนรายละเอยด การใชสในการสรางสรรคงานตางๆ และมองเหนวธการแกปญหาในมโนภาพ 4) ดานดนตร ( Musical Intelligence) ผทมสตปญญาดานน จะแสดงความสามารถออกมาในดานการรองเพลง ฟงเพลง แตงเพลง ดนตร การเตน จะมความไวตอการรบร เสยง และจงหวะตางๆ 5) ดานการเคลอนไหวรางกายและกลามเนอ ( Bodily-Kinetics Intelligence) ผทมสตปญญาดานนจะแสดงออกทางความสามารถในการเคลอนไหวรางกาย เชน การเลนกฬา เกมตางๆ การแสดง การเตนร า ฯลฯ 6) ดานมนษยสมพนธ ( Interpersonal Intelligence) ผทมสตปญญาดานนจะแสดงออกในการรจกปฏสมพนธกบผอน การท างาน การแกปญหาความขดแยง เปนผทไวตอความรสก และความตองการของผอน มความเปนมตร และชอบชวยเหลอผอน 7) ดานการคดการเขาใจตนเอง ( Intrapersonal Intelligence) ผทมสตปญญาดานการคด และการเขาใจตนเอง จะเปนผทชอบคด พจารณาไตรตรอง มองตนเองและท าความเขาใจ ความรสก และพฤตกรรมของตนเอง มความมนคงในความคดความเชอตางๆ จะท าอยางไร กตองใชเวลาในการคดไตรตรอง ผมสตปญญาดานนมกเกดรวมกบสตปญญาดานอนอยางนอย 2 ดานขนไป 8) ดานความเขาใจธรรมชาต ( Naturalist Intelligence) ผมสตปญญาดานนจะมความสามารถในการสงเกตสงแวดลอมทางธรรมชาต การจ าแนกแยกแยะ จดหมวดหมสงตางๆ รอบตว เปนผทมความเขาใจธรรมชาต ตระหนกในความส าคญของสงแวดลอมรอบตว สตปญญาของมนษยในแตละดานจะถกควบคมโดยสมองสวนตางๆ กน สตปญญาแตละดนจะท างานผสมผสานกนไป แลวแตวากจกรรมทท าอยนนตองการสตปญญา สวนใดบาง ดงนนการกระท ากจกรรมอยางใดอยางหนงจะตองใชสตปญญาหลายๆดานผสมผสานกน ซงสตปญญาทกดานเปนสวนหนงของการถายทอดทางกรรมพนธ ความสามารถตางๆจะแสดงออกเดนชดในชวงปแรกของชวต และตอมาจะคอยๆพฒนา และเพมระดบความซบซอนขนเรอยๆ และในชวงวยรนและวยผใหญ จะแสดงออกผานกจกรรมและการประกอบอาชพตางๆ

30

3. ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญา (Intellectual Development) ทศนา แขมมณ 2548 : 64-65 ; อางองจาก Lall and Lall 1983 : 45-54) กลาววาการเรยนรของเดกเปนไปตามพฒนาการทางสตปญญา ซงมการพฒนาการไปตามวยตางๆ การจดประสบการณทสงเสรมการพฒนาการของเดกในชวงทเดกก าลงพฒนาไปสขนทสงกวาจะสามารถชวยใหเดกพฒนาไปอยางรวดเรว Piaget เนนความส าคญของการเขาใจธรรมชาต และพฒนาการของเดกมากกวาการกระตนเดกใหมพฒนาการเรวขน ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของ Piaget มสาระส าคญพอสรปไดดงน 1) พฒนาการทางสตปญญาของบคคลเปนไปตามวย มล าดบขนตอน ดงน ( 1) ขนรบรดวยประสาทสมผส เปนขนพฒนาการในชวงอาย 0-2 ป ความคดของเดกวยนขนอยกบการรบรและการกระท า เดกยดตนเองเปนศนยกลาง ยงไมสามารถเขาใจความคดเหนของผอน ( 2) ขนกอนปฏบตการคด เปนขนพฒนาการในชวงอาย 2-7 ป ความคดของเดกยงขนอยกบการรบรเปนสวนใหญยงไมสามารถทจะใชเหตผลอยางลกซง แตสามารถเรยนรและใชสญลกษณได การใชภาษาแบงเปนขนยอยๆ คอ - ขนกอนเกดความคดรวบยอด เปนขนพฒนาการในชวงอาย 2-4 ป - ขนการคดดวยความเขาใจของตนเอง เปนพฒนาการในชวงอาย 4-7 ป ( 3) ขนการคดแบบรปธรรม เปนขนพฒนาการในชวงอาย 7-11 ป เปนขนการคดของเดกทสามารถสรางภาพในใจ และสามารถคดยอนกลบได มความเขาใจเกยวกบความสมพนธของตวเลขและสงตางๆไดมากขน ( 4) ขนการคดแบบนามธรรม เปนขนพฒนาการในชวงอาย 11-15 ป เดกสามารถคดในสงทเปนนามธรรมได และสามารถคดตงสมมตฐานและใชกระบวนการทางวทยาศาสตรได 2) ภาษาและกระบวนการคดของเดกแตกตางจากผใหญ 3) กระบวนการทางสตปญญา มลกษณะดงน ( 1) การซมซบหรอการดดซม เปนกระบวนการทางสมองในการรบเรองราว ขอมลเพอสะสมไวใชประโยชนตอไป ( 2) การปรบและจดระบบ เปนกระบวนการทางสมองในการปรบประสบการณเดมและประสบการณใหมใหเขากนเปนระบบ ( 3) เกดความสมดล เปนกระบวนการทเกดขนจากขนการปรบ ซงท าใหเกดสภาพความสมดล

31

4. ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของ Bruner ทศนา แขมมณ ( 2548 : 66-67 ; อางองจาก Bruner 1963 : 1-54) สรปไดวาทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาของมนษยแบงไดเปน 3 ขน คอ 1) ขนการเรยนรจากการกระท า เปนขนการเรยนรจากการใชประสาทสมผสรบรสงตางๆ การลงมอกระท าจะท าใหเกดการเรยนรไดด 2) ขนการเรยนรจากความคด เปนขนทเดกสรางมโนภาพในใจได และสามารถเรยนรจากภาพแทนของจรงได 3) ขนการเรยนรสญลกษณและนามธรรม เปนขนการเรยนรสงทซบซอนและเปนนาธรรมได 5. ทฤษฎการเรยนรของ Gagne ทศนา แขมมณ (2548 : 72-75 ; อางองจาก Gagne and Briggs 1974 : 121-136) ไดกลาวถง สมรรถภาพในการเรยนรดานทกษะทางสตปญญา ( Intellectual Skill) วาเปนความสามารถในการใชสมอง หาเหตผลโดยใชขอมล ประสบการณ ความร ความคดในดานตางๆ นบแตการเรยนรขนพนฐาน ซงเปนทกษะงายๆ ไปสทกษะทยากสลบซบซอนมากขน ทกษะทางสตปญญาทควรไดรบการฝก คอ ความสามารถในการจ าแนก ความสามารถในการคดรวบยอดเปนรปธรรม ความสามารถในการแกปญหา และไดกลาวถง สมรรถภาพในการเรยนรของมนษยดานยทธศาสตรในการคด ( Cognition Strategies) วาเปนความสามารถในการท างานภายในสมองของมนษย ซงควบคมการเรยนร การเลอกรบร การแปลความ การดงความร ความจ า ความเขาใจ และประสบการณเดมออกมาใช ผมยทธศาสตรในการคด จะมเทคนคในการดงความร ความจ า ความเขาใจ และประสบการณเดมทสะสมเอาไวออกมาใชอยางมประสทธภาพ สามารถแกปญหาทมสถานการณแตกตางกนไดด และสามารถแกปญหาตางๆ ไดอยางสรางสรรค ทฤษฎการเรยนรทกลาวมาแลว เปนขอมลส าคญทครผสอนจะไดน าไปเปนหลกในการสรางสรรคกระบวนการๆ อนจะน าไปสการฝกใหเดกรจกคด ซงมหลกการทส าคญ กคอ การะบวนการท างานสมอง ความสามารถของบคคลในเรองเชาวนปญญาหรอสตปญญาของบคคลแตละดานทถกควบคมโดยสมองแตละสวน การพฒนาทาสสตปญญาของบคคลในแตละวย ซงเมอครผสอนเขาใจหลกการของทฤษฎการเรยนรทเกยวของกบการคดแลว กยอมหาแนวทางหรอวธการพฒนาการเรยนรใหบคคลรจกคดอยางเปนระบบ ถกตอง ซงมผลตอการพฒนาคณภาพชวต และสงผลตอความกาวหนาของสงคม ประเทศชาต และสงคมโลก

32

การคดอยางมวจารณญาณ (Critical Thinking)

การคดอยางมวจารณญาณ ( Critical Thinking) เปนการคดทมกระบวนการทางปญญาอยางเปนระบบโดยมการคดพจารณาใครครวญ ไตรตรองอยางมเหตผลรอบดาน มจดมงหมายเพอการตดสนใจวาสงใด ขอความใดเปนจรง ซงจะตองอาศยขอมลหลกฐานตาง ๆ มาประกอบการคดและการตดสนใจ บคคลทรจกใชการคดอยางมวจารณญาณยอมจะเปนผทกระท ากจกรรมงานตาง ๆ ประสบความส าเรจตามเปาหมายอยางมคณภาพ สงคมใดทสมาชกรจกใชการคดอยางมวจารณญาณยอมเกดความสงบสข สงผลตอความสงบเรยบรอย ความมนคงตอประเทศชาต

ความหมายของการคดอยางมวจารณญาณ การคดอยางมวจารณญาณ ( Critical Thinking) เปนการคดทมกระบวนการทางสมอง ทมความซบซอน ซงมนกจตวทยา นกการศกษาหลายคนไดใหค านยามความหมายไว เชน Dewey (1933 : 9) ไดใหความหมายของการคดอยางมวจารณญาณวาเปนการคดยางใครครวญไตรตรอง เรมตนจากสถานการณทมความยงยาก และสนสดลงดวยสถานการณทมความชดเจน Hilgard (1962 : 336) ไดใหความหมายของการคดอยางมวจารณญาณวา หมายถง ความสามารถในการตดสนขอความหรอปญหาวาเปนขอเทจจรงหรอเปนเหตเปนผลกน Good (1973 : 680) ไดใหความหมายของการคดอยางมวจารณญาณวาหมายถง การคดอยางรบคอบตามหลกของการประเมนและมหลกฐานอางอง เพอหาขอสรปทนาจะเปนไปได ตลอดจนพจารณาองคประกอบทเกยวของทงหมดและใชกระบวนการทางตรรกวทยาไดอยางถกตอง สมเหตสมผล Ennis (1985 : 46) ไดหความหมายของการคดอยางมวจารณญาณวาหมายถง การคดพจารณาไตรตรองอยางมเหตผลทมจดมงหมายเพอการตดสนใจวา สงใดควรเชอหรอสงใดควรท า ชวยใหตดสนใจสภาพการณไดอยางถกตอง สรปไดวาการคดอยางมวจารณญาณ หมายถง กระบวนการคดทใชเหตผลโดย มการศกษาขอเทจจรง หลกฐาน และขอมลตาง ๆ เพอประกอบการตดสนใจ แลวน ามาพจารณาวเคราะหอยางสมเหตสมผล กอนตดสนใจวาสงใดควรเชอหรอไมควรเชอ ผทมความคดอยางมวจารณญาณ จะเปนผมใจกวางยอมรบฟงความคดเหนของผอนอยางมเหตผลไมยดถอความคดเหนของตนเอง กอนจะตดสนใจในเรองใดกจะตองมขอมลหลกฐานเพยงพอและสามารถเปลยนความคดเหนของตนเองใหเขากบผอนได ถาผนนมเหตทเหมาะสมถกตองกวา เปนผมความกระตอรอรนในการคนหาขอมลและความร กลาวไดวาผมความคดอยางมวจารณญาณจะเปนผมเหตผล

33

คณลกษณะของผทคดอยางมวจารณญาณ ประพนธศร สเสารจ ( 2551 : 102) สรปคณลกษณะของผทคดอยางมวจารณญาณ วาประกอบดวย 5 ลกษณะส าคญ ดงน 1. เปนผมใจกวาง คอ ยอมรบฟงและพจารณาความคดเหนของผอน ไมยดมนในความคดของตนเองเปนหลก ไมอคต มใจเปนกลาง และตดสนใจโดยใชขอมลประกอบเพยงพอ การมใจกวางขวางจะท าใหไดขอมลทกวางขวาง หลากหลาย มากพอตอการใชในการตดสนใจไดดมากขน 2. มความไวตอความรสกของผอน เขาใจผอน การมความรสกทไวจะท าใหสามารถรบรสถานการณ ความคด ความรสกของผอนไดดกวา 3. เปลยนความคดเหนทตนมอยได ถามขอมลทมเหตผลมากกวา 4. กระตอรอรนในการคนหาขอมลและความร การมขอมลและความรมาก ท าใหการตดสนใจยอมถกตองและแมนย า การคดวจารณญาณตองการขอมล ความรมากๆเพอประกอบในการตดสนใจ แมวาบางขอมลอาจมประโยชนนอยกตาม 5. เปนผมเหตผล ไมใชอคตหรออารมณในการตดสนใจ การยอมรบขอมลใดๆหรอการตดสนใจใดๆ จะไมเชอมนในตวบคคลหรออารมณ ขอมลทมเหตผลจะท าใหการตดสนใจดกวา ครจงควรตองจดบรรยากาศ และกจกรรมทเสรมสรางคณลกษณะตางๆ ดงกลาวใหเกดขนกบผเรยน เพอปลกฝงความเปนนกคด แนวทางจดกจกรรมเพอสงเสรมการคดใหกบเดกและเยาวชน ประพนธศร สเสารจ ( 2551 : 102-103) สรปแนวทางจดกจกรรมเพอสงเสรมการคดใหกบเดกและเยาวชน ดงน 1. สรางความกระตอรอรน อยากร อยากเหน ( Curiosity) โดยตองไดรบการกระตน ยวย โดยใชสอ ค าถาม กจกรรม 2. ฝกใหมความกลาเสยง ( Risk Taking) กลาคดแตกตางไปจากคนสวนใหญ กลาเสยงทจะสรางสงใหมหรอแตกตางจากเดม โดยใชสถานการณทยวยใหคาดการณและคาดเดาสงตางๆ ซงอาจมค าตอบหลายๆแนวทาง 3. ความยงยากซบซอน ( Complexity) ความยงยากซบซอนจะท าใหเกดการพฒนาความคดระดบสงได ตองพฒนาจากงายไปหายาก กจกรรมทใชและระดบความยากงายตองสอดคลองเหมาะสมกบเดกแตละคน

34

4. กระตนใหเกดจนตนาการ ( Imagination) เดกตองไดรบการกระตนใหมความคด จนตนาการ สรางสรรคอยางหลากหลาย ทงทเปนการจนตนาการจากภาพ จากนทาน จากประสบการณเดม จากเหตการณสงแวดลอมรอบตว จากความรสกของตนเอง 5. ฝกฝนใหใจกวาง ( Open Mind) เดกควรไดรบการฝกฝนใหท างานกลมการอภปรายกลม การรบฟงและยอมรบความคดเหนของคนอน ยอมรบในเหตผลและขอมลของกลม หรอของคนอนทดกวาหรอมมากกวา 6. สรางความมนใจในตนเอง ( Self Confidence) ความมนใจในตนเอง จะท าใหเดกไดมพฒนาการการคด และกลาแสดงออกซงความคด การเลอกสรรกจกรรมทหลากหลาย และเหมาะสม จะท าใหเดกกลาแสดงออก เรมจากการตงค าถามงายๆ การแสดงออกอยางงายแลวยากขนตามล าดบ การเลนและการท างานเปนกลม แลวลดลงจนเหลอคนเดยว ซงการแสดงออกของเดกตองไดรบก าลงใจและการสนบสนน จะท าใหเดกมความมนใจมากขน ประโยชนของการคดอยางมวจารณญาณ สคนธ สนธพานนท และคณะ (2552 : 72-73) สรปประโยชนของการรจกน าวธคดอยางมวจารณญาณไปใชในการด าเนนชวตยอม ดงน 1. มความมนใจในการเผชญตอปญหาตางๆ และแกไขปญหานน ๆ ไดถกทาง 2. สามารถตดสนใจในสถานการณตาง ๆ ไดอยางเหมาะสมและมเหตผล 3. มบคลกภาพด เปนคนสขมรอบคอบ ละเอยดล ะออ กอนตดสนใจในเรองใดจะตองมขอมลหลกฐานประกอบ แลววเคราะหดวยเหตผลกอนตดสนใจ 4. ท ากจการงานตาง ๆ ประสบความส าเรจตามเปาหมายทก าหนดอยางมคณภาพเนองจากมระบบความคดอยางเปนขนตอน 5. มทกษะในการสอสารกบผอนไดด ทงดานการอาน เขยน ฟง พด 6. การพฒนาวธคดอยางมวจารณญาณอยเสมอ สงผลใหสตปญญาเฉยบแหลมพฒนาความสามารถในการเรยนรตลอดชวตอยางตอเนองในสถานการณของโลกทมการเปลยนแปลง 7. เปนผมความรบผดชอบ มระเบยบวนย 8. เปนผปฏบตงานอยบนหลกการและเหตผล สงผลใหงานส าเรจอยางมคณภาพ

35

องคประกอบของการคดอยางมวจารณญาณ นกการศกษาหลายทานไดอธบายเกยวกบองคประกอบของการคดอยางมวจารณญาณไวดงน Feeley (1976) ไดแยกองคประกอบของการคดอยางมวจารณญาณไว 10 ประการคอ 1. การแยกความแตกตางระหวางขอเทจจรง และความรสกหรอความคดเหน 2. การพจารณาความเชอถอไดของแหลงขอมล 3. การพจารณาความถกตองตามขอเทจจรงของขอความนน 4. การแยกความแตกตางระหวางขอมล ขอคดเหน หรอเหตผลทเกยวของและไมเกยวของกบเหตการณนน 5. การคนหาสงทเปนอคตหรอความล าเอยง 6. การระบถงขออาง ขอสมมตทไมกลาวไวกอน 7. การระบถงขอคดเหนหรอขดโตแยงทยงคลมเครอ 8. การแยกความแตกตางระหวางขอคดเหนทสามารถพสจนความถกตองได 9. การตระหนกในสงทไมคงทตามหลกการและเหตผล 10. การพจารณาความมนคงหนกแนนในขอโตแยงหรอขอคดเหน ชนาธป พรกล ( 2544 : 177-178) ไดกลาวถงองคประกอบของการคดอยางมวจารณญาณม 4 องคประกอบ และในแตละองคประกอบจะมทกษะทสามารถน ามาใชในชนเรยน ไดแก 1. การใหค าจ ากดความและการท าใหกระจาง ทกษะทฝก ไดแก การระบขอสรป การระบเหตผลทกลาวถง การระบเหตผลทไมไดกลาวถง การเปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตาง การระบและการจดการกบสงทไมเกยวของและการสรปยอ 2. การตงค าถามทเหมาะสมเพอท าใหกระจางหรอถาทาย เชน ขอความส าคญคออะไร หมายความวาอยางไร ตวอยางคออะไร อะไรไมใชตวอยางจะน าเรองนไปประยกตใชไดอยางไร อะไรคอขอเทจจรง นคอสงทก าลงพดถงหรอไม มรอะไรทยงไมไดพดถง 3. การตดสนความนาเชอถอของแหลงขอมล โดยพจารณาจากความมชอเสยง ความสอดคลองกนระหวางแหลงขอมล ความไมขดแยงประโยชน ความสามารถในการใหเหตผล 4. การแกปญหาและการลงขอสรป โดยวธการนรนยและตดสนอยางเทยงตรงวธการอปนยและตดสนขอสรปการคาดคะเนผลทจะเกดตามมา

36

เพญพศทธ เนคมานรกษ ( 2537) ไดแบงองคประกอบของการคดอยางมวจารณญาณเปน 7 ดาน คอ 1. การระบประเดนปญหา เปนการระบหรอท าความเขาใจกบประเดนปญหา ขอค าถาม ขออาง หรอขอโตแยง ประกอบดวย ความสามารถในการพจารณาขอมลหรอสถานการณทปรากฏ รวมทงความหมายของค าหรอความชดเจนของขอความ เพอก าหนดประเดนขอสงสยและประเดนหลกทควรพจารณา และการแสวงหาค าตอบ 2. การรวบรวมขอมล เปนความสามารถในการรวบรวมขอมลทงทางตรงและทางออมจากแหลงขอมลตาง ๆ รวมถงการรวมขอมลจากประสบการณเดมทมอย ซงไดจากการคด การพดคย การงเกตทเกดขนจากตนเองและผอน 3. การพจารณาความนาเชอถอของแหลงขอมล เปนการวดความสามารถในการพจารณา ประเมน ตรวจสอบ ตดสนขอมลทงในเชงปรมาณและคณภาพ โดยพจารณาถงทมาของขอมลสถต และหลกฐานทปรากฏ รวมทงความเพยงพอของขอมลในแงมมตาง ๆ ทจะน าไปสการลงขอสรปอยางมเหตผล หากยงไมเกยวของทจะใชพจารณาลงขอสรป กจะตองรวบรวมขอมลเพมเตม 4. การระบลกษณะของขอมล เปนการวดความสามารถในการจ าแนกประเภทของขอมล ระบแนวคดทอยเบองตนหลงขอมลทปรากฏ ซงประกอบดวย ความสามารถในการพจารณาแยกแยะ เปรยบเทยบความแตกตางของขอมล การตความขอมล ประเมนวาขอมลใดเปนขอเทจจรง ขอมลใดเปนขอคดเหน รวมถงการระบขอสนนษฐานหรอขอตกลงเบองตนทอยเบองหลงขอมลทปรากฏ เปนการน าความรไปใชในสถานการณใหมทอาศยขอมลจากประสบการณเดมมารวมพจารณา เพอท าการสงเคราะห จดกลมและจดล าดบความส าเรจของขอมล เพอใชเปนแนวทางส าหรบการพจารณาตงสมมตฐานตอไป 5. การตงสมมตฐาน เปนการวดความสามารถเหนอก าหนดขอบเขต แนวทางการพจารณาหาขอสรปของค าถาม ประเดนปญหา และขอโตแยง ประกอบดวยความสามารถในการคดถงความสมพนธเชงเหตผลระหวางขอมลทมอย เพอระบทางเลอกทเปนไปได โดยเนนทความสามารถพจารณาเชอมโยงเหตการณและสถานการณ 6. การลงขอมล เปนวดความสามารถในการลงขอสรปโดยการใชเหตผล ซงถอวาเปนสวนส าคญของการคดอยางมวจารณญาณ ในการลงขอสรปอยางสมเหตสมผลนน อาจใชเหตผลเชงอปนยหรอเหตผลเชงนรนย - การใหเหตผลเชงอปนย เปนการสรปความโดยพจารณาขอมล หรอกรณเหตการณทเกดขนเฉพาะเรอง เพอไปสกฎเกณฑ ในทนเปนการวดความสามารถในการสรปความ

37

เหตการณ หรอขอมลทก าหนดเปนค าถาม โดยใชขอมลหรอขอความทบอกมาเปนเหตผลหรอกฎเกณฑเพอการหาขอสรป - การใชเหตผลเชงนรนย เปนการสรปความโดยพจารณาเหตผลจากกฎเกณฑและหลกการทวไป ไปสเรองเฉพาะ ซงเปนการวดความสามารถในการสรปความโดยพจารณาจากหลกการหรอกฎเกณฑทวไปทก าหนดไว แลวตดสนใจลงขอสรปในประเดนค าถาม 7. การประเมนผล เปนการสดความสามารถในการพจารณา ประเมนความถกตอง สมเหตสมผลของขอสรป ซงตองอาศยความสามารถในการวเคราะหและประเมนอยางไตรตรองรอบคอบ เพอพจารณาความสมเหตสมผลเชงตรรกะจากขอมลทมอย ขอสรปนสามารถน าไปใชประโยชนไดหรอไม มผลตามมาอยางไร มการตดสนคณคาไดอยางไร และมหลกเกณฑอยางไร กลาวไดวา องคประกอบของการคดอยางมวจารณญาณทสามารถน ามาใชในชนเรยนนนจะประกอบดวย การท าความเขาใจกบประเดนปญหา ค าถาม หรอสถานการณทพบ แลวมการรวบรวมขอมลหรอขอมลทเกยวของ โดยการพจารณาวาขอมลใดมเหตผลนาเชอถอหรอไมนาเชอถอ แลวจงสรปเพอตดสนใจ

กระบวนการคดอยางมวจารณญาณ ทกษะกระบวนการคดอยางมวจารณญาณ ประกอบดวยทกษะทส าคญ ดงน 1. การนยาม/ท าความกระจางกบปญหา คอ ระบปญหาได ระบสาระส าคญ บอกจดเดนของสงตางๆ หรอเรองราวตางๆได 2. การรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล คอ ทกษะการเกบรวบรวมขอมล สงเกตและจ าแนกแยกแยะขอมลได ระบรายละเอยดได เปรยบเทยบ บอกความเหมอน ความตาง ระบจดตางของสงตางๆ จดหมวดหมขอมล 3. การสงเคราะห คอ เลอกใชขอมลได รวาขอมลใดชดเจน คลมเครอ ขอมลใดจ าเปน ไมจ าเปน ขอมลใดนาเชอถอ ไมนาเชอถอ สามารถน าขอมลมาประมวลแลวสรปเปนความคดได 4. ประเมนและพจารณาตดสนขอมล คอ รวาขอมลใดเปนขอเทจจรง ขอมลใดเปนความคดเหน สงใดเกยวของ ไมเกยวของ ระบสงทเปนอคต การเขาขางตนเอง ขจดอารมณความรสก ระบไดวาสงใดถกสงใดผด สงใดควรเชอ สงใดควรท า สงใดมคณคา ไมมคณคา ในการจดการเรยนการสอนใหนกเรยนพฒนาทกษะการคด ครหรอผปกครอง อาจมการฝกฝนใหเดกนกเรยนไดหลากหลายวธ เชน 1) เตรยมค าถามหรอสถานการณทมผตงขอสงเกตหรอใหค าตอบไวแลว น ามาใหนกเรยนตดสนใจวาขอสงเกตนน มขอสนบสนน ขอคดคาน หรอไมมความเกยวของกบขอเทจจรงเลย 2) เตรยมขอความ หรอสถานการณทเปนเหตเปนผลกน แลวน ามา

38

ใหนกเรยนสรปจากขอความหลกทก าหนด และ 3) เตรยมขอความหรอสถานการณทมความสมพนธกน แลวน ามาใหนกเรยนตดสนใจวาขอความใดจ าเปนทสด หรอจ าเปนตองเกดขนกอนจงจะสมเหตสมผล นกการศกษาตางกไดกลาวถงกระบวนการคดอยางมวจารณญาณไวหลากหลาย ดงน Watson and Glaser (1964 : 24) ไดกลาวถงกระบวนการคดอยางมวจารณญาณวาประกอบดวย ทศนคต ความร และทกษะในเรองตอไปน 1. การอปนย 2. การระบสมมตฐาน 3. การอปมาน 4. การตความ 5. การประเมนการอางเหตผล Decaroli (1973 : 67-69) ไดเสนอแนวคดเกยวกบทกษะกระบวนการคดอยางมวจารณญาณไวอยางสอดคลองกน ดงน 1. การนยาม เปนการก าหนดปญหา ท าความตกลงเกยวกบความหมายของค า และขอความ และก าหนดเกณฑ เปนความสามารถในการระบลกษณะของสงตางๆ ระบปญหาได รวบรวมสาระส าคญและจดเดนของเรองราวตางๆ 2. ทกษะการวเคราะห เปนการพฒนาขอมลอยางละเอยด แยกยอยโดยการค านงถงความสมพนธเชงเหตผล เพอท าความเขาใจกบสงนน จนสามารถประเมนคาและตดสนใจได สามารถสงเกต จ าแนกแยกแยะ บอกรายละเอยดของสงตางๆ จดตาง จดรวมของสงตางๆ และสามารถจดหมวดหมขอมล 3. ทกษะการสงเคราะห เปนการประมวลผลขอมล ทกษะการระบขอมลทจ าเปน การรวบรวมขอมลเกยวของ และจดระบบขอมลแลวสามารถเลอกใชขอมลไดวา ขอมลใดจ าเปนหรอไมจ าเปน ขอมลใดนาเชอถอ หรอไม 4. การตความขอเทจจรง และการสรปอางองจากหลกฐาน การระบอคต การล าเอยง 5. การใชเหตผลโดยระบเหต และความสมพนธเชงตรรกศาสตร 6. การประเมนผล โดยการตดสนคณคาของสงตางๆ อยางสมเหตสมผล โดยน าผลทไดไปเปรยบเทยบกน รวาขอมลใดเปนขอเทจจรง เปนขอคดเหน ระบไดวา สงใดเปนอคต สงใดเกยวของหรอไมเกยวของ สงใดถกหรอผดจนสามารถตดสนได 7. การประยกตใช หรอน าไปปฏบตในสถานการณใหม

39

8. การประเมนความส าเรจของค าตอบ โดยการใชเกณฑในการตดสนความเพยงพอของค าตอบตามทฤษฎ Kneedler (1985 : 277 ; อางถงใน อครพนธ ศรหาค า 2545 : 15 ; อางองจาก Woolfolk. 1995 : 321) ไดเสนอกระบวนการคดอยางมวจารณญาณวามขนตอนดงตอไปน คอ 1. การนยามและท าความกระจางกบปญหา ประกอบดวย 1) การระบประเดนทส าคญหรอระบปญหา 2) การเปรยบเทยบความคลายคลงละความแตกตางของคน ความคด วตถสงของ 3) การตดสนวาขอมลใดชดเจน ขอมลใดคลมเครอ ขอมลใดเกยวของ ขอมลใดไมเกยวของ ขอมลใดมความจ าเปน ขอมลใดไมมความจ าเปน 4) การตงค าถามทจะน าไปสความเขาใจทชดเจนลกซงเกยวกบเรองราวหรอสถานการณ 2. การพจารณาตดสนขอมลทมความสมพนธกบปญหา ประกอบดวย 1) จ าแนกความแตกตางระหวางขอเทจจรงกบความคดเหน 2) ตดสนวาขอความนน สงนน หรอสญลกษณทก าหนดนน มความสอดคลองสมพนธกน และสอดคลองกนทงหมดหรอไม 3) คาดเดาหรอระบสมมตฐานทไมไดกลาวไวในการอางเหตผล 4) ระบความคดเดม ๆ ทคนยดตด 5) ระบความมอคต ปจจยดานอารมณ การโฆษณา การเขาขางตนเอง 6) ระบความคลายคลงและความแตกตางระหวางคานยมและอดมการณ 3. การแกปญหาและการลงขอสรป 1) ระบความเพยงพอของขอมล สามารถตดสนใจวาขอมลทมอยเพยงพอหรอไม 2) พยากรณ / ท านายผลลพธทอาจเปนไปได Bloom (1961) and Gagne (1985) ไดใหแนวคดเกยวกบกระบวนการคดอยางมวจารณญาณวาเปนกระบวนการทเรมจากสญลกษณทางภาษา จนโยงมาเปนความคดรวบยอด เปนกฎเกณฑและน ากฎเกณฑไปใช โดยมขนตอนดงน 1. สงเกต ใหผเรยนสงเกต รบร และพจารณา ขอความ หรอภาพเหตการณทเกดขน ใหท ากจกรรมรบร เขาใจ ไดความคดรวบยอดทเชอมโยงความสมพนธของสงตาง ๆ สรปเปนใจความส าคญครบถวน ตรงตามหลกฐานขอมล

