53

คูมือการดูแลสุขภาพตนเองเบื้องตน เร่ือง

โรคผื่นแพสัมผัสจากงานอาชีพและสิ่งแวดลอม

กลุมงานผื่นแพสัมผัสและอาชีวเวชศาสตร กลุมภารกิจวชิาการ ศูนยโรคผิวหนังเขตรอนภาคใต จังหวัดตรัง

สถาบันโรคผิวหนัง กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสุข

51

คูมือการดูแลสุขภาพตนเองเบื้องตน

เร่ือง โรคผื่นแพสัมผัสจากงานอาชีพและสิ่งแวดลอม

กลุมงานผื่นแพสัมผัสและอาชีวเวชศาสตร กลุมภารกิจวิชาการ ศูนยโรคผิวหนังเขตรอนภาคใต จังหวัดตรัง

สถาบันโรคผิวหนัง กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสุข

47

คํานํา

คูมือการดูแลสุขภาพตนเองเบื้องตนเรื่อง “โรคผ่ืนแพสัมผัสจากงานอาชีพและสิ่งแวดลอม” รวบรวมและเรียบเรียงเนื้อหาวิชาการ โดยมีวัตถุประสงคเพื่อปรารถนาใหประชาชนคนไทยไดรับความรูและการปฏิบัติตน ตระหนักในความสําคัญของประโยชนการปองกันและสงเสริมการดูแลสุขภาพตนเองที่ถูกตอง ซึ่งพฤติกรรมสุขภาพที่ดีจะชวยสงเสริมใหสุขภาพดี ชวยลดปจจัยเสี่ยงตอการเกิดโรคหรือความเจ็บปวยดวยโรคผ่ืนแพสัมผัสจากงานอาชีพและสิ่งแวดลอมที่มีผลกระทบในการดําเนินชีวิตประจําวันได เพื่อธํารงไวซึ่งสุขภาพที่ดีทั้งรางกายและจิตใจ

การเรียบเรียงคูมือนี้รวบรวมจากเอกสารวิชาการดานตางๆ และจากประสบการณของผูเชี่ยวชาญดานโรคผิวหนัง ซึ่งตางก็มีปณิธาน มุงมั่นใหประชาชนคนไทยมีคุณภาพชีวิตที่ดีตลอดไป จึงขอขอบคุณผูเปนเจาของบทความที่ปรากฏในคูมือนี้ การจัดทําอาจจะมีขอบกพรองบาง จึงขออภัยมา ณ โอกาสนี้ ทางกลุมงานผื่นแพสัมผัสและอาชีวเวชศาสตรยินดีรับขอเสนอแนะเพื่อการปรับปรุงในการจัดทําครั้งตอไป

กลุมงานผื่นแพสัมผัสและอาชีวเวชศาสตร กลุมภารกิจวิชาการ

ศูนยโรคผิวหนังเขตรอนภาคใต จังหวัดตรัง

(ก)

48

สารบัญ

หนา คํานํา......................................................................................................(ก) สารบัญ ..................................................................................................(ข) บทนํา .......................................................................................................1 ผ่ืนแพสัมผัสคืออะไร ...............................................................................2

ชนิดของผื่นแพสัมผัส .........................................................................2 สาเหตุของผ่ืนแพสัมผัส ......................................................................3 อาการ..................................................................................................4 ปจจัยที่สงเสริมการเกิดผื่นแพสัมผัส ...................................................4 การคนหาสาเหตุ .................................................................................5 การรักษาและการปองกัน ....................................................................7

ผ่ืนแพสัมผัสปูนซีเมนต ............................................................................8 สาเหตุ .................................................................................................8 อาการ..................................................................................................8 การดูแลตนเองเบื้องตน .......................................................................9

ผ่ืนแพสัมผัสจากยาทาภายนอก.................................................................9 สาเหตุ ...............................................................................................10 อาการ................................................................................................10

(ข)

49

สารบัญ (ตอ)

หนา

การดูแลตนเองเบื้องตน .....................................................................10 ผ่ืนแพสัมผัสดางทับทิม ..........................................................................11

ขอควรระวังในการใชดางทับทิม.......................................................14 ผ่ืนแพสัมผัสรองเทา ...............................................................................15

สาเหตุ ...............................................................................................16 อาการ................................................................................................17 การดูแลตนเองเบื้องตน .....................................................................18

ผ่ืนแพสัมผัสโลหะ .................................................................................20 ปจจัยที่สงเสริมใหเกิดผื่นแพสัมผัสโลหะ .........................................21 อาการ................................................................................................22 การดูแลตนเองเบื้องตน .....................................................................23

คําแนะนําสําหรับผูที่แพนิกเกิล ....................................................23 คําแนะนําสําหรับผูที่แพโครเมียม ................................................27 คําแนะนําสําหรับผูที่แพโคบอลต ................................................28

ผ่ืนแพสัมผัสแมลงดวงกนกระดก ...........................................................29 การไดรับพิษ .....................................................................................31 อันตรายจากการสัมผัสสารพีเดริน.....................................................31

(ค)

50

สารบัญ (ตอ)

หนา

การปองกันและการควบคุม...............................................................33 การดูแลตนเองเบื้องตน .....................................................................33

ผ่ืนแพสัมผัสเครื่องสําอาง .......................................................................34 ผลขางเคียงจากการใชเครื่องสําอาง ...................................................35 เครื่องสําอางที่ทําใหเกิดผื่นสัมผัส .....................................................36 การดูแลตนเองเบื้องตน .....................................................................40

บรรณานุกรม..........................................................................................43 คณะผูจัดทํา ............................................................................................46

(ง)

1

บทนํา

ในการประกอบอาชีพทั้งดานอุตสาหกรรมและเกษตรกรรมนั้น ไดมีการใชสารเคมีมากมายในกิจกรรมตางๆ ผิวหนังเปนอวัยวะแรกที่สัมผัสกับสารเหลานั้นโดยตรง ซึ่งมีผลทําใหเกิดปญหาผื่นผิวหนังอักเสบขึ้นได นอกจากนี้แลวการสัมผัสสารตางๆ ในชีวิตประจําวันและ สิ่งแวดลอมก็อาจกอปญหาตอผิวหนังไดเชนกัน การสรางสุขภาพนับไดวามีความสําคัญและเปนหัวใจในการพัฒนาระบบสุขภาพใหมีความยั่งยืน โดยที่การสรางสุขภาพผิวหนัง มุงเนนการควบคุมปจจัยเสี่ยงและสงเสริมปจจัยเสริมพื้นฐานที่กําหนดการมีสุขภาพที่เหมาะสม สภาพปญหา ผ่ืนแพสัมผัสที่สัมพันธกับปจจัยเสี่ยงนั้น สวนใหญเกิดจากสาเหตุที่ ประชาชนขาดความรู ความเขาใจ มีทัศนคติไมถูกตอง ขาดความรวมมือในการหาแนวทางแกปญหารวมกัน รวมทั้งการรณรงคการดูแลสุขภาพ ผิวหนังสวนบุคคล ครัวเรือนและชุมชน ยังไมครอบคลุมและตอเนื่อง กลุมงานผื่นแพสัมผัสและอาชีวเวชศาสตร ศูนยโรคผิวหนังเขตรอน ภาคใต จังหวัดตรัง จัดทําคูมือเลมนี้ขึ้น เพื่อถายทอดองคความรูสุขภาพผิวหนังสูประชาชนในการดูแลสุขภาพตนเอง เพื่อพัฒนาสุขภาพใหคนไทยแข็งแรงสูเมืองไทยแข็งแรง

2

ผื่นแพสัมผัสคืออะไร

เปนโรคผิวหนังชนิดหนึ่ง เกิดจากการสัมผัสสารภายนอก ซึ่งเปนสารระคายเคือง หรือสารที่ทําใหเกิดการแพ

ชนิดของผื่นแพสัมผัส

1. ผ่ืนระคายสัมผัส (Irritant contact dermatitis) หมายถึงผ่ืนสัมผัสซึ่งเกิดจากการระคายตอคุณสมบัติทางกายภาพของสารนั้นๆ

2. ผ่ืนแพสัมผัส (Allergic contact dermatitis) หมายถึงผื่นสัมผัสซึ่งเกิดขึ้นจากปฏิกิริยาของรางกายที่ตอบสนองตอสิ่งกระตุน โดยใชเวลาระยะหนึ่งหลังจากสัมผัสสิ่งกระตุน

3. ผ่ืนสัมผัสจากพิษของสารรวมกับแสง (Phototoxic contact dermatitis) หมายถึง ผ่ืนสัมผัสซึ่งเกิดจากการสัมผัสกับสารที่ถูกเปลี่ยนคุณสมบัติโดยแสงใหกลายเปนสารที่ทําใหเกิดการระคายเคืองตอผิวหนัง

4. ผ่ืนสัมผัสเนื่องจากการแพสารรวมกับแสง (Photoallergic contact dermatitis) หมายถึง ผ่ืนสัมผัสซึ่งเกิดจากการสัมผัสกับสารที่ถูกเปลี่ยนคุณสมบัติโดยแสงใหกลายเปนสารกอภูมิแพ โดยสารดังกลาวจะกระตุนใหรางกายตอบสนองโดยใชเวลาระยะหนึ่ง

3

5. ลมพิษจากสารสัมผัส (Contact urticaria) หมายถึง การสัมผัสกับสารซึ่งรางกายมีการสรางสารภูมิแพที่เรียกกันวา “ฮีสตามีน” ทําใหหลอดเลือดขยายตัวเกิดเปนผื่นนูนแดงตามผิวหนัง

สาเหตุของผื่นแพสัมผัส

การเกิดผื่น อาจเปนผลมาจากขอใดขอหนึ่ง ดังนี้ 1. การระคายเคืองตอผิวหนัง เนื่องจากการที่ผิวหนังสัมผัสกับ

สารระคายเคืองโดยคุณสมบัติทางกายภาพของสารนั้น เชน ความเปนกรด ดาง ซึ่งมีฤทธิ์ทําลายเซลลในชั้นหนังกําพราโดยตรง เชน ฤทธิ์ละลาย ไขมัน ฤทธิ์ทําใหโปรตีนแข็งตัว ทําใหผิวหนังเกิดการอักเสบ เชน กรด ดาง สบู ผงซักฟอก ตัวทําละลาย เปนตน

