สญญาเลขท RDC5810002

รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการ

“การเมองคนด”: ความคด ปฏบตการ และอตลกษณทางการเมองของผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย”

(“Good Man’s Politics”: Political Thoughts, Practices and Identities of the

“Change Thailand Movement” Supporters)

อภชาต สถตนรามย และอนสรณ อณโณ

สนบสนนโดยฝายนโยบายชาตและความสมพนธขามชาต (ฝาย 1)

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

25 สงหาคม 2560

2 

 

เสนอตอ

ฝายนโยบายชาตและความสมพนธขามชาต (ฝาย 1) สกว.

ผรบผดชอบชดโครงการ อภชาต สถตนรามย และอนสรณ อณโณ

ชอโครงการ (ภาษาไทย) “การเมองคนด”: ความคด ปฏบตการ และอตลกษณทางการเมองของผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” (ภาษาองกฤษ) “Good Man’s Politics”: Political Thoughts, Practices and Identities of the “Change Thailand Movement” Supporters คาสาคญ การเมองไทย, ความขดแยงทางการเมอง, การเมองเชงศลธรรม, เสอเหลอง, พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย (พธม.), คณะกรรมการประชาชนเพอการเปลยนแปลงประเทศไทยใหเปนประชาธปไตยทสมบรณอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (กปปส.), อดมการณและอตลกษณทางการเมอง, ขบวนการเคลอนไหวทางสงคม Keywords: Thai Politics, Political Conflicts, Moral Politics, Yellow-shirts, People's Alliance for Democracy, People's Democratic Reform Committee, Political Ideology and Identity, Social Movement

3 

 

สารบญ

สารบญ ..................................................................................................................................................................................................................3

สารบญตาราง ......................................................................................................................................................................................................7

สารบญภาพ .........................................................................................................................................................................................................8

ตารางแผนภาพ ....................................................................................................................................................................................................9

กตตกรรมประกาศ ........................................................................................................................................................................................... 10

บทคดยอ ............................................................................................................................................................................................................ 11

บทท 1: บทนา .................................................................................................................................................................................................... 14

1.1 ความสาคญของปญหา ..................................................................................................................................................................... 14

1.2 วตถประสงค ......................................................................................................................................................................................... 17

1.3 แนวคดและทฤษฎ .............................................................................................................................................................................. 18

1.3.1 คนชนกลางกบการเปลยนผานสระบอบประชาธปไตย ..................................................................................................... 18

1.3.2 โลกทศนและคตความเชอทางศาสนา .................................................................................................................................... 28

1.3.3 อตลกษณและกระบวนการสรางอตลกษณ .......................................................................................................................... 37

1.4 คาถามวจย ........................................................................................................................................................................................... 43

1.5 พนทวจย ................................................................................................................................................................................................ 43

1.6 วธการวจย ............................................................................................................................................................................................ 45

บทท 2 “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ............................................................................................................................................ 47

2.1 พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย ............................................................................................................................................. 47

2.1.1 ชวงกอนรฐประหาร 19 กนยายน 2549 ..................................................................................................................................... 47

2.1.2 ชวงหลงรฐประหาร 19 กนยายน 2549 ..................................................................................................................................... 49

4 

 

2.2 คณะกรรมการประชาชนเพอการเปลยนแปลงประเทศไทยใหเปนประชาธปไตยทสมบรณอนมพระมหากษตรยทรง

เปนประมข (กปปส.) .................................................................................................................................................................................. 50

2.2.1 การตอตานกฎหมายนรโทษกรรม ........................................................................................................................................... 51

2.2.2 ชวงขดขวางการเลอกตง ............................................................................................................................................................. 51

2.2.3 ชวงขบไลรฐบาลยงลกษณ ........................................................................................................................................................ 52

2.3 วตถประสงคในการเคลอนไหว ......................................................................................................................................................... 53

2.3.1 ขจด “ระบอบทกษณ” .................................................................................................................................................................. 53

2.3.2 ปกปองสถาบนพระมหากษตรย ............................................................................................................................................... 55

บทท 3 ผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ..................................................................................................................... 59

3.1 คนกรงเทพฯ ชนกลางระดบบน ......................................................................................................................................................... 59

3.1.1 ฐานะทางเศรษฐกจและสงคม .................................................................................................................................................. 60

3.1.2 เสนทางชวต ................................................................................................................................................................................... 69

3.1.3 ประสบการณและความคดทางการเมอง ............................................................................................................................... 70

3.1.3.1 “หนาใหม” ทางการเมอง .................................................................................................................................................... 70

3.1.3.2 ผ มประสบการณทางการเมอง ......................................................................................................................................... 72

3.2 คนใตยายถนในกรงเทพฯ ................................................................................................................................................................... 74

3.2.1 คนใตในบรบทความขดแยงทางการเมองรวมสมย ............................................................................................................. 74

3.2.2 “คนใต” แฟลตคลองจน ............................................................................................................................................................... 77

3.2.2.1 สถานะทางเศรษฐกจ .......................................................................................................................................................... 77

3.2.2.2 สภาพสงคมและวฒนธรรม ............................................................................................................................................... 79

3.2.2.3 ชวตทางการเมอง: พรรคประชาธปตย พนธมตรฯ และ กปปส. ............................................................................... 80

5 

 

บทท 4 อตลกษณผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ................................................................................................... 86

4.1 “ลกจน” .................................................................................................................................................................................................... 86

4.2 “คนใต” .................................................................................................................................................................................................... 92

4.3 “มวลชนใตรมบารม” “ประชาชนของพระราชา” และ “มวลมหาประชาชน” .......................................................................... 97

บทท 5 “การเมองคนด” .................................................................................................................................................................................. 100

5.1 อตลกษณ “คนด” ................................................................................................................................................................................ 100

5.1.1 เราคอ “คนด” ............................................................................................................................................................................... 100

5.1.2 เขา/เธอคอ “คนเลว” ................................................................................................................................................................... 106

5.2 “การเมองคนด” .................................................................................................................................................................................... 110

บทท 6: ประชาธปไตยฉบบ “คนด” ............................................................................................................................................................. 117

6.1 โลกทศนและคตความเชอทางศาสนากบระบอบประชาธปไตย ............................................................................................. 117

6.2 ชนชนกลางไทยกบระบอบประชาธปไตย ..................................................................................................................................... 125

บทท 7 สรป ...................................................................................................................................................................................................... 139

7.1 ชนชนหลกในขบวนการและนยตอความขดแยงทางชนชน ...................................................................................................... 139

7.2 ชนชนกลางกบระบอบประชาธปไตย ............................................................................................................................................. 141

7.3 โลกทศนและคตความเชอทางศาสนากบการโหยหาสงคมชวงชน ........................................................................................ 143

7.4 อตลกษณ “คนด” และความรนแรง ................................................................................................................................................ 145

ภาคผนวก ........................................................................................................................................................................................................ 149

รายชอรายงานโครงการวจยยอยของรายงานฉบบน ....................................................................................................................... 149

บรรณานกรม ................................................................................................................................................................................................... 149

ภาษาไทย .................................................................................................................................................................................................... 150

6 

 

ภาษาองกฤษ ............................................................................................................................................................................................. 154

7 

 

สารบญตาราง

ตารางท 1: ระดบการบรโภคตอเดอนทแทจรง (คาเงนป พ.ศ. 2556) ของแตละชนชน ระหวาง พ.ศ. 2524-2556 ......................... 61

ตารางท 2 เปรยบเทยบความแตกตางดานฐานะทางเศรษฐกจสงคม และแบบแผนการใชชวตประจาวนระหวางกลม

ตวอยางกลมแดงกบกลมเหลอง ................................................................................................................................................................... 67

ตารางท 3 : ผลการศกษาโดยใชแบบจาลอง SEM ................................................................................................................................... 128

ตารางท 4: แบบแผนวถชวตประจาวน (Lifestyle) ..................................................................................................................................... 129

ตารางท 5: อานาจนยม ................................................................................................................................................................................ 130

ตารางท 6: ความไมมนคงในชวตความเปนอย ....................................................................................................................................... 131

ตารางท 7: ลาดบปจจยกาหนดการเปลยนแปลงระดบความเหลอมลา .......................................................................................... 134

8 

 

สารบญภาพ

ภาพท 1 : จานวนประชากรจาแนกตามชนชนทางเศรษฐกจ พ.ศ. 2524-2556 .................................................................................... 62

ภาพท 2: สดสวนชนชนกลางบนในแตละพนท พ.ศ. 2524 และ 2556 (เรยงตามการเปลยนแปลงสดสวนสทธจากมากไป

นอย) .................................................................................................................................................................................................................... 63

ภาพท 3: สดสวนระดบการศกษาของชนชนกลางบนสองรน ................................................................................................................ 64

ภาพท 4: สดสวนลกษณะงานของชนชนกลางบน (คนรนเกดกอน พ.ศ. 2510) พ.ศ. 2524-2556 .................................................... 65

9 

 

ตารางแผนภาพ

แผนภาพท 1: การเปลยนแปลงของระดบความเหลอมลา .................................................................................................................. 132

แผนภาพท 2: การเปลยนแปลงของรายไดโดยเปรยบเทยบระหวางชนรายไดแบบ percentile ..................................................... 133

แผนภาพท 3 ระดบการบรโภคของครวเรอนโดยเปรยบเทยบระหวางชนบทกบเมอง .................................................................. 136

10 

 

กตตกรรมประกาศ

รายงานวจยชนนจะเกดขนมไดหากมไดรบการอดหนนดานการเงนจากสานกงานกองทนสนนสนน

การวจย (สกว.) ฝายนโยบายชาตและความสมพนธขามชาต (ฝาย 1) ซงรเรมโครงการโดย รศ.ดร.ปทมาวด โพชนกล แตกวาทโครงการนจะเสรจสมบรณกเมอฝาย 1 อยภายใตการดแลของ ศ.ดร.อศรา ศานตศาสน ในแงน คณะวจยจงตองขอขอบคณบคคลทงสองเปนอยางยงทใหโอกาสในการทางานแกเรา และตองขออภยทโครงการวจยนลาชากวากาหนด เนองดวยเหตหลายประการ คณะผวจยไดรบความกรณาจากนกวชาการหลายทาน ซงไมอาจกลาวขอบคณไดทงหมดในทน ทสาคญไดแก ศ.ดร.ธเนศ อาภรณสวรรณ ศ.ดร.ผาสก พงษไพจตร ศ.ดร.เกษยร เตชะพระ ศ.ดร.สมบต จนทรวงศ ศ.ดร.ยศ สนตสมบต รศ.ชศกด ภทรกลวณชย และ ผศ.ดร.พชญ พงษสวสด ทชวยอานและใหความเหนอยางละเอยดตลอดกระบวนการของการวจย ชวยแนะนาขอบกพรอง เพอนาไปสการแกไข ปรบปรงรายงานเลมนใหถกตองและสมบรณยงขน คณะผวจยขอขอบคณผใหขอมลทกทานทใหการตอนรบคณะผวจยดวยมตรไมตรและตอบคาถามคณะผวจยอยางไมรเหนดเหนอย อยางไรกด ความรบผดชอบตอขอบกพรองทงหมดในงานยอมเปนของคณะผวจย

อภชาต สถตนรามย และ อนสรณ อณโณ 22 สงหาคม 2560

11 

 

บทคดยอ

งานวจยชนนศกษาวาผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” มลกษณะทางเศรษฐกจ

และสงคมอยางไร มความคดทางการเมองอยางไร วางอยบนโลกทศนและคตความเชอใด สอดคลองกบระบอบประชาธปไตยหรอไม รวมทงพวกเขาสรางอตลกษณใหตนเองและฝายตรงขามอยางไร และอตลกษณดงกลาวนาไปสการกระทาใดระหวางพวกเขากบฝายตรงขาม

การศกษาพบวาผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ประกอบดวยสองกลมหลก คอ คนชนกลางตงแตระดบกลางขนไปในเมองโดยเฉพาะกรงเทพมหานคร และคนชนกลางตงแตระดบกลางลงมาในภมภาคโดยเฉพาะภาคใตซงสวนหนงยายภมลาเนามาอยในกรงเทพฯ ทงน แมผสนบสนนหลกสองกลมมสถานะทางเศรษฐกจและสงคมตางกน แตพวกเขามความคดทางการเมองคลายคลงกน คอ เปนความคดทางการเมองทวางอยบนคตความเชอทางศาสนา หรอทเรยกวา “การเมองคนด” ซงแตกตางจากระบอบประชาธปไตยในระดบรากฐานสองประการ ประการแรก “การเมองคนด” เหนวาอานาจของผปกครองมาจากบญบารม ไมใชฉนทามตของคนสวนใหญ และจงไมจาเปนตองถกตรวจสอบหรอถวงดลเหมอนเชนในระบอบประชาธปไตย ผ ดารงตาแหนงสาธารณะไมตองรบผดกบประชาชน หากแตตองรบผดกบผ มบญบารมและศลธรรมสงสด ซงคอพระมหากษตรย ประการทสอง “การเมองคนด” เหนวาบคคลไมเทาเทยมกนโดยพนฐานเนองจากมบญหรอวาระดบศลธรรมไมเทากน บคคลจงไมควรมสทธทางการเมองเทากนเหมอนในระบอบประชาธปไตย “คนด” ควรมสทธทางการเมองมากกวา “คนเลว” ฉะนน แทนทจะเปน “มวลชนเพอการปลดแอก” อยางเชนชนชนกลางในหลายประเทศ ชนชนกลางในผ สนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ซงสมาทาน “การเมองคนด” จงกลายเปนสวนหนงของกลมอนรกษนยมแทน

ผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” หมายความตนเองในหลายระดบ นบตงแตในระดบใกลตวทพวกเขาหมายความตนเองในเชงชาตพนธและภมภาค ชนชนกลางในเมองหมายความตนเองเปน “ลกจน” สวนคนภาคใตหมายความตนเองเปน “คนใต” แมอตลกษณทงสองจะมความจาเพาะตางกนแตกมจดรวมกนทความจงรกภกดตอสถาบนพระมหากษตรย ดงแสดงออกผานอตลกษณ “มวลชนใตรมพระบารม” และ “ประชาชนของพระราชา” ทแพรหลายในการชมนมของ กปปส. และพวกเขากรบมาดวย นอกจากน พวกเขาหมายความตนเองเปน “คนด” ซงผกกบพระมหากษตรยในฐานะทเปน “คนด” หรอมคณธรรมสงสด พรอมกบความหมายฝายตรงขามเปน “คนเลว” ทสมควรถกขจดแมจะดวยความรนแรงกตาม

12 

 

Abstract This research is aimed at studying “Change Thailand Movement” supporters. It

examines the supporters’ socio-economic characteristics, political thoughts, and identities. In terms of their political thoughts, it examines the worldviews and beliefs on which their political thoughts are based. It also assesses if these worldviews and beliefs are consistent with democracy. In terms of their identities, the research examines the ways in which the supporters identify themselves as well as their rivals and the actions that these identities led to.

This research finds that the “Change Thailand Movement” supporters primarily consist of two groups: the urban middle class from the middle level upwards especially in Bangkok, and the regional middle class from the middle level downwards especially from the South. Although these two groups differ from each other in terms of economic and social status, they share the same political thoughts which are based on religious beliefs or what the research calls “good man’s politics.” This kind of politics fundamentally differs from democracy in two aspects. Firstly, it holds that the ruler’s power is tied to his/her personal merit and virtue, not the will of the majority, and as a result it does not have to be under checks and balances as in democracy. Public office holders are not held accountable to the people, but to the one who possesses the highest degree of merit and morality, which is the king. Secondly, it holds that fundamentally individuals are not equal because they possess different degrees of merit and morality. Consequently, individuals should not have equal political rights; a “good man” should have more political rights than a “bad man” does. As such, rather than an emancipative force like the middle class in many countries, the middle-class supporters of the “Change Thailand Movement” who adopt “good man’s politics” are part of the conservative force.

The “Change Thailand Movement” supporters identify themselves on several levels. On the immediate level, they identify themselves in terms of ethnicity and region. The urban middle class identify themselves as “Chinese descendants” whereas residents of the South identify themselves as “the Southerners.” Although the two identities are distinctive, they uphold in common loyalty to the monarchy as articulated through the self-epithets of “the masses under royal auspices” and “the king’s people” that were prevalent in the PDRC’s rally. In addition, they identify themselves as “good men” with ties to the king who, with the highest degree of morality,

13 

 

is indeed “the best man.” They simultaneously identify their opponents as “bad men” who should be eliminated with violence if need be.

14 

 

บทท 1: บทนา

1.1 ความสาคญของปญหา

นางสาวจตรภสร กฤดากร แกนนา คณะกรรรมการประชาชนเพอการเปลยนแปลงประเทศไทยใหเปนประชาธปไตยทสมบรณอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (กปปส.) ใหสมภาษณผ สอขาวตางประเทศวาสาเหตท กปปส. ชมนมประทวงมไดเปนเพราะตองการ “ปลน” ประชาธปไตยอยางทถกกลาวหา หากแตตองการใหมการปฏรปประเทศไทยใหเสรจสนเสยกอน โดยเฉพาะอยางยงคอการแกปญหาการซอสทธขายเสยงในการเลอกตง มฉะนนประเทศไทยกจะประสบปญหาเหมอนเชนทผานมา เนองจาก “คนไทยจานวนมากขาดความเขาใจทแทจรงในเรองประชาธปไตย โดยเฉพาะในพนทชนบท” (“Many Thais lack a true understanding of democracy…especially in the rural areas” จตรภสร กฤดากร ใน http://www.japantimes.co.jp/news/2013 /12 /16 / asia-pacific/thai-opposition-torn-between-elections-and-peoples-revolution#.U9I4znJ_sW4) เธอเหนวาจะแกปญหาหรอวาปฏรปประเทศไทยไดกตองใหการศกษาเรองประชาธปไตยแกคนในชนบทกอนเปนลาดบแรก คาใหสมภาษณของนางสาวจตรภสรกอใหเกดกระแสวพากษวจารณอยางกวางขวางเนองจากพาดพงคนกลมใหญในสงคมไทยโดยตรง นางบวหล ขนทอง แกนนาเครอขายประชาธปไตย วฒสภา และคณะกรรมการพฒนาสตรจงหวดพะเยา กลาววานางสาวจตภสรดวนสรปโดยไมไดพจารณาขอมลใหรอบดาน ทผานมาคนในตางจงหวดโดยเฉพาะในเขตชนบทไดเขารวมกจกรรมสงเสรมประชาธปไตยมาอยางตอเนอง กลาวเฉพาะในสวนทเธอรบผดชอบ มการเชญวทยากรจากสถาบนการศกษาและวฒสภามาใหความรควบคไปกบกจกรรมดานอนๆ เปนระยะ เธอเหนวาสาเหตทนางสาวจตภสรใหสมภาษณเชนนนคงเปนเพราะไมเคยรวมกจกรรมสงเสรมประชาธปไตยกบคนตางจงหวดมากอน เธอจงกลาวเชญชวนนางสาวจตภสรวา “ขอใหมาดคนพะเยาวาเขาทาเรองประชาธปไตยกนอยางไรบาง อยาอยบนกองเงนกองทองแลวตดสนคนอนโดยไมมขอมลอยางรอบดาน” (บวหล ขนทอง ใน http://www.posttoday.com/การเมอง/266115/คนพะเยายวะจตภสรดถกชนบท)

ทวาขณะเดยวกนคาใหสมภาษณของนางสาวจตรภสรไดรบการตอบรบจากบคคลจานวนมากโดยเฉพาะคนชนกลางในเมอง เชน บคคลทใชชอ Nina Nicole แสดงความเหนในกระท ทนางสาวจตรภสรตงขนบนกระดานเฟซบคของตนในประเดนนวา “เปนกาลงใจใหคะ ทพดไปเปนความจรงทกอยาง ไมไดแตงขน คนชนบทยงขาดความรเรองประชาธปไตยจรงๆ แหละ ไมงนจะขายเสยงใหพรรคเพอทย [พรรคเพอไ ท ย ] ก น เ ป น แ ถ ว ๆ เ ล ย โ ง ก ย อ ม ร บ ส ว า โ ง ต โ พ ย ต พ า ย ท า ไ ม ” (https://www.facebook.com/chitpas/posts/715109345173815) ประการสาคญ ทศนะในลกษณะ

15 

 

ดงกลาวนเปนทแพรหลายใน กปปส. นบตงแตในสวนของผ เขารวมชมนมโดยทวไป เชน นางเสาวนย อษณากรกล ผ เขารวมชมนมจากภาคใตกลาววา “พวกเราเปนชนชนกลาง พวกเราไดรบการศกษามาและพวกเรารดทสด...พวกเรารวาอะไรถกอะไรผด...แตพวกคนจนสไมรอะไรเลยพวกเขาเลอกคนทใหเงนพวกเขานะ” (เสาวนย อษณากรกล ใน www.nytimes.com/2013/12/04/world/asia/thailand-protests-reflect-searing-divisions-of-changing-country.html?_r=1&) และโดยเฉพาะอยางยงคอในสวนของแกนนารายทมการศกษาสงทมกแสดงทศนะในลกษณะนบนเวทปราศรย เชน นายเสร วงษมณฑา กลาวปราศรยบนเวท กปปส. วา “หลายคนในประเทศไทยเปนคนยากจนและพวกเขาเสพตดผลประโยชนจากนโยบายสาธารณะทไดกบตนเองจนไมเคารพเรองของคณธรรมและผปกครองทด” (เสร วงษมณฑา ใน www.facebook.com/photo.php?v=10152092089926154&set=vb.627196153&type=2&theater) เปนตน

ทศนะทางการเมองขางตนมขอควรพจารณา 2 ประการ ประการแรก ทศนะทางการเมองดงกลาว

ใหความสาคญกบการยกระดบศลธรรมจรรยาของนกการเมองมากกวาการพฒนาระบบ กลไก หรอกตกาใหมลกษณะตรวจสอบและถวงดลกน เพราะเชอวาสามารถเปนหลกประกนการใชอานาจของนกการเมองไดดกวา ขณะเดยวกนกเปนทศนะทางการเมองทไมไดเนนนโยบายสาธารณะ ประสทธภาพในการทางาน หรอการแกไขปญหาของนกการเมองและพรรคการเมอง เทาๆ กบมโนธรรมสานกของนกการเมอง ความสาเรจหรอความลมเหลวในการพฒนา การแกปญหา หรอการบรหารประเทศขนกบจรยธรรมของนกการเมองมากกวาคณลกษณะของระบบ กฎเกณฑ และกตกาทางการเมอง รวมถงนโยบายการพฒนาหรอแนวทางแกปญหาประเทศและประชาชน “ผปกครองททรงคณธรรม” จงเปนหวใจสาคญของทศนะทางการเมองเชนทวาน

ประการทสอง ทศนะทางการเมองขางตนเหนวาระดบศลธรรมจรรยาของบคคลผกกบสถานะทางเศรษฐกจและสงคม กลาวคอ คนชนบทมกยากจน ขาดการศกษา และมระดบศลธรรมตากวาคนเมองทมการศกษาและมฐานะทางเศรษฐกจตงแตระดบกลางขนไป ซงสงผลใหคนชนบทเหนแกอามสสนจางและถกหวานลอม ชกจง หรอหลอกไดงายกวาคนเมอง โดยเฉพาะอยางยงในแงของการซอสทธขายเสยง และเพราะเหตดงนน นางสาวจตรภสรจงเขยนขอความบนหนากระดานเฟซบคของเธอวา “เราตองสคะ ปฏรปจนกวาจะชดเจนวาทกคนไมควรมสทธมเสยงเทากน คนชวไมควรมเสยงเทาคนด คนโงไมควรมสทธเทาคนฉลาด” (จตรภสร กฤดากร ใน http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1404038919) ซงคนดและคนฉลาดทเธอวาคอคนชนกลางในเมองทมการศกษาซงทงตวเธอและผ รวมชมนม กปปส. จานวนมากสงกดอย

16 

 

ทงน กระแสการเมองทเนนศลธรรมของบคคลหรอ “การเมองคนด” ทมคนชนกลางเปนกาลงขบเคลอนไมไดเกดขนเฉพาะในประเทศไทยดงในกรณขางตน หากแตเปนปรากฏการณทางการเมองทกาลงเกดขนในประเทศตางๆ ทวโลก กลาวในสวนการเมองทเนนศลธรรมของบคคล Rodan and Hughes เสนอวากระแสการปฏรปการรบผลการกระทาหรอการรบผด (accountability reform) ในเอเชยตะวนออกเฉยงใตไดรบอทธพลจากความเปนอนรกษนยมทางศลธรรมมากกวาการยนยนในหลกการประชาธปไตย (Rodan and Hughes 2014: 3) พวกเขาไดจาแนกการรบผลการกระทาเปน 3 ประเภท คอ การรบผลการกระทาแนวเสรนยม (Liberal Accountability) การรบผลการกระทาแนวประชาธปไตย (Democratic Accountability) และการรบผลกระกระทาแนวศลธรรม (Moral Accountability) พรอมกบเสนอวาขณะทการรบผลการกระทาแนวเสรนยมและประชาธปไตยเหนวาสทธอานาจทางการเมองวางอยบนความเปนเหตเปนผล การรบผลการกระทาแนวศลธรรมกลบเหนวาสทธอานาจทางการเมองวางอยบนอภปรชญา บารม และจารตประเพณ (ibid: 12) นอกจากน การรบผลการกระทาแนวศลธรรมเหนวาระบบการเมองจะมลกษณะเชนไรขนอยกบศลธรรมของแตละปจเจกบคคลทนามารวมกน การฉอฉลอานาจเปนความบกพรองของบคคล ไมเกยวกบสถาบน หรอกลาวอกนยหนง การรบผลการกระทาแนวศลธรรมพงเปาไปทพฤตกรรมสวนตวในการวพากษวจารณการทางานของนกการเมองและเจาหนาทรฐ หากนกการเมองและเจาหนาทรฐทางานไมดหรอลมเหลวกเปนผลมาจากความบกพรองสวนตวมากกวาปญหาของระบบการเมอง (ibid: 13) ขณะทในสวนของคนชนกลาง1 Kurlantzick เสนอวาในทางทฤษฎคนชนกลางมการศกษาในประเทศกาลงพฒนาควรยดมนในประชาธปไตย ทวาในความเปนจรงมไดเปนเชนนน (Kurlantzick 2013: 84-85) เพราะในการตอตานผ นาทมาจากการเลอกตงทพวกเขาเชอวาเปนการปกปองประชาธปไตย คนชนกลางพรอมจะใชวธการใดกไดใหบรรลเปาหมาย ประมาณกงหนงของรฐประหารในรอบ 20 ปทผานมาไดรบการสนบสนนหรอไมกถกเรยกรองโดยคนชนกลางอยางเปดเผย (ibid: 96) เนองจากพวกเขาเหนวาทหารสามารถเปนยาถอนพษประชาธปไตยมหาชน (ประชาธปไตยทสรางความเขมแขงใหคนจนและดอยการศกษา) ได แมในความเปนจรงทหารไมสามารถเปนผ กอการปฏรปไดแตอยางใด (ibid: 17) Kurlantzick หยบยกเหตการณทเกดขนในประเทศแถบละตนอเมรกา ตะวนออกกลาง รวมถงเอเชยตะวนออกเฉยงใตขนมาประกอบการอภปราย โดยในกรณของประเทศไทย เขาชวาคนชนกลางในเมองเปนองคประกอบสาคญของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยซงไมไดมลกษณะเปนประชาธปไตยหรอเปนตวแทนของคนสวนใหญ (ibid: 2-3) และคนเหลานแสดงความยนดปรดาตอรฐประหาร 19 กนยายน 2549

                                                            1 มโนทศน “ชนชนกลาง” มหลากหลายและคอนขางเลอนไหลไมชดเจน ทวางานชนนถอวาฐานะทางเศรษฐกจและสงคม โดยเฉพาะอยางยงลกษณะอาชพหรอวถชวต (lifestyle) ทมความมนคง ทงจากระดบการศกษา ฐานะการงาน และ/หรอสนทรพย เปนลกษณะรวมของความเปนชนชนกลางระดบกลาง-สง มากกวาระดบรายได (Banerjee and Duflo 2008, Gayo 2013) และเปนลกษณะหลกทแตกตางจากชนชนอน เชน ชนชนกลางระดบลาง และชนชนลาง

17 

 

(ibid: 12) รวมทงเรยกรองใหทหารแทรกแซงและทาใหผลการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร พ.ศ. 2554 เปนโมฆะเพราะไมพอใจทพรรคเพอไทยชนะการเลอกตงและไดเปนรฐบาลอกหน (ibid: 96)2

อยางไรกด ถงแมการเคลอนไหวของ กปปส. ซงมความคาบเกยวกบพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยระดบหนง จะมความสอดรบกบกระแสหรอวาแนวโนมทงสองขางตน แตกมความจาเพาะทตางออกไป เพราะแม กปปส. จะเนนการปฏรปการรบผลการกระทาแนวศลธรรม แตกมความพยายามเสนอตวแบบทางการเมองบางประการเชนกน เชน สภาประชาชน และแมผสนบสนนจานวนมากซงสรางความโดดเดนให กปปส. จะเปนคนชนกลางในเมองทมการศกษาซงสงผลให กปปส. เปนสวนหนงของกระแสการประทวงของคนชนกลาง (The Middle Class Revolts) ในประเทศกาลงพฒนาขางตน ทวาผสนบสนน กปปส. อกจานวนไมนอยเปนคนตางจงหวดทมฐานะปานกลางหรอกระทงยากจนและดอยการศกษา โดยเฉพาะในสวนของผ เขารวมชมนมจากภาคใตทประกอบดวยคนมคนสถานะทางเศรษฐกจและสงคมระดบกลางลงมาจานวนมาก จงสงผลให กปปส. เปนขบวนการเคลอนไหวทครอบคลมกลมคนหลายชนชน ไมไดจากดเฉพาะคนชนกลางในเมอง

คาถามจงเปนวากลมคนหลายชนชนทเขารวมและสนบสนน กปปส. รวมถงพนธมตรฯ เปนใคร พวกเขามสถานะทางเศรษฐกจและสงคมแบบใดและอะไรเปนเหตใหพวกเขาเขารวม “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” เชนทวาน ความคด ความเชอ และอดมการณทางการเมองแบบใดทรอยรดพวกเขาไวหรอถกใชในการหวานลอมชกจงพวกเขา ขณะเดยวกนพวกเขาหมายความตนเองและการเคลอนไหวของพวกเขาวาอยางไร “การเมองคนด” ของพวกเขามลกษณะใด วางอยบนโลกทศนและคตความเชอ แบบไหน รวมทงพวกเขามสวนในการเคลอนไหวอยางไร การตอบคาถามเหลานจะชวยใหเขาใจการเปลยนแปลงการเมองไทยครงใหญท กปปส. รวมถงพนธมตรฯ มสวนกอใหเกดขนอยางสาคญ

1.2 วตถประสงค

1. เพอศกษาผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ในแงของสถานะทางเศรษฐกจและสงคม 2. เพอศกษาความคดเรอง “การเมองคนด” ทผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” เลอกรบและปรบใช รวมถงโลกทศนและคตความเชอซงมสวนกากบความคดดงกลาว

                                                            2 นอกจากน Kurlantzick (2013: 99-100) เสนอวาการตอตานประชาธปไตยของคนชนกลางสรางความเสยหายอยางมาก เพราะการเชอเชญใหทหารกลบเขาสการเมอง เปนการทาลายความสมพนธระหวางพลเรอนกบทหารและสรางเงอนไขใหกองทพทาลายผ นาพลเรอน ทงน ดวยการสรางความชอบธรรมใหกบการเดนขบวนประทวงขบไลผ นาทมาจากการเลอกตง คนชนกลางไดทาลายความชอบธรรมของการเลอกตงและสถาบนประชาธปไตยอนๆ และสงนจะเปนอนตรายอยางยงเมอพวกเขาขบไลผ นาทมาจากการเลอกตงทเปนทนยมในคนจนสวนใหญของประเทศซงไดเขามาเกยวของสมพนธกบการเมองมากขน ดงกรณประเทศไทย

18 

 

3. เพอศกษาอตลกษณและกระบวนการสรางอตลกษณของผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ในการขบเคลอน “การเมองคนด”

1.3 แนวคดและทฤษฎ

ดวยเหตทงานวจยมวตถประสงคทจะศกษา “การเมองคนด” ของผ สนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ใน 3 ดานขางตน งานวจยจงจะอาศยแนวคดและทฤษฎ 3 กลมตอไปนในการตงคาถาม จดระเบยบ และตความขอมล

1.3.1 คนชนกลางกบการเปลยนผานสระบอบประชาธปไตย

แนวคดทไดรบการยอมรบวาไดวาเปนตนกาเนดของขอคดทวาการขยายตวชนชนกลางเปนปจจยสาคญของการวางรากฐานประชาธปไตยคอทฤษฎการทาใหทนสมย (Modernization Theory) ของ Seymour Martin Lipset (1959) ในบทความ Some Social Requisites of Democracy ทโดงดงของเขา Lipset กลาววาประชาธปไตยขนอยกบระดบการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคมของแตละประเทศ ดงนน “ประเทศทมความมงคงทางเศรษฐกจจงมแนวโนมทจะมระบอบประชาธปไตยทมนคง” ในบทความของเขา ชนชนกลางเปนตวแสดงทางการเมองทมความสาคญอยางยงในกระบวนการจรรโลงประชาธปไตย (democratic consolidation) เนองจากเปนชนชนทมผลประโยชนผกกบประสทธภาพในการทางานของรฐ ซงชวยคมครองและรบประกนความเสยงทางเศรษฐกจใหกบพวกเขา รวมทงมเวลาเพยงพอทจะสนใจและเขามามสวนรวมทางการเมอง อกทงยงเปนชนชนทไดรบการขดเกลาทางการเมองผานระบบการศกษา จงทาใหม “ความอดกลนทางการเมอง (political tolerance)” มกระบวนการคดอยางเปนเหตเปนผลหรอเปนวทยาศาสตรอนเปนปจจยพนฐานของระบอบประชาธปไตย อกทงมสวนสาคญในการสรางความมงมาดปรารถนาใหกบคนชนลางวา สามารถยกระดบชวตของพวกเขาไดผานระบบทนนยมและประชาธปไตยโดยไมจาเปนตองมการปฏวตทางชนชนเปลยนประเทศไปสระบอบสงคมนยมหรอคอมมวนสต เหตผลทการกาวเขาสความเปนสมยใหมสอดคลองกบกระบวนการจรรโลงประชาธปไตยนน เนองจากการทาใหทนสมยไดสรางทงโอกาสและความจาเปนในการเขาถงทรพยากรมากขน เชน การผลตทเพมมากขน การเกดขนของเมอง ความตองการความเชยวชาญทางดานอาชพ ความหลากหลายทางสงคม การเพมขนของรายไดและความมงคงของประชาชน การเพมขนของอตราการรหนงสอและการศกษา ชองทางการเขาถงขอมลขาวสารทเพมมากขน เทคโนโลยทเจรญกาวหนา และโครงสรางพนฐานทมนคง ปจจยเหลานมสวนสาคญในการกระจายทรพยากรใหกบประชาชนมากยงขน ซงเปนการเพม

19 

 

“ประสทธภาพ (Capacity)” และ “ความเตมใจ (Willingness)” ของมวลชนในการเขามามสวนรวมทางการเมอง ในอกแงหนง Acemoglu และ Robinson (2006) เสนอวาประชาธปไตยเปนผลจากการตอสตอรองในการกระจายทรพยากรระหวางชนชนนาและมวลชน (ชนชนลาง) กลาวอกแบบคอ ระดบความเหลอมลาทางเศรษฐกจในสงคมหนงๆ เปนปจจยทมผลตอแรงจงใจของชนชนนา ชนชนกลาง และมวลชน ในกระบวนการตอส เพอการเปลยนผานจากระบอบเผดจการสประชาธปไตย (democratization) และการจรรโลงประชาธปไตย Acemoglu และ Robinson เสนอวา ความสมพนธระหวางความเหลอมลากบการกลายเปนประชาธปไตยรวมทงการจรรโลงประชาธปไตยนนมลกษณะอกษรตวยทรงควา กลาวคอ สภาพความไมเทาเทยมในระดบทตาสดนน ชนชนลางจะไมมแรงจงใจทจะตอตานระบอบทไมเปนประชาธปไตย ซงชนชนนากมอานาจอย ดงนนสงคมนกจะอยในระบอบทไมเปนประชาธปไตยตอไป แตเมอระดบความไมเทาเทยมเพมขน แรงจงใจของชนชนลางทจะส เพอประชาธปไตยจะเพมขนเพอใหไดมาซงนโยบายการกระจายทรพยากรทเทาเทยมกน เนองจากระบอบประชาธปไตยหมายความวาคนสวนใหญมสทธลงคะแนนเสยงเพอเลอกนโยบายทตนตองการได และเมอสงคมกลายเปนประชาธปไตยแลว แรงจงใจของชนชนสงในการทาการรฐประหารจะมไมมาก เพราะทรพยากรทเขาสญเสยไปกบนโยบายการกระจายทรพยากรนนไมค มกบตนทนทจะเกดขนจากการทารฐประหาร ดงนนในสงคมแบบนเมอกลายเปนประชาธปไตยแลว ความเปนประชาธปไตยกจะยงยน (consolidated) แตในขนถดมาเมอระดบความไมเทาเทยมเพมขนไปอก แรงจงใจของชนชนนาทจะยนยอมใหมระบอบประชาธปไตยกจะนอยลง เพราะผลประโยชนของชนชนตวเองทจะตองสญเสยไปจากนโยบายการกระจายทรพยากรจะสงขน ทาใหทางเลอกในการกดปราบหรอการรฐประหารในสายตาของชนชนนาคมคามากขน ผลกคอในสงคมแบบน หากการกลายเปนประชาธปไตยเกดขนไดในตอนแรกกจะไมยงยน เนองจากชนชนนาพรอมทจะทารฐประหารเพอพทกษรกษาความไมเทาเทยมในระดบสงนตอไป ในสงคมแบบสดทายทความไมเทาเทยมสงมากๆ นน การกลายเปนประชาธปไตยจะเปนไปไดยาก เนองจากชนชนนาพรอมทจะใชการกดปราบตลอดเวลา เนองจากหากปลอยใหเปนประชาธปไตยแลว ชนชนตนตองสญเสยผลประโยชนมหาศาลจากนโยบายการกระจายทรพยากร สวนชนชนกลางนน Acemoglu และ Robison เหนวาเปนผ ทมบทบาทเชงบวกตอทงการกลายเปนประชาธปไตยในฐานะเปนผ มบทบาทนา (driver) ของขบวนการตอตานระบอบเดม และการจรรโลงประชาธปไตยในฐานะทเปนตวกนชน (buffer) ระหวางความขดแยงของชนชนนากบชนชนลาง ในฐานะแรกนนเนองจากฐานะทางเศรษฐกจและการศกษาทดกวาชนชนลาง ทาใหชนชนกลางมความพรอมมากกวาในการเขารวมทางการเมอง และกลายเปนหวหอกของการเคลอนไหวเพอลดอานาจของชนชนนาในประวตศาสตรของหลายประเทศ และนเองทอธบายไดวาทาไมการทาใหกลายเปนประชาธปไตยยค

20 

 

แรกๆ ของยโรปตะวนตกจงมขอบเขตจากดอยทการขยายสทธทางการเมองของชนชนกลาง เพราะสาหรบชนชนนาแลว ไมมความจาเปนทจะตองขยายสทธไปถงชนชนลางหากเขาสามารถทจะซอ (co-opt) ชนชนกลางไดโดยการดงเขาสกระบวนการทางการเมอง จวบจนในชนหลงๆ จงคอยๆ ขยายสทธไปครอบคลมชนชนลาง กลาวไดวาขอเสนอนของ Acemoglu และ Robison ไมไดแตกตางไปมากนกจากขอเสนอของLipset ทเหนวาชนชนกลางเปนตวแสดงทางการเมองทมความสาคญอยางยงในฐานะกระบวนการจรรโลงประชาธปไตย ดงทไดกลาวไวแลวขางตน สวนบทบาทของชนชนกลางในฐานะกนชนระหวางชนชนนากบชนชนลางนนเปนไปได เพราะดวยฐานะทดกวาชนชนลางทาใหชนชนกลางไมเรยกรองนโยบายการกระจายทรพยากรในระดบเดยวกบชนชนลาง หรอกลาวอกแบบวาแนวนโยบายของชนชนกลางนนใกลเคยงกบชนชนสงมากกวาชนชนลาง ทาใหในสงคมทมชนชนกลางฐานะด (โดยเปรยบเทยบกบชนชนลาง) จานวนมากนน การกลายเปนประชาธปไตยเปนไปไดงายขน เนองจากชนชนกลางจะไมเรยกรองนโยบายการกระจายทรพยากรมากจนทาใหชนชนนาพรอมทจะใชการกดปราบเพอรกษาสถานภาพเดม ในขณะเดยวกนนโยบายทชนชนกลางเรยกรองนกพอเพยงทจะทาใหคนชนลางไมกอการปฏวต และในทานองเดยวกน สงคมคนชนกลางแบบนกชวยจรรโลงประชาธปไตยดวย เพราะมนทาใหการประนประนอมระหวางชนชนทาไดงายขน ทาใหชนชนนามแรงจงใจทจะกอการรฐประหารนอยลง

อยางไรกด แนวคดของ Acemoglu และ Robison รวมทงของ Lipset ไมไดใหความสาคญเพยงพอกบทศนะคตพนฐานหรอโลกทศนทางการเมองของมวลชนชนชนกลาง เชน ตวแสดงในแบบจาลองของ Acemoglu และ Robison มทศนะคตแตกตางกนเฉพาะตอนโยบายการกระจายทรพยากรเทานน ประชาธปไตยมฐานะเปนเพยงเครองมอเพอใหไดมาซงนโยบายการกระจายทรพยากรทเทาเทยมมากขน สงนทาใหอธบายอยางซบซอนไมไดวาทาไมชนชนกลางในหลายประเทศจงกลายเปนแนวรวมกบชนชนสง ในแงนแนวคดของ Dunkwart Rustow และ Christian Welzel ทใหความสาคญกบความเชอของมวลชน (mass believes) จงควรไดรบการพจารณาในรายละเอยดดงตอไปน ทฤษฎการทาใหทนสมยไดรบการขยายความใหมความนาสนใจยงขนผานตวแบบการเรยนรเชงสถาบน (Institutional Learning Model) ของ Dunkwart Rustow (1970) ซงเสนอวาการทาใหทนสมยอยางเดยวไมเพยงพอทจะทาใหประชาชนมสานกแบบประชาธปไตย จาเปนจะตองมการเรยนรผานกระบวนการทางการเมองแบบประชาธปไตยดวย นนหมายความวาแมบางประเทศอาจจะกาวเขาสความเปนสมยใหมแลว แตหากประชาชนไมเคยมประสบการณและการมสวนรวมทางการเมองผานระบอบประชาธปไตย การทาใหทนสมยอาจจะไมนาไปสการกลายเปนประชาธปไตยกไดเพราะคานยมสาคญทสดของประชาธปไตยคอเสรภาพทางการเมอง (political liberty) ซงจะเกดขนไดกตอเมอประชาชนม

21 

 

ประสบการณแบบประชาธปไตยและมพฤตกรรมทางการเมอง (political habit) แบบประชาธปไตย ซงเปนสงทตองไดรบการเรยนรภายใตกระบวนการประชาธปไตยเทานน สถาบนประชาธปไตยจงจาเปนจะตองไดรบการสถาปนาเสยกอนเพอใหคานยมประชาธปไตยสามารถเกดขนได

แมทฤษฎดงกลาวจะสามารถอธบายไดวาทาไมประเทศทเขาสความเปนสมยใหมแลวเชนจนกลบไมมวแวววาจะกลายเปนประชาธปไตย ทวายงมจดออนตรงทไมสามารถอธบายไดวาเหตใดประเทศทเขาสความเปนสมยใหมและเคยมประสบการณกบกระบวนการประชาธปไตย เชน ไทย ยเครน อยปต กลบยงมประชาชน (ทสวนใหญเปนชนชนกลาง) ออกมาตอตานกระบวนการประชาธปไตย เพอตอบสนองตอประเดนปญหาดงกลาว Welzel (2009) ไดพฒนาแนวคดของ Rustow โดยเสนอวา การมประสบการณกบประชาธปไตยและสานกเ รองเสรภาพทางการเมองนนยงไม เพยงพอ ประชาชนตองรสกวาได “อรรถประโยชน (Utility)” จากการใชเสรภาพทางการเมองนนดวย คาถามทสาคญจงไมใช “ประชาชนจะสนบสนนประชาธปไตยหรอไม” แตเปน “ประชาชนจะสนบสนนประชาธปไตยดวยเหตผลอะไร” ซง Welzel มองวาอรรถประโยชนทประชาชนจะไดรบในกระบวนการประชาธปไตยมากทสดคอทรพยากรผานนโยบายสาธารณะ สวสดการ และการเขาถงทนการผลต เราจงตองพจารณาวา กอนจะมประชาธปไตยประชาชนสามารถเขาถงทรพยากรมากเทาไหร และประชาธปไตยทาใหพวกเขาเขาถงทรพยากรไดมากขนหรอไม ทสาคญทสดคอความตองการเขาถงทรพยากรของประชาชนมเพมมากขนหรอไม เพราะแมประชาธปไตยจะทาใหการเขาถงทรพยากรทาไดงายขน แตหากประชาชนไมมความจาเปนทจะเขาถงทรพยากรเหลานน หรอระบอบการปกครองเกาสามารถกระจายทรพยากรใหแกพวกเขาไดอยางเพยงพออยแลว ประชาธปไตยกมไมความจาเปนสาหรบพวกเขา ตรงจดนเองทการทาใหทนสมยมความสาคญ เพราะกระบวนการดงกลาวเปนการกระตนใหความตองการเขาถงทรพยากรของประชาชนมสงขนเพอใหพวกเขาสามารถอยรอดไดในเศรษฐกจแบบทนนยม อกทงการทาใหทนสมยยงมาพรอมกบความซบซอนของสงคม ตวแสดงทางการเมอง และกลมผลประโยชนทหลากหลายขน ทาใหรฐทปกครองในระบอบอานาจนยมไมสามารถตอบสนองตอความหลากหลายดงกลาวได แตประชาธปไตยสามารถทาได ดงนนประชาธปไตยเพยงอยางเดยวจงไมมผลในการทาใหคนตระหนกถงคณคาของเสรภาพทางการเมอง แตการทาใหทนสมยตางหากทจะทาใหประชาชนตระหนกใน “อานาจ เสรภาพ ศกยภาพกระทาการ ความเทาเทยม และความไววางใจในตวผ อน” ซง Welzel เรยกคานยมดงกลาววา “คานยมแหงการปลดปลอย (Emancipative Values)” และเรยกมวลชนทมคานยมดงกลาววา “มวลชนเพอการปลดแอก (Emancipative Mass)” ซงไมจาเปนจะตองเปนแคชนชนกลางเทานน มวลชนเพอการปลดแอกนเองทจะมบทบาทสาคญในการ “สรางแรงกดดนใหกบชนชนนาทางการเมอง เพอเรยกรองเสรภาพการเมองเมอมนถกปฏเสธ ปกปองมนเมอมนถกทาทาย และขบเคลอนมนเมอมนหยดชะงก” (Welzel 2009: 84) โดย

22 

 

Welzel ยาวาการเรยกรองทางการเมองทจะนาไปสประชาธปไตยจะเกดขนไดกตอเมอมวลชนทออกมาเรยกรองมคานยมแหงการปลดแอกเทานน อยางไรกตาม ทฤษฎการทาใหทนสมยดงกลาววางอยบนขอสนนษฐานหลกทวารฐในระบอบอานาจนยมไมสามารถปรบตวใหสอดคลองกบทศทางของเศรษฐกจแบบทนนยมได ซงในความเปนจรงมไดเปนเชนนนเสมอไป ในหลายๆ กรณรฐในระบอบอานาจนยมมความจาเปนทจะตองพฒนาเศรษฐกจของตวเองไปพรอมๆ กบการเออประโยชนใหกบชนชนกลางในประเทศของตนไมทางตรงกทางออม โดยเฉพาะอยางยงประเทศทเขาสระบบทนนยมโลกภายหลง เชน ประเทศแถบอเมรกาใตและจน ประเทศเหลานไมสามารถพฒนาเศรษฐกจผานกลไกตลาดเสรไดเพราะบรรษทหรอผประกอบการในประเทศของตนยงมทน ความสามารถ และทรพยากรจากด เมอเทยบกบบรรษทขามชาตของรฐทพฒนาอตสาหกรรมมากอน รฐตองจงใช “การพฒนาทนาโดยรฐ (State-led Development)” เปนหวหอกในการพฒนาเศรษฐกจ รฐเหลานไดเขาไปสนบสนนบรรษทภายในประเทศใหมทรพยากรมากขน มนโยบายสนบสนนการลงทนเพอเพมศกยภาพในการแขงขนในเวทโลก จงเปนเหตผลทบรรษทสวนใหญในอเมรกาใตตงแตอตสาหกรรมเบาจนไปถงอตสาหกรรมหนกมรฐบาลเปนผ ถอหนใหญ การสนบสนนดงกลาวสงผลใหเกดการจางงาน การกระจายรายไดและการขยายตวของชนชนกลางทเตบโตมากบระบบการเมองแบบปด ซงนอกจากจะไมสนบสนนประชาธปไตยแลว ยงเปนรากฐานสาคญของระบอบเผดจการอกดวย (Johnson 1985) ในกรณของจน นอกจากนโยบายกระตนเศรษฐกจผานการสงเสรมการลงทนแลว รฐบาลยงมนโยบายกระตนการบรโภคภายในประเทศอกดวย เชน การตรงคาเงนหยวน การเพมความตองการและอานาจซอของคนภายในประเทศ (Consumption-led Growth) ผานสวสดการภาครฐ เชน การใหเงนสนบสนนคาเลยงดบตร ซงเปนการกระจายทรพยากรใหแกประชาชน แมวาจะไมมการออกมาเคลอนไหวทางการเมองของมวลชนกตาม ผลทเกดขนกคอเกดการขยายตวของชนชนกลางจนอยางรวดเรว แตเปนชนชนกลางทเตบโตขนมาไดดวยระบบการเมองแบบปดและไมเปนประชาธปไตย (So and Su Xianjia 2012)

จากทกลาวมาขางตนนน แมวาจะมความเหนไมลงรอยกนไปเสยทงหมด บางฝายเหนวาการเกดขนและการขยายตวของชนชนกลางจะนามาซงระบอบประชาธปไตยในทายทสด ขณะทบางฝายเหนวาไมจาเปนเสมอไปทชนชนกลางจะมบทบาทเชงบวกตอการกลายเปนและการจรรโลงประชาธปไตย ชนชนกลางจะมบทบาทในทางบวกหรอไม อยางไร ยอมขนอยกบบรบทเฉพาะของสงคมการเมองหนงๆ ดงเชนชนชนกลางจน เปนตน อยางไรกตาม โดยรวมแลวทฤษฎการทาใหทนสมยมองวากระบวนการกลายเปนประชาธปไตยเปนขนตอนทพฒนาไปอยางตอเนองไปตามพฒนาการเศรษฐกจทนนยมราวกบเปนเสนตรง แมวาจะมอปสรรคอยบางแตในทายทสดแลวระบอบการเมองแบบประชาธปไตยจะถก

23 

 

สถาปนาขนเมอปจจยเชงโครงสรางทางเศรษฐกจสงคมมความเหมาะสม ระบอบประชาธปไตยจงถกมองเปนปลายทางของพฒนาการทางการเมองของสงคมมนษยทจะมงไปสอยางหลกเลยงไมได

ประจกษ (2559: 9-10) ชวาแนวคดทมองกระบวนการพฒนาประชาธปไตยแบบเสนตรงขางตนถกทาทายโดยความเปนจรงทเกดขน เพราะในบรรดาประเทศเกอบ 100 ประเทศทถกจดวาเปนรฐทกาลง “เปลยนผาน” ไปสประชาธปไตยนน เมอมาถงปลายทศวรรษ 1990 มเพยงประมาณ 20 ประเทศเทานนทถอไดวาประสบความสาเรจในการสรางประชาธปไตยใหกาวหนาและมนคง อาท โปแลนด ฮงการ สาธารณรฐเชค เอสโทเนย สโลวเนย ชล อรกวย ไตหวน เกาหลใต เปนตน หรอบางประเทศกมพฒนาการในทางบวกแมวาจะนอยกวากลมแรก ไดแก โรมาเนย สโลวาเกย บลแกเรย เมกซโก บราซล กานา ฟลปปนส เปนตน แตประเทศจานวนไมนอยเกดการเสอมถอยและชะงกงนของพฒนาการประชาธปไตย เชน โทโก เบลารส อซเบกสถาน เทอรกมนสถาน เปนตน ในประเทศเหลาน แมวาจะไมเกดการถดถอยไปสระบอบเผดจการเตมรปแบบเหมอนในยคสงครามเยน แตกถอยออกจากระบอบเสรนยมประชาธปไตย เกดเปนระบอบกงเผดจการกงประชาธปไตย (mixed regime) และทาใหเกดแนวคดใหมๆ ขนแทนทแนวคดเรองการเปลยนผานไปสประชาธปไตยแบบทาใหทนสมย เชน แนวคดวาดวยระบอบลกผสมพนทาง (hybrid regime) ซงชใหเหนวาหลงสนสดสงครามเยนประเทศจานวนมากแทนทจะเปลยนผานไปสการมระบอบประชาธปไตยทเขมแขง กลบกลายเปนระบอบครงๆ กลางๆ ทมลกษณะผสมระหวางเสรนยมประชาธปไตยกบเผดจการสมบรณ โดยประเดนสาคญคอระบอบเหลานมความมนคงและเสถยรภาพในตวเอง มไดเปนระบอบชวคราวทจะเปลยนผานไปสประชาธปไตยดงเชนททฤษฎทาใหทนสมยคาดหวงไว เชน มาเลเซย และสงคโปร ทงๆ ทมระดบการพฒนาทางเศรษฐกจในระดบสง แตกมไดกลายเปนประเทศประชาธปไตยแบบเสรนยม ตรงกนขามระบอบผสมนกลบมความคงทนตอความทาทายใหมๆ ทเกดขนจากการเปลยนแปลงบรบททงในระดบภายในประเทศและระดบโลก โดยเฉพาะอยางยงหลงสนสดยคสงครามเยน ประจกษ (2559: 24-30) ชตอไปวาในระยะหลงพบวาระบอบอานาจนยมมความคงทนมากกวาทเขาใจกน งานวจยทศกษาระบอบเผดจการในชวงหลงสงครามเยนชใหเหนระยะเวลาการครองอานาจทเปลยนแปลงไปของระบอบเผดจการ โดยในปค.ศ. 1991 พบวาทวโลกมประเทศทเปนระบอบเผดจการ 73 ประเทศ แลวลดลงเหลอ 57 ประเทศในป 2012 สงทนาสนใจคอระบอบเผดจการในปจจบนครองอานาจไดยาวนานกวาในสมยสงครามเยน โดยคาเฉลยของการอยในอานาจของระบอบเผดจการในชวงปค.ศ. 1946-1989 อยท 12 ป แตหลงสงครามเยนเปนตนมาคาเฉลยระยะเวลาในการครองอานาจกลบเพมขนเปน 20 ป นามาสการศกษาวจยวาเหตใดระบอบอานาจนยมจงคงทน (durable authoritarianism) แมวาบรบทการเมองและเศรษฐกจโลกจะเปลยนไปแลวกตาม