40

2. อธบาย ใหผเรยนอธบายหรอตอบค าถาม แสดงความคดเหน เหนดวยหรอไมเหนดวยกบสงทก าหนด เนนการใชเหตผลดวยหกการ กฎเกณฑ อางหลกฐานขอมลประกอบใหนาเชอถอ 3. รบฟง ใหผเรยนไดฟงความคดเหนทแตกตางจากความคดเหนของตน ไดฟงและตอบค าถามตามความคดเหนทแตกตางกน เนนการปรบเปลยนความคดอยางมเหตผล ไมใชอารมณหรอถอความคดเหนของตนเปนใหญ 4. เชอมโยงความสมพนธใหผเรยนไดเปรยบเทยบความแตกตางและความคลายคลงของสงตาง ๆ จดกลมสงทเปนพวกเดยวกน หาเหตหรอกฎเกณฑมาเชอมโยงในลกษณะอปมาอปไมย 5. วจารณ จดกจกรรมใหผเรยนวเคราะหเหตการณ ค ากลาว แนวคดหรอการกระท าทก าหนด แลวใหจ าแนกหาขอด ขอดอย สวนด สวนดอย สวนส าคญหรอสวนทมาส าคญจากสงนน ดวยการยกเหตผลและหลกฐานประกอบ เชน บอกวาการกระท านนไมเหมาะสม เพราะอะไร ท าถกตองเพราะอะไร 6. สรป ใหผเรยนไดพจารณาการกระท า หรอขอมลตาง ๆ ทเชอมโยงเกยวของกนแลวสรปผลอยางตรงไปตรงมาตามหลกฐานขอมล เชน การกระท านนผเรยนเหนวาเปนการกระท าทถกตอง ควรประพฤตปฏบตอยางไร มเหตผลสนบสนนอยางไร ขอความทกลาวมานนเชอถอไดหรอไมอยางไร Dressel and Mayhew (1957 : 179-181) กลาววากระบวนการคดวจารณญาณ ประกอบดวย 5 ขน 1. การนยามปญหา เปนความสามารถในการก าหนดปญหา ขอโตแยง วเคราะหขอความ หรอขอมลทคลมเครอใหชดเจน และเขาใจความหมายของค าหรอขอความ หรอแนวคดภายในขอบเขตขอเทจจรงทก าหนดให ระบองคประกอบทส าคญของปญหา จดองคประกอบของปญหาใหเปนล าดบขนตอน 2. การรวบรวมขอมลส าหรบการแกปญหา เปนความสามารถในการพจารณาปรากฏการตาง ๆ ดวยความเปนปรนย เลอกขอมลทเกยวของกบปญหาขอโตแยง หรอขอมลทคลมเครอ แสวงหาขอมลทถกตองและชดเจนมากยงขน 3. การจดระบบขอมล เปนความสามารถในการแสวงหาแหลงทมาของขอมล วนจฉยความนาเชอถอของแหลงขอมล ระบบ ขอตกลงเบองตนของขอความ พจารณาความเพยงพอของขอมล จดระบบโดยวธการตาง ๆ เชน จ าแนกความแตกตางระหวางขอมลทชดเจนกบขอมลทคลมเครอ ขอมลทเกยวของ กบขอมลทไมเกยวของกบปญหา ขอเทจจรงกบความคดเหน

41

พจารณาขอมลทแสดงถงความล าเอยงและการโฆษณาชวนเชอ และตดสนความขดแยงของขอความ และเสนอขอมลได 4. การเลอกสมมตฐาน เปนความสามารถในการเลอกสมมตฐาน ทสามารถเปนไปไดมากทสดมาพจารณาเปนอนดบแรก การก าหนดสมมตฐานจากความสมพนธเชงเหตผล ตรวจสอบความสอดคลองระหวางสมมตฐานกบขอมล พจารณาทางเลอกหลาย ๆ ทางในการแกปญหา 5. การสรป เปนความสามารถในการคดพจารณาขอความคลมเครอของขอมล โดยจ าแนกขอมลทเหตผลหนกแนน และนาเชอถอวามความเกยวของกบประเดนปญหา เพอไปสการตดสนใจสรป ถาการสรปไมมเหตผลเพยงพอตองมการหาเหตผลเพมเตมมาพจารณาตดสนการสรปใหม แลวจงน าขอมลสรปและหลกการไปประยกตใช Ennis (1985 : 45-48) ไดอธบายแนวคดเกยวกบกระบวนการคดอยางมวจารณญาณ ดงน 1. นยาม ไดแก การระบจดส าคญของประเดนปญหา ขอสรป ระบเหตผล การตงค าถามทเหมาะสมในแตละสถานการณ การระบเงอนไขขอตกลงเบองตน 2. การตดสนขอมล ไดแก การตดสนความนาเชอถอของแหลงขอมล การตดสนความเกยวของกบประเดนปญหา 3. การอางองในการแกปญหาและการสรปอยางสมเหตสมผล ไดแกการอางองและตดสนใจในการสรปแบบอปมยและนรนย ทศนา แขมมณ และคณะ ( 2542 : 60) ไดอธบายกระบวนการคดอยางมวจารณญาณซงมวธคดดงน 1. ตงเปาหมายในการคด 2. ระบประเดนในการคด 3. ประมวนขอมลทงทางดานขอเทจจรงและความคดเหนทเกยวของกบประเดนทคดทางกวาง ลก และไกล 4. วเคราะห จ าแนกแยกแยะจดหมวดหมของขอมลและเลอกขอมลทจะน ามาใช 5. ประเมนขอมลทจะใชในแงความถกตอง ความเพยงพอ และความนาเชอถอ 6. ใชหลกเหตผลในการพจารณาขอมล เพอแสวงหาทางเลอกหรอค าตอบทสมเหตสมผลตามขอทม 7. เลอกทางเลอกทเหมาะสมโดยพจารณาถงผลทจะตามมาและคณคาหรอความหมายทแทจรงของสงนน 8. ชงน าหนกผลไดผลเสย คณโทษในระยะสนและระยะยาว

42

9. ไตรตรอง ทบทวนกลบกลบไปกลบมาใหรอบคอบ 10. ประเมนทางเลอกและลงความเหนเกยวกบประเดนทคด สรปไดวา กระบวนการคดอยางมวจารณญาณนน ขนตอนการฝกการคดหลายรปแบบ ตามหลกการและแนวคดของนกการศกษาตาง ๆ ทไดผานการทดลองมาแลว ดงนนครผสอนสามารถเลอกกระบวนการการคดทมขนตอนตาง ๆ ตามทเหมาะสมกบเรองทจะสอนหรอใหเขากบสภาพแวดลอมการจดการเรยนร ซงขนตอนสวนใหญจะมหวขอทสามารถสรปไดวามความคลายคลงกนในเรองตอไปน คอ 1) การท าความเขาใจกบปญหา / ประเดนส าคญ / สถานการณทพบ 2) การรวบรวมขอมล ซงเปนขอมลทเกยวของกบการน ามาเปนแนวทางการแกปญหา และ 3) การวเคราะหขอมล พจารณาขอมล เพอหาทางเลอกหรอค าตอบทถกตอง อยางรอบคอบ ประเมนทางเลอกหลาย ๆ ทาง แนวทางการพฒนาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ สคนธ สนธพานนท และคณะ (2552 : 80-81) สรปแนวทางในการพฒนาความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณใหแกนกเรยน วาครผสอนมสวนส าคญในการจดการเรยนรในรปแบบตาง ๆ เชน 1. ปรบปรงเปลยนแปลงกระบวนการสอน โดยมการจดกจกรรมการเรยนรทเนนกระบวนการคดอยางมวจารณญาณอยางเปนระบบ ใหนกเรยนมสวนรวมในการเรยนร เปดโอกาสใหนกเรยนรจกคดในสงทเรยน รจกคดในแงของการตความหมายในรายละเอยด รจกขยายผลของสงทคดและปรบสงทไดจากการคดดงกลาวไปใชในสถานการณอน ๆ ฝกใหนกเรยนไดรปญหา วธแกไขปญหา บนพนฐานของขอมลตาง ๆ โดยน ามาวเคราะห พจารณาความนาเชอถอกอนการตดสนใจ ประเดนส าคญคอการสรางใหนกเรยนรจกคดกอนท า และสามารถอธบายการกระท าของตนวามเหตผลอยางไร การฝกใหนกเรยนมเหตผลจะใชค าถามวา “ท าไม” ใหนกเรยนตอบ โดยมพนฐานรองรบอยเสมอ 2. สงเสรมใหนกเรยนตดสนใจดวยตนเอง เปดโอกาสใหนกเ รยนตดสนใจดวยตนเอง เปนการพฒนาทกษะกระบวนการคด มความเชอมนในตนเองและมความรสกทเปนอสระ ซงผสอนอาจจดกจกรรมเสรมการเรยนรทงในและนอกโรงเรยน และใหนกเรยนไดมโอกาสตดสนใจในการท ากจกรรมตาง ๆ เปนการฝกฝนและพฒนาความคดอยางมวจารณญาณ อนเปนพนฐานส าคญทสงเสรมใหนกเรยนมทกษะในการเรยนรจากประสบการณตรง

43

3. จดสอการเรยนรแบบตาง ๆ เพอสงเสรมการฝกทกษะการคดอยางมวจารณญาณซงสอมหลายรปแบบ สอสงพมพ เชน หนงสอ บทความประเภทตาง ๆ หนงสอพมพ นทาน ฯลฯ เมอนกเรยนอานแลวครอาจใชค าถามฝกการคด เชน เรองนคลายคลงหรอแตกตางกนอยางไร ความสมพนธเชงเหตผลในการอานจะชวยพฒนาทกษะการคดอยางมวจารณญาณไดวธหนง ครอาจจดท าแบบฝกหดทกษะการเรยนรใหแกนกเรยน ซงอาจมรปแบบหลากหลาย เชน สถานการณจ าลอง และครใชค าถามเพอฝกการคดหลงจากนกเรยนอานสถานการณแลว หรอฝกการคดจากภาพ เปนตน 4. ฝกใหนกเรยนมการอภปรายรวมกนตามหวขอตาง ๆ ทนาสนใจ หรอเปนเหตการณทเกดขนในปจจบน จากขอมลขาวสารตาง ๆ จากความคดเหนของบคคลตาง ๆ ในขาวประจ าวนจากการตนลอการเมอง จะท าใหนกเรยนมทกษะในการอภปรายเชงวเคราะห วจารณ ฝกใหนกเรยนมทกษะในการลงขอสรปและรจกประเมนความคดเหนของผอน ท าใหนกเรยนรจกการอางเหตผล และรบฟงความคดเหนของผอนดวยใจเปนกลาง 5. สงเสรมใหนกเรยนรจกวางแผนการท างานหรอกจกรรมตาง ๆ โดยแนะน าใหนกเรยนวางเปาหมาย ตรวจสอบขนตอนการด าเนนงานวาเปนไปตามจดมงหมายหรอไม โดยมขอมลหลกฐานในการตรวจสอบและใชเหตผลในการพจารณาตดสนใจรบปรง หรอด าเนนงานตามแผน และรจกวธการในการแกปญหาไดอยางเหมาะสม รอบคอบ และควบคมตนเองใหด าเนนงานตามแผน การท างานหรอกจกรรมใด ๆ กตามทครฝกใหนกเรยนรจกวางแผนการยอมเปนการด าเนนงานและมการตรวจสอบ ตลอดจนเมอมการด าเนนงานตามแผนแลวมรการประเมนผลการด าเนนงานนนจดไดวาเปนแนวทางหนงทจะสงเสรมใหนกเรยนไดใชการคดอยางมวจารณญาณ การจดการเรยนรสการคดอยางมวจารณญาณ นกศกษาหลายทานตางกมแนวคด ทฤษฎ หลกการเกยวกบกระบวนการคดอยางมวจารณญาณวามขนตอนการด าเนนการฝกคดทหลากหลาย แตกตางกน แตสวนใหญแลวจะมขนตอนใหญ ๆ ทคลายคลงกน คอ เรมจากการท าความเขาใจกบปญหา / ประเดนส าคญ / สถานการณทพบ ตอจากนนกจะมการรวบรวมขอมล ซงเปนขอมลทเกยวของกบการน ามาเปนแนวทางแกปญหา โดยมการวเคราะหขอมล พจารณาขอมล เพอหาทางเลอก คอ ค าตอบทถกตองอยางรอบคอบ และมการประเมนทางเลอกหลาย ๆ ทางวาทางเลอกใดเหมาะสมทสดตอจากนนกสามารถสรปและตดสนใจได ดงนนจงขอยกตวอยางการจดการเรยนรตามแนวคดของนกการศกษาบางทาน คอ

44

การจดการเรยนรตามขนตอนของ Bloom (1961) and Gagne (1985) ซงมขนตอนดงน 1. สงเกตใหนกเรยนอานขอความจากหนงสอพมพทมชายคนหนงแจงขาวตอผสอขาววาเขากนชาเขยวยหอหนงแลวเขาปวดทองอยางรนแรง ตองเขารกษาตวทโรงพยาบาล 2. อธบาย ใหนกเรยนแสดงความคดเหนวา เหนดวยหรอไมเหนดวยโดยอธบายเหตผลประกอบตามหลกการหรอความรทตนม โดยอางหลกฐานขอมลประกอบใหนาเชอถอ 3. รบฟง ใหนกเรยนรบฟงความคดเหนของเพอน ๆ ทมความคดเหนแตกตางจากความคดเหนของตน มการปรบเปลยนความคดเหนอยางมเหตผล ไมใชอารมณหรอความคดเหนหรอความคดเหนของตนเปนใหญ 4. เชอมโยงความสมพนธ ใหนกเรยนเปรยบเทยบ เชอมโยงความสมพนธ เชน ลองพจารณาวา นอกจากชายคนทมาแจงขาวแลวยงมบคคลอน ๆ แจงขาวท านองนอกหรอไม หรอลองไปสมภาษณคนทกนชาเขยวยหอนนวากนชาเขยวแลวมใครปวดทองบาง 5. วจารณ นกเรยนวเคราะหเหตการณหรอขอความทเปนขาววามหลกฐานใดสนบสนนควรเชอเพยงใด 6. สรป นกเรยนสรปผลอยางตรงไปตรงมาตามหลกฐาน ขอมล คอ สมควรจะเชอขาวกนชาเขยวแลวปวดทองหรอไม มเหตผลสนบสนนอยางไร การจดการเรยนรตามขนตอน แนวคดของ Dressel and Mayhew (1957 : 179-181) กระบวนการคดวจารณญาณ ม 5 ขนตอน ดงน 1. ความสามารถในการนยามปญหา เปนความสามารถในการตระหนกถงสงทเปนปญหา รบรถงสภาพทก าลงเปนปญหา มสงใดทไมสมบรณ มสงใดไมถกตองหรอขาดหายไป สามารถวเคราะหขอความหรอสถานการณตางๆ ทเปนปญหาแลวสามารถบอกลกษณะของปญหา และระบประเดนส าคญ ระบองคประกอบของปญหา ของเหตการณหรอเรองราวทเกดขนได การนยามปญหานนมความส าคญมากส าหรบการอานและการฟงเรองราวตางๆ ตวอยางเชน สถานการณผลตภณฑชมชนดอนหวาย เมอผลตออกมาขายไมได ตองลดราคาสนคาขายในราคาถก จงจะมคนซอ นกเรยนจะตองมาวเคราะหองคประกอบส าคญของปญหา คอ ผลตภณฑของชมชนขายไมได และเมอตองการใหหมดกตองขายลดราคา 2. ความสามารถในการเลอกขอมล หรอรวบรวมขอมลทเกยวของ เปนความสามารถในการพจารณาและเลอกขอมลเพอน ามาแกปญหาไดอยางถกตอง การพจารณาความพอเพยงทงปรมาณและคณภาพของขอมล พจารณาความนาเชอถอของแหลงขอมล ความสามารถนเปนสงจ าเปนส าหรบความคดทจะใชในการแกปญหาตางๆ จะท าใหความสามารถในการมองเหนวา

45

อะไรคอปญหาทแทจรง อะไรคอขอเทจจรง ตวอยางเชน แกปญหาโดยฝกใหนกเรยนหาขอมลเกยวกบผลตภณฑของชมชนมาพจารณา 3. ความสามารถในการระบขอตกลงเบองตน หรอจดระบบขอมล เปนความสามารถในการพจารณาแยกแยะวาขอความใดเปนไปตามขอตกลงเบองตน และขอความใดไมเปนไปตามขอตกลงเบองตน ตามขอความหรอสถานการณทก าหนดให ขอมลใดเปนขอเทจจรง ขอมลใดเปนความคดเหน ขอมลใดไมนาเชอถอ ความสามารถนมความส าคญ เพราะวา ท าใหเหนความแตกตางของขอมลเพอลงความเหนวา ควรจะยอมรบขอมลทไดมาหรอไม ตวอยางเชน การฝกใหนกเรยนน าขอมลมาจดระบบโดยวธการตางๆ โดยขอมลใดเกยวของกบปญหาผลตภณฑชมชนทไมเปนทตองการของตลาด ขอมลใดไมเกยวของ ขอมลใดเปนความคดเหน แลวคดสรรขอมลทเปนจรงมารวมกนอยางเปนระบบ 4. ความสามารถในการก าหนดและตงสมมตฐาน เปนความสามารถในการก าหนดหรอเลอกสมมตฐานจากขอความหรอสถานการณใหตรงกบปญหาในขอความหรอสถานการณนน ประกอบดวยการชแนะค าตอบของปญหา การก าหนดสมมตฐานตางๆ การเลอกสมมตฐานทเปนไปไดมากทสด การตรวจสอบความสอดคลองระหวางสมมตฐานกบขอมลและขอตกลงเบองตน ความสามารถนมความส าคญ เพราะท าใหมความรอบคอบ และมความพยายามในการคดถงความเปนไปไดในการแกปญหาหรอความเปนไปไดของสมมตฐาน ตวอยางเชน นกเรยนเลอกสมมตฐานทสามารถแกปญหาไดอนดบแรกมาพจารณา โดยตงสมมตฐานวาสนคาผลตภณฑชมชนขาดการโฆษณาประชาสมพนธ สงผลใหไมมคนรจก เมอนกเรยนตรวจสอบความสอดคลองทเปนไปไดของขอมล แลวมาพจารณาทางเลอกหลายๆ ทางในการแกปญหา เชน ลงขาวหนงสอพมพ โฆษณาทางวทย เขยนแผนปายโฆษณาตรงหนาหมบาน และในเขตชมชนของจงหวด 5. ความสามารถในการลงสรปอยางสมเหตสมผล เปนความสามารถในการคดพจารณาขอความเกยวกบเหตผล โดยค านงถงขอเทจจรงทเปนสาเหต สามารถลงสรปอยางมเหตผลจากขอมลทเกยวของ ไดแก การระบเงอนไขทจ าเปนได การระบความเปนเหตเปนผลได และสามารถตดสนสงตางๆ อยางสมเหตสมผล เพอน าไปสขอสรป และสามารถประเมนขอสรปไดวาเพยงพอ และมคณคา มประโยชนตอการน าไปปฏบตไดจรงมากนอยเพยงใด ความสามารถในการลงสรปนมความส าคญ เพราะท าใหสามารถลงความเหนตามความจรงจากหลกฐานหรอขอมล ทมอย จากการพจารณาแนวคดและกระบวนการคดอยางมวจารณญาณ สรปไดวา การคดอยางมวจารณญาณ ประกอบดวย กระบวนการตางๆทเกยวของกบการคด เรมจากปญหา แลวมการศกษาปญหานนใหชดเจน การรวบรวมขอมล การจดระบบขอมล การตงสมมตฐาน และการลงสรปอยาง

46

สมเหตสมผล จงน าไปสการตดสนใจทถกตอง กระบวนการทกลาวมาน นบวามความจ าเปน กบสงคมไทยในยคโลกาภวฒน ในเรองการเชอสงใดนน จะตองมการคดและตดสนใจดวยขอมลและหลกการแหงเหตผล เนองจากเกดปญหาความขดแยงขนในสงคม ความเชอและการกระท าทไรเหตผลและความไมรเทาทนกบกระแสการเปลยนแปลงทเกดขน การรจกแสวงหาขอมลขาวสาร และความร จงเปนสงจ าเปนและเปนพนฐานส าคญของการคดอยางมวจารณญาณ ซงขอมลทดจะตอง 1) เปนขอมลทมความชดเจน มสาระความรทถกตอง 2) ขอมลเปนทยอมรบอยางกวางขวาง สมเหตสมผล และเชอถอได 3) มกระบวนการสรปทงเชงนรนยและอปนย และค านงถงการตดสนคณคาทแทจรง และ 4) การไดมาซงขอมลเปนไปอยางหลากหลายวธ และหลายแหลง มการปฏสมพนธกบคนอน เพอไดขอมลทหลากหลายและสมบรณมากยงขน การประยกตใชการคดอยางมวจารณญาณกบวธการสอนและเทคนคการสอน การจดการเรยนรใหนกเรยนไดฝกการคดอยางมวจารณญาณนน สามารถน าไปใชกบวธการสอนและเทคนคการสอนตางๆ ดงน ก. วธสอนแบบวทยาศาสตร มขนตอนการสอน คอ 1. ก าหนดปญหาและท าความเขาใจปญหา 2. ตงสมมตฐาน 3. ท าการทดลอง และเกบรวบรวมขอมล 4. วเคราะหขอมล 5. สรปผล การใชการคดอยางมวจารณญาณ สามารถน าไปใชไดทกขนตอนของการจดการเรยนรแบบวทยาศาสตร คอ ฝกใหนกเรยนคดบนพนฐานขอมลทมเหตผลวาเปนจรง แลวจงตดสนใจ ซงเปนไปตามการจดการเรยนรแบบวทยาศาสตร เชน น าสถานการณ “นกเรยนชายชอบทะเลาะววาทกน” มาใหนกเรยนคดถงปญหาทเกดขน ใหนกเรยนชวยกนตงสมมตฐาน เชน ตงสมมตฐานทเลอกมาแลววา นกเรยนชายชนมธยมศกษาปท 2 ชอบทะเลาะววาทกนมากกวาชนอนจรง นกเรยนกจะตองเกบรวมรวมขอมลจากฝายปกครอง หรอจากการสมภาษณบคคลหรออาจารยทปรกษา น ามาวเคราะหขอมลกอนสรปผล ซงการจดการเรยนรดวยการคดอยางมวจารณญาณนกมกระบวนการเชนเดยวกนกบวธการจดการเรยนรแบบวทยาศาสตร

47

ข. วธสอนแบบแกปญหา การฝกคดอยางมวจารณญาณ สามารถน าไปใชในขนตอนตางๆ ของวธสอนแล ะแกปญหาไดอยางสอดคลองกน ดงน 1. ตงปญหา 2. ตงสมมตฐาน 3. วางแผนแกปญหา 4. เกบรวบรวมขอมล 5. สรปผล 6. การตรวจสอบและการประเมนผล ตวอยางในการตงปญหานน ครอาจใชค าถามใหนกเรยนเกดปญหาหรอขอสงสย เชน ปญหาสภาพแวดลอมในโรงเรยนในขณะนมอะไรบาง ซงเมอนกเรยนสามารถก าหนดปญหาไดวา คอ ปญหาน าในคลองหลงโรงเรยนเนาเหมน กสามารถตงสมมตฐานไดวาน าเนาเสยเกดจากน าในทอระบายน าในโรงอาหารลงไปในคลองแลวนกเรยนกชวยกนวางแผนแกปญหา โดยวธการทมเหตผลเหมาะสม ตอจากนนกปฏบตตามแผน มการตรวจสอบและสรปผล กลาวไดวาการด าเนนกจกรรมการเรยนรของนกเรยนนน ไดน ากระบวนการคดอยางมวจารณญาณไปใชในทกขนตอนของวธสอนแบบแกปญหา ค. วธสอนตามแนววฏจกรการเรยนร การฝกคดอยางมวจารณญาณ สามารถน าไปใชในขนตอนของการสอนตามแนว วฏจกรการเรยนร ซงมขนตอน ดงน 1. สรางคณคาและประสบการณของสงทเรยน 2. วเคราะหประสบการณ 3. ปรบประสบการณเดมเขาสความคดรวบยอด 4. พฒนาความคดรวบยอดดวยขอมล 5. ฝกปฏบต 6. วางแผนและสรางผลงาน 7. วเคราะหชนงาน 8. น าเสนอและแลกเปลยน ตวอยาง เชนการจดการเรยนร เรอง การอนรกษสงแวดลอม ซงครผสอนไดจดการเรยนรตามแนววฏจกรการเรยนร ด าเนนไปถงขนท 4 เมอครผสอนใหขอมลความรแกนกเรยน

48

จนนกเรยนเขาใจดแลว ในขนท 5 ครควรฝกทกษะการคดอยางมวจารณญาณ เกยวกบแนวทางการอนรกษสงแวดลอม โดยอาจจะใชแบบสรางสถานการณมาใหนกเรยนคด ตอจากนน ในขนท 6-7-8 เปนขนทนกเรยนสามารถใชการคดแบบวจารณญาณในการสรางสรรคผลงานดวยความภาคภมใจ และมความสขจนกระทงเมองานส าเรจน าเสนอแลกเปลยนกน หรอจดนทรรศการผลงานในขนท 8 ง. วธสอนโดยใชเทคนคการเรยนรแบบรวมมอ การน ากระบวนการคดอยางมวจารณญาณ และแบบฝกทกษะการคดไปใชในเทคนคการเรยนรแบบรวมมอนน สามารถน าไปใชในขนตอนตางๆ ของการเรยนรในแตละเทคนค ดงน เทคนคจกซอว (Jigsaw) ซงมขนตอนการจดกจกรรม ดงน 1. ครก าหนดหวขอเรองทศกษา 2. แบงนกเรยนออกเปนกลม กลมละเทาๆกน ตามจ านวนหวขอทศกษา เรยกวา กลมบาน (Home Groups) โดยสมาชกแตละคนมหลายเลขประจ าตว 1-2-3-4 ฯลฯ 3. นกเรยนมหมายเลขเดยวกนจากกลมบานมานงรวมกน เพอศกษาความร และท าใบงาน เรยกสมาชกกลมนวา ผเชยวชาญ (Expert Groups) ในขนนครควรสามารถน าแบบฝกการคดอยางมวจารณญาณมาใหนกเรยนไดท ากจกรรมรวมกน ซงอาจจะมแบบฝกจ านวน 4 แบบฝก ตามหวขอทครก าหนด นกเรยนในกลมนจะรวมกนระดมสมองคดอยางมวจารณญาณ ตามประเดนหวขอทก าหนด เชน หมายเลข 1 เปนสถานการณเกยวกบการใชสทธ หมายเลข 2 เปนสถานการณเกยวกบการใชเสรภาพ หมายเลข 3 เปนสถานการณเกยวกบการใชหนาท หมายเลข 4 เปนสถานการณเกยวกบการเปนคนดในวถประชาธปไตย เมอสมาชกกลมผเชยวชาญ ( Expert-Groups) ไดสรปผลการตดสนใจดวยการคดอยางมวจารณญาณ แลวกจะกลบไปกลมเดม คอ กลมบาน ( Home Groups) ไปผลดกนเลาประสบการณการเรยนรดวยการคดอยางมวจารณญาณ ในหวขอทตนไดรบ นบไดวาเปนการฝกใหนกเรยนไดเรยนรโดยใชความรจากบทเรยนเปนพนฐานในการคดอยางมวจารณญาณ เทคนคกลมสบคน (GI : Group Investigation) เทคนคกลมสบคนมขนตอนกจกรรม คอ 1. ครและนกเรยนอภปรายบทเรยนตามประเดนทก าหนด 2. แบงนกเรยนเปนกลมคละตามความสามารถ

49

3. ครแบงหวขอเรองยอยๆ เปนใบความรและแบบฝกทกษะการคด ใหนกเรยนตามจ านวนสมาชกในกลม 4. นกเรยนแตละกลมแบงงานใหสมาชกรบผดชอบ ท าแบบฝกทกษะการคดตามหวขอทก าหนดคนละ 1 หวขอ ซงในขนตอนน เปนขนฝกใหนกเรยนไดคดอยางมวจารณญาณตามแบบฝกทกษะทตนรบผดชอบ แตละคนจะสบคนขอมลความร เพอเปนพนฐานในการฝกทกษะการคด จนสามารถตดสนใจไดอยางมเหตผลถกตอง 5. สมาชกแตละคนในกลมจะผลดกนเลาผลจากการคดและตดสนใจใหสมาชกในกลมฟง 6. สมาชกรวบรวมผลงานเปนของกลม แลวน าเสนอผลตอชนเรยน กลาวไดวา การฝกใหนกเรยนไดใชการคดอยางมวจารณญาณในเทคนคกลมสบคน (GI : Group Investigation) นน ครจะมบทบาทส าคญในการจดท าแบบฝกทกษะการคดใหนกเรยนไดเรยนร เทคนคคคด ( Think-Pair-Share) เทคนคคคด ( Think-Pair-Share) เปนเทคนคทครใหนกเรยนจบคกนท าแบบฝกทกษะ โดยมขนตอน ดงน 1. ครตงค าถามหรอก าหนดปญหาใหนกเรยน ซงอาจะเปนแบบฝกทกษะการคดอยางมวจารณญาณ ดงนนบทบาทส าคญของคร อยในขนท 1 ทจดท าแบบฝกทกษะใหนกเรยนคด ซงอาจะเปนสถานการณหรอขาว หรอบทความตางๆ ทสอดคลองกบบทเรยน 2. นกเรยนคดหาค าตอบตามก าหนดเวลาทก าหนด 3. เมอนกเรยนคดค าตอบไดแลว ใหจบคกบเพอนอภปรายค าตอบ 4. นกเรยนออกไปอธบายค าตอบใหเพอนฟง ตวอยางการจดการเรยนรเพอฝกการคดอยางมวจารณญาณตามทเสนอแนะไปในตอนตนนน เปนเพยงแนวทางใหครผสอนไดน าวธการไปประยกตใชในการจดการเรยนรใหแกนกเรยนไดตามความเหมาะสม ซงยงมวธสอนและทฤษฎการเรยนรอกมากมายทครจะตองศกษา และไดน ากระบวนการคดอยางมวจารณญาณไปแทรกในวธการจดการเรยนรเหลานน หรออาจจะไปจดการเรยนรตามขนตอนของกระบวนการคดอยางมวจารณญาณ ตามแนวคดของนกการศกษาตางๆ โดยตรงหรอประยกตใชไดตามความเหมาะสม ขนอยกบปจจยและสภาพแวดลอมของการจดการเรยนรในแตละแหง แตอยางไรกตามนบไดวาครผสอนจะมบทบาส าคญทเออตอการใหนกเรยนไดรจกคดอยางมวจารณญาณ เปนการพฒนาทกษะการเรยนรตามแนวปฏรปการศกษาประการหนง