2. การที่ผิวหนังสัมผัสกับสารกอภูมิแพ โดยที่เคยสัมผัสถูกสารกอภูมิแพมาอยางนอย 1 ครั้ง แลวรางกายถูกกระตุนใหสรางภูมิคุมกันขึ้นมา เมื่อสัมผัสซ้ําอีกครั้งทําใหเกิดอาการแพ การสัมผัสครั้งแรกกับครั้งหลัง อาจหางกันเปนวัน เปนเดือน หรือเปนปก็ได สารที่กอใหเกิดการแพไดงาย เชน โลหะ (นิกเกิล โครเมียม โคบอลต) ยาทาเฉพาะที่ เครื่องสําอาง สารเคมี เครื่องแตงกาย เปนตน

4

อาการ

อาการทางผิวหนังอาจแสดงไดหลายรูปแบบตามสาเหตุที่เกิดขึ้น เชน จากการระคายเคือง การแพ และมีปจจัยอ่ืนๆ ที่เกี่ยวของ เปนตน

ปจจัยที่สงเสริมการเกิดผื่นแพสัมผัส

1. ผูที่แพงาย เชน มีประวัติเปนโรคภูมิแพจําพวกโรคหอบหืด จมูกอักเสบเนื่องจากการแพ เปนตน

2. สารที่กระตุนใหเกิดอาการแพไดงาย สวนใหญมักพบสารที่มีความเขมขนสูง และสารที่ซึมผานผิวหนังไดมากหรือสัมผัสสารเหลานั้นติดตอกันเปนเวลานาน

3. สิ่งแวดลอม อาชีพ ตําแหนงที่สัมผัส เมื่อเปยกชื้นบอยๆ เชน ที่มือ สารจะซึมผานรวดเร็ว ก็มีโอกาสเกิดผื่นไดงาย

อาการที่พบ มีลักษณะเปนผื่นแดง หรือตุมน้ําใสเล็กๆ คัน ซึ่งจะขึ้นเฉพาะบริเวณที่สัมผัสถูกสิ่งที่แพ บางรายอาจเปนตุมน้ําพองใหญ เมื่อแตกออกเปนน้ําเหลืองไหลและมีสะเก็ดเกรอะกรัง เมื่ออาการทุเลาผิวหนังบริเวณนั้นอาจแหงเปนขุยหรือหนาตัวข้ึนชั่วคราว บางคนผิวหนังอาจคล้ําลงหรือเปนรอยดางขาวชั่วคราวและเมื่อเกาทําใหมีการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซอนไดงาย เชน เปนตุมหนอง แผลพุพอง น้ําเหลืองไหล เปนตน

5

การคนหาสาเหตุ

แพทยจะซักประวัติและตรวจรางกาย บางครั้งสังเกตจากลักษณะอาการแสดงของผื่นบริเวณรอยโรค และตําแหนงที่เปน รวมทั้งประวัติจากอาชีพและสิ่งแวดลอมที่ผูปวยสัมผัส ก็สามารถบอกที่มาของการเกิดโรคผ่ืนแพสัมผัสได หากคนหาสาเหตุอยางละเอียดจะตองทําการทดสอบภูมิแพผิวหนังโดยวิธีปดสารทดสอบบนผิวหนัง (Patch test) ซึ่งตองปฏิบัติดังนี้

1. กรณีที่ผูปวยใชยากลุมแกแพแกหวัด แกคัน ฮอรโมนและ สเตียรอยด ควรหยุดใชยาอยางนอย 2 สัปดาห กอนมาทําการทดสอบภูมิแพผิวหนัง

2. ผูปวยท่ีมีประวัติ การแพยา อาหาร สารเคมี และโรคภูมิแพหรือโรคประจําตัวควรแจงใหแพทยทราบ รวมทั้งนําสารหรือผลิตภัณฑที่สงสัยวาแพพรอมชื่อและรายละเอียดเกี่ยวกับสารมาในวันที่แพทยนัดทําทดสอบดวย

3. การทําทดสอบตองปดแผนที่ใสสารทดสอบไวที่หลังผูปวย แพทยจะนัดมาอานผล 2 ครั้ง (ครั้งที่ 1 ครบ 48 ชั่วโมง ครั้งที่ 2 ครบ 96 ชั่วโมง ตองมาพบแพทยเพื่ออานผลการทดสอบตามนัดทุกครั้ง) และตองดูแลมิใหบริเวณที่ทดสอบ (ที่หลัง) เปยกน้ํา หลีกเลี่ยงภาวะที่ทําใหเหงื่อออกมาก เชน เลนกีฬา ออกกําลังกาย หรือถูกแสงแดดนานๆ เพราะเหงื่อ

6

และไขมันทําใหแผนทดสอบหลุดลอกและสารที่ทําการทดสอบเคลื่อนตําแหนงได

ขั้นที่ 1 หยดสารใสแผนทดสอบ

ขั้นตอนการทดสอบภูมิแพผิวหนังดวยวิธีปดสารทดสอบบนผิวหนัง

ขั้นที่ 3 ทิ้งไว 48 ช่ัวโมง ขั้นที่ 2 ปดแผนทดสอบที่หลัง

7

การรักษาและการปองกัน

หลักการดูแลรักษาและปองกันโรคผื่นแพสัมผัส มีดังนี้ 1. คนหาสาเหตุที่แพ หลีกเลี่ยงสารกอการระคายเคืองและสารกอ

ภูมิแพเปนสิ่งที่สําคัญที่สุด ในการดูแลรักษาโรคผื่นแพสัมผัสโดยสังเกตจาก

ตําแหนงที่เปน เชน ที่ศีรษะ อาจเกิดจากการแพยายอมผม แชมพูสระผม น้ํามันใสผม ที่ใบหู แพตุมหู ที่ใบหนา อาจเกิดจากการแพเครื่องสําอาง ที่คอ อาจเกิดจากการแพน้ําหอม สรอยคอ ที่ลําตัว อาจเกิดจากการแพเสื้อผา สบู ที่ขาและเทา อาจเกิดจากการแพถุงเทา รองเทา ที่มือและเทา อาจเกิดจากการแพผงซักฟอก ปูนซีเมนต เปนตน

อาชีพและงานอดิเรก เชน คนขับรถ มีโอกาสแพ น้ํามันเครื่อง แมบาน มีโอกาสแพผงซักฟอก น้ํายาลางจาน ชางปูน มีโอกาสแพปูนซีเมนต เปนตน

2. การใชสารทดแทนสารที่แพ ซึ่งสามารถหลีกเลี่ยงได เชน แพโลหะนิกเกิลในเครื่องประดับก็สามารถจะใชทองแทนได

3. ควรพบแพทยเพื่อรับการรักษาอาการทางผิวหนัง การตรวจเพื่อหาสาเหตุโดยการทดสอบภูมิแพผิวหนังดวยวิธีปด

สารทดสอบบนผิวหนัง (Patch test) หรือวิธีสะกิดผิวหนัง (Prick test)

8

ผื่นแพสัมผัสปูนซีเมนต

ปูนซีเมนต เปนตัวที่กอภูมิแพที่พบบอยที่สุด ในอาชีพกอสราง โดยมีโครเมียมเปนสาเหตุ โดยเฉพาะชางปูน ชางกอสราง คนงานโรงปูนซีเมนต ถึงแมปจจุบันมีการนําเครื่องมือผสมปูนซีเมนตและมี ปูนซีเมนตสําเร็จรูปวางขาย ทําใหการสัมผัสกับปูนซีเมนตมีการแพโครเมียมถึงรอยละ 75-95 และอาจเกิดอาการหลังจากสัมผัสปูนซีเมนตมาแลวเปนเวลานาน

สาเหตุ จากสารไดโครเมต (สารประกอบโครเมียม) ซึ่งเปนสวนผสมของปูนซีเมนต มีฤทธิ์เปนดางกอใหเกิดการระคายเคืองผิวหนัง เมื่อผสมกับกรวดทราย เม็ดเล็กๆ ทําใหบาดผิวไดงาย

อาการ

มีผ่ืนแดงที่นิ้วมือ ฝามือ ขอพับแขน ขา ผ่ืนมักแหงมีสะเก็ดแตกเปนรองบางครั้งมีน้ําเหลืองและหนองหรือเปนผ่ืนหนาเรื้อรัง

9

การดูแลตนเองเบื้องตน ปฏิบัติดังนี้

หลีกเลี่ยงและปองกันการสัมผัสโดยตรงกับปูนซีเมนตจะชวยทําใหผ่ืนดีขึ้น

ไมจําเปนตองเปลี่ยนงานขณะปฏิบัติงานอาจจะใชถุงมือ สวมใสเสื้อผาแขนยาว ขายาว หรือใชพลาสติกคลุมรางกาย เมื่อเลิกปฏิบัติงานควรอาบน้ําชําระรางกายทันที

ในกรณีแพเรื้อรัง ควรพบแพทยผิวหนังเพื่อทําการทดสอบภูมิแพผิวหนัง เมื่อทราบสาเหตุแลว ควรหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับสารนั้นๆ

ผื่นแพสัมผัสจากยาทาภายนอก

ยาทาภายนอกมีรูปแบบตางๆ กัน เชน ครีม เจล โลชั่น แปงน้ําเปนตน ยาทาภายนอกสวนใหญประกอบดวยสารออกฤทธิ์ หรือตัวยา ตัวกระสายยาและวัตถุกันเสีย สารดังกลาวนี้เมื่อใชเปนเวลานานก็อาจจะกระตุนใหรางกายตอบสนองในลักษณะการเกิดภูมิแพสัมผัสได

10

ยาใดบางที่ทําใหเกิดผ่ืนแพสัมผัส กลุมยาตานจุลชีพ ยาฆาเชื้อ เชน นีโอมัยซินฯ กลุมยาตานฮีสตามีน กลุมยาชา กลุมยาทา : คอรติโคสเตียรอยด กลุมสารปรุงแตง : วัตถุกันเสีย น้ําหอม