24 

 

จากการศกษาวจยคนหาสาเหต ยทธศาสตร ยทธวธ และปจจยททาใหระบอบเผดจการในยคหลงสงครามเยนมความคงทน คาตอบทคนพบและเปนทยอมรบมากทสดในปจจบนคอ ระบอบเผดจการในยคหลงมความสามารถมากขนในการควบคมสถาบนประชาธปไตย เชน การเลอกตง พรรคการเมอง และรฐสภา กลาวคอ ระบอบเผดจการอยไดนานมใชเพราะลมเลกกระบวนการและสถาบนพนฐานททาหนาทสาคญในระบอบประชาธปไตย หากแตเปนเพราะไดเรยนรทจะควบคมสถาบนเหลานใหเปนประโยชนตอตนเอง และดดแปลงใหทาหนาทตางจากเดม คอแทนทจะทาหนาทเพมอานาจใหกบประชาชน กลบเปลยนใหทาหนาทคาจนอานาจระบอบเผดจการแทน นกวชาการพบวาระบอบเผดจการทยอมใหมการจดตงสถาบนเหลานจะอยในอานาจไดยาวนานกวาระบอบเผดจการทปกครองในลกษณะอานาจนยมเบดเสรจ และทาลายสถาบนประชาธปไตยลงอยางสนเชง กลาวอกแบบคอ ระบอบเผดจการยคหลงเปนเผดจการทแฝงตวอยภายใตหนากากของสถาบนประชาธปไตย ซงนกวชาการบางสวนเรยกวาระบอบผสม (hybrid regime) ดงทกลาวไปขางตน กลายเปนระบอบกงเผดจการทเปดใหมการแขงขนทางการเมองผานการเลอกตงในระดบหนง อนญาตใหมการการจดตงพรรคการเมองฝายคานทใหความชอบธรรมกบระบอบน ตอโลกภายนอก แตการแขงขนดงกลาวไมนาไปสการทาทายอานาจของระบอบเผดจการ

นกวชาการพบตอไปวา ระบอบเผดจการในโลกปจจบนฉวยใชสถาบนประชาธปไตยเหลานอยางมประสทธภาพมากขน กลาวคอ ใชอานาจผานกลไกเชงสถาบนมากกวาใชอานาจในลกษณะทกระจกไวทตวของผ นาในลกษณะทเปนอานาจสวนตว (institutionalized, not personalized, dictatorships) รฐเผดจการทผนวกรวมสถาบนรฐสภาและพรรคการเมองเขามาเปนสวนหนงของรปแบบการครองอานาจ จะอยในอานาจไดยาวนานกวารฐทไมมสถาบนเหลานถง 14 ปโดยเฉลย และถามการจดการเลอกตงอยางสมาเสมอเพอสรางความชอบธรรมใหกบการครองอานาจ จะอยไดนานกวาระบอบทไมมการเลอกตงถง 22 ป สาเหตทเปนเชนนกเพราะวา การปกครองผานกลไกสถาบนประชาธปไตยกลบทาใหระบอบเผดจการสามารถลดความเสยงจากการถกโคนลมดวยประชาชน หรอดวยกาลงจากชนชนนากลมอน เพราะสถาบนรฐสภาและพรรคการเมองเปนพนททรฐบาลเผดจการสามารถผนวกกลนคนจานวนมากใหเขามาเปนพวกเดยวไดดวยการแจกจายตาแหนง งบประมาณ และบทบาททางสาธารณะใหแตละคนไดรวมรบผลประโยชนและอานาจกบระบอบทดารงอย ดวยการใชกลไกเชงสถาบนเหลาน ระบอบเผดจการสามารถขยายฐานอานาจไปยงคนวงกวางมากขน และยงทาใหเหลาผคนทถกดงเขามาเปนสวนหนงของระบอบรสกวาตนมความสาคญ และเมอคนเหลาน (เชนเทคโนแครต นกวชาการ นกวชาชพ นกการเมอง สอ นกกจกรรม) กลายเปนสวนหนงของระบอบ พวกเขากจะมแรงจงใจทจะพทกษระบอบนใหคงอยยาวนานมากกวาทจะปลอยมนลมสลายไป เพราะมผลประโยชนและชะตากรรมของพวกเขาผกพนอยในอนาคตของระบอบเผดจการดวย มใชแคผลประโยชนของนายกรฐมนตรหรอประธานาธบดและเครอญาตกลมแคบๆ เทานน

25 

 

อยางไรกด Veerayooth and Hewison (2016: 379-381) ชวาปรากฎการณเดนประการหนงของ

การเมองไทยคอ “วงจรอบาทว” ทางการเมอง ซงทาใหเกดการแกวงไปมาบอยครงระหวางระบอบประชาธปไตยกบเผดจการ ผานการเลอกตงและการรฐประหาร ทาใหแนวการวเคราะหแบบระบอบพนทาง/ความคงทนของระบอบอานาจนยมและแนวคดการทาใหทนสมยไมสามารถอธบายสภาพการเมองไทยไดอยางลงรปลงรอย ปรากฏการณวงจรอบาทวทเกดขนบอยครง โดยเฉพาะอยางยงชวงหลง พ.ศ. 2516 ยอมหมายความวาระบอบการเมองทกระบอบไมวาจะเปนระบอบพนทาง/เผดจการ-อานาจนยมทเกดขนภายหลงการเลอกตง (เชนระบอบประชาธปไตยครงใบยคพลเอกเปรม) หรอระบอบประชาธไตยทมการเลอกตง เชน ในชวงทรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2540 มผลบงคบใช หรอระบอบอานาจนยมภายหลงการรฐประหาร (เชน รฐบาล คสช.ในปจจบน หรอทกาลงจะเกดขนภายใตรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2560) นนยงไมมความยงยน สาเหตสาคญททาในแนวการวเคราะหแบบการทาใหทนสมยและระบอบพนทาง/ความคงทนของระบอบอานาจนยมไมเหมาะสมกบกรณประเทศไทยเปนเพราะแนวคดเหลาน สมาทานสมมตฐานหลกวาชนชนกลางมบทบาทเปนกองหนาและยดมนในระบอบประชาธปไตย และชนชนนาขาดแรงจงใจทจะยอมรบการประนประนอมทางการเมองกบชนชนลางๆ ลงมา แตสมมตฐานทงสองนกลบไมเปนจรงในสงคมไทย ในอกปจจยหนงการทระบอบการเมองตางๆ ไมมความคงทนเปนเพราะรฐไทยนนมลกษณะเปนรฐออนแอ (weak state) กลาวคอ มระบบพรรคการเมองทออนแอ กองทพทแตกแยก (factionalized military) และเปนเผดจการทไมมนคง (wobbly dictatorship) กลาวอกแบบคอ สถาบน “สมยใหม” ตางๆ ของรฐไทยทถกสรางขนยงไมสามารถลงหลกปกฐานไดอยางมนคงในสงคมไทย

ประจกษ (2559: 34-36) เหนวาโครงสรางของรฐ เชน รฐแบบเขมแขงหรอรฐออนแอมผลตอการทางานและความยงยนของระบอบการเมองแบบประชาธปไตย และโดยเฉพาะอยางยงโครงสรางแบบรฐราชสมบตสมยใหม (neo-patrimonial state) มผลเชงลบตอการลงหลกปกฐานของระบอบประชาธปไตย โดยรฐทออนแอแบบรฐราชสมบตสมยใหมมลกษณะดงตอไปน

“รฐทยงไมไดมลกษณะเปนรฐสมยใหมแบบสมบรณพรอม ซงผ นาถอเอารฐเปน

เสมอนสมบตสวนตวของผ นา ไมมการแยกระหวางทรพยากรสวนตว (private) กบสวนรวม (public) ออกจากกน ผ นารฐทาลายกลไกตรวจสอบถวงดลทจะมาคานการใชอานาจของพวกเขา ทาใหระบบราชการขาดความเปนมออาชพและเปนกลาง แตกลายเปนเครองมอตอบสนองผ นาและเครอขายอานาจของผ นา ตาแหนงในระบบราชการและในระบบการเมองถกจดสรรจายแจกใหกบเครอญาตและบรวารของชนชนนาทยดกมอานาจรฐ และตาแหนงเหลานถกใชเพอสะสมอานาจและความมงคงสวนตว

26 

 

ใหกบผ นาและพวกพอง มากกวาเพอทจะรบใชผลประโยชนของสาธารณะ ซงเปนอปสรรคตอการทาใหระบอบการเมองตอบสนองประชาชน นาไปสคอรรปชน ระบบอปถมภ การรวบอานาจของชนชนนากลมนอยเพอทาใหตนเองรารวย และการพฒนาเศรษฐกจทมปญหานาไปสชองวางทางโอกาสและรายได” (ประจกษ 2559: 35)

เหนไดชดวารฐทมลกษณะออนแอเชนขางตนนน เมอมการเปลยนผานไปสระบอบประชาธปไตย

แลว กยอมทาใหประสทธภาพและความชอบธรรมของระบอบประชาธปไตยถกตงคาถามไดเสมอ ซงเปนอกปจจยหนงททาใหเกดปรากฎการณ “เปลยนไมผาน” ในกรณของไทย ยงไปกวานน โครงสรางรฐแบบน ไดสรางแรงจงใจใหชนชนนากลมตางๆ แขงขนกนอยางรนแรงเพอยดกมอานาจรฐเพอสะสมความมงคงและอานาจ จนทาใหการเมองมลกษณะใครชนะไดหมด ใครแพเสยหมด (zero-sum politics) จนทาใหการแขงขนทางการเมองมความรนแรงสง เสยงตอการไรเสถยรภาพ และขาดกตกาททกฝายยอมรบรวมกน ซงทงหมดนเปนอปสรรคตอการสรางระบอบประชาธปไตยทมนคงและยงยน

ตอประเดนลกษณะโครงสรางของรฐนวระยทธ (2560) เหนวา ความสบเนองของรฐราชสมบตยคโบราณ (รฐเกา) สงผลใหเกดปมลกลน-ยอนแยง 5 ปม อนกอใหเกดความตงเครยดในรฐไทยในปจจบน (รฐใหม) ซงกกลายเปนสาเหตสวนหนงททาใหเกดการแกวงตวไปมาบอยครง ระหวางระบอบประชาธปไตยและระบอบเผดจการ แตในทนจะขอกลาวเฉพาะปมท 1 และ 2 ซงเกยวของกบการศกษาชนนเทานน ในปมท 1 วระยทธเหนวาความตงเครยดเชงโครงสรางระหวางรฐเกากบรฐใหมกอใหเกดแรงจงใจทางการเมองของชนชนนาทมลกษณะยอนแยงกนระหวางความตองการมอานาจ (authority) แตกลบไมตองการความรบผด (accountability) เพราะในรฐราชสมบตหรอรฐเผดจการ ชนชนนาตองการแตอานาจแตไมยอมรบภาระการรบผดอยางเปนทางการ ซงสะทอนในวลอมตะของจอมพลสฤษด ธนะรชตทวา “ขาพเจาขอรบผดชอบแตเพยงผ เดยว” อนหมายความวา ระบอบสฤษดนนไรซงระบบตรวจสอบโดยสนเชง และกลาวไดอกเชนกนวา ทงรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2550 และ พ.ศ. 2560 สะทอนจนตนาการของการกอสรางกลไกทางการเมองทใหอานาจกบชนชนนา โดยแทบจะไมตองมภาระความรบผด “ซงเปนกลไกประชาธปไตยทรฐไทยสมยใหมโปะเขามาบนรฐราชสมบต” (วระยทธ 2560: 11)

ปมท 2 คอความขดแยงระหวางกรงเทพฯ กบตางจงหวด วระยทธชวาการจดสรรทรพยากรของรฐทใหประโยชนและกระจกตวในกรงเทพฯ มากกวาตางจงหวดอยางอยตธรรมยงนน กเปนความสบเนองของรฐเกาทกรงเทพฯ ทาตวเสมอนเจาอาณานคมปกครองตางจงหวด ตวอยางเชนในปพ.ศ. 2544 รายจายสาธารณะรอยละ 72 กระจกตวอยในเขตกรงเทพฯ และปรมณฑล ทงทกรงเทพฯ มประชากรเพยง 17% และสรางผลผลตประชาชาตเพยง 26% ของทงประเทศ ในขณะทภาคอสานซงมประชากรถง 34% กลบไดรบการจดสรรงบประมาณสาธารณะเพยง 6% เทานน หรอมองอกมมหนง กรงเทพฯ ไดรบการจดสรร

27 

 

รายจายตอหวดานสาธารณสขและการศกษามากกวาคนตางจงหวดถง 15 และ 4 เทาตามลาดบ ความ อยตธรรมนจงกลายเปนปมความขดแยงของการจดสรรทรพยากรในเชงพนทระหวางกรงเทพฯ กบตางจงหวด

ซอนทบไปกบความขดแยงเชงพนทกคอความขดแยงเชงชนชนระหวางชนชนกลางของกรงเทพฯ กบชนชนลางในตางจงหวด เนองจากเสนทางสความเปนชนชนกลางของสงคมไทยคอ “ยายมาอยกรงเทพฯ เรยนสงๆ และหมกมนกบเรองคอรรปชน” (วระยทธ 2560: 13) กลาวอกแบบคอ กวารอยละ 60 ของชนชนกลางไทยเกดในกรงเทพฯ โดยทระดบการศกษาเปนปจจยหลกในการกาหนดอาชพและรายได การศกษาจงเปนองคประกอบทสาคญมากในการกอตวของชนชนกลางไทย ในขณะทพวกเขารอยละ 65 เหนวาปญหาคอรรปชน (ในบรบทเฉพาะของสงคมไทย หมายถงการคอรรปชนของนกการเมองทมาจากการเลอกตงเทานน) เปนเรองทนาหวงของสงคม ความซอนทบกนระหวางปญหาการจดสรรทรพยากรเชงพนทกบชนชนนยอมกอใหเกดแรงจงใจทางการเมองทแตกตางกนระหวางคนกรงเทพฯ กบคนตางจงหวด กลาวคอคนตางจงหวดยอมพรอมทจะเลอกพรรคการเมองทมแนวนโยบาย “ประชานยม” กระจายทรพยากรสพนทนอกกรงเทพฯ เพราะเขาถกเอาเปรยบมานาน สวนคนกรงเทพฯ กพรอมทจะตอตานรฐบาลท “หวาน” งบประมาณสทองถนเพอปกปองสถานะเดมของตน

ทงน แมงานศกษาทผานมาจะเปนประโยชนตอการทาความเขาใจ “ขบวนการเปลยนแปลง

ประเทศไทย” ระดบหนง แตงานเหลานมไดมวตถประสงคหลกหรอมขอบเขตการศกษาทมงเนนไปทกลมมวลชนทสนบสนนขบวนการฯ โดยเฉพาะอยางยงยงขาดงานทจะอธบายชดความคด ความเชอ หรออดมการณทางการเมองของมวลชนกลมน ทงๆ ทงานสวนใหญเหนตรงกนวามวลชนกลมหลกกลมหนงของ “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” เปน “ชนชนกลาง” ซงในทางทฤษฎแบบการทาใหทนสมยไดมอบบทบาทใหเปนกองหนาของการกลายเปน (และการจรรโลง) ประชาธปไตย สวน Veerayooth and Hewison (2016) กชวาสาเหตททาใหทฤษฎแบบการทาใหทนสมยหรอระบอบพนทาง/ความคงทนของระบอบอานาจนยม ไมเหมาะสมกบกรณประเทศไทยนนเปนเพราะแนวคดพวกนสมาทานสมมตฐานหลกวาชนชนกลางมบทบาทเปนกองหนาและยดมนในระบอบประชาธปไตย แตสมมตฐานนกลบไมเปนจรงในสงคมไทย ในขณะทประจกษ (2559) และวรยทธ (2560) ชวาลกษณะเชงโครงสรางของรฐไทยสมยใหมทยงคงสบทอดมรดกโครงสรางแบบรฐโบราณมผลตอการเปลยน (ไมผาน) ของสงคมการเมองไทย โดยเฉพาะวระยทธเชอวาความตงเครยดเชงโครงสรางระหวางรฐเกากบรฐใหมกอใหเกดแรงจงใจทางการเมองของชนชนนาทมลกษณะยอนแยงกนระหวางความตองการมสทธอานาจ (authority) แตกลบไมตองการความรบผด (accountability) และในขณะเดยวกนกมปมความขดแยงทบซอนทงเชงพนทระหวางกรงเทพฯ กบตางจงหวดและเชงชนชน (กลางกบลาง) ทเกดจากการจดสรรทรพยากรของรฐทใหประโยชน

28 

 

แกกรงเทพฯ ซงเปนความสบเนองของรฐเกาทกรงเทพฯ ทาตวเสมอนเจาอาณานคมปกครองตางจงหวด ทาใหชนชนกลางสวนใหญ (คนกรงเทพฯ) ของไทยตอตานรฐบาลทมาจากการเลอกตง เพอปกปองฐานะทไดเปรยบในการกระจายทรพยากรทไมเปนธรรมตอไป

เพราะเหตน จงมความจาเปนทจะตองสรางความกระจางใหกบประเดนคนชนกลางกบประชาธปไตยภายใต “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ในสองประเดนดวยกน ประเดนแรก พวกเขามสดสวนเทาใดในกลมผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” และพวกเขามสถานะทางเศรษฐกจและสงคมอยางไร ประเดนทสอง พวกเขามทศนะทางการเมองโดยเฉพาะอยางยงตอระบอบประชาธปไตยอยางไร เหนดวยหรอไมอยางไร และพวกเขาใหเหตผลวาเปนเพราะเหตใด เปนไปในทศทางเดยวกบทงานศกษาทมอยกอนหนาอธบายไวหรอไมอยางไร หากไมใชหรอไมเพยงพอ จะอาศยเงอนไขและปจจยอนในการทาความเขาใจและอธบาย “ความไมลงรอย” ดงกลาวไดหรอไมอยางไร โดยเฉพาะเงอนไขและปจจยเชน โลกทศนและคตความเชอทางศาสนา ซงยงไมส ไดรบความสาคญในการทาความเขาใจ และอธบายปรากฏการณดงกลาวมากนก

1.3.2 โลกทศนและคตความเชอทางศาสนา

กปปส . รวมถงพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย ชระบบการเมองการปกครองทใหความสาคญกบศลธรรมของผปกครองหรอนกการเมองเปนหลก หรออกนยหนงคอชระบบการเมองการปกครองทวางอยบนคตความเชอทางศาสนามากกวาปรชญาหรอทฤษฎการเมอง การทาความเขาใจความคดและอดมการณทางการเมองของ กปปส. รวมถงพนธมตรฯ จงจาเปนตองพจารณาโลกทศนและคตความเชอทางศาสนาทเกยวของประกอบ ซงทสาคญไดแกแนวคดเรองบญและบารม

Hanks ในบทความ Merit and Power in the Thai Social Order (1962) เสนอวาแนวคดเรองบญในพทธศาสนามความสมพนธกบระเบยบสงคมและการเมองไทยอยางสาคญ กลาวคอ คนไทยเหนวา สงมชวตดารงอยตามลาดบชนของความสามารถทจะกระทาการสมฤทธและความเปนอสระจากทกข ยงสามารถกระทาการสมฤทธไดเทาไหรทกขยงนอยเทานน และสงมชวตใดจะอยลาดบชนไหนขนกบบญหรอความด ซงสามารถเพมพนและเสอมสญได จงไมมใครอยในตาแหนงใดตายตวทงในลาดบชนทางจกรวาลและลาดบชนทางสงคม แมบคคลจะเกดมาในตาแหนงทางสงคมตามบญทสงสมมา แตเขากไมจาเปนตองอยตรงนนไปจนตาย ชาวนาสามารถเปนรฐมนตรและกษตรยกสามารถเปนทาสได แมการเคลอนยายตาแหนงจะถกจากดดวยอายขย ปจจยทางกายภาพ รวมถงเพศ ชาตพนธ และการศกษากตาม

นอกจากน Hanks เสนอวานอกจากบญ คนไทยตระหนกถงปจจยอกประการทปฏบตการอยในระเบยบสงคม ซงกคออานาจ โดยอานาจทวานไมจาเปนตองเกยวของกบศลธรรมเชนเดยวกบคาวา Power ในภาษาองกฤษ ทงนกเพราะวาสงทอนญาตใหทรราชยทอามหตและอยตธรรมดารงอยได ทงทกฎ

29 

 

ศลธรรมระบชดวาการครองราชยเขาตองยตลงหรอไมควรเรมตงแตแรกคอ อานาจ ซงอาจเปนคณลกษณะสวนบคคลเหมอนพลงงาน อานาจบางอยางมาจากประสบการณ บางมาจากความรพเศษ หรอมาจากเครองรางของขลง เปนตน

อยางไรกด Tambiah ในหนงสอ World Conqueror and World Renouncer (1976) ไมเหนดวยกบ Hanks ในการแยกอานาจออกจากขอบขายของศลธรรมและบญ เขาเหนวามโนทศนเรองบญและอานาจกอใหเกดชดทยดโยงกบการตางตอบแทน ลาดบชน รวมถงความตงเครยด นอกจากน เขาเสนอวาการพจารณาเรองบญทมนยสองดานนาไปสวภาษวธแหงความไมแนนอนและการเปลยนแปลงของอานาจ ซงสงผลใหกษตรยสามารถรงเรองและตกอบได (Tambiah 1976: 484-486) หนงสอเลมนเปนการศกษาประวตศาสตรความสมพนธระหวางพทธศาสนากบการเมองในประเทศไทย ในสมยสโขทยตอนตนการปกครององคตธรรมราชาของพทธศาสนาเถรวาท กระนนดวยความทไดรบอทธพลจากจกรวรรดขอมซงมทงฮนดและพทธเปนองคประกอบ จงมพราหมณดแลพธมงคล โหราศาสตรและปฏทน กฎหมาย และการปกครอง ตอมาในสมยอยธยาไดมการลอกเลยนธรรมเนยมและการปฏบตของขอมอยางเปดเผย นบตงแตสถาบนการปกครองและการเมอง รปแบบศลปะ ระบบการเขยน ศพท ราชาศพท ไปจนกระทงราชพธ และมการนาเขาพราหมณจากกมพชาในการประกอบราชพธ สมยอยธยาจงมทงคตธรรมราชาทรบมาจากสโขทยและคตเทวราชาทรบมาจากกมพชา กษตรยมสถานะเปนพระโพธสตวและมพระนามเกยวกบพระโพธสตว ขณะทพระราชวงเปรยบเสมอนวงพระอนทรและเปนประหนงศนยกลางจกรวาล

สวนในแงการเมองไทยรวมสมย Tambiah เสนอวาอดมการณของจอมพลสฤษดไมเพยงแตกดทบสญลกษณการปฏวต 2475 หากแตยงรอฟนและสรางความนยมใหกบสญลกษณทดารงอยกอนหนาคอ กษตรยและพทธศาสนา จอมพลสฤษดสงเสรมใหกษตรยเสดจพระราชดาเนนไปตางจงหวดและตางประเทศ รอฟนพระราชพธ เชนแรกนาขวญ พระราชทานชอพระ มอบปรญญา เปลยนเครองทรงพระแกว ฯลฯ (Tambiah 1976: 501) นอกจากน Tambiah เสนอวารฐประหารสมยใหมมความคลายคลงกบการแยงชงราชบลลงกสมยกอน ในแงทมการสรางความชอบธรรมและใหการรบรองอานาจใหม เขาเสนอวาแมรชกาลท 9 ไดถกยกออกจากความโกลาหลของการเมองปกต ไมไดอยในสถานะของผปกครอง ทวาพระองคไดใหความชอบธรรมแกผปกครองรนหลงดวยการใหอภยตอการกอรฐประหารของพวกเขา3(Ibid: 487-489)

สวนแนวคดเรองบารม Jory (2002) เหนวาวงวชาการใหความสนใจกบกาเนดคาวาบารมและอทธพลของแนวคดนตอวาทกรรมการเมองไทยคอนขางนอย (วทยานพนธของสมเดจพระเทพฯ เรองบารมมขอบเขตความสนใจจากด) เขาจงศกษาเวสสนดรชาดก บารม และโพธสตวกษตรย ในแงกาเนดและการ

                                                            3 ณฐพล (2556) ชวารฐประหาร 8 พฤศจกายน พ.ศ. 2490 ไมเพยงแตไดรบการชวยเหลอจากกรมขนชยนาทฯ หนงในคณะผสาเรจราชการแทนพระองค หากแตยงไดรบการรบรองจากรชกาลท 9 ถอเปนตนแบบของรฐประหารทไดรบการรบรองความชอบธรรมจากสถาบนกษตรย

30 

 

แพรกระจายของมโนทศนอานาจแบบไทย เขาเสนอวาเวสสนดรชาดกเปนหนงในตวบทสาคญสดในรฐไทยกอนสมยใหม ในการแสดงออกและกระจายทฤษฎการเมองทวางอยบนมโนทศนบารมและโพธสตวกษตรย กลาวคอ คมภรมหาวงศและชาดกไดจดวางเวสสนดรชาดกไวตรงใจกลางของวงศาวทยาพระพทธเจา ขณะเดยวกน “วงศวานอนยงใหญ” (Great Lineage) ซงขยายวงศวานพระพทธเจามายงปจจบน ไดสงผลใหเวสสนดรเปนบรรพบรษของกษตรยรวมสมย โดยกษตรยสยามในปลายศตวรรษท 18 และตนศตวรรษท 19 ถกนาเสนอในเอกสารราชสานกวามคณสมบตเหมอนกบพระโพธสตว มการใชชอเดยวกบพระโพธสตว เชน สมมตวงศ มหาสมมตวงศ รวมทงมการสงสมทศบารมและจะตรสรเปนพระพทธเจาในอนาคต ในสมยอยธยาตอนปลายมความเชอวาพระพทธเจาเปนกษตรยรวมถงเปนผ กอตงอาณาจกรสยาม ขณะทการขนครองราชยของรชกาลท 1 ถกโยงเขากบเหตการณทพระโพธสตวเอาชนะมาร ขณะเดยวกนกษตรยพยายามแสดงตนตามภาพลกษณของเวสสนดร เชน รชกาลท 3 ประกอบพธบรจาคโอรสธดาในเชงสญลกษณแกพระ นอกจากน รตนโกสนตอนตนคอยคทองของการแตงคารองเวสสนดรชาดกในราชสานก การเทศนมหาชาตคาหลวงมนยของการสรางความชอบธรรมใหกบผปกครองในฐานะโพธสตวกษตรยหรอพระพทธเจาในอนาคต ขณะทศลปะในวดกพบคตกษตรยในฐานะโพธสตวสงสมบารมเชนกน กลาวอกนยหนงรตนโกสนทรตอนตนคอยคทองของวฒนธรรมการเมองไทยทวางอยบนมโนทศนบารม กษตรยถกยกใหมสถานะเปนพระโพธสตวทสงสมบารมและมความเชอมโยงกบ “วงศวานอนยงใหญ” และชาดกโดยเฉพาะเวสสนดรชาดก

Jory (2002) เสนอวาการปฏรปศาสนาโดยธรรมยตในสมยรชกาลท 4 สงผลใหวาทกรรมเรองสทธอานาจทวางอยบนบารมลดความสาคญลง ราชสานกละทงชาดกและจารกอนๆ วาทกรรมศาสนา-ประวตศาสตร “วงศวานอนยงใหญ” ทสรางความชอบธรรมใหผปกครองในฐานะโพธสตวถกแทนทดวยเรองเลาประวตศาสตรชาต-ราชวงศ มโนทศนบารมกลายเปนโบราณวตถในวาทกรรมการเมองไทย กระนนกปรากฏอยในเพลงสรรเสรญพระบารมและอยในใจของมหาชนผานนทานชาดก

อยางไรกด แนวคดเรองบญและบารมทยดโยงกบอานาจในสงคมไทยโดยเฉพาะอยางยงคอกษตรยไมไดลดความสาคญลงแตอยางใด หากแตถกหยบใชในบรบทการเมองไทยอยางตอเนองนบตงแตสมยรตนโกสนทรตอนตน สมบรณาญาสทธราชย หลงเปลยนแปลงการปกครอง จนกระทงในความขดแยงทางการเมองรวมสมย กลาวในสมยรตนโกสนทรตอนตน ณฐพล (2556) เสนอวาในการเผชญหนากบภาวะความทนสมยและอาณานคมตะวนตก สถาบนกษตรยไดปรบตวดวยการอาศยแนวคดอเนกชนนกรสโมสรสมมต4 ในพทธศาสนาทวากษตรยมาจากการเหนพองตองกนของเหลาราษฎร หรออกนยหนงคอไดรบการ

                                                            4 สนตสข (2555) ชวาแนวคดเกยวกบสญญาประชาคมของพทธศาสนาเถรวาทของไทยทวาดวยมหาชนสมมตเรมจากอคคญญสตรทวากษตรยเปนผประเสรฐทสดในหมชนผ ถอโคตร ระบบชนชนวรรณะทกษตรยเปนใหญไมไดเกดจากพรหมเนรมต แตเกดจากกฎธรรมชาตทววฒนาการมาจากการคลคลายความขดแยงระหวางชนทเสมอกน กอนทตอมาในกฎหมายตราสามดวงกษตรยจะมสถานะเปนสมเดจพระบรมโพธสตวเจาแมจะยงองคตมหาชนสมมตอยกตาม โดยรชกาลท 1 ซงเปนสามญชนไดอางองอดมการณมหาชนสมมตผสานกบอดมการณ

31 

 

“เลอกตง” โดยราษฎรในการสรางความชอบธรรมใหกบตน เรมใชโดยรชกาลท 4 และตอมารชกาลท 5 ไดพฒนาเพมขน โดยเสนอวาการเมองการปกครองของสยาม (โดยเฉพาะระบอบสมบรณาญาสทธราชยทพระองคพฒนาขน) มลกษณะเปนสถาบนทไมจาเปนตองเอาอยางธรรมเนยมยโรปหรอสงคมอน นอกจากนณฐพลเสนอวาคาวา revolution ทรชกาลท 7 เตรยมไวคอการรวมศนยอานาจใหกลบมายงกษตรยอยางมนคงอกครง กษตรยทรงไวซงอานาจอธปไตย มอานาจสงสด และอยในฐานะเปนทเคารพบชา ฟองรองมได ขณะเดยวกนกมการรอฟนคตอเนกชนนกรสโมสรสมมตขนมาแทนคตการเมองตะวนตก กลาวคอ กษตรยขนครองราชยโดยความเหนชอบของชมชนการเมองและมอานาจเหนอราษฎรทอยทดเทยมกน หากมการแบงชนในสงคมกเปนเพยงการแบงงานกนทา และราษฎรกสามารถแบงไดเปนเพยงกลมทจงรกภกดและกลมทไมจงรกภกดตอกษตรย จงมการแกขอความในรฐธรรมนญฉบบชวคราวทวา “อานาจสงสดของประเทศนนเปนของราษฎรทงหลาย” เปน “อานาจอธปไตยยอมมาจากปวงชนชาวสยาม พระมหากษตรยผเปนประมขทรงใชอานาจนน” ในรฐธรรมนญฉบบท 1 เชนเดยวกบ Connors (2007) ทเสนอวามการสรางความชอบธรรมใหมใหกษตรยดวยการใชคตธรรมราชาในสมยสโขทยและตอมาคอ อเนกชนนกรสโมสรสมมตทวาการปกครองไทยเปนประชาธปไตยอยแลว

ขณะทชวงหลงเปลยนแปลงการปกครอง ธงชย (2556) ชวา 20 ปหลง พ.ศ. 2490 ฝายนยมเจารอฟนบทบาทความสาคญของสถาบนกษตรยในสงคมการเมองดวยการเสนอวากษตรยเปนธรรมราชาทอยเหนอการเมอง ธรรมราชาเปนอดมคตการเมองเกาแกของสงคมการเมองพทธเถรวาท เนนอานาจศกดสทธของพระราชาผทรงทศพธราชธรรมและปฏบตธรรมขนสง อนจะสงผลใหสงคมชาวพทธอยเยนเปนสขโดยปรยาย โดยไดมการแปรคตดงกลาวเปนโครงการและพระราชกรณยกจทเนนการเอาใจใสทกขสขราษฎร เชนเดยวกบ Kobkua (2002) ทเสนอวารชกาลท 9 ตอตานคณะราษฎรและจอมพล ป. พรอมกบหนนจอมพลสฤษด โดยอาศยคตธรรมราชาและทศพธราชธรรมเปนฐานสทธอานาจและความชอบธรรม พระองคอาศยคตเหลานในการแสดงอานาจเหนอสถาบนการเมองปกตและแทรกแซงเหตการณทางการเมอง โดยตลอด 50 ปทครองราชยพระองคทรงอทศตนอยางไมรเหนดเหนอยตามทใหสญญา คนไทยโดยทวไปจงรกและเคารพบชาพระองคดวยเหตผลสองประการ คอทรงเปนกษตรยทดและเปนคนดพเศษ อานาจของพระองคจงมาจากการทราษฎรชนชอบพระองคทมบญและบารม ราษฎรสวนใหญเหนวาตนมบญทไดเกดในรชสมยของพระองค

สวนในชวงความขดแยงทางการเมองรวมสมย ประมวล (2548) เขยนหนงสอเรอง “พระราชอานาจ” เพอสรางความเขาใจท “ถกตอง” วาพระราชอานาจของกษตรยไทยมลกษณะและทมาอยางไร เขาเสนอวาในสมยสโขทยกษตรยเปนพอขน เปนพอปกครองลก สมยอยธยาเปนสมมตเทพและธรรมราชา

                                                                                                                                                                                         

สมมตเทพของฮนด จงมสรอยพระนามสมมตเทพดวย และประเพณนดาเนนในรชกาลตอๆ มา ยกเวนรชกาล 8 และรชกาล 9 ทมแตอเนกชนนกรสโมสรสมมต

32 

 

สมยรตนโกสนทรเปลยนจากเทพสมมตเปนอเนกชนนกรสโมสรสมมต ทตงมนในหลกธรรม คอ ทศพธราชธรรม ราชสงคหวตถ และจกรวรรดวตร กษตรยจงม “สมบรณาญาสทธ” มาอยางตอเนอง

นอกจากแนวคดเรองบญ บารม รวมถงแนวคดอนทเกยวของ เชน อเนกชนนกรสโมสรสมมต ตาม

คตธรรมราชาของพทธศาสนาเถรวาท ในชวงหาทศวรรษทผานมาสทธอานาจและความชอบธรรมของกษตรยตามคตเทวราชาของศาสนาพราหมณฮนดยงไดรบการรอฟนอยางสาคญ ณฐพล (2556) เสนอวาหลงจากทรชกาลท 9 เสดจนวตประเทศไทยในป พ.ศ. 2494 สถาบนกษตรยและกลมรอยลลสตไดเปลยนวธการตอสใหมโดยหนไปเปนพนธมตรกบสหรฐฯ โดยในปลายป พ.ศ. 2496 CIA ไดพยายามสรางทศนะเทดทนสถาบนกษตรยใหเปนอดมการณสาคญของตารวจตระเวนชายแดนและตารวจพลรมทสหรฐฯ สนบสนนใหตงขนเพอปฏบตการลบ สหรฐฯ ไดให USAID เรงปฏบตการครอบงาสงคมไทยใหมากขน โดยใชประเดนจารตประเพณและความมเอกราชของชาตปลกเราใหคนไทยตนตระหนกวาปศาจคอมมวนสตกาลงคกคามไทย เมอประกอบกบโครงการเสดจเยยมประชาชนในชนบทตงแตปลายป พ.ศ. 2498 กษตรยกเรมกลายเปนสญลกษณของความเปนชาตและเปนแกนกลางของจารตประเพณไทย เชนเดยวกบทกษ (2526) ทเสนอวาจอมพลสฤษดภายใตความรวมมอและการสนบสนนของสหรฐฯ ไดฟนฟสถานะและบทบาทของสถาบนกษตรยดวยการสงเสรมใหปฏบตพระราชกรณยกจในถนทรกนดาร

นอกจากพระราชกรณยกจ การรอฟนสถานะและบทบาทของสถาบนกษตรยดาเนนการผานราชพธตามคตเทวราชาของพราหมณฮนดอยางสาคญ ทกษ (2526) เสนอวารฐบาลจอมพลสฤษดรอฟนประเพณตางๆ อาท พระราชพธแรกนาขวญ ขณะท Jackson (2010) ชวารฐประหารของจอมพลสฤษดไดวางรากฐานใหกบการกลบมาของวาทกรรมเทวราชา สญลกษณพราหมณเกยวกบราชอานาจ (royal absolutism) ไดแขงแกรงขนอกครงควบคกบพทธศาสนาในฐานะฐานความชอบธรรมทางการเมองของกษตรยโดยอาศยสอและเศรษฐกจแบบตลาดเปนพลงขบเคลอน รชกาลท 9 มกถกนาเสนอผานสอในลกษณะเทพหรอกงเทพ วาทกรรมเทวราชาทชบขนใหมเปนหนงในยทธวธทางอดมการณในการสรางความชอบธรรมใหกบสทธอานาจของสถาบนกษตรยเชงเครอขายทไมไดมาจากการเลอกตง (unelected network monarchy) เชนเดยวกบ Ivarsson and Isager (2010) ทเสนอวารชกาลท 9 ขนครองราชยในฐานะธรรมราชา ทวาตอมาไดถกทาใหมลกษณะกงเทพหรอเปนเทวราชาผานพธทางศาสนาพราหมณฮนด ขณะทธงชย (2556) เสนอวาในชวง 50 ปทผานมาฝายนยมเจารวมกนโหมประโคมยกยองใหกษตรยกลายเปนสมมตเทพ จนคนไทยสวนใหญเคลมวากษตรยอยพนไปจากการเมอง ทงทวงและฝายนยมเจาแทรกแซงการเมองบอยครงโดยสวมบทบาทผทรงศลทไรผลประโยชน อยเหนอการเมองมนษยทโสมม

33 

 

ทงน คตความเชอพทธศาสนาไดถกนามาใชเปนฐานหรอแหลงอางองของการปกครอง “ระบอบประชาธปไตย” ทมลกษณะเอออานวยตอชนชนนาจารต Connors (2007) เสนอวาในชวงปลายทศวรรษ 1950 และตนทศวรรษ 1960 แนวคด “ประชาธปไตยแบบไทย” (Thai-style Democracy) อบตขนในฐานะองคประกอบพนฐานของกองทพและอดมการณราชการ ซงมความคลายคลงกบโลกทศนเชงจกรวาลวทยาในไตรภมกถาซงเปนตนแบบของสงคมการเมองทมลาดบชน เสถยรภาพและความผาสกของระเบยบสงคมเปนผลจากบญและบารมของกษตรย การแทรกแซงและการฟนฟระเบยบและความสงบสขของกษตรยสงผลใหสถาบนกษตรยเปนสถาบนการเมองพเศษทขาดไมได (indispensable para-political institution) ใน “ระบอบประชาธปไตยแบบไทย”

กลาวในเชงรปธรรม ณฐพล (2556) ชวาหลงพายแพชวคราวในชวง พ.ศ. 2476-2481 เครอขายชนชนนาจารตหรอ “ชาวนาเงนแท” ไดฟนคนอกครงในชวง พ.ศ. 2490-2500 โดยขนนางในระบอบเกาและนกกฎหมายกษตรยนยมไดรวมกนรางรฐธรรมนญ พ.ศ. 2492 ซงไดเพมขอความ “มพระมหากษตรยเปนประมข” ตอทาย “ประเทศไทยมการปกครองระบอบประชาธปไตย” เปนครงแรก และสงผลใหรฐธรรมนญฉบบนเปน “รฐธรรมนญกษตรยนยม” เชนเดยวกบธงชย (2556) ทเสนอวาในป พ.ศ. 2490 ฝายเจารวมมอกบกองทพทารฐประหาร นาฝายเจากลบคนสอานาจและเขยผ นาคณะราษฎรออกไป พรอมกบรางรฐธรรมนญใหสถาบนกษตรยอยในสถานะสงสดของระบบการเมองทเรยกวา “ระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข” หรอ “ระบอบประชาธปไตยแบบอามาตย” (Royalist Democracy) แมระบอบนจะไมมความเปนประชาธปไตยกตาม

รฐธรรมนญ พ.ศ. 2492 ถกยกเลกโดยจอมพล ป. ททารฐประหารในวนท 29 พฤศจกายน 2494 พรอมกบมการนารฐธรรมนญฉบบท 1 มาใชชวคราว สรางความไมพอใจใหกบกษตรยและกลมกษตรยนยมอยางมากเนองจากเปนการทาลาย “ระบอบสนาเงน” ทพวกเขาพยายามสถาปนาขนมา ตอมาในป พ.ศ. 2500 เครอขายกษตรยนยมและกองทพจงไดรวมกนกอรฐประหารรฐบาลจอมพล ป. ซงถอเปนการสนสดของการเมองภายใตยคคณะราษฎรรวมถงคตการจากดอานาจกษตรยใตรฐธรรมนญ เปดโอกาสใหฝายกษตรยนยมสามารถผสานคตอเนกชนนกรสโมสรสมมตเขากบระบอบเผดจการทหาร นามาสการกลบมาของ “ระบอบสนาเงน” ภายใตชอ “ระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข” หรอ Patriarchism Democracy (ณฐพล 2556) นอกจากน หลงเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 มการรางและประกาศใชรฐธรรมนญ พ.ศ. 2517 ซงรจกกนในนาม “รฐธรรมนญฉบบราชประชาสมาสย” และตอมาในรฐธรรมนญ พ.ศ. 2534 และ พ.ศ. 2540 สถาบนกษตรยกไดรบการจดวางใหอยในตาแหนงสงสงในสงคมการเมอง กษตรยมอานาจสงสดและเบดเสรจในหลายเรอง ซงสงผลให “ระบอบราชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญ” หรอ Constitutional Monarchy สานวนรชกาลท 9 แตกตางไปจากตนฉบบในประเทศองกฤษ

34 

 

อกทงยงมลกษณะขดกนในตว คอกษตรยอยเหนอการเมองแตกอยในการเมองในเวลาเดยวกน (Kobkua 2002)

Hewison and Kengkij (2010) เหนวา “ประชาธปไตยแบบไทย” (Thai-style Democracy) คอแนวคดการเมองทถกพฒนาขนเพอสรางความชอบธรรมใหกบอนรกษนยมและอานาจนยมในยครชกาลท 9 ซงมองการเมองวาเปนธรกจสกปรก พระองคสนบสนนอานาจนยมของจอมพลสฤษดนอกจากเพราะเปนโอกาสการฟนตวของวงแลว ยงเปนเพราะความชอบสวนพระองคตอระเบยบการพงพงสญลกษณและสถาบนประเพณ พระองคทรงมองการเมองแบบพรรคการเมองและประชาธปไตยแบบตะวนตกวาแปลกแยกจากประเพณไทย พรอมแนะใหคนไทยสราง “ประชาธปไตยแบบไทย” เปนของตนเอง นอกจากน พระองคทรงมสวนเกยวของกบรฐประหารหลายครงโดยเฉพาะรฐประหาร 19 กนยายน พ.ศ. 2549 ซงหลายคนเหนวาเปน “รฐประหารทด” และหากทหารตงคนดมาเปนรฐบาลประชาชนกควรมความเชอมน พลเอกสรยทธถกมองเปนคนดโดยเฉพาะอยางยงเมอถกเลอกจากองคมนตร ทวา “ประชาธปไตยแบบไทย” แทจรงแลวคอ หมาปาอานาจนยมในคราบของแกะทถกพฒนาขนในฐานะอดมการณอนรกษนยม5

กลาวอกนยหนง “ประชาธปไตยแบบไทย” คอ “การเมองคนด” ซงมกษตรยอยบนยอด เปนระบบ

การเมองการปกครองทไดรบการนาเสนอโดย “ปญญาชน” ฝายจารตมาอยางตอเนอง สายชล (2546) เสนอวาในชวงทระบอบสมบรณาญาสทธราชยถกวพากษวจารณอยางหนกจนกระทงรชกาลท 5 ทรงกงวลวาระบอบกาลงจะปดฉากลงในไมชา สมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพไดพยายามชใหเหนสวนดพเศษของประเพณการปกครองไทยทมมาแตอดต เพอจรรโลงความชอบธรรมของระบอบการปกครองสบไป โดยเขาเนนความสาคญของกษตรยราชวงศจกรในการรกษาอสรภาพของชาต รวมถงสรางอตลกษณกษตรยทเนนความเปนกษตรยของราษฎรและเพอราษฎร เพอใหกษตรยมสทธธรรมทจะเกบภาษอากรและผกขาดในการจดการทรพยากร รวมถงมอานาจในการตดสนใจในเรองตางๆ อยางไรกด เขาไมไดเนนคตอเนกชนนกรสโมสรสมมตเพราะเชอในศลธรรมของเจาอนเปนคณสมบตเฉพาะของคนทเกดมาเปนเจา ซงทาใหเจามความชอบธรรมทจะเปนผปกครอง เขาไมเหนดวยกบระบบการเมองทใหสทธแกประชาชนในการเลอกผปกครอง ซงกคอการยนยนใหมระบอบสมบรณาญาสทธราชยสบตอไป

ในทานองเดยวกน Hewison and Kengkij (2010) ชวา ม.ร.ว.คกฤทธ เปนนกโฆษณาชวนเชอของระบอบอานาจนยมของจอมพลสฤษดและการรอฟนกษตรยนยมทเนนความเปนคนด เขาเสนอวา “ภายใตระบอบทหาร ประชาชนควรจะเชอมนวาประเทศถกปกครองโดยคนด ซงสงนตางอยางมากจากการ

                                                            5 อยางไรกด สนตสข (2555) ตงขอสงเกตวาไมเพยงแตนกคดสายอนรกษนยมทพยายามชวงชงการสรางวาทกรรมวาดวยประชาธปไตยแบบไทยทเชอมโยงอดมการณ มหาชนสมมต และอเนกชนนกรสโมสรสมมต หากแตนกคดในสายตะวนตกกาวหนาอยางเชน ปรด กมสวนในการการสรางวาทกรรมระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขเชนกน

35 

 

ปกครองโดยนกการเมองทแสวงหาแตผลประโยชนตวเอง” เขาเหนวารฐประหารไมใชสงทเลวหากเปนการขจดนกการเมองเลว

ขณะทในชวงความขดแยงทางการเมองรวมสมย ฝายชนชนนาจารต เชน ประมวล (2548) เสนอวาคนไทยเชอวากษตรยทกพระองคประกอบดวยพระปพเพกตปญญตา คอทรงทาความดมาอยางวเศษกวาคนอนๆ ในชาตปางกอน และเมอเปนกษตรยแลวกมปณธานทจะประกอบคณงามความดดวยการบาบดทกขบารงสขแกราษฎรและทานบารงพระพทธศาสนา ดงพระปณธานในการขนครองราชยทวา “เราจะครองแผนดนโดยธรรมเพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” นอกจากน เขาไดอางวทยานพนธฉบบหนงทศกษาพระราชดารสในชวงเวลาตางๆ ซงชใหเหนวาลวนใหความสาคญกบศลธรรมความดทงสน เชนในชวง พ.ศ. 2493-2499 เนนเรองคณธรรม ความสามคค และซอสตยสจรต ชวง พ.ศ. 2500-2516 เนนเรองคณธรรม ชวง พ.ศ. 2516-2519 เนนเรองคณธรรมใหเมองไทยพออยพอกน ชวง พ.ศ. 2519-2531 เนนเรองคณธรรม ความสามคค การทาความด และการพฒนา และชวง พ.ศ. 2531-2542 เนนเรองคณธรรม ความสามคค ละเวนการทจรต พรอมกนน เขาไดเสนอวาเมอศลธรรมของผคนเสอมทรามลง “คนไทยทกหมเหลาคงไดแตหวงในพระบรมเดชานภาพ” โดยผานการใชพระราชอานาจทวางอยบนความดของพระองค

นอกจากน ความดของกษตรยยงถกนาไปใชเปนฐานในการนาเสนอสงคมไทยในอดมคตดวย อาท “สงคมอนทรยภาพแบบพทธ” (A Buddhist Organic Society) ซงธงชย (2556) ชวาเปนสงคมทจดลาดบชนตามความสงตาของบญบารม ซงจะปกตสขและเคลอนตวไปขางหนาไดกตอเมอหนวยตางๆ ของสงคมรจกหนาทของตนและทางานอยางประสานสอดคลองกนเหมอนอวยวะตางๆ ในรางกาย องครวมของประเทศไทยจงประกอบดวยหนวยยอยทมบญบารมไมเทากนแตวามความสาคญ ความสามคคและหนาทจงเปนหวใจสาคญมากกวาสทธซงเปนคณสมบตจาเปนของปจเจกภาพ ดงกรณสมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพ ทสายชล (2546) เสนอวาเนนความสามคคทงภายในชนชน ระหวางชนชน และระหวางชนชาตตางๆ เขาสรางอตลกษณเมองไทยทมชนชาตไทยเปนชนชนปกครองและเปนผ นาทางอารยธรรมของชนชาตตางๆ ในประเทศทลวนแลวแตไดรบความเมตตากรณาจากกษตรยใหอยเยนเปนสขกนทวหนา เขากาหนดสถานภาพ บทบาท และหนาทของคนชนตางๆ ในเมองไทยผานพระนพนธ คาพด และขอเขยนลกษณะตางๆ เพอใหคนแตละชนรบรตนเองและเปนทรบรของคนชนอน เพอใหคนแตละชนกระทาการตามความสามารถของชนตน หรอกรณ ม.ร.ว.คกฤทธ ท Hewison and Kengkij (2010) ชวาเขาเสนอภาพสงคมไทยเหมอนรางกาย ซงมกษตรยเปนศรษะรฐบาลและระบบราชการเปนอวยวะ สงคมเปนลาดบชนและมโครงสรางในลกษณะททกคนทาหนาทของตนและการเคลอนยายทางสงคมทาไดจากด

ธงชย (2556) เหนวาการชวาทกรรมคนดของ “ปญญาชน” ฝายชนชนนาจารตในชวง 30 ปทผานมาโดยเฉพาะในชวงแรกของความขดแยงทางการเมองรวมสมยท “ไมเคยมครงใดทมเสยงเรยกรองใหเจา

36 

 

เขามาแทรกแซงและมอานาจนาเพอตอตานรฐบาลอยางเปดเผยดงในชวง พ.ศ. 2549” ไดปทางไปสรฐประหาร 2549 ในทสด เขาเสนอวาในบรบทของการเคลอนสประชาธปไตย กษตรยมสวนรวมในการพฒนาระบบรฐสภาดวยการดารงอานาจทางศลธรรมเหนอสถาบนการเมองปกตทสกปรกฉอฉล ฝายนยมเจากบขบวนการพลเมองและปญญาชนทเรยกตนเองวา “ภาคประชาชน” ซงไมไวใจนกการเมองไดชวยกนผลกดนวาทกรรม “ทาการเมองใหสะอาด” ซงตอกยาการเมองเชงศลธรรมซอนกนสองประการ คอ ดานหนงมนทาทายและทาลายความชอบธรรมของนกการเมองและระบบเลอกตง อกดานมนตอกยาวาอานาจทางศลธรรมเหนอกวาเสยงสวนใหญ และเปนความชอบธรรมสงสดทางการเมอง ซงคอสถาบนกษตรย ผซงวจารณนกการเมองตอสาธารณะหรอไมกขามหวนกการเมองและทางานโดยตรงกบขาราชการในการแกปญหาตางๆ ศลธรรมและจรยธรรมจงเปนทางออกเดยวในการแกปญหาและเกอหนนตอรฐประหาร 2549

นอกจากน ธงชย (2556) เสนอวารฐประหาร 2549 มพลเอกเปรมและคนสาคญในเครอขายวงอยเบองหลง อกทงยงไดรบแรงสนบสนนจากนกกจกรรมและปญญาชนในนาม “ภาคประชาชน” เชน “เครอขายจฬาฯ เชดชคณธรรมนาประชาธปไตย” เดนทางเขาพบพลเอกเปรมเพยงสองสามวนกอนรฐประหารเพอขอใหเขาแทรกแซงทางการเมอง นอกจากนเขาชวาธรยทธเรยกรองใหการเมองของนกการเมองถกถวงดลกากบดวยผ มอานาจทางศลธรรมทสงสงกวา เชนสถาบนยตธรรม ทหาร นกวชาการ ชนชนสง องคมนตร กลายเปน “ประชาธปไตยแบบภมปญญา” หรอระบอบการเมองทประชาชนผออนศลธรรมถกกากบดวยผ มบารมสงกวา เปนประชาธปไตยแบบมอภชนอยเหนอประชาชนทวไป

ในทานองเดยวกน McCargo (2005) เสนอวา “สถาบนกษตรยแบบเครอขาย” (Network Monarchy) มลกษณะไมเสรเปนพน เพราะชการพงพง “คนด” พรอมกบผลกสถาบนหรอกระบวนการการเมองปกตไปอยชายขอบและใหความสาคญกบหลกประชาธปไตยนอยมาก ขณะทกษตรยทรงแทรกแซงการเมองตลอดเวลาในฐานะสถาบนเหนอการเมอง (para-political institution) โดยอางมหาอาณต (super mandate) จากประชาชนซงเหนอกวาอาณตจากการเลอกตง (electoral mandate) ของนกการเมอง McCargo เสนอวาภายใตสภาวการณเชนน ความสาเรจจะตกเปนของกษตรยและเครอขาย ขณะทความลมเหลวหรอความเสอมทรามของระบบจะถกโยนใหเปนความผดของผ อน โดยเฉพาะนกการเมองทฉอฉลและเหนแกตว เขาเสนอวาตราบเทาทการเมองเลอกตงถกมองวาฉอฉลและบกพรอง กษตรยจะถกทาใหเปนสงจาเปนสาหรบการใชอานาจคานฉกเฉน โดยกอนรฐประหาร 2549 กษตรยไดสงสญญาณไมอนมตนโยบาย พ.ต.ท.ทกษณ ในหลายลกษณะ ขณะทพลเอกเปรมกทาหลายอยางตรงขามกบนโยบาย พ.ต.ท.ทกษณจนกระทงนาไปสรฐประหารในทสด

37 

 