50

สรปไดวาการจดการเรยนรใหนกเรยนไดฝกการคดอยางมวจารณญาณนน สามารถน าประยกตใชการคดอยางมวจารณญาณกบวธการสอนและเทคนคการสอนตางๆไดหลายหลายขนอยกบครผสอนจะเลอกใชใหเหมาะสมกบสถานการณ

การคดวเคราะห ความหมายของการคดวเคราะห

นกการศกษาหลายทานไดใหความหมายของการคดวเคราะหไวดงน อาร สณหฉว ( 2545 : 11) ใหความหมายการคดวเคราะหวา หมายถงการทบคคลวเคราะห ประเมน เปรยบเทยบ พจารณาความเหมอน และความแตกตาง สวทย มลค า ( 2547 : 9) ใหความหมายการคดวเคราะหวา หมายถงความสามารถในการจ าแนก แยกแยะ องคประกอบตาง ๆ ของสงใดสงหนงซงอาจจะเปนวตถ สงของ เรองราว หรอเหตการณ และความสมพนธเชงเหตผล ระหวางองคประกอบเหลานนเพอคนหาสภาพความเปนจรง หรอสงส าคญของสงทก าหนดให เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2549 : 2) ใหความหมายการคดวเคราะหวา หมายถงกาจ าแนก แยกแยะ องคประกอบของสงใดสงหนงอกเปนสวน ๆ เพอคนหาวาท ามาจากอะไร มองคประกอบอะไร ประกอบขนมาไดอยางไร เชอมโยงสมพนธกนอยางไร ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ( 2549 : 5) ใหความหมายการคดวเคราะหวา หมายถงการระบเรองหรอปญหา จ าแนก แยกแยะ เปรยบเทยบขอมล เพอจดกลมอยางเปนระบบ ระบเหตผลหรอเชอมโยงความสมพนธของขอมล และตรวจสอบขอมลหรอหาขอมลเพมเตมเพอใหเพยงพอในการตดสนใจ จากความหมายการคดวเคราะหดงกลาว พอสรปไดวาการคดวเคราะห หมายถง การรวบรวม จ าแนก แยกแยะเหตการณ ปญหาหรอเรองราวตาง ๆ เพอหาความสมพนธหรอองคประกอบของสงเหลานน พรอมกบเชอมโยงใหเกดความถกตองชดเจนและน าไปสการตดสนใจไดอยางมประสทธภาพ องคประกอบของการคดวเคราะห

การคดวเคราะหทมประสทธภาพจะตองอาศยองคประกอบหลายอยาง เพอใหการคดวเคราะหนนใกลเคยงและถกตองมากทสด ดงมผกลาวไว คอ

51

รจ ภสาระ (2546 : 30-31) ไดกลาวถงองคประกอบการคดวเคราะหวาประกอบดวย 1) วเคราะหความส าคญ เปนการแยกแยะองคประกอบยอยทรวมอยในเรองราวทใชสอความหมาย เชน นกเรยนมทกษะในการมองเหนขอแตกตางระหวางขอเทจจรงและสมมตฐาน 2) วเคราะหความสมพนธ เปนการแยกแยะองคประกอบยอยทรวมอยในเรองราวทใชสอความหมาย เชน นกเรยนมความสามารถเขาใจความหมาย และมองเหนความสมพนธระหวางขอคดเหนในบทความทก าหนดให 3) วเคราะหหลกการ เปนการจดเคาเงอนของระเบยบวธในการเรยบเรยงและเคาโครงสรางของเรองราวทใชในการสอความหมายใหเปนหนวยเดยวกน โดยรวมเอาทงเคาโครงทมองเหนไดและไมอาจมองเหนไดไวดวยกน เชน นกเรยนตระหนกถงสงจงใจในการโฆษณา

สวทย มลค า (2547 : 17) ไดกลาวถงองคประกอบของการคดวเคราะหวา ประกอบดวย 1) สงทก าหนดใหเปนสงส าเรจรปทก าหนดใหวเคราะห เชน วตถ สงของเรองราว เหตการณหรอปรากฏการณตาง ๆ 2) หลกการหรอกฎเกณฑ เปนขอก าหนดส าหรบแยกสวนประกอบของสงทก าหนดให เชน เกณฑในการจ าแนกสงทมความเหมอนกนหรอแตกตางกน หลกเกณฑในการหาลกษณะความสมพนธเชงเหตผลอาจจะเปนความสมพนธทมความคลายคลงกนหรอขดแยงกน 3) การคนหาความจรงหรอความส าคญ เปนการพจารณาสวนประกอบของสงทก าหนดใหตามหลกการหรอกฎเกณฑ แลท าการรวบรวมประเดนทส าคญเพอหาขอสรป เกรยงศกด เจรญวงศศกด ( 2549 : 26-30) ไดกลาวถงองคประกอบของการคดวเคราะหวาม 4 ประการคอ 1) ความสามารถในการตความ การคดวเคราะหสงตาง ๆ ไดตองเรมตนดวยการท าความเขาใจขอมลทปรากฏ เรมแรกตองพจารณาขอมลทไดรบวาอะไรเปนอะไรดวยการตความ หมายถง การพยายามท าความเขาใจและใหเหตผลแกสงทเราตองการจะวเคราะห 2) ความรความเขาใจในเรองทจะวเคราะห การทจะคดวเคราะหไดดนนจ าเปนตองมความรความเขาใจพนฐานในเรองนน เพราะความรจะชวยในการก าหนดขอบเขตของการคดวเคราะห แจกแจง และจ าแนกไดวาเรองนนเกยวของกบอะไร มองคประกอบยอย ๆ มอะไรบาง มกหมวดหม จดล าดบความส าคญอยางไร และรวาอะไรเปนสาเหตกอใหเกดอะไร 3) ความชางสงเกตชางสงสยและชางถาม นกคดวเคราะหจะตองม องประกอบทงสามนรวมดวย คอ ตองเปนคนทชางสงเกต สามารถคนพบความผดปกตทามกลางสงทดอยาง

52

ผวเผนแลวเหมอนไมมอะไรเกดขน ตองเปนคนทชางสงสย เมอเหนความผดปกตแลวไมละเลยไป แตหยดพจารณา ขบคด ไตรตรอง และเปนคนชางถาม ชอบตงค าถามกบตวเองและคนรอบ ๆ ขางเกยวกบสงทเกดขนเพอน าไปสการคดตอเกยวกบเรองนน การตงค าถามจะน าไปสการสบคนความจรงและเกดความชดเจนในประเดนทตองการวเคราะห ค าถามทเกยวกบการคดวเคราะห จะยดหลก 5W 1H ประกอบดวย Who (ใคร) What (อะไร) Where (ทไหน) When (เมอไหร) Why (เพราะเหตใด) How (อยางไร) 4) ความสามารถในการหาความสมพนธเชงเหตผล นกคดวเคราะหตองมความสามารถในการหาความสมพนธเชงเหตผล สามารถคนหาค าตอบไดวาอะไรเปนสาเหตใหเกดสงน เรองนนเชอมโยงกบเรองนไดอยางไร เรองนมใครเกยวของบาง เกยวของกนอยางไร เมอเกดเรองนจะสงผลกระทบอยางไรบาง สาเหตทกอใหเกดเหตการณน องคประกอบใดบางน าไปสสงนน วธการ ขนตอนการท าใหเกดสงน สงนประกอบดวยอะไรบาง แนวทางแกปญหามอะไรบาง ถาท าเชนนจะเกดอะไรขนในอนาคต และค าถามอน ๆ ทมงกาออกแรงทางสมองใหตองขบคดอยางมเหตผลเชอมโยงกบเรองทเกดขน

จากองคประกอบของการคดวเคราะหดงกลาวจะเหนไดวา การคดวเคราะหทถกตองสมบรณ และมประสทธภาพนนตองอาศยองคประกอบหลายอยาง จงจะไดขอเทจจรงทมประโยชน สามารถน าไปใชในการตดสนใจแกปญหา เหตการณหรอสถานการณตาง ๆ ในชวตประจ าวนไดอยางถกตอง และเปนระบบ

ขนตอนการคดวเคราะห การคดวเคราะหเปนกระบวนการทางปญหาทมคณคาของมนษย เปนความคดทเตมไปดวยสาระ มคณภาพ โดยแสดงออกในลกษณะของการใหเหตผล และการตดสนสงตาง ๆ ดวยความสมบรณ มนกการศกษาไดกลาวถงขนตอนหรอกระบวนการคดวเคราะห ดงนคอ ปญทว พวงสวรรณ (2543 : 46) กลาวถงขนตอนในการคดวเคราะห วาประกอบดวย

1) การระบประเดนปญหา 2) การรวบรวมขอมล 3) การพจารณาความนาเชอถอของแหลงขอมล 4) การระบลกษณะของขอมล 5) การตงสมมตฐาน 6) การลงขอสรป 7) การประเมน

53

กระบวนการดงกลาวเกดขนไดตองอาศยพนฐานของการสงเกต เพอเกบรวบรวมขอมลและมทกษะในการสอสาร แลวน าขอมลมาวเคราะหจากประสบการณตาง ๆ ทผานมาจงอาจกลาวไดวา การพฒนาใหผเรยนมการคดวเคราะหนน มไดประสบผลส าเรจจากการเรยนการสอนวชาใดวชาหนงเพยงวชาเดยว เพราะการคดวเคราะหเปนกระบวนการทท าใหผเรยนมการเปลยนแปลงพฤตกรรม ซงเปนผลจากการสงสมเพมพนประสบการณ ความร และทกษะเพอน าไปประยกตใชในสถานการณตาง ๆ วนช สธารตน ( 2547 : 130-131) ไดกลาวถงขนตอนในการคดวเคราะหวาประกอบดวย ขนท 1 ระบหรอท าความเขาใจเกยวกบประเดนปญหา ผทจะท าการคดวเคราะหตองเขาใจปญหาอยางกระจางดวยการตงค าถามเพอทจะเขาใจปญหาตาง ๆ ใหชดเจน ขนท 2 รวบรวมขอมลทเกยวกบปญหา จากการสงเกต การอาน การสมภาษณ การวจยท าใหไดขอมลทชดเจนเทยงตรงเพอน ามาตดสนใจในการคดวเคราะห ขนท 3 พจารณาความนาเชอถอของขอมล หมายถง การพจารณาความถกตองเทยงตรงของสงทน ามากลาวอาง รวมทงประเมนความเพยงพอของขอมลทจะน ามาใช ขนท 4 การจดขอมลเขาเปนระบบ เปนการสรางความคด ความคดรวบยอดหรอการสรางหลกการขน โดยเรมจากการระบลกษณะของขอมล แยกแยะขอเทจจรง ขอคดเหน จดล าดบขอมล รวมทงขอตกลงพนฐาน การสงเคราะหขอมลเขาเปนระบบและก าหนดขอสนนษฐานเบองตน ขนท 5 สมมตฐาน เปนการน าเสนอขอมลทจดระบบระเบยบมาตงสมมตฐานเพอก าหนดขอบเขตการหาขอสรปของขอค าถามหรอปญหาทก าหนดไว ซงตองอาศยความคดเชอมโยงสมพนธในเชงของเหตผลอยางถกตอง สมมตฐานทตงขนตองชดเจนและมาจากขอมลทปราศจากอคตหรอความล าเอยง ขนท 6 การสรป เปนการลงความคดเหนหรอการเชอมโยงสมพนธระหวางเหตกบผลอยางแทจรง ตองเลอกวธการทเหมาะสมตามสภาพของขอมลทปรากฏ โดยใชเหตผลทางตรรกศาสตร เหตผลทางวทยาศาสตรละพจารณาถงความเปนไปไดตามสภาพทเปนจรง ขนท 7 การประเมนขอสรป เปนขนสดทายของการคดวเคราะห เปนการประเมนความสมเหตสมผลของขอสรปและพจารณาผลสบเนองทจะเกดขนตอไป

54

สวทย มลค า (2547 : 19) ไดกลาวถงขนตอนคดวเคราะหวาประกอบดวย ขนท 1 ก าหนดสงทตองการวเคราะห เปนการก าหนดวตถประสงคของเรองราวตาง ๆ ขนมาเพอเปนตนเรองทจะใชวเคราะห เชน พช สตว ดน หน รปภาพ บทความ เรองราว เหตการณจากขาว ของจรงหรอสอเทคโนโลยตาง ๆ ขนท 2 ก าหนดปญหาหรอวตถประสงค เปนการก าหนดประเดนขอสงสยจากปญหาของสงทตองการวเคราะห ซงอาจก าหนดเปนค าถาม หรอก าหนดวตถประสงคของการวเคราะหเพอคนหาความจรง สาเหตหรอความส าคญ เชน ภาพหรอบทความทตองการสอบอกอะไรส าคญทสด ขนท 3 ก าหนดหลกการหรอกฎเกณฑ เปนการก าหนดขอก าหนดส าหรบใชแยกสวนประกอบของสงทก าหนดให เชน เกณฑการจ าแนกสงทมความเหมอนหรอแตกตางกน หลกเกณฑในการหาลกษณะความสมพนธเชงเหตผล อาจเปนลกษณะความสมพนธทมความคลายคลงกนหรอขดแยงกน ขนท 4 พจารณาแยกแยะ เปนการพนจพเคราะหท าการแยกแยะกระจายสงทก าหนดใหออกเปนสวนยอย ๆ โดยอาจใชเทคนคค าถาม 5W 1H ประกอบดวย Who (ใคร) What (อะไร) Where (ทไหน) When (เมอไหร) Why (เพราะเหตใด) How (อยางไร) ขนท 5 สรปค าตอบ เปนการรวบรวมประเดนทส าคญเพอหาขอสรปเปนค าตอบหรอค าตอบปญหาของสงทก าหนดให เกรยงศกด เจรญวงศศกด ( 2549 : 105) ไดกลาวถงขนตอนในการคดวเคราะหวาประกอบดวย

1) การวเคราะหเพอการจ าแนกแยกแยะขอมลออกเปนสวน ๆ โดยจ าแนกรายละเอยดของขอมลออกเปนสวน ๆ เพอใหเหนองคประกอบของเรองนน เหนภาพรวมทงหมด การเหนภาพ ใหเกดความรวมทงหมดจะชวยท าใหเกดความเขาใจ เหนขอบกพรอง เหนทางออกของปญหาไดชดเจนขน

2) การวเคราะหความนาจะเปน ในการรบรขอมลขาวสารตาง ๆ แตละคนสอสารตามความเขาใจ ความรประสบการณของตน ซงมความเปนไปไดทจะเขาใจไมตรงกนในเรองเดยวกน ดงนนถาเรารบขอมลอยางไมวเคราะหอาจเขาใจและตความผด สงผลใหเกดการแกปญหาผดได

3) การวเคราะหความเปนไปได โดยพจารณาองคประกอบของขอมลเหตการณใหละเอยดและหาความสมพนธเชงเหตผลใหกบสงทเกดขน

55

ลกขณา สรวฒน (2549 : 79-80) ไดกลาวถงการจดล าดบขนตอนของการคดวเคราะหวาประกอบดวย

1) ก าหนดขอบเขตหรอนยามสงทเราจะวเคราะห ใหชดเจนวาจะวเคราะหอะไร 2) ก าหนดจดมงหมายใหชดเจนวาจะวเคราะหเพออะไร 3) พจารณาหลกความรหรอทฤษฎทเกยวของวาใชหลกใดเปนเครองมอ

ในการวเคราะห 4) ใชหลกความรใหตรงกบเรองทจะวเคราะห เปนกรณ ๆ ไปและจะตองรวาควร

จะวเคราะหอยางไร 5) สรปและรายงานผลการวเคราะหใหเปนระเบยบชดเจน

จากขนตอนของการคดวเคราะหทกลาวมา สรปไดวา การคดวเคราะหจะเกดขนไดตองมกระบวนการคดอยางเปนระบบ มขนตอน และท าความเขาใจเหตการณทเกดขนใหชดเจน โดยอาศยการตงค าถามทกขนตอนของการคดเพอพจารณาความเปนไปไดของเหตการณตามสภาพทเปนจรง ในการศกษาครงนผศกษาไดใชล าดบขนการคดวเคราะหของมลนธซเมนตไทย ( 2546) เปนเนอหาในการศกษา ดงทกลาวมาแลว การสอนเพอพฒนาความสามารถในการคดวเคราะห การคดวเคราะหเปนกระบวนการทางปญญา ซงผสอนควรฝกฝนใหเกดขนในตวผเรยน โดยมนกการศกษาไดใหแนวทางในการพฒนาการคดวเคราะหดงน คอ ทศนา แขมมณ และคณะ ( 2544 : 15-16) ไดกลาวถง การสอนเพอพฒนาความสามารถในการคดวาประกอบดวย

1) สอนดวยการตงค าถาม ทงค าถามเดยวและค าถามแบบชด 2) สอนโดยใชแผนทความคด (Mind Maping) ฝกการวเคราะหและสงเคราะห 3) การเรยนรแบบปรกษาหารอ 4) บนทกการเรยนร บนทกขอสงสย ความรสกสวนตว ความคดทเปลยนไป 5) การถามตนเอง ในการวางแผน จดระเบยบ คดไตรตรองในเรองการเรยนร

ของตนเอง 6) การประเมนตนเอง เพอประเมนความคด และความรสกของตนเอง

56

ประเวศ วะส (2542 : 26-29) ไดกลาววาการไดฝกใหผเรยนมความสามารถในการคดวเคราะห ตองสรางนสยแหงการคดใหเกดในตวผเรยน โดยวธฝกดงตอไปน

1) การฝกสงเกต สงเกตในสงทเหน สงเกตสงแวดลอม สงเกตการท างาน การฝกสงเกตจะท าใหเกดปญญามาก โลกทศนและวธคด สต-สมาธ จะเขาไปมผลตอการสงเกตและสงทสงเกต

2) การฝกบนทก เมอสงเกตอะไรแลวควรบนทกโดยการวาดรปหรอบนทกขอความหรอภาพถาย ถายวดทศน จะบนทกละเอยดมากนอยเพยงใด ควรใหเหมาะสมกบวยและสถานการณ การบนทกชวยพฒนาปญญาไดอยางด

3) การฝกน าเสนอตอทประชมเมอมการท างานกลม ไดเรยนรอะไรมาควรมการน าเสนอแลกเปลยนความรกน การน าเสนอเปนการพฒนาปญญาทงผน าเสนอและของกลม

4) การฝกการฟง การรจกฟงคนอนท าใหบคคลฉลาดขน โบราณเรยกวาเปนพหสต

5) การฝกปจฉา – วสชนา เมอมการน าเสนอและการฟงแลวฝก ปจฉา - วสชนา หรอถาม-ตอบ ซงเปนการฝกใชเหตผล วเคราะห สงเคราะห ท าใหเกดความแจมแจงในเรองนน ๆ

6) การฝกตงสมมตฐาน และตงค าถาม เมอเรยนรอะไรไปแลว ควรฝกตงค าถามใหไดวา สงนคออะไร สงนนเกดจากอะไร ท าอยางไรจะส าเรจประโยชนอนนน

7) การฝกคนหาค าตอบ เมอมค าถามแลวกควรไปคนหาค าตอบจากหนงสอต ารา อนเทอรเนต หรอไปคยกบคนเฒาคนแก แลวแตธรรมชาตของค าถาม บางค าถามคนหาค าตอบทกวธทางจนหมดแลวกไมพบ ตองหาค าตอบตอไปดวยการวจย

8) การวจย การวจยเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนรทกระดบ การวจยจะท าใหคนพบความรใหมและมประโยชนมาก

9) การเชอมโยงบรณาการและการเขาใจตนเอง เกดการรตวเองตามความเปนจรงวาสมพนธกบคนอนและสงอนอยางไร ซงจะท าใหเกดจรยธรรมขนในตนเอง

10) การฝกเขยนและเรยบเรยงทางวชาการ การใหผเรยนฝกการเขยนเรยบเรยงกระบวนการเรยนร และความรใหมทไดมาท าใหเกดการคนควาหาหลกฐานทถกตองนาเชอถอและเปนประโยชน สวทย มลค า ( 2547 : 21-22) ไดกลาวถงเทคนคในการสอนนกเรยน คดวเคราะห โดยใช 5W 1H ซงมลกษณะการสอน ดงน What (อะไร) ปญหาหรอสาเหตทเกดขน

- เกดอะไรขนบาง

57

- มอะไรทเกยวของกบเหตการณน - หลกฐานทส าคญทสดคออะไร - สาเหตทท าใหเกดเหตการณนคออะไร

Where (ทไหน) สถานทหรอต าแหนงทเกดขน - เรองนเกดขนทไหน - เหตการณนนาจะเกดขนทใดมากทสด

When (เมอใด) เวลาเหตการณนนเกดขนหรอจะเกดขน - เหตการณนนนาจะเกดขนเมอใด - เหตการณนนนาจะเกดขนทใดมากทสด

Why (ท าไม) สาเหตหรอมลเหตทท าใหเกดขน - เหตใดตองเปนคนน เวลาน สถานทน - เพราะเหตใดเหตการณนจงเกดขน - ท าไมจงเกดเรองน

Who (ใคร) บคคลส าคญเปนตวประกอบหรอเปนผเกยวของทจะไดรบผลกระทบทงดานบวกและดานลบ

- ใครอยในเหตการณบาง - ใครนาจะเกยวของกบเหตการณนบาง - ใครนาจะเปนคนทท าใหสถานการณนเกดขนมากทสด - เหตการณทเกดขนใครไดประโยชน ใครเสยประโยชน

How (อยางไร) รายละเอยดของสงทเกดขนแลวหรอก าลงจะเกดขนวามความเปนไปไดในลกษณะใด

- เขาท าสงนไดอยางไร - ล าดบเหตการณนวาเกดขนไดอยางไรบาง - มหลกในการพจารณาคนดอยางไรบาง

การสอนวเคราะหโดยใชเทคนค 5W 1H จะสามารถชวยไลเรยงความชดเจนในแตะละเรองเปนอยางด ท าใหเกดความครบถวนสมบรณ นอกจากการใชเทคนค 5W 1H แลวยงใชเทคนคการตงค าถามในลกษณะอน ๆ ไดเชน

1 ค าถามเกยวกบจ านวน เชน เหตการณทเกดขนมผเกยวของจ านวนกคน 2 ค าถามเชงเงอนไข เชน ถา................... จะเกด......................

58

3 ค าถามเกยวกบการจดล าดบความส าคญ เชน ใครเปนคนส าคญทสดของเรองประเดนใดเปนประเดนหลก ประเดนใดเปนประเดนรอง

4 ค าถามเชงเปรยบเทยบ เชน ระหวาง................ กบ................. สงใดส าคญกวา จากการสอนเพอพฒนาความสามารถในการคดวเคราะหทกลาวมา พอสรปไดวา การสอนจะตองใหผเรยนมบทบาทส าคญในการเรยนร และเขาใจกระบวนการคดของตนเองตลอดจนสามารถควบคม ตรวจสอบ การคดของตนได ดงนนการสอนคดวเคราะหจงเปนสงส าคญตอการพฒนาเยาวชนใหเตบโตเปนพลเมองทมคณภาพ สรางสรรคสงคมและพฒนาประเทศใหมความเจรญอยางยงยนสบตอไป ประโยชนของการคดวเคราะห การคดวเคราะหมประโยชนตอบคคลทกคนในการน าไปใช เพอการด ารงชวตรวมกบผอนในสงคมอยางมความสข ความสมหวงดงทตนปรารถนา โดยมนกการศกษาไดเสนอแนวคดในเรองประโยชนของการคดวเคราะห ดงน สวทย มลค า (2547 : 39) ไดกลาวถงประโยชนของการคดวเคราะหไวดงน

1) ชวยใหรขอเทจจรง ขอเทจจรงเปนฐานความรในการน าไปใชในการตดสนใจแกปญหา การประเมนและการตดสนใจเรองตาง ๆ ไดอยางถกตอง

2) ชวยในการส ารวจความสมเหตสมผลของขอมลทปรากฏและไมดวนสรปตามอารมณ ความรสกหรออคต แตสบคนตามหลกเหตผลและขอมลทเปนจรง

3) ชวยใหไมดวนสรปสงใดงาย ๆ แตสอสารตามความเปนจรง ขณะเดยวกนจะชวยใหเราไมหลงเชอขออางทเกดขนจากตวอยางเพยงอยางเดยวแตพจารณาเหตผลและปจจยเฉพาะในแตละกรณได

4) ชวยในการพจารณาสาระส าคญอน ๆ ทถ กบดเบอนไปจากความประทบใจครงแรก ท าใหเรามองอยางครบถวนในแงมมอน ๆ ทมอย

5) ชวยพฒนาความเปนคนชางสงเกต การหาความแตกตางของสงทปรากฏ พจารณาตามความสมเหตสมผลของสงทเกดขนกอนทจะตดสนสรปสงใดลงไป

6) ชวยใหหาเหตผลทสมเหตสมผลใหกบสงทเกดขนจรง ณ เวลานนโดยไมมอคต 7) ชวยประมาณการความนาจะเปน โดยสามารถใชขอมลพนฐานทมวเคราะห

รวมกบปจจยอน ๆ ของสถานการณ ณ เวลานนอนจะชวยคาดการณความนาจะเปนไดสมเหตสมผลมากกวา

59

เกรยงศกด เจรญวงศศกด ( 2549 : 33-45) ไดกลาวถงประโยชนของการคดวเคราะหไวดงน

1) ชวยสงเสรมความฉลาดทางสตปญญา คนเราจะเฉลยวฉลาดนนตองประกอบดวยความฉลาด 3 ดาน คอความฉลาดในการสรางสรรคความฉลาดในการวเคราะหและความฉลาดในการปฏบต โดยในสวนของความฉลาดในการวเคราะหนน หมายถง ความสามารถในการวเคราะหและประเมนแนวคดทเกดขน ความสามารถในการคดน ามาแกปญหาและความสามารถในการตดสนใจ โดยธรรมชาตคนเราจะมจดออนดานความสามารถทางการคดหลายประการ การคดวเคราะหจะชวยเสรมจดออนทางความคดเหลาน

2) ชวยค านงถงความสมเหตสมผลของกลมตวอยางในการสรปเรองตาง ๆ สวนมากไมไดค านงถงจ านวนขอมลทสามารถบงชความสมเหตสมผลของเรองนน แตดวนสรปสงตาง ๆ ไปตามอารมณความรสก ซงท าใหเกดการเขาใจผดได การสรปเชนนเรยกวาการสรปแบบมอคต ดงนน ควรสบคนตามหลกการและเหตผลขอมลทเปนจรงใหชดเจนกอนจงมการสรป

3) ชวยลดการอางประสบการณสวนตวเปนขอสรปทวไป การสรปเรองตาง ๆ มคนจ านวนไมนอยทใชประสบการณทเกดกบตนเองมาสรปเปนเรองทว ๆ ไป การอางเชนนกอใหเกดความผดพลาดไดเพราะมปจจยอน ๆ ทไมไดกลาวถงเปนสาเหตใหเกดสงนนได

4) ชวยขดคนสาระของความประทบใจครงแรก ความประทบใจครงแรกทมตอสงหนงจะท าใหเรารสกดตอสงนน ยงเมอถกกระตนดวยความประทบใจตอ ๆ มายอมจะเปนเหตใหเราสรปวาสงนนจะเปนเชนนนตลอดไป อนเปนเหตใหเกดความล าเอยงในการใหเหตผลกบสงนน ตามกาลเวลาและบรเวณทเปลยนแปลงไป และการคดวเคราะหนเองจะชวยในการพจารณาสาระส าคญอน ๆ ทถกบดเบอนไปจากความประทบใจในครงแรก ท าใหเรามองอยางครบถวนในแงมมอน ๆ ทมอย

5) ชวยตรวจสอบการคาดคะเนบนฐานความรเดม การคดวเคราะหชวยในการประมาณความนาจะเปน โดยสามารถใชขอมลพนฐานทมคดวเคราะหรวมกบปจจยอน ๆ ของสถานการณ ณ เวลานนจะชวยคาดการณความนาจะเปนไดอยางสมเหตสมผล

6) ชวยวนจฉยขอเทจจรงจากประสบการณสวนบคคล โดยไมมอคตทกอตวอยในความทรงจ า และท าใหเราสามารถประเมนสงตาง ๆ ไดอยางสมจรง

7) เปนพนฐานการคดในมตอน ๆ ไมวาจะเปนการคดเชงวพากษ การคดเชงสรางสรรคซงการคดวเคราะหจะชวยเสรมสรางใหเกดมมมองเชงลกในอนทจะน าไปสการตดสนใจและการแกปญหาได

60

8) ชวยในการแกปญหา การคดวเคราะหเกยวของกบการจ าแนกแยกแยะองคประกอบตาง ๆ และการท าความเขาใจในสงทเกดขน ดงนน เมอพบปญหาใด ๆ ใหสามรถวเคราะหไดวาปญหานนมองคประกอบอะไรบาง เพราะเหตใดจงเปนเชนนน ซงจะน าไปสการแกปญหาไดอยางตรงประเดน

9) ชวยในการประเมนและตดสนใจ การคดวเคราะหชวยใหสามารถประเมนสถานการณและตดสนใจเรองราวตาง ๆ ไดอยางแมนย ากวาการทมเพยงขอเทจจรงทไมไดผานการคดวเคราะหและท าใหรสาเหตของปญหา เหนโอกาสความนาจะเปนในอนาคต

10) ชวยใหเขาใจแจมกระจาง การคดวเคราะหชวยใหประเมนและสรปสงตาง ๆ บนขอเทจจรงทปรากฏ ไมใชสรปตามอารมณและความรสกหรอการคาดการณวานาจะเปนเชนน การคดวเคราะหท าใหไดรบขอมลทเปนจรงซงจะเปนประโยชนตอการตดสนใจ การสรางแบบประเมนความสามารถทางการคดวเคราะห ศรชย กาญจนวาส ( 2544 : 172-174) กลาววาในการสรางแบบวดความสามารถทางการคด มขนตอนการด าเนนการทส าคญ ดงน

1) การก าหนดจดมงหมายของแบบวด การก าหนดจดมงหมายส าคญของการสรางแบบวดความสามารถทางการคด

ผพฒนาแบบวดจะตองพจารณาจดมงหมายของการน าแบบวดไปใชดวยวาตองการวดความสามารถทางกาคดทว ๆ ไป หรอตองการวดความสามารถทางการคดเฉพาะวชา การวดนนมงตดตามความกาวหนาของความสามารถทางการคด (Formative) หรอตองการเนนการประเมนผลสรปรวม (Summative) ส าหรบการตดสนใจรวมทงการแปลผลการวดเนนการเปรยบเทยบมาตรฐานของกลม หรอตองการเปรยบเทยบกบเกณฑหรอมาตรฐานทก าหนดไว

2) การก าหนดกรอบของการวดและนยามเชงปฏบตการ ผพฒนาแบบวดควรศกษาเอกสาร แนวคด ทฤษฎทเกยวของกบความสามารถ