ผ่ืนแพยา

สาเหตุ สวนใหญเกิดจากปฏิกิริยาของรางกายที่ตอบสนองตอสิ่งกระตุน

อาการ

ลักษณะเปนผื่นแดง คัน บริเวณที่สัมผัสกับยากรณีเปนนานๆ มีโอกาสกลายเปนผื่นคล้ําหนาและคัน

11

การดูแลตนเองเบื้องตน

ปฏิบัติดังนี้ หยุดใชยาทาที่สงสัยวาจะแพ พบแพทยเพื่อทดสอบยืนยันวาแพยาชนิดใดบาง แจงชื่อยาที่แพกับแพทยหรือสถานพยาบาลทุกครั้งที่เขารับ

การรักษา เมื่อเจ็บปวยไมควรซื้อยามาใชเอง ควรไปตรวจรักษาจาก

แพทยและไมควรนํายาของตนเองไปใหผูอ่ืนใช

ผื่นแพสัมผัสดางทับทิม

ในยุคที่พอบานแมบานตองฝาฟนกับภาวะวิกฤตเศรษฐกิจเชนนี้ จําเปนอยางยิ่งที่จะตองปรับเปลี่ยนแนวทางการดําเนินชีวิตใหมีคุณคา ตองประหยัดมากยิ่งขึ้น ครอบครัวยุคใหมจึงตองหันกลับมาดูแลสุขภาพใหทุกคนในครอบครัว เมื่อบุคคลในครอบครัวเจ็บปวย โดยเฉพาะมีแผลเรื้อรัง ที่ตองใหการดูแลตนเองที่บาน หลักการดูแลแผลที่ทุกคนรูจักกันดีคือ การปองกันและการกําจัดการติดเชื้อไมวาจะเปนประชาชนหรือบุคลากรทางการแพทยสวนใหญมักใหความสําคัญกับยาฆาเชื้อโรคและยาปฏิชีวนะ ความรูและการปฏิบัติเกี่ยวกับบาดแผล มักถูกจํากัดและแบงแยก

12

ออกไปตามรูปแบบของการรักษา ความเชื่อและความเคยชินของบุคลากรในแตละสาขาหรือแตละสถาบัน โดยไมไดคํานึงถึงความรูพ้ืนฐานในการดูแลบาดแผลที่เหมาะสมกับสภาพของผูปวยอยางแทจริง

ปจจุบันมีสารเคมีมากมายที่นํ ามาใช ในวงการแพทยและ การดําเนินชีวิตประจําวัน ผิวหนังเปนอวัยวะแรกที่สัมผัสกับสารเหลานี้ หากขาดความรูและความเขาใจถึงวิธีการใชสารเคมีอยางถูกตอง อาจกอใหเกิดการระคายเคืองและทําลายผิวหนังบริเวณที่สัมผัสอยางรุนแรงได ความรุนแรงของการระคายเคืองผิวหนังจะมากหรือนอยข้ึนอยูกับ คุณสมบัติ ปริมาณความเขมขนของสารกอระคายและลักษณะของผิวหนังที่สัมผัสกับสาร รวมทั้งระยะเวลาของการสัมผัสกับสารนั้นๆ

ดางทับทิมเปนสารเคมีชนิดหนึ่งที่สามารถกอระคายเคืองผิวหนัง มีชื่อทางเคมีวา โปตัสเซียมเปอรมังกาเนต (KMnO4) เปนสารประกอบชนิดหนึ่ง ลักษณะเปนเกร็ดสีมวงเขมเปนเงาเหมือนโลหะปราศจากกลิ่น จัดเปนตัวออกซิไดซที่สําคัญ เมื่อละลายน้ําจะไดสารละลายดางทับทิม สีมวงหรือชมพูอมมวง ซึ่งใชประโยชนไดมากมายมีประสิทธิภาพตางๆ ดังนี้

ใชในการกําจัดปรสิตภายนอกในบอปูน หรือบอดินที่น้ําใส ใชในอัตรา 2 - 4 พีพีเอ็ม. (สวนในลานสวน) แชตลอด

13

ใชฆาเชื้ออุปกรณ ที่ใชในการเพาะเลี้ยงสัตวน้ํา เชน กระชอน สายยาง ใชในอัตรา 20-25 พีพีเอ็ม. (สวนในลานสวน) แชนาน 24 ชั่วโมง

ใชในการกําจัดปรสิต เชื้อรา และแบคทีเรียในอาหารสัตวน้ํา มีชีวิต เชน ลูกไร ลูกน้ํา โดยการแชในสารละลายดางทับทิมเขมขน 100-150 พีพีเอ็ม. (สวนในลานสวน) นาน 3-5 นาที

ใชลดปริมาณแพลงตอนสารอินทรียในน้ําปริมาณการใชขึ้นอยูกับความเขมสีน้ํา น้ําสีเขมมากใชปริมาณที่สูงขึ้น

ใชลดความเปนพิษของกาซไฮโดรเจนซัลไฟด (กาซไขเนา) ใชทํายาดับกลิ่น และใชลางสารพิษจากผักตางๆ ใชในวงการแพทยซึ่งนํามาใชชะลางแผล แชแผลที่เรื้อรัง

หรือแผลที่เนาเปอยมีกลิ่นเหม็นซึ่งสารละลายดางทับทิมมีฤทธิ์ทําลายเชื้อโรคและดับกลิ่นได ความเขมขนที่เหมาะสมในการชะลางแผล แชแผล ใชอัตราสวนดางทับทิม (KMnO4 1 : 10,000) ซึ่งสามารถจัดเตรียมไดงายๆ โดยใชเกร็ดดางทับทิมเล็กนอย (1-2 เกร็ด) คอยๆ เติมน้ําสะอาดผสมใหเกร็ดดางทับทิมละลายใหหมด จนเปนสีชมพูออนจางๆ จึงนํามาใชชะลางแผลหรือแชแผลไมควรใชสารละลายดางทับทิมเขมขน คือ สีมวงเขมชะลางแผลหรือแชแผล เพราะมีฤทธิ์ระคายเคืองตอผิวหนังทําใหมีอาการแสบรอนเปนแผลพุพอง เกิดรอยไหมหรือแผลอยางรวดเร็วเมื่อถูกสัมผัส ซึ่งไดรับผลเสียมากกวาผลดี

14

เปนอุทาหรณใหผูใช

สารละลาย ดางทับทิมเพิ่มความสนใจและระมัดระวังใหมากกวาเดิม เพื่ อปองกันอันตรายต อผิวหนังที่อาจจะเกิดขึ้นโดยไมตั้งใจ

ผ่ืนแพสัมผัสดางทับทิม

ขอควรระวังในการใชดางทับทิม ศึกษาปริมาณความเขมขนที่ เหมาะสมกับการนําไปใช

ประโยชนในแตละงานใหเขาใจกอนนําไปใชเสมอ ควรผสมสารละลายดางทับทิมกอนใชทุกครั้ง ไมควรผสม

ทิ้งไวคางคืน เพราะความเขมขนของน้ํายาเปลี่ยนแปลงไดและระมัดระวังในการผสม ใหเกร็ดดางทับทิมละลายน้ําจนหมด

สารละลายดางทับทิมทําใหผิวหนัง เล็บ เปนสีน้ําตาล ดังนั้นไมควรใชบริเวณใบหนา กรณีติดเสื้อผาใหใชไฮโดรเจนเปอรออกไซดลางออก

15

เกร็ดดางทับทิมไมควรถูกผิวหนังผูใชโดยตรง กรณีสัมผัสเกิดระคายเคืองใหรีบลางน้ําทันที กรณีมีอาการรุนแรงควรพบแพทยเพื่อรับการรักษา

ไมควรใชดางทับทิมรวมกับฟอรมาลิน ควรเก็บดางทับทิมในสถานที่ ที่ไมถูกแสงและเก็บใหพนมือเด็ก

ผื่นแพสัมผัสรองเทา

ผ่ืนแพสัมผัสรองเทา เกิดไดกับทุกเพศทุกวัยและทุกอาชีพ มีรายงานพบบอยพอสมควร ทั้งนี้เพราะอากาศรอนอบอาวมีสวนที่ทําใหเหงื่อออกมากและเหงื่อจะเปนตัวละลายสารกอภูมิแพจากรองเทาซึ่งจะทําใหการแพรองเทาเกิดงายขึ้น

ปจจัยท่ีสงเสริมใหเกิดผ่ืนสัมผัสจากรองเทา 1. ความคับ การเสียดสีของรองเทากับเทา 2. เหงื่อและความชื้นภายในรองเทา 3. คุณภาพของรองเทา เชน การหลดุสารเคมีออกมาจากหนัง

คุณภาพไมดี ทําใหสวมใสรองเทาแลวมีอาการคัน

16

สาเหต ุ

ผ่ืนแพสัมผัสรองเทาเกิดจากการแพมากกวาเกิดจากการระคาย ซึ่งเกิดไดหลายสาเหตุดังนี้

แพหนังรองเทา สารกอภูมิแพในหนัง คือ สารที่ใชฟอกหนังทําใหหนังแข็ง เชน โครเมียม (โครเมต) ฟอรมาลดีไฮด (ใชในการฟอกหนังสีขาว) ครูตารแอลดีไฮด (ใชฟอกหนังทําใหรองเทาทนทาน) หรือสีที่ใชยอมหนังก็มีรายงานการแพ เชน พาราฟนิลีนไดอะมีน พีอะมิโนเบนซีน เปนตน

แพยางและยางสังเคราะห ปจจุบันยางที่ใชในการทํารองเทามีมากขึ้นเนื่องจากความทนทานและไมเปยกน้ํา สารที่พบทําใหเกิดการแพมาก คือ สารที่ใชเปนตัวเรงในการผลิตยางที่พบบอยที่สุด คือ เมอรแคป-โทเบนโซไธอะโซล, โมโนเบนซิล, อีเธอรของไฮโดรควิโนน และ ไธยูแรม เปนตน

พลาสติกและกาว พลาสติกใชกันมากขึ้น เพื่อทดแทนยางและหนังในการทํารองเทา พลาสติกใชทําตัวรองเทา สวนกาวใชยึดรองเทาใหติดแนน สารที่ทําใหเกิดการแพ คือ บีสฟนอลเอ, โพลียูรีเธน เปนตน นอกจากนั้นยังพบอาการระคายจากขอบรองเทาพลาสติกไดดวย