ประเดนทควรพจารณาคอ หลงรฐประหาร 19 กนยายน 2549 ปญหาและความขดแยงทางการเมองไดคลคลายไปอกขนรวมทงมการอาศยศลธรรมในการขบเคลอนในอกลกษณะ กลาวคอแมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย หรอ “เสอเหลอง” ประสบความสาเรจในการอาศยโวหาร/วาทศลป/วาทกรรม “คนด” ในการขบไล พ.ต.ท.ทกษณ ผานรฐประหาร 19 กนยายน 2549 ทวาตอมาโวหาร/วาทศลป/วาทกรรมดงกลาวกถกตอตานทาทายโดยแนวรวมประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาต (นปช.) หรอ “เสอแดง” นอกจากน ตอมาพนธมตรฯ ไดสลายตวลงและถกแทนทดวย กปปส. ซงแมจะมความคาบเกยวเหลอมซอนกนแตกมลกษณะเฉพาะทตางกน ไมวาจะเปนในแงของแกนนา ผ เขารวม และโดยเฉพาะอยางยงคอการอาศยโวหาร/วาทศลป/วาทกรรม “คนด” ในการเคลอนไหว เพราะขณะทพนธมตรฯ อาศยคตหรอมโนทศนทางศาสนา เชน ธรรมราชา อเนกชนนกรสโมสรสมมต ในการเคลอนไหว กปปส. ชโวหาร/วาทศลป/วาทกรรม “คนด” ทไมยดโยงกบคตหรอมโนทศนทางศาสนาใดเปนการเฉพาะหรอเดนชด ขณะเดยวกนกมผ มสวนในการผลต เผยแพร และปรบใชโวหาร/วาทศลป/วาทกรรม “คนด” คอนขางกวางและหลากหลาย ไมไดจากดเฉพาะแกนนาหรอ “ปญญาชน” เหมอนในชวงพนธมตรฯ งานวจยชนนจงจะสารวจความสบเนองและความเปลยนแปลงของความคดและอดมการณทางการเมอง รวมถงผกระทาการดงกลาวนวามลกษณะเชนไร เชอมโยงกบโลกทศนและคตความเชอทางศาสนาขางตนแคไหนอยางไร และสะทอนความจาเพาะของ “การเมองคนด” ทผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” พยายามชอยางไร

1.3.3 อตลกษณและกระบวนการสรางอตลกษณ

ในชวงสามทศวรรษทผานมา แนวคดเรอง “อตลกษณ” (Identity) ไดเขามาอยใจกลางของสงคมศาสตรและมนษยศาสตร ทงในแงการถกเถยงทางทฤษฎและการชใหเหนเชงรปธรรม (du Gay 2000: 2) นกวชาการสาขาตางๆ ไมวาจะเปนนกมานษยวทยา นกสงคมวทยา นกจตวทยา นกปรชญา นกรฐศาสตร นกประวตศาสตร หรอนกภมศาสตร ลวนแลวแต “มบางสงทจะพดเกยวกบอตลกษณ” ทงสน (Jenkins 2008: 28) ขณะเดยวกนคาวาอตลกษณกเปนทนยมใชกนอยางแพรหลาย นบตงแตในเรองศาสนา การเมอง วฒนธรรม ชาตพนธ ไปจนกระทงเรองสวนตว สงผลใหความหมายของคาเคลอนยายไปจากเดมคอนขางมาก อกทงยงมความขดแยงหรอตรงขามกน เชน เปนทงแหลงความสมานฉนทและทมาของความรนแรง เปนความเหมอนและความตาง เปนการบงคบและการเลอก มลกษณะหนงเดยวและปรแยก มสภาพอยนงและเปลยนแปลง เปนสารตถะทเสถยรและเปนสงประกอบสรางทเลอนไหล ฯลฯ จนก อ ใ ห เ ก ด ก า ร เ ร ย ก ร อ ง ใ ห เ ล ก ใ ช ค า น ใ น ท า ง ว ช า ก า ร ( http://www.oxfordbibliographies.com/view/document/obo-9780199766567/obo-9780199766567-0128.xml)

38 

 

อยางไรกด Jenkins (2008: 14) นกสงคมวทยา เหนวาแมจะมการเสนอใหเลกใชคาวาอตลกษณในทางวชาการเพราะมการใชกนมากจนไรความหมาย และคาเพยงคาเดยวไมสามารถทาความเขาใจความหลากหลายของกระบวนการสรางอตลกษณของโลกมนษยได ทวาการละทงแนวคดอตลกษณสาหรบเปาประสงคการวเคราะหทางสงคมไมใชทางออก เพราะคานไมไดเปนเพยงแคเครองมอเชงมโนทศนในสงคมวทยา หากแตยงมการใชกนอยางแพรหลายในสงคม หากนกวชาการตองการสนทนากบโลกนอกวงวชาการ การปฏเสธคานจงไมใชนโยบายการสอสารทด อาจจาเปนตองประนประนอมระหวางการปฏเสธอยางสนเชงกบการสมาทานอยางไมวพากษตอสถานะทางภาวะวทยาและนยเชงสจพจนของคา โดยอาจใหอตลกษณหมายถงกระบวนการสรางความหมายแทนจะเปนสภาวการณ เปนตน นกวชาการสวนใหญยงคงเหนประโยชนของแนวคดอตลกษณในการทาความเขาใจและอธบายมนษยและสงคม หลายคนไดรวบรวม เรยบเรยง จดหมวดหม และสงเคราะหขอเขยนทเกยวของซงมจานวนมากและหลากหลายใหเปนระบบระเบยบและเขาใจงาย เชน du Gay และคณะไดรวมกนเขยนหนงสอเรอง identity: a reader (du Gay 2000) ซงเปนการรวบรวมขอเขยนเกยวกบอตลกษณชนสาคญจานวน 30 ชน จาแนกเปน 3 กลมพรอมเขยนคานาประกอบในแตละกลมดงน

1) แนวพนจ “องคประธานของภาษา” (subject-of-language) เสนอวาอตลกษณกอรปขนผานอานาจของวาทกรรมทงภายในและผาน “ความตาง” มรากฐานมาจากงานเขยนเชงทฤษฎในโลกภาษาฝรงเศส เชน ภาษาศาสตรโครงสราง มารกซสมสายอลธแซร จตวเคราะหสายลากอง ปรชญาการรอสรางสายเดอรดา และทฤษฎวาทกรรมสายฟโกต ซงกอใหเกดกระแสการศกษาอตลกษณในกลมวฒนธรรมศกษาและสาขาอนทเกยวของในโลกภาษาองกฤษจานวนมาก (Redman 2000: 9-13) ขอเขยนในกลมวฒนธรรมศกษาชนสาคญทไดรบการคดสรรมาพมพในหนงสอไดแกบทความของ Stuart Hall เรอง “Who needs ‘identity’?” (Hall 2000) ทเสนอวาอตลกษณเปนแนวคดทไมสามารถคดในวธเกาได แตหากปราศจากมนคาถามสาคญบางขอกไมสามารถคดไดเชนกน อตลกษณไมเคยเปนหนงเดยว และในระยะหลงกมการแตกตวและปรแยกมากขน มนถกสรางขามวาทกรรม ปฏบตการ และตาแหนงทแตกตางและขดกน ถกสรางผานความสมพนธกบสงอนหรอสงทมนไมใช อกทงยงอยในกระบวนการเปลยนแปลงและกลายรปอยางตอเนอง เปนกระบวนการทไมเคยเสรจสน จงไมอาจพจารณาอตลกษณในเชงสารตถะ หากแตตองพจารณาในเชงยทธศาสตรและตาแหนงแหงท ในชวงเวลาทางประวตศาสตรและสถาบนจาเพาะ ภายใตการกอรปเชงวาทกรรมรวมทงปฏบตการและยทธศาสตรจาเพาะ

2) แนวพนจจตวเคราะห มสถานะเปนทางเลอกตอแนวพนจ “องคประธานในภาษา” ซงไดสถาปนาตวและครอบงาแนวทางการศกษาอตลกษณในวฒนธรรมศกษาและทฤษฎทางวฒนธรรมในโลกภาษาองกฤษขางตน แนวพนจนพยายามปลดแอกจตวเคราะหออกจากการตกอยภายใตอทธพลหรอการ

39 

 

ครอบงาของทฤษฎภาษาศาสตร พยายามทจะสถาปนาฐานหรอแนวทางการศกษาอตลกษณดวยมมมองเฉพาะของจตวเคราะหเอง นอกจากน แนวพนจนตงคาถามตอแนวคดเรองวสดมนษย (human material) ทตวแบบจตวเคราะหตางๆ ใชเปนฐานดวย (Evans 2000: 121-128)

3) แนวสงคมวทยาวาดวย “บคคล” (person) ใหความสาคญกบความสมพนธทางสงคม เทคนค และรปแบบการฝกฝนและการปฏบตทสรางสมรรถนะและคณสมบตใหปจเจกสาหรบการดารงอยทางสงคมในฐานะ “บคคล” ประเภทหนง เปนการเคลอนยายจากทฤษฎทางสงคมและจตวเคราะหเกยวกบการกอรปของ “ความเปนตวตน” (subjectivity) หรอ “อตลกษณ” (identity) ไปยงความเขาใจเชงประวตศาสตรของรปแบบเฉพาะของ “ความเปนบคคล” (personhood) ทปจเจกไดมาผานสถาบนทางสงคม แนวการศกษานพยายามสรางดลระหวางความเปนรปธรรมกบความซบซอนทางทฤษฎ พรอมกบเสนอไมใหแยกรปแบบของบคคลออกจากฉากเชงสถาบนและสงคมของพวกเขา และใหความสาคญกบบรบทและประวตศาสตรรวมทงความเฉพาะของสภาพแวดลอม (du Gay 2000: 279-282) ขอเขยนชนสาคญกลมนทไดรบการคดสรรมาพมพในหนงสอไดแกงานของ Nikolas Rose เรอง “Identity, Genealogy, History” (Rose 2000) ทเสนอวาจดเนนของวงศาวทยาไมใช “การกอสรางเชงประวตศาสตรของตวตน” หากแตเปนประวตศาสตรความสมพนธทมนษยไดสถาปนาเขากบตวเอง ซงตางจากแนววเคราะหทถอวาการเปลยนแปลงของความเปนตวตน หรออตลกษณเปนผลของการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม เชน ความทนสมย สภาวะสมยใหมตอนปลาย และสงคมเสยง เพราะแมการเปลยนแปลงเหลานจะสาคญ แตพวกมนไมไดเปลยนวธการเปนมนษยดวย “ประสบการณ” ทพวกมนสรางขน กระบวนการสรางตวตนมประวตศาสตรของมนเอง วงศาวทยาวาดวยกระบวนการสรางตวตนเนนปฏบตการทมนษยไดถกจดวางตาแหนงใน “ระบอบบคคล” และใหความสาคญกบยทธศาสตรและกลวธของกระบวนการสรางตวตนทหลากหลายในชวงเวลาตางๆ

ในทานองเดยวกน อภญญาไดเขยนหนงสอเรอง “อตลกษณ : การทบทวนทฤษฎและกรอบ

แนวคด” (อภญญา 2546) เพอทบทวนการเปลยนแปลงความหมายในทางทฤษฎของมโนทศนอตลกษณ6 ซงสมพนธกบการเปลยนแปลงกรอบคดใหญทางทฤษฎสงคมศาสตร และชใหเหนความสาคญของมโนทศนอตลกษณในการทาความเขาใจการเปลยนแปลงทางสงคมวฒนธรรมในสงคมเมอง อภญญาเสนอวาอตลกษณมความสาคญเนองจากเปนปรมณฑลทเชอมตอระหวางขวสองขว คอ “ความเปนปจเจก” ทเชอมตอและสมพนธกบสงคม และมต “ภายใน” ของความเปนตวเราทงในดานอารมณความรสกนกคด อต

                                                            6 ทงน อภญญาเสนอวาความเปนปจเจกเปนเรองของการนยามความหมายซงสามารถแปรเปลยนไปตามบรบท คาวา “อตลกษณ” จงดเหมาะกวาคาวา “เอกลกษณ” ในความหมายของ Identity ในปจจบน การเปลยนแปลงความหมายดงกลาวสมพนธกบการทาความเขาใจการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมในปจจบน ในบรบทโลกานวตร (อภญญา 2546: 1)

40 

 

ลกษณจงแบงเปนสองระดบ คอ อตลกษณบคคล (personal identity) และอตลกษณทางสงคม (social identity) ซงมความคาบเกยวกน (อภญญา 2546: 5-6)

อภญญาแบงเนอหาหนงสอออกเปนสามสวน สวนทหนงพจารณาวาแนวคดสารตถะนยมทมอทธพลในทฤษฎทางสงคมของยคสมยใหมนยามมโนทศนทเกยวของกบอตลกษณอยางไร เรมจาก Erikson นกจตวทยา ทเสนอวาการกอรปของอตลกษณเปนกระบวนการตลอดชวตทเปลยนแปลงได เขาใชคาวา identity แทน personality และแมจะไดรบอทธพลจากฟรอยด แตเขาเนนบทบาทของ ego มากกวาจตใตสานกในกระบวนการสรางอตลกษณ (อภญญา 2546: 17) ขณะท Goffman นกสงคมวทยาสายปฏสมพนธเชงสญลกษณ แยกระหวางอตลกษณสวนบคคลกบอตลกษณทางสงคม เขานยามความคดความรสกทปจเจกมตอตนวา ego identity ตามทฤษฎของ Erikson สวนภาพของปจเจกในสายตาคนอนทมลกษณะเฉพาะตว เชน บตรประชาชน ลายนวมอ เขาเรยกวา personal identity ขณะทสถานภาพทางสงคมคอ social identity อตลกษณจงมสองประเภท คอ อตลกษณทสงคมเรยกรอง (virtual identity) และอตลกษณทคนนนเปนจรง (actual identity) (เพงอาง: 27-28)

สวนทสองพจารณาวาแนวทฤษฎหลงสมยใหมและหลงโครงสรางนยมซงกอใหเกดกระแสการรอถอนปจเจกภาพกอใหเกดการนยามอตลกษณใหมอยางไร โดยเฉพาะในเรองเพศและชาตพนธ กลาวคอ แนวคดหลงโครงสรางนยมดงความเปนศนยกลางออกจากปจเจก ไมใหอภสทธแกปจเจกในฐานะผกระทาการ และเนนการไรสารตถะอนเปนสากลของปจเจกภาพ ซงเปนผลผลตของประวตศาสตรและวฒนธรรม เปนผลของกระบวนการตอรองเชงอานาจในความสมพนธทางสงคมหลายระดบ ความเปนปจเจกจงถกเนนในฐานะ “กระบวนการทางสงคมของการสรางอตลกษณ” มากกวาแกนแกนของคณสมบตบางอยางทมลกษณะตายตว (อภญญา 2546: 45-46) ขณะทภาษามอานาจในการสรางอตลกษณเพราะมนชวยตอกยาตาแหนงแหงททางสงคมของบคคล ภาษาเปนกลไกของมายาคตเพราะชวยสรางตาแหนงแหงททางสงคมของ “ผพด” ขณะทนกคดสายสตรนยม เชน Julia Kristeva เสนอภาษาผหญงโดยไมองกบแนวคดสารตถะนยม (เพงอาง: 63-67)

สวนทสามพจารณาการเปลยนแปลงอตลกษณในบรบทโลกานวตร โดยเฉพาะในประเดนเพศและชาตพนธ เชนกน อภญญาเสนอวาการมองพลงโลกและทองถนในลกษณะขวตรงขามมปญหาในการวเคราะหเพราะทาใหมองไมเหนวาทจรงแลว กระแสทองถนนยมเกดขนไดเพราะอาศยปจจยในระดบใหญกวาปจจยภายในทองถน ยงโลกถกครอบคลมดวยพลงโลกานวตรมากเทาใด การเนนความเปนทองถนกจะยงปรากฏชดขนเทานน (อภญญา 2546: 87-8) อภญญาหยบยกงานของ Friedman ทเสนอวาปจจบนขบวนการเคลอนไหวเพอเรยกรองอสรภาพทางการเมองจากรฐทมฐานบนกลมชาตพนธมสามประเภท คอ 1) กลมทถกผนวกสสงคมโลกอยางหลวมๆ วฒนธรรมทองถนดงเดมยงเหนไดชดและมอทธพลในชวตประจาวนและเปนแกนในการจดระเบยบองคกรทางสงคม 2) กลมทถกผนวกเขากบระบบทนนยมโลก

41 

 

สมาชกผกพนกนดวยสญลกษณทางชาตพนธ เชน ภาษา สผว ศาสนา การสบเชอสาย ทวาสญลกษณเหลานไมไดเปนสวนหนงของวถการผลตหรอวถชวตประจาวน และ 3) กลมทถกผนวกเขาระบบโลกอยางมากแตรปแบบวถชวตดงเดมยงถกสงวนรกษาในฐานะสนคาทางวฒนธรรมหรอเพอการศกษาทางชาตพนธวทยา (เพงอาง: 121-122) เปนตวอยางทชใหเหนวาความเปนทองถนเกยวของสมพนธกบกระแสโลกอยางไร

นอกจากงานเขยนในเชงรวบรวมและสงเคราะหแนวคดอตลกษณโดยรวมแลว มงานเขยนเชงสงเคราะหแนวคดอตลกษณในระดบสาขาวชาดวย เชน ในวชามานษยวทยา Golubovic (2011) ชใหเหนวาอตลกษณไดรบการพจารณาในฐานะมโนทศนอยางไร เขาเสนอวาอตลกษณเปน “ประเภทเชงมานษยวทยา” (anthropological category) ทมความจาเพาะ เพราะเปนการทบคคลบงชตวเองเขากบวฒนธรรมของตน และเปนการสะทอนยอนคดตอวธทบคคลมชวตในสภาพแวดลอมทางสงคมวฒนธรรมหนง อตลกษณหมายถง “ภาพลกษณของตวตน” และ/หรอ “ภาพลกษณรวม” เปนสงทผนวกบคคลเขากบตวตนหรอการดารงอยของกลม และเปนสงทแยกบคคลออกจาก “ผ อน” ทงน Golubovic เสนอวาในระยะแรกนกมานษยวทยาใชคาวาอตลกษณในฐานะสงทดารงอยตามธรรมชาตมาแตดกดาบรรพและไมเปลยนแปลง เปนประเภทเชงชาตพนธ ทวาตอมาไดเปลยนเปนความรสกนกคดรวมทถกสรางขนเชงสงคมวฒนธรรม การเมอง และอดมการณ โดยพจารณาวาอตลกษณกอรปขนบนฐานอะไร วางอยบนเงอนไขและอาศยกลไกใด และสภาพทางสงคมวฒนธรรมใดทปกปองรปแบบจาเพาะของอตลกษณบางรปแบบ เชน ชนชน ชาต เชอชาต เปนตน ฉะนน จงจาเปนตองแยกอตลกษณออกเปนประเภทตางๆ ซงมกมลกษณะควบคกน เชน อตลกษณแหงชาต (national identity) กบอตลกษณพลเมอง (civic identity) อตลกษณรวม (collective identity) กบอตลกษณบคคล (personal identity) เปนตน พรอมกนน Golubovic เสนอใหพจารณาอตลกษณในฐานะปรากฏการณทถกกาหนดทางสงคมวฒนธรรม โดยเขาไดหยบยกงานชนตางๆ ในการแสดงใหเหนการกอรปของอตลกษณ พหลกษณของอตลกษณ วกฤตอตลกษณ การเคลอนไหวในประเดนอตลกษณ รวมถงการเมองใหมเรองอตลกษณ

นอกจากน นกวชาการจานวนหนงเสนอวธการพจารณาอตลกษณเปนการเฉพาะ เชน Jenkins (2008) ไมเพยงแตเสนอวาอตลกษณคอระบบการจาแนกประเภทหรอแผนทโลกมนษยและตาแหนงแหงทของมนษยในฐานะปจเจกและสมาชกภายในนน หากแตยงเสนอวาอตลกษณไมใช “สง” (thing) หรอบางสงทบคคลสามารถมหรอไมม หากแตเปนบางสงทบคคลทา (Jenkins 2008: 5) ฉะนน แทนทจะเปน “อตลกษณ” (Identity) Jenkins เสนอวาเราควรใหความสาคญกบกระบวนการทกาลงดาเนนอยและมลกษณะปลายเปดมากกวา หรออกนยหนงคอใหความสาคญกบ “กระบวนการสรางอตลกษณ” (Identification) (เพงอาง: 9) เพราะมนคอกลไกการรคดพนฐานทมนษยใชในการแจกแจงตนเองและผ อนทงในระดบปจเจกและกลม (เพงอาง: 13) มนคอปฏสมพนธระหวางความเหมอนกบความตาง และอตลกษณกเปนผลผลต

42 

 

ของกระบวนการสรางอตลกษณภายนอกโดยผ อน พอๆ กบเปนผลผลตของกระบวนการสรางอตลกษณภายในของบคคล (เพงอาง: 200) Jenkins เสนอวาเราจาเปนตองแกะกลอง “กระบวนการสรางอตลกษณ” แทนทจะถอมนเปน “กลองดา” เหมอนเชนวทยาศาสตรสาเรจรปหรอเทคโนโลย (เพงอาง: 15-18) กระบวนการสรางอตลกษณบนปฏสมพนธระหวางความเหมอนกบความตางไดรบการเนนยาโดยนกวชาการดานนหลายคน เชน ในการทบทวนความหมายของมโนทศนอตลกษณ อภญญา (2546: 76-77) เสนอวาการนยามอตลกษณของสงตางๆ เกดขนจากกระบวนการจาแนกแยกแยะทตามมาดวยการลากเสนแบงสงนออกจากสงนนและการปฏเสธคณสมบตทไมใชตวมนออกไป เชน ความดไมใชความชว ความหมายของอตลกษณจงไมไดมรากฐานอยภายในตวเอง หากแตองอาศยความหมายของดานตรงขามมาเปรยบเทยบ หรอกลาวอกนยหนง “ความเปนอน” คอเหรยญตรงขามทเปนเงอนไขจาเปนของการมอยของอตลกษณ นอกจากน อภญญาไดหยบยกงานของ Stuart Hall (เพงอาง: 94-95) ทวาการสรางภาพลกษณตนแบบ (stereotype) คอการเลอกดงคณสมบตบางอยางของบคคลทเดนชด เขาใจงาย เปนทรบรทวไป และลดทอนอตลกษณบคคลลงไปเปนคณสมบตไมกอยางเหลานน วธการลดทอนประการแรกคอทาใหคณสมบตเหลานนสดขวเกนจรง เพอใหเขาใจงาย ประการทสองคอการสรางอตลกษณคตรงขาม เชน ผ รายซงเปนขวตรงขามคนด ประการทสามคอกาหนดใหคตรงขามมคาทไมเทากนหรอเปนดานลบ งานวจยอาศยแนวคดอตลกษณทกลาวถงขางตนในสามลกษณะ ประการแรก งานวจยไมถอวาอตลกษณเปนสารตถะหรอเปนแกนสารทสบเนองมาแตดกดาบรรพไมมการเปลยนแปลง หากแตถอเปนการประกอบสรางภายใตชวงเวลาประวตศาสตรและเงอนไขหรอบรบททางสงคม การเมอง และเศรษฐกจเฉพาะ ซงแมจะมสภาวะและคณลกษณะใหตระหนกไดแตกไมหยดนงตายตว โดยเฉพาะอตลกษณทางชาตพนธซงมประวตการศกษามาอยางตอเนองยาวนานและมการคลคลายตวในลกษณะดงกลาวน 7 ประการทสอง งานวจยไมเพยงแตพจารณาวาอตลกษณมลกษณะ ความหมาย หรอนยอยางไร หากแตพจารณาดวยวามนถกประกอบสรางขนมาอยางไร โดยใคร อาศยเทคนค กลไก และกระบวนการใด

                                                            7 การศกษาชาตพนธรวมสมยสามารถจาแนกไดสามแนวทางหลก แนวทางแรกคอการพจารณาความเปนชาตพนธ (ethnicity) ในฐานะทเปนคณลกษณะทกอตวขนทามกลางปฏสมพนธระหวางกลมตางๆ แทนทจะมองวาเปนทรพยสนหรอมรดกทางวฒนธรรม (cultural property) ทตดตวกลมชาตพนธในฐานะหนวยใหกาเนดวฒนธรรม (culture bearing unit) มาแตดกดาบรรพ เชน Keyes (1976, 1981, 1997a) เสนอวาความเปนชาตพนธเปนผลตผลของความสมพนธระหวางอตลกษณทางวฒนธรรมทมรากมาแตอดตกบปฏสมพนธทางสงคมและการเมอง ในทานองเดยวกน Tambiah (1989) เสนอวาอตลกษณทางชาตพนธเปนการผสมผสานกนระหวางการอางอดตกบการเลงประโยชนในปจจบนในบรบทของการแขงขนทางการเศรษฐกจและการเมอง แนวทางทสองเปนการพจารณาความเปนชาตพนธในปรมณฑลของอตลกษณทางสงคม โดย Eriksen (1993) เสนอวาอตลกษณทางสงคมครอบคลมอตลกษณประเภทตางๆ และหนงในนนคออตลกษณทางชาตพนธ นอกจากน ในบางสถานการณอตลกษณประเภทอน เชน ชนชน และเพศสถานะ มนยสาคญกวาอตลกษณทางชาตพนธ สวนแนวทางทสามพจารณาความเปนชาตพนธในบรบทของรฐชาตสมยใหม โดย Keyes (1976) เสนอวาความเปนชาตพนธไดกลายมาเปนปจจยสาคญในความสมพนธทางสงคมนบตงแตการเกดขนของรฐชาตเนองจากรฐชาตมกจะชกลมชาตพนธใดกลมชาตพนธหนงพรอมกบเบยดขบหรอกลนกลายกลมชาตพนธอนในเวลาเดยวกน ดงกรณของรฐไทยทชคณลกษณะของกลมชาตพนธไทเหนอคณลกษณะของกลมชาตพนธ อนในการสรางอดมการณชาตนยมเชงชาตพนธ (ด Keyes 1971, 1995, 1997b, Scupin 1986, Uthai 1988)

43 

 

ภายใตเงอนไขหรอบรบททางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมแบบไหน หรออกนยหนงคอพจารณากระบวนการสรางอตลกษณ (Identification) ควบคกนไป ประการทสาม งานวจยใหความสาคญกบกระบวนการสรางคตรงขามในฐานะทเปนสวนหนงหรอองคประกอบทขาดไมไดของอตลกษณหนงทกาลงพจารณา คอ “คนเลว” หรอ “คนชว” ซงตรงขามกบ “คนด” หรอกลาวอกนยหนง นอกจากพจารณาวาอตลกษณ “คนด” มความหมายและถกประกอบสรางขนมาอยางไร งานวจยพจารณาวาอตลกษณ “คนเลว” มลกษณะและถกสรางขนมาอยางไรภายใตกระบวนการสรางอตลกษณ “คนด” และนาไปสการจดความสมพนธระหวางอตลกษณคนอยางไร

1.4 คาถามวจย

จากการทบทวนแนวคดและทฤษฎทเกยวของขางตนในการศกษา “การเมองคนด” ของผ สนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” งานวจยไดกาหนดคาถามวจยดงน 1. ผ สนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ประกอบดวยคนชนชนใด มชนชนกลางเปนองคประกอบหลกหรอไมอยางไร และมชนชนอนใดอกทเปนองคประกอบหลก 2. ผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ในสวนของชนชนกลางมความคดทางการเมองอยางไร สอดคลองกบระบอบประชาธปไตยหรอไมอยางไร พวกเขาอธบายหรอวาใหเหตผลอยางไร ความคดทางการเมองของพวกเขาเหมอนหรอแตกตางจากผสนบสนนหลกกลมอนหรอไมอยางไร เปนเพราะเหตใด 3. ผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” เสนอ “การเมองคนด” ในลกษณะใด มความเกยวของสมพนธกบโลกทศนและคตความเชอทางศาสนาหรอไมอยางไร พวกเขาเลอกรบปรบใชอยางไร 4. ผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” หมายความตวเองและผ อนหรอฝายตรงขามอยางไร ดวยวธการใด และอตลกษณรวมถงกระบวนการสรางอตลกษณดงกลาวนาไปสการปฏบตตอผ อนหรอฝายตรงขามอยางไร

1.5 พนทวจย

เพราะเหตท “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” โดยเฉพาะในสวน กปปส. เคลอนไหวในกรงเทพฯ เปนหลก ขณะทองคประกอบหลกของผ เขารวมชมนมคอผ มถนพานกในกรงเทพฯ กบผ เดนทางมาจากภาคใตซงจานวนมากมญาตสนทมตรสหายในกรงเทพฯ งานวจยจงจะอาศยกรงเทพฯ เปนพนทวจย ทวาไมใชเฉพาะในฐานะหนวยการปกครองทมขอบเขตทางกายภาพทแนนอนตายตว หากแตเปน “สนาม”

44 

 

ซงกอตวขนจากปฏบตการของผคนภายใตกระบวนการทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองทพาดผานกนไปมา จงมลกษณะลนไหล ไมคงรป ขนอยกบปฏบตการในแตละชวงเวลาของผคน การพจารณา “สนาม” ทกาวขามหนวยพนททางกายภาพทมขอบเขตแนนอนตายตวดงกลาวสามารถกระทาไดหลายลกษณะ เชน Bourdieu (1977) เสนอวา “สนาม” คอเครอขายความสมพนธระหวางตาแหนงตางๆ ทางสงคม หรอเปนอาณาบรเวณทางสงคมทมระเบยบ องคกร/สถาบน และภาษากากบปฏบตการตอสชวงชงการเขาถง “ทน” ประเภทตางๆ ของบคคลในการจาแนกตนเองใหตางจากผ อน ขณะท Gupta and Ferguson (1997) เสนอวาการทพนทประเภทตางๆ มความเชอมโยงกนมากขนสงผลใหเราไมสามารถคดถง “สนาม” ในลกษณะทมขอบเขตจากด (Bounded Fields) หรอเปน “สถานเชงกายภาพ” (Spatial Sites) ไดอกตอไป หากแตจะตองคดถง “สนาม” ในฐานะ “ทาเลทลนไหล” (Shifting Locations) ไมวาจะเปนทาเลทางสงคม ทาเลทางวฒนธรรม และโดยเฉพาะอยางยงคอทาเลทางการเมอง ในทานองเดยวกน Marcus (1995) เสนอวาการทโลกเชอมโยงกนมากขนและผคนรวมทงสงทเกยวของตางเคลอนยายไปมาระหวาง “สถาน” (Sites) ตางๆ สงผลใหเราไมสามารถทาการศกษาเชงชาตพนธวรรณนาในสถานทใดสถานทหนงเหมอนเชนในอดตได หากแตตองทาการศกษาในลกษณะทเรยกวา “ชาตพนธวรรณนาพหสถาน” (Multi-Sited Ethnography) ทงโดยการตดตามผคน สงของ สนคา สญญะ เรองราว ชวประวต และความขดแยง นอกจากน Appadurai (1996) เสนอวาการบรรจบกนระหวางสออเลกทรอนกสกบการยายถนในระดบโลกซงกอใหเกด “อาณาบรเวณสาธารณะของผพลดถน” (Diasporic Public Spheres) โดยเฉพาะในเขตเมองไดกอใหเกดจนตนาการชนดใหมทไปไกลกวาชาต เปนสภาวการณของการแตกหกหรอแยกออกจากกนของเศรษฐกจ วฒนธรรม และการเมอง ซงไมสามารถศกษาไดผานหนวยพนทเชงกายภาพเชนเกา หากแตตองศกษาผานทางความสมพนธระหวาง “ทวทศน” (Scapes) หรอ “กระแส” (Flows) ตางๆ ไดแก ทวทศนชาตพนธ (Ethnoscape) ทวทศนสอ (Mediascape) ทวทศนเทคโนโลย (Technoscape) ทวทศนการเงน (Financescape) และทวทศนอดมการณ (Ideoscape) ซงมลกษณะลนไหล ไมคงรป เพราะไมไดเปนสงหรอความสมพนธทมอยกอน หากแตกอตวขนภายใตเงอนไขทางประวตศาสตรและการเมองผานทางผ กระทาการอนหลากหลาย ทงรฐชาต ชมชนคนพลดถน ขบวนการเคลอนไหว รวมทงกลมทมความสมพนธซงหนาประเภทหมบาน ละแวก และครอบครว “ทวทศน” หรอ “กระแส” เหลานกอใหเกดจนตนาการและวฒนธรรมทงสมยใหมและหลงสมยใหม ทบคคลทงมประสบการณผานและสรางขนมาในเวลาเดยวกน งานวจยอาศยแนวคด “สนาม” ทกาวขามหนวยพนททางกายภาพขางตนในการพจารณากรงเทพฯ ในฐานะพนทวจย รวมทงอาศยแนวคด “ทวทศน” หรอวา “กระแส” ของ Appadurai ในการจาแนกหวขอหรอประเดนในการศกษา ทงในแงของ “ทวทศนชาตพนธ” (ภมทศนของผคนทเคลอนยายไปมา) “ทวทศน

45 

 

สอ” (การแพรกระจายของสอชนดตางๆ และภาพลกษณและจนตนาการทสอเหลานสรางขน) และ “ทวทศนอดมการณ” (กระบวนการสรางอดมการณรฐ อดมการณตานรฐ และอดมการณหรอวาระบบคณคาอนๆ เชน ประชาธปไตย สทธ เสรภาพ ฯลฯ) อยางไรกด ในขณะท Appadurai เสนอแนวคด “ทวทศน” เพอชใหเหนการแตกหกหรอวาแยกออกจากกนของ “ทวทศน” หรอ “กระแส” เหลานททาใหสงทถกจนตนาการไมไดเปนชาตแตเพยงอยางเดยวอกตอไป หรออกนยหนงคอชใหเหนกระบวนการกอรปทางวฒนธรรมระดบโลกทหลดไปจากการควบคมบงการของรฐ มลกษณะขามชาต หรอเปนโลกาภวตน (Globalization) ทวาชดโครงการวจยเนนใหเหนการบรรจบกนของ “ทวทศน” เหลานในหวงเวลาจาเพาะทางประวตศาสตรมากกวา เพอจะชใหเหนวาสภาวการณดงกลาวนาไปสการกอตวและปฏบตการของ “การเมองคนด” ใน “สนาม” อยางกรงเทพฯ โดยผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ซงใหความสาคญกบชาตอยางไร โดยประกอบดวยโครงการยอย 7 โครงการดงตอดงน 1) “ผมจะไปชวยพนองเรา รฐบาลขฉอทารายประชาชน”: การเมองเชงศลธรรมของคนใตยายถนในกรงเทพฯ” ชลตา บณฑวงศ 2) “อตลกษณและบทบาททางการเมองภายใตระบบประชาธปไตยของคนชนกลางกรงเทพ: กรณศกษาการเคลอนไหวทางการเมองของขบวนการกปปส.” ธร ปตดล และ ชานนทร เตชะสนทระวฒน 3) “ชมชนศลธรรมใน Facebook: อตลกษณทางการเมองของผใชอนเทอรเนตในขบวนการกปปส.” (2556-2557)” อาทตย สรยะวงศกล และ อาจนต ทองอยคง 4) “การสรางอดมการณ: กระบวนการและปจจยความสาเรจของกรอบโครงความคดของปญญาชน กปปส.” อเชนทร เชยงเสน 5) “พฒนาการและพลวตของขบวนการตอตานทกษณ: จากขบวนการเสรนยมอนหลากหลาย สขบวนการอนรกษนยมเขมขน” กนกรตน เลศชสกล 6) “พนฐานทศนคตและการใหคณคาทางสงคม วฒนธรรม และการเมองของคนกรงเทพฯ” วรรณวภางค มานะโชตพงษ และ อภชาต สถตนรามย 7) “ศลธรรมของความรนแรง และความรนแรงของศลธรรมในวกฤตประชาธปไตยไทย (2556-2557)” ประจกษ กองกรต

1.6 วธการวจย

งานวจยในภาพรวมชนนเปนการสงเคราะห (synthesis) และสกดขอมลจากโครงการวจยยอยทง 7 เปนหลกในการเรยบเรยง โดยเสรมดวยขอมลจากเอกสารทงในสวนแนวคดทฤษฎ งานวจยทเกยวของ บทความ รวมทงขอมลจากบนทกการปราศรยตางๆ ของ “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ในสวน

46 

 

โครงการวจยยอยทง 7 นน กอาศยวธการวจยทหลากหลาย มทงการวจยเชงคณภาพทเนนการสมภาษณเชงลกและการสงเกตการณ มการวจยเชงปรมาณทใชแบบสอบถามในการเกบและวเคราะหขอมล รวมถงมการวจยเชงสอและวาทกรรม โดยใชขอมลจากทงสอในโลกออนไลนและออฟไลน ในอกแงหนง วธการวจยทหลากหลายนกสะทอนถงสาขาวชาทหลากหลายของผ วจย นบตงแตมานษยวทยา รฐศาสตร จนกระทง เศรษฐศาสตร ในแง น แ ลว งานวจย ช น น จ ง เ ปนงานวจย ท มลกษณะสหสาขาวชา (multidisciplinary) ซงคณะวจยเชอวามความจาเปนในการทาความเขาใจและตอบโจทยการวจยน

47 

 

บทท 2 “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย”

“ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ประกอบดวย “พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย” และ

“คณะกรรมการประชาชนเพอการเปลยนแปลงประเทศไทยใหเปนประชาธปไตยทสมบรณอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข” (กปปส.) ขบวนการทงสองมความคาบเกยวเหลอมซอนกนระดบหนง โดยเฉพาะในสวนของเปาหมาย/วตถประสงค กระนนกมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ ไมวาจะเปนในแงแกนนาหรอผสนบสนน และโดยเฉพาะอยางยงคอโวหาร/วาทศลป/วาทกรรมในการเคลอนไหวท กปปส. ช “การเมองคนด” อยางเขมขนแหลมคมและเปนประเดนศกษาของงานวจย บทนจงชใหเหนวาพนธมตรฯ และ กปปส. มลกษณะอยางไร กอตวขนภายใตเงอนไขทางการเมองใด เคลอนไหวเรยกรองในประเดนไหน มความสบเนองและความเปลยนแปลงอยางไร และมเปาหมายหรอวาวตถประสงครวมกนตรงไหน กอนจะไดกลาวถงผสนบสนนของขบวนการโดยเฉพาะ กปปส. เปนลาดบตอไป

2.1 พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย

2.1.1 ชวงกอนรฐประหาร 19 กนยายน 2549

การเคลอนไหวของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยเรมตนจากการทนายสนธ ลมทองกล จดรายการ “เมองไทยรายสปดาห” ทางสถานโทรทศนชอง 9 วจารณ พ.ต.ท.ทกษณ ชนวตร โดยเฉพาะในประเดนการกาวลวงพระราชอานาจทนายเสนาะ เทยนทอง ไดเปดไวมาขยายความ โดยนายสนธไดอานขอเขยน “ลกแกะหลงทาง”8 ในรายการซงมเนอหาโจมต พ.ต.ท.ทกษณ ในประเดนเกยวกบสถาบนกษตรย สงผลใหเขาถก พ.ต.ท.ทกษณ ฟองฐานหมนประมาท และถกผบรหาร อสมท. ถอดรายการของเขาออกจากผงรายการในเวลาตอมา (กองบรรณาธการมตชน 2551: 16, 83-84) หลงจากนนนายสนธไดปรบรปแบบรายการ เ ปน “ เ ม อ ง ไทยรายสปดา หสญจร ” ทก เย น วนศก ร ท หอประชมศ รบ รพา มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทาพระจนทร มการถายทอดโทรทศนผานดาวเทยม ASTV และสออนในเครอผจดการ ตอมาเมอมผ เขารวมฟงเพมมากขนเขากไดยายไปจดรายการทอาคารลลาศ สวนลมพน (เพงอาง: 16-17)

นอกจากผ เขารวมฟงทวไป บคคลทมชอเสยงและแกนนากลมตางๆ ไดเขารวมการเคลอนไหวกบนายสนธดวย อาท พลตรจาลอง ศรเมอง อดตหวหนาพรรคพลงธรรมและประธานมลนธกองทพธรรมใน

                                                            8 เนอความในขอเขยน “ลกแกะหลงทาง” สวนทเกยวของเปนดงน “พอบอกวาเราควรมเศรษฐกจแบบพอเพยง พวกลกแกะหลงทางกลบบอกวาจะเอาอะไรกน เราไปอยกระตอบกนดไหมพวกโงทงหลาย [...] ลกแกะคนโตยงหลงทางตอไป...ตอไป...และตอไป ลกๆ ทงหลาย ตนเถด ตาสวางไดแลว ชวตนของพวกทานเปนของพอโดยไมตองมกฎใดๆ มารองรบ...กราบแทบเทาพอของแผนดน” (คานณ 2549: 59)

48 

 

สงกดสานกสนตอโศก ซงเปนผลมาจากการท พ.ต.ท.ทกษณ ปฏเสธการคดคานการนาเบยรชางเขาตลาดหลกทรพยทพลตรจาลองเปนแกนนา และในชวงเวลานมการขยายพนทชมนมไปยงลานพระบรมรปทรงมาและบรเวณใกลเคยง และเปนชวงทพลตรจาลองทวบทบาทการนา การทมเครอขายกองทพธรรมและสนตอโศกกสงผลใหการชมนมยดเยอขามคน (กองบรรณาธการมตชน 2551: 18-19) นอกจากน แกนนาจากคณะกรรมการรณรงคเพอประชาธปไตย (ครป.) เชน นายสรยะใส กตะศลา แกนนาจากสหภาพการรถไฟ เชน นายสมศกด โกศยสข นกวชาการ เชน นายสมเกยรต พงษไพบลย และครโรงเรยนทางเลอก เชน นายพภพ ธงไชย กไดเขารวมชมนมดวย (เพงอาง: 21)

ขณะเดยวกนกมกลมตางๆ เขารวมการชมนมอยางตอเนอง อาท สมาพนธแรงงานรฐวสาหกจสมพนธ องคการตอตานคอรรปชน สหพนธนสตนกศกษาแหงประเทศไทย เครอขายสลมสภาค กลมนกวชาการ กลมนกเรยนเพอประชาธปไตย ชมรมแพทยชนบท กลมสนตวธ เครอขายแพทยอาวโส คณาจารยอาวโสสายสงคมศาสตรและมนษยศาสตร ฯลฯ มเปาหมายคอขบไล พ.ต.ท.ทกษณ และมการปรบกลยทธในการชมนม เปลยนจดศนยรวมจากนายสนธเปน “แกนนาภาคประชาชน” กองบรรณาธการมตชน 2551: 29, 32-34)

เมอมผ เขารวมชมนมมากขน รวมถงไดรบการสนบสนนจากเครอขายและกลมตางๆ นายสนธจงทดลองหยงเสยงผชมนมดวยการระดมพลงประชาชนหาแสนคนวนท 9 ธนวาคม 2548 แตไมไดตามเปา เขาจงชมนมตอเพอระดมผชมนมเพม โดยอาศยประเดน “พระราชอานาจ” เปนตวเคลอน โดยวนท 13 มกราคม 2549 ในรายการ “เมองไทยรายสปดาหสญจร” เขาไดรวบรวมรายชอประชาชนเพอทลเกลาฯ ถวายฎกาผานทางพลเอกเปรมเพอใหมการปฏรปการเมอง (กองบรรณาธการมตชน 2551: 27) ตอมาวนท 4 กมภาพนธ 2549 เขาไดนดชมนมครงสาคญทหนาพระทนงอนนตสมาคม เพอถวายฎกาในหลวงผานทางพลเอกเปรมโดยม พล.ร.ท. พะจณณ ตามประทป นายทหารคนสนทมาเปนตวแทนรบ และในการชมนมครงนมการเปดตว “พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย” พรอมกบตงแกนนาหาคน ประกอบดวย นายสนธ พลตรจาลอง นายสรยะใส นายพภพ และนายสมศกด โดยมนายสรยะใสเปนผประสานงาน (กองบรรณาธการมตชน 2551: 23, 84-85; คานณ 2549: 243-250)

พนธมตรฯ โจมต “ระบอบทกษณ” ททาลายชาต (การเลยงภาษจากการขายหน) ศาสนา (การแตงตงประธานคณะผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช) และพระมหากษตรย (ปฏญญาฟนแลนด การทาบญในอโบสถวดพระแกว) จากเรมตนดวยการเรยกรองให พ.ต.ท.ทกษณ ลาออก ตอมาไดขยายไปสการเรยกรองให พ.ต.ท.ทกษณ เลกยงเกยวกบการเมอง จนกระทง พ.ต.ท.ทกษณ ตองประกาศยบสภาในวนท 24 กมภาพนธ 2549 และมการเลอกตงใหมวนท 2 เมษายน 2549 (กองบรรณาธการมตชน 2551: 85-86) ทวาการเลอกตงมปญหา ศาลรฐธรรมนญตดสนใหเปนโมฆะ มการกาหนดเลอกตงใหมอกครงในวนท 15

49 

 

ตลาคม 2549 ทวาเกดรฐประหาร 19 กนยายน 2549 เสยกอน พนธมตรฯ จงยตการเคลอนไหวลงชวคราว (เพงอาง: 88)

2.1.2 ชวงหลงรฐประหาร 19 กนยายน 2549

พนธมตรฯ กลบมาเคลอนไหวอกครงหลงจากพรรคพลงประชาชนไดรบชยชนะและเปนรฐบาลโดยมนายสมคร สนทรเวช เปนนายกรฐมนตร เนองจากเหนวานายสมครเปนรางทรงของ พ.ต.ท.ทกษณ การเคลอนไหวครงนมลกษณะเปนเครอขายและมการตงพนธมตรฯ ประจาจงหวด (กองบรรณาธการมตชน 2551: 35-36) การเคลอนไหวครงสาคญเรมจากรงสางวนท 26 สงหาคม 2551 นายสนธอานแถลงการณ “เพอพทกษรฐธรรมนญ 2550 และโคนลมระบอบทกษณ ขบไลรฐบาลหนเชดขายชาต และสรางการเมองใหม” กาหนดใหเคลอนไหวภายใต “กองทพประชาชนกชาต” (เพงอาง: 103) ถดมาในเวลาไลเลยกน “นกรบศรวชย” ประมาณหนงรอยคนเขายดสถานโทรทศน NBT ทวาถกจบกม จากนน “กองทพประชาชนกชาต” ตามไปสมทบและกระจายไปตามจดตางๆ และตอมากสามารถยดทาเนยบรฐบาลภายใตแผน “ปฏบตการไทยคฟา” ไดสาเรจ (เพงอาง: 103-108) ขณะทในตางจงหวดมการปดสนามบน เชน ภเกต หาดใหญ และกระบ (เพงอาง: 119-122)

วนท 9 กนยายน 2551 คณะตลาการศาลรฐธรรมนญมมตเปนเอกฉนทตอกรณนายสมครเปนพธกรรายการ “ชมไปบนไป” และ “ยกโขมงหกโมงเชา” วาเปนการกระทาตองหาม สงผลใหนายสมครและคณะรฐมนตรตองพนจากหนาท (กองบรรณาธการมตชน 2551: 137) ในชวงแรกเกดความเหนตางในกลม ส.ส. ทวาตอมา ส.ส. สวนใหญไมตองการไปหาเสยงเพอเลอกตงใหม จงประนประนอมกนเพอรกษาสถานะเดมไว พรรคพลงประชาชนจงหลอมรวมเปนหนงอกครงและเสนอชอนายสมชาย วงศสวสด เปนนายกรฐมนตรในวนท 18 กนยายน 2551 ทามกลางเสยงคดคานของพนธมตรฯ รวมทง ส.ส. พรรคประชาธปตย (เพงอาง: 174-175)

พนธมตรฯ ไดยกระดบการชมนมอกครงในวนท 24-25 พฤศจกายน 2551 ดวยการยดสนามบนดอนเมองและสนามบนสวรรณภม เรยกรองใหนายสมชายลาออก และแมจะไดรบการคดคานจากหลายฝาย ทวาพนธมตรฯ ยงคงยดสนามบนทงสองแหงตอไป จนกระทงวนท 2 ธนวาคม 2551 ศาลรฐธรรมนญมคาวนจฉยใหยบพรรคพลงประชาชนและพรรครวมรฐบาลอกสองพรรค คอ พรรคชาตไทย และพรรคมชฌมาธปไตย อนเนองมาจากกรณทจรตการเลอกตงของนายยงยทธ ตยะไพรช พนธมตรฯ จงถอโอกาสน ประกาศยตการชมนมทงททาเนยบรฐบาล สนามบนสวรรณภม และสนามบนดอนเมองในวนท 3 ธนวาคม 2551 เพราะเหนวาการชมนมไดบรรลวตถประสงคทตงไวแลว คอการพทกษรฐธรรมนญ และการขบไลรฐบาลหนเชดของ พ.ต.ท.ทกษณ เปนการปดฉากการชมนมทยาวนานทสดในประวตศาสตรการเมองไทย

50 

 

คอ 193 วน โดยหลงจากนนวนท 17 เมษายน 2552 นายสนธถกยงแตรอดชวต และหลงจากนนกไมมการเคลอนไหวใหญของพนธมตรฯ อกตอไป

เปาหมายหลกของพนธมตรฯ คอ “ลางระบอบทกษณใหสนจากการเมองไทย” (กองบรรณาธการมตชน 2551: 73) เพราะเหนวาเปนภยคกคามตอชาต ศาสนา และพระมหากษตรย อยางไรกด ในการเคลอนไหว พนธมตรฯ เลอกทจะบงชหรอหมายความตนเองเขากบสถาบนพระมหากษตรยเปนหลก ดงจะเหนไดจากการทนายสนธนาเสอสเหลองทมขอความวา “เราจะส เพอในหลวง” มาสวมทบขณะแถลงขาววนท 15 กนยายน 2548 หลงทราบวาบอรด อสมท. มมตถอดรายการ “เมองไทยรายสปดาห” ออกจากผงรายการชอง 9 (คานณ 2549: 52) และขอความสกรนทขายดในชวงป 2549 คอ “เราจะส เพอในหลวง” (มตชน 2551: 53) นอกจากน ชอหนงสอทนายคานณเรยบเรยงคอ “ปรากฏการณสนธ: จากเสอเหลองถงผาพนคอสฟา” (คานณ 2549) ชใหเหนความพยายามทจะบงชการเคลอนไหวของนายสนธและกลมพนธมตรฯ เขากบพระมหากษตรยและพระราชนอยางเดนชด เนองจากสเหลองเปนสสญลกษณของพระมหากษตรยและสฟาเปนสสญลกษณของพระราชน (นอกเหนอจากการกลาวอางบนเวทปราศรยถงทมาของผาพนคอสฟา)

กนกรตน (2560) เสนอวาถงแมพนธมตรฯ จะมความคกคกเขมแขงและมผ เขารวมจานวนมากในชวงเวลาหนง ทวาตอมากซบเซาลงเนองจากความขดแยงภายใน การแตกกระจาย และความออนแอของพนธมตรฯ ซงสงผลใหแมจะมความพยายามรอฟนพนธมตรฯ ขนมาใหม แตกไมประสบความสาเรจ จนกระทงเมอเกด กปปส. ขนมา พนธมตรฯ สวนหนงจงไดเขารวม “ขบวนการตอตานทกษณ” ครงสาคญอกครง

2.2 คณะกรรมการประชาชนเพอการเปลยนแปลงประเทศไทยใหเปนประชาธปไตยทสมบรณ

อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (กปปส.)