ทางการคดตามจดมงหมายทตองการ และควรคดเลอกแนวคดหรอทฤษฎทเหมาะสมกบบรบทและจดมงหมายทตองการเปนหลกยด พรอมกบศกษาใหเขาใจอยางลกซง เพอก าหนดโครงสรางองคประกอบของความสามารถทางการคดตามทฤษฎ และใหนยามเชงปฏบตการของแตละองคประกอบในเชงรปธรรมของพฤตกรรมทสามารถบงชถงลกษณะแตละองคประกอบของการคดนนได

61

3) การสรางผงขอสอบ การสรางผงขอสอบเปนการก าหนดเคาโครงของแบบวดความสามารถทางการ

คดทตองการสรางใหครอบคลม โครงสรางหรอองคประกอบใดบางตามทฤษฎและก าหนดวาแตละสวนมน าหนกความส าคญมากนอยเพยงใด

4) การเขยนขอสอบ การก าหนดรปแบบของการเขยนขอสอบ ตวค าถาม และวธการตรวจให

คะแนน เชน ก าหนดวาตวค าถามเปนลกษณะและสถานการณ สภาพปญหาหรอขอมลนน ๆ อาจไดมาจากบทความรายงานตาง ๆ บทสนทนาทพบในชวตประจ าวน หรออาจเขยนขนมาเอง สวนตวค าถามอาจเปนขอสรปของสถานการณหรอปญหานน 3-5 ขอสรป เพอใหผตอบพจารณาตดสนวาขอสรปใดนาเชอถอกวากน นาจะเปนจรงหรอไม สวนการตรวจใหคะแนนมการก าหนดเกณฑการตรวจใหคะแนน

เมอก าหนดรปแบบของขอสอบแลวกลงมอรางขอสอบตามผงขอสอบทก าหนดไวจนครบองคประกอบ ภาษาทใชควรเปนไปตามหลกการเขยนขอสอบทด โดยทวไป แตสงทตองระมดระวงเปนพเศษ ไดแก การเขยนขอสอบใหวดไดตรงตามโครงสรางของการวดและพยายามหลกเลยงค าถามทท าใหผตอบแสรงตอบเพอใหดดใหไดหลงจากการรางขอสอบเสรจแลว ควรมการทบทวนขอสอบถงความเหมาะสมของการวด และความชดเจนของภาษาทใชโดยผเขยนขอสอบเอง และผตรวจสอบทมความเชยวชาญในการสรางขอสอบวดความสามารถในการคด

5) การน าแบบวดไปทดลองใช การน าแบวดไปทดลองใชวเคราะหคณภาพกบกลมตวอยางจรง หรอกลม

ใกลเคยงน าผลการตอบมาท าการวเคราะหคณภาพ โดยท าการวเคราะหขอสอบและวเคราะหแบบสอบ วเคราะหขอสอบเพอตรวจสอบคณภาพของขอสอบเปนรายขอในดานความยาก ( p) และอ านาจจ าแนก ( r) เพอคดเลอกขอสอบทมความยากพอเหมาะและมอ านาจจ าแนกสงไวและปรบปรงขอทไมเหมาะสม

คดเลอกขอสอบทมคณภาพ และ /หรอขอสอบทปรบปรงแลวใหไดจ านวนตามผงขอสอบเพอใหผเชยวชาญตรวจความตรงตามเนอหา และน าไปทดลองใชใหมอกครงเพอวเคราะหแบบสอบในดานความเทยง ( Reliability) แบบสอบควรมความเทยงเบองตนอยางนอยจงเหมาะทจะน าไปใชได สวนการตรวจสอบความตรง ( Validity) ของแบบสอบถาม ถาสามารถหาเครองมอวดความสามารถทางการคดทเปนมาตรฐานส าหรบการใชเปรยบเทยบไดกควรค านวณคาสมประสทธความตรงตามสภาพ (Concurrent validity) ของการสอบดวย

62

6) วเคราะหคณภาพของขอสอบเปนรายขอและวเคราะหคณภาพของแบบสอบทงฉบบวาเปนไปตามเกณฑคณภาพทตองการแลว จงน าแบบวดความสามารถทางการคดไปใชกบกลมเปาหมายจรง ในการใชแบบวดทกครงควรมการรายงานคาความเทยง ( Reliability) ทกครงกอนน าผลการวดไปแปลความหมาย

การคดสรางสรรค

ความหมายของการคดสรางสรรค นกวชาการหลายทานไดสรปนยามของความคดสรางสรรคไวหลากหลายดงน สมศกด ภวภาดาวรรธน ( 2544 : 2) กลาววาความคดสรางสรรคเปนเรองท

สลบซบซอนยากแกการนยามทแนนอนตายตว แตหากพจารณาความคดสรางสรรคโดยยดผลงาน (Product) ผลงานนนตองมความแปลกใหม มคณคาเปนทยอมรบ หากพจารณาโดยยดกระบวนการ ( Process) กระบวนการนนตองเปนกระบว นการทเชอมโยงสมพนธสงตาง ๆ อยางมากเขาดวยกน ถาพจารณาความคดสรางสรรคเชงบคคล บคคลนนตองมความเปนตวของตวเอง (Originality) เปนผทมความคดคลอง ( Fluency) มความยดหยน ( Flexibility) และสามารถใหรายละเอยดในความคดนนได (Elaboration)

วนช สธารตน ( 2547 : 164) ไดสรปวาความคดสรางสรรคเปนความคดทเกดขนตอเนองจากจนตนาการ โดยมลกษณะทแตกตางไปจากความคดของบคคลอน ความคดสรางสรรคอาศยพนฐานจากประสบการณเดม คอความร ขอมลขาวสาร การศกษาเหตผล และการใชปญญาในการจดสรางรปแบบของความคดในรปแบบใหม อาจแสดงออกมาเปนรปธรรมอยางประจกษชดและกอใหเกดการคนพบสงใหม ๆ ท าใหเกดเปนผลงานศลปะและวทยาการสาขาตาง ๆ รวมทงผลงานทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย อนเปนประโยชนแกสงคมประเทศชาตและมนษยชาต

สวทย มลค า ( 2547 : 9) ไดอธบายความหมายของความคดสรางสรรควาเปน กระบวนการทางปญญาทสามารถขยายขอบเขตความคดทมอยเดมสความคดทแปลกใหม แตกตางไปจากความคดเดมและเปนความคดทใชประโยชนไดอยางเหมาะสม

จากนยามความหมายดงกลาวขางตน จงสรปไดวา ความคดสรางสรรคเปนสงทแปลกใหมแตกตางจากสงทมอยเดม หรอเปนสงทใชความร ประสบการณทมอยในการพฒนาขนเปนสงใหมทมประโยชนและคณคาทเปนทยอมรบแกคนทวไป

63

องคประกอบของการคดสรางสรรค องคประกอบของความคดสรางสรรคสวนใหญจะยดตามแนวคดของ องคประกอบ

ของความคดสรางสรรคของกลฟอรด Guilford (1967, อางใน อาร พนธมณ, 2545 : 35-43) ไดกลาวถงการคดแบบอเนกนย ( Divergent Thinking) ซงจดวาเปนความคดสรางสรรคเปนการคดทกอใหเกดสงตาง ๆ ใหม ๆ เปนความสามารถของบคคลทจะประยกตใชกบงานหลาย ๆ ดาน ซงประกอบดวยลกษณะดงตอไปน

1. ความคดรเรม (Originality) หมายถง ลกษณะความคดแปลกใหม แตกตางจากความคดธรรมดา ความคดรเรมเกดจากการน าเอาความรมาคดดดแปลงและประยกตใหเกดเปนสงใหมขน เปนลกษณะทเกดขนเปนครงแรก ตองอาศยลกษณะความกลาคด กลาลอง เพอทดสอบของตน บอยครงตองอาศยความคดจนตนาการ หรอทเรยกวา ความคดจนตนาการประยกตคอ ไมใชคดเพยงอยางเดยว แตจ าเปนตองคดสรางสรรคและหาทางท าใหเกดผลงานดวย

2. ความคลองในการคด ( Fluency) หมายถง ความสามารถของบคคลในการคดหาค าตอบไดอยางคลองแคลวรวดเรว และมค าตอบในปรมาณทมากในเวลาจ ากด

3. ความยดหยนในการคด (Flexibility) หมายถง ความสามารถของบคคลในการคดหาค าตอบไดหลายประเภทและหลายทศทาง

4. ความคดละเอยดลออ ( Elaboration) คอ ความคดในรายละเอยดเพอตกแตงหรอขยายความคดหลกใหไดความหมายทสมบรณมากขน

Torrance (1969, อางใน สลลาส พนชนะ, 2546 : 10-11) ไดกลาวถงความคดเหนเกยวกบองคประกอบของความคดสรางสรรคสรปไดวา องคประกอบของความคดสรางสรรคนนประกอบดวยความคด 4 ดาน ดวยกนคอ ความคดคลอง ( Fluency) ความคดยดหยน ( Flexibility) ความคดรเรม (Originality) และความคดละเอยดลออ (Elaboration) ไดสรปวาความคดสรางสรรคนนเปนกระบวนการของการมความรสกทไวตอปญหาหรอขอมลหรอสงเราทไมสมบรณหรอมลกษณะคลมเครอ โดยผทคดมความพยายามทจะหาค าตอบใหแกปญหาหรอขอมลหรอสงเราทคลมเครอ หรอสงทไมสมบรณนน รวมทงพยายามเหนวาองคประกอบทามทจะสอความหมายใหผอนเขาใจ จงเหนวาองคประกอบทง 4 ดานของความคดสรางสรรคนนเปนกระบวนการทเกยวเนองระหวางกนโดยไมเนนความคดดานใดดานหนงโดยเฉพาะ

64

กระบวนการคดสรางสรรค กระบวนการคดสรางสรรคนนเกดขนเมอคนเรามงคด เพอไปสจดหมายทแปลกและใหม มผคนพบกระบวนการคดสรางสรรคไวหลายคน เชน ผาณต เลยวฤวรรณ ( 2535 : 12) ไดศกษากระบวนการคดสรางสรรคของ Torrance ซงไดก าหนดขนตอนไดเปน 4 ขนตอนดงน

1. ขนเรมตน เกดจากความรสกตองการหรอความไมเพยงพอในสงตาง ๆทจะท าใหบคคลเรมคด เขาจะพยายามรวบรวมขอเทจจรง เรองราวและแนวคดตาง ๆ ทมอยเขาดวยกน เพอหาความกระจางในปญหา ขนนผคดตองไมทราบวาผลทจะเกดขนนนจะเปนอยางไรในรปใด ละอาจใชเวลานานจนบางครงจะเกดขนโดยผคดไมรสกตว

2. ขนครนคด ตอจากขนเรมตน มระยะหนงทความร ความคด และเรองราวตาง ๆ ทรวบรวมไวมาประสมกลมกลนเขาเปนรปราง ระยะนผคดตองใชความคดอยางหนกแตบางครงความคดอนนอาจหยดชะงกไปเฉย ๆ เปนเวลานาน บางครงกกลบเกดขนใหมอก

3. ขนเกดความคดในระยะทก าลงครนคดนน บางครงอาจเกดความคดผดขนมาทนททนใด ผคดจะมองเหนความสมพนธของความคดใหมทซ ากบความคดเกา ๆ ซงมผคดมาแลว การมองเหนความสมพนธในแนวคดใหมนจะเกดขนในทนททนใด ผคดไมไดนกไดฝนวาจะเกดขนเลย

4. ขนปรบปรง เมอเกดความคดใหมแลว ผคดจะขดเกลาความคดนนใหชดเจนเพอใหผอนเขาใจไดงาย หรอตอเตมเสรมแตงความคดทเกดขนใหมนน ใหรดกมและววฒนาการกาวหนาตอไป ในบางกรณในขนนอาจมการทดลอง เพอประเมนการแกปญหาส าหรบเลอกความคดทสมบรณทสด ความคดเหลานกอใหเกดการประดษฐผลงานใหม ๆ ทางวทยาศาสตร นวนยาย บทเพลง จตรกรรม และการออกแบบอน ๆ เปนตน สมศกด ภวภาดาวรรธน ( 2544 : 17-18) ไดศกษาแนวคดของ วอลลาซ ( Wallach) เกยวกบกระบวนการคดสรางสรรค ซงกลาวถงขนตาง ๆ ในกระบวนการคดสรางสรรคดงน

1. ขนเตรยมตว ( Preparation) เปนขนเตรยมขอมลทเกยวของกบปญหา ความร ทกษะและทศนะทเรามตอโลกอยางกวางขวาง นอกจากนยงรวมถงความเชอมโยงสมพนธความคดหรอสงของทมความแตกตางกนอยางมากเขาดวยกน

2. ขนฟกตว ( Incubation) เปนขนของการพยายามลมเรองทตองการคดเสยใหหมดสน กลาวคอ หลงจากทเราไดผานขนเตรยมตวแลว บางครงตองอาศยระยะเวลาในการฟกตวเพอใหเกดความคดสรางสรรค นกคดสรางสรรคหลายคน เมอใหเขานกถงระยะเวลาทส าคญของการผลตผลงานสรางสรรค เขามกอางถงระยะฟกตวเสมอ

65

3. ขนการรแจง ( Illumination) เปนขนทเกดขนหลงจากบคคลลมเรองทตนตองการคดหาค าตอบระยะหนง จากนนจะเกดการหยงเหน ( Insight) ขนเหมอนกบแสงสวางทพลนฉายแวบขนมาในสมอง ทนใดนนค าตอบทตองการหรอโครงบทสดทายกแจมชดขนมาในความคดโดยไมตองใชความพยายามใด ๆ

4. ขนการตรวจสอบ ( Verification) เปนขนสดทายของกระบวนการคดสรางสรรค คอ หลงจากนกไดแลวกทบทวน ตรวจสอบผลงานทงหมดจนเปนทพอใจ

การสงเสรมความคดสรางสรรคในการเรยนการสอน

หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2544 มจดมงหมายทจะพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณ จงไดก าหนดจดหมายอนเปนมาตรฐานการเรยนรใหผเรยนเกดคณลกษณะอนพงประสงค วาใหผเรยนมความคดสรางสรรค ใฝร ใฝเรยน รกการอาน รกการเขยนและรกการคนควา (กรมวชาการ, 2545 : 4) โดยการจดการเรยนรตองพฒนาการคดของผเรยนใหมความสามารถในการคดสรางสรรค คดอยางมวจารณญาณ (กรมวชาการ 2545 : 2)

จากจดมงหมายดงกลาว จงไดมความพยายามทจะสงเสรมใหผเรยนมความคดสรางสรรคดวยวธการตาง ๆ ทงนเพอใหเกดผลงานทแปลกใหมไมซ าแบบใครดวยความเชอทวา ความคดสรางสรรคถงแมจะเปนสงตดตวคนมาแตก าเนด แตกสามารถฝกใหคนทวไปมความคดสรางสรรคได ซง สวทย มลค า ( 2547 : 9) ไดเสนอความคดเหนวา ความคดสรางสรรคเปนความคดทเกดขนมาแตก าเนดในทกคน หากไดรบการกระตน เดกจะเปนคนมอสระทางความคด สามารถสรางสรรคสงใหม ๆ ไดเสมอ ดงนนการฝกฝนใหเดกสามารถคดอยางสรางสรรค จงเปนสวนหนงทชวยกระตนคณภาพในตวเดกใหมความมนใจในตนเองและเตบโตเปนผใหญทมคณภาพมากขน ความเชอทเหนวาความคดสรางสรรคเปนสงทตดตวมาตงแตก าเนดนสอดคลองกบความเชอของกลมทคดวาความคดสรางสรรคเปนลกษณะเฉพาะของบคคล ซงเปนแนวคดท ลฟรานคอยส (Lefrancois, 1979, อางในสมศกด ภวภาดาวรรธน, 2544 : 3) ไดแสดงทศนะวา ความคดสรางสรรคเปรยบเสมอนเสนยางททกคนเกดมาพรอมกบเสนยางน แตความยาวของเสนยางนไมเทากน เมอเปนเดกเสนยางนจะยดยาวไดงาย โดยมสงแวดลอมเชนคนอน ๆ เปนคนชวยดง แตเมอแกตวลง เสนยางนกลบยดออกไดยากขน จากแนวคดนเราจะเหนไดวาความคดสรางสรรคเปนสงทตดตวมาแตก าเนดและสงแวดลอมมสวนชวยใหความคดสรางสรรคนพฒนาขน ซงตามหลกการดานการท างานของสมอง ความคดสรางสรรคนนเกดจากการจนตนาการเปนพนฐาน ซงการจตนาการนเกดขนในสมองซกขวา ซงความคดสรางสรรคนไดอาศยพนฐานความร ขอมลขาวสารและปญญาทจะจดการกบสงตาง ๆ ใหแตกตางจากเดม และมเอกลกษณใหมไมเหมอนใคร

66

ความคดสรางสรรคทยอดเยยมมแหลงก าเนดมาจากจตใจสวนไรส านกทเรยกวาจตไรส านก องครวม (วนช สธารตน, 2547 : 69)

การสงเสรมใหผเรยนมความคดสรางสรรค มความส าคญตอบคคลและสงคมเนองจากเปนการน าศกยภาพของบคคลออกมาใชใหเปนประโยชนทงตอตนเองและสงคม การสงเสรมความคดสรางสรรคนนสามารถใชกจกรรมการเรยนการสอนเปนเครองมอด าเนนการได 2 ลกษณะ คอ สงเสรมดวยการจดบรรยากาศในชนเรยนทกระตนและสงเสรม โดยองคประกอบดานกายภาพ ( Physical Climate) ไดแก การจดหองเรยนโตะเกาอใหเหมาะสมกบกจกรรม จดมมความรและผลงานของผเรยน บรรยากาศดานสมอง ( Mental Climate) ไดแกการเสรมใหผเรยนกลาคดกลาแสดงออกอยางอสระ ยอมรบความคดเหนและหลกเลยงพฤตกรรมทสกดกนความคดเหนของผเรยน และการใชเทคนคการสงเสรมความคดสรางสรรค (กลยา ไตรศรศลป, 2542 : 21)

ในการสงเสรมความคดสรางสรรคนกวชาการตาง ๆ ไดแนะน าเทคนคการสงเสรมความคดสรางสรรคไวหลากหลายวธการ ดงท วนช สธารตน ( 2547 : 265-279) และสมศกด ภวภาดาวรรธน (2544 : 91-122) ไดเสนอไวคอ

1. เทคนคการระดมพลงสมอง (Brainstorming) 2. เทคนคกอรดอน ( The Gordon Technique) เพมกระบวนการสวนทเรยกวา

“ความคดสรางสรรคเชงปฏบตการ” หรอ Operational Creativity 3. เทคนคการวเคราะหความสมพนธขององคประกอบ ( Force Relationship และ

Morphological Analysis) 4. เทคนคซนเนคตค ( Synectics) หรอเทคนคเชอมโยงสมพนธ โดยการ

เปรยบเทยบหรออปมาอปมย 5. เทคนคการรวบรวมปญหาและทางแกไข โดยใชสมดบนทกและแผนปายนเทศ

(CBB: Collective Notebook, CCB: collective broad) 6. เทคนคกระบวนการแกปญหา ความคดสรางสรรคทตยภม ( A Problem Solving

Process: Creativity) 7. เทคนคการสอนใหคดประดษฐหรอเทคนคการสรางสรรคการออกแบบ

(Inventive Thinking or Creativity by Designs) 8. เทคนคการสงเสรมความคดโดยใชภาพเปนสอ (Visual Thinking) 9. การใชแผนทความคด (Mind Mapping) 10. การสรางภาพในความคด (Visual Method)

67

งานวจยทเกยวของ

งานวจยทเกยวของกบการพฒนาเครอขาย

วมลลกษณ ชชาต (2540 : บทคดยอ) ไดวจยเรองการเสนอรปแบบของกระบวนการสรางเครอขายการเรยนรส าหรบการอนรกษทรพยากรปาไม ผลการวจย พบวา รปแบบของกระบวนการสรางเครอขายการเรยนรทประสบผลส าเรจ พฒนาจากเครอขาย ระหวางคนตอคน ไปสคนตอกลม และกลมตอกลม สวนกระบวนการสรางเครอขายการเรยนร พบวา 1) การกอตวเรมจากการสรางผน า โดยอาจเปนผน าตามธรรมชาต หรออาจเปนผน าภายในหรอภายนอกชมชนทไดรบการสนบสนนให

แกปญหาของชมชน 2) การขยายและการเชอมประสานเนนการสรางการรวมกลมใหเกดองคกรชมชนทเขมแขง การรวมแกปญหา การเรยนรรวมกนอยางมปฏสมพนธ พฒนาฐานความรเดม และสรางองคความรใหมซงเชอมโยงภมปญญาเดมและวทยาการสมยใหม 3)การด ารงอยเนนใหสมาชกของเครอขายมการรวมกจกรรมการเรยนร กจกรรมอยางตอเนอง พฒนาศกยภาพของสมาชกในการเรยนรปฏสมพนธ และรวมแกปญหาตลอดจนมการขยายพนทเครอขายทสนบสนนกจกรรม โดยมการวางแผนอยางมเปาหมาย เสรมศกด วศาลาภรณ (2545 : บทคดยอ ) ไดศกษารปแบบเครอขายการพฒนาครและบคลากรทางการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 สรปไดวา 1. หลกการในการสรางเครอขาย อาศยแนวคดเกยวกบการจดระบบโครงสราง และกระบวนการจดการศกษา ตามมาตรา 9 ของพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 2. กลยทธในการพฒนาบคลากร อาศยแนวคดตามมาตรา 15 คอ การพฒนาดวยกลยทธของการศกษาในระบบการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย 3. วธการในการพฒนา ประกอบดวย 1) การฝกอบรม 2) การเรยนรดวยตนเองหรอการพฒนาตนเอง 3) การวจยปฏบตการ 4) การศกษาดงาน 5) การจดกจกรรมทางวชาการ 6) การจดระบบพเลยง (Mentor) 7) การศกษาตอ 4. กลมเปาหมายของการพฒนา ประกอบดวย 1) คร 2) บคลากรทางการศกษา

5. องคประกอบของรปแบบเครอขาย ประกอบดวย 5.1 หนวยงานทก าหนดนโยบายแผนและมาตรฐานของการพฒนาตามพระราชบญญต ประกอบดวย 5.2 แมขาย เปนหนวยงานทท าหนาทเปนศนยการพฒนาคร และบคลากรทาง การศกษาของแตละเขตพนทการศกษา แตละเขตการศกษามแมขายหนงแมขาย

68

5.3 ลกขาย เปนหนวยงานทใหบรการการพฒนาแกหนวยรบการพฒนารปแบบ ของลกขาย มดงน 5.3.1 ลกขายบคคล เชน ครตนแบบ ครแหงชาต ครภมปญญาทองถน ผบรหารดเดน เปนตน 5.3.2 ลกขายองคกรภาครฐ เชน คณะศกษาศาสตร คณะครศาสตร องคกรปกครองทองถน สถานศกษาของรฐ เปนตน 5.3.3 ลกขายองคกรเอกชน เชน มลนธ สโมสร ชมรมคร กลมสนใจของคร

องคกรอสระภาคเอกชน (NGO) สถานศกษาเอกชน บรษทเอกชน เปนตน 5.3.4 ลกขายองคกรวชาชพ เชน สมาคมคณตศาสตร สมาคมแนะแนว สมาคมอนบาลศกษา สมาคมครภาษาไทย เปนตน 5.3.5 ลกขายสารสนเทศ 5.4 หนวยรบการพฒนา เปนบคคล สถานศกษา หรอหนวยงานทางการศกษา ทประสงคจะขอรบการพฒนาวชาชพจากลกขายหรอแมขาย 6. ความเชอมโยง ทกองคประกอบของเครอขายสามารถเชอมโยง ตดตอกนได ทง 3 ลกษณะ คอ 1) จากบนลงลาง 2) จากลางขนบน 3) ตามแนวนอน 7. ทรพยากร ทรพยากรการบรหารจดการเครอขาย ประกอบดวย 1) ดานงบประมาณ 2) ดานวชาการ 3) ดานบคคล 4) ดานเทคโนโลยสารสนเทศ 8. การประเมนเครอขาย เปนการประเมนจากการพฒนาโดยใชการปฏบตเปนฐาน (Performance-Based Development) หรอประเมนจากการพฒนาโดยใชผลลพธเปนฐาน (Result-Based Development) เปนการประเมนตนเอง และผอนประเมน ทงผใหการพฒนาและผรบการพฒนา 9. ขอเสนอแนะ ในระยะแรกควรด าเนนการจดตงแมขายและลกขายทจ าเปนโดยเรงดวนพฒนาอยางเรงดวนเกยวกบการเตรยมครและบคลากรทางการศกษาเพอเขาสเขตพนทการศกษา ซงจ าเปนจะตองปรบบทบาท หนาทและความรบผดชอบ ตองท างานรวมกบผอนภายใตเขตพนท

การศกษาเดยวกนโดยไมมกรมเจาสงกด สวมล โพธกลน (2549 : 143-149) วจยการพฒนารปแบบเครอขายความรวมมอทางวชาการเพอพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษาขนพนฐานขนาดเลก พบวา รปแบบเครอขายความรวมมอทางวชาการเพอพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษาขนพนฐานขนาดเลก ประกอบดวย 5 องคประกอบหลก และ 33 องคประกอบยอยดงตอไปน องคประกอบหลกท 1 คอ สวนประกอบ

69

ทส าคญของเครอขายความรวมมอประกอบดวย แกนน า/ผน าเครอขาย สมาชกเครอขาย บทบาทหนาท/ภาระหนาท การมสวนรวมของสมาชก การมวสยทศนรวมกน การตดตามและประเมนผลการปฏบตงาน องคประกอบหลกท 2 คอ ขอบขายและภารกจงานดานวชาการ ประกอบดวย การพฒนาหลกสตรสถานศกษาขนพนฐานและการพฒนากระบวนการเรยนร การประเมนผลและการเทยบโอนผลการเรยน การพฒนาแหลงเรยนร การพฒนาระบบประกนคณภาพภายในสถานศกษา การประสานความรวมมอในการพฒนาวชาการกบสถานศกษาอน การจดหาและพฒนาสอ นวตกรรมและเทคโนโลยเพอการศกษาการนเทศการศกษา และการวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษา องคประกอบหลกท 3 คอ กระบวนการ

ปฏบตงานของเครอขาย ประกอบดวย การวเคราะหสภาพแวดลอมและปญหา การระบจดหมายหรอเปาหมาย การจดท าแผนกลยทธ การประเมนผล และการรายงานผล องคประกอบหลกท 4 คอ คณลกษณะทดของแกนน า ประกอบดวย มบคลกภาพ กระตอรอรนในการท างานมความคดสรางสรรค ควบคมอารมณไดด มความรบผดชอบ และมความมงมนในการท างานใหส าเรจ องคประกอบหลกท 5 คอ เทคนควธการพฒนาสมาชกเครอขาย ประกอบดวย การบรรยาย การอภปราย การระดมสมอง การสมมนา การประชมเชงปฏบตการ และการปฏบตจรง

งานวจยทเกยวของกบการพฒนาทกษะการคด

เครอวลย กาญจนคหา ( 2548 : บทคดยอ) ไดศกษาความสามารถในการคดวเคราะหของนกเรยนทไดรบการสอนอานโดยใชสอสงพมพ โรงเรยนวดกเสา อ าเภอเมอง จงหวดล าพน ผลการศกษาพบวาความสามารถในการคดวเคราะหของนกเรยนทไดรบการสอนอานโดยใชสอสงพมพหลงเรยนสงกวากอนเรยน โดยกอนหลงเรยนมคะแนนเฉลย 29.14 สวนความสามารถในการคดวเคราะหของนกเรยน จ าแนกตามความสามารถในการคดวเคราะหทง 4 ดาน นกเรยนรอยละ 57.14 มความสามารถในการรวบรวม จ าแนก แยกประเภทขอมลขาวสาร มความสามารถในการคดวเคราะหและจบใจความส าคญของขอมลขาวสารอยในระดบด นกเรยนรอยละ 78.57 มความสามารถในการประเมนและแกปญหาในสถานการณตาง ๆ จากสอสงพมพอยในระดบด และนกเรยนรอยละ 50.00 มความสามารถในการประยกตและน าไปใชอยในระดบดและพอใชเทากน กญญา สทธเศรษฐ (2548 : บทคดยอ) ไดศกษาเปรยบเทยบการคดวเคราะหของนกเรยนชนประถมศกษาปท 3 โรงเรยนปรนสรอยแยลสวทยาลย ระหวางกอนและหลงการใชกจกรรมการตงค าถามทงโดยรวมและจ าแนกตามความสามารถทางการเรยนของนกเรยน คอนกเรยนกลมเกง กลมปานกลาง และกลมออน ผลการศกษาพบวานกเรยนทไดรบการสอนจากการจดการเรยนร โดยการใชกจกรรมการตงค าถามมทกษะการคดวเคราะหสงขน และมทกษะการคด

70

วเคราะหดานการจ าแนกแยกแยะ ดานการเปรยบเทยบ ดานการเหนความสมพนธและดานการใหเหตผลสงขน ทงโดยรวมและจ าแนกตามความสามารถทางการเรยนของนกเรยน เพชรมน แสงจกร (2549 : บทคดยอ) ไดศกษาความสามารถทางการคดวเคราะห การคดสรางสรรคและการคดประยกตใชของนกศกษาประกาศนยบตรวชาชพปท 2 วทยาลยอาชวศกษาเชยงใหม ทไดรบการสอนตามแนวคดของสเตรนเบอรก ผลการศกษาพบวานกศกษาทไดรบการสอนตามแนวคดของสเตรนเบอรก มคาเฉลยของคะแนนความสามารถในการคดวเคราะห การคดสรางสรรคและการคดประยกตใช สงกวาสอนทกดานอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.5 สวนความคดเหนของนกศกษาเกยวกบการสอนตามแนวคดของสเตรนเบอรก พบวานกศกษาไดฝกความคดอยางเปนระบบ สามารถพฒนาความคดดานการคดวเคราะห การคดสรางสรรคและการคดประยกตใช รจกตนเองมากขน ความรทไดรบจากการเรยน สามารถน าไปใชประโยชนในชวตประจ าวนและในวชาชพได ทองเลศ บญเชด ( 2541 : บทคดยอ) ไดท าการวจยเรองผลของการใชชดกจกรรมทมตอความคดสรางสรรคของนกเรยนชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนบานซบสนน จงหวดสระบร ปการศกษา 2541 ซงกลมตวอยาง จ านวน 30 คน ไดมาจากการสมอยางงายจากประชากรเครองมอทใชในการศกษา ไดแก แบบทดสอบความคดสรางสรรค สถตทใชในการวเคราะหขอมล คอ F-test ผลการวจยสรป คอ นกเรยนมความคดสรางสรรคทกดาน หลงการทดลองเพมขนกวาระหวางการทดลอง และกอนการทดลอง สนนทา นลวรรณ ( 2543 : บทคดยอ ) ไดศกษาผลการใชชดกจกรรมทมตอความคดสรางสรรคของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โรงเรยนเทศบาลวดปาแพง สงกดส านกงานการศกษาเทศบาลนครเชยงใหม ปการศกษา 2543 กลมทดลองเปนนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 จ านวน 15 คน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลเปนชดกจกรรมเพอสงเสรมความคดสรางสรรค จ านวน 12 กจกรรม และแบบวดความคดสรางสรรค สถตทใชในการคดวเคราะหขอมลคอ คาเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาท ผลการศกษาพบวา