สารอื่นๆ เชน อาจแพโลหะนิกเกิลที่ใชประดับรองเทา, น้ํามันหอมระเหย, สารฆาเชื้อ รวมไปถึงตัวยาขัดรองเทา

17

อาการ

จะพบผิวหนังอักเสบกึ่งเรื้อรัง และเรื้อรังมักพบบริเวณหลังเทา หลังนิ้ว และบริเวณที่สัมผัสกับรองเทาโดยตรง มักจะเปนผ่ืนแพที่เทาทั้งสองขาง หรืออาจพบเพียงขางเดียวก็ได

ลั ก ษณะผิ ว หนั ง อั ก เ สบเนื่องมาจากการระคายหรือแพสารที่ทําใหเกิดผ่ืนแพจากการสวมรองเทา

18

ในปจจุบันมีสารเคมีที่ใชเปนสวนประกอบในการทํารองเทามากนับเปนหลายรอยชนิด ดังนั้นโอกาสที่เกิดการระคายหรือแพสารเหลานี้ก็มีมากเชนกัน การคนหาสาเหตุที่เปนตนเหตุไมใชของงายนัก การใชสารทดสอบชุดมาตรฐานและหรือชิ้นสวนของรองเทาผูปวยมาทดสอบหาสารกอภูมิแพโดยตรงดวยวิธีการปดบนผิวหนังจะชวยคนหาสาเหตุไดเฉพาะวาแพหนังหรือยางเทานั้น เนื่องจากบริษัทผลิตรองเทาใชสารแตกตางกันไป การที่จะหาสารกอภูมิแพใหครอบคลุมหลายๆ ตัวทําใหสิ้นเปลืองและเสียเวลาทั้งผูทําและผูปวย ดังนั้นการศึกษาหาความรูเรื่องโรค การรูจักสังเกตอาการตนเอง รวมทั้งการดูแลปองกันไมใหเกิดโรคจึงเปนสิ่งสําคัญยิ่ง

การดูแลตนเองเบื้องตน

ปฏิบัติดังนี้

1. ไมควรซื้อยาใชเองควรไปตรวจและปรึกษาแพทยผูเชี่ยวชาญดานโรคผิวหนัง เพื่อคนหาสาเหตุที่แทจริงวาเปนผ่ืนแพสัมผัสจากรองเทาหรือไม

2. รักษาผื่นผิวหนังอักเสบ ตามระยะที่เปนอยู ภายใตการบําบัดรักษาของแพทย เนื่องจากผื่นแพสัมผัสจากรองเทาเปนผื่นแพที่เรื้อรัง การรักษาตองใชเวลานาน

19

3. ควรสวมใสรองเทาที่ไมคับจนเกินไป ทําใหโอกาสที่รองเทาจะสัมผัสแนบแนนกับผิวหนังนอย หรืออาจทาครีมที่ทําใหผิวหนังนุม ทาบริเวณเทาสวนที่สัมผัสแนบแนนกับรองเทาเพื่อใหเทาลื่นไมเสียดสีกับรองเทามากนัก

4. ควรหลีกเลี่ยงภาวะที่ทําใหเหงื่อออกมาก หรือสวมรองเทา เปยกน้ํา เพราะรองเทาที่เปยกน้ําจะปลอยสารกอภูมิแพออกมางายขึ้น โดยเฉพาะอยางยิ่ง ภาวะที่มีเหงื่ออาจใชแปงโรยเทากอนสวมรองเทา หรือเลือกรองเทาโปรง ที่ระบายความรอนไดดี

5. เลือกใชรองเทาที่ทําจากสารที่ตนเองไมแพ เชน คนที่แพ รองเทายางก็ใชรองเทาที่ทําดวยพลาสติก เชน โพลีไวนิลคลอไรด หรือรองเทาหนังลวนๆ หากแพหนังก็ตองใชรองเทาพลาสติก รองเทายาง หรือที่ทําดวยผาหรือรองเทาไม ในกรณีมีเหตุจําเปนไมสามารถเลือกใชรองเทาได ควรใชรองเทาที่มีแบบตางๆ กัน เชนมีลายไขวหลายๆ แบบเพื่อจะไดไมสัมผัสซ้ําที่เดิมตลอดเวลา หรือสวมถุงเทาปองกันไมใหเทาสัมผัสกับรองเทาที่สวมใสโดยตรง

20

ผื่นแพสัมผัสโลหะ

โลหะที่ทําใหเกิดผื่นแพสัมผัสมีหลายชนิด โลหะที่พบทําใหเกิดการแพบอยที่สุดในประเทศไทย คือ โครเมียม, นิกเกิลและโคบอลต อาจพบการแพจากโลหะอื่นๆ อีก เชน อลูมิเนียม, พลวง, สารหนู, เบริลเลียม, ทองแดง, สังกะสี, ตะกั่ว, ดีบุก, ทองแคดเมียม, คารบอน, เหล็ก, พาลาเดียม, แพลทินัมและเงิน เปนตน

การสัมผัสกบัโลหะอาจสมัผัสไดจาก 1. โลหะผสม ที่ใชเปนอุปกรณตางๆ เชน เครื่องประดับตางๆ

เครื่องมือ เครื่องใชตางๆ ลูกบิดประตู เหรียญเงิน ฯลฯ 2. ในสบูและผงซักฟอก พบพวกนิกเกิล โคบอลต และโครเมียม

ปะปนอยู 3. ในเครื่องสําอาง ใชเปนสารที่ทําใหเกิดสี เชน สีที่ใสในสีแตง

ตา โลหะในสีคือ ตะกั่ว ทองแดง และเงิน 4. ในสีที่ใชสัก โดยปกติใชโลหะที่ทําใหเกิดสีตางๆ 5. ในอุตสาหกรรมและการประกอบอาชีพ เชน โครเมียมใน

ปูนซีเมนต, นิกเกิล, โครเมียมและโคบอลต, ในน้ํามันหลอลื่น, น้ํามันเครื่องตางๆ, อุตสาหกรรมทําเครื่องประดับ, เครื่องเคลือบโลหะ, เครื่องกล, แบตเตอรี่, กระเบื้องเคลือบ, ชุบโลหะ เปนตน

21

6. ในอาหาร พืช ผัก ผลไมบางชนิดมีโลหะ นิกเกิล, โคบอลต, โครเมียมปนเปอนอยู

ปจจัยที่สงเสริมใหเกิดผื่นแพสัมผัสโลหะ

1. เหงื่อ เนื่องจากเหงื่อมีโซเดียมคลอไรด (เกลือ) อยู ซึ่งจะละลายโลหะออกมาทําใหเกิดผื่นระคายสัมผัสได และยิ่งความเปนกรดมาก ระยะเวลาที่สัมผัสกับเหงื่อมากขึ้น จะสงเสริมใหโลหะถูกกัดออกมามากขึ้น

2. การกดและเสียดสีเปนเวลานาน เชน การใชเครื่องประดับ แหวน, ตุมหู, หัวเข็มขัด จะพบผื่นแพสัมผัสบอยกวาการใชนาฬิกาที่ใสหลวมๆ

3. โลหะที่ปลอยสารออกมาไดงาย เชน เหล็กกลาที่คุณภาพไมดีจะปลอยนิกเกิลออกมางายกวาชนิดคุณภาพดี

4. อุณหภูมิที่รอน จะปลอยนิกเกิลออกมาไดงายกวาอุณหภูมิที่เย็น

5. ภาวะความเปนกรด นิกเกิลจะสลายไดดี ในภาวะที่เปนกรด

22

อาการ

ผ่ืนแพโลหะ (สายนาฬิกา)

ผ่ืนแพโลหะ (เข็มขัด) ผ่ืนแพโลหะ (ตุมห)ู

ปฏิกิริยาของผิวหนังจากการสัมผัสโลหะมีอาการแสดงหลายอยาง ไดแก

1. จากการระคาย - ผ่ืนผิวหนังอักเสบ เกิดแผล จากโครเมียมและสังกะสี - จุดเลือดออก จากการถูผิวหนังดวยเหรียญโลหะบอยๆ

23

2. จากการแพ - เกิดในรูปแบบผิวหนังอักเสบบริเวณที่สัมผัสกับโลหะ

แตบางครั้งหากการสัมผัสนั้นเกิดจากการสัมผัสในอุตสาหกรรม เชน จากน้ํามันหลอลื่นอาจทําใหเกิดการกระจายไปทั้งตัวได หรืออาจเกิดผ่ืนเรื้อรัง หากมีการสัมผัสอยูเรื่อยๆ พบกันมากที่สุดในอาชีพชางปูน, ชาง-โลหะ, ชางแบตเตอรี่, ชางชุบโลหะ ฯลฯ

- เกิดในรูปแบบอื่นๆ เชน ผ่ืนนูนแดง, บวมแบบลมพิษ หรือตุมนูนมีสะเก็ด, ตุมน้ําพองมีแผล เปนตน

3. จากการเปลี่ยนแปลงสีของผิวหนัง เชน สีคล้ําจากเงิน, เหล็ก นิกเกิล, สีของขนเปลี่ยน คือ สีเขียวจากทองแดง สีขาวจากโคบอลต สีดําจากเงิน สีของเล็บเปลี่ยนเปนคล้ําเขมจากปรอท ตะกั่ว เงินและโครเมียม

การดูแลตนเองเบื้องตน

โลหะที่มีรายงานการแพสวนใหญไดแก นิกเกลิ โครเมียมและ โคบอลต ซึ่งมีรายละเอียดดังนี้

คําแนะนําสําหรับผูที่แพนิกเกิล นิกเกิล มักใชผสมอยูในโลหะเพื่อเพิ่มความแข็งใหลักษณะเปนมันวาว ผูแพนิกเกิล ปฏบิัติดังนี้

24

1. ผ่ืนที่มือ พิจารณาเลี่ยงสิ่งที่มีนิกเกิลเปนสวนประกอบ เชน ไฟแช็ค, ปลอกลิปสติก, ปากกา, ดินสอ, กรรไกร, เข็ม, มีดโกนหนวด, ลูกบิดประตู, กระเปาถือ, อุปกรณในครัว, แปนพิมพดีด, แฮนดจักรยาน, รม เปนตน