กนกรตน (2560) เสนอวา “ขบวนการตอตานทกษณ” ทซบเซาลงในชวงปลายของพนธมตรฯ สามารถฟนตวขนมาใหมไดภายใตการเคลอนไหวของ กปปส. ดวยเงอนไขหาประการ คอ 1) ความหวงใยรวมกรณพระราชบญญตนรโทษกรรม สรางโอกาสทางการเมองใหมในการรวม “ขบวนการตอตานทกษณ” ทกระจดกระจายกอนหนา 2) พรรคประชาธปตยไดนามวลชนทงในสวนของพรรคและนอกพรรคมาสนบสนนการเคลอนไหว ผสนบสนนพรรคจากภาคใตเขารวมใหม หลงจากถอนตวการสนบสนนพนธมตรฯ และกลายเปนหนงในผประทวงหลกและยาวนาน นอกจากน แกนนาพรรคประชาธปตยไดสนบสนนทรพยากรการเมองและโครงสรางพนฐานใหมใหกบ กปปส. 3) กปปส. ออกแบบองคกรการเคลอนไหวใหมใหตอบสนองตอฝกฝายกอนหนาใหสามารถมาเขารวมได 4) กปปส. ชความคดอนรกษนยมพรอมกบใหพนทสาหรบความคดกาวหนาเพอจะไดรบการสนบสนนจากทกฝาย และ 5) การเสนอไลฟสไตลชนชนท

51 

 

เปนกระแสใหมไดสรางความนยมและพรากความเปนการเมองออกจาก กปปส. และสามารถดงดดคนหนมสาวรนใหมไดสาเรจ โดยประจกษ (2560) ไดแบงการเคลอนไหวของ กปปส. ออกเปนสามชวงดงน

2.2.1 การตอตานกฎหมายนรโทษกรรม

การชมนมประทวงขบไลรฐบาลนางสาวยงลกษณ ชนวตร ทนาโดยนายสเทพ เทอกสบรรณ ไดเรมขนวนท 30 ตลาคม 2556 ซงเปนวนทรางพระราชบญญตนรโทษกรรมเขาสการพจารณาของสภาในวาระสาม โดยการชมนมเรมขนทสถานรถไฟสามเสน กอนยายไปทอนสาวรยประชาธปไตย ตอมามผ เขารวมชมนมเพมขนเปนจานวนมาก สงผลใหในวนท 8 ธนวาคม 2556 นางสาวยงลกษณขอพระราชทานรางพระราชบญญตนรโทษกรรมททลเกลาฯ ถวายไปวนท 1 ตลาคม 2556 คน ทวานายสเทพไมยตการชมนม หากแตยกระดบใหเขมขนขนอยางตอเนองเพอกดดนรฐบาล จากชมนมโดยสงบในทตงเปลยนเปนการเดนขบวนไปบกยดปดลอมสถานทราชการหลายแหง ตอมาวนท 29 พฤศจกายน 2556 มการจดตง คณะกรรมการประชาชนเพอการเปลยนแปลงประเทศไทยใหเปนประชาธปไตยทสมบรณอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (กปปส.) โดยมนายสเทพเปนเลขาธการ เรยกรองใหรฐบาลลาออก เพอเปดทางใหมการปฏรปประเทศ โดยจดตงสภาประชาชนทมาจากการแตงตง และใหม “นายกรฐมนตรคนกลาง”

2.2.2 ชวงขดขวางการเลอกตง

วนท 8 ธนวาคม 2556 นายอภสทธ เวชชาชวะ หวหนาพรรคประชาธปตย ไดแถลงขาวตอสอมวลชนประกาศนา ส.ส. ของพรรคทงหมด 153 คนยนใบลาออกจากการเปน ส.ส. เพอกดดนใหนางสาวยงลกษณยบสภา ซงไดผล เพราะในวนตอมานางสาวยงลกษณไดประกาศยบสภา ดวยหวงใหกระบวนการเลอกตงเปนวถทางในการคลคลายความขดแยงและเปนทางออกจากสภาวะทางตนทางการเมอง แตไมไดผล เนองจากพรรคประชาธปตยมมตในวนท 22 ธนวาคม 2556 ไมลงสมครรบเลอกตง และประกาศวาจะตอส โคนลมรฐบาลรวมกบผชมนม กปปส. ในขณะทนายสเทพประกาศไมยอมรบการเลอกตงครงน โดยอางวารฐบาลหมดความชอบธรรม พรอมกบจะนามวลชนขดขวางการเลอกตงทกวถทาง รวมทงเรยกรองใหมการ “ปฏรปกอนเลอกตง” และจะไมยตการชมนมจนกวาจะมการจดตงสภาประชาชนทประกอบดวย “คนดมคณธรรม” ทเขาคดสรรขนมาเพอทาการปฏรปประเทศ โดยปดปรบปรงประเทศเปนเวลาหนงปครงถงสองป ตามแนวทางของ กปปส. หลงจากนนจงจะยอมกลบไปสการเลอกตง นายสเทพนดหมายใหประชาชนออกมาชมนมใหญตอตานการเลอกตงในวนท 22 ธนวาคม 2556 ดวยเหตน แมจะมการประกาศยบสภาแลว การเมองบนทองถนนยงดาเนนตอไปและทวความรอนแรงขน

52 

 

การเลอกตงวนท 2 กมภาพนธ 2557 ประสบปญหาและอปสรรคอยางมาก เปนการเลอกตงทมความวนวายและเกดเหตรนแรงมากทสดในประวตศาสตรการเลอกตงของไทย และถกตดสนใหเปนโมฆะในทสด

2.2.3 ชวงขบไลรฐบาลยงลกษณ

วนท 5 เมษายน 2557 นปช. ประกาศชมนมใหญ ณ บรเวณถนนอกษะ พทธมณฑล มผ เขารวมประมาณหนงแสนคน ภายใตหวขอ “หยดลมลางประชาธปไตย เมอความอยตธรรมเปนกฎหมาย การตอตานจงเปนหนาท” ในขณะทเวท กปปส. นายสเทพ เทอกสบรรณ ไดประกาศแนวคดเรอง “รฏฐาธปตย” วาตนเองจะสถาปนาอานาจรฐขนมาและจดตงรฐบาล “คนด” โดยไมตองผานการเลอกตง โดยจะนาเรองกราบบงคมทลพระเจาอยหวลงพระปรมาภไธยใหโปรดเกลาฯ แตงตงนายกรฐมนตรและคณะรฐมนตรของประชาชน พรอมกบประกาศยทธศาสตรเคลอนไหวใหญเพอ “เผดจศก” รฐบาล

ชวงตนเดอนพฤษภาคม 2557 คณะกรรมการการเลอกตงไดประชมรวมกบรฐบาลและมมตรวมกนในการกาหนดวนเลอกตงทวไปครงใหมแทนการเลอกตงวนท 2 กมภาพนธ 2557 ทถกตดสนใหเปนโมฆะ โดยกาหนดวนเลอกตงใหมเปนวนท 20 กรกฎาคม 2557 เพอจะคลคลายปญหา ทวาสถานการณการเมองถกทาใหตงเครยดและเขาสทางตน โดยวนท 7 พฤษภาคม 2557 ศาลรฐธรรมนญมคาวนจฉยวาสถานภาพความเปนนายกรฐมนตรรกษาการของนางสาวยงลกษณสนสดลงจากการโยกยายนายถวล เปลยนศร พนตาแหนงเลขาธการสภาความมนคงแหงชาต พรรคเพอไทยจงแตงตงนายนวฒนธารง บญทรงไพศาล ขนมาปฏบตหนาทรกษาการนายกรฐมนตรแทน สงผลให กปปส. มความฮกเหมขนอกครงหลงจากทกอนหนานจานวนผ เขารวมชมนมเรมลดลงเนองจากเหตรนแรงทเกดขนอยางตอเนอง

นายสเทพประกาศยกระดบการชมนมเพอ “เผดจศก” รฐบาล โดยถอฤกษวนท 9 พฤษภาคม 2557 ชวนใหประชาชนออกมารวมชมนมตามจดสาคญในกรงเทพฯ คอ ถนนองรดนงต ถนนราชดารจนถงแยกราชประสงค แยกประตนา และเขายดสถานโทรทศนชองหลกทงหมดเพอถายทอดการชมนมของ กปปส. รวมทงกดดนใหประธานวฒสภาปรกษาหารอประธานศาลฎกา ประธานศาลรฐธรรมนญ ประธานศาลปกครองสงสด และประธานกรรมการการเลอกตง เพอตงนายกรฐมนตรคนกลาง โดยนายสเทพประกาศวาจะดาเนนการตามแผนยทธศาสตรทงหมดนใหแลวเสรจภายในสามวน แตสดทายยทธศาสตรนไมบรรลผลเพราะมผ เขารวมนอยกวาทคาดการณไว

อยางไรกด ความปรารถนาของ กปปส. ในการโคนลมรฐบาลรกษาการของพรรคเพอไทยบรรลผลในทสด เมอในวนท 20 พฤษภาคม 2557 พลเอกประยทธ จนทรโอชา ผบญชาการทหารบก ไดประกาศกฎอยการศกพรอมกบตงกองอานวยการรกษาความสงบเรยบรอย (กอ.รส.) โดยมเขาเปนผ อานวยการ และอกสองวนตอมา คอ ในวนท 22 พฤษภาคม 2557 พลเอกประยทธไดนากาลงทหารและตารวจในนาม

53 

 

คณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) กอรฐประหารยดอานาจจากรฐบาลรกษาการ รวมทงใชกาลงเขากดดนใหผชมนมทง กปปส. และ นปช. ตองสลายตว และนาประเทศไทยเขาสการปกครองภายใต คสช. และรฐบาลทหาร พรอมกบสงผลใหการเคลอนไหวของกลมการเมองขนาดใหญทดาเนนมาเกอบทศวรรษตองปดฉากลง

2.3 วตถประสงคในการเคลอนไหว

2.3.1 ขจด “ระบอบทกษณ”

ผ เขารวม “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ในกรณศกษามเปาหมายขบไลรฐบาลและนกการเมองทจรตโดยเฉพาะ พ.ต.ท.ทกษณ เปนหลก นบตงแตในสวนของชนชนกลางระดบบน ธรและชานนทร (2560) ชวาสาเหตหลกทพวกเขาเขารวมขบวนการตอตาน พ.ต.ท.ทกษณ เพราะเหนวามปญหาทจรตคอรรปชน พวกเขาเหนวา พ.ต.ท.ทกษณ ใชอานาจทางการเมองแสวงหาผลประโยชนใหตนเองและพวกพองในสองลกษณะ ลกษณะแรกเกยวของกบการเปลยนแปลงทางการเมองโดยรวม เชน “นางส” กลาววา พ.ต.ท.ทกษณ เปนผจดประกายใหนกการเมองแสวงหาผลประโยชนเขาตวเองกนมากขน ทงในลกษณะการขยายการเมองเรองผลประโยชนไปสการชวยเหลอพวกพอง และในดานการชชองทางการคอรรปชนใหกบนกการเมองคนอนๆ ลกษณะทสองคอการแปรรปรฐวสาหกจ ซงพวกเขาเหนวาเปนการนา "สมบตของชาต" มาขายเพอแสวงหาผลประโยชนใหกบตนเองและพวกพอง นอกจากน พวกเขาเหนวานโยบายประชานยมของ พ.ต.ท.ทกษณ แทจรงแลวเปนเครองมอในการนาเอาสงทไมใชของตนมาแสวงหาผลประโยชนใสตว และสงผลในแงลบตอทศนคตและพฤตกรรมของคนชนลาง เชน “นางแปด” กลาววา

“นโยบายเศรษฐกจของทกษณทาใหมปญหา ทาใหคนฟ มเฟอยบาวตถ เปนวตถ

นยม สขนยม รากหญาถกใชเปนเหยอ ถกหลอก ไมเหมอนกบเศรษฐกจพอเพยงทสอนใหรจกหาปลา” (“นางแปด” สมภาษณใน ธรและชานนทร 2560)

เชนเดยวกบในสวนของคนใตยานแฟลตคลองจนซงสวนใหญเปนชนชนกลางลาง ชลตา (2560) ช วาสาเหตทพวกเขาเขารวมชมนม กปปส. เพราะตองการขจด “ระบอบทกษณ” ทพวกเขาเชอวาโกงกนหรอวาขายชาต พวกเขาเหนวาการโกงของ “ระบอบทกษณ” เลวรายทสดเทาทเคยมมาในสงคมไทยและฝงรากลกในทกระดบ ดงทรายหนงกลาววา “ขณะนมนวกฤตแลว โกงตงแตเรองเลกๆ เชน ของชวยนาทวม จนถงระดบหลายหมนลาน” นอกจากน แมในผ ขอมลทสมพนธกบนกการเมอง พรรคการเมอง และหนวยราชการ

54 

 

มากอนจะเหนวา การทจรตคอรรปชนเปนเรองปกตธรรมดา แตกเหนวาการทจรตคอรรปชนของ “ระบอบทกษณ” เลวรายและรนแรงกวาทผานมามาก ดงทวา

“จรงๆ คอรรปชนกมทกรฐบาล ทกทม อยางใครเขาไปเปน ส.ก. ส.ข. อะไรกแลวแต เขาจะคดรอยละ 20 รอยละ 30 ของหนางาน...คอมนเปนงบรฐบาลมา ยงไงมนกตองไดทกพนททงประเทศไทย ผมเคยทางานจดซอ สมมตวาเขาสงใหซอเตนทหลงนงทสงขลา เขาใหงบมา 26,000 อาว โดนตงแตโนนเลย นายอาเภอเทาน ปลด อบต. เทาน เตนทสงมาหลงละ 12,000 ผมกจดหาใหตามน 60 กวาหลง เรองแบบนมนมาตามงบรฐบาลปกต [แตวาสาหรบ “ระบอบทกษณ”] เงนหายไปจรงๆ หายไปท ทเปนพนๆ ลานกม หมนๆ ลานกม อยางโครงการรบจานาขาวนผมพดจรงๆ วาหายไปจรง เสยดายเงนเปนแสนๆ ลาน หายหมด หาแสนลานยงง” (“พโปง” สมภาษณใน ชลตา 2560)

ทงน คนใตยานแฟลตคลองจนจานวนหนงเคยรสกชนชอบ พ.ต.ท.ทกษณ มากอน เพราะเหนวา

“บรหารเกง ฉลาด ทาใหเศรษฐกจด” แตเมอไดยนขาวเกยวกบทจรตคอรรปชนของเขากเรมรสกไมชอบเพราะเหนวา “เปนสงไมถกตอง” นอกจากน แม “สายอดมการณ/เสรชน” ทไมไดมความชนชอบหรอผกพนกบพรรคประชาธปตย รวมถงไมชอบนกการเมองและพรรคการเมองโดยรวม เพราะเหนวาไมซอตรงและจรงใจตอประชาชน แตพวกเขากเขารวมการชมนมกบ กปปส. แมตระหนกดวา มความเชอมโยงกบพรรคประชาธปตยอยางแนบแนน เพราะเหนวามความจาเปนตองตอตาน “ระบอบทกษณ” ทเลวรายกวา และจาเปนตองหาผ นาในการตอตานครงนท “พอฟดพอเหวยง” กบ พ.ต.ท.ทกษณ ซงพวกเขาเหนวานายสเทพมคณสมบตดงกลาว ดงทรายหนงกลาววา

“พวกผมไมไดชอบเลยนะพวกนกการเมอง ไมวาฝายไหน ฝายไหน แตทไปก

เพราะจาเปน ผมบอกไวกอนเลยวาแมแตแกนนาเอง สเทพ เทอกสบรรณ ผมไมไดชอบเปนการสวนตวเลยนะ...เขาเองพดถงงายๆ กคอเปนคนมประวตเหมอนกน...แต ณ ตอนนนคอประเทศไทยไมมผ นา...ไมมผ นาทวาจะไปตอตานกบรฐบาลได กเหมอนเขาเปนผ นายงง...เพราะถาไมมแกนนากจะไมมการตอตานขน” (“นองเอก” สมภาษณใน ชลตา 2560)

ดวยเหตน พวกเขาจงไมตองการใหการเลอกตงเกดขนโดยเรว หากวายงไมสามารถขจด “ระบอบ

ทกษณ” ไดสนซาก รวมทงหากยงไมสามารถปองกนไมใหนกการเมองเขามาทจรตคอรรปชน ผาน

55 

 

มาตรการจาพวก “การปฏรป” แมวาการเลอกตงจะเปนชองทางหรอโอกาสใหพรรคการเมอง ทพวกเขาสวนใหญชนชอบเขามามอานาจหรอเปนรฐบาลบรหารประเทศกตาม (ชลตา 2560)

ทงน กนกรตน (2560) ตงขอสงเกตวา พ.ต.ท.ทกษณ หรอ “ระบอบทกษณ” เปนเงอนไขหรอปจจย

สาคญทชวยใหกลมทอยกระจดกระจายหรอเคยขดแยงกนหลอมรวมเขาดวยกนไดในฐานะทเปนภยคกคามรวมของทกกลม ดงทวา

“แกนนาสามารถหวานลอมใหกลมชาตนยมทขดกนเชอวา ทกษณคอภยคกคาม

ตอผลประโยชนชาตทกดาน...แกนนาฉายภาพทกษณในฐานะผ ทรยศตอชาต และขบวนการตอตานทกษณในฐานะผ รกชาต” (กนกรตน 2560)

2.3.2 ปกปองสถาบนพระมหากษตรย

นอกจากขจด “ระบอบทกษณ” ท “โกงกนและขายชาต” แลว วตถประสงคสาคญอกประการหรออาจจะสาคญทสดสาหรบการเขารวม “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ของกรณศกษา คอการปกปองสถาบนพระมหากษตรยจาก “ขบวนการลมเจา” ซงหมายถง พ.ต.ท.ทกษณ และผสนบสนนเขาเปนหลก ดงกรณชนชนกลางระดบบน ธรและชานนทร (2560) ชวา ปจจยชขาดททาใหกรณศกษาสวนใหญเขารวมกระแสตอตาน พ.ต.ท.ทกษณ คอการทพวกเขาเหนวา พ.ต.ท.ทกษณ ดหมนสถาบนพระมหากษตรย ซงมาจากขาวลอเปนสวนใหญ ขณะเดยวกนกรณศกษาเหลานมกเลาประสบการณเกยวกบการเรยนร ทจะจงรกภกดกบสถาบนพระมหากษตรยของพวกตน เชน “นางสอง” เลาดวยความภาคภมใจวาตนเองไดใกลชดกบในหลวงสมยเรยนทจฬาลงกรณมหาวทยาลย ไดรบพระราชทานปรญญาบตรจากในหลวง และยงไดเหนในหลวงเสดจทรงดนตร เธอเลาถงความประทบใจนวา "(ตนเอง) รกในหลวง เดกรนหลงไมรเพราะไมดขาวพระราชสานกเลย ไมรวาทาอะไร สมยทในหลวงบกๆ รถปรมนา เดกสมยนไมดขาวพระราชสานก ไมเรยนหนาทพลเมอง ไมเรยนประวตศาสตร เหมอนทพระราชนพดทาไมไมเรยนประวตศาสตร" (“นางสอง” สมภาษณใน ธรและชานนทร 2560) สวน “นางแปด” กลาววาตน "ผกพนกบสถาบนมาตงแตเกด…พอปลกฝงวาถาไมมกษตรยเมองไทยกไมมทกวนน เราผานไปทจฬาฯ เราตองไหวพระบรมรป สมยเดกๆ พอดขาวพระราชสานก เราผานวงพอกสอนใหไหววง" (“นางแปด” สมภาษณใน ธรและชานนทร 2560) นอกจากน สงทพวกเขาจดจาในเหตการณพฤษภาคม 2535 ไมใชรฐประหารและการใชความรนแรงของรฐ หากแตเปนบทบาทของในหลวงในการคลคลายความขดแยง ดงท “นายสาม” เลาถงเหตการณนวา "ไมไดตดตามเหตการณ แตทตดตามคอตอนทสองคน (พลตรจาลองและพลเอกสจนดา) เขาไปกราบในหลวง เหมอนเดกๆ ทะเลาะกน ผใหญเขามาหามปราม" (“นายสาม” สมภาษณในธรและชานนทร 2560)

56 

 

ดวยความรสกผกพนและจงรกภกดตอพระมหากษตรยของกรณศกษาชนชนกลางระดบบนทกอตวขนผานสอและระบบการศกษาดงกลาว ธรและชานนทร (2560) จงสรปวา “ลกษณะความเปนมวลชนของชนชนกลางระดบบนในเมองไทยไมไดอยทเพยงความไมสนใจในการเมอง ลกษณะความเปนปจเจกทไมไดโยงใยกนเปนชนชน แตผ เขยนมองวากระบวนการทสาคญทสดทเชอมโยงกบความเปนมวลชนของพวกเขากคอ การถกปลกฝงอดมการณทางการเมอง ถกปลกฝงแนวคดเรองบรรทดฐานทางการเมองทมหวใจอยทความจงรกภกดตอสถาบนกษตรย”

เชนเดยวกบกรณคนใตยานแฟลตคลองจนซงสวนใหญเปนชนชนกลางระดบลาง ชลตา (2560) ช

วาแมประเดนการคอรรปชนจะสาคญ แตเมอเทยบกบประเดน “หมนสถาบน” หรอ “ลมเจา” แลว การคอรรปชนกลายเปนเรองรองในทนท ดงทรายหนงกลาววา “แตถาใหเทยบนะ เรองคอรรปชนกบเรอง (หมน) ในหลวง เรองหมนนสาคญกวา สาคญทสด” (“นารง” สมภาษณใน ชลตา 2560) ขณะเดยวกนบคคลท “หมนสถาบน” หรอ “ลมเจา” กไมไดมเพยง พ.ต.ท.ทกษณ หากแตหมายรวมถง “เสอแดง” ซงใหการสนบสนน พ.ต.ท.ทกษณ อยางสาคญ ดงท “สายเสรชน” รายหนงกลาววา “การหมนเจาเปนสงทยอมรบไมได คนเสอแดงอาจไมไดดาเจาโดยตรง แตทาใหดหมนเหม...สงทคมคาทสดกบการเสยงตายไปรวมชมนม จนในทสดเกดการรฐประหารกคอการไดจดการกบพวกหมนเจา” (“นองเอก” สมภาษณใน ชลตา 2560) นอกจากน เขากลาวเพมเตมวา

“ตงแตเกดมาเรมจาความไดกเหนพระองคทานทางาน เอางายๆ นกการเมองคน

ไหนบางไปอยางพระองคทานนะ...ไมม แลวคณไปจงรกภกดตอนกการเมองทงหลายนน คณบาไปแลวเหรอ คณคดไมไดเหรอ...พวกนนไมมสทธเทยบพระองคทาน พระองคทานอยสงไปแลว คณเปนใคร” (“นองเอก” สมภาษณใน ชลตา 2560) ทงน คนใตยานแฟลตคลองจนมความรสกผกพนกบสถาบนพระมหากษตรยอยางลกซง และม

ความจงรกภกดตอสถาบนพระมหากษตรยอยางมาก ดงทรายหนงซงสาเรจการศกษาระดบปรญญาโทและทางานบรษทไฟแนนซรถยนตกลาววา “เรารกในหลวงมาตงแตยงเดกๆ ป ยาตายายคอยบอกตลอดวาในหลวงเปนคนด ตอมาพอเรมอานหนงสอคนควาเองกยงรวาในหลวงนนดจรงๆ ทาสงตางๆ จรง แลวกชนชมพระเทพฯ มาก ภาคภมใจมากทมคนบานเดยวกนทางานในสวนยาง และตอมาไดทางานในวงพระเทพฯ” (พนกงานบรษทไฟแนนซรถยนต สมภาษณใน ชลตา 2560) ขณะทพนกงานไปรษณยอาย 54 ปคนหนงเลาวา สมยทตนยงเดก พอแมมกเลาถงคณความดของในหลวง และพอไดพาตนขคอเดนทางไกลขนรถไฟ ใชเวลาเดนทางเปนวน เพอไปเขาเผาในหลวงทศาลากลางจงหวดชมพร ตนจงซมซบและเคารพเทดทนใน

57 

 

หลวงมาตงแตเดก จนกระทงวา “ทกวนนพไมเคยเอาธนบตรใสกระเปากางเกง และหากเจอเหรยญ แมแตหาสบสตางคตกอยบนถนน พกจะรบเกบ เพราะบนนนมภาพในหลวงอย” (พนกงานไปรษณย สมภาษณใน ชลตา 2560) นอกจากน ความจงรกภกดตอสถาบนพระมหากษตรย สงผลการตดสนใจเลอกพรรคการเมองของคนใตยานแฟลตคลองจนบางรายดวย เชนรายหนงทกาลงเรยนเนตบณฑตกลาววา “เราเลอกพรรคไหนกไดทไมดถกสถาบน [กษตรย] เพราะมบญคณกบเรา [ทาน] มเจตนารมณทจะรกษาผลประโยชนของประเทศชาตโดยแท” (นกศกษาเนตบณฑต สมภาษณใน ชลตา 2560)

กนกรตน (2560) ตงขอสงเกตในทานองเดยวกนกรณการปกปองสถาบนพระมหากษตรยจาก

“ขบวนการลมเจา” กลาวคอ

“ดวยการเนนยาวาทกษณเปนภยคกคามตอสถาบนพระมหากษตรย พรอมกบเทยบเคยงขบวนการตอตานทกษณเขากบทหารพระราชา รวมถงการเรยกรองใหสถาบนพระมหากษตรยทรงแทรกแซงการเมองรฐสภา ในฐานะวธการตอส และสลายรฐบาลทกษณ ขบวนการตอตานทกษณกประสบความสาเรจ ในการดงดดและระดมชนชนนาและปจเจกบคคลอนรกษนยมทจงรกภกดทกระจายอยทวประเทศ ใหเขาเปนมวลชนสนบสนนของขบวนการ” (กนกรตน 2560)

จากทกลาวมาจะเหนไดวา “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” เปนขบวนการทมพฒนาการมาโดยลาดบในชวงทศวรรษเศษทผานมา เรมจากพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยแลวคลคลายหรอขยายตวมาเปน กปปส. โดยมวตถประสงคทคลายคลงกนคอขจด “ระบอบทกษณ” ใหสนซากจากการเมองไทย ไมวาจะเปนทอยในรปของรฐบาลทกษณโดยตรง หรอทอยในรปรฐบาลตวแทน เชนรฐบาลสมคร รฐบาลสมชาย และรฐบาลยงลกษณ ซงพวกเขาเหนวา “โกงกนและขายชาต” ไมแตกตางกน ขณะเดยวกนขบวนการมวตถประสงคปกปองสถาบนพระมหากษตรยทงจาก พ.ต.ท.ทกษณ และโดยเฉพาะอยางยงคอผสนบสนน พ.ต.ท.ทกษณ หรอ “เสอแดง” โดยในการดงกลาว ขบวนการปฏเสธการเมองแบบเลอกตง เพราะเหนวาเปนชองทางใหนกการเมองทฉอฉลเขามากอบโกยผลประโยชนเพอตนเองและพวกพอง ขณะเดยวกนกเสนอระบบการเมองการปกครองทไมไดอยในครรลองของระบอบประชาธปไตยในความหมายทยอมรบกนโดยทวไป โดยเฉพาะในสวนของ กปปส. ทอาศยอตลกษณ “คนด” ในการเคลอนไหวอยางเขมขนแหลมคม บทตอไปจะแสดงใหเหนวาผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” กลมหลกสองกลม คอ ชนชนกลางระดบบนฯ และคนใตยายถนในกรงเทพฯ มสถานะทางเศรษฐกจ

58 

 

และสงคมตลอดจนทศนะและประสบการณทางการเมองอยางไร เพอเปนพนฐานในการทาความเขาใจ “การเมองคนด” ทพวกเขาเสนอตอไป

59 

 

บทท 3 ผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย”

การสารวจของมลนธเอเชย (The Asia Foundation 2014) พบวากลมตวอยางของผ เขารวมชมนม

กปปส. รอยละ 54 มภมลาเนาในกรงเทพฯ สวนทเหลอรอยละ 46 มภมลาเนาอยตางจงหวด สวนใหญ (รอยละ 38) มาจากภาคใต ตามดวยภาคกลาง (รอยละ 37) ขณะทภาคอนๆ มจานวนนอย (ไมถงรอยละ 10 ในภาคเหนอ อสาน ตะวนออก และตะวนตก) ฉะนน เมอผนวกกบคนภาคใตทมาตงรกรากและทามาหากนในกรงเทพฯ จานวนหนง จงกลาวไดวาคนภาคใตเปนองคประกอบสาคญของผชมนม กปปส.อกกลมนอกจากคนทมภมลาเนาในกรงเทพฯ งานวจยชนนจงใหความสาคญกบผ เขารวมหลกสองกลมน คอ คนกรงเทพฯ โดยเฉพาะในกลมชนชนกลางบน และคนใตโดยเฉพาะในกลมทอาศยในกรงเทพฯ โดยบทน แสดงใหเหนวาพวกเขามสถานะทางเศรษฐกจและสงคมรวมทงทศนะและประสบการณทางการเมองอยางไร กอนจะพจารณาทศนะทางการเมองดงกลาวในบรบทประชาธปไตยและโลกทศนและคตความเชอ ในลาดบตอไป

3.1 คนกรงเทพฯ ชนกลางระดบบน

กนกรตน (2560) เสนอวางานเขยนสวนมากอธบายขบวนการเสอเหลองตอตานทกษณในฐานะการรวมตวอยางหลวมๆ ของเครอขายกลมการเมองทหลากหลายของชนชนกลาง ชนชนนาอนรกษนยม และชนชนนาเสรนยม ภายใตเปาหมายและขอเรยกรองทางการเมองทแตกตางหลากหลาย (Connors 2008b: 483; Kasian 2006; Montesano 2009: 2-3) เชน Connors (2008b: 490-491; 2012: 100-103) เสนอวาขบวนการเสอเหลองเปนการรวมมอกนของพลงเสรนยม-อนรกษนยม ซงมอดมการณทเชอมโยงกบเครอขายนยมกษตรย (ทหาร ขาราชการ กลมชนชนนาสายเสรนยมทตอตานการเมองของกลมทนใหม) การสนบสนนของมวลชนชนชนกลาง และสมาชกของคนจนในชนบทและสหภาพแรงงานทตองการตอตานนโยบายการแปรรปรฐวสาหกจ ในขณะท Stent (2012: 32) อธบายขบวนการดงกลาวในฐานะกลมชนชนนา คนสวนใหญในกรงเทพฯ และชนชนกลางในตางจงหวด โดยเฉพาะในภาคใต รวมทงชาวชนบทและแรงงานระดบลางในเมองจานวนหนง นอกจากน Pasuk and Baker (2012) อธบายวาเปนเครอขายคนเมองซงมพลงสออยในเมอง เชน กลมประชาคมชนชนนาในเมอง กลมทหาร กลมราชการ นกเคลอนไหวชนชนกลาง นกพฒนาเอกชนสายชมชนนยม นกวชาการสายอนรกษนยม กลมนยมกษตรย สวน Pye and Schaffar (2008) มองวาเปนขบวนการทมองคประกอบทหลากหลาย ไมใชมเพยงแคมวลชนนยมกษตรยภายใตการนาของสนธ ลมทองกล และชนชนนาทสนบสนนตลาดเสรเทานน แตยงมกลมเครอขายองคกรพฒนาเอกชนและขบวนการแรงงานทตอตานทกษณและสงเสรมประชาธปไตยดวย ในขณะทการ “ทบทวน

60 

 

ภมทศนการเมองไทย” โดยอภชาต ยกต และนต (2556) เหนวา เสอเหลองคอกลม “ชนชนกลางเกา” ประกอบดวยกลมชนตงแตชนกลางระดบกลางขนไป

แมงานเหลานจะชใหเหนวานอกจากชนชนนาประเภทตางๆ แลว องคประกอบหลกของมวลชนคนเสอเหลองคอ “คนชนกลาง” ทวายงไมไดศกษากลม “คนชนกลาง” เหลานเปนการเฉพาะในเชงประจกษอยางละเอยด งานเหลานเนนการศกษาทกลมแกนนาของขบวนการวาประกอบดวยใคร กลมใดบาง มผลประโยชนอะไรเปนแรงจงใจในการเคลอนไหว มแนวคดทางการเมอง หรออดมการณการเมองประเภทใด ทาไมจงตอตานแนวคดประชาธปไตย ทวาไมไดศกษาองคประกอบของกลมชนชนกลางเสอเหลองวา ประกอบดวยกลมใดบาง มลกษณะเชงเศรษฐกจสงคมอยางไร โดยเฉพาะอยางยงในเชงปรมาณ แมกระทงงานของอภชาต ยกต และนต (2556) ซงเปนการศกษาเชงปรมาณชนแรกๆ กไมไดเจาะลกในประเดนน สรปอยางหยาบๆ เพยงวามวลชนเสอเหลองคอผ ทมฐานะทางเศรษฐกจและสงคมสงกวา อยในภาคเศรษฐกจทเปนทางการมากกวาเมอเทยบกบมวลชนเสอแดง งานวจยชนนจงใหความสาคญกบการศกษาคนกลมนในเชงปรมาณอยางละเอยด ทงในลกษณะเชงประชากรศาสตรและทศนะคตทางการเมอง

3.1.1 ฐานะทางเศรษฐกจและสงคม

กอนจะอภปรายถงคนกรงเทพฯ โดยเฉพาะอยางยงทเปนชนชนกลางระดบบน ซงเปนมวลชนกลมหลกกลมหนงของ “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ควรทาความเขาใจลกษณะและการกอตวของชนชนกลางระดบบนในระดบประเทศกอน ดงตอไปน

จากการศกษาความขดแยงทางการเมองระหวางเสอสตางๆ โดยอภชาต ยกต และนต (2556) ซงใชขอมลจากการสารวจโดยเกบแบบสอบถามทงหมด 2,200 ชด ใน 5 จงหวดคอ 1) กรงเทพมหานคร 2) พระนครศรอยธยา 3) พษณโลก 4) อดรธาน ซงเปนตวแทนของจงหวดทมสดสวน “เสอแดง” สง 5) นครศรธรรมราช ซงเปนตวแทนของจงหวดทมสดสวน “เสอเหลอง” สง ชวงเวลาทเกบแบบสอบถามอยระหวางวนท 17 เมษายน ถง 15 มถนายน พ.ศ. 2555 งานชนนสรปวา ความขดแยงทางการเมองดงกลาวเปนความขดแยงทมลกษณะทางชนชน กลาวคอ เปนความขดแยงระหวางชนชนกลางระดบบน (เสอเหลอง) ซงมฐานะทางเศรษฐกจสงคมสงกวากบชนชนกลางระดบลาง (เสอแดง) ซงมฐานะทางเศรษฐกจสงคมตากวา เชน มระดบการศกษาตากวา มอาชพทมความมนคงนอยกวา (อยในภาคเศรษฐกจทไมเปนทางการ) รายไดมความผนผวนสงกวา เปนตน แตมวลชนเสอแดงกมใชกลมคนทจนทสดในประเทศ หรอเปนผ ทมฐานะยากจนในระดบทมรายไดหรอรายจายตากวาเสนความยากจน ดงนนธรและชานนทร (2560) จงเลอกใชเกณฑแบบผสม (Hybrid approach) ในการจดแบงประชากรไทยออกตามชนชนทางเศรษฐกจขางตน เกณฑดงกลาวตงอยบนฐานคดวา ระดบความยากจนควรจะเปนเกณฑสมบรณ สวนระดบความรารวยนนควรจะเปนเกณฑสมพทธ โดยเลอกใชระดบการบรโภคท 1.1 เทาของเสนความ

61 

 

ยากจนทคานวณโดยสภาพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตเปนเสนแบงระหวางคนจนกบคนไมจน การกาหนดท 1.1 เทาของเสนความยากจนน เพอใหเปนเกณฑขนตาของชนชนกลางทจะทาใหระดบคณภาพชวตไมอยใกลเสนความยากจนเกนไป และใชเสนแบงเชงเปรยบเทยบดานบนทแบงระหวางคนรวยกบคนไมรวย โดยถอวาคนรวยคอคนรอยละ 5 ของสงคมทมระดบการบรโภคสงทสด จากเสนแบงสองเสนนจะทาใหไดคนตรงกลางทเราเรยกคนกลมนโดยรวมวา “ชนชนกลาง” ลาดบตอมาเปนการแบงระหวางชนชนกลางบนและชนชนกลางลางโดยใชวธการ “k-means clustering” ซงเปนเครองมอทางสถตทใชแบงแยกกลมตวอยางเปนจานวน k กลม ซงสมาชกภายในแตละกลมจะมคณลกษณะคลายคลงกนมากกวาการจดกลมแบบอน ทาใหไดกลมชนชนกลางบนและชนชนกลางลาง ทมระดบการบรโภคทไมแตกตางกนมากภายในกลม แตแตกตางกนระหวางกลม ดงในตารางท 1

ตารางท 1: ระดบการบรโภคตอเดอนทแทจรง (คาเงนป พ.ศ. 2556) ของแตละชนชน ระหวาง พ.ศ. 2524-

2556 คาสถต 2524 2529 2531 2535 2539 2543 2549 2556

กลมคนจน

สงสด 3,317 3,318 3,318 3,341 3,397 3,360 3,332 3,405 เฉลย 1,368 1,332 1,364 1,465 1,563 1,550 1,755 2,113 ม ธ ยฐาน 1,252 1,202 1,259 1,392 1,518 1,490 1,721 2,114 ตาสด 267 130 238 273 350 307 245 550

ชนชนกลางลาง

สงสด 3,548 3,816 4,131 5,163 5,119 5,146 6,396 7,007 เฉลย 2,687 2,886 2,988 3,351 3,248 3,339 3,897 4,371 ม ธ ยฐาน 2,676 2,953 3,000 3,283 3,128 3,247 3,742 4,198 ตาสด 1,794 1,798 1,802 1,873 1,865 1,955 2,052 2,374

ชนชนกลางบน

สงสด 5,256 5,729 6,658 9,477 10,003 9,689 13,276 14,870 เฉลย 4,268 4,559 5,101 6,767 6,850 6,798 8,748 9,649 ม ธ ยฐาน 4,209 4,428 4,947 6,559 6,607 6,534 8,290 9,165 ตาสด 3,549 3,821 4,134 5,167 5,120 5,148 6,398 7,008

กลมคนรวยทสด รอยละ 5

สงสด 147,788

150,655

127,873

185,238

388,963

130,428

151,960

234,643

เฉลย 8,460 9,275 12,507 16,657 17,995 16,024 21,163 22,408 ม ธ ยฐาน 6,758 7,462 9,186 13,220 14,285 12,772 17,551 18,985

62 

 

คาสถต 2524 2529 2531 2535 2539 2543 2549 2556 ตาสด 5,258 5,732 6,673 9,480 10,006 9,691 13,278 14,873

ทมา: คานวณโดยใชขอมลโครงการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมครวเรอนไทย โดยสานกงานสถตแหงชาต หมายเหต: เสนแบงระหวางกลมลางสดและชนชนกลางลางอาจจะมความเหลอมกนบางเนองจากขอมลเสนความยากจนทใชนนเปนเสนความยากจนรายภาค ความแตกตางกนของระดบเสนความยากจนในแตละภมภาคซงทาใหเกดกรณทมผทถกนบวาเปนคนจนในกรงเทพฯ ทมระดบการบรโภคสงกวาคนชนชนกลางลางในภาคอน

จากการแบงกลมในตารางท 1 ธรและชานนทร (2560) ทาการศกษาตอไปถงการเตบโตในแงจานวนของชนชนกลางบน ภาพท 1 ชวาจานวนชนชนกลางบนเพมขนอยางตอเนองตงแต พ.ศ. 2524 เปนตนมา ยกเวนชวงวกฤตเศรษฐกจเมอ พ.ศ. 2540 และจนกระทง พ.ศ. 2556 ขนาดประชากรของชนชนกลางบนมประมาณ 14.3 ลานคนหรอราวรอยละ 21 ของประชากร ในขณะทจานวนคนชนชนกลางลางอยทราว 36 ลานคนหรอราวรอยละ 54 ของประชากร

ภาพท 1 : จานวนประชากรจาแนกตามชนชนทางเศรษฐกจ พ.ศ. 2524-2556

ทมา: คานวณโดยใชขอมลโครงการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมครวเรอนไทย โดยสานกงานสถตแหงชาต หมายเหต: ปรบคาถวงนาหนกประชากรใหสอดคลองกบขอมลสดสวนประชากรในและนอกภาคชนบทจากฐานขอมล World Development Indicators จดทาโดยธนาคารโลก

63 

 

หลงจากนนธรและชานนทร (2560) ทาการศกษาตอวา ปจจยใดมความสาคญตอระดบฐานะทางเศรษฐกจของครวเรอนชนชนกลางไทย ซงพบวาปจจยดานถนทอย ระดบการศกษา และอาชพ เปนตวแปรทสาคญ ดงนนจงทาการเปรยบเทยบความแตกตางของปจจยดงกลาวทมตอชนชนกลางบนและชนชนกลางลาง เพอพจารณาวาปจจยทงสามมผลตอลกษณะทางสงคมและเศรษฐกจของชนชนกลางไทย ในชวง พ.ศ. 2524-2556 อยางไร

ปจจยแรกดานพนท ผดพลาด! ไมพบแหลงการอางอง2 เปรยบเทยบสดสวนคนชนกลางบนในแตละพนทระหวาง พ.ศ. 2524 และ 2556 พบวา พนทกรงเทพฯ ภาคกลาง และภาคใต เปนภมภาคทมชนชนกลางบนหนาแนนทสดเรยงตามลาดบ ใน พ.ศ. 2556 รอยละ 47 ของคนกรงเทพฯ เปนคนชนกลางบน รองมาเปนเขตเทศบาลในภาคกลาง (รอยละ 33) และในภาคใต (รอยละ 31) ในขณะทภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนภาคทมความหนาแนของชนชนกลางบนนอยทสด โดยเฉพาะในพนทนอกเขตเทศบาล นอกจากนภาพท 2 ยงชถงนยยะของกระบวนการพฒนาเศรษฐกจทผานมาดวย คอ การเตบโตของขนาดชนชนกลางบนไทยเปนไปอยางไมเทาเทยมในทกภมภาค กรงเทพฯ มสดสวนชนชนกลางบนเพมขนสงสดในชวงเวลาดงกลาว โดยเพมขนสทธรอยละ 22 รองลงมาเปนพนทตางๆ ในภาคกลางทสดสวนชนชนกลางบนเพมขนสทธรอยละ 16.7 ในพนทเขตเทศบาลและรอยละ 14.1 ในพนทนอกเขตเทศบาล ลาดบถดมาเปนภาคใต ทสดสวนดงกลาวเพมขนสทธรอยละ 10.4 ในพนทเขตเทศบาล และรอยละ 7.5 ในพนทนอกเขตเทศบาล จงสรปไดวากรงเทพฯ เปนมหานครทสงเสรมการเตบโตของชนชนกลางบนมากทสด รองลงมาเปนเขตเมองในพนทจงหวดภาคกลางและภาคใตตามลาดบ ภาพท 2: สดสวนชนชนกลางบนในแตละพนท พ.ศ. 2524 และ 2556 (เรยงตามการเปลยนแปลงสดสวน

สทธจากมากไปนอย)

64 

 

ทมา: คานวณโดยใชขอมลโครงการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมครวเรอนไทย โดยสานกงานสถตแหงชาต หมายเหต: สดสวนชนชนกลางบนในพนทเทากบจานวนชนชนกลางบนในพนทน นหารดวยจานวนประชากรทงหมดในพนทน น การเปลยนแปลงสดสวนสทธคอการนาสดสวนดงกลาวใน พ.ศ. 2556 ลบดวยสดสวน พ.ศ. 2524 สวนดานการศกษา นอกจากระดบการศกษาเฉลยของคนชนชนกลางบนนนจะสงกวากลมคนจน

และชนชนกลางลางแลว การเปลยนแปลงทเกดขนในชวง 30 ปทผานมาคอ ชนชนกลางบนเปลยนจากชนชนทเตมไปดวยคนไมมการศกษา การศกษาระดบประถม และมธยมตามลาดบ เปนชนชนของผ มการศกษาระดบสงกวามธยมดงภาพท 33 (ก) เมอเทยบกบคนชนชนกลางลาง การเปลยนแปลงสดสวนการศกษาทเกดขนแตกตางกบชนชนกลางบนคอ เปนการเปลยนแปลงจากกลมคนไมมการศกษาไปเปนกลมคนทมคนมการศกษาระดบประถมเพมขน แสดงใหเหนวาชนชนกลางบนไทยประสบความสาเรจมากกวาในการสงมอบการศกษาขนสงใหแกคนรนหลงของตน

ภาพท 3: สดสวนระดบการศกษาของชนชนกลางบนสองรน

ทมา: ผเขยนคานวณโดยใชขอมลโครงการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมครวเรอนไทย โดยสานกงานสถตแหงชาต ในดานการเปลยนผานลกษณะงานของชนชนกลางบนจาก พ.ศ. 2524 นน คนสวนใหญมอาชพใน

ภาคเกษตร (รอยละ 31.6 ของชนชนกลางบน) และแรงงาน (รอยละ 21.9) ไปสการเปน“ลกจางอนๆ” (งาน

65 

 

เสมยน พนกงานบรการ หรอพนกงานขาย) ในชวงกอนวกฤต 40 หลงจากนน โครงสรางอาชพการงานของชนชนกลางบนไดเปลยนไปอกครงหนง จาก “ลกจางอนๆ” เปน“คนจางตนเอง” (เจาของธรกจแบบไมมลกจาง) “นายจาง” และ“คนทางานวชาชพขนสง” (ขาราชการระดบกลางและสง ผบรหาร ผจดการ ผ มใบประกอบวชาชพ ผ เชยวชาญ หรอชางเทคนค) ซงเปนกลมอาชพทมสดสวนในชนชนกลางบนเพมขนอยางตอเนอง จนในพ.ศ. 2556 กลมอาชพเหลานมสดสวนราวรอยละ 48.7 ของคนทางานชนชนกลางบนดงภาพท 44 เมอเปรยบเทยบกบชนชนกลางลางแลว ลกษณะงานมความแตกตางกนอยางชดเจน คนชนกลางลางประกอบอาชพในภาคเกษตรรอยละ 56 รองลงมาเปนคนจางงานตนเองเพยงรอยละ 17.4 และแรงงานรอยละ 13.7 แสดงใหเหนวา คนชนชนกลางลางยงพงพงภาคเกษตรอยกวาครง ในขณะทรอยละ 78.2 ของชนชนกลางบนไมไดอยในภาคเกษตร

ภาพท 4: สดสวนลกษณะงานของชนชนกลางบน (คนรนเกดกอน พ.ศ. 2510) พ.ศ. 2524-2556

ทมา: ผเขยนคานวณโดยใชขอมลโครงการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมครวเรอนไทย โดยสานกงานสถตแหงชาต จากขอมลขางตน อาจสรปถง “สตรสาเรจ” ของการกลายเปน (หรอคณลกษณะของ) ชนชนกลาง

ระดบบนของสงคมไทยในชวง พ.ศ. 2524 – 2556 ไดวา “เปนคนกรงเทพฯ (หรอเปนคนเมอง) มการศกษาสง และมการงานทอยนอกภาคเกษตรกรรม เปนเจาของกจการ (ทงมและไมมลกจาง) หรออยในสาขาวชาชพขนสง” ดงนน งานวจยชนนจงขอใชนยามความหมายของชนชนกลางระดบบนตามความหมายน

ความแตกตางของสถานะทางเศรษฐกจสงคมและแบบแผนการใชชวตประจาวน (lifestyle) ระหวาง กลมตวอยางชนชนกลางระดบลาง (เสอแดง) กบชนชนกลางระดบบน (เสอเหลอง) ในเขตกรงเทพฯ

66 

 

จากการสารวจของ วรรณวภางคและอภชาต (2560) โดยเกบแบบสอบถามทงหมด 1,800 ชด เมอเดอนกนยายน 2558 ในกรงเทพมหานคร พบวาในหมประชากรกรงเทพฯ ซงเปนมวลชนผ สนบสนนขบวนการทางการเมองตางส (เหลองและแดง) นน มความแตกตางในฐานะทางเศรษฐกจสงคมและวถชวตประจาวน (lifestyle) อยางมนยยะสาคญทางสถต และมลกษณะฐานะทางเศรษฐกจสงคมสอดคลองกบลกษณะของชนชนกลางระดบบนทเสนอโดยธรและชานนทร (2560) หลายประการ เชน มระดบการศกษาทสงกวา มอาชพการงานทมนคงกวา ดงรายละเอยดตอไปน

วรรณวภางคและอภชาต (2560) แบงกลมตวอยางตามความฝกใฝทางการเมองกลมตางๆ ดงตอไปนคอ 1. แบบ PDRC_Only คอผ เขารวมชมนม หรอเอาใจชวยกลม กปปส. อยางเดยว ไมเคยเขารวมชมนมหรอเอาใจชวยการเคลอนไหวทางการเมองโดยกลมพนธมตรฯ หรอกลมเสอแดง โดยมกลมตวอยางทเขาขายรอยละ 7.83 2. แบบ PDRC หรอ PAD คอผ เขารวมชมนม หรอเอาใจชวยกลม กปปส. และอาจจะเคยเขารวมชมนมหรอเอาใจชวยการเคลอนไหวทางการเมองโดยกลมพนธมตรฯ โดยมกลมตวอยางทเขาขายรอยละ 17.61 3. แบบ YELLOW (PDRC และ/หรอ PAD) คอผ เขารวมชมนม หรอเอาใจชวยกลม กปปส. หรอ กลมพนธมตรฯ กได แตไมเคยเขารวมชมนมหรอเอาใจชวยการเคลอนไหวทางการเมองของกลมเสอแดง โดยมกลมตวอยางทเขาขายรอยละ 20.78 4. แบบ RED คอผ เขารวมชมนม หรอเอาใจชวยกลมเสอแดง แตไมเคยเขารวมชมนมหรอเอาใจชวยการเคลอนไหวทางการเมองโดยกลมพนธมตรฯ หรอ กปปส. โดยมกลมตวอยางทเขาขายรอยละ 3.83

ขอคนพบประการแรกคอ กลมตวอยางฝายแดง (ตารางท 2 ดานซาย) มฐานะทางเศรษฐกจสงคมตากวา และมแบบแผนการใชชวตประจาวนทแตกตางจากอกขวการเมองหนง (ฝาย “เหลอง” ตารางท 2 ดานขวา) ดงรายละเอยดบางประการตอไปน

67 

 

ตารางท 2 เปรยบเทยบความแตกตางดานฐานะทางเศรษฐกจสงคมและแบบแผนการใชชวตประจาวนระหวางกลมตวอยางแดงกบกลมเหลอง

red non-red (PDRC_only, (PDRC หรอ PAD), (PDRC และ/หรอ PAD)) Mean testVariable Obs Mean Std. Dev. Min Max Obs Mean Std. Dev. Min Max p-value

เพศหญง 69 1.49 0.50 1 2 374 1.49 0.50 1 2 0.9581อาย 69 46.86 14.39 18 81 374 38.39 13.06 18 83 0.0000จานวนปการศกษา 69 11.88 5.29 0 18 374 14.97 2.97 0 18 0.0000management responsibility 69 0.19 0.39 0 1 374 0.29 0.46 0 1 0.0786จานวนสมาชกในครอบครว 69 3.29 1.74 1 8 374 3.17 1.63 1 10 0.5912รายไดตอหวครวเรอน 69 22592.48 23585.56 2812.5 152500 374 26885.95 32038.08 1250 250000 0.2893ไปจบจายท paragon 69 1.57 0.72 1 4 374 1.92 0.57 1 4 0.0000ไปจบจายท central 69 2.10 0.83 1 4 374 2.39 0.66 1 4 0.0013ไปจบจายท tesco 69 2.67 0.80 1 4 374 2.68 0.75 1 4 0.8786ไปทองเทยวประเทศใน asia 69 1.41 0.75 1 4 374 1.74 0.88 1 4 0.0030ไปทองเทยวประเทศใน europe 69 1.20 0.58 1 4 374 1.33 0.65 1 4 0.1251มบตร credit 69 0.29 0.46 0 1 374 0.52 0.50 0 1 0.0003มบตร aeon 69 0.17 0.38 0 1 374 0.22 0.42 0 1 0.3731อานหนงสอพมพ หรอเวบขาวภาษาองกฤษได 69 0.07 0.26 0 1 374 0.20 0.40 0 1 0.0139อานหนงสอภาษาองกฤษจบเปนเลมได 69 0.23 0.43 0 1 374 0.42 0.49 0 1 0.0037ไปทานอาหารระดบภตตาคาร 69 0.29 0.46 0 1 374 0.48 0.50 0 1 0.0037ไปดมกาแฟในรานหร 69 1.14 0.35 1 2 374 1.34 0.48 1 2 0.0011เปนคนกรงเทพโดยกาเนด 69 0.35 0.48 0 1 374 0.45 0.50 0 1 0.1288จานวนปทอยในกรงเทพ 45 21.67 11.20 5 60 206 19.07 6.83 1 45 0.0438ตงใจจะใชชวตบนปลายในบานเกด 45 1.51 0.51 1 2 207 1.36 0.48 1 2 0.0639

อาชพ (dummy = 1)

ขาราชการ 69 0.03 0.17 0 1 374 0.10 0.30 0 1 0.0598พนกงาน ลกจางของรฐ/พนกงานรฐวสาหกจ 69 0.06 0.24 0 1 374 0.16 0.36 0 1 0.0327พนกงาน ลกจางเอกชน (งานประจา) 69 0.13 0.34 0 1 374 0.23 0.42 0 1 0.0586รบจาง(freelance) 69 0.09 0.28 0 1 374 0.09 0.28 0 1 0.9726

ประกอบธรกจสวนตว/คาขาย(ไมมลกจาง) 69 0.30 0.46 0 1 374 0.10 0.30 0 1 0.0000ประกอบธรกจสวนตว/คาขาย(มลกจางไมเกน 5 69 0.06 0.24 0 1 374 0.06 0.25 0 1 0.8462ประกอบธรกจสวนตว/คาขาย(มลกจางเกน 5 คน 69 0.06 0.24 0 1 374 0.05 0.22 0 1 0.8057รบจางใชแรงงานทวไป (งานประจา) 69 0.01 0.12 0 1 374 0.01 0.10 0 1 0.7844รบจางใชแรงงานทวไป (งานไมประจา) 69 0.03 0.17 0 1 374 0.02 0.14 0 1 0.5795นกเรยน/นกศกษา 69 0.04 0.21 0 1 374 0.10 0.30 0 1 0.1404แมบาน 69 0.06 0.24 0 1 374 0.04 0.20 0 1 0.5776วางงาน/ไมมงานทา 69 0.12 0.32 0 1 374 0.04 0.19 0 1 0.0057อนๆ 69 0.01 0.12 0 1 374 0.00 0.00 0 0 0.0197

บานเดยว 69 0.29 0.46 0 1 374 0.36 0.48 0 1 0.2394คอนโด 69 0.10 0.30 0 1 374 0.11 0.32 0 1 0.7923ทาวนเฮาส 69 0.19 0.39 0 1 374 0.19 0.39 0 1 0.9778แฟลต/หองเชา/หอพก 69 0.23 0.43 0 1 374 0.22 0.41 0 1 0.7782ตกแถว 69 0.19 0.39 0 1 374 0.12 0.32 0 1 0.1072

หมายเหต = p-value (H0: red = non-red) So if P'Value < 0.05, we reject null hypothesis*ถา p-value นมคามากกวา 0.05 จะไมสามารถสรปไดวาคา mean ของสองกลมมความแตกตางกนทางสถต หมายเหต: ประมวลขอมลจากแบบสอบถามใน วรรณวภางคและอภชาต (2560)

กลาวเฉพาะตวแปรลกษณะอาชพทมความแตกตางอยางมนยยะสาคญเชงสถต พบวาผตอบ

แบบสอบถามในกลม “เหลอง” ทงสามกลม (PDRC_Only, PDRC หรอ PAD, PDRC และ/หรอ PAD) มแนวโนมจะเปนพนกงานของรฐ /ลกจางของรฐหรอพนกงานรฐวสาหกจมากกวา สาหรบผ ตอบแบบสอบถามกลมแดง พบวามแนวโนมเปนพนกงานของรฐ/ลกจางของรฐหรอพนกงานรฐวสาหกจนอยกวา แตมแนวโนมอาชพประกอบธรกจสวนตว/คาขาย (ไมมลกจาง) มากกวา นอกจากน ยงพบวาผตอบแบบสอบถามกลมแดงเปนผ วางงานในอตราทสงกวาดวย หรอกลาวไดวาฝายเหลองมอาชพทมความมนคงสงกวา ทงในแงอาชพมลกษณะเปนงานประจา (ไมใชงานชวคราว) และอยในภาครฐ จงมทงรายไดทผนผวนนอยกวาและมสทธในสวสดการสงคมรองรบ เชน การรกษาพยาบาล เงนบานาญ ฯลฯ ในแงนกไมแปลกทพบดวยวา ฝายเหลองมระดบการศกษาสงกวา (เกอบ 15 ป หรอประมาณปรญญาตร) ฝายแดง

68 

 

อยางมนยยะสาคญเชงสถต (เกอบ 12 ป หรอประมาณมธยมปลาย) เชนเดยวกน ในแงของแบบแผนการใชชวตประจาวน (lifestyle) กลมเหลองทงสามกลมมแบบแผนการใชชวตทสะทอนฐานะทางเศรษฐกจสงคมทสงกวาฝายแดงอยางมนยยะสาคญเชงสถต เชน มบตรเครดตเปนสดสวนมากกวา สามารถอานสงพมพ หนงสอพมพภาษาองกฤษ และนยายภาษาองกฤษจนจบเปนเลมไดมากกวา ไปจบจายใชสอยในหางสรรพสนคาระดบหร (เชน พารากอน เซนทรล) ไปทานอาหารระดบภตตาคาร ดมกาแฟในรานหร รวมทงไปเทยวตางประเทศในยานเอเชยบอยครงกวา จงอาจสรปไดวาฝายเหลองมฐานะทางเศรษฐกจและสงคมแบบชนชนกลางในระดบสงกวาฝายแดง แมวาระดบรายไดของทงสองฝายจะไมแตกตางกนในเชงสถตกตาม ขอสงเกตทนาสนใจประการหนงคอ คนในกลมเหลองนนมสดสวนเปนคนกรงเทพฯ โดยกาเนดมากกวาคนในกลมแดง (แมวาความแตกตางนจะไมมนยยะสาคญเชงสถตกตาม) จงอาจอนมานตอไปไดวาคนกรงเทพฯ โดยกาเนดนน มความนาจะเปนสงทจะมบรรพบรษเปนคนจน เนองจากประวตศาสตรระยะใกลของประชากรกรงเทพฯ ทแมกระทงหลงสงครามโลกครงท 2 นเองทประชากรสวนใหญของคนกรงเทพฯ เปนคนจนอพยพ หรอลกจนทเกดในเมองไทย (Skinner 1957) ดงนนจงไมแปลกทในการเคลอนไหวทางการเมองครงหนงของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย ทนาโดยสนธ ลมทองกล จะใชประเดนความเปนจนในการระดมการสนบสนนจากมวลชนคนกรงเทพฯ ผานขอความ “ลกจนรกชาต” ซงกไดผล ทงทๆ เมอหลงสงครามโลกจนถงประมาณ พ.ศ. 2500 นน เปนยคทรฐใชนโยบายชาตนยมไทยตอตานความเปนจนอยางชดเจน ทงในทางเศรษฐกจ การเมอง และสงคม ซงประเดนดงกลาวนจะไดกลาวถงโดยละเอยดตอไป กลาวโดยสรป งานศกษาเชงปรมาณชนนชวากลมตวอยางมวลชนของฝายเหลองและแดงทสมจากประชากรกรงเทพฯ นน ยงคงมลกษณะความแตกตางเชงชนชน กลาวคอ ฝายเหลองมฐานะทางเศรษฐกจสงคมและแบบแผนการใชชวตประจาวนแบบชนชนกลางระดบบน ซงมการศกษาสงกวา มอาชพทมนคงกวา มแบบแผนการใชชวตประจาวนทหรหราและสะดวกสบายกวามวลชนฝายแดง ซงจดไดวาเปนชนชนกลางระดบลาง ซงเปนไปในทศทางเดยวกบขอเสนอในงานทบทวนภมทศนการเมองไทยของ อภชาต ยกต และนต (2556) ในลาดบตอไปจะอาศยงานวจยเชงคณภาพชใหเหนวาชนชนกลางระดบบนในกรงเทพฯ กรณศกษาทสนบสนน กปปส. มประวตชวตและประสบการณทางการเมองอยางไร