1. หลงจากการใชชดฝกกจกรรมเพอสงเสรมความคดสรางสรรค นกเรยนมคะแนนความคดสรางสรรค โดยเฉลยสงขนจรงทกดาน คอ ดานความคดละเอยดล ะออ ดานความคดคลอง ดานความคดยดหยน และดานความคดรเรม

2. หลงจากไดรบการฝกดวยชดฝกกจกรรม เพอสงเสรมความคดสรางสรรคทง 12 กจกรรม นกเรยนท าคะแนนแบบทดสอบหลงเรยนสงกวากอนเรยน มพฒนาการความคดสรางสรรคสงขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .001

71

บทท 3

วธด าเนนการวจย การวจยครงนเปนการวจยปฏบตการแบบมสวนรวมเพอศกษาผลการใชนวตกรรมเครอขาย ก าหนดแนวทางการวจยและน าเสนอในหวขอตอไปน 1. การออกแบบและวางแผนการวจย 2. เครองมอและการสรางเครองมอ 3. การด าเนนการเกบรวบรวมขอมล 4. การวเคราะหขอมล 1. การออกแบบและการวางแผนการวจย เพอใหการด าเนนงานบรรลวตถประสงคทตงไว คณะผวจยไดก าหนดการด าเนนงานแบงเปน 2 ระยะ ดงน ระยะท 1 การทดลองใชนวตกรรม นวตกรรมของการวจยครงนม 2 ประเภท คอ 1. นวตกรรมการบรหารจดการเครอขาย ทเนนกระบวนการปฏสมพนธในเครอขายแบบมสวนรวม 4 รวม ประกอบดวย การรวมคด ( Thinking Together : T) การรวมสราง (Construction Together : C) การรวมปรบปรง ( Improving Together : I) การรวมพฒนา (Developing Together : D) นวตกรรมการบรหารเครอขายน ใชเปนกจกรรมในการพฒนานกวจย ทมงใหนกวจยมความมนใจและมความชดเจนในการปฏบตการ โดยมการด าเนนการทส าคญ คอ การประชมชแจง การประชมเชงปฏบตการเพอพฒนาทกษะการสอน การประชมเชงปฏบตการเขยนแผนการจดการเรยนร การพฒนาเครองมอเกบรวบรวมขอมล การนเทศแบบกลยาณมตร การประชมวางแผนรวมกนและแลกเปลยนเรยนร และการจดการความร 2. นวตกรรมการพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคด คอ นวตกรรมการจดการเรยนรแบบ 3P ซงคณะผวจยรวมกนก าหนดไดผลดงน การจดการเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project Base Learning) ส าหรบการพฒนาทกษะการคดวเคราะห การจดการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem Base Learning) ส าหรบพฒนาทกษะการคดอยางมวจารณญาณ และการจดการเรยนรโดยใชผลตภาพเปนฐาน (Product Base Learning) ส าหรบการพฒนาทกษะการคดสรางสรรค

72

ครผรวมวจยเลอกทดลองใชนวตกรรม เพยงอยางเดยวในพฒนาผเรยน มการด าเนนการทส าคญ คอ การทดสอบกอนเรยน การจดการเรยนรโดยใชนวตกรรม การทดสอบหลงเรยน และการเขยนรายงานผลการพฒนาผเรยน ในชวงของการพฒนาคณภาพผเรยนนมนกวจยจากคณะครศาสตร ส านกงานเขตพนทการศกษา เปนทปรกษา และใหขอเสนอแนะ ระยะท 2 การสงเคราะหผลการวจย ระยะนเปนการสงเคราะหบทบาทสถาบนผลตครคอคณะครศาสตรมหาวทยาลย ราชภฏอบลราชธานในการสงเสรมเครอขาย ฯ รวมทงการจดท าขอเสนอแนะเชงนโยบายการสงเสรมเครอขายการเรยนรของคร คณาจารยและบคลากรทางการศกษาเพอพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคด ซงน าผลการวจยทไดจากการทดลองนวตกรรมมาสงเคราะหโดยใชกระบวนการสนทนากลม (Focus Groups) เพอสรปองคความร ดงตารางท 3.1 ตารางท 3.1 ปฏทนปฏบตการวจยและพฒนา

กจกรรม สถานท วน/เวลา

1. ประชมชแจงนกวจย คณะครศาสตร 27 ก.พ.53 2. ประชมรวมออกแบบและวางแผนการวจย - ก าหนดพฤตกรรมในการพฒนานวตกรรม - วางแผนการด าเนนงาน + ก าหนดบทบาท

คณะครศาสตร 5 ม.ค.53

3. พฒนานกวจยปฏบตการ เรอง เทคนค และนวตกรรมการสอนเพอพฒนาการคด

คณะครศาสตร 15 -16 ม.ค. 53

4. ประชมปฏบตการสรางนวตกรรม - จดท าแผนการจดการเรยนร - สรางนวตกรรม

คณะครศาสตร

7 -8 เม.ย.53

5. ประชมปฏบตการสรางแบบวดทกษะการคด คณะครศาสตร 30 เม.ย.53 6. การนเทศ ครงท 1 โรงเรยนละ 1 วน 24-28 พ.ค. 53 7. ประชมแลกเปลยนเรยนรและรายงาน ความกาวหนาการวจย

คณะครศาสตร 18 ม.ย.53

8. การนเทศ ครงท 2 โรงเรยนละ 1 วน 21-25 ม.ย.53

73

กจกรรม สถานท วน/เวลา

9. ประชมแลกเปลยนเรยนร รายงานความกาวหนา และวเคราะหขอมลเบองตน

คณะครศาสตร 1-2 ก.ค.53

10. การสนทนากลมและจดการความร คณะครศาสตร 5 ก.ค.53 11. วเคราะหขอมลผลการด าเนนงาน สงเคราะห บทบาทสถาบนผลตครและจดท าขอเสนอแนะ เชงนโยบายในการสงเสรมเครอขายฯ

คณะครศาสตร 10-11 ก.ค. 53

12. ประชมปฏบตการจดท ารายงาน คณะครศาสตร 15-18 ก.ค. 53 2. เครองมอและการสรางเครองมอ การวจยครงนเปนการประยกตใชการวจยปฏบตการเพอพฒนางานในหนาทเครองมอเกบรวบรวมขอมลในการวจยจงมทงแบบเปนทางการและไมเปนทางการ ประกอบดวย แบบบนทกการนเทศ แบบสมภาษณ แบบบนทกการสนทนากลม และแบบสอบถามความคดเหน ซงคณะผวจยจากคณะครศาสตรเปนผสรางเครองมอ 3. การด าเนนการเกบรวบรวมขอมล การเกบขอมลจากเครองมอแตละฉบบ มรายละเอยดดงน 3.1 แบบบนทกการนเทศ เปนการบนทกภาคสนามของคณาจารยจากคณะครศาสตรทไดไปนเทศโรงเรยนทรวมวจยทง 5 โรงเรยน แตละ โรงเรยนไดรบการนเทศ 2 ครง โดยบนทกผลการด าเนนงานของครทรวมวจยแตละคน เพอน าผลการนเทศไปวเคราะหรวมกนในการประชมแลกเปลยนเรยนรและน าเสนอความกาวหนาในการวจย 3.2 แบบสมภาษณ เปนการสมภาษณตวแทนครของการพฒนาทกษะการคดแตละดาน รวม โรงเรยนละ 3 คน เพอเจาะลกถงปญหาของการพฒนาทกษะการคดดานตาง ๆ โดยใชนวตกรรม 3 P 3.3 แบบบนทกการสนทนากลม เปนแบบบนทกทใชคกบการบนทกเสยงในการจดประชมสนทนากลมยอยเพอสงเคราะหบทบาทสถาบนผลตคร คอ คณะครศาสตร ในการวจยและสงเสรมเครอขาย รวมทงเพอสงเคราะหขอเสนอแนะเชงนโยบายในการพฒนาเครอขายฯ

74

3.3 แบบสอบถามความคดเหน มลกษณะเปนมาตราประมาณคา 5 ระดบ เพอศกษาความคดเหนของครในโรงเรยนรวมวจยตอโครงการวจยและพฒนาเครอขายฯ 4. การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลแบงเปน 1) การวเคราะหเนอหา (Content Analysis) เปนการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ ใช

ในการวเคราะหเนอหาเชงทฤษฏจากแบบบนทกการนเทศ การสมภาษณ พดคยกบผบรหาร คณะคร นกเรยน และเอกสาร สภาพบรบทของโรงเรยน เพอการสรปกจกรรมและกระบวนการพฒนา

2) การวเคราะหขอมลเชงปรมาณจากแบบสอบถาม ใชสถตพนฐาน คอ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน การแปลความหมายขอมล จากการเกบขอมลโดยแบบสอบถามแบบมาตร าประมาณคา 5 ระดบ คณะผวจยไดวเคราะหขอมลหาคาเฉลย และแปลผลการวเคราะหโดยใชเกณฑ ดงน คาเฉลย 4.51 ขนไป หมายถง มความคดเหนในระดบมากทสด คาเฉลย 3.51-4.50 หมายถง มความคดเหนในระดบมาก คาเฉลย 2.51-3.50 หมายถง มความคดเหนในระดบปานกลาง คาเฉลย 1.51-2.50 หมายถง มความคดเหนในระดบนอย คาเฉลย 1.00-1.50 หมายถง มความคดเหนในระดบนอยทสด

75

บทท 4

ผลการวเคราะหขอมล การวจยครงนเปนการวจยปฏบตการแบบมสวนรวมเพอศกษาผลการใชนวตกรรมเครอขาย โดยน าเสนอผลการวเคราะหขอมล แบงเปน 3 ตอน ดงน ตอนท 1 ผลการวจยและพฒนานวตกรรม 1.1 รปแบบนวตกรรมเครอขาย 1.2 ผลทเกดจากการวจยและพฒนาเครอขายนวตกรรมการเรยนร ตอนท 2 บทบาทการสงเสรมเครอขายการเรยนร ตอนท 3 ขอเสนอแนะเชงนโยบายการสงเสรมเครอขายการเรยนร การ พฒนานวตกรรมเครอขายการเรยนรของคร บคลากรทางการศกษาและสถาบนอดมศกษาเพอพฒนาคณภาพผเรยน (ทกษะการคด) ครงนเปนการวจยตอเนองจากระยะท 1 ซงไดพฒนาเครอขายและนวตกรรมการบรหารจดการเครอขาย รวมทงขอเสนอแนะ เชงนโยบายในการสงเสรมเครอขายมาแลว และระยะท 2 นมงเนนการพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคด 3 ดาน คอ การคดวเคราะห การคดอยางมวจารณญาณ และการคดสรางสรรค โดยใชนวตกรรมเพอพฒนาการเรยนรแบบ 3 P คอ การใชโครงงานเปนฐาน ( Project Base) การใชปญหาเปนฐาน ( Problem Base) และการใชผลตภาพเปนฐาน ( Product Base) ซงมรปแบบการบรหารเครอขายมงเนนการมสวนรวมของเครอขาย แบบ TCID ประกอบดวย การรวมคด ( Think Together: T) การรวมสราง (Construction Together : C) การรวมปรบปรง (Improvement Together : I) และการรวมพฒนา (Developing Together : D) กระบวนการทใชในการวจยประกอบดวยใช การประชมเชงปฏบตการ การนเทศแบบกลยาณมตร และการจดการความร ซงครงนม ครผรวมวจย ดงตารางท 4.1

76

ตารางท 4.1 จ านวนครผรวมวจยในแตละโรงเรยน

เขต

โรงเรยน/ทตง

จ านวนคร

(รวมผบรหาร)

ประเดนการพฒนาผเรยน ไมเขารวมวจย

หมายเหต คด

วเคราะห คดสราง สรรค

คดอยางม วจารณญาณ

1 โรงเรยนบานแตใหม ต.เหลาเสอโกก อ.เหลาเสอโกก

11

3

3

3

2

สรปนกวจย - คณาจารย คณะครศาสตร 7 คน - นกศกษาปรญญาเอก 2 คน - ศกษานเทศก 5 คน - ครจาก โรงเรยน 76 คน รวมนกวจยทงหมด 90 คน

2 โรงเรยนบานถ าแข ต.ถ าแข อ.ตระการพชผล

16 4 5 4 3

3 โรงเรยนอางศลา ต.อางศลา อ.พบลมงสาหาร

30 7 4 5 14

4 โรงเรยนหวยขะยง ต.หวยขะยง อ.วารนช าราบ

20

5

6

5

4

5 โรงเรยนนาคสมทร สงเคราะห ต.เมองเดช อ.เดชอดม

28

6

9

7

6

รวม 105 25 27 24 29

จากตารางท 4.1 พบวา จ านวนครผรวมการวจยและพฒนาเครอขายนวตกรรมการเรยนรของคร บคลากรทางการศกษาเพอพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคดครงน มผรวมวจย ทงสน 90 คน ประกอบดวย คณาจารยจากคณะครศาสตร 7 คน นกศกษาระดบปรญญาเอก 2 คน ศกษานเทศกเขตละ 1 คน รวม 5 คน และครผรวมวจย จ านวน 76 คน โดยครผรวมวจย ดานการคดโดยนวตกรรม 3 P ดงน การคดวเคราะหโดยใชโครงงาน เปนฐาน(Project base) จ านวน 25 คน การคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน ( Problem base) จ านวน 24 คน และการคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพเปนฐาน (Product base) จ านวน 27 คน

77

ตอนท 1 ผลการวจยและพฒนานวตกรรม 1.1 รปแบบนวตกรรมเครอขาย นวตกรรมการบรหารจดการเครอขายส าหรบการพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคดครงน เปนการบรหารทเนนกระบวนการปฏสมพนธในเครอขายแบบ 4 รวม คอ การรวมคด (Thinking Together : T) การรวมสราง ( Construction Together : C) การรวมปรบปรง ( Improving Together : I) การรวมพฒนา ( Developing Together : D) มรปแบบเครอขายและการพฒนา ดงแสดงในแผนภาพท 4.1 แผนภาพท 4.1 รปแบบเครอขายการเรยนรเพอพฒนาผเรยน (ทกษะการคด) ในจงหวดอบลราชธาน

คณภาพผเรยน (ทกษะการคด)

78

1.2 ผลการบรหารจดการเครอขาย และผลการพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคดดวยนวตกรรมการจดการเรยนรแบบ 3P น าเสนอแบงเปน 3 สวน คอ กระบวนการ ผลทเกดกบครและผเรยน และความคดเหนของครในการเขารวมโครงการ ดงตอไปน ก. กระบวนการด าเนนการ การใชนวตกรรมเครอขายแบบ 4 รวม มกระบวนการทส าคญดงเสนอในตารางท 4.1 ตารางท 4.2 กระบวนการใชนวตกรรมบรหารเครอขายแบบ 4 รวม ท วน/เวลา กจกรรม ผลการด าเนนการ 1 27 ก.พ. 53

ประชม ณ หองลลาวด คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน

การประชมชแจงนกวจยและรวมวางแผนการวจย

1. รบทราบผลการศกษาจากระยะท 1 ผเขารบการประชม ประกอบดวย คณะผวจย จากคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน 8 คน (คณาจารย 6 คน และนกศกษาระดบปรญญาเอก 2 คน) ศกษานเทศก เขต 1-5 รวม 5 คน ผบรหารโรงเรยนและครวชาการโรงเรยนจากโรงเรยนรวมวจย รวม 10 คน รวมทงสน 23 คน 2. ชแจงรายละเอยด ใหทราบวา โรงเรยนเปนตวแทนในจงหวดอบลราชธานเขารวมโครงการการวจยและพฒนานวตกรรมเครอขายการเรยนรของครและบคลากรทางการศกษา เพอพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะ การคดรวมกบสถาบนอดมศกษา คอ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน 3. ผเขาประชมใชผลจากการศกษาจากระยะท 1 รวมกนวางแผนด าเนนการวจย ในระยะท 2 และไดจดท าโครงการวจยเสนอตอส านกงานเลขาธการสภาการศกษา

79

ตารางท 4.2 (ตอ) ท วน/เวลา กจกรรม ผลการด าเนนการ 2 5 ม.ค. 53

ประชม ณ หองลลาวด คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏ อบลราชธาน

การประชม พจารณาและพฒนาแผนการวจย

นกวจยรวมพจารณา (ราง) โครงการวจยทจะน าเสนอตอ สกศ. พรอม/ปรบ/แกไข ใหเหมาะสมกบสภาพและบรบทของโรงเรยน โดยมตทประชมเลอกประเดนเพอพฒนา คอ การคดวเคราะหโดยการใชโครงงานเปนฐาน (Project base) การคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน ( Problem base) และการคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพเปนฐาน (Product base)

3 15-17 ม.ค. 53ณ หองประชม ชน 3 ตกการศกษาพเศษ คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน

ประชมปฏบตการเรอง เทคนค และนวตกรรม การสอน

คณะผวจย และเครอขายโรงเรยน 5 โรงเรยน เขารวมอบรมและพฒนานกวจยปฏบตการเรอง เทคนค และนวตกรรมการสอน จ านวน 107 คน ประกอบดวย 1. คณะผวจย จากคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน 8 คน จ าแนกเปน คณาจารย 6 คน และนกศกษาระดบปรญญาเอก 2 คน 2. ศกษาเทศกส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 1-5 จ านวน 5 คน 3. ผบรหาร และคณะคร จากโรงเรยนสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 1-5 รวมทงสน 86 คน จาก 5 โรงเรยนดงน - ผบรหาร และคณะคร จากโรงเรยนบานแตใหม สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 1 จ านวนทงสน 10 คน - ผบรหาร และคณะคร จากโรงเรยนบานถาแข สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 2 จ านวนทงสน 16 คน - ผบรหาร และคณะคร จากโรงเรยนอางศลา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 3 จ านวนทงสน 16 คน

80

ตารางท 4.2 (ตอ) ท วน/เวลา กจกรรม ผลการด าเนนการ - ผบรหาร และคณะคร จากโรงเรยนหวยขะยง

(ครพานชยวทยาคาร) สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 4 จ านวนทงสน 20 คน - ผบรหาร และคณะคร จากโรงเรยนนาคสมทรสงเคราะห สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 5 จ านวนทงสน 24 คน

4 27-28 เม.ย.53 ประชม ณ หองประชมราชพฤกษคณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน

ประชมปฏบตการจดท าแผนการจด การเรยนร

-ประชมปฏบตการจดท าแผนการจดการเรยนรโดยใชนวตกรรม 3P คอ 1) การคดวเคราะห พฒนาโดยการใชโครงงานเปนฐาน (Project base) 2) การคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem base) 3) การคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพเปนฐาน (Product base) -น าเสนอผลงานตวอยางแผน และแลกเปลยนเรยนร

5 มนาคม - พฤษภาคม 2553 คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน

สงเสรมศกยภาพนกวจยในเครอขาย โดยใหเขารวมอบรม

สงเสรมศกยภาพนกวจยในเครอขาย โดยใหเขารวมอบรมตามโครงการพฒนาความแขงแกรงทางวชาชพครฯของคณะครศาสตร ซงเปนหลกสตรระยะสน 3-5 วน ซงมครจากโรงเรยนเขาอบรมในหลกสตรดงน - หลกสตรการสอนภาษาองกฤษส าหรบครทไมไดจบเอกภาษาองกฤษ - หลกสตรการปฏบตการวจยในชนเรยนส าหรบครระดบปฐมวย - หลกสตรวทยาศาสตรแนวใหม - หลกสตรการใชบทเรยนส าเรจรป - หลกสตรภาษาไทยส าหรบคร - หลกสตรคณตศาสตรส าหรบคร

81

ตารางท 4.2 (ตอ) ท วน/เวลา กจกรรม ผลการด าเนนการ 6 30 เม.ย.53

ณ หองประชมลลาวด คณะครศาสตร

การสราง แบบวด

ประชมปฏบตการสรางแบบวดทกษะการคด ประกอบดวย แบบวดการคดวเคราะห แบบวดการคดอยางมวจารณญาณ และแบบวดการคดสรางสรรค

7 ครงท 1 24-28 พ.ค. 53 ครงท 2 21-25 ม.ย.53 ทกโรงเรยน

การนเทศ

มการนเทศแบบกลยาณมตรเพอใหค าแนะน าเกยวกบวจยปฏบตการของคร ครบทก โรงเรยน รบทราบและรวมแกปญหา

8 1-2 ก.ค.53 ณ หองประชมลลาวด คณะครศาสตร

ประชมแลกเปลยนเรยนร

มการแลกเปลยนเรยนร รายงานความกาวหนา ซงพบวา การเรยนรของครในเครอขายทเปนกลมเปาหมายสวนมากใหความสนใจ รวมปฏบตกจกรรม และรวมมอในการด าเนนกจกรรมตามแผนการด าเนนงานเปนอยางด มบางสวนทยงไมเขาใจในกระบวนการวจยและไมสามารถจดท าแผนการเรยนรได

9 5 ก.ค.53 ณ หองประชมลลาวด คณะครศาสตร

ประชมสนทนากลมยอย

จดประชมการสนทนากลมและจดการความรโดยคณาจารยคณะครศาสตร ศกษานเทศกและผแทนจากโรงเรยนรวมวจย 13 คน ในประเดน

- ผลการด าเนนการวจยของเครอขาย - บทบาทคณะครศาสตรในการสงเสรมเครอขาย - ขอเสนอแนะส าหรบการสงเสรมเครอขายให ด าเนนงานตอไป

82

ตารางท 4.2 (ตอ) ท วน/เวลา กจกรรม ผลการด าเนนการ 10 10-11 ก.ค. 53

ณ หองประชมลลาวด คณะครศาสตร

การสงเคราะหผลการวจย

สรปผลการวเคราะหขอมลผลการด าเนนงาน การสงเคราะหบทบาทสถาบนผลตครและขอเสนอแนะเชงนโยบายในการสงเสรมเครอขายฯ สรปไดวา 1. รปแบบกระบวนการท างานแบบมสวนรวม การจดการความร ระบบกลยาณมตรนเทศเปนรปแบบในเชงทฤษฎ เมอสการปฏบตพบวาสามารถใชกบครบางคนไมได เนองจากครคนเคยกบระบบการสงการและการท างานตาม Template มากกวาจะใหคดรเรมท าเองอยางไรกตาม ครนกวจยสวนมากใหความเชอถอ เชอมนนกวจยจากคณะครศาสตร 2. คณะครศาสตร ควรเปนศนยกลางในการพฒนาระดบทองถนเนองจากมความใกลชดและบกเบก ซงในรปแบบ คร-ศษย, เพอน-เพอน,พ-นอง ฯลฯ 3. ขอเสนอแนะเชงนโยบายการสงเสรมเครอขายการเรยนรของคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา คอ 1) ควรขยายเครอขายการวจยเพอเพมจ านวนของเครอขาย 2) ควรจดโครงการอยางตอเนอง และทวถง เพอใหเกดผลทางปฏบตอยางมประสทธภาพ 3) ควรจดสรรงบประมาณสนบสนนเครอขายเพมเตม เพอสงเสรมเครอขายในระดบทองถน

83

ตารางท 4.2 (ตอ) ท วน/เวลา กจกรรม ผลการด าเนนการ 11 15-18 ก.ค. 53

ณ หองประชมลลาวด คณะครศาสตร

การสนทนากลมและจดการความร (KM)

จดการสนทนากลมและจดการความร (KM) เพอแสดงความคดเหน และผลการปฏบตงานแตละโรงเรยน โดยคณาจารยคณะครศาสตร ในประเดน - กระบวนการวจย - การจดท าแผนการจดการเรยนรโดยใชนวตกรรม 3P - การสรางนวตกรรมวดทกษะการคด

12 20-25 ก.ค. 53 ณ หองประชมลลาวด คณะครศาสตร

การเขยนรายงานวจย

ประชมปฏบตจดท าโครงรางรายงานวจยระดบเครอขายและระดบโรงเรยน

ข. ผลทเกดกบครและผเรยน

จากการด าเนนโครงการ วจยและพฒนาเครอขายนวตกรรมการเรยนรดานการคดโดยนวตกรรม 3 P ไดแก การคดวเคราะหโดยใชโครงงาน เปนฐาน (Project base) การคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน ( Problem base) และการคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพ เปน ฐาน (Product base) โดยใชรปแบบการบรหารเครอขายมงเนนการมสวนรวมของเครอขาย แบบ TCID ประกอบดวย การรวมคด (Thinking Together : T) การรวมสราง (Construction Together : C) การรวมปรบปรง (Improvement Together : I) และการรวมพฒนา (Developing Together : D) กระบวนการทใชในการวจยประกอบดวยใชการประชมเชงปฏบตการ การนเทศแบบกลยาณมตร และการจดการความร ด าเนนการพฒนาผเรยนในภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2553 สรปผลการพฒนาการคดโดยนวตกรรม 3P ดงน 1. การคดวเคราะหโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project base) การคด วเคราะห เปนกระบวนการคดอยางเปนระบบมขนตอน และท าความเขาใจเหตการณทเกดขนใหชดเจน โดยอาศยการตงค าถามทกขนตอนของการคดเพอพจารณาความเปนไปไดของเหตการณตามสภาพทเปนจรง มการรวบรวม จ าแนก แยกแยะเหตการณ ปญหา

84

หรอเรองราวตาง ๆ เพอหาความสมพนธหรอองคประกอบของสงเหลานน พรอมกบเชอมโยงใหเกดความถกตองชดเจน และ น าไปสการตดสนใจไดอยางมประสทธภาพ จากการด าเนนโครงการวจยและพฒนาเครอขายนวตกรรมการเรยนรดานการคดโดยนวตกรรม 3 P ในดานการคดวเคราะหโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project base) สรปผลไดดงน 1.1 ผลการวจยและพฒนาทเกดกบครเขารวมโครงการ ซงไดรบการพฒนาความรดานการคดวเคราะหโดยใชโครงงานเปนฐาน(Project base) และน าความรทไดไปด าเนนการจดการเรยนร วจยกบผเรยนในโรงเรยนของตนเองในรปแบบตางๆกน ซงจากผลการด าเนนการจดการเรยนการสอนไดคนพบแนวทางในการพฒนาความสามารถผเรยนดาน การคดวเคราะหโดยใชโครงงาน เปนฐาน ทหลากหลาย ดงค าสมภาษณของครผรวมวจย สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 4 ทกลาวไวตอนหนงวา “...จดกจกรรมการเรยนการสอนทสงเสรมเกดกระบวนการคดวเคราะหโดยใชเทคนคการสอนทหลากหลาย ไดแก การตงค าถาม มทงค าถามเดยว และค าถามแบบชด การใชแผนทความคด (Mind Mapping) ฝกการวเคราะหและสงเคราะห การเรยนรแบบปรกษาหารอ การบนทกการเรยนร บนทกขอสงสยตางๆทพบ รวมถงบนทก ความคดทเปลยนไป ฝกการวางแผนตนเอง การ จดระเบยบ คดไตรตรองในเรองการเรยนร ฝกการประเมนความคด และความรสกของตนเอง …” ซงสอดคลองกบครผรวมวจย สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 3 ทานหนงไดใหสมภาษณวา “...ไดจดกจกรรมเพอสงเสรมการคดวเคราะหใหกบนกเรยนในรายวชาวทยาศาสตร โดยจดกจกรรมการเรยนรทสงเสรมการฝกในดานตางๆ ไดแก การสงเกต สงเกตในสงตางๆทเหน แลวบนทกขอมลดวยกระบวนการตางๆ เชน วาดรป บนทกขอความ ภาพถาย ซงจะบนทกละเอยดมากนอยเพยงใดขนอยกบความเหมาะสมกบวยและสถานการณ การน าเสนอในการท างานกลม การถาม -ตอบ ซงเปนการฝกใชเหตผล วเคราะห สงเคราะห ท าใหเกดความแจมแจงในเรองนน ๆ การคนหาค าตอบ ดวยวธการตางๆ การเชอมโยงบรณาการความร การฝกเขยน และเรยบเรยงความรใหมทไดมาท าใหเกดการคนควาจากหลกฐานทถกตองนาเชอถอและเปนประโยชน…” ซงสอดคลองกบขอมลการสมภาษณระดบลกของครผรวมวจย สงกดส านกงาน เขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 1 ตอนหนงวา “...ไดใชเทคนคในการสอนนกเรยนใหเกดกระบวนการคดวเคราะหโดยใช หลก 5W ไดแก What (อะไร) ปญหาหรอสาเหตทเกดขน Where (ทไหน) สถานทหรอต าแหนงทเกดขน When (เมอใด) เวลาเหตการณนนเกดขนหรอจะเกดขน Why (ท าไม) สาเหตหรอมลเหตทท าใหเกดขน Who (ใคร) บคคลส าคญเปนตวประกอบหรอเปนผเกยวของทจะไดรบผลกระทบ

85

ทงดานบวก ดานลบ และ How (อยางไร) รายละเอยดของสงทเกดขนแลวหรอก าลงจะเกดขนวามความเปนไปไดในลกษณะใด ซงท าใหผเรยนสามารถ ไลเรยงความชดเจนในแตละเรองเปนอยางด ท าใหเกดความครบถวนสมบรณในการจดกจกรรมการเรยน …” ซงสอดคลองกบค าสมภาษณของครผรวมวจย สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 2 ทกลาววา “...ใชกระบวนการสอนทสงเสรมใหผเรยน คดอยางเปนระบบ มขนตอน และท าความเขาใจเหตการณทเกดขนใหชดเจน โดยอาศยการตงค าถามทกขนตอนของการคดเพอพจารณาความเปนไปไดของเหตการณตามสภาพทเปนจรง…” จากขอมลทไดจากการสมภาษณครผรวมวจยโครงการ วจยและพฒนาเครอขายนวตกรรมการเรยนรดานการคดวเคราะหโดยใชโครงงาน เปนฐาน(Project base) สามารถสรปผลทเกดกบครผวจยดานการคดวเคราะหโดยใชโครงงานเปนฐาน ดงน 1. ครมการปรบปรงเปลยนแปลงกระบวนการสอน โดยมการจดกจกรรมการเรยนรทเนนกระบวนการคด วเคราะห ไดแก ระบหรอท าความเขาใจเกยวกบประเดนปญหา รวบรวมขอมลทเกยวกบปญหา พจารณาความนาเชอถอของขอมล การจดขอมลเขาเปนระบบ ก าหนดสมมตฐาน สรป และประเมนขอสรป 2. ครออกแบบกระบวนการฝกฝนใหนกเรยนรจกการวเคราะหเพอการจ าแนกแยกแยะขอมลออกเปนสวน ๆ โดยจ าแนกรายละเอยดของขอมลออกเปนสวน ๆ เพอใหเหนองคประกอบของเรองนน เหนภาพรวมทงหมด รจกวเคราะหความนาจะเปน ในการรบรขอมลขาวสารตาง ๆ วเคราะหความเปนไปได โดยพจารณาองคประกอบของขอมลเหตการณใหละเอยดและหาความสมพนธเชงเหตผลใหกบสงทเกดขน 3. ครสนบสนน และ สงเสรมใหนกเรยนก าหนดขอบเขตหรอนยามสงทเราจะวเคราะห ก าหนดจดมงหมายใหชดเจน พจารณาหลกความรในการวเคราะห รวาควรจะวเคราะหอยางไร สรปและรายงานผลการวเคราะหใหเปนระเบยบชดเจน 1.2 ผลการวจยและพฒนาทเกดกบผเรยน ซงเปนกลมตวอยางทไดรบการพฒนาความรการคดวเคราะหโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project base) โดยตรง ไดสะทอนผลทไดรบการพฒนาจากตอนหนงของการสมภาษณนกเรยน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 2 กลาววา “...ครใชกระบวนการสอนทเปนขนตอนตงแตเรมตนจนท าใหเราสามารถคนพบค าตอบของปญหา ซงบางครงค าตอบทไดเปนสงทเราไมเคยรมากอน ท าใหไดรบความรใหมๆ เพมเตม และสนกกบคนหาค าตอบ …” ซงสอดคลองกบขอมลการสมภาษณระดบลกของนกเรยนสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 5 ตอนหนงวา