2. ผ่ืนบริเวณศีรษะ ใบหนา หนังตา พิจารณาเลี่ยงกิ๊บติดผม, มวนผม, ที่ดัดขนตา, ตุมหู, กรอบแวน, แทงลิปสติก ฯลฯ

3. กรณีจําเปนตองสัมผัสกับนิกเกิล ใหเลือกใชถุงมือพลาสติก (เนื่องจากนิกเกิลจะสามารถซึมผานถุงมือยางได)

4. การเคลือบวัสดุดวยยาทาเล็บ โพลียูรีเทน หรือการหุมวัสดุดวยผา เทป สามารถชวยบรรเทาไดชั่วคราว เพราะนานไปเหงื่อสามารถจะละลายเอานิกเกิลในโลหะออกมาได แมจะมีเสื้อผา ยาทาเล็บ เทปกั้นอยูระหวางวัตถุกับผิวหนัง

5. โลหะหลายชนิดจะมีนิกเกิลเปนสารผสม แมกระทั่งทอง 14 เค แตทานจะสามารถเลือกใชวัสดุที่ทําจากทอง พลาตินั่ม เงิน พลาสติก ทองเหลือง ฯลฯ

6. ระมัดระวังในการเลือกใชเสื้อผาและเครื่องแตงกาย ดังตอไปนี้ ยกทรงเสริมโครง ซิป ตะขอ หัวรองเทาและเข็มขัด เหรียญตรา นาฬิกา กระดุม กางเกงยีนส ฯลฯ

7. เลือกเครื่องประดับ เชน สรอย, กําไล, แหวน, ตุมหู ทําจาก ทอง ไมควรใชเครื่องประดับชุบ ซึ่งจะปลดปลอยนิกเกิลออกมา หรือ

25

อาจจะเคลือบเครื่องประดับดวยยาทาเล็บ หรือ พลาตินั่ม หามใชพาลาเดียม เพราะอาจพบแพรวมกับนิกเกิลได

8. เงินเหรียญสวนใหญ ไมทําใหเกิดผื่น หากไมมีเหงื่อออกมากหรือไมถือนานๆ (เกิน 3 นาที) แตอาจทําใหเกิดผ่ืนไดหากใสในกระเปากางเกงไวเปนเวลานาน ดังนั้นควรเก็บเหรียญไวในถุงหรือกระเปาพลาสติก

9. กุญแจโลหะ สามารถเลือกใชกุญแจอลูมิเนียมแทน 10. ระวังของใชในบาน เชน จักรเย็บผา, เข็ม, กรรไกร, คลิปหนีบ

กระดาษ หรือใหเลือกใชเกาอี้ไมแทนโลหะ ใชเบาะรองนั่งและเบาะรองแขนที่ทําดวยผาเนื้อหนา

11. เลือกใชกรอบแวนตาพลาสติกแทนกรอบโลหะ 12. การรักษาทางการแพทย ทันตกรรม ควรแจงใหแพทยทราบ

เรื่องการแพนิกเกิลเพื่อเลี่ยงอุปกรณที่มีนิกเกิลเปนสารผสม 13. นิกเกิลในอาหาร การรับประทานนิกเกิลในอาหารอาจทําให

เกิดมี ผ่ืนลักษณะตุมน้ําใสที่บริเวณนิ้ว แมจะไมไดสัมผัสกับนิกเกิล โดยตรง กรณีทานแพนิกเกิลควรทําอาหารในภาชนะเทฟลอน อลูมิเนียม อีนาเมลแทน เนื่องจากอาหารบางอยางอาจทําให สแตนเลสปลอยนิกเกิลออกมาขณะหุงตม

26

14. น้ําประปา : น้ํา 1 ลิตรแรกที่ไหลจากกอกตอนเชา ไมควรนํามาใชดื่ม หุงตมอาหาร และหลีกเลี่ยงอาหารกระปอง

15. กรณีทานพยายามหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับนิกเกิลแลว ผ่ืนไมดีขึ้น ควรพยายามหลีกเลี่ยงนิกเกิลในอาหาร โดยจะเห็นผลหลังจากการหลีกเลี่ยงอาหารที่มีนิกเกิล ภายใน 1 - 2 เดือน อาหารบางอยางสามารถทําใหผ่ืนแพที่เกิดจากนิกเกิลเหอมากขึ้น

ฉะนั้นอาหารที่มีสารนิกเกิลเจือปนอยูในปริมาณมาก ที่ควร หลีกเลี่ยง มีดังนี้

ประเภทอาหารทะเล กุงฝอย หอยแมลงภู หอยนางรม ปลาทูนา ปลาเมคเคอเรล

ประเภทผัก ถั่ว (ชนิดเมล็ดสีเขียว น้ําตาล หรือขาว) กะหล่ําปลี ตนหอม ผักกาดหอม ผักขม หนอไมฝรั่ง แครอท เห็ด มะเขือเทศ

ประเภทเมล็ด ขาวโพด ขาวฟาง ขาวโอด รําขาวสาล ี ขาวที่ไมขัดสี รวมทั้งขนมปงที่ทํามาจากขาวเหลานี้

ประเภทผลไม อินทผลัม เกาลัด มะเดื่อ สัปปะรด ลูกพรุน

ประเภทเครื่องดื่ม เบียร ไวท ช็อกโกเลต นมถั่วเหลือง เครื่องดื่มที่มีโคคาและชา

27

อ่ืนๆ อัลมอนด ผงฟู (ในปริมาณมาก) น้ํามัน-เมล็ดฝาย ชา วิตามินที่มีนิกเกิล อาหารที่มีถั่วผสม รสหวานที่มีช็อกโกเลตผสมอยู

คําแนะนําสําหรับผูที่แพโครเมียม

โครเมียม เปนโลหะชนิดหนึ่งซึ่งเกิดในธรรมชาติ พบโครเมียมในน้ํา ดิน หิน ซึ่งพบไดทั่วไป ผูที่แพโครเมียมควรหลีกเลี่ยงการสัมผัสสิ่งตอไปนี้

1. โลหะชุบ หรือเคลือบดวยโครเมท /โครเมียม 2. เครื่องหนัง เนื่องจากใชสารโครเมทในการฟอกหนัง ทําให

หนังแข็ง เชน รองเทา เข็มขัด สายนาฬิกาหนัง ถุงมือ ฯลฯ 3. อุตสาหกรรมกอสราง เชนปูนซีเมนต ฯลฯ 4. สารฟอกสี เชน ผงซักฟอก, น้ํายาฟอกผาขาว, น้ํายาลางแกวใน

หองปฏิบัติการ ฯลฯ 5. สี เชน สีทีใ่ชทาแกว, พลาสติก, หมึกเขียน, สียอมผา, สียอม

ขนสัตว, สีเขียวที่ใชยอมเครื่องแบบทหาร, สักหลาด, สีที่ใชสัก (สีเขียว), สีเคลือบเงา (สีเขียว เหลือง สม)

6. น้ํายาเคลือบกันสนิม, น้ํามันเครื่อง, น้ํายาลางภาพสี, โรเนียว, หมึกแหง, หมึกพิมพ, ขี้ผ้ึงขัดพื้น, น้ํายาขัดรองเทา

28

7. อุตสาหกรรมรถยนต สิ่งพิมพ เซรามิก หลอโลหะ เชื่อมโลหะ ฯลฯ

8. หัวไมขีดไฟ ขี้เถาจากไมน้ํามันและกระดาษ กาวที่สกัดจากหนัง

9. ขบวนการผลิตโทรทัศน อัลลอยดและวัตถุระเบิด กรณีพยายามเลี่ยงการสัมผัสกับโครเมียมแลวผ่ืนยังไมดีขึ้นอาจ

ลองงดอาหารที่มีโครเมียม เชน มันฝรั่ง, เห็ด, ถั่วลันเตา, ลูกพรุน, เครื่อง-เทศ, ชา, หัวหอมใหญ, ขาวโพด, เบียร, โกโก, แอปเปล, ไข, ไวน, ช็อกโกแลต เปนตน

คําแนะนําสําหรับผูที่แพโคบอลต โคบอลต เปนโลหะสีเทาเงินพบในโลหะผสม มักพบอยูรวมกับนิกเกิลและโครเมียม โดยในธรรมชาติจะพบปะปนอยูกับนิกเกิลผูที่แพโคบอลตควรหลีกเลี่ยงการสัมผัสสิ่งตอไปนี้

1. สีที่ทําใหเกิดสีน้ําเงิน ในเครื่องลายคราม เครื่องปน เครื่องเคลือบ กระเบื้อง ถวยชาม แกว แวนตา ยาง พลาสติก ฯลฯ

2. พบรวมกับโครเมท ในปูนซีเมนต ผงซักฟอก 3. สีเทียน สีใชวาดภาพ สีหมึกพิมพ สีน้ําเงินที่ใชสัก สียอมผม

ใหเปนสีน้ําตาลออน 4. ครีมระงับเหงื่อ สารเคลือบฟน

29

5. เปนตัวเรงในอุตสาหกรรมเสนใยสังเคราะห และ เครื่องปน-ดินเผา

6. ปุย อาหารสัตว 7. อุตสาหกรรมผลิตในโลหะหนัก เสนใยสังเคราะห โพลีเอส-

เธอร สี ซีเมนต เครื่องปนเซรามิก น้ํามันหลอลื่น 8. ผูที่แพโคบอลต อาจแพวิตามินบี 12 ชนิด กิน ฉีด และมี

โอกาสแพรวมกับนิกเกิล โครเมท การหลีกเลี่ยงอาหารบางชนิด อาจทําใหผ่ืนแพดีขึ้นในบางราย อาหารที่ควรเลี่ยง เชน ชา, กาแฟ, เบียร, โกโก, ช็อกโกแลต, ถั่ว, หัวผักกาด, ผักกะหล่ํา, กานพลู, ตับ เปนตน