69 

 

3.1.2 เสนทางชวต

ชนชนกลางระดบบนกรณศกษาทเขารวม กปปส. ในงานของธรและชานนทร (2560)9 เปนคนกรงเทพฯ สวนใหญเปนคนไทยเชอสายจน เปนกลมทเตบโตมาในครอบครวทมกจการขนาดเลกถงกลาง เชน รานขายยา โรงงานผลตเสอผา และโรงงานผลตชนสวนรองเทา อาท “นายเกา” เตบโตในครอบครวคนจนททากจการผลตพนรองเทาในเขตฝงธน ธรกจของพอแมขยายตวไปพรอมๆ กบการเตบโตของเขา จนนาพาใหเขาไดมโอกาสไปศกษาเลาเรยนทประเทศสงคโปรในชวงมธยมปลาย เนองจากครอบครวหวงจะใหเขานาเอาความรกลบมาทากจการตอไป กรณศกษาอกจานวนหนงมเชอสายจนและมพอแมเปนลกจางในหางรานและบรษท มกรณศกษาเพยงไมกรายทอธบายเชอสายตนเองวาเปน “ไทย" นอกจากน กรณศกษาจานวนหนงเลาถงพนฐานครอบครวตนเองวามาจากคนระดบสง เชน เจาของกจการผลตยาทมชอเสยงและเจาทดนทอยธยา มจานวนนอยทเลาวาตนเองมาจากครอบครวเกษตรกรในตางจงหวด

เสนทางชวตของกรณศกษาสวนใหญเปนเสนทางของการพยายามควาโอกาสเพอประสบความสาเรจในชวตและหนาทการงาน ในชวงวยเยาวพวกเขาตางมงดานการเรยน เนองจากไดรบการสงสอนวาการศกษาจะสามารถสรางความเจรญกาวหนาและมนคงใหกบชวต พวกเขาจานวนมากไดรบการศกษาในระดบทคนรนกอนหนาไมเคยไดรบ คอ การศกษาในระดบมหาวทยาลย การไขวควาโอกาสในชวงถดมาของชวตพวกเขาคอการดาเนนธรกจหรอการเขาทางานในองคกรตางๆ พวกเขาสวนใหญพบกบโอกาสทหลงไหลเขามาใหไขวควา เชน “นายหา” เตบโตในครอบครวคนจนทเปดกจการรานขายยา และแมวาครอบครวจะมงหวงใหเขาออกมาดาเนนกจการตอ แตการเตบโตของภาคการเงนการธนาคารไดดงเขาเขาไปทางานดวยผลตอบแทนทดกวา “นางแปด” และ “นายหก” ตางเลาถงภมหลงของตวเองวา เตบโตในครอบครวทพอแมทางานบรษทและรฐวสาหกจ หลงจากการจบการศกษาในมหาวทยาลยชนนา พวกเขาไดมโอกาสเขาทางานกบบรษทตางชาต และไดเตบโตในดานหนาทการงานไปพรอมๆ กบเศรษฐกจไทยทโตอยางรวดเรวจากการเปดเสรการคาและการลงทน

กรณศกษาเหนวาความกาวหนาและความสาเรจในชวตและการงานของพวกตนไมไดเปนผลมาจากนโยบายรฐ เชน “นายหา” ซงเตบโตในหนาทการงานพรอมๆ กบกระแสการเตบโตของภาคการเงนการธนาคาร กลาววา “ถาถามวาชวตการทางานไดประโยชนจากนโยบายเศรษฐกจบางไหม ไมเลยนะ” ในขณะท “นายเกา” และ “นายสบสอง” ซงเตบโตทางธรกจมาพรอมกบนโยบายเปดเสรและการอดหนนภาคการเกษตรเหนวา รฐไมควรเขามาวนวายกบเศรษฐกจ ควรปลอยใหเอกชนจดการเอง พวกเขามองความสาเรจของตนวามาจากความสามารถและความพยายามของตน

                                                            9 ดรายละเอยดเชงคณภาพของลกษณะทางเศรษฐกจและสงคมของกรณตวอยางเหลานไดจากตารางในภาคผนวกของธรและชานนทร (2560)

70 

 

อยางไรกด ธรและชานนทร (2560) ชวาในความเปนจรงตลอดชวงการพฒนาเศรษฐกจไทยสามทศวรรษทผานมา ชนชนกลางบนทมการศกษาและอยในศนยกลางทางเศรษฐกจ มกไดรบผลประโยชนจากแนวนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยม ไดแก การเปดเสรทางการคา การเงน การลงทน และสถานการณทางเศรษฐกจมหภาคทมเสถยรภาพ พวกเขาประสบความสาเรจในการเตบโตเหนอกวาชนชนกลางลาง ในชวงทางแพรงทสาคญกอน พ.ศ. 2535 เพราะสามารถเกาะหวขบวนแหงการพฒนาเศรษฐกจไดจากการทพวกเขามระดบการศกษาสงกวา อาศยอยในกรงเทพฯ และเขตปรมณฑลรอบนอก ซงเปนศนยกลางของโอกาสทางเศรษฐกจ ทงในแงการจางงาน แหลงเงนทน และโครงสรางพนฐานทครบถวน การพจารณาความรบรและความเขาใจของกรณศกษาขางตนจงจาเปนตองคานงถงขอเทจจรงเหลานดวย

3.1.3 ประสบการณและความคดทางการเมอง

3.1.3.1 “หนาใหม” ทางการเมอง

เพราะเหตทมงศกษาหาความรและประกอบอาชพการงาน ชนชนกลางบนในกรณศกษาของธรและชานนทร (2560) ไมเคยเขารวมการเคลอนไหวทางการเมอง หรอมความสนใจประเดนปญหาทางการเมองมากอน และแมในกลมผ ทระบวามความสนใจอยบาง กมกจะระบเหตการณไดคราวๆ อกทง คลาดเคลอน เชน สบสนระหวางเหตการณ 14 ตลาคม 2516 กบ 6 ตลาคม 2519 จนเปน “เหตการณ 16 ตลา” ซงแมจะฟงไดวาพวกเขาอาจจะยงเยาวเกนกวาจะตดตามหรอจดจาเหตการณในชวงเวลานน กระนนแมกระทงเหตการณในเดอนพฤษภาคม 2535 พวกเขาซงในตอนนนตางอยในชวงทางานหรอวยกลางคนแลวกกลาววาไมไดมความสนใจหรอมสวนรวมแตอยางใด สวนใหญใหเหตผลคลายกน คอ มงศกษาเลาเรยนและประกอบอาชพการงาน นอกจากน ในบางกรณ เชน “นายสาม” กลาววาคตธรรมของคนจนทตนไดรบการอบรมสงสอนมาคอไมควรไปยงกบการเมอง “นายหก” กลาววาพอแมสอนใหสนใจการเรยนเปนหลก เพออนาคตทมนคง และเขากมองการเคลอนไหวทางการเมองโดยทวไปวาเปนการสรางความวนวายทไมพงปรารถนา “นางสบ” เขาเรยนทมหาวทยาลยธรรมศาสตรในชวงหลงเหตการณ 6 ตลาคม 2519 ไมนาน แตกลาววาครอบครวกาชบไมใหยงกบกจกรรมการเมอง กลมเพอนของตนกไมไดสนใจการเมอง และในชวงเหตการณพฤษภาคม 2535 ตนกยงวนวายแตกบเรองครอบครวและการทางาน จนไมไดสนใจเทาไรนก

ในทานองเดยวกน กนกรตน (2560) เสนอวาชนชนกลางอกกลมทเขารวม กปปส. คอ ชนชนกลางรนใหมอยในวยทางาน แกนนา กปปส. ประสบความสาเรจในการจดตงชนชนกลางทเคยไมสนใจการเมองและอยกนอยางกระจดกระจาย ทวาแทนทจะใชความคดเสรนยมในการจดตง แกนนาของขบวนการเสนอแนวคดชาตนยม กษตรยนยม และการตอตานประชาธปไตย ในฐานะเครองมอเชงอดมการณทสรางขน

71 

 

ใหมในการสรางความชอบธรรมใหกบการเคลอนไหวทางการเมองของชนชนกลางรนใหมเหลาน ประสบการณของผใหสมภาษณ 63 คนจาก 100 คนทเปนกรณศกษาของกนกรตนนน10 ชวาพวกเขาไมเคยสนใจการเมองมากอน ไมมประสบการณการเมองโดยตรง และไมไดสงกดสมาคมการเมองใด พวกเขามองการเมองและการเลอกตงวาอยหางไกลชวตพวกเขาและเตมไปดวยความสกปรก การทจรต และขาดพลวต พวกเขาจานวนมากภมใจทกลาววาตนสะอาดเพราะไมไดอานหนงสอพมพ ดขาวการเมอง หรอเกยวของกบพรรคการเมองหรอกลมการเมองใด

กนกรตน (2560) เสนอตอไปวา คนกลมนไมไดมแนวคดอนรกษนยมแบบเบดเสรจ เนองจากพวกเขาอยในโลกทกาลงเปลยนแปลง จงมความคดแบบเสรนยมทางเศรษฐกจและสงคมในหลายประเดน เชน รกรวมเพศ การมเพศสมพนธกอนสมรส พหวฒนธรรม สวสดการ ความเสมอภาค การกระจายอานาจการเมอง ไมเหนดวยกบรฐประหาร รวมทงตอตานระบอบราชการและอานาจนยม อยางไรกด แทนทจะเลอกอดมการณเสรและกาวหนาในทางการเมอง พวกเขากลบผกตวเขากบความคดและพลงอนรกษนยมทางการเมองภายใน “ขบวนการตอตานทกษณ” พวกเขาจบมอกบพวกอนรกษนยมในการชทศนะตานทจรต ทขบเคลอนโดยศลธรรม มลกษณะชาตนยม และกษตรยนยม เนองจากอนรกษนยมเปนอตลกษณเชงอดมการณทมความชอบธรรมในสงคมไทยอยกอนแลว แมพวกเขาสนบสนนแนวคดเสรในเชงสงคม-เศรษฐกจในระดบหนง แตพวกเขาเตบโตในสงคมไทยทลกษณะอนรกษนยมทางการเมองเปนแนวคดกระแสหลก แนวคดอนรกษนยมจงเขาใจไดงายและถกใชในการสรางความชอบธรรมใหกบบทบาทพวกเขาในสงคมอนรกษนยมไดงายกวาแนวคดเสรนยม นอกจากน อตลกษณการเมองเชงอนรกษนยมยงชวยแยกพวกเขาออกจากผ อน โดยเฉพาะจากผสนบสนน พ.ต.ท.ทกษณ ซงมกบงชตวเองเขากบประชาธปไตยและตอตานสถาบนการเมองแบบอนรกษนยม ในแงน แนวคดอนรกษนยมจงมอบบทบาทอนชอบธรรมใหพวกเขาในการตอตานทกษณและขบวนการเสอแดง โดยแกนนาไดนาพวกเขาเขาสโครงสรางและสงกดการเมองแบบใหม สอรปแบบใหม เชน เคเบลทวและสอสงคม รวมถงโครงสรางขบวนการทหลวม โดยเฉพาะอยางยงคอ กปปส. ทเปดโอกาสใหชนชนกลางเชนพวกเขาทมองตนวาเปนอสระจากอานาจและการครอบงาทางการเมองของพรรคการเมองและแกนนารสกสะดวกใจในการเขารวมขบวนการ กนกรตน (2560) เสนอวาเนองจากไมมประสบการณหรอทกษะทางการเมองมากอน ในชวงแรกชนชนกลางรนใหมเหลานจงเปนแคไพรราบหนาใหม เปนหนงในกลมผสนบสนนหลกระดบพนฐาน รวมทงเปนผ ระดมทรพยากรหลกของขบวนการ แตเนองจากสวนใหญของคนกลมนมภมหลงแบบชนชนกลางระดบบน พวกเขาจงไมเปนแตเพยงผ สนบสนนทางการเงนและเทคนค หากแตอาชพ ไลฟสไตล และ

                                                            10 ดรายละเอยดของลกษณะทางเศรษฐกจและสงคมของกรณศกษาเหลานไดในตารางท 1 ของกนกรตน (2560) สมควรกลาวดวยวากลมตวอยางทง 63 คนนมทงคนกรงเทพฯ และตางจงหวด ซงสวนใหญเปนผ มการศกษาตงแตระดบปรญญาตรเปนตนไป และสวนใหญมสถานภาพเปนเจาของกจการ ผบรหารระดบสง หรอเปนพนกงานระดบอาวโส

72 

 

เครอขายของชนชนกลางไดมอบการเขาถงแนวรวมใหมและการสนบสนนใหมๆ ใหกบขบวนการ ตอมาแกนนาจงไดใหความสนใจกบพวกเขาและมอบพนทการเมองให หลายคนไดรบเชญใหเขาถงวงในของแกนนา พวกเขาคอยๆ มอานาจ และยดการนาในหลายระดบ โดยเฉพาะระดบทองถน ชนชนกลางรนใหมเหลานหลายคนเปนผ มชอเสยงเปนทรจกตอสาธารณชน (Celebrity) ในแวดวงตางๆ เชน เปนดารา นกรอง นางแบบ ศลปน ฯลฯ ซงอาทตยและอาจนต (2560) ทาการศกษาและชใหเหนวาผ มชอเสยงเหลานเปนตวกลางระหวางแกนนากบมวลชน ทาหนาทในการ “ยอย/ทอน” สารทางการเมอง ทซบซอนใหกลายเปนแนวคดทเขาใจงายขน เชน “รกชาต” “ตานคอรรปชน” และ “ปกปองสถาบน” แมวาในดานหนงบทบาทลกษณะนมกถกวจารณวาไรเดยงสาทางการเมอง แตในอกดานมนกชวยสงตอความคดทางการเมองไปยงผคนในวงกวางขน โดยเฉพาะกลมทไมไดสนใจการเมองมากอน การทาใหการเมองเปนเรองเขาใจงายและทาใหการเขารวมการชมนม “กลายเปนแฟชน” โดยกลมผ มชอเสยงเหลาน กลายเปนปจจยหนงททาใหการระดมมวลชนโดยเฉพาะอยางยงตอชนชนกลางหนาใหมทางการเมองเขารวมการชมนมของ กปปส. ประสบผลสาเรจเปนอยางยง

3.1.3.2 ผมประสบการณทางการเมอง

กนกรตน (2560) เสนอวาในชวงป พ.ศ. 2548-2549 “ขบวนการตอตานทกษณ” เรมเคลอนไหวทางการเมองในฐานะขบวนการเสรนยมทคกคก และกาหนดคณลกษณะตนเองในฐานะผ จบตาประชาธปไตย (Democracy Watchdog) โดยพนธมตรฯ รณรงคเคลอนไหวในประเดนกวาง เรมจากการตอตานนโยบายประชานยมทไมมประสทธภาพ ทศทางเสรนยมทางเศรษฐกจของรฐบาลพรรคไทยรกไทย การทจรต อานาจนยม และ “ทนนยมสามานย” ไปส การเสนอประชาธปไตยแบบมสวนรวมและการเมองนอกรฐสภา ซงการอาศยยทธศาสตรและวาระทผนวกรวมกนเชนนสงผลใหพนธมตรฯ ประสบความสาเรจในการระดมการสนบสนนจากกลมตางๆ อยางกวางขวาง นบตงแตชนชนสงในเมอง พลงอนรกษนยม (ไดแก ขาราชการ อามาตย ทหารทตกเปนชายขอบ และนกธรกจทไมไดอยในเครอขายอปถมภ พ.ต.ท.ทกษณ) โดยเฉพาะอยางยงจากขบวนการเคลอนไหวทางสงคมและองคกรพฒนาเอกชนททางานกบคนระดบลาง เชน แรงงาน และเกษตรกร ตลอดจนสหภาพรฐวสาหกจ นกวชาการ และนกศกษา กลมบคคลเหลานบางสวนเคยไดรบความคดเสรและกาวหนาผานประสบการณตรงกบขบวนการประชาธปไตยและขบวนการทางสงคมอน (องคกรพฒนาเอกชน ขบวนการประชาชน ขบวนการเคลอนไหวประชาธปไตย เขารวมเหตการณพฤษภาคม 2535) กอนเขารวมขบวนการตานทกษณ แตตางจากพวกอนรกษนยมทใหความสาคญกบประเดนชาตนยมและสถาบนกษตรยเปนหลก จดเปลยนของคนพวกนททาใหเขารวมขบวนการตานทกษณเปนเรองฉอฉลอานาจ ทจรต การใชความรนแรงเกนขอบเขต การละเมดกฎหมายและระเบยบ การบดเบอนการเลอกตงและควบคมรฐสภาของ พ.ต.ท.ทกษณ สาเหตทพวก

73 

 

กาวหนา/เสรนยมเขารวมการเคลอนไหวแมเคยวจารณความคดอนรกษนยมและทศทางของขบวนการตอตานทกษณ เพราะตองการใชการเขารวมแลกเปลยนกบการสนบสนนของขบวนการตอตานทกษณในประเดนเฉพาะๆ ของตน ทเคยถกกดทบภายใตรฐบาลทกษณใหมพนทในการรณรงคอกครง นอกจากน พวกเขาเชอในกรอบคดหลกทวาดวย “ภยคกคาม” “อภมหาวกฤต” และ “ลงมอทาบดน” ทนาเสนอโดยแกนนา พวกเขาคลอยตามความคดทวา พ.ต.ท.ทกษณ คอภยคกคามรวมของทกฝาย เปนผ กอใหเกดอภมหาวกฤต และทกคนตองลงมอทาทนทดวยการเขารวมขบวนการตานทกษณ เพอแกอภมหาวกฤตทประเทศไทยกาลงเผชญอย (กนกรตน 2560) อยางไรกด กนกรตน (2560) ชวา “ขบวนการตอตานทกษณ” ขยายตวไปในทศทางทมลกษณะอนรกษนยมและขวาจดมากขนเรอยๆ สงผลใหเหลาอดตชนชนกลางเสรแตกออกเปนสองกลม คอ กลมทประนประนอมและกลมทกลายเปนชายขอบ โดยกลมประนประนอมหนไปยอมรบหลายความคดหลกทชโดยพลงอนรกษนยม ในชวงทขบวนการขนสงพวกเขาเหนดเหนงามกบรฐประหารและรฐบาลทหารในฐานะทางออกระยะสน เพอระงบและปองกนความรนแรงและการเผชญหนากบขบวนการเสอแดง สวนกลมทไมเหนดวยไดถกลดอานาจหรอถกทาใหแปลกแยกกลายเปนกลมชายขอบ พวกเขาสญเสยอานาจในการควบคมขบวนการลงเรอยๆ ถกลดทอนความชอบธรรมและพนทการเมองรวมทงอานาจตอรองในขบวนการลง บางคนออกจากขบวนการและใชชวตเงยบๆ ขณะทบางคนหนไปเขารวมขบวนการเสอแดง ดวยแนวทางทมลกษณะเสรมากกวากลมประนประนอม สวนใหญของกลมเสรทกลายเปนชายขอบวจารณรฐบาลทกษณอยางเปนระบบ นบตงแตการทจรต การบดเบอนประชาธปไตยเลอกตง ผลกระทบดานลบของทนนยมเสรนยม การครอบงาของรฐ โดยเฉพาะอยางยงใชการกดทบเสรภาพทางการเมองเพอตอบโตสอ องคกรพฒนาเอกชน และประชาชนรากหญา ทวจารณรฐบาลทกษณในโครงการพฒนาของรฐและเอกชนขนาดใหญ เชน เขอนปากมล และเหมองแรโปแตซทจงหวดอดรธาน (กนกรตน 2560) กนกรตน (2560) ชวาบางสวนของกลมเสรมความสามารถในการวเคราะหปญหา ทงในสวนของสาเหตของความขดแยงทางการเมอง ทางแกวกฤตการเมองปจจบน และการประเมนฝงตรงขาม พวกเขากลาววา พ.ต.ท.ทกษณ ไมใชสาเหตทแทจรงของปญหา หากแตเปนระบบราชการ การรวมศนยอานาจการเมองและทรพยากร ความขดแยงในชนชนนา และระบบยตธรรม พวกเขาไมคดวารฐประหารคอทางออก การจะแกปญหาทประเทศไทยประสบตองการแผนพฒนาระยะยาว การกระจายอานาจการเมองไปสทองถน การปฏรปการเมองทเพมอานาจและบทบาทของระบบตรวจสอบถวงดล นอกจากน พวกเขาคดและปฏบตการอยางอสระ พรอมกบกลาววาตนไมไดสงกดกลมใดและไมไดตามผ นาคนใด อกทงยงวจารณแกนนากลมตางๆ และวจารณความเปนกษตรยนยมสดขว ชาตนยมสดขว ยทธศาสตรทางทหาร การตอตานประชาธปไตยเลอกตง และการสนบสนนรฐประหารของขบวนการตานทกษณ

74 

 

กลาวโดยสรป “ชนชนกลางระดบบน” ซงหมายถง “ผ ทมกอาศยอยในกรงเทพฯ หรอในเขตเมอง มการศกษาสง และมการงานอยนอกภาคเกษตร มฐานะเปนเจาของกจการ (ทงมและไมมลกจาง) หรออยในสาขาวชาชพขนสง รวมทงมวถชวตประจาวน (lifestyle) แบบหรหรา” เปนมวลชนหลกกลมหนงของ “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ซงแมจะมลกษณะรวมกนในเชงเศรษฐกจและสงคม แตจากประสบการณชวตทางการเมองทแตกตางกน ทาใหสามารถแบงมวลชนคนเมองเหลานออกเปนสองกลม คอ 1) กลมคนหนาใหมทางการเมอง คนเมองกลมนไมเคยมประสบการณทางตรงกบการเขารวมเคลอนไหวทางการเมองมากอน หรอไมไดเปนผ มความสนใจทางการเมองเปนพนฐาน ประกอบกบการทพวกเขาเตบโตขนมาในสงคมไทยทแนวคดแบบอนรกษนยมเปนความคดกระแสหลก พวกเขาจงกลายเปนมวลชนโดย “ธรรมชาต” ของ “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ซงใชกรอบความคดอนรกษนยมทเนนตอตานการทจรตเชงศลธรรม ชาตนยม และกษตรยนยม เปนอดมการณหลกในการระดมมวลชน และ 2) กลมผ มประสบการณทางการเมอง คนเมองกลมนเคยรบแนวคดแบบเสรนยมมากอน พวกเขาจงมความเขาใจสถานการณทางการเมองมากกวากลมแรก แตกตดสนใจเขารวม “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ดวยเหตผลทหลากหลาย เชน การวเคราะหสถานการณเฉพาะหนา ตลอดจนการยอมประนประนอมกบขบวนการตอตานทกษณในแงอดมการณทางการเมอง ซงทงสองกลมมสถานะทางเศรษฐกจ สงคม รวมถงประสบการณทางการเมองตางจาก “คนใตยายถนในกรงเทพฯ” ซงเปนมวลชนหลกอกกลมของ “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” แมมวลชนกลมนจะพกอาศยและประกอบอาชพอยในกรงเทพฯ กตาม

3.2 คนใตยายถนในกรงเทพฯ11

3.2.1 คนใตในบรบทความขดแยงทางการเมองรวมสมย

“คนใต”12 เปนผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” หลกอกกลม ซงเรมตงแตชวงพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยกอนจะเพมปรมาณขนอยางมากในชวง กปปส. ซงมทงความสบเนองและความเปลยนแปลงในเวลาเดยวกน กลาวคอ คนใตเขารวมพนธมตรฯ ในป พ.ศ. 2548 เพอขบไลรฐบาล พ.ต.ท.ทกษณ อยางคกคก โดยเฉพาะคนในเขตเมอง มการจดตงกลมพนธมตรฯ ในแตละจงหวด มแกนนาระดบจงหวดทมบทบาทสาคญในการจดการชมนมในระดบพนทและในการเขารวมชมนมกบ

                                                            11 หากไมไดระบเปนอน ขอมลสวนนเรยบเรยงจาก ชลตา (2560) 12 “คนใต” ในทนหมายถงคนใน 11 จงหวดภาคใตนบแตชมพรลงมา ซงประชากรสวนใหญมเชอสายไทยนบถอศาสนาพทธ ไมนบรวม 3 จงหวดชายแดนภาคใต ซงประชากรสวนใหญมเชอสายมลายนบถอศาสนาอสลาม แมประชากรเหลานบางสวนจะเขารวมหรอสนบสนน กปปส.

75 

 

พนธมตรฯ ในกรงเทพฯ อยางไรกด ในสวนของชาวบานทวไปทถอวาม “ความเปนพนธมตรฯ” สวนใหญไมไดมารวมชมนมทกรงเทพฯ เพราะตดปญหาการเดนทางหรอมสถานะทางเศรษฐกจทไมเออ แตอาจมารวมกจกรรมเปนครงคราว หากมการชมนมในระดบจงหวดของตน พวกเขาตดตามชมขาวสารทางโทรทศน วทย และหนงสอพมพ บางคนตดตงจานดาวเทยมพรอมอปกรณรบสญญาณชอง ASTV เปนการเฉพาะ เพอใหสามารถตดตามขาวพนธมตรฯ ไดอยางตอเนอง สาเหตทพวกเขาสนบสนนการเคลอนไหวของพนธมตรฯ เพราะเหนดวยกบพนธมตรฯ ทวา พ.ต.ท.ทกษณ อาศยตาแหนงหนาทในการทจรตคอรรป-ชน และเออประโยชนตอธรกจของตนเอง เครอญาต และพวกพอง ไมวาจะเปนกรณการซกหน หรอการแลกเปลยนพนท 4.6 ตารางกโลเมตรกบผลประโยชนทางทะเลกบประเทศเพอนบาน (อนสรณ 2560)

นอกจากน การทคนใตสนบสนนการเคลอนไหวของพนธมตรฯ ในชวงแรกยงเปนเพราะพนธมตรฯ มความสมพนธอนดกบพรรคประชาธปตย ซงเปนพรรคฝายคานในขณะนน13 ทวาหลงจากทพรรคประชาธปตยเปนรฐบาลและพนธมตรฯ ไดเคลอนไหวในลกษณะเปนปฏปกษ (โดยเฉพาะในกรณเขาพระวหาร) คนใตทเคยสนบสนนพนธมตรฯ สวนใหญกเปลยนใจ ถอยหาง หรอไมกวพากษวจารณพนธมตรฯ อยางรนแรง ดงทรายหนงกลาววา “ตอนนเบอพนธมตรฯ แลว เมอกอนกเคยสนบสนนนะตอนไลทกษณ แตวาตอนนไมคอยชอบแลว เพราะวาขบไลรฐบาล [พรรคประชาธปตย] มากเกนไป ไมปลอยใหเขาบรหารประเทศไปกอน ตอนนเบอ ไมเปดทวดเลย มวไปหมด เรารก […] พรรคประชาธปตย เราไมชอบสงคราม เรองนมนละเอยดออน ตองประนประนอม กตองใหรฐบาลเขาเจรจากนไป จะไปกดดนทาไม ตอนนทวมดแตมวยเทานน คอยกลบมาดขาวอกทตอนททกอยางมนดขน” (“ตาลก” สมภาษณใน อนสรณ 2560: 121-122) เชนเดยวกบอกรายทกลาววา “คนใตเราเปนคนมเหตผลกวาคนภาคอน จาลอง [ศรเมอง] เปนคนไมมเหตผล การเสยดนแดนไมมจรงหรอก ตอนนคนใตไมเชยรพนธมตรฯ อกตอไปแลว เราอยากใหรฐบาล [พรรคประชาธปตย] ทางานของเขาไปกอน” (“ลงนด” สมภาษณใน เพงอาง: 122)

นอกจากมผสนบสนนจากชาวบานทวไปแลว พนธมตรฯ ภาคใตมความสมพนธใกลชดกบภาคประชาสงคมในทองถน (ซงประกอบดวยนกพฒนาเอกชนและนกกจกรรมทางสงคม นกวชาการทองถน สอมวลชน และแกนนาชมชนในภมภาค) (อนสรณ 2560: 123-125) ซงเขารวม คปท. และ กปปส. อยางแขงขนในเวลาตอมา ภาคประชาสงคมภาคใตเหลานไดรบการสนบสนนงบประมาณจากสานกงานสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ซงมแนวทางในการสนบสนนพนธมตรฯ เชนกน อยางไรกด พนธมตรฯ ในปกของประชาสงคมเหลานยงเปนสวนนอยของคนใตทเขารวมกบพนธมตรฯ ในขณะทคนใต

                                                            13 ดงทรายหนงกลาววาเขา “ไมนาจะใชเสอเหลอง” เนองจากเขาไมเหนดวยกบการทพนธมตรฯ ยดสนามบนสวรรณภมและไมเหนดวยกบการทพนธมตรฯ ใชความรนแรงในรปแบบตางๆ แตสาเหตทเขาตดตามรวมทงสนบสนนการเคลอนไหวของพนธมตรฯ ในชวงแรกเปนเพราะวาเขา “ตองการใหพรรคประชาธปตยกลบมาเปนรฐบาล นาพดไมไดรสกอะไรมากกบพนธมตรฯ” (“นาพด” สมภาษณใน อนสรณ 2560: 121)

76 

 

สวนใหญทสนบสนนพนธมตรฯ สนใจแตเฉพาะประเดนจากปญหาจาก “ระบอบทกษณ” และการ “ลมเจา” มากกวาประเดนปญหาดานสงแวดลอมและการพฒนา ซงเปนประเดนทภาคประชาสงคมใหความสาคญ

ทงน คนใตเขารวม กปปส. อยางคกคกกวาเขารวมพนธมตรฯ มาก14 สวนหนงเปนเพราะนายสเทพ แกนนา กปปส. เปนอดต ส.ส. ภาคใตพรรคประชาธปตย ผมากดวยบารมและมความเชอมโยงกบคนใตมากกวา และนอกจากประเดนในการตอสกบ “ระบอบทกษณ” ทสบเนองมาตงแตครงพนธมตรฯ การชมนมในชวง กปปส. ยงมความเกยวของกบปญหาของคนใตโดยตรง นนคอปญหาราคายางพาราตกตาทนามาสการชมนมประทวงของชาวสวนยางมากอนหนานนานนบปในชวงรฐบาลยงลกษณ กอนทกลมชาวสวนยางภาคใตจะกลายมาเปนกาลงสาคญในการชมนมของ กปปส. ทงทกรงเทพฯ และในภาคใต โดยการชมนมของชาวสวนยางทสแยกควนหนองหงษ อ.ชะอวด จ.นครศรธรรมราช และท อ.บางสะพาน จ.ประจวบครขนธ สลายตวลงเมอกลางเดอนพฤศจกายน 2556 เนองจากแกนนากลมผ ชมนมทยงคงเรยกรองราคายางทกโลกรมละ 120 บาท ไดเขารวมกบการเคลอนไหวไลรฐบาลยงลกษณกบ กปปส. ทกรงเทพฯ จนกระทงเมอคณะรกษาความสงบแหงชาต (คสช.) ไดทาการรฐประหารเมอ 22 พฤษภาคม 2557 ทาทของการเรยกรองราคายางกโลกรมละ 120 บาทอยางแขงขนของชาวสวนยางภาคใตกโอนออนลงอยางมาก

ผ เขารวมการชมนมของทงพนธมตรฯ และ กปปส. รายหนงกลาวเปรยบเทยบวา “ในแงของคนทมาเขารวม กปปส. มความหลากหลายทางสงคมมากกวา มทกสถานภาพทางสงคม ทงขาราชการ ลกจางเอกชน อาจารย นกธรกจ คนใตกเยอะ สวนพนธมตรฯ มกเปนกลมคนทชอบจาลอง สนธ แตไมชอบทกษณ และ มอบ กปปส. กมความปลอดภยมากกวา ทสาคญคอ แกนนา กปปส. ดมความจรงใจมากกวา” (“พปม” สมภาษณใน ชลตา 2560) อยางไรกด ไมอาจกลาวไดวาทกคนเขารวมกบ กปปส. ดวยความชนชอบแกนนาในลกษณะเดยวกน มบางคนทบอกวา “เขารวมกบ กปปส. กไมไดชนชอบสเทพ ไมชอบเจปอง อญชลอยางมาก คนนถกไลมาจากสนธ ลม เปนคนทสนธเกลยดมาก แตถงไมชอบกยงเขารวมกบ กปปส. เพราะแมบางอยางไมชอบ แตกมบางสงทไปดวยกนได” (“นองเอก” สมภาษณใน เพงอาง) กลาวอกนยหนง คนใตใหการสนบสนนและเขารวมการชมนม กปปส. ดวยเหตผลคอนขางกวาง ไมไดจากดเฉพาะความนยมในพรรคประชาธปตยหรอความเปนคนใต ดงในกรณศกษาคนใตทแฟลตคลองจน

                                                            14 คนใตแฟลตคลองจนหลายคนเคยรวมการชมนมในชวงพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย เชน รายหนงเลาวา “ไปรวมตอตานทกษณครงแรกกคอ เขารวมเปนมวลชนกบพนธมตรฯ ทสแยกคอกวว มฆวาน สวนลมพน ไปนงฟงปราศรย รวมมอบ ไปกบเพอนหลายคน” (“ตอม” สมภาษณใน ชลตา 2560) สวนอกรายเลาถงเหตการณทนาตนเตนในระหวางรวมชมนมกบพนธมตรฯ วา “ตอนนนหนาอาคารรฐสภาไทย วนท 7 ตลาคม พ.ศ. 2551 ตารวจใชแกสนาตาเขาใสผชมนม ตอนนนหลบอยางเดยว วนนนเหตการณรนแรงมากทสด เพราะตารวจเปนผ เรมใชความรนแรงกบผชมนมกอน” (“พแปะ” สมภาษณใน เพงอาง) ทวาเมอเทยบกบความตนตวและความคกคกในการเขารวมของคนใตแฟลตคลองจนยงถอไดวามนอยอยเมอเทยบกบการเขารวมการชมนม กปปส.

77 

 

3.2.2 “คนใต” แฟลตคลองจน

แฟลตคลองจนเปนสวนหนงของโครงการเคหะชมชนคลองจน สรางขนในป พ.ศ. 2519 ตงอย

ระหวางถนนสขาภบาล 1 กบถนนสขาภบาล 2 ตรงขามสถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร เขตบางกะป

กรงเทพฯ เพอรองรบการอยอาศยของผ มรายไดทกระดบ มการจดผงเปนสดสวนตามระดบรายได จาแนก

ตามขนาดทดน โดยทอยของผ มรายไดสงจะอยในรปบานเดยวและของผ มรายไดปานกลางคอนขางสงจะ

อยในรปตกแถวสามชน ทงบานเดยวและตกแถวจะอยในโซนทเรยกวา “การเดนทอพารทเมนท” สวนทอย

อาศยสาหรบผ มรายไดปานกลางคอนขางตาและรายไดตาจะอยบรเวณแฟลต 5 ชน มทงสน 30 อาคาร

แฟลตหมายเลข 1-15 เปนแฟลตสาหรบผ มรายไดปานกลางลงมาจนคอนขางตา สวนอาคารท 16-30 เปน

แฟลตสาหรบผ มรายไดตา (สายใจ คมขนาบ อางใน ชลตา 2560)

แฟลตเหลานเปนโครงการทอยอาศยแบบเชาซอ มระยะการผอนสง 20 ป อยางไรกด ผ ทอยอาศย

ในแฟลตคลองจนสวนใหญไมใชเจาของทเปนผ เชาชอสทธจากการเคหะฯ แตเปนผ เชารายเดอน โดยในชวง

ตนทศวรรษ 2530 ผ เชาสวนใหญเปนนกศกษามหาวทยาลยรามคาแหง ทมกชกชวนนกศกษารนนองทเปน

คนใตดวยกนใหมาอยผลดเปลยนหมนเวยนกน เพราะอยใกลมหาวทยาลยรามคาแหง ทวาปจจบนจานวน

นกศกษามหาวทยาลยรามคาแหงทอาศยอยทแฟลตคลองจนไดลดลงไปมาก เนองจากตองไปเรยนไกลท

มหาวทยาลยรามคาแหงแหงท 2 (บางนา) และในระยะหลงนกศกษาจากภาคใตนยมพกอาศยอยตาม

หอพก อพารทเมนต และบานเชาบรเวณหนามหาวทยาลยรามคาแหงมากขน เนองจากมความสะดวกใน

การเดนทางมากกวา ขณะทผอยอาศยแฟลตคลองจนปจจบนสวนใหญเปนคนตงแตวยทางานขนไป และ

เปนกลมคนทเรมมการกอรางครอบครว รวมทงบางสวนทอยแบบครอบครวขยาย กระนนสวนใหญกยงเปน

คนใต

3.2.2.1 สถานะทางเศรษฐกจ

คนใตทแฟลตคลองจนสวนใหญมสถานะทางเศรษฐกจและสงคมอยในกลมชนชนกลางระดบลาง คอ ไมไดยากจนขนแคนและมรปแบบการใชชวตในหลายสวนทดคลายคลงกบชนชนกลาง เชน มรถยนตสวนตว มการเดนทางทองเทยวและจบจายใชสอย บางรายมการศกษาในระดบปรญญาโท แตกไมไดมอาชพการงานมนคง คนททางานประจามกเปนพนกงานระดบลางหรอลกจางชวคราวของบรษทเอกชนหรอหนวยราชการ สวนใหญอยในวยหนมสาวและวยทางาน คอ มอายระหวาง 20 ตอนกลางถงวย 40 ตอนตน

78 

 

เขามาอยกรงเทพฯ ไมตากวา 15 ป เรมตนเขากรงเทพฯ เพอมาเรยนตอ และเมอจบการศกษาในระดบปรญญาตรแลวกหางานทาและดารงชวตตอในกรงเทพฯ มาโดยตลอด

สาหรบผ ไมไดทางานประจามกประกอบอาชพคาขายหรอรบจางอสระ สวนใหญทามาหากนอยบรเวณแฟลต เชน ขายอาหารตามสง ขายขาวแกงปกษใต ชางเสรมสวย ชางทากญแจ ชางซอมรองเทา ขายวตถดบอาหารจากภาคใต กลมนสวนใหญอยในวยกลางคนหรอมอายตงแต 40-45 ปขนไป เรยนจบแคชนมธยมตอนตนหรอปลาย เขามาอาศยอยในกรงเทพฯ ไมตากวา 25-30 ปมาแลว แมทกวนนคนกลมน จะมรายไดเปนประจาทกวน แตกเปนรายไดทเพยงพอแกการดารงชพตามอตภาพเทานน เชน มกาไรจากการขายอาหารตามสงสปดาหละ 4-5 พนบาท พวกเขาทามาหากนกบเศรษฐกจนอกระบบแบบลมๆ ดอนๆ มประวตการส ชวตและปรบตวตามเงอนไขทตนกาหนดไมไดมาโดยตลอด เชน รายหนงเคยถกขบไลไมใหตงแผงขายผกรมทางหนาตลาดบางกะปในชวงทมการกอสรางสะพานขามแยกบางกะปเมอหลายปกอน รวมทงในปจจบนแผงขายอาหารตามสงของเธอกาลงเผชญกบความไมแนนอนจากการจดระเบยบพนทขายของภายในแฟลตโดยการเคหะแหงชาต

ขณะทบางรายประกอบอาชพในธรกจสเทา เชน ดแลวนมอเตอรไซครบจางและพนทจอดรถยนตในวนตลาดนด บางรายระบไดยากวาประกอบอาชพอะไร ดงรายหนงท “ทางาน” ใกลชดกบนกการเมองระดบทองถน เชน ขบรถและชวยดแลความปลอดภยให รวมทงทางานใหเจาหนาทฝายความมนคงในการ “ดแลความเรยบรอยตางๆ” และ “ชวยดแลประชาชน” ในพนท โดยทไมไดมตาแหนงในโครงสรางของหนวยงาน อยางไรกด แมคนเหลานจะมสถานะทางเศรษฐกจลมๆ ดอนๆ ไมตาง (หรออาจจะมากกวา) จากคนอนๆ แตพวกเขามกเปนทรจกในหมคนใตในแฟลตคลองจนและไดรบการยอมรบในฐานะบคคลทมความกวางขวาง มบทบาทสงในกจการสวนรวม บางรายรบตาแหนงเปนผจดการแฟลต เปนผแกปญหาตางๆ ในแฟลต และเปนผ นาในการคดคานนโยบายทผดพลาดของการเคหะแหงชาต คนเหลานมกถกเรยกโดยมคาวา “พ” นาหนาชอแมผ เรยกจะมอายมากกวาพวกเขา

อยางไรกด คนใตทแฟลตคลองจนบางคนจดเปนชนชนกลางระดบกลาง แมจะมจานวนไมมาก เชน ทางานในรฐวสาหกจในระดบหวหนางาน เปนเจาของหอง (ในขณะทคนสวนใหญเปนเพยงผ เชา) รวมทงมสวสดการจากททางานในการก เงนดอกเบยตามาลงทนซอทรพยสนตางๆ เชน บาน รถยนต อาวธปน เปนตน ขณะทผประกอบการอสระบางรายอาจกอรางสรางตวจนมกจการทดมนคงได เชน รายหนงเดมทางานขบรถต ใหกบบรษททวร แตตอมามความอดอดหลายอยางจงเรมมาขบรถตของตนเอง มรายไดเดอนละประมาณ 60,000 บาท พรอมกบเปดธรกจรานกาแฟทบานเกดท อ.หวยยอด จ.ตรง โดยมญาตพนองเปนผดแลกจการให

สวนความสมพนธกบเศรษฐกจในภมลาเนาสามารถแบงไดสองลกษณะ ลกษณะแรกคอเปนผ ทยงมพอแมและพนองบางสวนประกอบอาชพในภาคการเกษตรอยในภมลาเนาเดม โดยทงหมดทาสวน

79 

 

ยางพารา แตสาหรบตวเองเมอมาเรยนหนงสอทกรงเทพฯ กทางานตออยทกรงเทพฯ และไมไดมสวนเกยวของกบการทาสวนยางพาราของทบาน มนอยรายทมสวนยางของตนอยทบานดวย สวนอกลกษณะคอไมไดมชวตหรอภมหลงสมพนธกบภาคเกษตร กลมนอยในชวงวยกลางคน หลายรายมภมหลงมาจากครอบครวเชอสายจนทประกอบอาชพคาขายมาตงแตรนพอแม ขณะทคนรนใหมในวย 20 ตอนปลายถง 30 ตอนตนมกมาจากครอบครวขาราชการระดบกลางถงลาง มนอยมากทมาจากครอบครวเกษตรกร และยงนอยไปอกสาหรบรายทยงมทดนการเกษตรเปนมรดกตกทอดมาถงตน

3.2.2.2 สภาพสงคมและวฒนธรรม

เพราะเหตทผพกอาศยสวนใหญเปนคนใต จงสามารถพบเหนลกษณะทางสงคมและวฒนธรรมภาคใตไดโดยทวไปบรเวณแฟลตคลองจน นบตงแตในสวนของภาษา ซงมการใชภาษาใตในชวตประจาวนแทนจะเปนภาษากลาง ผ สงอายทมาอาศยอยกบลกหลานและพดภาษากลางไมไดหรอพดไมถนด สามารถใชแตภาษาใตได โดยไมจาเปนตองพดภาษากลางในชวตประจาวนหรอในการประกอบธรกจ ขณะทในสวนอาหารกมรานอาหารปกษใตเรยงรายสองขางทางของถนนสายหลกในแฟลต รานอาหารเหลานนอกจากจะมปายบอกวาขายอาหารปกษใตแลว ยงระบจงหวดหรอกระทงอาเภอดวย เพราะแตละจงหวดและอาเภอมการปรงอาหารเฉพาะตวระดบหนง นอกจากน มรานนาชา/กาแฟตงกระจายตามมมตางๆ เปนแหลงพบปะสงสรรคของคนใตในลกษณะของ “สภากาแฟ” ในยามทวางเวนจากการทางาน รวมทงมกรงนกเขาและนกกรงหวจกแขวนเรยงรายตามระเบยงตกและพนทตางๆ ไมนบรวมการมสนามแขงขนประชนเสยงนกตงอยในบรเวณแฟลต เนองจากการเลยงนกเขาและนกกรงหวจกและการแขงขนเสยงนกเปนสงทไดรบความนยมอยางกวางขวางในหมคนใต

นอกจากน การจดงานบญสารทเดอนสบถอเปนกจกรรมทางสงคมและวฒนธรรมสาคญในกลมคนใตทแฟลตคลองจน ผ ใหขอมลคนหนงกลาววามวตถประสงคเพอ “ใหผ ทไมไดกลบบานไดมโอกาสทาบญใหบรรพบรษทลวงลบ และไดราลกถงรากเหงาความเปนคนใตของตวเอง” เนองจากสวนใหญลางานไมได ไมมญาตพนองทภมลาเนาเดมแลว รวมทงอาจไมมเงนมากพอสาหรบเดนทาง เดมงานสารทเดอนสบทแฟลตคลองจนเปนเพยงงานเลกๆ มผ รวมจดเพยงไมกรายและมผ เขารวมไมมาก ทวาในชวงสามสปทผานมาไดขยายตวใหญขน จนกระทงเปนงานประจาปของคนใตในละแวกใกลเคยงดวย15 โดยในป

                                                            15 ชลตา (2560) เสนอวา “ความเปนชมชนคนใต” ไมไดจากดเฉพาะทแฟลตคลองจนเทานน หากแตยงขยายไปถงบรเวณใกลเคยงอยางตลาดบางกะป ทนอกจากจะเปนทขายปลกและขายสงวตถดบอาหารจากภาคใตแลว ตลาดบางกะปยงเปนแหลงงานคาขายปลกใหคนใตทยายถนขนมาทางานทกรงเทพฯ อกดวย นอกจากนนการทมคนใตอาศยอยในแฟลตคลองจนมาก คนเหลานเมอเรยนจบการศกษาในระดบ ปวช. หรอระดบปรญญาตร กมกทางานตามแหลงงานทอยไมไกลจากแฟลตคลองจนทเปนแหลงทพกอาศยของตน เชน หางสรรพสนคาเดอะมอลล บางกะป แมคโคร คารฟร รวมทงในสานกงานของการเคหะแหงชาตเอง จนกลาวกนวาบางแผนกขององคกรเหลานมคนใตทางานเกอบทงหมด

80 

 

พ.ศ. 2558 งานสารทเดอนสบทแฟลตคลองจนดาเนนไปอยางคกคก มทมงานอาสามาจดเตรยมสถานทสวนกลาง ทาหนาทตงเตนท เตรยมเกาอ เตรยมเวท และตบแตงสถานท เชน จดเตรยมลาน “ชงเปรต” ขณะทผอาศยในแตละอาคารตางกเตรยมทา “หมรบ” (พานสารบอาหารคาวหวาน) ของอาคารตน เพอนามารวมแหในขบวนใหญ ในคนกอนวนทาบญมงานรนเรงเปนคอนเสรตของวงดนตรชาวใตชอดง เชน บาวว และวงอนๆ รวมถงมการแสดงหนงตะลง จากนนในชวงเชากมการแห “หมรบ” ไปตามถนนใหญรอบชมชนแฟลตคลองจนและตลาดบางกะป มการรากลองยาวนาหนาขบวนอยางสนกสนาน จากนนเปนพธทางศาสนา และงานจบดวยพธชงเปรต ในงานมทงคนแก คนวยกลางคน วยรน และเดกจานวนมาก ทงคนทอาศยอยในแฟลตและทอนในกรงเทพฯ หลายคนไดเจอเพอนเกาทไมเจอกนนาน งานสารทเดอนสบทแฟลตคลองจนจงไมเพยงแตกระชบความสมพนธทางสงคมของคนใตทแฟลตคลองจนและในกรงเทพฯ ใหมความแนนแฟนยงขน หากแตยงเนนยาความเปนคนใตผานการสบสานประเพณความเชอใหคนรนหลงอยางสาคญ

เพราะเหตทแฟลตคลองจนมสภาพสงคมและวฒนธรรมไมแตกตางจากภาคใต คนใตทแฟลตคลองจนจงรสกวา “ทนใหความรสกเหมอนอยใต อยบานเรา” พวกเขามองวาตนมคณลกษณะความเปนคนใตอยางเตมเปยม ไมตางอะไรจากคนใตทอาศยอยในภาคใต และถอวาตนเปนสวนหนงของคนใตโดยรวม แมวาหลายคนไดเขามาดาเนนชวตในกรงเทพฯ มานานถง 25-30 ปแลว และบางรายไมไดกลบบานเกดมานานหลายปแลวกตาม ดงทรายหนงกลาววา “ตวพยงเปนคนใตนะ ถงแมจะอยกรงเทพฯ มา 25 ปไดแลว เวลาพดกจะตดสาเนยงคนใตมากกวาภาษากลาง พกไมพยายามดดนะ เรากรกษาสาเนยงเราเอาไว คนใตเปนคนพดจาเสยงดง แสดงถงความเขมแขง มความชดเจน ดเหมอนกาวราวแตจรงๆ แลวไมใช พวาความเปนคนใตไมจาเปนตองอยทภาคใตเทานน อยทไหนกได และวฒนธรรมของคนใตเปนสงทตองรกษาเอาไว” (“พมด” สมภาษณใน ชลตา 2560) เปนตน

นอกจากน ความเปน “คนใต” ของพวกเขายงเกยวโยงกบชวตทางการเมองของพวกเขาอยางสาคญ ทงในสวนการเมองเลอกตงและโดยเฉพาะอยางยงคอการเคลอนไหวทางการเมองในทศวรรษเศษทผานมา

3.2.2.3 ชวตทางการเมอง: พรรคประชาธปตย พนธมตรฯ และ กปปส.

นอกจากสภาพทางสงคมและวฒนธรรม คณลกษณะอกประการทคนใตแฟลตคลองจนคลายคลงกบคนใตในภมลาเนาคอ ทศนะและจดยนทางการเมอง นบตงแตในสวนการเมองเลอกตงทพวกเขาใหการสนบสนนพรรคประชาธปตย โดยหากเปนกลมวยกลางคนขนไป พรรคประชาธปตยมฐานะเปนสงผกพนมา                                                                                                                                                                                         

ทงนยงไมตองพดถงมหาวทยาลยรามคาแหงทมชอเสยงเปนทรจกในฐานะทเปนมหาวทยาลยทมนกศกษาจากภาคใตเปนจานวนมาก และนกศกษาจากภาคใตกมบทบาทในกจกรรมทางการเมองและทางสงคมตางๆ ในมหาวทยาลยอยางคกคก

81 

 

ตงแตคนรนพอรนแม หรอตงแตสมยพวกเขายงเดก จงมความลกซงและเหนยวแนนเปนอยางยง พวกเขาชนชอบนายชวน หลกภย อดตหวหนาพรรคประชาธปตย ทมภาพลกษณเรยบงายและซอสตยสจรต สวนในกลมวยกลางคนลงมาจะมความหลากหลายกวา แมวาสวนใหญจะยงใหการสนบสนนพรรคประชาธปตย โดยสามารถจาแนกผ สนบสนนพรรคประชาธปตยออกเปนสองกลมตามความเกยวของสมพนธกบพรรค คอกลม “แฟนคลบ/แมยก” หรอกลมทวไปทใหการสนบสนนพรรค และกลมทมความเชอมโยงและทางานใหบคคลในพรรคทดารงตาแหนงทางการเมอง เชน สมาชกสภากรงเทพมหานคร (ส.ก.) และสมาชกสภาเขต (ส.ข.)

อยางไรกด คนใตแฟลตคลองจนจานวนหนงไมไดเปนทง “แฟนคลบ/แมยก” พรรคประชาธปตย

และไมไดอยในเครอขายความสมพนธสวนตวใดๆ กบพรรค พวกเขามองวาพรรคประชาธปตยมทงสวนด

และสวนเสย และมกอธบายวาในอดตทผานมาตนฟงการปราศรยของทกพรรคการเมอง ทงเวทใหญ เชน

สนามหลวง และเวทเลกตามชมชนตางๆ และเคยชนชอบนกการเมองจากหลายฝาย ในการลงคะแนน

เลอก ส.ส. กเคยลงใหคะแนนใหกบพรรคอนนอกเหนอจากพรรคประชาธปตย เชน พรรคพลงธรรม

นอกจากน บางรายซงสวนมากเปนคนรนใหมหรอกลม “อดมการณ/เสรชน” ไมไดมความชนชอบหรอ

ผกพนกบพรรคประชาธปตย รวมทงนกการเมองและพรรคการเมองอน เนองจากเหนวานกการเมองและ

พรรคการเมองไมซอตรงหรอจรงใจตอประชาชน พวกเขามกมประสบการณในการทากจกรรมทางสงคม

การเมองมากอน ตงแตสมยเปนนกศกษามหาวทยาลยรามคาแหง เชน เปนสมาชกพรรคสานแสงทอง และ

เคยเขารวมการชมนมทางการเมองมากอน โดยเฉพาะอยางยงคอการขบไลพลเอกสจนดา คราประยร ในป

พ.ศ. 2535 รวมทงเขารวมการประทวงกรณราคายางพาราในภาคใต

อยางไรกด คนใตแฟลตคลองจนกลมนมไมมาก สวนใหญจะใหการสนบสนนพรรคประชาธปตย

แมบางรายจะสงวนทาทอยบาง ซงนอกจากคากลาวของพวกเขา ผลการเลอกตงเปนตวบงชหรอเครอง

ยนยนการสนบสนนพรรคประชาธปตยของคนใตแฟลตคลองจนเปนอยางด โดยพรรคประชาธปตยเรม

ครองเกาอทางการเมองระดบทองถนและระดบชาตในเขตบางกะป ซงแฟลตคลองจนตงอยตงแตประมาณ

ทศวรรษ 2530 เปนตนมา จนกระทงใน พ.ศ. 2554 พรรคประชาธปตยสามารถครองเกาอทางการเมองใน

เขตนไดทกระดบ ตงแตสมาชกสภาเขต (ส.ข.) สมาชกสภากรงเทพมหานคร (ส.ก.) ไปจนกระทง

สมาชกสภาผแทนราษฎร (ส.ส.) ประการสาคญ ผ ดารงตาแหนงทางการเมองทงสามระดบลวนแตเปนคน

ใต ทงน นอกจากเพราะเปนพรรคประชาธปตย บางคนกลาววาการทพวกเขาเลอก ส.ข. ส.ก. และ ส.ส.