86

“..ครสอนใหเปนคนชางสงเกต หาความแตกตางของสงทศกษา ไมสรปสงใดงาย ๆ ตองมเหตผลทเชอถอไดมาประกอบการสรปทกครง …” ซงสอดคลองกบค าสมภาษณของนกเรยนสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 4 ทกลาววา “...ครใหท ากจกรรมทตองใชความคด ตองศกษา คนควาหาขอมลจากแหลงตางๆ ทเพยงพอในการตอบค าถาม บางครงใชขอมลทเราเคยอานเจอในหนงสอตางๆ คนควา ในหองสมด หรอถามผรจรงๆ มาประกอบในการสรปค าตอบ โดยไมน าความรสกของตนเอง หรอของสมาชกในกลมมาเปนขอมลในการตอบ …” จากขอมลทไดในการสมภาษณนกเรยนทไดรบการ พฒนาการเรยนรการคดวเคราะหโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project base) สามารถสรปผลทเกดกบผเรยนได ดงน 1. นกเรยนไดรบการ สงเสรมความฉลาดในการสรางสรรค ในการวเคราะห และในการปฏบต 2. นกเรยนไดรบการปลกฝงในการคนควา สบคน ขอมล ตามหลกการ และเหตผลของขอมลทเปนจรงใหชดเจนกอนจงมการสรป ลดการน าประสบการณสวนตวเปนขอสรปซงจะกอใหเกดความผดพลาดได 3. นกเรยนรจก การประมาณความนาจะเปน โดยสามารถใชขอมลพนฐานทมคดวเคราะหรวมกบปจจยอน ๆ ของสถานการณ ณ เวลานนจะชวยคาดการณความนาจะเปนไดอยางสมเหตสมผล 4. นกเรยนรจกวนจฉยขอเทจจรงจากประสบการณสวนบคคล โดยไมมอคตทกอตวอยในความทรงจ า และท าใหเราสามารถประเมนสงตาง ๆ ไดอยางสมจรง 5. นกเรยนมฐานการคดทชวยเสรมสรางใหเกดมมมองเชงลกในอนทจะน าไปสการตดสนใจและการแกปญหาได 6. นกเรยนรจกการแกปญหา การจ าแนกแยกแยะองคประกอบตาง ๆ และการท าความเขาใจในสงทเกดขน ซงจะน าไปสการแกปญหาไดอยางตรงประเดน 7. นกเรยนสามารถ ประเมนสถานการณและตดสนใจเรองราวตาง ๆ ไดอยางแมนย ากวาการทมเพยงขอเทจจรงทไมไดผานการคดวเคราะห และท าใหรสาเหตของปญหา เหนโอกาสความนาจะเปนในอนาคต 8. นกเรยนสามารถ ประเมนและสรปสงตาง ๆ บนขอเทจจรงทปรากฏ ไมใชสรปตามอารมณและความรสกหรอการคาดการณวานาจะเปนเชนน การคดวเคราะหท าใหไดรบขอมลทเปนจรงซงจะเปนประโยชนตอการตดสนใจ

87

กลาวโดยสรป การพฒนาใหผเรยนมการคดวเคราะหนน มไดประสบผลส าเรจจากการเรยนการสอนวชาใดวชาหนงเพยงวชาเดยว เพราะการคดวเคราะหเปนกระบวนการทท าใหผเรยนมการเปลยนแปลงพฤตกรรม ซงเปนผลจากการสงสมเพมพนประสบการณ ความร และทกษะเพอน าไปประยกตใชในสถานการณตาง ๆ ซง การคดวเคราะหทถกตองสมบรณ และ มประสทธภาพนนตองอาศยองคประกอบหลายอยาง ซงประกอบดวยพนฐานของการสงเกต เพอเกบรวบรวมขอมล และมทกษะในการสอสาร แลวน าขอมลมาวเคราะหจากประสบการณตาง ๆ จงจะไดขอเทจจรงทมประโยชน สามารถน าไปใชในการตดสนใจแกปญหา เหตการณหรอสถานการณตาง ๆ ในชวตประจ าวนไดอยางถกตอง และเปนระบบ

2. การคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem base) การคดอยางมวจารณญาณ เปนการคดทมกระบวนการทางปญญาอยางเปนระบบโดยมการคดพจารณาใครครวญ ไตรตรองอยางมเหตผลรอบดาน มจดมงหมายเพอการตดสนใจวาสงใด ขอความใดเปนจรง ซงจะตองอาศยขอมลหลกฐานตาง ๆ มาประกอบการคดและการตดสนใจ จากการด าเนนโครงการ วจยและพฒนาเครอขายนวตกรรมการเรยนรดานการคดโดยนวตกรรม 3P ในดานการคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem base) สรปผลดงน 2.1 ผลการวจยและพฒนาทเกดกบครทเขารวมโครงการ ซงไดรบการพฒนาความรดานการคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน ( Problem base) และน าความรทไดไปด าเนนการ จดการเรยนร วจยกบผเรยนในโรงเรยนของตนเองในรปแบบตางๆกน ซงจากผลการด าเนนการจดการเรยนการสอนไดคนพบแนวทางในการพฒนาความสามารถผเรยนดาน การคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน ทหลากหลาย ดงค าสมภาษณของครผรวมวจย สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 3 ทกลาวไวตอนหนงวา “...ไดจดกจกรรมเพอสงเสรมการคดอยางมวจารณญาณใหกบนกเรยน โดยปรบปรงกระบวนการสอนดานการจดกจกรรมการเรยนรทสราง ความกระตอรอรน อยากร อยากเหนใหเกดกบผเรยน โดยใชสอ ค าถาม กจกรรมประกอบการเรยน มการจดกจกรรมให ท างานเปนกลม เพอฝกฝนการอภปราย การ รบฟง การยอมรบในเหตผล หรอความคดเหนของคนอน และขอมลของกลม ทดกวา…” ซงสอดคลองกบขอมลการสมภาษณระดบลกของครผรวมวจย สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 1 ตอนหนงวา “...ด าเนนการจดกจกรรมทฝกใหผเรยนมความกลาคดแตกตางไปจากคนสวนใหญ กล าทจะสรางสงใหมหรอแตกตางจากเดม โดยใช สถานการณทยวยให ผเรยน คาดการณ

88

คาดเดาสงตางๆ ซงค าตอบ อาจมไดหลาย แนวทาง…” ซงสอดคลองกบค าสมภาษณของครผรวมวจย สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 5 ทกลาววา “...ไดปรบเปลยนกจกรรมการเรยนการสอนใหนกเรยน เกดการพฒนาความคดระดบสงขน โดยพฒนากจกรรมทใชจากงายไปหายาก และพยายามออกแบบกจกรรมทมระดบความยากงาย ใหสอดคลองเหมาะสมกบ นกเรยนแตละคน และเลอกกจกรรมทหลากหลาย เหมาะสม เพอสงเสรมใหนกเรยน กลาแสดงออก เชน เรมจากการตงค าถามงายๆ การแสดงออกอยางงายแลวยากขนตามล าดบ การเลนและการท างานเปนกลม แลวลดลงจนเหลอคนเดยว โดยใหความส าคญในการแสดงออกของนกเรยนทกครงดวยการให ก าลงใจและเสรมแรง เชน ใหเพอนๆ ปรบมอเมอเพอนไดแสดงความสามารถของตนเองเสรจสน ใหรางวลเปนคะแนน หรอสงของ เพอเปนการสงเสรมใหนกเรยนมความมนใจ และกลาแสดงออกมากขน…” ซงสอดคลองกบครผรวมวจย สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 4 ทานหนงไดใหสมภาษณวา “...ไดจดกจกรรมท กระตนให นกเรยนเกด ความคด จนตนาการ สรางสรรค เพอพฒนาใหนกเรยนเปนบคคลทมความคดสรางสรรค โดยใชกจกรรมมหลายลกษณะ ทงทเปนการจนตนาการจากภาพ จากนทาน จากประสบการณเดม จากเหตการณสงแวดลอมรอบตว และจากความรสกของตนเอง…” จากขอมลทไดจากการสมภาษณครผรวมวจยโครงการ วจยและพฒนาเครอขายนวตกรรมการเรยนรดานการคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน ( Problem base) สามารถสรปผลทเกดจากการวจยและพฒนาเครอขายของครทพฒนาผเรยน ดานการคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem base) ดงน 1. ครมการปรบปรงเปลยนแปลงกระบวนการสอน โดยมการจดกจกรรมการเรยนรทเนนกระบวนการคดอยางมวจารณญาณอยางเปนระบบใหนกเรยนมสวนรวมในการเรยนร เปดโอกาสใหนกเรยนรจกคดในสงทเรยน รจกคดในแงของการตความหมายในรายละเอยด รจกขยายผลของสงทคดและปรบสงทไดจากการคดดงกลาวไปใชในสถานการณอน ๆ 2. ครออกแบบกระบวนการ ฝกฝนใหนกเรยน มเหตผล รจกคดกอนท า รจกจดการปญหา คนพบวธแกไขปญหา บนพนฐานของขอมลตาง ๆ โดยน ามาวเคราะห พจารณาความนาเชอถอกอนการตดสนใจ 3. ครสงเสรม และเปดโอกาสใหนกเรยนตดสนใจดวยตนเอง เพอพฒนาทกษะกระบวนการคด สรางความเชอมนในตนเอง และมความรสกทเปนอสระ 4. ครมการวางแผนการ จดสอการเรยนรแบบตาง ๆ เพอสงเสรมการฝกทกษะการคดอยางมวจารณญาณซงสอมหลายรปแบบ สอสงพมพ เชน หนงสอ บทความประเภทตาง ๆ

89

หนงสอพมพ นทาน หรออาจจดท าแบบฝกหดทกษะการเรยนรใหแกนกเรยน ทหลากหลาย เชน สถานการณจ าลอง หรอฝกการคดจากภาพ เปนตน 5. ครคดคนและจดกจกรรม ใหนกเรยน ฝกทกษะในการอภปรายเชงวเคราะห วจารณ เปนการฝกใหนกเรยนมทกษะในการลงขอสรปและรจกประเมนความคดเหนของผอน ท าใหนกเรยนรจกการอางเหตผล และรบฟงความคดเหนของผอนดวยใจเปนกลาง เชน การอภปรายรวมกนตามหวขอตาง ๆ ทนาสนใจ หรอเปนเหตการณทเกดขนในปจจบน ขอมลขาวสารตาง ๆ จากความคดเหนของบคคลตาง ๆ ในขาวประจ าวนจากการตนลอการเมอง เปนตน 6. ครสนบสนน และ สงเสรมใหนกเรยนรจกวางแผนการท างานหรอกจกรรมตาง ๆ โดยแนะน าใหนกเรยนวางเปาหมาย ตรวจสอบขนตอนการด าเนนงาน รจกวธการในการแกปญหาไดอยางเหมาะสม รอบคอบ และควบคมตนเองใหด าเนนงานตามแผนหรอกจกรรมใดๆ ตลอดจนมการประเมนผลการด าเนนงาน 2.2 ผลการวจยและพฒนาทเกดกบผเรยน ซงเปนกลมตวอยางทไดรบการพฒนาความรดานการคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน ( Problem base) โดยตรง ไดสะทอนผลทไดรบการพฒนาจากตอนหนงของการสมภาษณนกเรยน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 4 กลาววา “...คณครใหท ากจกรรมกลม และรวมกนคด รวมกนท า เชนวชาวทยาศาสตร ไดไป ศกษานอกหองเรยน เกบบนทกขอมล ประชมกนในกลม น าเสนอหนาหอง และตอบค าถามตางๆ เชน วนหนงคณครใหท างานเปนกลมโดยไปศกษาสภาพแวดลอมในโรงเรยนวาปญหาอะไรบาง จากนนบนทกขอมลมา แลวคยกบสมาชกในกลมวาปญหาทบนทกมานน นาจะมสาเหตมาจากอะไรบาง จากนนตวแทนกลมน าขอสรปทไดจากกลมมาน าเสนอหนาชนเรยนใหเพอนกลมอนๆฟง เมอทกกลมสรปเสรจแลว และคณครกสรปอกครง แลวมการบานในคาบตอไปใหไปหาวธการแกปญหาสงแวดลอมทแตละกลมไดพบในคาบนเพอน ามาคยกบสมาชกในกลม และน าเสนอในคาบเรยนตอไป …” ซงสอดคลองกบขอมลการสมภาษณระดบลกของนกเรยน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 2 ตอนหนงวา “...กจกรรมการสอนของคณครแตกตางกนในแตละวน เชน ใหดภาพ แลวใหตอบค าถามเกยวกบภาพ และอธบายวาท าไมจงคดอยางนน ซงเพอนแตละคนตอบไมเหมอนกน ท าใหไดฟงความคดเหนของเพอนๆ ทคดแตกตางกน และทกคนมเหตผลวาท าไมจงตอบอยางนน ซงคณครกไมไดบอกวาใครตอบผด …” ซงสอดคลองกบค าสมภาษณของนกเรยน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 3 ทกลาววา

90

“...ครใหท ากจกรรมตางๆ จาก งายไปหายาก แตไมยากเกนความสามารถของเรา บางครงเปนงานทท าคนเดยว ท าชวยกนสองคน และท ารวมกนเปนกลม เมอน าเสนอหนาชนเรยนจะไดรบค าชม ไดรบคะแนน หรอรางวลจากคณคร รวมทงเสยงปรบมอจากเพอนๆ ท าใหรสกภมใจ และมนใจทจะแสดงออกในการรวมกจกรรมในหองเรยนมากขน …” ซงสอดคลองกบนกเรยน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 1 ทใหสมภาษณวา “...คณครม กจกรรมมหลากหลาย ทท าใหเกด จนตนาการ และ ความคดสรางสรรค เชน ใหนกเรยนจนตนาการจากภาพทเหน จากนทานทอาน จากประสบการณเดม ทพบมา จากเหตการณสงแวดลอมรอบตว และจากความรสกของตนเอง เปนตน…” จากขอมลทไดในการสมภาษณนกเรยนทไดรบการ พฒนาการเรยนรดานการคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem base) สามารถสรปผลทเกดกบผเรยนได ดงน 1. ผเรยนมความมนใจในการเผชญ และแกไขปญหานน ๆ ไดถกทาง 2. ผเรยนสามารถตดสนใจในสถานการณตาง ๆ ไดอยางเหมาะสมและมเหตผล 3. ผเรยนมบคลกภาพด มความรบผดชอบ มระเบยบวนย มากขน มความสขมรอบคอบ กอนตดสนใจในเรองใดจะตองมขอมลหลกฐานประกอบ และวเคราะหดวยเหตผลกอนตดสนใจ 4. ผเรยนท ากจการงานตาง ๆ ประสบความส าเรจตามเปาหมายอยางมคณภาพเนองจากมระบบความคดอยางเปนขนตอน 5. ผเรยนมทกษะในการสอสารกบผอนไดด ทงดานการอาน เขยน ฟง พด 6. ผเรยนมความสามารถ และสตปญญาทจะน าความรไปประยกตใช ในการด ารงชวต 7. ผเรยนสามารถปฏบตงานอยางมหลกการและเหตผล สงผลใหงานส าเรจอยางมคณภาพ กลาวโดยสรป การคดอยางมวจารณญาณทสามารถน ามาใชในชนเรยนนน สามารถด าเนนการไดหลายรปแบบ โดยมแนวทางหลกๆ ดงน 1) การท าความเขาใจกบปญหา / ประเดนส าคญ / สถานการณทพบ 2) การรวบรวมขอมล ซงเปนขอมลทเกยวของกบการน ามาเปนแนวทางการแกปญหา และ 3) การวเคราะหขอมล พจารณาขอมล เพอหาทางเลอกหรอค าตอบทถกตอง อยางรอบคอบ ประเมนทางเลอกหลาย ๆ ทาง โดยการพจารณาวาขอมลใดมเหตผลนาเชอถอหรอไมนาเชอถอ แลวจงสรปเพอตดสนใจ

91

3. การคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพเปนฐาน (Product base) การคดสรางสรรค เปนความคดทซบซอนเปนกระบวนการทางปญญาทสามารถขยายขอบเขตความคดทมอยเดมสความคดทแปลกใหม แตกตางไปจากความคดเดม และเปนความคดทใชประโยชนไดอยางเหมาะสม ความคดระดบนจะน าไปสการผลตสงประดษฐทคดหรอจนตนาการขนเอง จากการด าเนนโครงการวจยและพฒนาเครอขายนวตกรรมการเรยนรดานการคดโดยนวตกรรม 3 P ในดานการคดคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพเปนฐาน (Product base) สรปผลไดดงน 3.1 ผลการวจยและพฒนาทเกดกบครเขารวมโครงการ ซงไดรบการพฒนาความรดาน การคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพ เปนฐาน (Product base) และน าความรทไดไปด าเนนการ จดการเรยนร วจยกบผเรยนในโรงเรยนของตนเองในรปแบบตางๆกน ซงจากผลการด าเนนการจดการเรยนการสอนไดคนพบแนวทางในการพฒนาความสามารถผเรยนดาน การคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพเปนฐาน ทหลากหลาย ดงค าสมภาษณของครผรวมวจย สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 5 ทกลาวไวตอนหนงวา “...ไดจดกจกรรมการเรยนการสอนทสงเสรมการคดสรางสรรคใหกบนกเรยน ดวยการจดบรรยากาศในชนเรยนทกระตนและสงเสรมผเรยนดานกายภาพ ไดแก การจดหองเรยนโตะเกาอใหเหมาะสมกบกจกรรม จดมมความร มมผลงานของผเรยน และการจดบรรยากาศดานสมอง ไดแก การเสรมใหผเรยนกลาคดกลาแสดงออกอยางอสระ ยอมรบความคดเหน ใชเทคนคการสงเสรมความคดสรางสรรค…” ซงสอดคลองกบขอมลการสมภาษณระดบลกของครผรวมวจย สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 3 ตอนหนงวา “...ไดใชเทคนคประกอบการพฒนาผเรยนใหเกดการพฒนาความคดสรางสรรคโดยการไมตกรอบความคด ไมค านงถงปญหา อปสรรค ขอจ ากด หรอความเปนไปไมได ไดปรบเปลยนกจกรรมการเรยนการสอนใหนกเรยน เกดการพฒนาความคดสรางสรรคโดยการใชกระบวนการรวม และแยก คอ การวมกนจะเกดอะไรขน ดขนหรอไม อยางไร และหากแยกกนจะแตกตางจากการรวมกนอยางไร …” ซงสอดคลองกบครผรวมวจย สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 2 ทานหนงไดใหสมภาษณวา “...ไดจดกจกรรมท กระตนให นกเรยนเกด ความคดสรางสรรค โดยการตงค าถามวา ท าไม สมมตวาถาเปนอยางนจะท าอยางไร และใชค าถามเปรยบเทยบเชงพฒนา เชน เราท าไดไหม และตองรบท าอะไร อะไรทคนอนท าแลวแตเรายงไมท า เปนตน …” สอดคลองกบขอมลการสมภาษณครผรวมวจย สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 4 ตอนหนงวา

92

“...ใชเทคนคการเลยนแบบ และการเพมมลคา โดยการท าใหแตกตาง ท าใหดกวา แลวกระโดดสสงใหม พรอมทงปรบแตงใหดขนกวาเดม หรอแปรรปจากของเดมเปนสงใหม โดยท าใหเกดคณคาเพมขนกวาเดม …” ซงสอดคลองกบครผรวมวจย สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 1 ทานหนงไดใหสมภาษณวา “...ฝกนกเรยนใหคดรอบดาน ไมยดตดแนวคดใดแนวคดหนง ฝกการใหเปนคนชางสงเกต ชางจดจ า และเกบประสบการณมาปรบใหเกดความคดใหม พฒนาสงใหมๆ โดยไมย าอยทเดม และไมกลวทจะพบความลมเหลว…” จากขอมลทไดจากการสมภาษณครผรวมวจยโครงการ วจยและพฒนาเครอขายนวตกรรมการเรยนร ดานการคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพ เปนฐาน (Product base) สามารถสรปผลทเกดจากการวจยและพฒนาเครอขายของครทพฒนาผเรยนดาน การคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพเปนฐาน ดงน 1. ครมการปรบปรงเปลยนแปลงกระบวนการสอน โดยมการจดกจกรรมการเรยนรทเนนกระบวนการใชความคดตลอดเวลา โดยการตงค าถาม และหาเหตผลในการตอบ 2. ครออกแบบกระบวนการ ฝกฝนใหนกเรยนคดอยางรอบดาน ไมยดตดเพยงดานเดยว ไมจ ากดกรอบความคดของตนเองไวกบสงเดม 3. ครคดคนและจดกจกรรม ใหนกเรยน จดระบบความคดในการเปรยบเทยบ มองหลายมต ฝกการระดมพลงสมอง รวบรวมความคดสรางสรรคจากหลายๆแหลง 4. ครมการวางแผนการ จดสอการเรยนรแบบตาง ๆ เพอสงเสรมการฝกทกษะการปฏบต และเปนการสรางโอกาสใหนกเรยนไดคนพบสงใหม และเกดความคดใหมๆ เปนตน 5. ครสนบสนน สงเสรมใหนกเรยนรจกวางแผนการ จดระบบการคด คดตอยอดใหเกดความคดใหม เกดค าตอบใหมๆ โดยไมมความคดใดทถกหรอผด และกระตนใหนกเรยนกลาทจะลงมอท าโดยไมกลวความลมเหลว รวมทงพฒนางานทมอยเดมใหดขนดวยวธการใหมๆ 3.2 ผลการวจยและพฒนาทเกดกบผเรยน ซงเปนกลมตวอยางทไดรบการพฒนาความรดานการคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพ เปนฐาน (Product base) โดยตรง ไดสะทอนผลทไดรบการพฒนาจากตอนหนงของการสมภาษณนกเรยน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 2 กลาววา “...ครใหท ากจกรรมดวยการเรยนรสงตางๆดวยตนเอง ใหคดอยางอสระ เชน วชาศลปะ ครใหวาดรปตามความสนใจของแตละคน และใหบอกเหตผลวาท าไมจงเลอกทจะวาดรปน …” ซงสอดคลองกบขอมลการสมภาษณระดบลกของนกเรยน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 1 ตอนหนงวา

93

“...ครสอนใหเปนคนชางสงเกต และเมอมปญหาสงสยใหถาม และในบางครงครกถามค าถามใหพวกเราตอบ ซงแตละคนกตอบไมเหมอนกน ซงครกใหอธบายวาท าไมจงคดอยางนน…” ซงสอดคลองกบค าสมภาษณของนกเรยน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 4 ทกลาววา “...ครใหท ากจกรรมทแตกตางกน บางวนอยในหองเรยน บางวนไปเรยนทใตตนไม บางวนใหเรยนทโรงอาหาร บางครงใหท างานคนเดยว บางครงใหท างานเปนกลม และแตละวนกมกจกรรมตางๆ ไมเหมอนกน เชน ใหน าขยะหรอของเหลอใชมาท าใหเกดประโยชน หรอประดษฐของใชจากวสดธรรมชาต เปนตน …” ซงสอดคลองกบนกเรยน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาจงหวดอบลราชธาน เขต 5 ทใหสมภาษณวา “...คณครเคยใหท างานรวมกนเปนกลม ตงแตเรมแรกจนงานเสรจ โดยให แตละกลมคดและประดษฐสงของจากเศษวสดเหลอใชในทองถน บางกลมกสานทรองแกวไมไผ ตกแตงกรอบรปดวยเมลดพช ท าแจกนดอกไมขวดพลาสตก เปนตน ซงในการท างานเปนกลมท าใหพวกเรารจกการชวยเหลอกน ไดแสดงความคดเหน และยอมรบฟงผอน ตงแตการวางแผน การเตรยมอปกรณ การออกแบบ การลงมอท างาน และน าเสนอผลงานหนาชนเรยน เปนกจกรรมทสนก ไดประสบการณ และไดเหนผลงานทหลากหลายของเพอนกลมอนดวย …” จากขอมลทไดในการสมภาษณนกเรยนทไดรบการ พฒนาการเรยนร ดานการคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพเปนฐาน (Product base) สามารถสรปผลทเกดกบผเรยนได ดงน 1. ผเรยนไดเรยนรสงตางๆ ดวยตนเอง มอสระในการคด การน าเสนอความคดของตนเอง 2. ผเรยนมทกษะในการสงเกต การซกถาม การตอบค าถาม การคดหาค าตอบในเรองตางๆ รวมทงคดคนหาค าตอบและวธการใหมๆ 3. ผเรยนไดฝกการคดรอบดานอยางมเหตผล ฝกการระดมสมองในการท างานรวมกบผอน และสามารถน าความรนมาปรบใชในชวตประจ าวน 4. ผเรยนไดฝกการจดระบบความคด การเปรยบเทยบ และการมองหลายมต 5. ผเรยนมความกลาทจะคดสรางสรรคพฒนาสงใหมๆ โดยไมยดตดกบสงเกา และไมกลวทจะพบความลมเหลว

94

กลาวโดยสรป ความคดสรางสรรค เปนความคดทเกดขนตอเนองจากจนตนาการ โดยมลกษณะทแตกตางไปจากความคดของบคคลอน ความคดสรางสรรค อาศยพนฐานจากประสบการณเดม คอความร ขอมลขาวสาร การศกษาเหตผล และการใชปญญาในการจดสรางรปแบบของความคดในรปแบบใหม อาจแสดงออกมาเปนรปธรรมอยางประจกษชด และกอใหเกดการคนพบสงใหม ๆ ท าใหเกดเปนผลงานศลปะและวทยาการสาขาตาง ๆ รวมทงผลงานทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย อนเปนประโยชนแกสงคมประเทศชาตและมนษยชาต ผลการ พฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคด 3 ดาน โดยใชนวตกรรมพฒนาทกษะการคดของผเรยน คอ 3P Model สรปไดดงน 1) การพฒนาทกษะการคดวเคราะหโดยใชโครงงานเปนฐาน ( Project Base Learning) เปนกระบวนการทท าใหผเรยนมการเปลยนแปลงพฤตกรรม ซงเปนผลจากการสงสมเพมพนประสบการณ ความร และทกษะเพอน าไปประยกตใชในสถานการณตาง ๆ ซงการคดวเคราะหทถกตองสมบรณ และมประสทธภาพนนตองอาศยองคประกอบหลายอยาง ซงประกอบดวย พนฐานของการสงเกต เพอเกบรวบรวมขอมล และมทกษะในการสอสาร แลวน าขอมลมาวเคราะหจากประสบการณตาง ๆ จงจะไดขอเทจจรงทมประโยชน สามารถน าไปใชในการตดสนใจแกปญหา เหตการณหรอสถานการณตาง ๆ ในชวตประจ าวนไดอยางถกตอง และเปนระบบ 2) การพฒนาทกษะการคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem Base Learning) สามารถด าเนนการไดหลายรปแบบ โดยมแนวทางหลกๆ ดงน ท าความเขาใจกบปญหา / ประเดนส าคญ / สถานการณทพบ รวบรวมขอมล ซงเปนขอมลทเกยวของกบการน ามาเปนแนวทางการแกปญหา และวเคราะหขอมล พจารณาขอมล เพอหาทางเลอกหรอค าตอบทถกตอง อยางรอบคอบ ประเมนทางเลอกหลาย ๆ ทาง โดยการพจารณาวาขอมลใดมเหตผลนาเชอถอหรอไมนาเชอถอ แลวจงสรปเพอตดสนใจ 3) การพฒนาทกษะการคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพเปนฐาน ( Product Base Learning) เปนความคดทเกดขนตอเนองจากจนตนาการ โดยมลกษณะทแตกตางไปจากความคดของบคคลอน ความคดสรางสรรค อาศยพนฐานจากประสบการณเดม คอ ความร ขอมลขาวสาร การศกษาเหตผล และการใชปญญาในการจดสรางรปแบบของความคดในรปแบบใหม อาจแสดงออกมาเปนรปธรรมอยางประจกษชด และกอใหเกดการคนพบสงใหม ๆ ท าใหเกดเปนผลงานศลปะและวทยาการสาขาตาง ๆ รวมทงผลงานทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย อนเปนประโยชนแกสงคมประเทศชาตและมนษยชาต

95

ค. ความคดเหนของครทเขารวมโครงการ การวจยและพฒนาเครอขายนวตกรรม การเรยนรของคร และ บคลากรทางการศกษาเพอพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคด ทงดานความร ความเขาใจ และความพงพอใจ กอนและหลงเขารวมโครงการ ตารางท 4.3 ความคดเหนของครทเขารวมโครงการจากการวจยและพฒนาการสงเสรมเกยวกบ ความรความเขาใจกอน และหลงเขารวมโครงการ

ท รายการ กอน

แปลผล หลง

แปลผล SD. SD.