ผื่นแพสัมผัสแมลงดวงกนกระดก

30

ดวงกนกระดก ดวงปกสั้น หรือดวงกนงอน อยูในตระกูลพีเดรัส พบกระจายทั่วโลก สําหรับประเทศไทย คาดวามีประมาณ 20 ชนิด ในชวงฤดูฝน จะอาศัยและวางไขในพงหญาชื้น มีระยะเวลาการเติบโต 4 ระยะ ดังนี้

1. ระยะไข โดยปกติแลว จะพบเห็นการวางไขในพื้นที่ที่มีความชื้นสูง เชน ในดินรวนที่มีวัตถุเนาเปอยปกคลุม ที่ใกลแหลงน้ํา ซึ่งหางจากผิวน้ําเล็กนอย วันหนึ่งตัวเมียจะวางไขไดหลายฟอง โดยจะใชเวลาในการฟก 2 - 5 วัน จึงฟกเปนตัวออน

2. ตัวออน ลําตัวคอนขางยาว สามารถเห็นหัวไดชัดเจน ดํารงชีพดวยการกินวัตถุเนาเปอยและหนอนเล็กๆ ใชเวลา 6-10 วัน จึงจะเปนดักแด

3. ดักแด ลักษณะใกลเคียงกับดักแดผีเสื้อ แตมีขนาดเล็กกวามาก ใชเวลา 3-4 วัน จึงจะเปนตัวเต็มวัย

4. ตัวเต็มวัย มีรูปรางลักษณะตัวแกยาวประมาณ 7-10 มิลลิเมตร กวาง 0.5-1 มิลลิเมตร สวนหัวแบนสีดํา ปกสีน้ําเงินเขม สวนหนาอกและทองแบน สวนทองแบงเปน 6 ปลอง 4 ปลองแรก มีสีแดงหรือสม สวนที่เหลือเปนสีดํา เคลื่อนที่ไดรวดเร็วและมักจะกระดกสวนทองขึ้นลงเมื่อเกาะอยูกับพื้น ลักษณะนิสัยเชนนี้ เชื่อวากระทําเพื่อปองกันตัว จึงไดชื่อวา “ดวงกนกระดก” ชอบอาศัยอยูตามพื้นดินที่ชุมชื้นใกลแหลงน้ําที่มี

31

พืชปกคลุม เชน ใกลรองน้ําในแปลงปลูกผัก พืชไรตางๆ และนาขาวที่มีน้ํา มักชอบเลนไฟในตอนกลางคืน แสงไฟฟาแรงสูงหรือแสงนีออน จะเปนสื่อทําใหแมลงชนิดนี้เขาไปในบานไดอยางดีและเพิ่มมากขึ้นในชวงหลังฝนตก มักจะมีปริมาณมากทําใหระบาดไดในฤดูหนาวไปจนถึงปลายฤดูรอน คือ ประมาณเดือนธันวาคมไปจนถึงเดือนมิถุนายนในปถัดไป

การไดรับพิษ โดยปกติดวงกนกระดกจะไมกัดหรือตอยคน แตคนจะไดรับพิษจากสารพิษที่ปลอยออกมาจากตัวแมลง ซึ่งเมื่อเราสัมผัสตัวแมลงแลวมันจะปลอยสารพิษที่มีชื่อวา “พีเดริน” ออกมาซึ่งเปนสารที่มีฤทธิ์ทําลายเซลลเนื้อเยื่อเมื่อถูกผิวหนังจะอักเสบแสบรอนพุพองบวมแดงได

ในสมัยโบราณใชสารพีเดริน เปนยาสมุนไพรรักษาโรคผิวหนังบางชนิด เชน ในประเทศจีนใชรักษาจี้หัวฝ ริดสีดวงจมูก เปนตน แตในระยะหลังมักจะไดยินการระบาดของโรคผิวหนังจากสารพีเดรินมากขึ้น

อันตรายจากการสัมผสัสารพีเดริน

มีตั้งแต อาการเล็กนอย คือ ผ่ืนแดง แสบรอนผิวหนัง อาการปานกลาง เปนผ่ืน บวมแดงแสบรอนผิวหนัง ภายใน 24 ชั่วโมง หลังสัมผัสและเริ่มมีแผลพุพองภายใน 48 ชั่วโมง แผลอักเสบ

32

ขยายใหญขึ้นและแหงเปนสะเก็ด อาจมีแผลเปนหลังจากนั้น ผิวหนังจะคอยๆ สรางเม็ดสีขึ้นมาใหม ซึ่งอาจใชเวลาเปนเดือนหรือมากกวา อาการรุนแรง มักคลายๆ กับอาการปานกลาง แตการสัมผัสหรือไดรับสารพีเดรินรุนแรงมากกวาและเปนแผลอักเสบหลายตําแหนงอาจมีอาการไขปวดเสนประสาท กลามเนื้อ อาเจียนรวมดวย และเปนผื่นบวมแดงติดตอกันหลายเดือน หากเขาตาก็จะทําใหตาอักเสบ ปลอยทิ้งไวอาจทําใหตาบอดได

33

การปองกันและการควบคุม หากมองในแงความสมดุลทางระบบนิเวศวิทยา แมลงดวงกระดกมีประโยชนทางดานเกษตร คือ เปนตัวที่กินแมงและแมลงที่เปนศัตรูพืช โดยเฉพาะชอบกินเพลี้ยออน ศัตรูขาวโพด มันเทศและยังชวยปราบแมลงศัตรูขาวใหนอยลง ดังนั้นหากไมมีการระบาดมากมายก็ไมจําเปนตองใชสารเคมีกําจัดแมลง เนื่องจากในธรรมชาติแมลงชนิดนี้ก็มีศัตรูธรรมชาติชวยทําลายมันอยูแลว ไดแก ไรดิน แมงมุม เปนตน ฝนและความแหงแลงก็ทําใหแมลงชนิดนี้ตายไดโดยธรรมชาติเชนกัน

การดูแลตนเองเบื้องตน

ปฏิบัติดังนี้

1. ลดกําลังสองสวางของแสงไฟฟาในหองทํางานโดยการติดตั้งใหต่ําลงหรือใชโปะบังคับใหสองสวางในบริเวณที่ตองการ

2. อยูในหองมุงลวดในเวลากลางคืนหากบังเอิญแมลงไตตามตัวอยาไปตบตีใหน้ําพิษออกมา กรณีถูกน้ําพิษใหลางดวยน้ําหรือสบูหรือเช็ดทันทีดวยแอมโมเนียอยาไปเกาจนทําใหแผลลามออกไป ในรายที่มีอาการรุนแรงควรไปพบแพทย

34

3. กรณีสัมผัสพิษเขาตา ควรลางดวยน้ําสะอาดหลายๆ ครั้งแลวรีบไปพบแพทย

4. ระมัดระวังและหลีกเลี่ยงการสัมผัสกับแมลงดวงกนกระดก หากพบแมลงชนิดนี้บนพื้นบาน พยายามไลหรือกําจัดออกโดยใชกระดาษรองแลวนําออกไปทิ้ง ลางมือหรือผิวหนังบริเวณที่สัมผัสดวยน้ําทันที

5. กอนนอนควรปดไฟ ประตู หนาตาง หรือนอนกางมุงและสํารวจเตียงนอนกอนวามีแมลงที่อาจเปนพิษอยูหรือไม

6. ในขณะนอนหลับ อาจนอนทับ หรือบี้แมลงโดยไมรูสึกตัว ควรอาบน้ําหรือทําความสะอาดเครื่องนอน เสื้อผาทันที

ผื่นแพสัมผัสเครื่องสําอาง

ปจจุบันเครื่องสําอางมีสวนเกี่ยวของกับชีวิตประจําวันของทุกคน กอนอื่นมาทําความรูจักกับเครื่องสําอางกอนวามีอะไรบางที่เรามีโอกาสสัมผัส

เครื่องสําอาง หมายถึง วัตถุที่ใช ทา ถู นวด โรย พน หยด ใส อบ หรือกระทํ าดวยวิธี อ่ืนใดตอสวนหนึ่ งสวนใดของร างกายโดยมีวัตถุประสงค ดังนี้ 1. เพื่อทําความสะอาด เชน สบู, ยาสีฟน, แชมพู, ครีมทําความสะอาดผิว ฯลฯ

35

2. เพื่อความสวยงาม เชน แปง, ลิปสติก, สียอมผม, เครื่องสําอางสําหรับตา ฯลฯ 3. เพื่อใหเกิดความหอมสดชื่น เชน น้ําหอม, ยาระงับกลิ่น ฯลฯ 4. เพื่อปองกันอันตรายของผิวหนัง เชน ยากันแดด, ครีมบํารุงผิวใหชุมชื้น ฯลฯ โดยปกติกระทรวงสาธารณสุขกําหนดใหเครื่องสําอางตองมีฉลากระบุประเภทผูผลิต วิธีใชและปริมาณสุทธิขั้นต่ําของสารที่สําคัญแตไมไดบอกทั้งหมด ดังนั้นผูที่ใชเครื่องสําอางจึงอาจจะตองเสี่ยงจากการที่เครื่องสําอางมีความเขมขนของสารมากเกินกวาที่กําหนดไว เสี่ยงจากการใชเครื่องสําอางผิดวิธี ผิดวัตถุประสงค โดยอาจไมรู หรือละเลยคําแนะนําในฉลาก เชน เครื่องสําอางที่สงมาขายจากตางประเทศ มักไมมีคําอธิบายเปนภาษาไทย บางอยางทาแลวตองลางออก แตไมไดลางก็อาจทําใหเกิดการระคายตอผิวหนังได หรือความเปนดางของเครื่องสําอาง กรณีมีความเปนดางมากทําใหเกิดการระคายไดงายรวมทั้งตําแหนงที่ใช เชน รอบ-ดวงตา ก็มีความเสี่ยง ฉะนั้นจึงควรระมัดระวังการใชใหมากกวาที่อ่ืน

ผลขางเคียงจากการใชเคร่ืองสําอาง

ผ่ืนแพสัมผัส ผ่ืนระคายสัมผัส

36

ผ่ืนแพสารและแสง ผ่ืนลมพิษสัมผัส ผลจากการดูดซึมของสารหรือการสะสมของสารอาจทําใหเกิด