82 

 

จากพรรคการเมองเดยวกนเปนเพราะจะทาใหการทางานตางๆ เปนไปอยางราบรน โดยเฉพาะการทางาน

ของ ส.ก. และ ส.ข. ทตองใกลชดและเกยวของกบชวตความเปนอยของประชาชน

ทงน นอกจากใหการสนบสนนพรรคประชาธปตย คนใตแฟลตคลองจนมสวนรวมและใหการ

สนบสนน กปปส. เหมอนเชนคนใตในภมลาเนา พวกเขาเขารวม กปปส. ตงแตวนแรกทมการนดชมนม

คดคานพระราชบญญตนรโทษกรรมทสถานรถไฟสามเสน จากนนทกกจกรรมและการเคลอนไหวของ

กปปส. กจะมคนใตแฟลตคลองจนเขารวมดวยเสมอ ดงกรณ “พโดม”

“พโดม” อาย 50 ป ประกอบอาชพรบงานตดเสอจากโรงงาน เขาขนมาเรยนและทางานใน

กรงเทพฯ ไดประมาณ 30 ปแลว เปน “แฟนพนธแท” พรรคประชาธปตยและเขารวมการชมนมทาง

การเมองมาตงแตสมยพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย สวนในชวงการชมนมของ กปปส. เขาเขารวม

กจกรรมดงน

1. ชวงการชมนมทสถานรถไฟสามเสน เขาเขารวมในฐานะมวลชน โดยไปพรอมกบเพอนๆ ในแฟลต เดนทางไปกลบโดยรถจกรยานยนตสวนตว

2. ชวงการชมนมทอนสาวรยประชาธปไตย เขาไปรวมฟงปราศรย เดนขบวน ซอของทระลก เชน เสอ หมวก ผาพนคอ โดยไปพรอมกบเพอนๆ ในแฟลต เดนทางไปกลบโดยรถจกรยานยนตสวนตว

3. ชวงระดมมวลชนหนงลานคน เขาเขารวมในฐานะมวลชน โดยไปพรอมกบเพอนๆ ในแฟลต เดนทางไปกลบโดยรถจกรยานยนตสวนตว

4. ชวง “ปดประเทศไทย” เขาเขารวมเปนผดแลความปลอดภยใหกบผชมนมทศนยราชการแจงวฒนะ เดนทางไปกลบดวยรถจกรยานยนตสวนตว

5. ชวงปฏบตการ “ปดกรงเทพฯ” เขาเขารวมการชมนมทแยกอโศกบอยครงทสด เพราะมเพอนเปนการดรกษาความปลอดภยอยทเวทนน

6. ชวงการหยดยงการเลอกตง เขาเขารวมปดหนวยเลอกตงทสานกงานเขตบงกม 7. ชวงการชมนมทสวนลมพน เขาเขารวมในฐานะมวลชน และฟงปราศรย

ทงน คนใตแฟลตคลองจนเขารวมชมนม กปปส. อยางคกคกกวางขวางกวาการเขารวมชมนม

พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยมาก ซงในชวงนนมเพยงบางรายโดยเฉพาะในสาย “อดมการณ/เสรชน” ทเขารวมการชมนมพนธมตรฯ เปนระยะเพอ “ไปรบรขอมลขาวสาร รวาระบอบทกษณทาไมดอะไรไว

83 

 

บาง” และมสาย “ฮารดคอร” ไปรวมเปนแนวหนา เชน การยดทาเนยบรฐบาล สวนคนใตแฟลตคลองจนโดยทวไปจะสนบสนนและใหกาลงใจอยหางๆ ซงการทตอมา กปปส. มแกนนาเปนอดตนกการเมองพรรคประชาธปตยและเปนคนใต รวมทงมคนจากภาคใตเขารวมการชมนมเปนจานวนมาก กเปนสาเหตและปจจยสาคญทสงผลใหคนใตแฟลตคลองจนเขารวมการชมนม กปปส. กนอยางคกคกในทสด

อยางไรกด นอกจากพรรคประชาธปตยรวมถงความเปนคนใตแลว สาเหตทคนใตแฟลตคลองจนเขารวมชมนม กปปส. กนเปนจานวนมากเปนเพราะพวกเขาเหนวามการคอรปชนของรฐบาลใน “ระบอบทกษณ” มการลบหลดหมนสถาบนพระมหากษตรย และมการลแกอานาจ การละเมดสทธมนษยชน และความผดพลาดในการดาเนนนโยบาย โดยแตละกลม ซงประกอบดวยกลม “แฟนคลบ/แมยก” กลม “ลกพ” และกลม “อดมการณ/เสรชน ใหนาหนกและเหตผลแตละขอตางกนออกไป กลาวในสวนคอรปชน กลม “อดมการณ/เสรชน” มกอธบายการคอรรปชนในเชงหลกการ เพอชใหเหนความรนแรงของการโกงของ “ระบอบทกษณ” ทถอวารายแรงทสดเทาทเคยมมาในสงคมไทยและฝงรากลกในทกระดบ บางรายเคยรสกชนชอบ พ.ต.ท.ทกษณ มากอนเพราะ “บรหารเกง ฉลาด ทาใหเศรษฐกจด” แตเมอเรมมกระแสการคอรรป-ชนกเรมรสกไมชอบใจ คดวาไมใชสงทถกตอง สวนกลม “แฟนคลบ/แมยก” การคอรรปชนมความสาคญตออารมณความรสกของพวกเธออยางมาก รวมทงเกยวของกบความเปนตวตน หรอความภาคภมใจในตวเองของเธอในการยนหยด “ความถกตอง” ดวย ขณะทกลม “ลกพ” ซงทางานกบนกการเมองและพรรคประชาธปตย มองการคอรรปชนเปนสงปกตธรรมดาทเกดขนมาตลอด เพราะไดพบเหนดวยตนเองจากความใกลชดนกการเมองและสวนราชการตางๆ แมพวกเขาจะเหนวาการคอรรปชนของ “ระบอบทกษณ” มความรนแรงกวาทผานมา

แมประเดนการคอรรปชนจะสาคญ แตเมอเทยบกบประเดนการ “หมนสถาบน” ของ พ.ต.ท.ทกษณ และ “คนเสอแดง” การคอรรปชนกกลายเปนเรองรองสาหรบคนใตแฟลตคลองจนทเขารวมชมนมกบ กปปส. ดงท “นารง” ซงจดเปนกลม “แฟนคลบ/แมยก” กลาววา “แตถาใหเทยบนะ เรองคอรรปชนกบเรอง (หมน) ในหลวง เรองหมนนสาคญกวา สาคญทสด” (“นารง” สมภาษณใน ชลตา 2560) เชนเดยวกบกลม “อดมการณ/เสรชน” ทถอประเดนการ “หมนเจา” เปนทหนงเชนกน ดงทรายหนงกลาววา “การหมนเจาเปนสงทยอมรบไมได คนเสอแดงอาจไมไดดาเจาโดยตรง แตทาใหดหมนเหม...สงทคมคาทสดกบการเสยงตายไปรวมชมนม จนในทสดเกดการรฐประหาร กคอการไดจดการกบพวกหมนเจา” (“นองเอก” สมภาษณใน เพงอาง) สวนกลม “ลกพ” นอกจากจะอาศยขออางเกยวกบสถาบนในการสรางความชอบธรรมใหกบการเคลอนไหวของพวกตนมาอยางตอเนอง พวกเขามเปาหมายในการปกปองสถาบนพระมหากษตรยเปนหลก เหมอนเชนคนกลมอนในการเขารวมชมนม กปปส.

สวนการลแกอานาจ การละเมดสทธมนษยชน และความผดพลาดในการดาเนนนโยบาย ชาวใตแฟลตคลองจนโดยเฉพาะกลม “อดมการณ/เสรชน” มคาถามและเหนขอเสยของนโยบายและการบรหาร

84 

 

ประเทศของรฐบาลทกษณและรฐบาลยงลกษณอยางมาก พวกเขาสามารถจดจาเหตการณในอดตและลาดบพฒนาการของการลแกอานาจของรฐบาลทกษณไดอยางถกตองแมนยา บางรายกลาววา เดมตนชนชอบ พ.ต.ท.ทกษณ อยางมาก แตตอมากไมสามารถรบการกระทาทลแกอานาจและการละเมดสทธมนษยชนของเขาได สวนกลม “ลกพ” ซงมประสบการณทางาน “วงใน” กบนกการเมองและเจาหนาทรฐ เชน “พโปง” แมจะเหนวาการใชความรนแรงขจดคนททาผดกฎหมายอาจเปนสงทสามารถเกดขนได แตเขากเหนวาความผดพลาดในการกระทาเชนนมมากในชวงรฐบาลทกษณ นอกจากน คนใตแฟลตคลองจนเหนวานอกจากนโยบาย “30 บาทรกษาทกโรค” แลว นโยบายประชานยมอนๆ ของรฐบาลทกษณไมมประโยชนและไมมความเกยวของกบชวตพวกเขา ขณะทในสวนรฐบาลยงลกษณ กลม “อดมการณ/เสรชน” ทสนใจตดตามขาวสารเหนวา มปญหาดานประสทธภาพการบรหารงานอยางมาก โดยเฉพาะโครงการรบจานาขาว ทพวกเขาเหนวาเปนนโยบายทเออประโยชนตอนายทนเปนหลก อกทงยงมการทจรตอยางกวางขวาง นโยบายดานพลงงานกเออแตนายทนทเปนพวกพอง เหลานลวนเปนเหตผลใหพวกเขาเขารวมการชมนม กปปส. ในทสด

คนใตแฟลตคลองจนเขารวมชมนม กปปส. ในหลายลกษณะ นบตงแตการฟงปราศรยทงเวทใหญและเวทเลก โดยอาจจะตางคนตางไป หรอไปกนเปนกลม 2-3 คน สวนใหญไปรวมในชวงเยนหลงเลกงาน และกลบบานตอนดก สาหรบคนทใชรถจกรยานยนตเปนพาหนะและไมไดทางานประจากสามารถรวมกจกรรม “ดาวกระจาย” ปดหนวยงานราชการตางๆ ไดบอยครง และหากมการระดมพลใหญกอาจรวมกนไปเปนคณะใหญ มกจกรรมพเศษ เชน ทาอาหารไปแจกจายในทชมนม โดยในชวงททหารเรมออกมารกษาความสงบกอนการรฐประหาร กลมผหญงวยกลางคนพากนไปใหกาลงใจทหารดวยการทาเครองดมหลากชนด ใสขวดแชเยนไปแจกทหารทปฏบตหนาทตามปอมตางๆ ในยานบางกะป ขณะทในชวงทมการเลอกตงลวงหนาและการเลอกตงทวไปในวนท 2 กมภาพนธ 2557 พวกเขารวมขดขวางการเลอกตง หลายรายไดเขารวมในการปดหนวยเลอกตงทโรงเรยนบานบางกะป ซงอยตรงขามแฟลตคลองจน และปดหนวยเลอกตงอนทอยใกลเคยงในเขตบงกม เขตคนนายาว และเขตบงทองหลาง

นอกจากน การเขารวมชมนม กปปส. ของพวกเขาเปนไปอยางทมเท เกาะตด ยอมเหนดเหนอย ยอมเสยงอนตรายดวยความฮกเหมและจตใจทกลาหาญไมกลวตาย ในสถานการณทมการปะทะและการสลายการชมนม หรอการกอกวนของผไมทราบฝาย บางคนทาหนาทเปนแนวหนาในมอบในยามคบขน เชน “พมด” เลาวาตนเขารวมการชมนม กปปส. ในเกอบทกแหง สวนใหญเปนการเดนขบวน แตในชวงทมการ “ปดกรงเทพฯ” เขาไปอยทศนยราชการแจงวฒนะ ทาหนาทดแลความปลอดภยใหกบผมารวมชมนม ซงเปนลกษณะการเขารวมทตางจากชนชนกลางอนๆ และชนชนสง ทมกมารวมชมนมเปนครงคราวและชมนมในจดทมอนตรายนอย โดยการเขารวมชมนมอยางทมเทและเสยงอนตรายเชนนเกดขนในหมคนใตแฟลตคลองจนทวไป ไมไดจากดเฉพาะผ ทมความเกยวของกบเครอขายวงในของแกนนา กปปส. หรอ

85 

 

นกการเมองพรรคประชาธปตย ทมกมปฏบตการทางยทธวธบางอยางระหวางการชมนมแตกตางจากผ เขารวมชมนมโดยทวไป ซงความกลาหาญไมกลวภยนตรายในการรวมชมนมกบ กปสส. เชนนมความเกยวของโดยตรงกบกบอตลกษณ “คนใต” ทพวกเขายดถอ ดงจะไดกลาวถงในบทตอไป

86 

 

บทท 4 อตลกษณผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย”

ผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” หมายความตนเองและถกหมายความในหลายลกษณะ โดยผสนบสนนหลกสองกลม คอ ชนชนกลางในกรงเทพฯ และคนใตยายถนทแฟลตคลองจน หมายความตนเองบนฐานของชาตพนธและภมภาคตามลาดบ ขณะเดยวกนพวกเขากหมายความตวเองเขากบสถาบนพระมหากษตรยแมจะวางอยบนเงอนไขและกระบวนการตางกน รวมทงพวกเขามสถานะทางเศรษฐกจและสงคมตางกน ขณะทอกดานพวกเขาถกหมายความโดยแกนนาในอกลกษณะ บทนแสดงใหเหนอตลกษณและกระบวนการสรางอตลกษณดงกลาววามลกษณะอยางไร กอนจะกลาวถงอตลกษณ “คนด” ทสมพนธกบ “การเมองคนด” เปนการเฉพาะในบทตอไป

4.1 “ลกจน”

เนองจากชนชนกลางในเมองซงเปนผสนบสนนหลกกลมหนงของ “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” จานวนมากมเชอสายจน อตลกษณ “ลกจน” จงถกหยบใชในการเคลอนไหวอยางเขมขนโดยเฉพาะในชวงพนธมตรฯ โดยนายสนธ ลมทองกล แกนนาผ มเชอสายจน มกเรยกตนเองและผ เขารวมชมนมวา “ลกจน” เนองจากผ เขารวมชมนมสวนใหญเปนคนไทยเชอสายจนในกรงเทพฯ ดงทวา

“ผมเปนลกคนจน...ผมเดกๆ พอตงชอภาษาจนให...ชอผมภาษาไหหลาเขา

เรยก เหลยมเมงตบ ภาษาจนกลางเรยกวาหลนหมงตา แปลวาคนซงมความสวางในตวเอง นองๆ ของผมกมชอจนหมด ลกของผมกยงมชอจนให เพราะมนปฏเสธไมไดวาบรรพบรษเรามเชอสายจน” (สนธ ลมทองกล, อางใน เนชนสดสปดาห 2551: 12) นอกจากน นายสนธมกเอยชอพอคาและนกธรกจคนไทยเชอสายจนบนเวทปราศรยในการแสดง

ความขอบคณทบคคลเหลานบรจาคเงนและใหการชวยเหลอแกพนธมตรฯ ในดานตางๆ ดงทวา

“ปรบมอใหเจาของรานกวงเมงหนอยครบ...รานถวตดกวงเมง...จตใจนารกมาก ขอมสวนรวมในการทาความจรงดวยการบรจาคมาเพอจายคาเครองเสยง” (สนธ ลมทองกล, เมองไทยรายสปดาหสญจรครงท 6, 29 ตลาคม 2548) และ

“เจาของรานทองกใหกาลงใจทกคน อาเตยอามาบอกดรายการทกวนศกร” (สนธ ลมทองกล,เมองไทยรายสปดาหสญจรครงท 15, 24 มกราคม 2549)

87 

 

ประการสาคญ หลงจากทนายสมคร สนทรเวช นายกรฐมนตรในขณะนน กลาวในเชงดแคลนเชอสายจนของเขา นายสนธไดตอบโตดวยการชเชอสายจนอยางเขมขนผานการณรงคประเดน “ลกจนรกชาต” และ “ลกจนกชาต” ดงคาปราศรยทวา

“ยงอยยงเหนความถอย พดไดไงวาใสเสอลกจนแลวทาใหแตกแยก คณสมคร

ภาษาแตจวบอกวาเฉาฉย” (สนธ ลมทองกล, อางใน ผจดการออนไลน, 5 สงหาคม 2551)

และ “คณสมครคณมาพดใหแบงแยกทาไม เพราะถาลกจนรกชาต อยางนนลกพระ

ยามนกขายชาต...ดงนนเลกพดไดแลววาพอผมเปนพระยา มนจะมประโยชนอะไร เวลานลกจนทโบเบกาลงทาเสอลกพระยาขายชาตออกมาแจกแลว” (สนธ ลมทองกล, อางใน เพงอาง)

การอาศยอตลกษณ “ลกจนรกชาต” และ “ลกจนกชาต” ในการเคลอนไหวของนายสนธไดรบการ

ตอบรบจากผ เขารวมชมนมพนธมตรฯ เชอสายจนอยางกวางขวาง ดงจะเหนไดจากขอความสกรนบนเสอทขายดในการชมนมของพนธมตรฯ ทในชวง พ.ศ. 2549 คอ “เราจะส เพอในหลวง” ทวาหลงการรณรงคตอบโตของนายสนธดงกลาวสงผลใหขอความยอดนยมทสกรนบนเสอใน พ.ศ. 2551 เปลยนมาเปน “ลกจนกชาต” แทน (กองบรรณาธการมตชน 2551: 42, 53) ขณะทบทวเคราะหในนตยสาร “เนชนสดสปดาห” ระบวา “กลายเปนเรองเชยรแขกใหมอบเมอสมครใหสมภาษณวา ‘ใสเสอปลกระดมลกจนมากชาต ผมกาลงใหสนตบาลเขาดาเนนการในเรองน’ ซงปลกเรามวลชนพนธมตรใหฮกเหมจนทาใหเกดกระแสตอตานและขดขนดวยการซอเสอลกจนรกชาตมาโชวราวกบเปนงานเดนแฟชน” (เนชนสดสปดาห 2551: 12) ทงน การหยบใชอตลกษณ “ลกจนรกชาต” และ “ลกจนกชาต” ของนายสนธในการเคลอนไหวของพนธมตรฯ ชใหเหนความเปลยนแปลงในการเมองเรองชาตพนธในรฐไทยอยางสาคญ เพราะเปนการเปลยนสถานะชาวจนจากกลมชาตพนธสวนนอยทเคยถกเบยดขบออกจากชาตโดยชนชนนาไทยมาเปนผกอบกชาตกลมหลก (รวมกบชนชนนาไทยทอยเบองหลง) กลาวคอ การสรางรฐและชาตไทยมลกษณะของการชกลมชาตพนธหลกขณะทเบยดขบหรอกดทบกลมชาตพนธสวนนอย เพราะแมรชกาลท 5 จะทรงสรางรฐและชาตไทยดวยการทลายรากเหงาเฉพาะพรอมชมรดกรวมแทน ทวาชนชนปกครองรนถดมากลบผกชาตไทยเขากบกลมชาตพนธไทเพยงกลมเดยว (Keyes 1997a) พรอมกบดาเนนโครงการชาตนยมอยางเขมขน โดยรชกาลท 6 ไมเพยงแสดงตนเปนนกชาตนยมคนแรกของประเทศ หากแตพระองคทรงขบเคลอน

88 

 

ชาตนยมฉบบทางการทยดโยงกบสถาบนกษตรยผานชองทางตางๆ เชน การศกษาภาคบงคบ การโฆษณาชวนเชอ การเขยนประวตศาสตรฉบบทางการ และการทหาร (Anderson 1996) พระองคทรงเหนวา ทางเดยวทจะรวมคนตางชาตตางภาษา ทไมไดเปนชมชนเดยวกนในสยามประเทศเขาไวเปนชาตเดยวกนได คอใหถอเอาชนเชอชาตไทยเปนตวตงหลกแกนของบานเมอง และเปนใหญในทางการเมองและวฒนธรรม (เกษยร 2537: 8-9)16 ขณะทหลงเปลยนแปลงการปกครอง รฐบาลคณะราษฎรไดรอฟนแนวคดเรอง “คนไต” (Tai) เพอใชเปนจดเชอมโยงกลมคนพดภาษาไตทอยภายในและนอกประเทศเขาดวยกน รวมทงใชเปนฐานในการชอดมการณชาตนยมเชงชาตพนธทวทงภมภาคในชอ “มหาอาณาจกรไทย” (Keyes 1995, Scupin 1986, Uthai 1988) โดยเฉพาะอยางยงรฐบาลจอมพล ป. ไดตราพระราชกาหนดรฐนยมซงนอกจากจะตองการใหพลเมองม “ความเปนสากล” ตามนานาอารยะประเทศผานการแตงกายและกรยามารยาทแลว ยงตองการผกความเปนชาตเขากบกลมชาตพนธไทควบคไปกบการขจดคณลกษณทางชาตพนธอน ทงทอยมาแตเดม เชน ชาวมลาย (Anuar Nik Mahmud 1994, Chaiwat 1994, Che Man 1990, Nantawan 1977, Scupin 1986, Uthai 1988) และทอพยพเขามา เชน ชาวจน ชาวจนอพยพเขาสประเทศไทยระลอกใหญในสมยตนรตนโกสนทรดวยหวงมาพง “แผนดนใตพระบรมโพธสมภาร” ซงแมเอกสทธทราชสานกมอบใหพวกเขาเปนเสรชนไมตองสงกดมลนายเหมอนคนพนเมอง จะเปดโอกาสใหพวกเขาไดเลอนสถานะทางเศรษฐกจจากแรงงานเปนพอคา นายหนา เจาภาษอากร เจาเมอง รวมไปถงการลงทนในกจการตางๆ ทวาพวกเขากประสบปญหาในการใชชวตและทามาหากนบนแผนดนไทยเชนกน นบตงแตในชวงกอนรชกาลท 3 ชาวจนตามหวเมองมกถกกดขจากขนนางทองถน ขณะทตอมาในชวงตนพทธศตวรรษท 24 พวกเขาถกรฐบาลควบคมมากขนเพราะความทสวนหนงลกลอบทาธรกจผดกฎหมาย ปลนสะดม รวมถงกระทาการลกฮอ นอกจากน ใน พ.ศ. 2453 รฐบาลไดเรยกเกบเงนคาผกปจากพวกเขาสงขนจนบางสวนไมพอใจ ปดรานคา นดหยดงาน และกอการจลาจล สงผลใหรฐบาลสงกาลงมาปราบ ประการสาคญ รชกาลท 6 ทรงตอตานชาวจนอยางเดนชด พระองคไมอนญาตใหชาวจนเขาเฝาตอนขนครองราชยเพราะทรงฝงใจกบการลกฮอของชาวจน ตอมาพระองคทรงนพนธหนงสอ “ยวแหงบรพทศ” ซงเปนหมดหมายสาคญของนกชาตนยมไทยตอมาทมองวาจนเปนปญหา ไมสามารถกลนกลายได เพราะเปนพวกทมความภกดตอเชอชาตและมความรสกวาเหนอกวาคนไทย ขณะทชนชนนาไทยทไปเรยนยโรปไดรบอทธพลจากกระแสตอตานชาวจนในทานองเดยวกบการตอตานชาวยว เกดความรสกวาจนจะยดครองประเทศ จงดาเนนนโยบายทเขมงวดตอชาวจนและมการปดโรงเรยนจนหลายแหงในสมยรชกาลท 7 (เกษยร 2537ข, ญาดา 2519, เปรมา 2546, ผาสก และครส 2546, พรรณ 2549, สรลกษณ 2523, Skinner 1957)

                                                            16 นอกจากน พระองคทรงแสดงความเหนในนาม “อศวพาห” วา “การทจะตดสนวาผ ใดเปนชาตใดโดยแทจรงนน ตองพจารณาวาผนนมความจงรกภกดตอใคร? ถาเขาจงรกภกดตอพระบาทสมเดจพระเจาแผนดนสยาม เขาจงจะเปนไทยแท” (เกษยร 2537ก: 244)

89 

 

นอกจากน หลงเปลยนแปลงการปกครอง รฐบาลคณะราษฎร (ซงจานวนมากมเชอสายจน) ไมเพยงแตดาเนนนโยบายกลนกลายทางสงคมอยางตอเนอง เชน การพยายามใหการศกษาจนมความเปนไทย หากแตยงดาเนนนโยบายทางเศรษฐกจทมลกษณะชาตนยมและตอตานชาวจน เพราะเหนวาการคาพาณชยไมวาในเขตเมองหรอชนบทลวนอยในกามอชาวจนเกอบทงหมด โดยในดานหนงรฐบาลสนบสนนใหคนไทยเขามามบทบาททางเศรษฐกจมากขน รวมทงออกกฎหมายคมครองอาชพสงวนสาหรบคนไทยพรอมกบกดกนชาวจนออกไป ขณะทอกดานรฐบาลเขามาลงทนในกจการตางๆ ทเคยถกยดครองโดยชาวจน เชน ธนาคาร การคาขาว รวมทงจดตงรฐวสาหกจและผกขาดการนาเขาและกระจายสนคา ซงสงผลกระทบตอชาวจนอยางมาก พวกเขารสกไมเปนมตรกบชนชนนาไทย ขณะเดยวกนกเกดความรสกเปนกลมกอนและแนนแฟนในหมพวกเขามากขน (Skinner 1957)

อยางไรกด แมการถกกดทบจะสงผลใหมสานกทางชาตพนธเขมขนขน ทวาในอกดานชาวจนรนตอมาไดยอมสมานลกษณเขากบวฒนธรรมการเมองแบบอนรกษนยม อานาจนยม และทหารนยม ทปองกนไมใหคนงานและคนชนกลางจนอพยพเปลยนอานาจเศรษฐกจตนเปนอานาจการเมองและอานาจรฐ (เกษยร 2537ข: 15) กอนทจะมการรอฟนความเปนจนขนมาอกครงอยางสาคญตงแตทศวรรษ 2530 เปนตนมา โดยในดานหนงลกหลานชาวจนอพยพซงไดรบการศกษาไดกลายเปนชนชนกลางรนใหมในเมอง พวกเขาไดหนกลบมาเรยนรวฒนธรรมจน ปลกจตสานกชาตพนธ จนของตนขนมาใหม พรอมกบจนตนาการเอกลกษณจนสยามของตนขนมาใหมผานสอภาษาไทย ขณะทอกดานพวกเขาจนตนาชมชนชาตไทยขนมาใหมผานสอตางๆ เปนชมชนทประกอบดวยสมาชกหลากหลายชาตพนธและวฒนธรรมโดยมกษตรยเปนศนยรวมความจงรกภกด พวกเขายอมรบความไมเทาเทยมทางเศรษฐกจเพราะเหนวาคนยากจนกมความสขไดเนองจากไดรบความเมตตาชวยเหลอเกอกลจากคนมงม ขณะเดยวกนกไมเนนความสาคญของการปกครองดวยกฎหมายรวมถงสทธเสรภาพทคาประกนโดยรฐธรรมนญ แมจะเหนวาโครงสรางอานาจรวมศนยสงแตขาดเอกภาพของรฐราชการไทยเปนอปสรรคตอความรงเรองทางเศรษฐกจและการขยายเสรภาพทางการเมองของตนกตาม (เพงอาง: 32-35)

การอาศยอตลกษณ “ลกจนรกชาต” และ “ลกจนก ชาต” ของนายสนธในการขบเคลอนมวลชน

พนธมตรฯ ในกรงเทพฯ ซงสวนใหญเปนชนชนกลางเชอสายจนขางตน จงเปนเสมอนการแปลงจนตนาการชาวจนและชมชนชาตไทยใหมใหกลายเปนจรงผานการเคลอนไหวทางการเมอง โดยชยอนนต สมทวณช นกวชาการของพนธมตรฯ ไดชใหเหนความเปลยนแปลงดงกลาวในบทความชอ “ลกจนรกชาต” ดงน

“ความเปนลกจนกบการรกชาตไทยจงเปนคขนานกนมาโดยตลอดเพราะลกจน

ถกกดกนออกจากสงคมไทยเวนแตจะเขารบราชการ [...] ปรากฏการณพนธมตรฯ

90 

 

เปลยนปมดอยใหเปนปมเดน เปลยนความรสกลกๆ ทซอนเรนเปนการแสดงออกอยางชดแจง [...] สนธ ลมทองกลเลาความเปนมาของตนอยางเปดเผยและดวยความภมใจ เทากบเปนการปลกจตสานกของ ‘ลกจน’ ใหมความภมใจในความเปนลกจน เขามาสการตอส เพอชาตไทย นบเปนครงแรกทมการแสดงออกอยางเปดเผยเชนน สงทสนธทาไปเปนการลบมตทางการเมองทกดกนลกจนออกจากการเปนสวนสาคญของชาตไทย ทสาคญคอลกจนสามารถดารงความเปนจนไวไดพรอมๆ ไปกบการทาหนาทพลเมองไทย ความรสกนเทากบเปน การปลดเปลองพนธนาการทางจตวทยาใหกบลกจน [...] ขอความลกจนรกชาตจงตรงใจผ เขารวมจานวนหมน [...] สนธอาจไมไดตงใจทจะเปลยนสานกของลกจน แตสงทเขาทาลงไปกลบเปนผลสะเทอนตอความเปนจนในดานบวก และนาจะเปนการทาใหลกจนทไมไดมสวนรวมทางการเมองไดเขาสกระบวนการมสวนรวมในระบอบประชาธปไตยอยางแทจรง นบแตนตอไปความเปนลกจนกบความเปนชาตไทยกไมขดกนอกแลว ลกจนสามารถคงเอกลกษณทางเชอชาตไดพรอมๆ ไปกบการเปนสมาชกของชาตไทย” (ชยอนนต 2551)

อยางไรกด การบงชตนเองและผ เขารวมพนธมตรฯ ในฐานะ “ลกจน” ของสนธแฝงนยของความรสกนอยเนอตาใจและวพากษวจารณชนชนสงอยในตว ดงทวา

“มคนมาเลาใหฟง บรรดาบางคนทเปนหมอมหลวง หมอมราชวงศ ผ ด ผ ดตนแดงตะแคงตนเดน ตลอดจนพวกไฮโซทงหลายทรารวย ไมเคยรบรถงความยากลาบากของพวกเรา มาพด เขาบอกวาไอสนธมนเสอกมายงอะไรทาใหชาตบานเมองวนวาย ผมกราบขอบคณพสาวคนหนงทชอพนน พนนสวนกลบไป บอกคณอายรเปลาทคณใหคนแซลมมากชาต แลวมาชวยพระเจาอยหว พนนบอกวาพวกคณนามสกลพระราชทานมาตงแตสมยป สมยยา คณนงรากงอก ดาหอยกนเปนแถวๆ แลวคณปลอยใหลกเจกลกจนมนลกส เพอพระเจาอยหวไดอยางไร” (สนธ ลมทองกล, เมองไทยรายสปดาหสญจร 30 มถนายน 2549)

และ “ตอนนนไอพวกขผสมขาวมนทาอะไรอย มนอยากลมทกษณ แตสนดานอแอบ

ไมเคยออกมาชนตอหนา ใชไมใช เฮย ไอลกเจกออกมาแลวเวย เราตองไปชวยมน กเลยกลายเปนพวกอามาตยบางกลม บางคน อพวกไฮโซ อพวกหมอมราชวงศบางคนออกมากน อพวกนามสกลศกดนาออกมาผสมผสาน เรากเหนการชมนมทมการนงแลวมตะกรา

91 

 

ปกนก มคนมาใชบรการ แลวกแดกแซนดวชปลาแซลมอน ใชไมใชพนอง” (สนธ ลมทองกล, การปราศรยราลก 4 ปเหตการณ 7 ตลา 2551, 7 ตลาคม 2555)

กลาวอกนยหนง สนธไดพา “ลกจน” เขาไปเกยวของสมพนธกบชาตไทยและสถาบนกษตรยอกขน พวกเขาไมไดเปนเพยงคนตางชาตตางภาษาและวฒนธรรมทเขามา “พงพระบรมโพธสมภาร” หากแตไดกลายมาเปนผพทกษรกษาชาตและสถาบนกษตรยในยามคบขน และโดยเฉพาะอยางยงคอในยามทชนชนสงหรอผ ทอยแวดลอมสถาบนกษตรยไมมความกลาหาญพอทจะกาวออกมาเผชญหนากบภยคกคามเชน “ระบอบทกษณ” จงเปนภารกจทางประวตศาสตรของ “ลกจน” เชนพวกเขาทจะชวยกอบก ชาตและสถาบนกษตรยไว

กนกรตน (2560) พจารณาประเดนขางตนภายใตมโนทศน “ชาตนยมเชงบด” (twisted nationalism) เธอเสนอวาอดมการณชาตนยมไมไดถกใชเฉพาะในการจดองคกรนกชาตนยมชาวไทยเทานน หากแตแกนนา “ขบวนการตอตานทกษณ” เชน นายสนธ ไดใช “ชาตนยมเชงบด” ในการดงดดกลมชาตพนธตางๆ ไดแก ลกจน ลกลาว ลกแขก ลกญวน หรอแมกระทงฝรง เขาสการรณรงคเคลอนไหวของชาตนยมไทยดวย โดยกรณ “ลกจน” มความนาสนใจในแงทวา ทงทมการรณรงคเคลอนไหวชาตนยมลนเกนตอตานชาวจน ทวากระบวนการกลนกลายในหมชาวจนและลกหลานจนไดทาใหชาวจนในรนหลงมลกษณะเปนไทยมากขน แกนนา “ขบวนการตอตานทกษณ” ไดอาศยแนวคด “ชาตนยมเชงบด” ในการดงชาวไทยเชอสายจนรนหลงหรอ “ลกจน” ใหเขารวมขบวนการ พวกเขาไดพฒนาเรองเลาและอตลกษณใหมในการสรางความชอบธรรมใหกบผ เขารวมเหลานในฐานะ “คนไทยเชอสายจนทรกชาต” ชาวไทยเชอสายจนจานวนมากนอมรบเรองเลานในการอธบายการเขารวมของตน

อยางไรกด แมคนชนกลางทมเชอสายจนจะมสานกเชงชาตพนธและคลอยตามการปลกเราของนายสนธในการเคลอนไหวของพนธมตรฯ ทวาคนชนกลางระดบบนทสนบสนน กปปส. ไมไดมสานกเชงชาตพนธ เขมขนรนแรงในลกษณะดงกลาว ธรและชานนทร (2560) เสนอวาชนชนกลางระดบบนกรณศกษาซงแทบทกคนมเชอสายจนเชอมโยงความเปนจนเขากบคณคา เชน ความขยน ความซอสตย และเคลดลบในการทาการคาใหประสบความสาเรจ นอกจากน พวกเขาโยงความเปนจนเขากบความจงรกภกดตอสถาบนกษตรยในฐานะผ ใหทอยอาศยกบคนจน หรออกนยหนง คนจนคอผขยนซอสตยและจงรกภกด (ซงตรงขามกบฝายตรงขามทขเกยจคดโกงและไมจงรกภกด) ซงมนยเชงชาตพนธนอย ทงนกเพราะวาพวกเขาเกดและโตในชวงทบทบาทของความเปนจนถกลดทอนความสาคญในทางสงคมและเศรษฐกจลง และอตลกษณความเปนจนของพวกเขาถกกลนกลายทางวฒนธรรมเขาสความเปนไทย ในขณะทการเปลยนแปลงทเกดขนอยางรวดเรวสงผลใหอตลกษณความเปนชนชนยงไมเกดขนอยาง

92 

 

ชดเจน พวกเขาตางเตบโตโดยปราศจากการยดโยงกบโครงสรางใดๆ ไมวาจะเปนเชอชาตหรอชนชน พวกเขามองตนเองในฐานะปจเจกทตองมง "ทาตนเองใหด" เพอกาวขนสบนไดในการยกระดบตนเองใหเหมอนกบคนอนๆ ในสงคมไทย นอกจากน อตลกษณเชงชาตพนธ เชน “ลกจน” ไมไดถกเนนยาในการเคลอนไหวชวง กปปส. เหมอนเชนในชวงพนธมตรฯ สวนหนงเปนเพราะแกนนา กปปส. คอ นายสเทพ เทอกสบรรรณ เปนคนพนถนภาคใต ตางจากนายสนธทเปนคนกรงเทพฯ เชอสายจน นายสเทพจงไมอยในวสยทจะชอตลกษณ “ลกจน” ในการเคลอนไหวได ขณะเดยวกนดวยความทคนใตเขารวมชมนม กปปส. ในจานวนและสดสวนมากกวาสมยพนธมตรฯ มาก กสงผลให กปปส. มภาพการชมนมของคนใตอกภาพควบคไปกบภาพของคนกรงเทพฯ ไปโดยปรยาย และเปนเหตใหอตลกษณ “คนใต” ถกหยบใชและมความสาคญในการเคลอนไหวของ กปปส. อยางสาคญในทสด

4.2 “คนใต”

ชลตา (2560) เสนอวาความรสกเปน “คนใต” ไมวาจะอยทใดเปนสาเหตสาคญใหคนใตยานแฟลตคลองจนเขารวม กปปส. ขาวคราวความเดอดรอนของคนใตในพนทตางๆ ทเชอกนวามสาเหตมาจาก “ระบอบทกษณ” ไดนามาสความฮกเหมและการรวมตวกนอยางคกคกในการตอตานรฐบาลในหมคนใตยานแฟลตคลองจน ขณะเดยวกนในเวท กปปส. กมกมการนาเสนอปญหาของคนใตอยเสมอ โดยเฉพาะปญหาราคายางพารา โดยมแกนนา กปปส. จากจงหวดตางๆ ในภาคใตมาขนเวทวจารณรฐบาล และเสนอวาการขบไลรฐบาลคอหนทางเดยวทจะแกไขปญหาได นอกจากน มเหตการณสาคญทสงผลสะเทอนจตใจและสรางความคบแคนใจใหคนใตยานแฟลตคลองจนอยางมาก นนคอการปะทะกนระหวาง “เสอแดง” กบนกศกษามหาวทยาลยรามคาแหงซงจานวนมากเปนคนใต เหตการณนไดกลายเปนสาเหตสาคญในการใหความชอบธรรมกบการกอรฐประหารของ คสช. ของคนใตยานแฟลตคลองจน เนองจากพวกเขาเหนวารฐบาลในขณะนนไมสามารถควบคมสถานการณได และอาจเปนผ ใหทายหรอรเหนเปนใจกบ “เสอแดง” ในการทารายนกศกษาภาคใต เปนความรสกวา “พรรคพวก” ถกรงแก ขณะเดยวกนพวกเขารสกวาการมารวมชมนมกบ กปปส. คอการมาอยใชชวตอยทามกลางหมคนใตดวยกน เตมไปดวยบรรยากาศของความอบอนกลมเกลยว ไมนบรวมขอทวาความรสกของการเปน “พรรคพวก” เดยวกนของคนใตหมายรวมถงพรรคประชาธปตยดวย เพราะพรรคประชาธปตยถอวาเปนพรรคของ “โหมเรา” หรอ “พวกเรา” สงผลใหคนใตยานแฟลตคลองจนมความรสกด คนเคย ใกลชดสนทสนม และมแรงจงใจใหออกมารวมชมนมกบ กปปส. ในทสด

ชลตา (2560) ชวาการชมนม กปปส. มกลนอายของภาคใตคอนขางมาก (โดยเฉพาะเมอเปรยบเทยบกบ นปช. หรอ “เสอแดง” ทมกลนอายของภาคอน โดยเฉพาะภาคอสานสงกวา) นบตงแตการ

93 

 

แสดงหนงตะลงเสยดสการเมอง ทงน หนงตะลงเปนศลปะการแสดงพนบานภาคใตทสาคญ แมนายหนงบางรายบนเวท กปปส. ไดพากยหนงตะลงดวยภาษาไทยกลาง แตกเปนภาษาไทยกลางทมสาเนยงใตเจอปน รวมทงมการแสดงมโนราหจากคณะตางๆ ในภาคใต โดยประยกตเนอหาและตงชอใหสอดคลองกนกบขอเรยกรองของเวท กปปส. เชน “โนราหกบฏรกชาต” “มโนราหรกชาต ขบไลคนโกง ลมลางระบอบทกษณ” พรอมกนนกมวงดนตรและนกรองเพลงเพอชวตทมชอเสยงจากภาคใตผลดเปลยนหมนเวยนกนแสดงบนเวท เพลงทขบรองมทงเพลงทพดเรองทวๆ ไปดวยภาษาและทวงทานองดนตรแบบพนถนภาคใต และมทงทเกยวของการเคลอนไหวตอสทางการเมองโดยตรง เชน เพลง “วรชนคนใต” ของ “แสง ธรรมดา” ทเปนทรจกของคนใตทรวมชมนม กปปส. อยางกวางขวาง อกทงยงมการแชรและเขาชมคลปวดโอในยทปหลายหมนครง

นอกจากน ชลตา (2560) เสนอวาคณลกษณะความเปน “คนใต” ทสาคญอกประการทคนใตยาน

แฟลตคลองจนเหนรวมกนคอการไมยอมรบอานาจทฉอฉล ทจรตคอรรปชน และสรางความเดอดรอนใหแกประชาชน หรอกลาวอกนยหนง “คนใต” เปน “เสรชน ผ รกความเปนธรรม มอดมการณ” พวกเขาเหนวาการเขารวม กปปส. คอการเดนตาม “อดมการณคนใต” ในการยตความอยตธรรม ทาใหสงคมเปลยนไปในทศทางทดขน เปนประโยชนตอประเทศสวนรวม ไมไดทาเพอใครคนใดคนหนง หากแตทาไปเพอใหได “คนด คนเกง” มาบรหารประเทศ ขณะเดยวกนพวกเขาเหนวาคณลกษณะความเปน “คนใต” ผ ไมสยบยอมตอความอยตธรรมเปนคณลกษณะทควบคไปกบความเปน “นกเลง” และการ “ไมยอมคน” อนนามาสการยอมรบใน “วฒนธรรมโจร” ทวางอยบนฐานศลธรรมในการปกปองชมชนของตนจากอานาจรฐและอานาจอนทไมเปนธรรม แมวธการบางอยางอาจดไมเหมาะสมและรนแรง ซงสอดคลองกบการยอมรบในบคลกภาพของผ นา กปปส. โดยเฉพาะอยางยงคอการยอมรบความรนแรงในรปแบบตางๆ ในการชมนมเคลอนไหวของ กปปส. เพราะเหนวาเปนการตอสกบอานาจทไมเปนธรรม ซงประเดนดงกลาวนจะไดกลาวถงโดยละเอยดตอไป ประการสาคญ พวกเขาเหนวาความเปน “คนใต” ผกอยกบความจงรกภกดตอพระมหากษตรยหรอ ในหลวงรชกาลท 9 ดวย โดยนอกเหนอจากคนใตแฟลตคลองจนทกลาวในบทท 2 คนใตในภมภาคจานวนมากโยงความเปน “คนใต” ของพวกเขาเขากบความจงรกภกดตอพระมหากษตรย ดงกรณชาว “บานเกาะ” อ.หวไทร จ.นครศรธรรมราช ทนอกจากจะกลาววาพวกตนมความสานกในพระมหากรณาธคณและมความจงรกภกดตอรชกาลท 9 อยางมาก ดงรายหนงทสวมสายรดขอมอสเหลองพมพขอความ “เรารกในหลวง” และมกสวมเสอเชตโปโลสเหลองรวมทงสอนทมภาพพระปรมาภไธยรชกาลท 9 บรเวณหนาอก ทกลาววา “ในหลวงทานทรงหวงใยพวกเรามาก ทานทางานเพอประชาชนอยางไมรเหนดเหนอย ดอยางตอนนทานเขาโรงพยาบาลกยงตดตามขาว นาพดเลยรกพระองคทานมาก” (“นาพด” สมภาษณใน อนสรณ 2560:

94 

 

126) บางคนยงกลาวดวยวาสงนเปนคณสมบตสาคญประการหนงของ “คนใต” ดงทรายหนงกลาววา “คนใตจงรกภกดตอพระมหากษตรย” (“ลงนด” สมภาษณใน เพงอาง: 127) ขณะทอกรายกลาววา “คนใตรกในหลวง” ขณะวงสนทนากาลงอภปรายเรองบทบาทของสถาบนพระมหากษตรยในสงคมไทยปจจบน กอนจะถามเชงยนยนวา “มใครบางตรงนทไมรกสถาบน ไมรกในหลวง” (“นาพด” ใน เพงอาง: 126-127) ดวยความมนใจวาจะไมมใครในวงสนทนาคดคานหรอปฏเสธ

ประเดนทควรพจารณาคอ อตลกษณ “คนใตรกในหลวง” ช ให เหนการเปลยนแปลงในความสมพนธระหวางความเปนภมภาคกบชาตและรฐสวนกลางทรบรและเขาใจกนมาอยางสาคญ ทงนกเพราะวาอตลกษณ “คนใต” ในงานเขยนเกยวกบสงคมและวฒนธรรมภาคใตไมเพยงแตมนยของบคลกภาพ เชน มใจอสระ เปนนกเลง กลาไดกลาเสย หยงทะนงในเกยรตและศกดศร หวแขง หวหมอ รกพวกพอง ด ฯลฯ หากแตยงมนยของการจดความสมพนธระหวางทองถนหรอภมภาคกบรฐสวนกลางดวย คอ “คนใต” ไมหวงพงพาหรอแมกระทงตอตานรฐ เพราะความทในอดตพวกเขาอยหางไกลจากรฐสวนกลาง ตองดาเนนชวตดวยตนเอง และโดยเฉพาะอยางยงคอพวกเขาเขาสระบบการผลตเชงพาณชยกอนการขยายตวเขามาของรฐสวนกลางและสามารถพงตนเองไดในทางเศรษฐกจ (ณรงค 2544, นธ 2548, อาคม 2543) หรออกนยหนงคอพวกเขามความรสกภมภาคนยม (Regionalism) โดยมรฐสวนกลางรวมถงชาตและชาตนยม (Nationalism) เปนคปะทะ ฉะนน การทคนภาคใตชอตลกษณ “คนใตรกในหลวง” ในการเขารวม “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” จงชใหเหนความรสกนกคดของพวกเขาทมตอรฐสวนกลางและชาตทเปลยนแปลงไป คอ จากผไมหวงพงพาหรอวาตอตานรฐมาเปนผปกปกรกษารฐและโดยเฉพาะอยางยงคอชาตแทน อยางไรกด งานศกษาจานวนหนงชใหเหนวาภมภาคนยมไมจาเปนตองเปนคตรงขามชาตนยมเสมอไป เพราะแมในชวงทศวรรษ 1960 นกวชาการจานวนมากเหนวาภมภาคนยมเปนเพยงคณลกษณะทผกกบ/ขนตอภมภาค (ในฐานะพนททมคณลกษณะทางกายภาพและวฒนธรรมตางจากพนทขางเคยง) ทวาตงแตทศวรรษ 1980 เปนตนมางานวชาการในกลมนเหนวาภมภาคนยมไมวาจะเปนรปของความจงรก (Patriotism) หรอปรากฏการณทางการเมองมความคลายคลงกบชาตนยม จะตางกนตรงทวาภมภาคนยมมคณลกษณะเบดเสรจ/สมบรณนอยกวา นกภมภาคนยมเรยกรองความเสมอภาคมากกวาความพอเพยงในตวเอง และเรยกรองการปกครองตนเอง (Autonomy) มากกวาอสรภาพ ผคนอาจเดนขบวนเรยกรองเพอภมภาคแตพวกเขาไมไดมแนวโนมทจะยอมพลชพเพอสงน และหากพวกเขาจะยอมตายเพอสงใดกจะเรยกสงนนวาชาตมากกวา เชนเรยกวา Bangsa Moro หรอชาตโมโรแทนทจะเปน Muslim southern Philippines ซงการกลายรปจากภมภาคเปนชาตเชนนชใหเหนความตอเนองทสาคญระหวางอตลกษณ

95 

 

ภมภาคกบอตลกษณชาตรวมถงรอยตอระหวางอตลกษณทงสอง (Henley 1996) คาถามจงเปนวาอะไรเปนรอยตอระหวางภาคใตนยมกบชาตนยมไทย และอะไรททาให “คนใตรกในหลวง” ขอตอสาคญระหวาง“คนใต” กบชาตและ “ในหลวง” (ในฐานะทเปนราง (Embodiment) ของชาต) คอกลยทธทางการเมองของพรรคประชาธปตย Askew (2008) เสนอวาสาเหตหนงทพรรคประชาธปตยสามารถครองใจคนภาคใตมาอยางตอเนอง คอการสรางและเสนอภาพของพรรคสองประการทเชอมโยงกน ประการแรกคอการเสนอภาพความเปนคนใต “พรรคคนใต” โดยอาศยจานวนและสดสวนสมาชกสภาผแทนราษฎรภายในพรรครวมทงอดตหวหนาพรรคนายชวน หลกภย เปนเกณฑ อกประการคอการเสนอภาพพรรคการเมองทเปยมศลธรรมจรรยาผานความ “ซอสตยสจรต” ของนายชวน และการเปดโปงความทจรตรวมทงตอตานอานาจรฐทอยตธรรมมาอยางตอเนองเพราะความทมกเปนฝายคาน ขณะทอกดานพรรคประชาธปตยตอกยา “ความเปนคนใต” ซงมความแตกตาง (หรออกนยหนงคอเหนอกวา) จากคนภาคอน ในแงทเปนผ ทกระตอรอรนทางการเมอง ชนชอบนกการเมองผ มคณธรรมและตอตานอานาจรฐทไมเปนธรรม ซงในสองกรณหลงเชอมโยงกบพรรคประชาธปตยโดยตรง17

ในทานองเดยวกน ภเมฆ (2550) เสนอวาสาเหตทคนในภาคใตใหความนยมในพรรคประชาธปตยตงแตทศวรรษ 2530 เปนตนมา เนองจากวา 1) พวกเขารสกวาพรรคประชาธปตยเปน “พวก” เดยวกบพวกเขา และพวกเขาในฐานะ “คนใต” กตองรกพวกพอง 2) พวกเขาพงพอใจในภาพลกษณของพรรคประชาธปตยทเนนการเชดชนกการเมองทซอสตยสจรตเชนนายชวน หลกภย และพลเอกเปรม ตณสลานนท และการเปดโปงการทจรต ซงสอดคลองกบบคลกของ “คนใต” ทพวกเขาเหนวาเปนคนทรกความเปนธรรมและไมยอมถกเอาเปรยบ และ 3) พวกเขาชนชอบภาพลกษณการตรวจสอบอานาจรฐของพรรคประชาธปตยในฐานะทเปนพรรคฝายคาน เพราะสอดคลองกบความรสกของพวกเขาทวาถกขมเหงและเอาเปรยบจากรฐบาลกรงเทพฯ18

                                                            17 นอกจากน Askew (2008) เสนอเพมเตมวาความรกและความภกดในพรรคประชาธปตยของคนในภาคใตไมไดเปนเพยงผลพวงของกลวธทางการเมองของพรรคประชาธปตยประการเดยว หากแตยงเปนสวนหนงของกระบวนการสรางตวตนและชมชนทางการเมองในอดมคตของคนในภาคใตเองดวย เขาเสนอวาคนใตเหนวาการสนบสนนพรรคประชาธปตยคอการแสดงใหเหนวาพวกเขากระทาในสงทถกตองดงามและเปนประโยชนตอระบบการเมอง คอ ไมขายเสยง ตอตานการทจรต และตรวจสอบรฐบาล ฉะนน ยงพรรคไทยรกไทยมอทธพลและสามารถตงรฐบาลเสยงขางมากไดเทาใด พวกเขากยงสนบสนนพรรคประชาธปตยมากเทานน เพราะเหนวาเปนการทาใหระบบการเมองมคณธรรม เปนการสรางและแสดงออกซงตวตนทางการเมองของพวกเขาทจะยงประโยชนใหกบสงคมโดยรวม 18 อยางไรกด นธ (2548) อธบายความชนชอบในพรรคประชาธปตยของคนภาคใตอกลกษณะ เขากลาววาในดานหนงคนใตรสกวาความเปนคนหวแขงและหวหมอของพวกเขาเปนคณสมบตทขาดไมไดสาหรบพลเมองในระบอบประชาธปไตย ขณะทอกดานพวกเขาเหนวารฐบาลควรอยใตการควบคมของพวกเขา ฉะนน พวกเขาจงเหนความแตกแยกในพรรคประชาธปตยและความไมสามารถของพรรคประชาธปตยในการจดตงรฐบาลเดยวเปนขอด เพราะนอกจากจะชวยใหพวกเขาสามารถควบคมรฐบาลและพรรคได คณลกษณะดงกลาวของพรรคประชาธปตยชวยเพมบทบาทใหกบนกการเมองในพนทในเวลาเดยวกน นอกจากน สาเหตทพวกเขาไมเลอกพรรคไทยรกไทยกเพราะไมตองการอยภายใตรฐอปถมภรวมทงรฐบาลทแขงแกรงทพวกเขาไมสามารถควบคมได

96 

 

เพราะเหตน การทพรรคประชาธปตยชการจงรกภกดและปกปองสถาบนกษตรยอยางเขมแขงทามกลางความขดแยงทางการเมองในชวงทศวรรษทผานมา รวมทงการทพลเอกเปรม ตณสลานนท ซงมภาพคกบคนใตและพรรคประชาธปตย ดารงตาแหนงประธานองคมนตรและมกแสดงตนและเรยกรองคนไทยใหมความจงรกภกดตอสถาบนกษตรย กสงผลใหความเปนคนใตทสรางผานพรรคประชาธปตยมนยของการจงรกภกดตอสถาบนกษตรยตามไปดวย

อยางไรกด นอกจากกลยทธทางการเมองของพรรคประชาธปตยทงในสวนของการเมองเลอกตงและความขดแยงทางการเมอง ปจจยสาคญอกประการทมสวนในการกอตวของอตลกษณ “คนใตรกในหลวง” คอกระบวนการสรางความจงรกภกดตอสถาบนกษตรยในระดบประเทศผานกลไกรฐและสอกระแสหลก ซงสงผลใหเกดกระแส สานก และความรสก “รกในหลวง” กระจายไปทวในสงคมไทย และอตลกษณ “คนใตรกในหลวง” กเปนสวนหนงของกระแสดงกลาวน จะมความจาเพาะตรงทมมตของความเปนภมภาคและกลยทธทางการเมองของพรรคประชาธปตยเพมเตมเขามา นอกจากน การทคนภาคใตสามารถเปนสวนหนงของชาตและไมรสกขดกบอดมการณรฐ “ชาต ศาสนา พระมหากษตรย” นอกจากความรสกวาตนเปนกลมชาตพนธไท พดภาษาไทย (แมจะสาเนยงใต) เหมอนคนสวนใหญหรอกลมหลกของประเทศ ยงเปนเพราะความทพวกเขารสกวาภาคใตโดยเฉพาะจงหวดนครศรธรรมราชซงเปนฐานทมนของพรรคประชาธปตยและ กปปส. เปนศนยกลางของพทธศาสนามาแตอดต ฉะนน การท “ศาสนา” ในอดมการณรฐถกยดโยงกบพทธศาสนากสงผลใหคนภาคใตสามารถโอบรบอดมการณรฐไดโดยงาย ไมนบรวมความเคารพศรทธาตอสถาบนกษตรยทพวกเขามมาแตอดต (พวกเขาอาจไมพอใจหรอไมชอบเจาหนาทรฐอยางเชนตารวจ แตพวกเขาไมเหนวาเจาหนาทรฐเหลานมความเกยวของกบสถาบนกษตรย) ทสงผลใหพวกเขาสามารถโอบรบกระบวนการการสรางความจงรกภกดตอสถาบนกษตรยในชวง 5 ทศวรรษทผานมาไดเปนอยางด19