1 เทคนคการสอนทกษะการคด 2.59 2.59 ปานกลาง 3.90 .65 มาก 2 นวตกรรมการพฒนาทกษะ

การคด 2.88 2.88 ปานกลาง 3.80 .63 มาก

3 การพฒนานวตกรรมการเรยนร 3.04 3.04 ปานกลาง 3.92 .67 มาก 4 การเขยนแผนการจดการเรยนร 3.28 3.28 ปานกลาง 3.95 .66 มาก 5 การวจยปฏบตการ 2.76 2.76 ปานกลาง 3.78 .75 มาก 6 เครองมอวดทกษะการคด 2.88 2.88 ปานกลาง 3.95 .73 มาก 7 การวจยในชนเรยน 2.92 2.92 ปานกลาง 4.00 .79 มาก

รวม 2.90 2.90 ปานกลาง 3.90 .69 มาก

จากตารางท 4.3 ความคดเหนเกยวกบความร ความเขาใจ กอนการเขารวมโครงการ โดยภาพรวม พบวา อยในระดบปานกลาง ( = 2.99) เมอพจารณาเปนรายขอ ขอทมคาเฉลยสงสด คอ การเขยนแผนการจดการเรยนร ( = 3.28) รองลงมา คอ การพฒนานวตกรรม การเรยนร ( = 3.04) และการวจยในชนเรยน ( = 2.92) ตามล าดบ ซงทกขออยในระดบปานกลาง ส าหรบความคดเหนเกยวกบความรความเขาใจหลงการเขารวมโครงการ โดยภาพรวม พบวา ความคดเหนเกยวกบความร ความเขาใจ ในการเขารวมโครงการ โดยภาพรวมอยในระดบมาก ( = 3.90) เมอพจารณาเปนรายขอ ขอทมคาเฉลยสงสด คอ การวจยในชนเรยน ( = 4.00) รองลงมา คอ การเขยนแผนการจดการเรยนร และเครองมอวดทกษะการคด ( = 3.95) และการพฒนานวตกรรมการเรยนร ( = 3.92) ตามล าดบ ซงทกขออยในระดบมาก

96

ตารางท 4.4 ความคดเหนและขอเสนอแนะจากการเขารวมโครงการ

ความคดเหนและขอเสนอแนะ

ทานจะน าความรทไดจากการเขารวมโครงการวจยครงนไปใชประโยชนอยางไร 1. น าไปใชในการพฒนาการเรยนการสอน และการจดท านวตกรรมเพอใชในการพฒนาการคด

ของผเรยน 2. น าไปแกปญหาดานการเรยนรตามขนตอนอยางงายและยดผเรยนเปนส าคญ 3. พฒนาผลสมฤทธใหสงขน 4. ครมความรเกยวกบงานวจย 5. น าไปใชในการพฒนาวชาชพ 6. แลกเปลยนความรสงานวจยทเปนการสรางเครอขาย 7. สอดคลองกบหลกสตรและแผนการจดการเรยนร 8. จะน าความรไปพฒนาการท าวจยดานตางๆ ตอไป 9. พฒนาการสอนในหนวยการเรยนทเหมาะสมและสอดคลองกบหวขอวจย 10. ครจะตองท านวตกรรมเพอการวจยของตนเอง 11. ใชทกษะกระบวนการคดวเคราะหในการจดกจกรรมการเรยนการสอนและการวจย 12. จดการเรยนการสอนและน าไปเผยแพรในกลมเพอพฒนาการศกษา ทานตองการใหคณะครศาสตรมบทบาทในการพฒนาการศกษาในทองถนหรอการพฒนาเครอขายการศกษาอยางไรบาง 1. การนเทศตดตามอยางเปนกลยาณมตร 2. สงนกศกษาฝกสอนทมความช านาญเกยวกบการวจยดานการเรยนการสอนเพอเปนแนวทาง

ใหครไดศกษารวมกน 3. จดอบรมเพอพฒนาครใหมความรในวชาทสอน (กรณครสอนไมตรงวชาเอก) และเทคนค

วธการใหมๆ 4. ใหค าปรกษาเมอมปญหา 5. ประชาสมพนธจดฝกอบรมการจดท านวตกรรมอยางนอยภาคเรยนละ 1 ครง 6. ใหขอมลแนวทางการท าวจยใหมากกวาน 7. จดเปนโครงการตอเนอง 8. จดท าเอกสารงานวจยเผยแพรแกครและหนวยงาน 9. ใหคณะท างานลงพนทประสานความรวมมอและมบทบาทการพฒนาควบคกบสถานศกษา

97

ตารางท 4.4 (ตอ)

ความคดเหนและขอเสนอแนะ 10. จดประชมสมมนาอยางนอยภาคเรยนละ 1 ครง 11. ใหความรอยางละเอยดทละประเดน 12. จดกจกรรม/มสวนรวมในการวเคราะหเดกทมปญหาการอานเพอชวยในการวางแผน

แกปญหาผเรยนเบองตน 13. เปนวทยากรในการผลตสออปกรณส าหรบการเรยนการสอน 14. จดกจกรรมเขาคายของนกศกษาเพอเสรมประสบการณใหกบนกเรยน 15. มศนยประสานงานและหองสมด 16. ใหความรและการปฏบตในการเขยนรายงานการวจย 17. จดหารปแบบวธการพฒนาผเรยนดานการเรยนร ขอเสนอแนะอนๆ 1. ควรอบรมเรองทจะท าการวจยเฉพาะ 2. ประเมน ตดตาม แนะน าผลการวจยทโรงเรยนเปนระยะ 3. ควรมโครงการตอเนอง 4. ขอจ ากดดานระยะเวลาท าใหเกดปญหา ครมภาระงานมากจงไมไดท าอยางจรงจง 5. โรงเรยนตองการอปกรณในการวจย เชน กระดาษ เครองพมพ เปนตน 6. มงแกปญหาเดกโดยเฉพาะดานสตปญญา สมาธของการคดตามกระบวนการตางๆ 7. ขอบคณทถายทอดความรใหผทมความร ความสามารถ ประสบการณนอย 8. การวจยในระบบการศกษาเปนเรองทด และนาจะน าเอาวจยทด (Best Practice) มาใชใหมากขน

จากตารางท 4.4 พบวา ความคดเหนและขอเสนอแนะ เกยวกบจากการเขารวมโครงการ แตละประเดนมดงน ทานจะน าความรทไดจากการเขารวมโครงการวจยครงนไปใชประโยชนอยางไร เรยงล าดบจากมากไปหานอย 3 ล าดบ ดงน 1) น าไปใชในการพฒนาการเรยนการสอน และการจดท านวตกรรมเพอใชในการพฒนาการคดของผเรยน 2) น าไปแกปญหาดานการเรยนรตามขนตอนอยางงายและยดผเรยนเปนส าคญ และ 3) พฒนาผลสมฤทธใหสงขน

98

ทานตองการใหคณะครศาสตรมบทบาทในการพฒนาการศกษาในทองถนหรอการพฒนาเครอขายการศกษาอยางไรบาง เรยงล าดบจากมากไปหานอย 3 ล าดบ ดงน 1) การนเทศตดตามอยางเปนกลยาณมตร 2) สงนกศกษาฝกสอนทมความช านาญเกยวกบการวจยดานการเรยนการสอนเพอเปนแนวทางใหครไดศกษารวมกน และ 3) จดอบรมเพอพฒนาครใหมความรในวชาทสอน (กรณครสอนไมตรงวชาเอก) และเทคนควธการใหมๆ ขอเสนอแนะอนๆ เรยงล าดบจากมากไปหานอย 3 ล าดบ ดงน 1) ควรอบรมเรองทจะท าการวจยเฉพาะ 2) ประเมน ตดตาม แนะน าผลการวจยทโรงเรยนเปนระยะ และ3) ควรมโครงการตอเนอง

ตารางท 4.5 รายงานความกาวหนาในการท าวจยพฒนาทกษะการคด

ความกาวหนาในการท าวจยพฒนาทกษะการคด จ านวน รอยละ ทานท าวจยพฒนาทกษะการคดประเภทใด

1. คดวเคราะห 2. คดอยางมวจารณญาณ 3. คดสรางสรรค

13 10 15

34.21 26.32 39.47

รวม 38 100.00 ทานไดจดท านวตกรรมหรอไม

1. ไมไดท า 2. ท าแตไมเรยบรอย 3. ท าเสรจเรยบรอย

5

24 9

13.16 63.16 23.68

รวม 38 100.00 ทานไดเขยนแผนจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดของผเรยนหรอไม

1. เขยนเรยบรอย 2. ไมไดเขยนแผนจดการเรยนร

18 20

47.37 56.63

รวม 38 100.00 ทานไดน านวตกรรมไปจดการเรยนรเพอพฒนาผเรยนหรอไม

1. ไมไดน านวตกรรมไปจดการเรยนร 2. น านวตกรรมไปจดการเรยนรบางสวน 3. น านวตกรรมไปจดการเรยนรไดครบทกแผน

5

23 10

13.16 60.52 26.32

รวม 38 100.00

99

ตารางท 4.5 (ตอ)

ความกาวหนาในการท าวจยพฒนาทกษะการคด จ านวน รอยละ ทานไดจดท ารายงานการวจยหรอไม

1. ไมไดท า 2. ท าแตไมเรยบรอย 3. ท าเสรจเรยบรอย

12 18 8

31.58 47.37 21.05

รวม 38 100.00

จาก ตารางท 4.5 รายงานความกาวหนาในการท าวจยพฒนาทกษะการคด ผตอบแบบสอบถามทงหมด 42 คน ตอบมาทงหมด 38 คน คดเปนรอยละ90.47 โดยแตละประเดนค าถาม ดงน ทานท าวจยพฒนาทกษะการคดประเภทใด สามารถเรยงล าดบได ดงน คดสรางสรรค (รอยละ 39.47) คดวเคราะห (รอยละ 34.21) และคดอยางมวจารณญาณ (รอยละ 26.32) ทานไดจดท านวตกรรมหรอไม สามารถเรยงล าดบได ดงน ท าแตไมเรยบรอย (รอยละ 63.16) ท าเสรจเรยบรอย (รอยละ 23.68) และไมไดท า (รอยละ 26.32) ทานไดเขยนแผนจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดของผเรยนหรอไม สามารถเรยงล าดบได ดงน ไมไดเขยนแผนจดการเรยนร (รอยละ 56.63) และเขยนเรยบรอย (รอยละ 47.37) ทานไดน านวตกรรมไปจดการเรยนรเพอพฒนาผเรยนหรอไม สามารถเรยงล าดบได ดงน น านวตกรรมไปจดการเรยนรบางสวน (รอยละ 60.52) น านวตกรรมไปจดการเรยนรไดครบทกแผน (รอยละ 26.32) และไมไดน านวตกรรมไปจดการเรยนร (รอยละ 13.16)

ทานไดจดท ารายงานการวจยหรอไม สามารถเรยงล าดบได ดงน ท าแตไมเรยบรอย (รอยละ 47.37) ไมไดท า (รอยละ 31.58) และท าเสรจเรยบรอย (รอยละ 21.05)

100

ตอนท 2 บทบาทการสงเสรมเครอขายการเรยนร คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน เปนสถาบนอดมศกษาทผลตบคลากรทางการศกษา ทงผบรหารสถานศกษา และครผสอน จดการศกษาส าหรบนกศกษาและผสนใจ ทงในเขตจงหวดอบลราชธานและจงหวดใกลเคยง มบคลากรทมความรความสามารถทางการวจยในหลายสาขาทจะสามารถเปนพเลยงหรอทปรกษาทางวชาการได และจดการศกษาทตอบสนองตอนโยบายการพฒนาทองถนและชมชน และการบรการชมชน การด าเนนงานตามโครงการวจยและพฒนานวตกรรมเครอขายการเรยนรของคร บคลากรทางการศกษาเพอพฒนาคณภาพผเรยนซงคณะครศาสตรรบผดชอบครงนเปนการด าเนนการทสอดคลองกบยทธศาสตรของคณะครศาสตร คอ ยทธศาสตรขอท 3 เปนศนยกลางบรการทางวชาการทครบวงจรเพอเสรมสรางและพฒนาความเขมแขงในวชาชพคร และยทธศาสตรขอท 5 พฒนาการบรหารจดการทดและมคณภาพโดยยดหลกธรรมาภบาลมงเนนรปแบบการท างานเชงบรณาการ การแสวงหาความรวมมอและการสรางเครอขาย

ส าหรบในการวจยและพฒนาการสงเสรมนวตกรรมเครอขายการเรยนรของครและบคลากรทางการศกษาเพอพฒนาคณภาพผเรยนดานการคดในจงหวดอบลราชธานครงน บทบาทของคณะครศาสตรในการวจยมดงน 1. บทบาทของผประสานงานเครอขาย คณะครศาสตรไดด าเนนการประสานงานเครอขาย 2 ลกษณะคอ การประสานงานโดยตรงและประสานงานโดยทางออม คอ

- การประสานงานโดยตรง คอการประสานเพอใหเกดความเขาใจในรปแบบตางๆใหตรงกน เชน การออกหนงสอถงโรงเรยน ประสานงานโดยการใชโทรศพท เปนตน

- การประสานงานโดยทางออม เชน ขอความรวมมอกบส านกงานเขตพนทการศกษาใหชวยประสานงานตอไปยงโรงเรยนทรวมเครอขาย

จากบทบาทของผคณะครศาสตรขางตนจะเหนไดวาท าใหเกดความเขาใจทตรงกนมการสอสารทชดเจนท าใหการด าเนนการเปนไปดวยความราบรน 2. บทบาทของผใหความร หลงจากตกลงรวมกนกบเครอขายทง 5 โรงเรยนม การพฒนานวตกรรม 3 P เพอถายทอดใหกบคณะคร ทง 5 โรงเรยน ซงมการจดประชมปฏบตการ ดงไดกลาวมาแลว 3. บทบาทของผตดตาม ซงคณะครศาสตรไดด าเนนการตามบทบาทน ไดออกแบบนเทศ ตดตามผลหลงจากการอบรมใหความร จ านวน 2 ครง

101

ตอนท 3 ขอเสนอแนะเชงนโยบายการสงเสรมเครอขายการเรยนร 2.2.1. ขอเสนอแนะเกยวกบการเลอกโรงเรยนรวมเครอขาย โรงเรยนทมการพฒนาดานตาง ๆ เปนอยางด มกมกจกรรมมากทงภายนอกและ ภายในโรงเรยน ถงแมจะมเจตนาทจะใหความรวมมอในการด าเนนการวจยเปนอยางด แตมกมปจจยดานเวลาเปนอปสรรคอยเสมอ ดงนน การเลอกโรงเรยนทมผลงานจง ประสบปญหาดงกลาว 2.2.2 ขอเสนอแนะเกยวกบการก าหนดประเดนการพฒนาทกษะการคด เปนการพฒนาคณภาพผเรยนดานการคดโดยนวตกรรม 3P คอ การคดวเคราะหโดยใชโครงงาน เปนฐาน (Project

base) การคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน ( Problem base) และการคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพ เปนฐาน (Product base) ถงแมทประชมจะเหนดวยกบประเดนการพฒนาดงกลาว แตเมอลงสการปฏบตจรง พบวาผปฏบตประสบปญหาเรอง ไมใชประเดนทผปฏบตสนใจ และถนด จงเกดปญหาในการด าเนนการวจย ซงผปฏบตตองคนควาใหม และท าความเขาใจใหม ท าใหขาดความสนใจในการด าเนนการตอ และไมสามารถท านวตกรรมไดส าเรจตามทก าหนดไวได

2.2.3 ขอเสนอแนะเกยวกบนวตกรรมการพฒนาทกษะการคด ประเดนทยากล าบากในการพฒนาทกษะการคด คอ ความครบถวนของ องคประกอบทรวมกนเปนทกษะการคดแตละตวซงจะสงผลตอการวดทพฤตกรรม พบวาทกษะมความซ าซอน ใกลเคยง ไมเปนอสระจากกน รวมทงควรจะมการวดซ าเพอศกษาความคงทนของพฤตกรรมดวย และเนองจากชวงเวลาทท าวจยเปนระยะทสน แตกระบวนการทท าในแตละ โรงเรยนมเงอนง าหรอรองรอย (clue) วาโครงการทจะประสบความส าเรจจะมลกษณะบรณาการในดานตาง ๆ คอ 1) ความจ าเปนในชวต 2) ความเปนธรรมชาต 3) การมสวนรวมของชมชน 4) การทนกเรยนเปนผกระท า (active agent) มากกวาผรบการกระท า (passive agent)

2.2.4 ขอเสนอแนะเกยวกบนวตกรรมการบรหารเครอขาย เครอขายวจยควรมการเชอมโยง แลกเปลยนเรยนรเปนปกต นอกเหนอจาก การรวมงานวจยแตละเรองจะท าใหมความเปนเครอขายอยางแทจรง ทงนควรจะมบคลากรทพรอมจะท างานในศนยเครอขายทท าหนาท

ประสานงานกบเครอขายเปนประจ า และในการท างานประจ าของสมาชกเครอขายจะสงผลตอการด าเนนงานรวมกนของเครอขาย โดยมกลยทธการด าเนนงานของเครอขาย เพอใหการด าเนนงานแบบเครอขายบรรลวตถประสงค หนวยงานหรอองคกรในแตละระดบควรมกลยทธในการด าเนนงานทชดเจน ซงจะตองประสานสมพนธสอดคลองกน

102

ส าหรบในบรบทโครงการวจยและพฒนาครงน สงเคราะหกลยทธในการด าเนนงานของหนวยงานแตละระดบ สรปไดดงน ก. กลยทธคณะครศาสตร 1) การใหบรการวชาการเชงบรณาการ เปนการบรณาการงานและคนโดยใชผลการประเมนสถานการณและความสนใจเครอขาย เปนการคนพบในการท างานโดยมได ก าหนดใหเปนกลยทธหลกมากอน ภายหลงการด าเนนการ จงก าหนดกจกรรมทสอดคลองกบความตองการ โดยการประชมเพอชแจง สรางความตระหนกและแลกเปลยนเรยนรรวมกน การประชมปฏบตการจดการความรเพอการวจยและพฒนาในองคกรแตละระดบ 2) การปฏบตการแบบมสวนรวมทเนนการเสรมพลงอ านาจและการเพมสมรรถนะ ตองปฏบตการทงในเชงปรมาณและคณภาพ โดยจดใหมการประชมรวมระหวางสมาชกเครอขายเพอก าหนดพนธกจ กจกรรมหรอแลกเปลยนเรยนรกนภายในเครอขาย เกดพหภาคในดานความรวมมอกนในการพฒนาคณภาพการศกษา มการก าหนดจดมงหมายรวมทงการปฏบตทเกยวของกบการพฒนาการศกษารวมกนทกอใหเกดศกยภาพในการท างาน เชน การไปศกษาดงาน ข. กลยทธส านกงานเขตพนทการศกษา 1) การสงเสรมสนบสนน เนองจากการด าเนนการตามโครงการวจยเปนการพฒนาคณภาพผเรยนตามหลกสตรโดยตรง และเพอรองรบการประเมนจากภายนอก เพอใหการด าเนนการวจยเปนไปอยางราบรนและบรรลวตถประสงค หนวยงานตนสงกดควรจะตองเขามารวมสงเสรมและสนบสนนเพอเปนขวญและก าลงใจแกผรวมวจยในโรงเรยนรวมทงสรางความมนใจในการท างาน 2) การประสานงาน เนองจากองคกรในเครอขายครงนทเปนองคกรของรฐ จงตองด าเนนการภายใตสายงานบงคบบญชาตามระบบ ถงแมวาจะเปนหนวยงานราชการเหมอนกนแตกไมสามารถด าเนนการโดยตรงได ส านกงานเขตพนทการศกษาจงตองท าหนาทเปนฝายประสานงาน 3) การประชาสมพนธใหเกดความเขาใจภายในเขตพนททงในโรงเรยนทเขารวมโครงการและโรงเรยนทไมไดเขารวม

103

ค. กลยทธสถานศกษา 1) ดานการบรหารวชาการ คอ การพฒนาหลกสตร การประเมนผลการเรยน การบรหารสอและอปกรณการเรยนร การวจยและพฒนางานวชาการ การประกนคณภาพภายในสถานศกษา และการนเทศภายในสถานศกษา 2) ดานการบรหารงานบคคล ผบรหารมบทบาทส าคญยงในการสรางขวญและก าลงใจ รวมทงการเสรมแรงใหแกบคลากรเพอใหงานวจยและพฒนาตามโครงการส าเรจไปดวยด 3) ดานการบรหารงานทวไป คอ การจดสภาพแวดลอมภายในและภายนอกสถานศกษา การบรหารงานธรการ และการพฒนาระบบเครอขายขอมลสารสนเทศ

104

บทท 5

สรป อภปรายและขอเสนอแนะ การวจยครงนมวตถประสงคเพอพฒนานวตกรรมเครอขายการเรยนรของคร บคลากรทางการศกษาและสถาบนอดมศกษาเพอพฒนาคณภาพผเรยน (ทกษะการคด) โดยเปนการวจยตอเนองจากระยะท 1 ทไดพฒนาเครอขายและนวตกรรมการบรหารจดการเครอขาย รวมทงขอเสนอแนะเชงนโยบายในการสงเสรมเครอขายมาแลว ซงเปนเครอขายทประกอบดวยหนวยงาน 3 ระดบ คอ คณะครศาสตร (คณาจารย) ส านกงานเขตพนทการศกษา (ศกษานเทศก) และโรงเรยน (ผบรหารสถานศกษาและคร) ในเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 1-5 เขตละ 1 โรงเรยน ในระยะท 2 นมงเนนการพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคดโดยนวตกรรม 3 P ซงก าหนดใหครผรวมวจยเลอกไว 3 ดาน คอ การพฒนาทกษะการคดวเคราะหโดยใชโครงงาน เปนฐาน (Project Base Learning) การพฒนาทกษะการคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem Base Learning) และการพฒนาทกษะการคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพเปนฐาน (Product Base Learning) ซงมรปแบบการบรหารเครอขายมงเนนการมสวนรวมของเครอขาย แบบ TCID ประกอบดวย การรวมคด ( Thinking Together : T) การรวมสราง (Construction Together : C) การรวมปรบปรง (Improvement Together : I) และการรวมพฒนา (Developing Together : D) กระบวนการทใชในการวจยประกอบดวยใชการประชมเชงปฏบตการการนเทศแบบกลยาณมตร และการจดการความร ด าเนนการพฒนาผเรยนในภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2553 มการเกบรวบรวมขอมลคณภาพผเรยน (ทกษะการคด) วเคราะหขอมลเชงคณภาพใชการวเคราะหเนอหา ขอมลเชงปรมาณใชสถตเชงบรรยาย

สรปผลการวจย

1. ผลการวจยและพฒนานวตกรรมเครอขาย 1.1 นวตกรรมการบรหารเครอขายเปนการบรหารแบบมสวนรวม ประกอบดวย การรวมคด (Think Together : T) การรวมสราง (Construction Together : C) การรวมปรบปรง (Improvement Together : I) และการรวมพฒนา (Developing Together : D) โดยมกระบวนการ คอ ประชมชแจง การประชมเชงปฏบตการเพอพฒนาทกษะการสอน การประชมเชงปฏบตการเขยนแผนการจดการเรยนร การนเทศแบบกลยาณมตร ประชมวางแผนรวมกนและแลกเปลยนเรยนร และการจดการความร

105

1.2 นวตกรรมพฒนาทกษะการคดของผเรยน คอ 3P Model ประกอบดวย การพฒนาทกษะการคดวเคราะหโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project Base Learning) การพฒนาทกษะการคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน (Problem Base Learning) และการพฒนาทกษะการคดสรางสรรคโดยใชผลตภาพเปนฐาน (Product Base Learning) 1.3 นกวจยประกอบดวย คณาจารยจากคณะครศาสตร 7 คน นกศกษาระดบ ปรญญาเอก 2 คน ศกษานเทศกเขตละ 1 คน ผบรหาร โรงเรยน และครทรวมพฒนาทกษะการคดของผเรยนจาก 5 โรงเรยน พฒนาทกษะการคดในทกกลมสาระการเรยนร แบงเปน พฒนาทกษะการคดวเคราะห 25 คน พฒนาทกษะการคดอยางมวจารณญาณ 24 คน พฒนาทกษะการคดสรางสรรค 27 คน และครทไมไดรวมเปนนกวจยในแตละโรงเรยนเปนผสงเกตการณ และผชวยนกวจย 29 คน รวมทงสน 105 คน 1.4 ผลทเกดจากการวจยและพฒนาเครอขายนวตกรรมการเรยนร 3P ดงน 1) ดานการคดวเคราะหโดยใชโครงงานเปนฐาน (Project base) ผลทเกดกบครผสอน คอ ครมการปรบปรงเปลยนแปลงกระบวนการสอนทเนนกระบวนการคด วเคราะห ออกแบบกระบวนการฝกฝนใหนกเรยนรจกการวเคราะหเพอการจ าแนกแยกแยะขอมลออกเปนสวนๆ สนบสนน และสงเสรมใหนกเรยน สามารถ ก าหนดขอบเขตหรอนยามสงทจะวเคราะหใหชดเจน เพอความสะดวกในการวเคราะห สรปและรายงานผล ส าหรบผลทเกดกบผเรยน คอ ผเรยนไดรบการสงเสรมความฉลาด 3 ดาน คอ การสรางสรรค การวเคราะห และการปฏบต ผเรยนสามารถคนควา สบคนขอมลตามหลกการ และเหตผลของขอมลทเปนจรง สามารถประเมนและสรปสงตาง ๆ บนขอเทจจรงทปรากฏกอนจงลงขอสรป นกเรยนรจก การประมาณความนาจะเปน คาดการณความนาจะเปนไดอยางสมเหตสมผล รจกวนจฉยขอเทจจรงจากประสบการณสวนบคคล โดยไมมอคต มฐานการคดทชวยเสรมสรางใหเกดมมมองเชงลกในอนทจะน าไปสการตดสนใจและการแกปญหาได รจกการแกปญหา การจ าแนกแยกแยะองคประกอบตาง ๆ และการท าความเขาใจในสงทเกดขน ซงจะน าไปสการแกปญหาไดอยางตรงประเดน สามารถประเมนสถานการณและตดสนใจเรองราวตาง ๆ ไดอยางแมนย า สามารถประเมนและสรปสงตาง ๆ บนขอเทจจรงทปรากฏ ซงจะเปนประโยชนตอการตดสนใจ 2) ดานการคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน ( Problem base) ผลทเกดกบครผสอน คอ ครมการ ปรบปรงเปลยนแปลงกระบวนการสอน ทเนนกระบวนการคดอยางมวจารณญาณ ออกแบบกระบวนการ ฝกฝนใหนกเรยน มเหตผล รจกคดกอนท า รจกจดการ ปญหา คนพบวธแกไขปญหา บนพนฐานของขอมลตางๆ ครสงเสรม และเปดโอกาสใหนกเรยนตดสนใจดวยตนเอง ครวางแผนการ จดสอการเรยนร หลายรปแบบ เพอสงเสรมการฝกทกษะการคดอยางมวจารณญาณ ครคดคนและจดกจกรรม ใหนกเรยนฝกทกษะในการอภปรายเชงวเคราะห วจารณ

106

สนบสนน และ สงเสรมใหนกเรยนรจกวางแผนการท างานหรอกจกรรมตางๆ รจกวธการในการแกปญหาไดอยางเหมาะสม รอบคอบ และควบคมตนเองใหด าเนนงานตามแผน ตลอดจนมการประเมนผลการด าเนนงานทเกดขน ส าหรบผลทเกดกบผเรยน คอ ผเรยนมความมนใจในการเผชญ และแกไขปญหา สามารถตดสนใจในสถานการณตาง ๆ ไดอยางเหมาะสมและมเหตผล มทกษะในการสอสารกบผอน มความสามารถ และสตปญญาทจะน าความรไปประยกตใช ในการด ารงชวต มความรบผดชอบ มระเบยบวนย มากขน สามารถ ปฏบตงาน อยางม หลกการและเหตผล และ 3) ดานการคดอยางมวจารณญาณโดยใชปญหาเปนฐาน ( Problem base) ผลทเกดกบครผสอน คอ ครมการปรบปรงเปลยนแปลงกระบวนการสอน โดยมการจดกจกรรมการเรยนรทเนนกระบวนการใชความคดตลอดเวลา ออกแบบกระบวนการ ฝกฝนใหนกเรยน คดอยางรอบดาน ไมจ ากดกรอบความคดไวกบสงเดม จดกจกรรม ใหนกเรยน มระบบความคดในการเปรยบเทยบ มองหลายมต ระดมพลงสมอง รวบรวมความคดสรางสรรคจากหลายๆแหลง จดสอการเรยนรแบบตางๆ เพอสงเสรมการฝกทกษะ การปฏบต สนบสนน สงเสรมใหนกเรยนรจกวางแผนการ จดระบบการคด และน ามาตอยอดใหเกดความคดใหม เกดค าตอบใหมๆ กระตนใหนกเรยนกลาทจะลงมอท าโดยไมกลวความลมเหลว รวมทงพฒนางานทมอยเดมใหดขนดวยวธการใหมๆ ส าหรบผลทเกดกบผเรยน คอ ผเรยนไดเรยนรสงตางๆ ดวยตนเอง มอสระในการคด การน าเสนอความคดของตนเอง มทกษะในการสงเกต การซกถาม การตอบค าถาม การคดหาค าตอบในเรองตางๆ รวมทงคดคนหาค าตอบและวธการใหมๆ ฝกการคดรอบดานอยางมเหตผล ฝกการระดมสมองในการท างานรวมกบผอน และสามารถน าความรนมาปรบใชในชวตประจ าวน ฝกการจดระบบความคด เปรยบเทยบ และมองหลายมต ความกลาทจะคดสรางสรรคเพอพฒนาสงใหมๆ โดยไมยดตดกบสงเกา และ ไมกลวทจะพบความลมเหลว 1.5 ครผรวมวจยมความคดเหนเกยวกบความรความเขาใจหลงการเขารวมโครงการ สงกวากอนการเขารวมโครงการ โดยเรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน การวจยในชนเรยน การเขยนแผนการจดการเรยนร เครองมอวดทกษะการคด และการพฒนานวตกรรมการเรยนร ตามล าดบ 1.6 ครผรวมวจยมความคดเหนและขอเสนอแนะตอการเขารวมโครงการในภาพรวม ในประเดนตางๆ ดงน 1.6.1) ครผรวมวจยสามารถการ น าความรทไดจากการเขารวมโครงการวจยครงนไปใชประโยชน ไดแก ในดาน การพฒนาการเรยนการสอน การจดท านวตกรรมเพอใชในการพฒนาการคดของผเรยน การแกปญหาดานการเรยนรตามขนตอนอยางงาย โดยยดผเรยนเปนส าคญ การพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนใหสงขน พฒนาครมใหความรเกยวกบงานวจย เปนการพฒนาวชาชพ และแลกเปลยนความรสงานวจยทเปนการสรางเครอขาย เปนตน 1.6.2) ครผรวมวจยตองการใหคณะครศาสตรมบทบาทในการพฒนาการศกษาในทองถนหรอการพฒนาเครอขาย