พิษในระยะยาวผื่นลมพิษสัมผัสพบคอนขางนอย ในที่นี้จะกลาวถึงเฉพาะผ่ืนแพสัมผัสและผื่นระคายสัมผัสซึ่งเปนสิ่งที่พบบอยกวา ปญหาจากเครื่องสําอางจริงๆ แลวสวนมากเปนการระคายเคืองมากกวาการแพ แตการที่แพทยผิวหนังจะใหการวินิจฉัยวาเปนการแพ ระคายเคืองหรือไมนั้น ตองอาศัยการซักประวัติ ตรวจรางกายและการทดสอบภูมิแพโดยการปดสารทดสอบบนผิวหนัง (Patch test) เพ่ือคนหาสาเหตุที่แทจริงของการแพสารนั้นๆ

เคร่ืองสําอางที่ทําใหเกิดผื่นสัมผัส

จําแนกประเภทตามการใชประโยชน ดังนี้ 1. เครื่องสําอางสําหรับผม ซึ่งมีหลายประเภท ดังนี ้ แชมพูสระผม ประกอบดวยน้ําสารลดแรงตึงผิว สารทําใหเกิดฟอง สารกันเสีย สี น้ําหอม อ่ืนๆ เชน โปรตีน สารขจัดรังแค ฯลฯ แชมพูสระผมพบวาแพนอยมาก เพราะระยะเวลาที่สัมผัสกับผิวหนังนอย สวนมากมักเกิดการระคายจากการใชแชมพูมากเกินไปบอยเกินไป เชน สระทุกวันแตละครั้งใชแชมพูลาง 2-3 ครั้ง จะทําใหผิวหนังแหงลอก

37

เปนขุย คัน เหมือนเปนรังแค ตอไปอาจทําใหผมรวงเปราะงายบางรายอาจเกิดอาการผื่นคันขึ้นที่หนาแทนได สียอมผม ตัวที่ทําใหเกิดการแพมากที่สุด คือ สียอมผมถาวร สารที่ทําใหเกิดสีดํา คือ พาราฟนิลีนไดอะมีนและอนุพันธของมันกอนใชจะผสมในน้ํายาไฮโดรเจนเปอรออกไซด เพื่อทําใหเกิดปฏิกิริยาใหสารที่ทําใหเกิดสีดํา ผูที่แพอาจจะมีผ่ืนผิวหนังอักเสบตามมาที่ตนคอ, หลังหู, ใบหูไดดวย น้ํายาดัดผม มักเกิดการระคายจากความเปนดางของน้ํายาที่ทําใหผมหยิกที่สําคัญ คือ ไธโอไกลโคเลต น้ํายายืดผม มีสารที่ใชอยูโดยทั่วไปมี 3 ชนิด คือ 2% โซเดียมไฮดรอกไซด 8–9% โซเดียมไบซัลไฟตและแอมโมเนียมไธ-โอไกลโคเลต สวนใหญพบวาเปนผ่ืนระคายสัมผัสในชางทําผมมากกวาคนที่ถูกยืดผม โดยจะมีจมูกเล็บอักเสบและเล็บเสียรูป น้ํามันใสผม นวดผม ตกแตงผมและสเปรย พบผื่นสัมผัสนอยแตมีรายงานการแพ เชน จากสี, น้ําหอม, สารขจัดรังแค, น้ํามันละหุง ฯลฯ น้ํายาฟอกสีผม สารที่พบทําใหเกิดการแพที่สําคัญ คือ แอมโมเนียเปอรซัลเฟต ซึ่งมีปฏิกิริยารุนแรงมีโอกาสทําใหเกิดลมพิษจากการสัมผัส มีอาการคัดจมูก แนนหนาอกและช็อกหมดสติได

38

2. เครื่องสําอางสําหรับหนา มีหลายประเภท ดังนี้

ผลิตภัณฑทําความสะอาดหนา เชน ครีม, โฟม, สบูอาจเกิดผ่ืนแพสัมผัสและเปนสิวจากสารที่ทําใหเปนฟอง สารกันเสีย น้ําหอม สารลดแรงตึงผิว แตพบนอยเพราะตองลางออก ผลิตภัณฑใหความชุมชื้น ทาแลวผิวหนังไมแหง สารกอภูมิแพสวนมากจะพบ ลาโนลิน พาราเบน น้ําหอมทําใหเกิด ผ่ืนแดงคัน นอกจากนี้อาจพบสีผิวเขมขึ้นจากการสัมผัสน้ําหอม แปง แปงรองพื้น แปงฝุนพบการแพนอยมาก แต แปงแข็ง อาจเกิดผื่นสัมผัสจากการแพสีและน้ําหอมที่ใสในแปง ครีมกันแดด ปจจุบันนอกจากมีครีมกันแดดโดยเฉพาะแลว ยังมีการผสมสารกันแดดลงในเครื่องสําอางอยางอื่น เชน แปง, ลิปสติก, ครีมใหความชุมชื้น การแพอาจจะเกิดจากแพสารกันแดดเอง หรือเกิดจากแพสารรวมกับแสง ที่พบบอย คือ สารกลุมพาราอมิโนเบน-โซอิคเอซิด (PABA) นอกจากนี้ยังอาจแพครีม น้ําหอม สารกันเสียหรือสีที่ผสมอยูได เครื่องสําอางสําหรับตกแตงตา ประกอบดวยครีมใหความชุมชื้นรอบดวงตา (eye cream) สีตกแตงขอบตา (eye liner) สีตกแตงเปลือกตา (eye shadow) ครีมปดขนตา (mascara) และดินสอเขียนคิ้ว

39

ผ่ืนแพสัมผัสสวนมากจะพบเกิดจากการแพสีทาเปลือกตาและนิกเกิลในที่ดัดขนตา สารที่ทําใหเกิดผื่นระคายสัมผัสไดบอยคือ สีที่ใชนั่นเอง ลิปสติก ประกอบดวยไขมัน เชน ขี้ผ้ึง, ลาโนลิน, สีและน้ําหอม โดยพบวาริมฝปากมีผ่ืนเม็ดเล็กๆ คันอาจแตกเปนแผลเปน ทั้งริมฝปากบนและลาง บางครั้งแพสารกันแดด สีและน้ําหอมที่เติมลงไป ยาสีฟน น้ํายาลางปาก ผ่ืนที่เกิดจากยาสีฟน มักเปนรอบๆ ปาก สารที่ทําใหแพไดแก ฟอรมาลดีไฮด, สารฆาเชื้อ, ยาปฏิชีวนะ, สารแตงกลิ่นและสี, แอลกอฮอล, ฟลูออไรดและน้ําหอม, ฟลูออไรด เปนสารที่กอใหเกิดการแพนอย แตอาจทําใหเกิดสิวรอบๆ ปาก เปนตุมหนองได น้ํายาทาหลังโกนหนวด สวนประกอบสําคัญ คือ น้ําหอม แอลกอฮอล สี พบการแพหรือระคายนอย

3. เครื่องสําอางสําหรับระงับเหงื่อและดับกลิ่น

สารที่ระงับการหลั่งของเหงื่อที่รักแรที่นิยมใชมาก คือ อลูมิเนียมคลอไรดเฮกซาไฮเดรดและเกลืออลูมิเนียมอ่ืนๆ นอกจากนี้ ยังมีสารฆาเชื้อ น้ําหอม พาราเบนและสารปรุงแตงอ่ืนๆ การระคายเกิดไดจากการที่มี ความเปนดางสูงและจากการแพผ่ืนมักเปนที่ซอกบนสุดของรักแร 4. เครื่องสําอางสําหรับเล็บ เครื่องสําอางสําหรับเล็บ ไดแก น้ํายาเช็ดสีเล็บ ซึ่งเปน อะซิโตน ยาทาเล็บ

40

เล็บปลอม ปญหาที่เกิดขึ้นมักเปนผิวหนังบริเวณจมูกเล็บอักเสบ เล็บขรุขระ เล็บสีเปลี่ยนไปและมีรอยแยกใตเล็บบริเวณปลายนิ้ว นอกจากนี้อาจทําใหเกิดผื่นสัมผัสบริเวณอื่นที่มือไปสัมผัสได เชน หนังตา ใบหนา คอ ใบหู สารที่กอใหเกิดการแพในยาทาเล็บ คือ ฟอรมาดีไฮด ฟอรมาดีไฮดเรซิน และเมทาอคริลิก เอสเตอร

การดูแลตนเองเบื้องตน การดูแลตนเองเบื้องตนปฏิบัติดังนี้

1. หลีกเลี่ยงสารที่ทําใหเกิดปฏิกิริยาผื่นแพตอผิวหนัง 2. ใช ผลิ ตภัณฑ ที่ ไม มี ส วนประกอบของสารที่ ทํ า ให

เกิดปฏิกิริยาผ่ืนแพ เชน ผูที่แพพาราฟนิลีนไดอะมีน ในสียอมผม อาจหลีกเลี่ยงไปใชสียอมผมที่ทําจากพืชแทน โดยเฉพาะเฮนนาที่สกัดจากสมุนไพรเทียนกิ่ง แตสีของผมจะเปนสีน้ําตาลทอง

3. กรณีสงสัยวา เครื่องสําอางชิ้นใดเปนสาเหตุที่ทําใหเกิดปญหา เชน เพิ่งซื้อมาใหม บางครั้งเครื่องสําอางยี่หอเดียวกัน ชนิดเดียวกันเมื่อเปลี่ยนขวดใหมก็อาจเกิดปญหาได เพราะผูผลิตอาจจะเปลี่ยนสูตรหรือคุณภาพของสวนผสมไมเหมือนเดิมใหหยุดใชชิ้นนั้นแลวกลับไปใชยี่หอเกาที่ใชแลวไมเปนอะไร หากไมทราบวาเปนชิ้นใดใหหยุดทุกชนิดแลวไปพบแพทยเพื่อทําการทดสอบภูมิแพผิวหนังดวยวิธีการปดสารบน

41

ผิวหนังและควรนําเครื่องสําอางทุกชนิด พรอมกลองหรือเอกสารเกี่ยวกับเครื่องสําอางไปดวย