                                                            19 ทงน กระแสและสานก“ภมภาคนยม” เกดขนในภาคอนเชนกนซงมทงสวนทคลายและสวนทตางจากภาคใต ดงกรณภาคอสาน Keyes (1967) ชวาความรสก “เรา-เขา” หรอวาทองถนอสานนยมกอตวขนจากความรสกวาถกดถกทางชนชนและชาตพนธจากคนไทยในเมองหลวงในกลมแรงงานอพยพชาวอสานในชวงหลงสงครามโลกครงท 2 ซงตอมาความรสกดงกลาวถกขยายความโดยผแทนราษฎรจากภาคอสานในรฐบาลจอมพล ป. ซงเรยกรองกดดนใหรฐบาลเอาใจใสภาคอสานมากขน พวกเขาเหนวารฐบาลกลางและคนไทยภาคกลางโดยรวมปฏบตตอคนอสานในฐานะผ ดอยกวาทางวฒนธรรมและชนชน ผสมครสมาชกผแทนราษฎรฝายซายประสบความสาเรจกวาผสมครคนอนในการใชแนวคดภมภาคอสานนยมซงขนสจดสงสดในอสานในป พ.ศ. 2500 เพอประโยชนทางการเมอง เปนความรสกวาถกดถกเหยยดหยนและตาตอยกวา ซงตางจากกรณภาคใตทมนยของความภาคภมใจและเหนอกวา อยางไรกด Keyes ชวาความรสกภมภาคอสานนยมไมไดทาใหความรสกชาตนยมไทยของชาวอสานหมดสนไป เพราะแมสกวาตนแตกตางและถกดถกจากคนไทยภาคกลางทงในเชงชาตพนธ การเมอง และเศรษฐกจ ทวาชาวอสานสวนใหญมองวาตนเองเปนสวนหนงของสงคมไทยโดยรวม พวกเขาเลอกใชวฒนธรรมเฉพาะของภาคอสานเปนแนวทางในการแสดงออกดานพฤตกรรมเมออยในบรบทของทองถน และเลอกใชอดมการณหรอแนวคดทางสงคมวฒนธรรมของชนชนนาซงสอดคลองกบบรบทสงคมทกวางกวาในการเคลอนไหวระดบชาต นอกจากน พวกเขามความจงรกภกดตอพระมหากษตรยซงกอตวขนผานตานานเรองเลาและระบบการศกษา พวกเขาเหนวาพระมหากษตรยเปนผอปถมภสงสดตอพทธศาสนาและเปนผ มบญสดในหมฆราวาส การเลอนชนทางสงคมคอการขยบเขาใกลพระมหากษตรยผานระบบราชการและวงการสงฆ พวกเขาไมไดใชแนวคดภาคอสานนยมเพอแบงแยก

97 

 

นอกจากน อนสรณ (2560: 128) เสนอวาความเชอทวา “คนใต” รกอสระ ไมหวงพงพาหรอกระทงตอตานรฐ อาจไมไดหมายรวมถงสถาบนพระมหากษตรย ในอดตคนใตอาจไมพอใจหรอไมชอบเจาหนาทรฐอยางเชนตารวจ แตพวกเขาไมเหนวาเจาหนาทรฐเหลานมความเกยวของกบสถาบนกษตรย และเหตดงนนพวกเขาจงไมไดวพากษวจารณสถาบนกษตรย เมอเหนวานโยบายและการปฏบตของเจาหนาทรฐไมถกตอง ตรงกนขามพวกเขาเหนวาสถาบนกษตรยคอทพงทจะชวยแกปญหาความไมยตธรรมจากขาราชการ และการโกงกนบานเมองของนกการเมอง ขณะท “ปราชญทองถน” ดานวฒนธรรมภาคใตคนสาคญชวาความเชอทวา “คนใต” ไมไวใจหรอวาตอตาน “รฐ” เปนความเขาใจทคลาดเคลอน เพราะ “คนใตนยมธรรมเนยมของเจานาย หรอคนทอยในอานาจรฐมาตงแตอดต” ฉะนน การทหนวยงานรฐรวมทงพรรคประชาธปตยเนนยาความจงรกภกดตอสถาบนกษตรยอยางเขมขนในชวงกวาทศวรรษทผานมา จงสอดรบกบจรตทางวฒนธรรมของคนในภาคใตในสวนน 20 และสามารถอาศยเปนอตลกษณในการเขารวมชมนม กปปส. รวมกลมมวลชนกลมอนในทสด

4.3 “มวลชนใตรมบารม” “ประชาชนของพระราชา” และ “มวลมหาประชาชน”

เพราะเหตทอตลกษณ “ลกจน” และ “คนใต” ผกกบความจงรกภกดตอพระมหากษตรย อตลกษณเดนอกประการทผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” โดยเฉพาะอยางยงคอ กปปส. บงช ตวเองเขาดวยคอ “มวลชนใตรมพระบารม” และ “ประชาชนของพระราชา”

ธรและชานนทร (2560) เสนอวากรอบมมมองทจะเขาใจความเชอมโยงของชนชนกลางระดบบน ซงมเชอสายจนกบการเมองไดนน ไมใชการมองพวกเขารวมกนเปนชนชนทเคลอนไหวทางการเมองเพอปกปองผลประโยชนทางชนชนของตนเอง เพราะกรอบดงกลาวไมสามารถทาความเขาใจลกษณะการเตบโตของชนชนกลางระดบบนในประเทศไทยทพฒนามาโดยขาดสายสมพนธรวมทงในทางเชอชาตและชนชน ธรและชานนทรเสนอวธพจารณาความสมพนธระหวางชนชนกลางระดบบนกบการเมองโดยเฉพาะการ “หนหลงใหกบประชาธปไตย” ดวยการวเคราะหพวกเขาเปน "มวลชน" (mass) ในความหมายของการเปนปจเจกทเตบโตเปนฐานสนบสนนการเมองแบบฟาสซสม สถานะความเปนมวลชนสะทอน

                                                                                                                                                                                         

ดนแดน แตเพอปรบปรงสภาพความเปนอยของพวกเขาใหดขนภายในรฐและชาตไทย การตอตานไมไดเปนความตองการแยกดนแดนแตเปนการโคนลมอานาจรฐบาลกลางซงไมไดมนยรวมถงกษตรย เปนความรสกทมตอรฐสวนกลางและพระมหากษตรยทคลายคลงกบในหมคนภาคใต 20 นอกจากน ชลตา (2560) ตงขอสงเกตเพมเตมวาในงานเขยนของปญญาชนทองถนภาคใต ความไมชอบธรรมของ “นาย” หมายถง “นาย” ในระดบทองถนเปนหลก สาหรบขนนางสวนกลางและพระมหากษตรยกลบไดรบการยอมรบ ในฐานะผ เขามาชวยแกปญหา เชน จากรายงานของขาหลวงพเศษผตรวจราชการเมองสงขลาและพทลง ทกราบทลพระเจานองยาเธอกรมหมนดารงราชานภาพ เสนาบดกระทรวงมหาดไทย เสนอการใชอานาจบงคบเจาเมอง เพอใหทางานมประสทธภาพและเปนธรรมมากขน และคนใตสวนใหญมองคอมมวนสตวา เปนภยคกคามตอชาต ศาสนา และพระมหากษตรย อกทงยงถกมองวาเปนผสรางผลกระทบตอชมชน

98 

 

ความสมพนธกบการเมองระดบชาตทไมไดถกขบเคลอนดวยผลประโยชนทางชนชนหรอการเมองแบบพรรคการเมอง แตถกขบเคลอนผานปจเจกทยดโยงกบอดมการณและจนตนาการทางการเมองของระบบเผดจการ พวกเขาถกฟมฟกผานอดมการณราชาชาตนยมจนกลายเปน "มวลชนใตรมพระบารม" ขณะทความขดแยงระหวางทศทางการเปลยนแปลงการเมองของประเทศกบแนวคดเรองบรรทดฐานทางการเมองของพวกเขาเปนสภาวะสาคญทสงผลใหพวกเขา “หนหลงใหกบประชาธปไตย” ธรและชานนทร (2560) เสนอวาขอคนพบและขอถกเถยงของพวกเขาเปนไปในทศทางเดยวกบงานศกษากอนหนา ทชใหเหนวาแมชนชนกลางจะมทาทสนบสนนประชาธปไตยอยบาง แตกมแนวโนมทจะสนบสนนเผดจการภายใตเงอนไขทางการเมองตางๆ พวกเขาจะสนบสนนประชาธปไตยหากเผดจการคกคามสถานะและผลประโยชนพวกเขา สวนหนงเปนเพราะวาพวกเขาเตบโตภายใตสภาพแวดลอมของรฐพฒนาทถกควบคมดวยระบบเผดจการ แมกระทงอตลกษณของพวกเขากยงถกหลอหลอมมาภายใตสภาพแวดลอมน ชนชนกลางระดบบนในประเทศไทยจงมความคนชนกบระบบเผดจการ และเมอพวกเขาตองเผชญความสนคลอนจากการเปลยนแปลงทางการเมองทชนชนลางเขามามบทบาทมากขน ทงยงเกดอาการตอตานระบบประชาธปไตยดวยมองวาเปนระบบทเตมไปดวยคอรรปชน ชนชนกลางระดบบนจงโหยหาระบบเผดจการใหเขามายอนคนการเปลยนแปลงเหลาน

นอกจากน ธรและชานนทร (2560) เสนอวาคนชนกลางระดบบนสวนใหญเปนลกหลานคนจนทกลายมาเปนไทยและไดขยบฐานะของตนจนประสบความสาเรจ จากทงการเขาระบบการศกษาจนไดจบมหาวทยาลยและจากการขยายบทบาททางเศรษฐกจดวยการทาธรกจ หรอเขาไปมบทบาทในระบบราชการ โดยสงทเกดขนพรอมๆ กบกระบวนการเหลานคอสภาพทรฐบาลเผดจการพยายามเพมบทบาทของสถาบนกษตรย จนทาใหชนชนทกาลงกอตวนไดสรางความรสกผกพนกบสถาบนกษตรย ความรสกเชนนเตบโตขนในชวงประชาธปไตยครงใบทพลเอกเปรม ตณสลานนท ขนมามอานาจ และพฒนาเปนอดมการณทางการเมอง ทยดโยงบทบาทของสถาบนกษตรยเขากบเสถยรภาพทางการเมอง ความสงบสข และการพฒนา สงผลใหพวกเขากลายเปน "มวลชนใตรมพระบารม" รวมถง “ประชาชนของพระราชา” ในการเขารวมชมนม กปปส. ในทสด อตลกษณ “มวลชนใตรมพระบารม” และ “ประชาชนของพระราชา” ในการชมนม กปปส. แสดงออกผานเสอผาและเครองประดบเปนหลก อาทตยและอาจนต (2560) ชวาแบบเสอทไดรบความนยมแบบหนงในกลมมวลชนคอแบบเสอทสกรนขอความวา “เราคอประชาชนของพระราชา” ซงชใหเหนวา พวกเขาตองการบงชตนเองเขากบพระมหากษตรยอยางชดเจน อยางไรกด อาทตยและอาจนตตงขอสงเกตวาแมมวลชนจะบงชตนเองเขากบ “พระราชา” ซงมความตอเนองมาจากการเคลอนไหวของพนธมตรฯ ทชอตลกษณดงกลาวอยางเดนชด ทวากรอบโครงความคดทางการเมองทแกนนาและนกวชาการ กปปส.

99 

 

นาเสนอไมไดเนนยาประเดนสถาบนกษตรยเทากบการพยายามตรวจสอบการทจรตของรฐบาล และมงเสนอรปแบบโครงสรางทางการเมองแบบใหม ขอความบนเสอทไดรบความนยมในมวลชนจงสะทอนแนวคดทางการเมองของมวลชน ทเนนความสาคญในประเดนทพนไปจากกรอบโครงความคดของแกนนา ทงน อตลกษณทแกนนา กปปส. สรางใหผ เขารวมชมนมคอ “มวลมหาประชาชน” ซงไมไดองกบสถาบนกษตรยเทากบสถาบนชาต ซงอาทตยและอาจนต (2560) ชวาแสดงออกผานเสอผา เครองประดบ และอปกรณในการชมนม โดยในสวนเสอผาและเครองประดบพวกเขาเสนอวา นบตงแตการชมนมของพนธมตรฯ เปนตนมา การแตงกายดวยเสอสและการใชอปกรณประกอบการชมนมไดกลายเปนรปแบบการแสดงออกทางการเมอง และการชมนมทางการเมองครงตอๆ มากเดนตามแนวทางน ไมวาจะเปนการชมนมของ “เสอแดง” หรอ “เสอหลากส” การชมนมของ กปปส. กเชนกน การสวมใสเสอผาและตกแตงดวยเครองประดบเปนหนงในการสอสารทางการเมองทสาคญ สธงชาตไทยถกนามาใชกบ “สนคารกชาต” จานวนมาก ทงเสอยด สายรดขอมอ ทคาดผม รวมถงเครองประดบตางๆ นอกจากน สญลกษณสาคญอกประการคอนกหวด ดงทมการตงฉายาให กปปส. วา “มอบนกหวด” เพราะนอกจากในการชมนมจะมเสยงนกหวดดงขนเปนระยะ ทงจากการเปานาของผปราศรยและจากการเปารบของมวลชน ผ รวมชมนมเกอบทงหมดมกจะหอยนกหวดทคอดวยสายคลองลายธงชาต หรอกลาวอกนยหนง นกหวดพรอมสายคลองลายธงชาตเปนเครองแบบสาคญทสดของ “มวลมหาประชาชน” เปนสนคาทวางขายอยทวไปในพนทชมนม มทงทผลตโดยบลสกายทวและผ คารายอนซงมขอพพาทประเดนลขสทธระหวางกนในเวลาตอมา นอกจากน อตลกษณสาคญอกประการทแกนนา กปปส. ใชในการบงชตนเองรวมถงผ รวมชมนมเขาดวยคออตลกษณ “คนด” ซงตรงขามกบนกการเมองโดยเฉพาะ พ.ต.ท.ทกษณ และผ ใหการสนบสนนเขาทเปน “คนเลว” โดยอตลกษณดงกลาวนไดรบการบงชจากผ เขารวมชมนมดวยเชนกน พวกเขาหมายความตนเองเปน “คนด” และหมายความการเคลอนไหวของตนวาเปนการทาความด เพราะเปนการขบไลนกการเมองทฉอฉล ขายชาต และไมจงรกภกดตอสถาบน เปนการทาใหการเมองมศลธรรมดวยการสนบสนนให “คนด” เขามามอานาจและบทบาทในการปกครองประเทศ ขณะท “คนเลว” จาเปนตองถกขจดออกไปไมวาจะดวยวธการใด หรอแมกระทงดวยการใชความรนแรง เปนความพยายามของพวกเขาทจะสถาปนา “การเมองคนด” ใหเกดขนในสงคมไทย ดงจะไดกลาวถงในบทตอไป

100 

 

บทท 5 “การเมองคนด”

บทนกลาวถง “การเมองคนด” ทผ สนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” พยายาม

เคลอนไหวผลกดน เนอหาประกอบดวยสองสวน สวนแรกเปนการชใหเหนวาพวกเขาหมายความตนเองเปน “คนด” อยางไร ทงทเปนความหมายในตวเองและทผานการสรางคตรงขาม เชน “คนเลว” ซงนาไปสการจดความสมพนธระหวางอตลกษณทงสองในบางลกษณะ สวนทสองเปนการแสดงใหเหนวา “การเมองคนด” มลกษณะอยางไร และผกกบโลกทศนและคตความเชอทางศาสนาอยางไร ดงแสดงใหเหนเปนลาดบ

5.1 อตลกษณ “คนด”

5.1.1 เราคอ “คนด”

“คนด” เปนอตลกษณทถกใชอยางเขมขนในการชมนมเคลอนไหวของ กปปส. นบตงแตในสวนของแกนนา ผกลาวปราศรย ไปจนกระทงผ เขารวมทวไป กลาวในสวนแกนนา นายสเทพ เทอกสบรรณ มกหมายความตวเขาและผ รวมชมนมวาเปน “คนด” ในการปราศรย เชน ในการปราศรย ณ เวทราชดาเนน คนวนท 21 พฤศจกายน 2556 เขากลาววาเขาและผ เขารวมชมนมเปน “คนด” ทกาลง “ทาในสงทถกตองเพอบานเมอง” พรอมกบปดทายการปราศรยวา “การตอสของเราในครงนจะเปนการตอส ทยงใหญทสด และโลกจะตองจารกไววาคนด […] ไดออกมาตอส เพอบานเมอง” (สเทพ เทอกสบรรณ ใน ประจกษ 2560) นายสเทพยาถอยคาเหลานแทบทกครงทเขาปราศรยบนเวท ชใหเหนความพยายามของเขาในการสรางโครงเรองของการชมนมครงนวาเปนการตอสกนระหวางคนดกบคนเลว

เชนเดยวกบพทธะอสระ แกนนา กปปส. เวทศนยราชการ แจงวฒนะ เขาทาหนาทวางกรอบทางศลธรรมใหกบการชมนม โดยใชหลกธรรมคาสอนในพทธศาสนามาอธบายการเคลอนไหววาไมใชการชมนมทางการเมองปกต แตเปนการตอสอนศกดสทธ เปนสงครามของคนดฝายธรรมะทมาขจดคนชวฝายมารใหหมดไปจากแผนดน การปราศรยของพทธะอสระเตมไปดวยการเทศนาพรอมกบนาพทธประวตหรอหลกธรรมคาสอนมากลาวอางเพอสรางความชอบธรรมใหกบการชมนม กปปส. วาเปนสงทถกตองตามทานองคลองธรรม เปนการกระทาของผ ทประพฤตด ทาหนาทกาจดสงไมดอยางนกการเมองเลวและทจรตใหออกไปแผนดนไทย นอกจากน พทธะอสระยงมกกลาวอางพทธประวตเพอยกสถานะของตนในฐานะพระสงฆทมหนาทชถกผดใหกบสงคม และในฐานะทแมแตพระราชาในอดตยงตองฟงคาแนะนากอนออกศกสงคราม (ประจกษ 2560)

นอกจากน ผ เขารวมชมนมทวไปกหมายความตนเองและผ รวมชมนมคนอนเปน “คนด” ในการกลาวปราศรยบนเวท ดงกรณ “เดกหญงแปง” ทวา

101 

 

“สวสดคะชอแปง […] เราเปนคนดเราตองขนสวรรค […] ส ไมส ถาสขอใหทา

ตอไป เพราะอยงลกษณมนกทาตอไป หนเปนกาลงใจใหพนองเพราะวาพนองเปนคนด หนคนด หนไมรกคนชวอยาง อยงเละ อยงลกษณ ไอควายแดง เพราะวาเขาโง เราด” (“เดกหญงแปง” ใน ประจกษ 2560)

นอกจากน อตลกษณ “คนด” ของ กปปส. ผกอยกบพระมหากษตรยโดยตรง ดงคากลาวของ

“เดกหญงแปง” ทวา

“เราดาอยงลกษณ เพราะเราเปนคนไทยรกษาประเทศไทยกบในหลวง ในหลวงเหนอยมาก เรากเลยมารวมตวกน มาขบไลรฐบาลกบควายแดง สงสารในหลวงบางไอเสอแดง ไอเสอแดงมนเหนอยแคไหนเราไมเหนอยเทานนพนอง หนไมเหนอย พอแมพนองกไมเหนอย เพราะเราทามาใหในหลวงทกปทกวน เราไมเหนอยอะไรเลย จงทาตอไป หนขอใหในหลวงขนสวรรค เปนนางฟา เปนเทวดา เพราะในหลวงทาความดมาก ตอนนอยงลกษณมงตกนรก แตในหลวงขนสวรรค เปนเทวดา เหลอแตเรา เราส เพอในหลวง ตายไปเราขนสวรรค เพราะในหลวงไมโง…หนรกษาประเทศตลอดกาลจนวนตาย” (“เดกหญงแปง” ใน ประจกษ 2560)

นอกจากเวทปราศรยแลว อนเตอรเนตเปนพนทสาธารณะอกแหงทผสนบสนน กปปส. ใชในการ

สรางและนาเสนออตลกษณ “คนด” ของพวกเขา อาทตยและอาจนต (2560) เสนอวา “มวลชน กปปส.” ไมไดเขารวมชมนมในฐานะ “อณ” ทไรอตลกษณหรอตวตน หากแตพวกเขาไดใชอตลกษณ ตวตน และรสนยมบางดานบางสวนเพอสรางความมสวนรวมในการเคลอนไหว พวกเขาไมไดเปนมวลชนทถกจดการอยางเบดเสรจหรอไรบทบาท หากแตเปนสวนหนงหรอมสวนรวมในการผลตอตลกษณของการชมนม กปปส. โดยเฉพาะทผานการผลต เผยแพร และแบงปนสอสวนบคคลทบรรจคานยมของพวกเขาอยในนน เชน การดดแปลงและเผยแพรปายดานรโทษกรรมทางสอออนไลน และการผลตหรอเลอกสวมใสสนคารกชาตลกษณะตางๆ ซงสามารถพจารณาไดสองลกษณะ ลกษณะแรกคอในแงเนอหาทแสดงถงอตลกษณ “คนด” ทพวกเขาจนตนาการถง และลกษณะทสองคอในแงของรปแบบ ททาใหการเคลอนไหวทางการเมองของพวกเขามลกษณะทดไมเปนการเมอง (apolitical) ซงถอเปนคณลกษณะสาคญประการหนงของ “คนด” ทยดโยงกบความเปนถนฐาน อาชพ การศกษา สถานะทางเศรษฐกจและสงคม รวมถงทศนคต/รสนยมตางๆ ของพวกเขาในฐานะทเปนชนชนกลางในเมองทมการศกษา

102 

 

นอกจากน การสรางอตลกษณ “คนด” มความจาเปนตองผานกระบวนการใหความหมายหรอตความใหมหากวาบคคลนนไมไดมคณลกษณะสอดรบกบอตลกษณ “คนด” ตงแตตน ดงกรณนายสเทพ เทอกสบรรณ เลขาธการ กปปส. เขามประวตดางพรอยในสมยเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรและเลขาธการพรรคประชาธปตย ในชวงแรกมการตงขอกงขาและโจมตภมหลงและประวตทางการเมองของเขา มการขดคย เปดโปง และหยบยกกรณทเขาเขาไปพวพน หรอมสวนรบผดชอบสมยเปนนกการเมอง โดยเฉพาะกรณ ส.ป.ก. 4-01 สมยรฐบาลชวน 1 ทนาไปสการอภปรายไมไววางใจและการยบสภาของรฐบาลพรรคประชาธปตยในทสด นอกจากน เขาถกวพากษวจารณวาเปนตวแทนของนกการเมองยคเกา มภาพของการเปนนกการเมองเจาพอทองถนอปถมภ ซงขดกบอตลกษณ “คนด” ของ กปปส. ทเขาเปนแกนนา (ประจกษ 2560)

ตอมาจงไดมความพยายามสรางอตลกษณใหมใหกบเขา จากการมภาพเปนนกการเมองทมอดตมวหมอง เขาไดรบการสรางภาพใหมใหกลายเปน “ลงกานน” ผ โอบออมอารและทนสมย มการจดแตงเครองแตงกาย เครองประดบทแสดงความรกชาต มการนาภาพเขาขนปกนตยสารตางๆ เพอนาเสนออต-ลกษณใหม และมการออกหนงสอชวประวตของเขาตงแตวยเดกจนมาถงการเปนแกนนา กปปส. พรอมกบอธบายบทบาททางการเมองของเขาใหมในชวงทพวพนกบคดทจรตตางๆ ในอดต โดยมบคคลสาคญในแวดวงตางๆ ทสนบสนน กปปส. มาเขยนคานยมให เชน นายชวน หลกภย นายอภสทธ เวชชาชวะ นายเนาวรตน พงษไพบลย นายบญชย โชควฒนา นายสมเกยรต ออนวมล นายเจมศกด ปนทอง นายชย ราช-วตร นายศกดชย กาย ฯลฯ โดยทกคนไดกลาววาเขาไดเกดใหมทามกลางการตอส ของ “มวลมหาประชาชน” เปน “ลงกานนสเทพ” ทหลดพนจากความมดมาสความสวาง และมการสรางอตลกษณใหเขาเปน “ผ มบญ” ทกาวขามพน “ขวากหนามและอสรพษ” “ตอสกบอวชชา” “เปนผสรางศรทธาใหมวลมหาประชาชน” เพอไปสแสงสวาง (ประจกษ 2560)

ประจกษ (2560) เสนอวากระบวนการสรางอตลกษณใหมใหกบนายสเทพดงกลาวคลายกบการสราง “ผ นาแบบบญญาบารม” (charismatic leader) ตามแนวคดของ Max Weber ทเสนอวาผ นาแบบน เปนผ นาแบบพเศษ ทถกมองจากผตามในลกษณะเชอถอศรทธาในภาวะทสงคมเกดวกฤต โดยเชอวาจะมากอบกวกฤตได อยางไรกด กรณ “ลงกานนสเทพ” เปนผ นาแบบบญญาบารมทจงใจสรางขนผานปฏบตการทางวาทกรรมและการเมองเชงสญลกษณเพอใหสอดรบกบอตลกษณการเมองคนดของ กปปส. หรอกลาวไดวาอตลกษณการเมองคนดของ กปปส. บงคบใหอตลกษณของแกนนาอยางนายสเทพตองถกปรบเปลยนเพอไมใหเกดชองวางทางอตลกษณ ซงจะนาไปสการสญเสยความชอบธรรมได โดยนายสเทพเองกตระหนกดถงความจรงขอน ดงทเขากลาวขอความเหนใจกบผชมนมวา “ในอดตภาพพจนผมอาจไมสวยสดงดงาม เปนกรรมของผม แตผมเรยนวาวนทผมมาส ผมเหมอนฆราวาสมาบวช มาถอศล และจะ

103 

 

รกษาศลไมใหขาดแนนอน ผมสสดชวต ผมเทหมดหนาตก ส เพอชาต เพอแผนดน” (สเทพ เทอกสบรรณ อางใน ประจกษ 2560) เปนตน

นอกจากนายสเทพแลว บคคลอกกลมทไดรบการสรางอตลกษณใหมใหกลายเปน “คนด” ในกลม

ผชมนม กปปส. คอ “มอปนปอบคอรน” กลาวคอ หลงจากการปะทะระหวางกลมชายฉกรรจฝาย กปปส. กบกลม “เสอแดงปทมธาน” ในวนท 1 กมภาพนธ 2557 บรเวณหนาศนยการคาไอทสแควร และมผ เสยชวตหนงรายจากอาวธของกลมชายฉกรรจ กปปส. ไมเพยงแตสรางขอเทจจรงเกยวกบผ เสยชวตใหม เชน เปนกองกาลงกมพชาทถกสงมาโดยนายฮนเซน นายกรฐมนตรกมพชาเพอสรางสถานการณปฏวต หรอเปน “ควายแดงทนอนอย” ซงรอดตายเพราะม กปปส. เขาไปชวย ทงทผ เสยชวตเปนเพยงบดาทมาตามหาบตรสาวททางานทศนยการคาไอทสแควรดวยความเปนหวง หากแตยงยอมรบการใชความรนแรงพรอมกลาวขอบคณชายฉกรรจกลมดงกลาวดวย ดงคากลาวของนายสเทพทวา “กลมชดดาทมอาวธสงครามยงตอสกบกลมเสอแดงของโกตไมใชการดของกลม กปปส. ตามททางเจาหนาทไดสรปไป แตถงอยางไรกขอบคณไวดวย…คนชดดากลมนน ผมขอขอบคณแทนพนองครบ” (สเทพ เทอกสบรรณ ใน ประจกษ 2560) และโดยเฉพาะอยางยงคอ มการตงสมญานามใหกลมชายฉกรรจวา “มอปนปอบคอรน” พรอมกลาวยกยองในฐานะวรบรษประชาชน ดงคากลาวของนายอสสระ สมชย แกนนา กปปส. ทอยบรเวณเกดเหตทวา “พวกเราเปานกหวดขอบคณมอปนปอปคอรน เพราะถาไมมเขาในวนนน คงมเหตการณนองเลอดและพวกเราประชาชนคงไมปลอดภยแบบน” (อสสระ สมชย ใน เพงอาง)

ประจกษ (2560) ชวา “มอปนปอบคอรน” ไดรบการยกยองจากแกนนาและผ เขารวม กปปส. วาเปนผ รกชาตทแทจรง ขณะทการใชอาวธยงตอสกลางทสาธารณะจนทาใหมประชาชนธรรมดาทสญจรผานไปมาบาดเจบและเสยชวต ถกกลบเกลอนและแปรเปลยนความหมายขนใหมวาเปนการตอส กบศตรตางชาต การใชความรนแรงของ “มอปนปอบคอรน” เปนการใชความรนแรงเพอปกปองชาตและคนในชาต ทเปนคนด และไดรบการยกยองสรรเสรญเปน “ฮโรของมวลมหาประชาชน” “แบทแมนของประชาชน” “นกรบปอบคอรน” “popcorn warrior” “ผผดงความยตธรรม” “ขวญใจประชาชน” ฯลฯ ขณะท นาย กนก รตนวงศสกล ผประกาศขาวชอดงทสนบสนน กปปส. ไดแตงกลอนยกยองวรกรรมของ “มอปนปอบคอรน” ไวในหนาเฟซบคของตนหลงเกดเหตการณ

ทงน แมขอเทจจรงและคาพพากษาจะเปนในอกลกษณะ ทวาสถานะของ “มอปนปอบคอรน” ยงคงเหมอนเดมในกลมผสนบสนน กปปส. ดงจะเหนไดจากมการระดมนดหมายในกลมพวกเขาเดนทางไปใหกาลงใจนายววฒน หนงในชายฉกรรจผ ตองหาทเรอนจา พรอมกบใสเสอยดทมขอความ “Popcorn Super Hero” รวมทงมระดมเงนบรจาคชวยเหลอนายววฒน ขณะเดยวกนแกนนาและผสนบสนน กปปส. โพสตขอความในเฟซบคใหกาลงใจนายววฒนเปนจานวนมาก พทธอสระออกมาแสดงความจานงวาจะ

104 

 

ระดมเงนชวยเหลอนายววฒน ในขณะทนายวระ สมความคด โพสตในเฟซบคของเขาวา “มอปนปอบคอรน” เปนผ เสยสละ (ประจกษ 2560) เปนตน

ประการสาคญ “มอปนปอบคอรน” ไดถกแปลงใหอยในรปสนคาประเภทตางๆ โดยเพยงหนงวน

หลงเกดเหตไดมการผลตสนคาทมรปสญลกษณของ “มอปนปอบคอรน” ไมวาจะเปนเสอยด แกวนา ถงผา ปลอกมอถอ ฯลฯ ออกมาจาหนายบรเวณทชมนม กปปส. จานวนมาก นอกจากน ยงมการตงซมขายปอบคอรนยหอ “มอปนปอบคอรน” อยางแพรหลายในบรเวณชมนม และในชวงเทศกาลสงกรานต ผชมนมบางคนพากนแตงตวเปน “มอปนปอปคอรน” และนาปนฉดนาใสไวในกระสอบ ความรนแรงซงผดกฎหมายและหยาบกรานปาเถอนถกแปลงใหกลายเปนวตถทางวฒนธรรมทปราศจากอนตราย ทกคนสามารถซอหามาครอบครองและสวมใสเปนอตลกษณใหมของตนทยดโยงกบ “ฮโร” ของพวกตน ทโผลมาปราบเหลารายอนธพาล ในแงน ความรนแรงจงมเพยงไมถกปฏเสธ หากแตยงถกใหคณคา กระทงถกมองวาเปนเรองโกเก หรออกนยหนงการทาความรนแรงใหเปนสนคา (commodification of violence) ซงเปนความพเศษของ กปปส. และเปนพฒนาการทไมเพยงสรางความชอบธรรมใหกบความรนแรง แตเปนการสรางความบนเทงจากความรนแรง รวมทงสรางมลคาทางเศรษฐกจจากความรนแรงอกดวย (ประจกษ 2560)

นอกจากน อาทตยและอาจนต (2560) เสนอวาถงปอปคอรนและ “มอปนปอปคอรน” กลายเปนสญลกษณทไดรบความนยมในหมผ สนบสนน กปปส. และถกดดแปลงเผยแพรในรปแบบตางๆ โดยมความคดแกนกลางเปนเรองของวรบรษผปกปองประชาชนปราบทรราช ดงกรณตวละครการตน Popcorn Warrior ซงตวละครแตละตวมชอตามรสชาตปอปคอรน ไดแกคาราเมล คว บตเตอร โตโร นาโช ชส และทอฟฟ และถกเสนอในรปแบบวงดนตรวยรน ดงทวา “วงใหมมาแรง 'POPCORN Warrior' กบอลบม 'Pop Secret' สมาชกทง 7 คนแตงตวสบายๆ ดวยธมส Earth Tone และ Navy Blue ปดหนาปดตาคลายวง Getsunova วรกรรมจาบสดๆ โดยการเลนคอนเสรตครงแรกกกระหมไปทงประเทศ แนวเพลงไมอาจทราบได รแตพวกฮารดคอรฟงแลวกระเจงกระจายจา” เปนตน อาทตยและอาจนตเสนอวา “มม” ดงกลาวสงผลใหภาพความรนแรงถกลดทอนลง ถกทาใหชอบธรรม หรอถกทาใหไมนากลว ทาใหมมตทผสนบสนนสามารถเปน “แฟน” ไดมากขน โดยไมไดรสกวากาลงสนบสนนความรนแรง

ทงน ประจกษ (2560) เสนอวาการนยามหรอใหความหมายวาตนเปน “คนด” ในการเคลอนไหว

อยางชดเจนและเปนระบบของ กปปส. เปนสงทไมเคยมมากอนในประวตศาสตรการชมนมประทวงของไทย ทมกจะชแนวคดหรอประเดนเฉพาะอยางใดอยางหนง อาท ประชาธปไตย สงคมนยม สงแวดลอม ปญหาปากทอง ความเดอดรอน การถกกดขทางชนชน ความยากจน ฯลฯ หรออตลกษณทเปนกลมยอยทางสงคม เชน ผหญง คนรกเพศเดยวกน ชนกลมนอย คนมลายมสลม มอญ กะเหรยง แรงงานอพยพ

105 

 

ชาวบาน นกศกษา ชาวนา กรรมกร ฯลฯ นอกจากน แมชนชนกลางจะเปนองคประกอบหลก/สาคญของ กปปส. ทวา กปปส. ไมไดชอตลกษณชนชนกลางในการเคลอนไหว หากแตเลอกทจะชอตลกษณ “คนด” ทสามารถหลอมรวมคนหลากหลายอาชพและชนชนเขามาไวดวยกน ซงอตลกษณดงกลาวมแงมมทผสมระหวางอตลกษณความเปนไทยแบบเกากบอตลกษณความเปน “คนด” แบบใหมท กปปส. สรางขนมา

ประจกษ (2560) เสนอเพมเตมวาการชอตลกษณ “คนด” ของ กปปส. ไมเพยงแตจะสงผลให กปปส. ตางจากขบวนการเคลอนไหวทางการเมองโดยรวมทผานมา หากแตยงสงผลใหมความแตกตางจากพนธมตรฯ แมจะมความเชอมโยงและเหลอมซอนกนระดบหนง เพราะแม กปปส. จะอางองอดมการณความเปนไทยฉบบทางการวาดวยชาต ศาสนา พระมหากษตรยเชนเดยวกบพนธมตรฯ แตหากพจารณาคาปราศรยของแกนนาและผ รวมชมนมอยางละเอยด รวมทงสารวจสอสงพมพ ปายผา โปสเตอร สญลกษณ เครองประดบ คาแถลงการณ คาใหสมภาษณ คาขวญ และขอความทแพรหลายในโซเชยลมเดยของกลมสนบสนน กปปส. จะพบวาวาทกรรม ชาต ศาสนา พระมหากษตรยไมไดปรากฏเดนชดเมอเทยบกบวาท-กรรม “คนด” และการเมองแบบคณธรรม อตลกษณ “คนด” เปนอตลกษณทถกสรางขนใหเปนอตลกษณหลกของกลม ขณะเดยวกนทงแกนนา นกกจกรรม สอ ดาราศลปน ผ นาสาขาวชาชพตางๆ ทเขารวมกบ กปปส. ไดขยายความใหรายละเอยดกบอตลกษณ “คนด” เพมเตมในมตตางๆ จนประกอบเปนชดของคณความดทแยกผ เขารวมชมนม กปปส. ใหมความแตกตางจากผสนบสนนรฐบาล ซงอยฝงตรงกนขาม รวมทงแตกตางจากคนทวางตวเปนกลาง คาวา “คนด” จงเปน “ภาษาพรรณนาหลก (metanarrative)” ของ กปปส. ตงแตระดบแกนนาจนถงผ เขารวมทวไป

ในทานองเดยวกน กนกรตน (2560) เหนวา “ขบวนการตอตานทกษณ” อาศยโวหารศลธรรมและพทธศาสนาในการดงดดกลมศาสนาใหสนบสนน แกนนาของขบวนการและกลมพทธศาสนาตางๆ ไดพฒนาเรองเลาแนวศลธรรมในการอธบายการทจรตคอรรปชน ความรนแรงทางการเมอง มาตรการกดข และการฉอฉลอานาจของทกษณในฐานะทเปนบาป ความชวราย และความไรศลธรรม ขณะเดยวกนกหมายความการเขารวม “ขบวนการตอตานทกษณ” วาเปนวธการตอสกบ “ทกษณคนบาป” ปจเจกบคคลทองถนจานวนมหาศาลทเปนสาวกสนตอโศก หลวงตามหาบว สวนโมกข พทธะอสระ ฯลฯ คลอยตามการหวานลอมของแกนนาทวาการเขารวม “ขบวนการตอตานทกษณ” เปนสวนหนงของการปฏบตธรรม แกนนาสนตอโศกเรยกการเคลอนไหวของพวกตนวากองทพธรรม มพนธกจในการชาระสงคมใหบรสทธจากทถก “ทกษณคนบาป” ทาใหแปดเปอน พจารณาในแงน การสรางคตรงขาม “คนด” เชน “คนเลว” หรอ “คนชว” จงเปนอกดานของกระบวนการสรางอตลกษณ “คนด” ของ กปปส.

106 

 

5.1.2 เขา/เธอคอ “คนเลว”

นอกจากการนยามตนเองวาเปน “คนด” ในลกษณะตางๆ ผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” เชน กปปส. นยามผ อนโดยเฉพาะฝายตรงขามอยางเดนชดเชนกน โดยอตลกษณทพวกเขาสรางใหกบฝายตรงขามไดแกอตลกษณ “คนเลว” และ “คนโง”

ประจกษ (2560) เสนอวาอตลกษณ “คนด” ของ กปปส. ไมสามารถดารงอยไดดวยตนเอง แตจาเปนตองอาศยคตรงขามมายนยน เปนการสรางภาพของยกษหรอมารทมความเลวรายผดมนษยมนา (demonization) บวกกบการสรางภาพใหมลกษณะตากวามนษย (dehumanization) ฉะนน กลยทธการเคลอนไหวของ กปปส. ทสาคญอกประการคอการสรางภาพ “คนเลว” ของฝายตรงขามขนมา ทงทอยในรปของ “อสร มารราย” และ “สตวเดรจฉาน” ไมวาจะเปนในสวนของรฐบาล นกการเมอง หรอผสนบสนนโดยเฉพาะ “เสอแดง” เพอเนนยาความเปน “คนด” ของตน

กลาวในสวนรฐบาล แกนนาบนเวทมกใชถอยคาเรยกขานรฐบาลวา “โจร” “มารราย” “อสร” รวมกระทงคาทรนแรง เชน “สตวนรก” เพอปลกเราความเกลยดชงในหมผ รวมชมนมและสรางภาพปศาจทางการเมองทกาลงครอบงาสงคมไทย เชน คาปราศรยของนายสเทพบนเวทแยกปทมวนในวนท 18 มกราคม 2557 ทวา “ใหระลกเสมอวาเราสกบพวกอมนษย สตวนรกทมสนดานอามหต เราไมตองเปนสตวแบบพวกมน เราเปนมนษย แตเราจะใชพลงของมวลชนคนด พลงทบรสทธลกขนตอส ดวยความเขมแขง หาวหาญและกระทาการอยางเปดเผย ไมใชมาลบๆ ลอๆ ใชอาวธมาลอบกดเหมอนสตวนรกพวกนนเปนอนขาด” (สเทพ เทอกสบรรณ ใน ประจกษ 2560)

เชนเดยวกบในสวนของนกการเมองซงมกถกวาดภาพหรอหมายความใหเปน “ปศาจ” และ “สตวนรก” ดงทนายสเทพกลาวถงนางสาวยงลกษณในบรบทของการมเหตรนแรงเกดขนกบผชมนม กปปส. วา “ผมไมเรยกคณวาเปนสตวนรก ผมกไมรจะหาคาไหนมาพดกบคณจรงๆ…คณเปนผหญงทเหยมโหด คณมนสตวนรกมาเกด นถงจะสาสมกบทผมดาคณ ไมมผ หญงดๆ ทไหนในโลกหรอกคณยงลกษณ ทจะโหดเหยมไดเทาคณ คณยงลกษณ คณไมเหมอนมนษยมนาเลยจรงๆ” (สเทพ เทอกสบรรณ ใน ประจกษ 2560)

สวนผสนบสนนรฐบาลกถกวาดภาพใหเปนคนทไรศลธรรม งมงายหลงผด และขาดสตปญญาในการแยะแยะระหวางความดกบความชว ไดแก “ไอพวกกเฬวราก” “พวกทกนหญา” “ควายแดง” “สมนบรวาร” “ขายชาต” “คนชว” “พวกวปรต” “เผาบานเผาเมอง” “สถล” “สตวนรก” “สตวราย” “อนธพาล” “พลเมองเลว” “ลมเจา” “หนกแผนดน” “เสยนหนามแผนดน” “ขยะแผนดน” เปนตน ซงประจกษ (2560) เหนวาเปนการสรางอตลกษณทเขาขายการลดทอนความเปนมนษย คอสรางความเปนอน ทาใหคนทเหนตางมลกษณะเปนสตวและวตถสงของ ไมใชมนษยทมเลอดเนอและจตวญญาณเสมอเหมอนคนปรกต

107 

 

ทวไปทเราตองปฏบตตออยางเทาเทยม กระทงเปนพนธะหนาทของคนดทจะตองกาจด “เสยนหนามแผนดน” เหลานใหหมดไปจากแผนดนไทย

นอกจาก “คนเลว” กปปส. ยงมกนยามฝายตรงขามเปน “คนโง” ซงมนางสาวยงลกษณตกเปนเปาของการสรางอตลกษณประเภทนมากทสด โดยนอกจากในสวนของแกนนาทมกเรยกนางสาวยงลกษณวา “อโง” ดวยขอมลเทจหรอคลาดเคลอนจานวนมาก ผ เขารวมชมนม กปปส. จานวนมากตางพากนเรยกนางสาวยงลกษณวา “อโง” กนอยางสนกสนาน เชน กลมศลปนทรบหนาทปราศรยบรเวณเวทปทมวน อโศก และสลม มกจะจดการแสดงละครหรอบทบาทสมมตลอเลยนนางสาวยงลกษณในลกษณะทแสดงวาเธอปญญาออน “พการซาซอนทางปญญา” (คาของ “ทอป ดารณนช” กบ “เหมยว ปวนรตน”) โง ดอดาน และกระหายเลอดประชาชน นอกจากน กลมศลปนยงมกปราศรยขบไลใหยงลกษณไปอยดไบ หรอไมกไปตายหรอลงนรกเพอไปเกดใหม โดยการอานบทกลอนและรองเพลงลอเลยนเสยดสนางสาวยงลกษณ ถอเปนกจกรรมบนเทงหลกประการหนงบนเวทการชมนมปทมวน อโศก และสลม ซงไดรบการตอบรบอยางดจากผชมนมดวยเสยงหวเราะและการเปานกหวดไชโยโหรอง (ประจกษ 2560) นอกจากน การนยามนางสาวยงลกษณวาเปน “อโง” เกดขนอยางคกคกกวางขวางในสอทางสงคม อาทตยและอาจนต (2560) เสนอวาแมนางสาวยงลกษณถกกลาวหาหลายดาน เชน การเปนหนเชดของพชาย การแกไขปญหานาทวมลมเหลว ทวาสงทเธอถกโจมตมากทสดคอระดบสตปญญารวมถงการใชภาษา โดยสอมวลชนฝายตรงขามระบวา “สาเหตททาใหชาวบานเขาสงสยวานายกฯ ยงลกษณไมฉลาด ขาดขอมล ขาดความร ขาดความรรอบตว ไมพรอมสาหรบการเปนผ นา ซงกสะทอนออกมาจากคาพดของเธอนนแหละ” อาทตยและอาจนตเหนวาคารวบยอดความ “ไมฉลาด ขาดขอมล ขาดความร” ของนางสาวยงลกษณดงกลาวคอคาวา “อโง” ทถกใชอยางแพรหลาย ทงทเปนขอความและรปภาพโดยเฉพาะทอยในรปของ “มมอนเตอรเนต” ซงไมทราบแนชดวาคานเรมใชเมอใด แตเทาทสบคนไดอยางนอยกนาจะกอนกลาง พ.ศ. 2556 โดยคาวา “อโง” ถกใชเขยนถงนางสาวยงลกษณอยางแพรหลายและกวางขวางมากเสยจนเมอคนหาคานใน Google กจะไดผลการคนหาเปนขาวและรปภาพเกยวกบเธอ ทงน อาทตยและอาจนต (2560) ตงขอสงเกตวา “มมอนเตอรเนต” ชด “อโง” ทมการดดแปลงและทาซาจานวนมาก นอกจากแสดงถงความเฉลยวฉลาดและมไหวพรบของผกระทาแลว “มมอนเตอรเนต” ดงกลาวยงชวยทาใหเนอหาทเปนการเมองลดความเปนการเมองลง เพราะเนอหาทเปนการโจมตทางการเมองถกลดทอนลงไปเปนมกตลกทมงโจมตบคคลแทน เชนเดยวกบลายธงชาตทสอถงสญลกษณของ กปปส. ทกลายเปนเสมอนแฟชนการแตงกาย ซงไมไดทาใหเนอหาทเปนสารทางการเมองหายไป หากแตถกทาใหเจอจางลงดวยรปแบบของการเปนมกตลกหรอสนคาเครองประดบเครองแตงกาย หรอกลาวอกนย

108 

 

หนง กลวธดงกลาวทาให “การเคลอนไหวทางการเมองแบบคนด” เปนการเคลอนไหวทางการเมองท (ด) ไมมความเปนการเมอง (apolitical political movement) นอกจากนางสาวยงลกษณแลว ผสนบสนนเธอรวมถง พ.ต.ท.ทกษณ เชน “เสอแดง” กมกถกนยามวาโงเชนกน ดวยถอยคาจาพวก “ควายแดง” ดงคากลาวปราศรยบนเวทของ “นองแปง” ทวา

“สวสดคะ ชอแปง วนนหนมาขบไลรฐบาลกบควายแดงคะ เพราะวาไอควายแดงมนโงชดๆ…เพราะวามนโงสดๆ พนอง เหมอนพอ [ทกษณ] มนเลย พอมนกโงกวาดวยพนอง ใครเปนพอใครเปนแมเขาโกงกนกนหมดพนอง เสอแดง หนเคยดบลสกายเขายงแกสใสประชาชน อยางนมนโงชดๆ พนอง โงมากดวย โงสดๆ เราตองไลมนออกไป […] เราตองขนสวรรค เสอแดงมนเปนคนโงมนกตองตกนรกพนอง” (“นองแปง” ใน ประจกษ 2560)

ประจกษ (2560) เสนอวาการสรางอตลกษณคตรงขามระหวาง “คนด” กบ “คนเลว” ของ กปปส.