ง

107

การศกษา ไดแก การนเทศตดตามอยางเปนกลยาณมตร สงนกศกษาฝกสอนทมความช านาญเกยวกบการวจยดานการเรยนการสอนเพอเปนแนวทางใหครไดศกษารวมกน จดอบรมเพอพฒนาครใหมความรในวชาทสอน (กรณครสอนไมตรงวชาเอก) ใหค าปรกษา และแนะน าเทคนควธการใหมๆ และประชาสมพนธจดฝกอบรมการจดท านวตกรรมอยางนอยภาคเรยนละ 1 ครง เปนตน1.6.3) ครผรวมวจยมขอเสนอแนะอนๆ ไดแก ควรอบรมเรองทจะท าการวจยเฉพาะ ควรประเมน ตดตาม แนะน าผลการวจยทโรงเรยนเปนระยะ และควรมโครงการตอเนอง 1.7 ภาพรวมครความกาวหนาในการท าวจยพฒนาทกษะการคด ของผรวมวจย มดงน 1.7.1) ผรวมวจยมความสนใจและเลอก ท าวจยพฒนาทกษะการคด เรยงล าดบจากมากไปนอย ดงน วจยพฒนาทกษะการคดสรางสรรค วจยพฒนาทกษะการคดวเคราะห และวจยพฒนาทกษะการคดอยางมวจารณญาณ ตามล าดบ 1.7.2) ผวจยจดท านวตกรรมส าเรจเรยบรอย อยในระดบปานกลาง 1.7.3) ผรวมวจยเขยน แผนจดการเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดของผเรยน ส าเรจ เรยบรอย อยในระดบปานกลาง 1.7.4) ผรวมวจยน านวตกรรมไปจดการเรยนรบางสวนเพอพฒนาผเรยน อยในระดบมาก และ 1.7.5) ผรวมวจย จดท ารายงานการวจย ส าเรจ อยในระดบปานกลาง และก าลงด าเนนการจดท า อยในระดบมาก 2. คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน เปนสถาบนอดมศกษาทผลตบคลากรทางการศกษา ทงผบรหารสถานศกษา และครผสอน จดการศกษาส าหรบนกศกษาและผสนใจทงในเขตจงหวดอบลราชธานและจงหวดใกลเคยง มบคลากรทมความรความสามารถทางการวจยในหลายสาขาทจะสามารถเปนพเลยงหรอทปรกษาทางวชาการได และจดการศกษาทตอบสนองตอนโยบายการพฒนาทองถน ชมชน และการบรการชมชน การด าเนนงานตามโครงการวจยและพฒนานวตกรรมเครอขายการเรยนรของคร บคลากรทางการศกษาเพอพฒนาคณภาพผเรยน ซงคณะครศาสตรรบผดชอบครงนเปนการด าเนนการทสอดคลองกบยทธศาสตรของคณะครศาสตร คอ ยทธศาสตรขอท 3 เปนศนยกลางบรการทางวชาการทครบวงจรเพอเสรมสรางและพฒนาความเขมแขงในวชาชพคร และยทธศาสตรขอท 5 พฒนาการบรหารจดการทดและมคณภาพโดยยดหลกธรรมาภบาลมงเนนรปแบบการท างานเชงบรณาการ การแสวงหาความรวมมอและการสรางเครอขาย

108

3. ขอเสนอแนะเชงนโยบายของการพฒนานวตกรรมเครอขาย 3.1. การเรยนรเกยวกบการเลอกโรงเรยน

โรงเรยนทมการพฒนาดานตาง ๆ เปนอยางด มกมกจกรรมมากทงภายนอกและภายในโรงเรยน ถงแมจะมเจตนาทจะใหความรวมมอในการด าเนนการวจยเปนอยางด แตมกมปจจยดานเวลาเปนอปสรรคอยเสมอ ดงนน การเลอกโรงเรยนทมผลงานจง ประสบปญหาดงกลาว 3.2 การเรยนรเกยวกบนวตกรรมการพฒนาทกษะการคด ประเดนทยากล าบากในการพฒนาทกษะการคด คอ ความครบถวนขององคประกอบทรวมกนเปนทกษะการคดแตละตว ซงจะสงผลตอการวดทพฤตกรรม พบวาทกษะ มความซ าซอน ใกลเคยง ไมเปนอสระจากกน รวมทงควรจะมการวดซ าเพอศกษาความคงทนของพฤตกรรมดวย และเนองจากชวงเวลาทท าวจยเปนระยะทสน แตกระบวนการทท าในแตละโรงเรยน มเงอนง าหรอรองรอย (clue) วาโครงการทจะประสบความส าเรจจะมลกษณะบรณาการในดานตาง ๆ คอ 1) ความจ าเปนในชวต 2) ความเปนธรรมชาต 3) การมสวนรวมของชมชน 4) การทนกเรยนเปนผกระท า (active agent) มากกวาผรบการกระท า (passive agent) 3.3 การเรยนรเกยวกบนวตกรรมการบรหารเครอขาย เครอขายวจยหากไดมการเชอมโยง แลกเปลยนเรยนรเปนปกต นอกเหนอจากการรวมงานวจยแตละเรองจะท าใหมความเปนเครอขายอยางแทจรง ทงนควรจะมบคลากรทพรอมจะท างานในศนยเครอขายทท าหนาทประสานงานกบเครอขายเปนประจ า และในการท างานประจ าของสมาชกเครอขายจะสงผลตอการด าเนนงานรวมกนของเครอขาย โดยมกลยทธการด าเนนงานของเครอขาย เพอใหการด าเนนงานแบบเครอขายบรรลวตถประสงค หนวยงานหรอองคกรในแตละระดบควรมกลยทธในการด าเนนงานทชดเจน ซงจะตองประสานสมพนธสอดคลองกน ส าหรบในบรบทโครงการวจยและพฒนาครงน สงเคราะหกลยทธในการด าเนนงานของหนวยงานแตละระดบ สรปไดดงน ก. กลยทธคณะครศาสตร 1) การใหบรการวชาการเชงบรณาการ เปนการบรณาการงานและคน โดยใชผลการประเมนสถานการณและความสนใจเครอขาย เปนการคนพบในการท างานโดยมได ก าหนดใหเปนกลยทธหลกมากอน ภายหลงการด าเนนการ จงก าหนดกจกรรมทสอดคลองกบความตองการ โดยการประชมเพอชแจง สรางความตระหนกและแลกเปลยนเรยนรรวมกน การประชมปฏบตการจดการความรเพอการวจยและพฒนาในองคกรแตละระดบ

109

2) การปฏบตการแบบมสวนรวมทเนนการเสรมพลงอ านาจและการเพมสมรรถนะ ตองปฏบตการทงในเชงปรมาณและคณภาพ โดยจดใหมการประชมรวมระหวางสมาชกเครอขายเพอก าหนดพนธกจ กจกรรมหรอแลกเปลยนเรยนรกนภายในเครอขาย เกดพห ภาคในดานความรวมมอกนในการพฒนาคณภาพการศกษา มการก าหนดจดมงหมายรวมทงการปฏบตทเกยวของกบการพฒนาการศกษารวมกนทกอใหเกดศกยภาพในการท างาน เชน การไปศกษาดงาน ข. กลยทธส านกงานเขตพนทการศกษา 1) การสงเสรมสนบสนน เปาหมายของการวจยและพฒนาครงนเปนเปาหมายทางการศกษาทหนวยงานตนสงกดด าเนนการอยแลว ดงนนจงตองเปนการรวมมอกนของทงคณะ ครศาสตรซงเปนศนยเครอขายและส านกงานเขตพนทการศกษาในการสงเสรมสนบสนนการวจยและพฒนาครงนทงในโรงเรยนทเขารวมและโรงเรยนทไมไดเขารวมโครงการ 2) การประสานงาน เนองจากองคกรในเครอขายครงนทเปนองคกรของรฐ จงตองด าเนนการภายใตสายงานบงคบบญชาตามระบบ ถงแมวาจะเปนหนวยงานราชการเหมอนกนแตกไมสามารถด าเนนการโดยตรงได ส านกงานเขตพนทการศกษาจงตองท าหนาทเปนฝายประสานงาน 3) การประชาสมพนธ ส านกงานเขตพนทการศกษาควรชแจงประชาสมพนธเกยวกบโครงการใหเกดความเขาใจ เกยวกบการทมโรงเรยนเขารวมเพยง 1 โรงเรยนเทานน ค. กลยทธสถานศกษา 1) ดานการบรหารวชาการ คอ การพฒนาหลกสตร การประเมนผลการเรยน การบรหารสอและอปกรณการเรยนร การวจยและพฒนางานวชาการ การประกนคณภาพภายในสถานศกษา และการนเทศภายในสถานศกษา 2) ดานการบรหารงานบคคล ควรมการแตงตงคณะกรรมการเพอใหความชวยเหลอหรอด าเนนการทสวนทเกยวของกบโครงการภายในโรงเรยน 3) ดานการบรหารงานทวไป คอ การจดสภาพแวดลอมภายในและภายนอกสถานศกษา การบรหารงานธรการ และการพฒนาระบบเครอขายขอมลสารสนเทศ

110

อภปรายผลการวจย

1. นวตกรรมทเครอขายใชในการพฒนาคณภาพผเรยน แบบ 4 รวมนบเปนรปแบบการบรหารเครอขายทสรางความทดเทยมกนใหเกดขน ทกคนตระหนกในคณคาของตนเอง นอกจากนการใชกลยทธการเสรมพลงอ านาจและเสรมสมรรถนะใหท าไดโดยการจดอบรมหรอประชมปฏบตการนน พบวากลยทธดงกลาวปรากฏผลในระดบคร อาจารยแตยงไมปรากฏผลผลต (Outcome) ไปสคณภาพของนกเรยนในระดบการศกษาขนพนฐาน อยางเปนรปธรรม ทงนเพราะระยะเวลาในการด าเนนงานมจ ากด ขาดกระบวนการยอนกลบ อยางไรกตามส าหรบการพฒนานกวจยนน การใชกลยทธ เสรมพลงอ านาจและการเสรมสมรรถนะใหท าไดนนไดปรากฏผลผลตอยางชดเจนกบในการสรางนวตกรรมเพอพฒนาทกษะการคด 2. เครอขายการวจยในระดบจงหวด มฐานของเครอขายอยในเขตพนทการศกษาและในชวงทท าการวจยน ไดมระบบการท าผลงานทางวชาการซงก าหนดใหเปนงานวจยของครเขามามสวนส าคญ ปรากฏการณ ดงกลาวไดท าใหงานบรการทางวชาการมความโดดเดน ครตองการใหสถาบนอดมศกษาชวยใหท าผลงานได (Enabling) สงมาก 3. ผลการวเคราะหความคดเหนในการการเขารวมประชมปฏบตการวจยทไดจากการวเคราะหแบบสอบถามภายหลงการเขารวมโครงการ พบวาความเปนกลยาณมตรมความส าคญมาก คณะครทตดตามขอใหจดการประชมหรออบรมอก มความพงพอใจทจะผลงานตอไปกบผทเปนกลยาณมตรมากกวาผทมความเกงแตไมเปนกลยาณมตร ดงนนความเปนกลยาณมตรทเปนหลกการธรรมดาในการท างานทวไปจงนาจะเปนหลกการพนฐานในสงคมไทยดงททานพทธทาสภกขไดเสนอแนะไวในเรองการสรางกลยทธเพอขยายเครอขาย ขอเสนอแนะ 1. หนวยงานทเกยวของควรใหการสนบสนนใหเครอขายภายในจงหวดไดด าเนนการและท าวจยรวมกนในปงบประมาณตอไป 2. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานซงเปนหนวยงานตนสงกดควรจดงบประมาณเพอการบรการวชาการของสถาบน อดมศกษาและขาราชการครในสงกดเพมเตมสมาชกเนองจากการจดกจกรรมทผานมาตองใชงบประมาณสวนตวของครเปนส าคญ 3. ควรมงบประมาณการจางเลขานการของเครอขายโดยเฉพาะโดยใชบคคลภายนอกเนองจากปรมาณงานมมาก

111

4. พนความรของสมาชกไมเทากนแมจะไดมการเสรมสมรรถนะแลวกตามแมแตในสมาชกทเปนคณาจารยอดมศกษาดวยกน ดงนนเครอขายตองเนนกลยทธการเสรมสมรรถนะโดยสงเสรมและสนบสนนการฝกอบรมเชงปฏบตการดานการวจยแกคณาจารยอดมศกษาและการศกษาขนพนฐาน รวมทงมการปฏบตและสรปประสบการณจากการปฏบตงานรวมกนอยางตอเนอง ควรมการจดการความรตลอดขนตอนเพอสกดองคความรออกมาใหชดเจน บทเรยนทเรยนร 1. การยกระดบคณภาพการศกษาโดยผานเครอขายการวจยในระดบตางๆ นนเปนชองทางทมคณคาแตตองมเวลา มความเปนกลยาณมตร และจรงจง จงจะมคณภาพ 2. การก าหนดประเดนการพฒนาเปนเพยงกรอบในระดบหนง แตประเดนการพฒนาอน ๆ สามารถเกดขนไดตามบรบทและสถานการณ ซงผลการวจยครงนพบวามการยกระดบคณภาพการศกษาในประเดนการพฒนาคร ผบรหารและบคลากรทางการศกษา และประเดนการพฒนาทกษะการคดของผเรยนเพมขนดวย ซงถอวาเปนผลส าเรจของการสรางเครอขายและใชนวตกรรมในการยกระดบคณภาพของการศกษา 3. การพฒนาการศกษาโดยเครอขายเปนสงทควรกระท า แมวาปญหาและอปสรรคการด าเนนการจะมมาก 4. ผลจากโครงการสามารถพฒนาบคลากรดานการวจยในโรงเรยนมธยมศกษา ไดมากกวาในโรงเรยนประถมศกษา โดยนกวจยทสามารถจดท ารายงานวจยไดเปนรปเลมสมบรณเปนครจากโรงเรยนมธยมศกษาเปนสวนมาก

112

บรรณานกรม

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ. หลกสตรการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2544. กรงเทพ ฯ : ครสภาลาดพราว, 2545. กาญจนา แกวเทพ. การท างานพฒนาวฒนธรรมชมชน : โดยถอมนษยเปนศนยกลาง. กรงเทพฯ :

สภาคาทอลกแหงประเทศไทยเพมการพฒนา , 2538. กญญา สทธศภเศรษฐ. ผลการใชกจกรรมการตงค าถามทมตอทกษะการคดวเคราะหของนกเรยนท มความสามารถทางการเรยนแตกตางกน. การคนควาแบบอสระศกษาศาสตร มหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม, 2548. กลยา ไตรศรศลป. การพฒนากจกรรมการเขยนภาษาองกฤษเชงสรางสรรคในระดบมธยมศกษา. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม, 2542. เกรยงศกด เจรญวงศศกด. การจดการเครอขาย : กลยทธส าคญสความส าเรจของการปฏรปการศกษา.

กรงเทพฯ : ส.เอเชยเพลส, 2545. __________. การคดเชงวเคราะห. (พมพครงท 5) กรงเทพ ฯ : ซคเซสมเดย, 2549. คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, ส านกงาน. การศกษาการมสวนรวมของชมชนในการจด

การศกษาทมประสทธภาพตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2549 ก. คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, ส านกงาน. ปฏรปการเรยนรผเรยนส าคญทสด. กรงเทพฯ : วฒนาพานช , 2544 ก. __________. ทฤษฎการเรยนรเพอพฒนากระบวนการคด. กรงเทพฯ: วฒนาพานช, 2545. __________. สถตการประถมศกษา 2544. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2544 ข. เครอวลย กาญจนคหา. การใชสอสงพมพเพอพฒนาความสามารถในการคดวเคราะหของนกเรยน ชนประถมศกษาปท 3. การคนควาแบบอสระศกษาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลย เชยงใหม, 2548. ชนาธป พรกล. แคทสรปแบบการจดการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลาง. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2544. ทองเลศ บญเชด. ผลการใชชดกจกรรมทมตอความคดสรางสรรคของนกเรยนชนประถม ศกษาปท 4 โรงเรยนบานซบสนน จงหวดสระบร. วทยานพนธการศกษา มหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร, 2541.

113

ทศนา แขมมณ. ศาสตรการสอน องคความรเพอการจดกระบวนการเรยนรทมประสทธภาพ. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2548. ทศนา แขมมณ และคณะ. ทฤษฎการเรยนรเพอพฒนากระบวนการคด. กรงเทพฯ: ส านกงาน คณะกรรมการปฏรปการศกษาแหงชาต, 2542. _________. วทยาการดานการคด. กรงเทพ ฯ : เดอะมาสเตอรกรปแมเนจเมนท จ ากด, 2544. ประพนธศร สเสารจ. การพฒนาการคด. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: โรงพมพหางหนสวนจ ากด 9119 เทคนคพรนตง, 2551. ประเวศ วะส. กระบวนการทางปญญา. กรงเทพ ฯ : มลนธสดศร – สฤษดวงศและส านกงาน คณะกรรมการการศกษาแหงชาต , 2542. ปญทว พวงสวรรณ. คดอยางวเคราะหวจารณ : มมมองทางพยาบาลศาสตร. ขอนแกน : ขอนแกนการพมพ, 2543. ผานต เลยวฤวรรณ. การออกแบบกจกรรมแกปญหาเพอสงเสรมความสามารถทางความคด สรางสรรคของนกเรยนชนมธยมศกษาตอนปลาย. วทยานพนธศกษาศาสตร มหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม, 2535. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน. พมพครงท 10. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, 2542. พฒนาคร คณาจารยและบคลากรทางการศกษา, สถาบน. เอกสารการพฒนาระบบมาตรฐาน

หนวยงานและบคคลเครอขายในการพฒนาคร คณาอาจารยและบคลากร

ทางการศกษา . นครปฐม : สถาบนพฒนาคร คณาจารยและบคลากรทางการศกษา,

2548.

เพชรมน แสงจกร. ความสามารถทางการคดของนกศกษา ประกาศนยบตรวชาชพ ปท 2 วทยาลยอาชวศกษาเชยงใหมทไดรบการสอนตามแนวคดของเตรนบอรก. การคนควาแบบอสระศกษาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม, 2541. เพญพศทธ เนคมานรกษ. การพฒนารปแบบการคดอยางมวจารณญาณส าหรบนกศกษาคร. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2537. รจร ภสาระ. การเขยนแผนจดการเรยนร. กรงเทพ ฯ : บค พอยท, 2546. ลกขณา สรวฒน. การคด. กรงเทพ ฯ : โอเดยนสโตร, 2549. วนช สธารตน. ความคดและความคดสรางสรรค. กรงเทพ ฯ : สวรยาสาสน, 2547. วชย ตนศร. โฉมหนาการศกษาไทยในอนาคตแนวคดและบทวเคราะห. กรงเทพฯ : โรงพมพ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย , 2539.

114

วเชยร แสงโชต. รายงานผลการสมมนาเชงปฏบตการในการระดมสรรพก าลงเพอสรางเครอขาย

การเรยนร. กรงเทพฯ : ส านกนายกรฐมนตร, 2540.

วมลลกษณ ชชาต. การน าเสนอรปแบบของกระบวนการสรางเครอขายการเรยนรส าหรบ

การอนรกษทรพยากรปาไม. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2540.

ศรชย กาญจนวาส. การวดและประเมนความสามารถในการคด ในวทยาการดานการคด. กรงเทพ ฯ : เดอะมาสเตอรกรป แมเนจเมนท จ ากด, 2544. ศรวรรณ เสรรตน. องคการและการจดการฉบบมาตรฐาน. กรงเทพฯ : ธระฟลมและไซเทกซ, 2542.

สมศกด ภวภาดาวรรธน. เทคนคการสงเสรมความคดสรางสรรค. กรงเทพ ฯ : ไทยวฒนาพานช, 2544. สลลา พนชนะ. การใชกลวธเนนการตงค าถามเพอสงเสรมความสามารถในการเขยน ภาษาองกฤษและการแกปญหาเชงสรางสรรค. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม, 2546. สนนทา นลวรรณ. ผลการใชชดกจกรรมทมตอความคดสรางสรรคของนกเรยนชนประถมศกษา ปท 5 โรงเรยนเทศบาลวดปาแพง สงกดส านกงานการศกษาเทศบาลนครเชยงใหม. การคนควาแบบอสระ ศกษาศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยเชยงใหม, 2543. สวทย มลค า. กลยทธการคดวเคราะห. กรงเทพ ฯ : หางหนสวนภาพการพมพ, 2547. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาธการขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ. แนวทางการจด การเรยนรเพอพฒนาทกษะการคดวเคราะห. กรงเทพ ฯ : โรงพมพเดยสแควร, 2547. สาโรช บวศร. สารานกรมศกษาศาสตร. ฉบบท 8 มกราคม-ธนวาคม, 2531. สคนธ สนธพานนท และคณะ. พฒนาทกษะการคด พชตการสอน. กรงเทพฯ: โรงพมพเลยงเชยง, 2552. สทธรา พสษฐกล. การเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนและความสามารถในการคดแกปญหา ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 1 ทเรยนวชาสงคมศกษา โดยการสอนแบบซนดเคท ทใชเทคนควธการทางวทยาศาสตรกบการสอนตามคมอคร. ปรญญาการศกษา มหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร, 2539. สพทย กาญจนพนธ. รวมศพทเทคโนโลยและสอสารเพอการศกษา. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน, 2541.

115

สวมล โพธกลน. การพฒนารปแบบเครอขายความรวมมอทางวชาการเพอพฒนาคณภาพการศกษา

ของสถานศกษาขนพนฐานขนาดเลก . วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต

มหาวทยาลยนเรศวร, 2549. เสรมศกด วศาลาภรณ และคนอนๆ. การกระจายอ านาจการบรหารและการจดการศกษา. กรงเทพฯ : ม.ป.พ., 2541.

อรรณพ พงษวาท. การบรหารเพอการปฏรปการศกษา. กรงเทพฯ : เยลโลการพมพ, 2544. อครพนธ ศรหาค า. ผลการฝกรปแบบการคดตางกนทมตอความสามารถในการคดอยางม วจารณญาณของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6. ปรญญานพนธศกษาศาสตร มหาบณฑต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 2545. อาร พนธมณ. ฝกใหคดเปน คดสรางสรรค. กรงเทพ ฯ : ไยไหม, 2545. อาร สณหฉว. การสอนเพอปญญาแหงความส าเรจ. กรงเทพ ฯ : เพยรสนเอดดเคชน อนโดไชนา, 2545. เอนก นาคะบตร. คนกบดน น า ปา จดเปลยนแหงความคด. กรงเทพฯ : สถาบนชมชนทองถนพฒนา,

2536. Bloom, Benjamin S. Taxonomy of Education Objective. New York: David Mckey, 1961. Decaroli, J. “What Research Say To The Classroom Teacher : Critical Thinking,” Social Education. 37 (1 January 1973) : 67-69. Dewey, John. How we Think. New York : D.C, Health and Company, 1933. Dressel, Paul and Lewis B. Mayhew. General Education : Exploration in Evaluation. 2 nd ed. Washington, D.C : American Council on Education, 1957. Ennis, Robert H. “A Logical Basic for Measuring Critical Thinking skill” Education Leadership. 43 (October 1985) Feeley, A.J. Argumentation and Debate : Rational Decision Making. 2 nd ed. Belmont : Wadsworth Publishing. CD. Inc, 1976. Gagne, Robert M. and L, Briggs. Principle of Instruction Design. New York: Holt, Rinechart and Winston Inc, 1974. _________. The conditions of learning and theory of instruction. Japan: CBS College Publishing, 1985.

116

Garofalo, J. and Lester, F.K. “Metacognition, cognitive monitoring and mathematical performance. Journal of Research in Mathematics Education. 16, 1985 : 163-176. Good, Carter V. Ditionary of Education. 3 rd ed., New York: McGraw-Hill Book Company, 1973. Guilford, J.P. The Nature of Human Intelligence. New York: McGraw-Hill Book Company, 1967. Hilgard, Enest R. Introduction to Psychology. New York: Harcourt, Brace & Wold Inc, 1962. Hill, Peter W. “Testing Hierachy in Education Taxonomies : A Theoritical and Empirical Investigation,” Evaluation in Education. 8(3) 1984 : 184. Krulik, Stephen and Rudnick, Jesse A. Reasoning and Problem Solving A handbook for Elementary School Teachers. Boston Inc, 1993. Piaget, J. and Inhelder, B. The Psychology of the child. Translated by Halon Weaver. New York: Basic Book Inc, 1969. Watson, G. and Glaser. E.M. Critical Thinking Appraisal Manual. New York : Harcourt, Brace and world, 1964.

117

ภาคผนวก

118

คณะผวจย

คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน 1.ผศ.ดร.อาร หลวงนา คณบดคณะครศาสตร 2. ผศ.ดร.จณณวตร ปะโคทง หวหนาโครงการวจย 3. ผศ.ดร.ชชพ ประทมเวยง นกวจย 4. อาจารย ดร.สวมล โพธกลน นกวจย 5. อาจารย ดร.อมรรตน พนธงาม นกวจย 6. อาจารยรกษณา หยดยอย นกวจย 7. อาจารยธนรญพรน ไชยพรรค ผชวยนกวจย 8. อาจารยเรองชย ปรบาล ผชวยนกวจย 9. อาจารยธดารตน จนทะหน เลขานการ/ผประสานงานโครงการ ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 1

1. อาจารยนตยา สงหพนธ ศกษานเทศก 2. ผอ านวยการโรงเรยนและคณะครโรงเรยนบานแตใหม อ าเภอเหลาเสอโกก

ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 2 1. อาจารยเปรมกมล ศรธรรมา ศกษานเทศก 2. ผอ านวยการโรงเรยนและคณะครโรงเรยนบานถ าแข อ าเภอตระการพชผล

ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 3 1. อาจารยสถตย พมพทราย ศกษานเทศก 2. ผอ านวยการโรงเรยนและคณะครโรงเรยนอางศลา อ าเภอพบลมงสาหาร

ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 4 1. อาจารยปรระดา ปรปรณะ ศกษานเทศก 2. ผอ านวยการโรงเรยนและคณะครโรงเรยนบานหวยขะยง (ครพานช) อ าเภอวารนช าราบ

ส านกงานเขตพนทการศกษาอบลราชธาน เขต 5 1. อาจารยณฐมล คนรตน ศกษานเทศก

2 . ผอ านวยการโรงเรยนและคณะครโรงเรยนนาคสมทรสงเคราะห อ าเภอเดชอดม

119

แบบสอบถามความคดเหนในการเขารวมโครงการวจยและพฒนานวตกรรมเครอขาย เพอพฒนาคณภาพผเรยนดานทกษะการคด

คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน ********************************************************

ค าชแจง 1. แบบสอบถามประกอบดวย 4 ตอน 2. ขอความอนเคราะหผเขารบการอบรมตอบแบบสอบถามตามความเปนจรง ขอมลทไดจะน าเสนอ ผล การวเคราะหขอมลในภาพรวมและมงพฒนาการด าเนนการครงตอไป

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม 1. เพศ ชาย หญง

2. วฒการศกษา ปรญญาตร สาขา ............................................................................ ปรญญาโท สาขา ............................................................................

อนๆ (โปรดระบ) ............................................................................ 3. อาย ………………… ป 4. ต าแหนงทางวชาการ ช านาญการ ช านาญการพเศษ เชยวชาญ 5. กลมสาระทสอนในปการศกษาน.................................................................................

ตอนท 2 ความรความเขาใจเกยวกบเรองทเขาอบรมและการประชมปฏบตการ ค าชแจง ใหทานประเมน ระดบความรความเขาใจของทานกอนและหลง การเขารวมโครงการตามรายการตอไปน

ท รายการ

ความรความเขาใจ กอนเขารวมโครงการ

ความรความเขาใจ หลง รวมโครงการ

5 มากทสด

4 มาก

3 ปานกลาง

2 นอย

1 นอยทสด

5 มากทสด

4 มาก

3 ปานกลาง

2 นอย

1 นอยทสด

1 เทคนคการสอนทกษะการคด 2 นวตกรรมการพฒนาทกษะ

การคด

3 การพฒนานวตกรรม 3 P 4 การเขยนแผนการจดการเรยนร

120

ท รายการ

ความรความเขาใจ กอนเขารวมโครงการ

ความรความเขาใจ หลง รวมโครงการ

5 มากทสด

4 มาก

3 ปานกลาง

2 นอย

1 นอยทสด

5 มากทสด

4 มาก

3 ปานกลาง

2 นอย

1 นอยทสด

5 การวจยปฏบตการ 6 เครองมอวดทกษะการคด 7 การจดการความร 8 นวตกรรมการบรหาร

เครอขายแบบ 4 รวม

9 การวจยในชนเรยน

ตอนท 3 ระดบความพงพอใจตอคณะครศาสตรในการเขารวมโครงการ ค าชแจง กรณาท าเครองหมาย ลงในชองวางทตรงกบความคดเหนของทานมากทสด

ท รายการ ความพงพอใจ

มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

1 การคดเลอกโรงเรยนเขารวมโครงการวจย 2 การประชาสมพนธเกยวกบโครงการ 3 ระยะเวลาในการด าเนนงานวจย 4 การจดการอบรมและประชมปฏบตการ

ตามโครงการวจย

5 เอกสารประกอบทไดรบมเนอหาสอดคลอง กบการน าไปใชในการวจย

6 การประสานงานและอ านวยความสะดวก 7 กจกรรมทจดในการด าเนนโครงการวจย 8 การตดตามนเทศและใหความชวยเหลอ

ในการท าวจย

9 ความรทไดรบจากการเขารวมโครงการวจย 10 ความพงพอใจโดยรวม

ตอการขารวมโครงการวจยกบคณะครศาสตร

121

ตอนท 4 ความคดเหนและขอเสนอแนะ 4.1.ทานจะน าความรทไดจากการเขารวมโครงการวจยครงนไปใชประโยชนอยางไร ……………... …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. 4.2 ทานตองการใหคณะครศาสตรมบทบาทในการพฒนาการศกษาในทองถนหรอการพฒนาเครอขายการศกษาอยางไรบาง 1)……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………….. 2)……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………….. 3)……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………….. 4.3 ขอเสนอแนะอนๆ ……………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………..

ขอขอบคณในความรวมมอ ฝายประเมนผล คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน

122

แบบสมภาษณความคดเหนในการท าวจยพฒนาทกษะการคด ชอผวจย.............................................................................. โรงเรยน................................................ ชดท 1 กลมทสมภาษณ (ครผรวมวจย) 1. ทานท าวจยพฒนาทกษะการคดใด คดวเคราะห คดสรางสรรค คดอยางมวจารณญาณ 2. ทานท าวจยพฒนาทกษะการคดในกลมสาระ ............................................................................... หนวยการเรยนร เรอง ....................................................................................................................... ชน.............................. จ านวน .......................... หองเรยน นกเรยนทไดรบการพฒนา............... คน 3. ทานน าความรทไดรบจากการพฒนาทกษะการคด ไปปรบใชในการท าวจยอยางไร ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 4. ทานมวธการ และกระบวนการจดการเรยนการสอนทพฒนาทกษะการคดของผเรยน อยางไร ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 5. ทานพบปญหา อปสรรคในการพฒนาทกษะการคดของผเรยนหรอไม อยางไร ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 6. ขอเสนอแนะอนๆ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

123

แบบสมภาษณความคดเหนในการรวมโครงการวจยพฒนาทกษะการคด ชอ-สกลนกเรยน................................................................. โรงเรยน................................................ ชดท 2 กลมทสมภาษณ (นกเรยน) 1. คณครจดกจกรรมการเรยนการสอนอะไรใหนกเรยนบาง ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 2. นกเรยนรสกอยางไรกบกจกรรมการเรยนการสอนของคณคร ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 3. นกเรยนไดอะไรจากกจกรรมการเรยนการสอนทคณครจดให ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 4. นกเรยนคดวาควรเพมเตมสงใดในการจดกจกรรมการเรยนการสอนบาง ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 5. ขอเสนอแนะอนๆ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................