4. ไมควรซื้อผลิตภัณฑที่ทําใหหนาขาวที่มีจําหนายในทองตลาดมาใชเอง เพราะบางอยางมีสารหามใชในผลิตภัณฑทาฝาที่วางขายทั่วไปซึ่งตองใชภายใตการดูแลของแพทยผูเชี่ยวชาญ เพราะอาจกอใหเกิดอาการขางเคียงไดแก ผ่ืนแดง ผิวลอกมีสะเก็ด ผิวสีดําไหม เปนตน

5. วิธีปองกัน คือ วัยเด็ก วัยรุน ผิวยังออนตอเครื่องสําอาง จึงไมควรใชโดยไมจําเปน หากจําเปนตองใชควรเพิ่มความระมัดระวัง โดยไมใชเครื่องสําอางที่มีกลิ่นหอมจัด กอนใชควรทําการทดสอบเสียกอนโดยทาเครื่องสําอางบนบริเวณแขนดานในทิ้งไว 48 ชั่วโมง หากมีอาการแพจะมีผ่ืนแดงคันปรากฏใหเห็นกรณีไมปรากฏอาการใดๆ แสดงวาไมแพจึงนํามาทาบนใบหนาได

6. เมื่อสงสัยวามีผ่ืนแพเครื่องสําอางบนใบหนา วิธีชวยเหลือ ตนเองก็คือ หยุดใชเครื่องสําอางทันทีพยายามลางเครื่องสําอางออกใหมากที่สุดและเร็วที่สุดดวยน้ําสะอาด ควรใชผาเช็ดหนาหรือผาขนหนูผืนเล็กๆ ทําความสะอาดประคบใบหนา 2-3 ชั่วโมง จะชวยลดอาการหนาแดงและอาการคันได มีอาการรุนแรงควรไปพบแพทย

7. ผิวหนังที่แหงและสกปรก มีโอกาสแพตอสิ่งตางๆ ไดงาย ควรหลีกเลี่ยงผลิตภัณฑทําความสะอาดใบหนาที่มีฤทธิ์แรงและควรเลือกเครื่องสําอางใหเหมาะสมกับผิวของตนเอง

42

8. ซื้อเครื่องสําอางที่มีหลักแหลงแนนอนเชื่อถือได เพราะหากมีปญหาเกิดขึ้นจะไดติดตอหาผูรับผิดชอบได

9. ซื้อเครื่องสําอางที่มีฉลากภาษาไทย ซึ่งบงบอกสาระสําคัญเกี่ยวกับเครื่องสําอางอยางครบถวนชัดเจนไดแก ชื่อเครื่องสําอาง, ชื่อสวนประกอบสําคัญ, ชื่อและที่ตั้งของผูผลิต, วันเดือนปที่ผลิต, วิธีใชและปริมาณสุทธิ

10. ปฏิบัติตามวิธีใชและใชดวยความระมัดระวังตามคําเตือนที่ระบุไวที่ฉลากอยางเครงครัด

11. กรณีมีประวัติแพสารใดมากอน เวลาเลือกซื้อผลิตภัณฑควรพิจารณาขอมูลอยางถูกตอง เพื่อหลีกเลี่ยงสารที่กอใหเกิดการแพ

12. เมื่อใชเครื่องสําอางเสร็จแลวตองปดฝาใหสนิท เพื่อปองกันการปนเปอนจากฝุนละออง สิ่งสกปรกหรือเชื้อโรคตางๆ

13. เก็บเครื่องสําอางไวที่แหงและเย็น อยาเก็บไวในที่รอนหรือแสงแดดสองถึง เพราะจะเสื่อมคุณภาพเร็วกวาปกติ

43

บรรณานุกรม

ปกิต วิชยานนท, สุกัญญา โพธิกําธร และเกียรติ รักษรุงธรรม, บรรณาธิการ. ตําราโรคภูมิแพ (Allery 2000’s). กรุงเทพฯ :โรงพิมพชวนพิมพ, 2541.

ปรียา กลุละวณิชย และประวิตร พิศาลบุตร, บรรณาธิการ. ตําราโรค

ผิวหนังในเวชปฏิบัติปจจุบัน (Dermatology 2010). กรุงเทพฯ : โฮลิสติกพับลิชชิ่ง, 2548.

พัชร ี สุนทรพะลิน. ผ่ืนสัมผัส ( Contact dermatitis). กรุงเทพฯ : เมดิคัล

มีเดีย, 2534. วิทยา ศรีดามา. อายุรศาสตรแนวใหม. พิมพครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : โรง

พิมพยูนิตี้พับลเคชั่น, 2542. ศิริวรรณ วนานุกูล. ตําราโรคผิวหนังเด็ก เลม 1. กรุงเทพฯ : โฮลิสติก

พับลิชชิ่ง, 2547.

44

อภิชาติ ศิวยาธร, พรรณแข มไหสวริยา และกนกวลัย กลุยานันทน, บรรณาธิการ. ตจวิทยาทันยุค. กรุงเทพฯ : เจริญดีการพิมพ, 2542.

อุษณา ลุวีระและ คณะ. เวชศาสตรกาวหนา. กรุงเทพฯ : ชัยเจริญ, 2539. คลินิกผื่นแพสัมผัส หนวยโรคผิวหนัง โรงพยาบาลรามาธิบดี. ผ่ืนแพ

สัมผัสโลหะ. (ออนไลน) เขาถึงไดจาก : http://www.geocities.com/Athens/Forum/5839/public/pub_cd_metal.html, 2006.

เครื่องสําอาง/ความงาม. (ออนไลน) เขาถึงไดจาก :

http://web.nfe.go.th/index/content/beauty_004.html, 2006. เครื่องสําอางสําหรับผิวหนัง. ( ออนไลน) เขาถึงไดจาก :

http://thimiz.5u.com/skin.html, 2006. ฉันทนา วงคลังกา. ผ่ืนสัมผัสจากเครื่องสําอาง. ( ออนไลน) เขาถึงได

จาก : http://www.elib-online.com/doctors/cosmatic_skin05.html, 2006.

45

เชิดเกียรติ แกลวกสิกิจ. ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับโรคผิวหนังบางชนิด. (ออนไลน) เขาถึงไดจาก : http://dpc9.ddc.moph.go.th/vicha/skin.html, 2006.

ผ่ืนแพจากการสัมผัส. ( ออนไลน) เขาถึงไดจาก :

http://www.thailabonline.com./sec41derma.htm, 2006. ผ่ืนแพสัมผัส. ( ออนไลน) เขาถึงไดจาก :

http://www.thaiclinic.com/allergic_contact_rash.html, 2006.

Champion, R.H. and others. Textbook of dermatology, vol.1. 6 th ed. London : Blackwell Science, 1998.

Freedberg, Irwin M. and others. Fitzpatrick ’ s dermatology in general

medicine, vol.1. 6 th ed. New York : The Mc.Graw Hill, 2003.

Rietschel and Jr., Joseph F. Fowler. Fisher ’ s Contact dermatitis. 4 th

ed. Batimore : Williams Wilkins, 1995.

46

คณะผูจัดทํา

ที่ปรึกษา

นายแพทยวรเชษฐ อนันตรังสี ผูอํานวยการศูนยโรคผิวหนังเขตรอนภาคใต จังหวัดตรัง

บรรณาธิการ นายแพทยพลาชาติ สุคนธาภิรมย ณ พัทลุง นายแพทย 7 วช. (สาขาตจวิทยา)

รวบรวมเนื้อหาวิชาการ นางสาวยุพารัตน ศรีชวย พยาบาลวิชาชีพ 7 วช. นางสิริมา เนตรสวาง พยาบาลวิชาชีพ 7 วช.

จัดรูปเลมและประสานการผลิต

นายวิเชษฐ ศรีปรางค นักวิชาการสาธารณสุข 6 ว.

52

คูมือการดูแลสุขภาพตนเองเบื้องตน

เร่ือง โรคผ่ืนแพสัมผัสจากงานอาชีพและสิ่งแวดลอม โดย นายแพทยพลาชาติ สุคนธาภิรมย ณ พัทลุง สงวนลิขสิทธิ์ตาม พ.ร.บ. ลิขสิทธิ์โดยศูนยโรคผิวหนังเขตรอนภาคใต จังหวัดตรัง หามลอกเลียนไมวาสวนใดสวนหนึ่งของคูมือเลมนี้ไมวารูปแบบใดๆ นอกจากจะไดรับอนุญาตเปนลายลักษณอักษรเทานัน้ เอกสารคูมือเลมนี้จัดทําเพื่อการใหความรูแกประชาชนและผูสนใจ หามจําหนาย ขอมูลทางบรรณานุกรรมของหอสมุดแหงชาต ิ

พลาชาติ สุคนธาภิรมย ณ พัทลุง คูมือการดูแลสุขภาพตนเองเบื้องตน เรื่อง โรคผื่นแพสัมผัสจากงานอาชีพและสิ่งแวดลอม ; จํานวน 52 หนา (รวมปก) พิมพครั้งที่ 1 ; จํานวน 1,000 เลม ; ปที่พิมพ 2549. ศูนยโรคผิวหนังเขตรอนภาคใต จังหวัดตรัง สถาบันโรคผิวหนัง กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสุข 184 หมู 4 ตําบลบานควน อําเภอเมือง จังหวัดตรัง 92000 โทรศัพท 0-7522-5541-6 โทรสาร 0-7522-5540

Website: http://www.trangskin.org E-mail : admin@trangskin.orgISBN 974-422-275-1

พิมพที่ บริษัท ตรังการพิมพ จํากัด

54

ศูนยโรคผิวหนังเขตรอนภาคใตจังหวัดตรัง

Tesco Lotus

หางเทสโก โลตัส

ทาอากาศยาน

จงัหว

ดัตรงั

ไปอําเภอนาโยงไปอําเภอกันตัง

ไปศาลากลางจังหวดัตตรัง

ไปอําเภอยานตาขาว

โรงเรี

ยนวิเช

ียรมาตุ

วิทลาลัยเทคนิคตรัง

หางแมคโคร

makro

ศูนยการคาคอ

รท

COUR

TS

ทางเลี่ยงเมืองไป อ.ทุงสงจ.นครศรีธรรมราช

ทางเลี่ยงเมืองไปจ.พัทลุง