นาไปสการลดทอนความเปนมนษย และการสรางพนทความรบผดชอบทางศลธรรมทหดแคบภายใตกรอบความเขาใจ วาพวกตนกาลงทาสงครามทางศลธรรมระหวาง “ธรรมะ” กบ “อธรรม” ไมเหลอพนทตรงกลางใหประนประนอมและอยรวมกนอยางสนตสข การใชมาตรการทกวถทางรวมทงความรนแรงเพอโคนลมรฐบาลและฝายตรงขามจงเปนสงทหลกเลยงไมได เพราะพวกเขากาลงตอส เพอพทกษปกปองและรอฟนสงทถกตองดงามใหกลบมาสสงคมไทย ปลดปลอยสงคมไทยจากการครอบงาของ “ปศาจผกระหายอานาจ” และ “สมนบรวารทโงเขลา” ใหบรสทธอกครงดวยพลงของประชาชนทมคณภาพ เสยสละ กลาหาญ และมศลธรรม

อตลกษณ “คนด” และกรอบการตอสแบบ “ธรรมาธรรมะสงคราม” เปนสงใหความชอบธรรมกบการใชความรนแรงในการละเมดกฎหมาย กตกาพนฐานทางการเมอง และสทธของคนอนของ กปปส. โดยแกนนาและผ เขารวมชมนมไมไดเหนวาสงทตนทาเปนสงผดหรอละเมดสทธคนอน เนองจากพวกเขาเชอวาเปาหมายในการตอสของตนทมงใหคนดไดมอานาจปกครองบานเมอง และปองกนไมใหคนไมดสามารถขนครองอานาจได พรอมกบพทกษรกษาชาตบานเมองใหมศลธรรม เปนเปาหมายสงสงทอนญาตใหพวกเขาใชวธการตอสทกวถทางเพอบรรลเปาหมายน (end justifies the means) การยอมรบการใชความรนแรงและใชความรนแรงอยางเปดเผย จงสงผลใหการเคลอนไหวของ กปปส. ไมใชการตอตานแบบสนตวธ (non-violent resistance) หรออารยะขดขน (civil disobedience) หากแตเปนการใชความรนแรงทมศลธรรม (virtuous violence)

109 

 

ประจกษ (2560) เสนอวาความรนแรงในนามคนด/ความดของ กปปส. มหลายลกษณะ นบตงแตการขดขวางการปฏบตหนาทของหนวยราชการตางๆ การบกเขายดสถานทราชการและสถานโทรทศน การเขาบงคบใหบคคลสาธารณะตองรวม “เปานกหวด” กบตน การขดขวางการจดการเลอกตง ปดหนวยเลอกตงตางๆ การใชกาลงเขาทารายรางกายและขดขวางการเดนทางไปใชสทธเลอกตงของประชาชนทวไป ฯลฯ ดงกรณของคนใตแฟลตคลองจนทชลตา (2560) ชใหเหนวามประสบการณเกยวกบการใชความรนแรงมาแตครงเขารวมพนธมตรฯ แมจะไมไดเปนกาลงหลก ดงกรณ “สายฮารดคอร” เชน “พปม” หวหนาควรถจกรยานยนตซงไดไป “รวมบ เปนแนวหนา” เชน การยดทาเนยบรฐบาล21

นอกจากน กปปส. ยงใชความรนแรงเชงวาจาดวย โดยนางสาวยงลกษณตกเปนเปาของความรนแรงประเภทนมากทสด เปนการกลาวใหรายทมงไปทคณคาและอตลกษณของตวบคคลเพอใหเกดความเกลยดชง ปรากฏในการปราศรยของแกนนาและผ เขารวมชมนม กปปส. ครอบคลมตงแตการลดทอนคณคาความเปนมนษย คณคาความเปนคนไทย คณคาความเปนผหญง และคณคาความเปนแมของนางสาวยงลกษณ ดงทนายจกษ พนธชเพชร นกวชาการทถกยกยองจากผชมนมใหเปน “ดาวปราศรย” ใชภาษาในลกษณะเปนคาหยาบโลนในทางเพศตอนางสาวยงลกษณวา

“วนนเหนบอกวาทาน ดร.เสร กบพปองไปทบานนายกฯ ผมบอกตงแตเมอคนแลว

ถาไปไล อาจารยเสรกบพปองไปได […] แตถาไปลอตองผม กสงคนไปไลมนไมอยบาน ตองสงคนอยางผมไปลอ มนถงจะออกมา รอบหนาจดเฉพาะหนมๆ หนาตาดๆ สงไปลอใหดๆ แลวเดยวไดตว เชอเถอะครบ มนใจครบ แลวมนใจวาผมจะตดหนงในหาสบเขาไปบาง ขอไปลอเพอชาตหนอยเถอะ จะไดรวาเอาอยหรอเอาไมอย” (จกษ พนธชเพชร ใน ประจกษ 2560) นอกจากน ประจกษ (2560) ชวาความรนแรงทางภาษาทเปนการดหมนอตลกษณทางเพศนมใช

กรณทเกดขนแตเฉพาะในคาปราศรยของนายจกษ หากยงแตยงถกผลตซาโดยผปราศรยของ กปปส. อกจานวนมาก ขณะทอาทตยและอาจนต (2560) เหนวาการสรางความหมายใหมๆ ใหกบบคคลหรอ

                                                            21 ในทางกลบกน ชลตา (2560) เสนอวาคนใตยานแฟลตคลองจนหลายรายไดเขารวมในเหตการณทสมเสยง และมประสบการณของการถกกระทาดวยความรนแรง โดยเฉพาะกรณการ “ถกปดลอมและรมทาราย” โดยผชมนมเสอแดงบรเวณมหาวทยาลยรามคาแหง ทงนชองานวจยชนนทวา “ผมจะไปชวยพนองเรา รฐบาลขฉอทารายประชาชน” มทมาจากความคบแคนของ “ประทป” ชาว อ.ชะอวด จ.นครศรธรรมราช พอคาแผงขายของใตทตลาดบางกะปและแฟลตคลองจน ทรอนใจและทนไมไดกบการท “พนอง” คนใตถกพวก “เสอแดง” รงแกทมหาวทยาลยรามคาแหง และเมอสอบถามถงกรณทการชมนม กปปส. ถกกลาวหาวาเปนฝายกอความรนแรง หลายรายกบอกวาเปนการปองกนตนเอง พวกเขากลาววาตนคานงถงความเสยหายตรงนอยเสมอ และไมอยากใหความรนแรงเกดขน และในกรณ “มอปนปอปคอรน” พวกเขาคดวาเปนฝายทมาชวยเหลอมวลชน

110 

 

เหตการณตางๆ เชน มมและสนคาเกยวกบมอปนปอปคอรนชวยสรางความชอบธรรมใหกบการใชความรนแรง

ทงน พนธมตรฯ อาศยอตลกษณคตรงขามในการใชความรนแรงเชนกน แตไมเขมขนหรอเดนชด

เทา กปปส. ดงกรณเพลง “เทยนแหงธรรม” ทวา “จดเทยนเลมนอย แลวนามารอยเรยงกน ประคองใหมนหลอมรวมกนใหเปนดวงใหญ สยบพวกมาร เผาผลาญผเปรตจญไร ไลมนออกไปจากประเทศไทยของเราเสยท...ขอเปนยามรกษาแผนดน ขอเอาชวนพทกษราชนย ขอเอาพระธรรมนาหนาเขาฝาประจน ตาตอตา ฟนตอฟน ใหมนรไป” (คานณ 2549: 89) โดย “นกรบศรวชย” เปนกลมทใชความรนแรงโดยตรง เดมทพวกเขาทาหนาทรกษาความปลอดภยใหแกนนาทบานพระอาทตย แตงกายคลายทหาร ทวาตอมาทาหนาทเปนหนวยลาดตระเวน แตงกายดวยชดดา เสอสกรนคาวาศรวชยและโพกศรษะดวยผาดา โดย “วรกรรม” ของพวกเขาคอการเขายดสถานโทรทศน NBT ในรงสางของวนท 26 สงหาคม 2551 บางสวนเดนทางมาจากภาคใตและบางสวนเปนคนใตททามาหากนในกรงเทพฯ ยานหวยขวาง (กองบรรณาธการมตชน 2551: 61-72; คานณ 2549: 211-5) อยางไรกด “นกรบศรวชย” ไดสลายตวพรอมกบการยตการเคลอนไหวของพนธมตรฯ และไมปรากฏ “นกรบศรวชย” ในการชมนมของ กปปส. ในเวลาตอมา แม กปปส. จะมคนใตเขารวมมากกวาพนธมตรฯ กตาม

5.2 “การเมองคนด”

ผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ไมเพยงแตหมายความตนเองวาเปน “คนด” หากแตยงเสนอระบบการเมองการปกครองทวางอยบน “คนด” ดวย ดงกรณคนใตยานแฟลตคลองจน ชลตา (2560) ชวาพวกเขาเหนวาในรอบหลายปทผานมาประเทศไทยตกอยในอานาจของคนชว เพราะระบอบการเมองแบบการเลอกตงและระบบรฐสภาทเปนอย เปนเงอนไขเอออานวยใหคนชวไดเขาสอานาจ การขบไลคนชวออกจากอานาจและปองกนไมใหเขามาสอานาจอกจงเปนสงจาเปน พวกเขาตองการใหสงคมไทยในอนาคตเปนสงคมทดสาหรบคนรนลกหลาน เปนสงคมทปราศจากการคอรรปชน เพอทลกหลานวนขางหนาจะไดทางานโดยใชความสามารถอยางเตมท ไมตองใชเสนสาย ขณะเดยวกนการเขารวมชมนม กปปส. คอการเดนตามอดมการณคนใตในการยตความอยตธรรม ทาใหสงคมเปลยนไปในทางทดขน เปนประโยชนตอประเทศเปนสวนรวม ไมไดทาเพอใครคนใดคนหนง หรอพรรคการเมองใดพรรคการเมองหนง หากแตทาไปเพอใหไดคนดมาบรหารและปกครองประเทศ

ชลตา (2560) ชวาคณสมบตนายกรฐมนตรทคนใตแฟลตคลองจนปรารถนาคอเปนคนด โปรงใส ไมทจรต เชน นายชวน หลกภย พลเอกเปรม ตณสลานนท นายศภชย พานชภกด และนายสมคด จาตศร-พทกษ รวมไปถงพลเอกประยทธ จนทรโอชา กลาวในสวนของนายชวน เขามภาพลกษณของความซอสตย

111 

 

สจรตและใชชวตอยางเรยบงายสมถะ อกทงยงมวาจาเชอดเฉอนนกการเมองฝายตรงขามทมความประพฤตมชอบ จงเหมาะสมทจะเปนผ นา เชนเดยวกบพลเอกเปรม ซงมภาพลกษณของความซอสตยสจรตและสมถะ อกทงไดรบความเคารพนบถอจากผคนในสงคม จงเหมาะทจะเปนผ นา โดยบคคลทงสองมความเกยวโยงกบพรรคประชาธปตยดวย เนองจากความทพรรคประชาธปตยมกเปนฝายคาน ทาหนาทตรวจสอบการทางานและทจรตคอรรปชนของรฐบาล สวนนายศภชยและนายสมคดนอกจากภาพลกษณของความสจรตแลว พวกเขายงเปนบคคลทมความรความสามารถ จงเหมาะทจะเปนผบรหารประเทศ แมจะมความเกยวโยงกบพรรคประชาธปตยไมมาก โดยเฉพาะนายสมคดซงเคยสงกดพรรคไทยรกไทยสมยเปนรองนายกรฐมนตร สวนพลเอกประยทธ พวกเขาเหนวามความซอสตยสจรตเชนกน พวกเขาเหนวารฐประหารเปนสงจาเปนเพราะจะนามาสการรางรฐธรรมนญใหม ทจะทาใหไดคนดมาปกครองประเทศ และหากนายกรฐมนตรคนตอไปจะเปนพลเอกประยทธพวกเขากยนด

นอกจากน ชลตา (2560) ชวาคนใตโยงคณสมบตของผ นาหรอผ ปกครองทดเขากบพระมหากษตรย พวกเขาเปรยบเทยบการทางานหนกและเสยสละทาทกอยางเพอคนไทยของพระมหากษตรยกบนกการเมองทเอาแตโกงกน หรอกลาวอกนยหนง พระมหากษตรยเปนตนแบบหรอแบบอยางทนกการเมองควรประพฤตปฏบตตาม ไมวาจะดารงตาแหนงนายกรฐมนตร เปนรฐบาล หรอวาฝายคาน และหากยงไมสามารถปฏรปประเทศได และโดยเฉพาะอยางยงคอยงไมสามารถหานกการเมองทเปนคนดมคณภาพได กยงไมจาเปนตองจดใหมการเลอกตง สามารถอยในสภาพปจจบนไปกอนได

ในทานองเดยวกน ธรและชานนทร (2560) เสนอวาคนกรงเทพฯ ชนกลางระดบบนกรณศกษาไม

เพยงแตมองตนเองเปน “มวลชนใตรมพระบารม” หากแตยงเหนวาการเมองทพงปรารถนาคอการเมองทมศนยกลางทพระมหากษตรยผ เ สยสละตนเองเ พอบานเมอง และมขาราชการทมหนา ท รบใชพระมหากษตรย ซงสะทอนอดมการณทางการเมองทรฐไทยพยายามปลกฝงในชวงหลง พ.ศ. 2520 เปนตนมา คอการมองสงคมไทยวาเปนสงคมทมพระมหากษตรยเปนศนยกลางทอยบนยอดสงสด ในขณะทขาราชการมความสาคญทการเปนขารบใชพระมหากษตรย สวนทฐานของสงคมไทยนนคอชาวบานและหมบาน เสถยรภาพของโครงสรางนขนอยกบฐานคอหมบานทสงบมชวตทเรยบงาย ชาวนาสวนใหญพอใจกบการดารงชพอยางพอเพยงเพอเลยงครอบครว ความมงคงไมใชสงทชาวบานตองการ

ธรและชานนทร (2560) เสนอวาความเปนมวลชนของชนชนกลางระดบบน ซงไมมความสมพนธยดโยงกบโครงสรางใดๆ ทางสงคม เชน ชนชนหรอชมชน ทาใหพวกเขาโอนออนตอการรบเอามมมองเรองบรรทดฐานของการเมองทดมาจากรฐไทย ทาใหมมมองตอสงคมไทยของพวกเขาเปนไปตาม “สงคมอนทรยภาพแบบพทธ” ทมองการแบงลาดบชนคนในสงคมเปนเรองธรรมชาต สะทอนถงบญบารมทแตกตางกน การเมองทดตามมมมองเชนนคอการยอมรบลาดบชนในสงคมวาเปนเรองธรรมชาต และมอง

112 

 

การรกษาลาดบชนในสงคมเปนเรองของการรกษาระเบยบในสงคม มมมองเชนนยงเนนใหปจเจกในสงคมไทยควรมงทาหนาทของตนเองเปนหลก ซงมกถกกาหนดตามอานาจหรอสถานะทไมเทากน พวกเขามองตนเองในเสนทางการเตบโตทผานมาวาสงสาคญคอตองทาตามหนาท เชน ตอนเปนเดกตองตงใจเรยน เมอโตขนมากตองตงใจทามาหากน รวมถงตองมความจงรกภกดตอพระมหากษตรย พวกเขาเหนวาสถาบนพระมหากษตรยเปนหวใจของระบบการเมอง และมความชอบธรรมในฐานะผ ทปกครองทบญบารมสงสด นอกจากน ธรและชานนทร (2560) เสนอวาคนกรงเทพฯ ชนกลางระดบบนกรณศกษาเหนวานกการเมองเปนสงแปลกปลอม ไมไดมหนาทในระบบการเมองทถกจดสรรไปตามบารม นกการเมองไมมททางใน “สงคมอนทรยภาพแบบพทธ” พวกเขาเขามามบทบาทในทางการเมองเพยงเพอประโยชนของตนเองเทานน ดงเชนท “นางเจด” กลาววา

"หวใจหลกของการเปนผ นาคอตองทาเพอสวนรวม ผ นาตองรจกพอ ผ นาตองมความรกในประเทศ ผ นาทดแบบนนอกจากในหลวงกมพระเทพฯ แตไมมนกการเมองทเปนแบบน" (“นางเจด” สมภาษณใน ธรและชานนทร 2560)

ขณะทในสวนของแกนนา กปปส. พวกเขากลาวอยางชดเจนวาพวกเขาเคลอนไหวเพอตองการใหคนดมาปกครองประเทศ ดงทรายหนงกลาววาการตอสของ กปปส. มจดมงหมายเพอ “ใหคนดไดปกครอง จะถวายความดนในวนท 5 ธ.ค. จะชวยกนไลคนชว คนโกง และใหคนดเขามาบรหารบานเมองแทน เพอใหคนไทยมความสข ประเทศชาตจะไดพฒนา” (แกนนา กปปส. ใน ประจกษ 2560) นอกจากน กปปส. มกเชอมโยงความเปนคนดของพวกตนและเปาหมายในการเคลอนไหวเพอใหไดคนดมาปกครองประเทศ เขากบพระบรมราโชวาททมชอเสยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9 เรองคนดและคนไมดกบการปกครองบานเมองทวา

“ในบานเมองนนมทงคนดและคนไมด ไมมใครทจะทาใหทกคนเปนคนดไดทงหมด การทาใหบานเมองมความปกตสขเรยบรอยจงมใชการทาใหทกคนเปนคนด หากแตอยทการสงเสรมความด ใหคนดปกครองบานเมองและคมคนไมดไมใหมอานาจ ไมใหกอความเดอดรอนวนวายได”

นอกจากน ประจกษ (2560) ชวาการยกพระราชดารสและวถปฏบตของสถาบนกษตรยมา

เปรยบเทยบกบผ นารฐบาลทมาจากการเลอกตง โดยมการสรางภาพเปรยบเทยบใหเหนวาสถาบนกษตรย

113 

 

เปนผ นาตามอดมคตทดงามและใชอานาจโดยคานงถงผลประโยชนสวนรวม สงผลใหผ เขารวมบางสวนเสนอแนวคดเรองการถวายคนพระราชอานาจ หรอการใหสถาบนกษตรยทรงเขามาชวยแกไขปญหาความขดแยงทางการเมอง เนองจากพระองคทรงเปนตนแบบของผปกครองในอดมคต

ทงน “การเมองคนด” หรอการปกครองโดย “คนด” ทผกกบพระมหากษตรยท “ขบวนการ

เปลยนแปลงประเทศไทย” เคลอนไหวผลกดน ไมไดเปนสงใหมหรอแปลกปลอมในสงคมและการเมองไทย หากแตวางอยบนโลกทศนและคตความเชอทางพทธศาสนา โดยในชวงพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย มการหยบใชมโนทศนทางศาสนามาใชในการขบเคลอนอยางเดนชด เชน ประมวล รจนเสร เขยนหนงสอ “พระราชอานาจ” (ประมวล 2548) เพอสรางความเขาใจท “ถกตอง” วาพระราชอานาจของกษตรยไทยมลกษณะและทมาจากคตทางศาสนาอยางไร เขาเสนอวาในสมยสโขทยกษตรยเปนพอขน เปนพอปกครองลก สมยอยธยาเปนสมมตเทพและธรรมราชาตามคตพราหมณฮนด และพทธศาสนาตามลาดบ เชอกนวากษตรยเปนพระจกรพรรดและมสถานะเทากบพระอนทร สมยรตนโกสนทรเปลยนสถานะกษตรยจากเทพสมมตเปนอเนกชนนกรสโมสรสมมต ทตงมนในหลกธรรม คอทศพธราชธรรม ราชสงคหวตถ และจกรวรรดวตรตามคตพทธศาสนา กษตรยจงม “สมบรณาญาสทธ” มาอยางตอเนอง

นอกจากน ประมวล (2548) เสนอวาคนไทยเชอวากษตรยทกพระองคประกอบดวยพระปพเพกตปญญตาตามคตพทธศาสนา คอทรงทาความดมาอยางวเศษกวาคนอนๆ ในชาตปางกอน และเมอเปนกษตรยแลวกมปณธานทจะประกอบคณงามความด ดวยการบาบดทกขบารงสขแกราษฎรและทานบารงพระพทธศาสนา ดงพระปณธานในการขนครองราชยของรชกาลท 9 ทวา “เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” พรอมทงมกระแสพระราชดารสในโอกาสตางๆ ทลวนใหความสาคญกบศลธรรมความด ฉะนน เมอศลธรรมของผคนในสงคมเสอมทรามลง เขาจงเหนวา “คนไทยทกหมเหลาคงไดแตหวงในพระบรมเดชานภาพ” โดยผานการใชพระราชอานาจทวางอยบนความดตามคตความเชอทางศาสนาของพระองค

ขณะทนายสนธ ลมทองกล แกนนาพนธมตรฯ นอกจากพยายามเชอมโยงตวเองและการเคลอนไหวของพนธมตรฯ เขากบสถาบนกษตรย ผานการปราศรยและสญลกษณในการเคลอนไหว เชน สเสอและผาพนคอ เขาไดเชอมโยงความเปน “ลกจน” ของเขาและผ รวมชมนมพนธมตรฯ เขากบสถาบนกษตรยผานคตทไหลเวยนอยในสงคมอยางตอเนอง ดงกรณคต “การเขามาพงพระบรมโพธสมภาร” ทวา

“ขออนญาตพนองเชอสายอนขอพดถงลกจนทบรรพบรษเขามาพงพระบรมโพธ

สมภาร และบอกตอกนมาถงลกหลานวาไมมอะไรจะยงใหญกวาพระเจาอยหว แตขณะเดยวกนกมลกจนชวกมทนงเปนรฐมนตรและ ส.ส. กม ดงนนลกจนทดตองพสจนให

114 

 

คนเหลานและคนอนในประเทศไดเหน” (สนธ ลมทองกล, ผจดการออนไลน 25 สงหาคม 2551)

“ภายใตพระบรมโพธสมภารขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เราจะมาจากไหนกตาม เปนคนถนใด เชอชาตใด ถอวาเปนคนแผนดนเดยวกนหรอเปลา ตองละเวนความขดแยงของทมาวาเปนลกเจก ลกจน ลกแขก ลกไทย ความแตกตางนทงไปซะ แลวหาเอกภาพ” (สนธ ลมทองกล,การปราศรยหนารฐสภา, 18 กรกฎาคม 2551)

นอกจากน สนธยงมกอางถงเหตการณในประวตศาสตรทชาวจนมสวนในการปกปองและกอบกชาต พรอมกบโยงมาสการเคลอนไหวของพวกเขาในปจจบนภายใตพนธมตรฯ ดงทวา

“แลวปรากฏวาคนทชวยกรงศรอยธยาจรงๆ คนทชวยพระเจาตากสนรบจรงๆ กลบกลายเปนคนจนทมาพงพระบรมโพธสมภาร เหมอนพวกลกเจก ลกแขก รกชาตยงไงยงงน ไมไดตางกน จรงๆ แลวนคอเปนการยอนยคจรงๆ แลวเผลอๆ พวกทนงอยเปนพวกชาตทแลวทเกดมาในยคน กลบชาตมาเกดใหมทงนน [...] พอคาจนทมเรอสาเภาอย 30 กวาลา ตองการชวยพระเจาตากกชาต ยกเรอสาเภาใหสมเดจพระเจาตากทง 35 ลา” (สนธ ลมทองกล, การปราศรยบรเวณสะพานมฆวานรงสรรค, 18 พฤษภาคม 2554)

ทงน ถงแมอตลกษณ “ลกจน” จะจางหายไปในการเคลอนไหวของ กปปส. ทวาชนชนกลางระดบบนกรณศกษาทเขารวมและสนบสนน กปปส. กมจนตภาพสงคมและการเมองไทยเชนเดยวกบทสนธพยายามช ดงทธรและชานนทร (2560) เสนอวาชนชนกลางระดบบนกรณศกษาไมเพยงแตมองตนเองเปนมวลชนใต รมพระบารม หากแตยง เ หนวาการเมอง ทพงปรารถนาคอการเมองท มศนยกลางทพระมหากษตรยผ เสยสละตนเองเพอบานเมอง มขาราชการทาหนาทรบใชพระมหากษตรย และมฐานของสงคมอยทชาวบานและหมบาน เปนการรบมมมองเรองบรรทดฐานของการเมองทดมาจากรฐไทยตาม “สงคมอนทรยภาพแบบพทธ” ทมองการแบงลาดบชนคนในสงคมเปนเรองธรรมชาต สะทอนถงบญบารมทแตกตางกน และมองการรกษาลาดบชนในสงคมเปนเรองของการรกษาระเบยบในสงคม ปจเจกควรมงทาหนาทของตนเปนหลก ซงถกกาหนดตามอานาจหรอสถานะทไมเทากน สถาบนกษตรยเปนหวใจของระบบการเมอง และมความชอบธรรมในฐานะผ ทปกครองทบญบารมสงสด กลาวอกนยหนง ทงพนธมตรฯ และ กปปส. สมาทานแนวคดเรองอานาจและผปกครองหรอกษตรยทผกกบบญและบารมตามคตพทธศาสนาเถรวาทดงทกลาวแลวในบทท 1 ซงสงผลใหอานาจและผปกครองหรอกษตรยมความถกตองดงามในตวเอง และชนชนนาสยามและไทยไดอาศยแนวคดนในการสราง

115 

 

ความชอบธรรมใหกบผปกครองมาอยางตอเนอง พนธมตรฯ และ กปปส. จงเปนสวนขยายหรอการคลคลายตวของการอาศยแนวคดเหลาน อยางไรกด การอาศยโลกทศนและคตความเชอทางศาสนาในการเสนอรปแบบหรอระบบการเมองการปกครองของพนธมตรฯ และ กปปส. มความตางกนระดบหนง กลาวคอ พนธมตรฯ ใหความสาคญกบการอางองมโนทศนในศาสนาเปนการเฉพาะดงทกลาวแลวกอนหนา ทวา กปปส. ไมไดใหความสาคญเทา นายสเทพอางแตเพยงวาเขาและผ รวมชมนม กปปส. เปน “คนด” โดยไมมมโนทศนใดรองรบ ไมวาจะเปนบญหรอบารม สวนแนวคด “รฏฐาธปตย” ทเขาเสนอกไมไดอางองกบแนวคดทางการเมองในศาสนา เขากลาวแตเพยงวาเปนการสถาปนาอานาจรฐและตงรฐบาล “คนด” โดยตวของเขาเอง เชนเดยวกบแนวคดเรอง “สภาประชาชน” ทเขาเสนอเปนคนแรกๆ กไมไดอางองคตความเชอใดเชนกน22 นอกจากน การปราศรยของพทธะอสระไมไดเนนพทธปรชญาหากแตอาศยโวหารทางพทธศาสนาในการสรางความชอบธรรมใหตนเองและปลกเราผ รวมชมนมมากกวา ไมนบรวมขอเสนอของนกวชาการ “กลมสยามประชาภวฒน”23 ซงเปนพนธมตรกบ กปปส. เชน “สมชชาประชาชนเพอปฏรปประเทศ” ทไมไดอางองกบมโนทศนทางศาสนาใดเปนการเฉพาะ สวนการปราศรยของ “คนดง” ไมวาจะเปนดารา นกรอง หรอศลปน กมลกษณะปลกเราในนามของ “คนด” เปนหลก ไมไดยดโยงเขากบมโนทศนทางศาสนาใดเปนการเฉพาะ เปนการอางอง “คนด” เขากบพระมหากษตรยหรอรชกาลท 9 เหมอนเชนกรณศกษาชนชนกลางระดบบนและคนใตแฟลตคลองจนขางตน ถงแมแกนนาและผสนบสนน กปปส. ไมไดโยง “การเมองคนด” “คนด” รวมถงกษตรยเขากบมโนทศนหรอคตความเชอทางศาสนาใดเปนการเฉพาะเหมอนเชนพนธมตรฯ แตพวกเขากอาศย “คนเลว” เปนแหลงอางองเพอหมายความการเคลอนไหวของพวกเขาเปน “ธรรมาธรรมะสงคราม” เปนสงครามศกดสทธระหวางธรรมะกบอธรรมหรอระหวาง “คนด” (พวกเขา) กบ “คนเลว” (ฝายตรงขาม) หรอกลาวอกนยหนง

                                                            22 วนท 12 ธนวาคม 2556 นายสเทพ พรอมแกนนา กปปส. คนอน ไดเสนอแนวคด “สภาประชาชน” ประกอบดวยสมาชก 400 คน มาจากการเลอกตงในกลมวชาชพสาขาตางๆ จานวน 300 คน และมาจากผทรงคณวฒท กปปส. สรรหา 100 คน โดยจะตองไมเปนสมาชกพรรคการเมอง ไมเกยวของหรอเปนตวแทนพรรคการเมอง และเมอสนสดการทางานในสภาประชาชนแลว จะตองไมลงสมครรบเลอกตงในตาแหนงการเมองใดๆ เปนเวลา 5 ป ซงตอมามการอภปรายกนวาอานาจหรอความชอบธรรมของสภาประชาชนมาจากไหน กระทงมการเสนอหรออางเรองทฤษฏสาคญในระบบประชาธปไตยคอ “อานาจอธปไตยเปนของประชาชน” เพอรองรบความชอบธรรมของแนวคดน (อเชนทร 2560) 23 “สยามประชาภวฒน” เปนเครอขายนกวชาการจาก 8 มหาวทยาลย ทงในกรงเทพฯ และตางจงหวด ประกอบดวยสถาบนบณฑตพฒนบร-หารศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช มหาวทยาลยธรรมศาสตร มหาวทยาลยรงสต จฬาลงกรณมหาวทยาลย มหาวทยาลยแมฟาหลวง มหาวทยาลยสงขลานครนทร และมหาวทยาลยบรพา โดยนกวชาการคนสาคญในกลมไดแก บรรเจด สงคะเนต คณบดคณะนตศาสตร สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร โกวทย พวงงาม อาจารยประจาคณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทว สรฤทธกล ประธานสาขารฐศาสตรมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช เปนตน (อเชนทร 2560)

116 

 

แกนนาและผสนบสนน กปปส. ไมไดใหความสาคญกบการเสนอสงคมหรอระบอบการเมองการปกครองทวางอยบนมโนทศนหรอคตความเชอทางพทธศาสนาเปนการเฉพาะเหมอนกลมเคลอนไหวในทางเดยวกนกอนหนา เทากบการประสบชยชนะในการทา “ศกสงคราม” ไมวาจะดวยวธการใด จะผดกฎหมายหรอกตกาสงคมหรอไม ดวยการอางวากระทาไปในนามของ “คนด” โดยม “คนเลว” ทพวกเขาสรางขนมาเปนแหลงอางความชอบธรรม “การเมองคนด” ฉบบ กปปส. จงเปนระบบการเมองการปกครองของ “คนด” โดย “คนด” ทมความยอนแยงในระดบรากฐาน เพราะการหมายความผ เหนตางเปน “คนเลว” ทสามารถขจดดวยวธการใดกไดเปนสงทขาดศลธรรมในตว ทงน ถงแม “การเมองคนด” ฉบบ กปปส. ไมไดยดโยงกบมโนทศนหรอคตความเชอทางศาสนาใดเปนการเฉพาะ แตกเปนขอเสนอทางการเมองภายใตระบอบประชาธปไตย คาถามทควรพจารณาตอไปจงเปนวา “การเมองคนด” ฉบบ กปปส. สอดรบกบระบอบประชาธปไตยหรอไมเพยงใดและเหตใดจงเปนเชนนน

117 

 

บทท 6: ประชาธปไตยฉบบ “คนด”

“ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ทอยในรป กปปส. ไมไดตองการปฏวตหรอเปลยนแปลงการ

ปกครองจากระบอบประชาธปไตยไปสระบอบอน ไมวาจะเปนสงคมนยมหรอคอมมวนสต หากแตเสนอรปแบบการเมองการปกครองทม “คนด” หรอ “ความด” เปนฐาน เปนการพฒนาการเมองใหม “ศลธรรม” หรอเปนการ “ปฏรป” ระบอบประชาธปไตยใหม “คณธรรม” แมจะไมไดอางองโลกทศนและคตความเชอทางศาสนาใดเปนการเฉพาะรวมถงมความยอนแยงในระดบรากฐานกตาม เนอหาบทนจงเปนการพจารณาวา “การเมองคนด” ท กปปส. นาเสนอ สอดรบกบระบอบประชาธปไตยหรอไมอยางไร และหากไมสอดรบ จะสามารถทาความเขาใจและอธบายดวยปจจยทางเศรษฐกจและสงคมรวมสมยไดหรอไมอยางไร นอกเหนอจากปจจยดานโลกทศนและคตความเชอทางศาสนาทดารงอยสบเนองมา

6.1 โลกทศนและคตความเชอทางศาสนากบระบอบประชาธปไตย

หาก “การเมอง” เปนเรองของการจดความสมพนธทางอานาจ การพจารณาความสมพนธระหวาง “การเมองคนด” กบระบอบประชาธปไตยกควรเรมตนดวยหรอกระทาผานมโนทศนหรอแนวคดเรองอานาจเปนหลก โดยในบทท 1 หวขอแนวคดและทฤษฎทวาดวยโลกทศนและคตความเชอทางศาสนาไดแสดงใหเหนอยางละเอยดแลววา แนวคดเรองอานาจในสงคมไทยผกอยกบแนวคดเรองบญและบารมในพทธ-ศาสนาเปนสาคญ แนวคดเรองบญถอสงมชวตดารงอยตามลาดบชนของความสามารถทจะกระทาการสมฤทธและความเปนอสระจากทกข ยงสามารถกระทาการสมฤทธไดเทาไหรทกขยงนอยเทานน และสงมชวตใดจะอยลาดบชนไหนขนกบบญหรอความด หรอกลาวอกนยหนง ใครจะมอานาจเทาใดขนกบบญทสงสมมารวมถงการปฏบตในภพชาตน ในทานองเดยวกน บารมคออานาจสวนบคคลทมความสงสงทางจรยธรรมซงจะมมากหรอนอยขนกบการสงสมและการปฏบต การสงสมบญเปรยบเสมอนกบการสงสมบารม กษตรยจงเปรยบเสมอนพระโพธสตวทสงสมบารมและจะตรสรเปนพระพทธเจาในอนาคต โดยแนวคดเรองบญและบารมทยดโยงกบอานาจถกหยบใชในบรบทการเมองไทยอยางตอเนองจนกระทงในชวงความขดแยงทางการเมองรวมสมยดงทกลาวโดยละเอยดแลวในบทนา

ประเดนทควรพจารณาในทนคอ อานาจทเปนผลจากการมบญบารมตามคตพทธศาสนาดงกลาวเปนอานาจทถกทตอง หรอเปนอานาจทถกทานองคลองธรรม เพราะบารม เชน ทานคอการให ศลคอการประพฤตดละชว หรอขนตคอการอดทนอดกลน เปนความดความถกตอง (righteousness/virtuous) ในตวเอง ตามคตความเชอน การประสบความสาเรจในการปกครองของพระมหากษตรยไมใชเพราะการมอานาจไมจากด แตเปนเพราะบญบารมและการอยในทานองคลองธรรมของกษตรยตางหากททาใหสงคม

118 

 

เปนสข กลาวอกนยหนง หนาทของพระมหากษตรยคอการทรงทศพธราชธรรมเพอใหรมพระบรมโพธสมภารของพระองคแผปกปองคมครอง และชนาใหไพรฟาขาแผนดนของพระองคเดนตามเสนทางธรรมทถกตอง ทาใหพนทพภกขภยและอนตรายนานาชนด

กลาวในอกแงหนง แนวคดทางการเมองเชงพทธเชนนชวาแหลงความชอบธรรม (legitimacy) หนงเดยวทใหอานาจแกกษตรยหรอผปกครองคอธรรมะหรอความถกตองของผปกครอง ในทางตรรกะแลว สงเดยวทจะคานอานาจหรอตรวจสอบอานาจของผปกครองไดคอหลกธรรม เนองจากไมมสงใดจรงและเทยงแทกวาหลกธรรม เพราะทงตวกษตรยและอานาจของพระองคนนตางกเปนสงทไมจรง ในแงน อานาจของกษตรยจงไมสมบรณ แตในอกแงหนง เนองจากคณสมบตของผ ทจะเปนพระมหากษตรยไดจะตองเปนพระโพธสตวมากอน ซงมนยวาธรรมนนเปนคณสมบตสวนตวของผ ปกครองดวย ดงนนในทางปฏบตแลว พระมหากษตรยจงมอานาจสมบรณ เพราะมแตพระองคเทานนทจะคานอานาจพระองคเอง (Thanet 2008)

มโนทศนอานาจแบบบญบารมเชนนจงแตกตางจากแนวคดอานาจของตะวนตก เนองจากเปนอานาจทผกตดกบบคคลและอานาจโดยตวมนเองไมจาเปนตองเปนอนตรายตอผ ใตปกครอง เพราะอานาจเปนผลสบเนองจากความถกตอง (บญบารม) อานาจจงไมจาเปนตองเปนอนตราย แตในทางตรงกนขาม อานาจมาพรอมกบบญบารม หรออานาจดงามในตวเอง (Power is virtuous.) สงคมจงไมจาเปนตองวางกลไกในการคานอานาจของผปกครอง เราจงไมจาเปนตองกลวอานาจรฐ แตตองรวมมอทาตามหนาทแหงชวงชนของตนเพอเออใหสงคมเปนปกตสขตอไป ผลประโยชนของปจเจกชนจงตอง “ประสานประโยชน” หรออยใตสวนรวมเสมอ แตผลประโยชนของสวนรวมไมจาเปนตองเกดขนจากการตอรองและการรวบรวมผลประโยชนของปจเจกชนทมฐานะเสมอกนในเบองตน

มโนทศนอานาจบารมเชนนมผลตอการจดวางสถาบน (กตกา) การเมองโดยเฉพาะอยางยงตอการ

จดวางกตการรบผดทางการเมอง (accountability institution) ของไทย Rodan and Hughes (2014: 180) เสนอวาการตรวจสอบทางการเมองเชอมโยงโดยตรงกบฐานทางอดมการณซงยอมรบทสถตแหงอานาจทางการเมองสงสด (อานาจอธปไตย) แตกตางกน มแตอดมการณประชาธปไตยเทานนทยนยนวาอานาจสงสดเปนของประชาชน ดงนน สถาบนทางการเมองอนๆ รวมทงการรบผดทางการเมองจงตองเชอมโยงและรบผดโดยตรงหรอโดยออมตออานาจสงสดน ในขณะทอดมการณเชงศลธรรม (moral ideology) กลบมอบอานาจสงสดนใหกบพฤตกรรมแบบหนงๆ ทกาหนดโดยกฎเกณฑเชงศลธรรมวาถกตอง24 ดงนนจงไมแปลก

                                                            24 Elites can harness accountability to "narrow the scope of what aspects of state power can be scrutinized, and by whom... different ideologies of accountability frame governance problems and solutions in contrasting ways and have distinctive stances on whose political authority an institution should embody. Only democratic ideologies insist that governance problems are to be

119 

 

ทชนชนนาทางการเมองจะฉวยใชอดมการณทไมเปนประชาธปไตยแบบนในการจากดกรอบวาแงมมใดของอานาจรฐบางทจะตรวจสอบได และโดยใครเปนผ มอานาจตรวจสอบ “การเมองคนด” จงเปนระบบตรวจสอบความรบผดทเนนจรยธรรมและคณธรรม (moral accountability) ของผ ดารงตาแหนงสาธารณะวาเปนเงอนไขหรอคณสมบตทตองมากอน หรอมความสาคญมากกวากตกาทางการเมองทคานอานาจผดารงตาแหนงสาธารณะ ทสดทายแลวตองเชอมโยงโดยตรงหรอโดยออมกลบไปยงอานาจสงสดของประชาชนในระบอบประชาธปไตย

กลาวอกนยหนง “คนด” คอผ ทมลกษณะ “ทองแทไมแพไฟ” (incorruptible) ไมวาจะอยภายใตเงอนไขทางสงคมการเมองอยางไร “คนด” จงไมตองรบผดตอใครนอกจากผ มคณธรรมสงสดในแผนดน ฉะนน แมการเคลอนไหวทางการเมองของแกนนาและผสนบสนน กปปส. ไมไดเชอมโยงกษตรยเขากบ มโนทศนหรอคตความเชอทางศาสนาใดเปนการเฉพาะ พวกเขากลาวแตเพยงวา “ในหลวงคอทสดของคนด” หรอการทมวลชนผสนบสนนขบวนการเคลอนไหวนเหนพองตองกนวา “ในหลวงคอตนแบบของคนด” และควรทนกการเมองรวมถงคนไทยทวไปประพฤตปฏบตตามนนจงเปนสงทเขาใจได โดยไมมความจาเปนทจะตองชชดถงความเชอมโยงระหวางความเปนคนดกบความเชอทางศาสนาใดๆ เปนการเฉพาะ ระบบตรวจสอบการรบผดทางการเมองแบบนจงแตกตางอยางมากกบระบบตรวจสอบของระบอบประชาธปไตยเสรนยมซงเนนการตรวจสอบและถวงดล (check and balance) ทเชอมโยงกลบไปทพลเมองผ เปนเจาของอานาจ กลายเปนระบบทให “คนด” (“มศลธรรม”) ถออานาจแทนคนไรศลธรรม ดงพระบรมราโชวาทในวนท 11 ธนวาคม 2512 ทกลาวแลวในบทท 4

นอกจากน มโนทศนอานาจแบบบญบารมทกอใหเกดสงคมชวงชนอนทรยภาพสงเสรมใหรฐและสงคมไทยมลกษณะอานาจนยมรวมศนย (centralized statism) Michael Mann เสนอวารฐชาต (nation-state) โดยเฉพาะอยางยงทเกดหลงยคอาณานคมในประเทศกาลงพฒนา มกมลกษณะอานาจนยม แทนทจะมลกษณะของรฐแบบเสรนยม (liberal state) ลกษณะอานาจนยมนมรากฐานจากการยดถอวาประชาชนหรอสงคมเปนหนงเดยว แบงแยกไมได เพราะมแกนสารอะไรบางอยางรวมกนเปนเอกลกษณของชาต เชน เชอชาต ศาสนา ภาษา วฒนธรรม หรอผลประโยชนรวมของชาต ซงแตกตางจากชาตอน พวกอน สงคมอน กลาวอกแบบกคอ การมองประชาชนเปนองครวมทมผลประโยชนหรอคณลกษณะอนๆ รวมกนอนแบงแยกไมได หรอเปรยบเหมอนสงมชวตหนงหรอองคอนทรยหนงนนเอง (organic concept of people) ดงนนจงเปนการงายทรฐจะอางวาตนเปนตวแทนผลประโยชนของประชาชน (the people) ทงหมดทเปนนาหนงใจเดยวได หากจะมการกลาวอางประชาธปไตยกอาจอางวาตนเปนประชาธปไตยโดย

                                                                                                                                                                                         

determined and addressed, directly or indirectly, through expressions of popular sovereignty…moral ideologies invoke different notions of authority--…a code of behavior that is external, given and beyond contestation…" (Rodan and Hughes 2014: 180)

120 

 

เนอหา (substance of democracy) ทจะนาพาสงคมหรอประชาชนทเปนหนงเดยวนสสงคมในอดมคต เปนตน ประชาธปไตยเชงกระบวนการ หรอกตกาประชาธปไตยแบบเสรนยมจงเปนเรองรองหรอไมสาคญ ชนชนนาจงมกอาศยจนตภาพนในการสถาปนาตนขนเปนผ นาของรฐอานาจนยมในนามของตวแทนประชาชนทเปนหนงเดยว

ในทางตรงกนขาม Michael Mann เสนอตอไปวารฐแบบเสรนยมจนตนาการวาประชาชนทงหมดไมไดเปนหนงเดยว แตแบงเปนชนๆ เปนกลมๆ ซงมความแตกตางกนทงในแงผลประโยชนและอนๆ (stratified concept of people) ซงนาไปสความขดแยงตางๆ ในสงคม ในแงน ความขดแยงในสงคมจงเปนสงปกตธรรมดา หนาทของรฐจงไมใช/ไมสามารถเปนตวแทนของสงคมทเปนหนงเดยวได หากแตตองทาหนาทเปน “กรรมการ” จดการความขดแยงของสงคม อนนาไปสการสรางสถาบน/กตกาแบบประชาธปไตยแบบเสรนยม เพอใหเปนกระบวนการในจดการกบความขดแยงทเกดขนเปนปกต เปนประจา ไดตลอดตอไป

จากแนวคดของ Mann เกษยร เตชะพระ เสนอวาแนวคดแบบสงคมอนทรยภาพนเปนสงทชนชนนาสยามและไทยใชมาแตอดต ดงตอนหนงของบทละครเรองรามเกยรต พระราชนพนธพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกทเสนอวากษตรยคอจตวญญาณ เปนประธานแกรางอนทรย ในขณะทอาณาประชาราษฎร คอศาสตราวธทงหลาย หรอกรณรชกาลท 6 ททรงเหนวา

“ถาจะเปรยบดวยรางกายของคน คณกคอรางกาย บคคลในคณเปนอวยวะสวน

๑ๆ ของรางกาย ถาอวยวะสวนใดสวน ๑ จะงดไมกระทาการตามนาทอวยวะสวนอนๆ อาจทจะพลอยชารดทรดโทรมไปดวยทวกนและอวยวะสวนทงดเสยไมทางานนน ใชวาจะไดรบผลดอนใดกหามไดเลยคงตองพลอยทรดโทรมไปพรอมกบอวยวะสวนอนๆ เหมอนกนตางวามอจะเหนวาตองทาการงานอยมากหลายอยางแลวจะงดไมหยบอาหารปอนปากเสยอยาง ๑ ดงน จะเปนอยางไรบาง” (เกษยร 2559 ก) เกษยร (2559 ข) เสนอตอไปวานยยะทางการเมองทสบเนองจากแนวคดสงคมชวงชนอนทรยภาพม

ลกษณะตรงขามกบแนวคดแบบเสรนยมหลายประการ ประการแรก บคคลพงตองทาตามหนาทของตนเปนหลก ซงอาจกาหนดขนจากอาชพกฎหมาย สถานะทางสงคม หรอวฒนธรรมประเพณ แตหนาททแตกตางกนยอมมนยวามอานาจหรอสถานะไมเทากน หรอมลกษณะลดหลนลงมาเปนชนๆ ในแนวตง ดงนน ความไมเทาเทยมกนระหวางอานาจหรอสถานะยอมเปนเรองถกตองสมควรและเปนธรรมชาต ตวอยางเชน นกศกษามหนาทเรยนหนงสอ ไมสมควรมาเคลอนไหวทางการเมอง ซงเปนหนาทของผ มอานาจทางการเมอง หรอเมอเปนชาวบานซงไมใชผ เชยวชาญจงไมสมควรยงเกยวกบการกาหนดนโยบายสาธารณะ

121 

 

ในแงน สงคมไทยจงเนนวาหนาทมากอนสทธของปจเจกชนเสมอ25 ดงเชนทศนคตแบบอานาจนยมทสะทอนใหเหนจากงานของ วรรณวภางคและอภชาต (2560) ซงเนนหนาทกอนสทธ หรอเนนระเบยบวนยกอนเสรภาพ เปนตน

ประการทสอง ความขดแยงในชาตหรอสงคมเปนเรองผดปกต ผดธรรมชาตในแบบเดยวกบทอวยวะสวนตางๆ ของรางกายตองไมทางานขดแยงกนเอง หรอไมรจกทาหนาทของตวเอง แตไปแยงหนาทของอวยวะสวนอนๆ อนเปนเรองผดปกตทาใหรางกายไมสมบรณ ไมสบาย หรอเปนความเจบไขไดปวย เชนในทศนคตแบบอานาจนยมในงานของ วรรณวภางคและอภชาต (2560) ผานคาตอบวา ชอบ “ใหสงคมมความเหนพองตองกน” มากกวา “ใหสงคมมความคดเหนทหลากหลาย” เปนตน หรอดงเชน พระราชดารส รรก สามคค ทแพรหลายโดยทวไป

นอกจากน มโนทศนอานาจแบบบญบารมทกอใหเกดสงคมชวงชนไดสรางจตนาการความเปน

พลเมองไทยไวหลายประการ ประการแรก คนไทยทกคนไมไดมความเปนพลเมองทมคณคาและสทธตางๆ เสมอกน หรอไมไดมความเปนพลเมองแบบเสรนยม (liberal citizenship) เนองจากความเปนพลเมองแบบเสรนยมคอสทธทจะมสทธ (right to have rights) (Marshall 1950) แตการทบคคลหนงจะมสทธเทาเทยมกบผ อนได เขาจะตองมคณคาเทาเทยมกนในเบองตนกอน (Shafir 1998: 25)26 อนเปนรากฐานของชาตนยมแบบเสรนยม ในแงน กาเนดของชาตนยมไทยซงเกดหลงรฐชาตนนยงไมเคยยอมรบความเทาเทยมของคนในชาต หรอกลาวอกนยหนง ชาตนยมไทยไมใชชาตนยมแบบเสรนยม (liberal nationalism) ซงมฝรงเศสเปนตนแบบทชาตมสมาชกประกอบดวยปจเจกชน และทกคนเปนพลเมองทมสทธเหมอนกนและเทาเทยมกน (เพงอาง: 16)27 ในแงน จนตนาการตอสงคมไทยหรอชาตไทยจงไมใชองครวมของปจเจกบคคลทมคณคาเทาเทยมกนในเบองตนแลวคอยมาสมพนธกนในแนวนอน ชาตไทยไมใชองครวมของพลเมอง แตเปนเพยงองครวมของพสกนกร (subject) ใตผปกครอง หรอกลาวอกแบบคอเปนชาตนยมทไมมชาตนนเอง

“พลเมองในจนตนาการ” ดงกลาวถกแสดงออกในทามกลางการเคลอนไหวของ กปปส. ชวงรอยตอ พ.ศ. 2556-2557 ในหลายตวอยาง เชน การสวมใสเสอยดในสและแบบของนกเรยนรกษาดนแดนทดานหลงมขอความวา “ทหาร (หรอ) ประชาชนของพระราชา” ซงสะทอนความเปนพสกนกรมากกวาความเปนพลเมอง หรอการนาเสนออยางตรงไปตรงมาไมออมคอมวา คนชนกลางแมเปนเสยงสวนนอยแตเปน

                                                            25 ธเนศ (2556: 41-43) เสนอวาลกษณะเดนของมโนทศนสทธในรฐไทยโบราณคอ เปนความชอบธรรมตามฐานะหนาทและชนชน สงคมไทยจงคนเคยกบคตของสทธทถกกบกบหรอถกทาใหเปนหนาท มากกวาสทธทเปนอานาจในการทาใหปจเจกชนอางองผลประโยชนหรอความชอบธรรมของตน 26 "citizenship rights are based on the equal moral worth of citizens." 27 "The Enlightenment's view of a nation as a partnership of individual citizens who possess identical, universal rights"

122 

 

เสยงทมคณภาพสงกวาเสยงสวนใหญ ซงบรรลจดสงสดโดยการปดกนขดขวางการเลอกตงเมอวนท 2 กมภาพนธ 2557 ทงหมดนสะทอนถงการไมรบหลกการ “คนเรา (มสทธ) เทากน” โดยเฉพาะอยางยงในทางการเมอง ซงกคอการไมรบวาคขดแยงทางการเมองของตนเปนพลเมองและมสทธเทาเทยมกบตน ยนยนวาตนมคณภาพสงกวา/เหนอกวาคนสวนใหญ เปนการอาศยความคดเรองสงคมชวงชนอนทรยภาพยนยนความสมพนธทไมเทาเทยมระหวางตนกบคนสวนใหญ พวกเขาเหนวาระเบยบทางทางสงคมชวงชนทไมเทาเทยมซงพวกเขายดถอกาลงถกทาทาย ดงปรากฏในงานของ วรรณวภางคและอภชาต (2560) ทผตอบแบบสอบถาม ซงไมยดมนในระบอบประชาธปไตย เหนวา“คนสมยนไมรจกทาหนาทของตนใหด เอาแตเรยกรองสทธเพอรบความชวยเหลอจากรฐบาล” ซงจะไดกลาวถงโดยละเอยดในหวขอตอไป

ประการทสอง มโนทศนอานาจแบบบญบารมสงผลใหเกดความเชอวาบคคลบางประเภทมคณภาพมากกวา เหนอกวา ดกวา เชน ชนชนนากรงเทพฯ ถอมนวาตนเหนอกวา “ชาวบานนอก” หรอ “คนจน” ดงคากลาวของทงแกนนาและมวลชนผสนบสนนกลม กปปส. เชน นายเสร วงมณฑา ทวา “หลายคนในประเทศไทยเปนคนยากจนและพวกเขาเสพตดผลประโยชนจากนโยบายสาธารณะทไดกบตนเองจนไมเ ค า ร พ เ ร อ ง ข อ ง ค ณ ธ ร ร ม แ ล ะ ผ ป ก ค ร อ ง ท ด ” ( เ ส ร ว ง ม ณ ฑ า ใ น www.facebook.com/photo.php?v=10152092089926154&set=vb.627196153&type=2&theater) เปนการอาศยมโนทศนดงกลาวในการอธบายความสมพนธระหวางพนท (ชาวกรง/ชาวบานนอก) กบเวลา (กรงเทพฯ เทากบทนสมย ไปขางหนา ในขณะทบานนอก/ชนบทเทากบอดต อยขางหลง) ในแบบทไมเทาเทยมกน กลาวอกแบบคอ คนกรงหรอกรงเทพฯ ซงเปนศนยกลางของการตดตอกบโลกภายนอก (เมองนอก) มาตลอดคอผ นาเขา/ผ นาความเจรญ ดงนน ชาวกรงจงเหนอกวา เจรญกวา ทนโลกมากกวาชาวบานนอก ดงท Thongchai (2000: 57) ชวานบตงแตปลายศตวรรษท 19 ชนชนนาสยามจดตวเองและกรงเทพฯ เปนสวนหนงของกระแสความเจรญ ความทนสมย และความศวไลซในระดบหรอระนาบเดยวกบโลกตะวนตกมาตลอด และจดลาดบ “ชาวบานนอก” และ “ชาวปา ” (ชาวเขา) ตามระดบความเจรญ ความศวไลซทรองๆ ลงไป (ตามแกนเวลา) หรอจดลาดบตามพนท จากพนทปาสพนทชนบท (หมบาน) สเขตเมอง (กรงเทพฯ) และประเทศตะวนตก การถอมนวาตนมคณภาพมากกวา เหนอกวา ดกวาของทงแกนนาและชนชนกลางเมองกรง

ทศนะดงกลาวจงสะทอนความตอเนองของรฐเกา ในบรบทความขดแยงทางการเมองรวมสมยซงแสดงออกผานชนชนนาและชนชนกลางในเมอง ทกรงเทพฯ ทาตวเสมอนเจาอาณานคมปกครองตางจงหวด ดงทวระยทธ (2560) เสนอไว

ในอกแงหนง “การเมองคนด” ซงงานชนนนยามไวขางตนวา เปนการเมองทเนนคณธรรม (moral

accountability) ของผ ดารงตาแหนงสาธารณะวาเปนเงอนไขหรอคณสมบตทมความสาคญมากกวากตกา

123 

 

ทางการเมองทคานอานาจผ ดารงตาแหนงสาธารณะนน ไมไดเพงถกใชในการเคลอนไหวทางการเมองมวลชนโดย “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” เปนครงแรก แตรองรอยของการเคลอนไหวทางการเมองทเนนความดมศลธรรมนนเหนไดจากกรณของ พล.ต.จาลอง ศรเมอง ทประสบความสาเรจทางการเมองอยางยงในชวงปลายทศวรรษท 2523 ถงทศวรรษท 253328 พล.ต.จาลอง ลาออกจากราชการ ลงสมครรบเลอกตงและชนะเลอกตงเปนผวาราชการกรงเทพมหานครครงแรกเมอ พ.ศ. 2528 เขาลงสนามและชนะเลอกตงผวาฯ ครงทสองเมอมกราคม 2533 โดยไดคะแนนถง 64% เพมขนจากการเลอกตงครงแรกถง 14% ของผมาใชสทธเลอกตง (McCargo 1997: 136-136) ในชวงนน พล.ต.จาลองไดจดตงพรรคพลงธรรมขนใน พ.ศ. 2531 เพอเขาสการแขงขนทางการเมองในระดบชาต ความนยมในตว พล.ต.จาลอง และพรรคเพมขนเรอยๆ จนกระทงพรรคพลงธรรมชนะการเลอกตง ส.ส. ในเขตกรงเทพฯ เมอเดอนมนาคม 2535 อยางถลมทลาย โดยสามารถชนะถง 32 เขตจากทงหมด 35 เขต สอมวลชนพากนเรยกขานปรากฏการณนวา “จาลองฟเวอร” (เพงอาง: 242)

กระแสจาลองฟเวอรในหมคนกรงเทพฯ แยกไมออกจากภาพลกษณและวาทกรรม/โวหารการเมองคนดของตว พล.ต.จาลอง เขาเคยเสนอวาการเมองทดนน เปนเรองทไมสามารถแยกออกจากศาสนาได จงจาเปนตองม “คนด” เขาสวงการเมอง เขาเสนอเชนนกเพอใหสอดรบกบความรสกของผคนจานวนมากในขณะนนวา การเมองไทยเปนเรองสกปรกของนกการเมองททจรตคอรรปชน หรอไมกเปนผ ท ไ รความสามารถ (McCargo 1997: 85) ตอมาเขากเสนอตวเองในฐานะ “คนด” เขาสสนามการเลอกตงผวากทม. ในครงแรกของสนามน ทามกลางความเบอหนายตอนกการเมองของพรรคดงเดมนน เขากลายเปน “นาด” หรอความหวงใหมของชาว กทม. ดวยยทธวธการหาเสยงแหวกแนว ซงฉกตวออกจากพรรคการเมองทวไป จนทาใหเขากลายเปนนกการเมองทเปนตวแทนของความดงามทางศลธรรม (moral virtues) เนองจากการเสนอภาพวาเปนผสมถะ ละทงแลวซงความโลภในทางวตถ ทางกาม การเสพ ฯลฯ ซงเปนสงทคนทวไปยอมรบวาเปนคณสมบตทนาปรารถนาแตตนมกไมสามารถทาได จนกระทงการลงคะแนนเสยงใหพล.ต.จาลองนนไมแตกตางจากการรวมทาบญ (เพงอาง: 115) McCargo เหนวาความสาเรจในสนามเลอกตงของ พล.ต.จาลอง และพรรคพลงธรรมนน เกดขนจากความสามารถของเขาในการเลอกดงเอากระแสความคดหลายกระแส โดยเฉพาะอยางยงคณธรรมแบบพทธ (Buddhist virtues) และความเปนไทย มาใชหาความนยมทางการเมอง จาลองดงเอาจตภาพแบบวถชวตหมบานชนบทไทยในอดตอนเปนภาพสงคมรวมหมทมนาใจ แบงปน รวมมอกน ดงนนจงสงบ ปราศจากความขดแยง ไมมความอดอยากและหนสน มาเปนตวแทนของความเปนไทยทดงาม สาเหตทเปนเชนนนเพราะสงคมไทยเปนสงคมชาวพทธทสมถะ รจกพอ ดารงตนอยในศลในธรรม การสะสมและการใชเงนจงไมจาเปน กลาวอกแบบคอความเปน

                                                            28 ขอขอบคณ ศ.ดร.สมบต จนทรวงศ ทแนะนาใหผ เขยนเหนถงรองรอยความตอเนองของ “การเมองคนด” จากกรณของ พล.ต.จาลอง ศรเมอง

124 

 

ไทยแยกไมออกจากความเปนพทธ ทยงไมถกครอบงาจากอทธพลความเปนปจเจกชนของตะวนตกทลมหลงวตถ (เพงอาง: 198-204, 301)

อาจสรปไดวา ความสาเรจทางการเมองของพล.ต.จาลองกคอ ความสามารถในการเสนอตวเองในฐานะคนดมคณธรรมแบบพทธใหเปนทางเลอก “นาด” แกผ มสทธลงคะแนน แทนนกการเมอง “นาเนา” จนกระทงเกดกระแส “จาลองฟเวอร” ขน โดยเฉพาะอยางยงในหมชนชนกลางเขตเมองใหญ เชน กรงเทพฯ ในแงนแลวอาจถอไดวาปรากฎการณ “จาลองฟเวอร” กคอ “หนงตวอยาง” ของ “การเมองคนด” ทเนนจรยธรรมสวนบคคลของนกการเมองวาสาคญกวากตกาทางการเมอง จนสามารถซอใจชนชนกลางได กอนทเขาจะไดพบกบอกฉบบหนงของการเมองคนดของ “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ในอกสบกวาปตอมา ซง พล.ต.จาลอง กมสวนอยางสาคญในฐานะแกนนาของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย

แมวา “การเมองคนด” ทงสองฉบบจะเกดขนในบรบททางการเมองทแตกตางกนมากกตาม

กลาวคอ ในฉบบแรกนนเกดขนในชวงปลายยคประชาธปไตยครงใบของรฐบาลพลเอกเปรม ตณสลานนท ถงยคการเมองแบบเลอกตงทพลงของรฐ (ราชการ) เกาอยในชวงเสอมถอย บทบาทการเมองของ พล.ต.จาลอง สดทายแลวกมสวนซาเตมทาใหพลงของรฐเกาถดถอยลงไปอก โดยเฉพาะอยางยงหลงจากเหตการณพฤษภาคม 2535 สวนฉบบหลงนนเกดขนในบรบททมการเคลอนไหวทางการเมองของ “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” แตกอาจตความไดวาการเคลอนไหวฉบบหลงนกคอการปรากฏตว/การเผยตวขนอกครงหนงของรฐ (ราชการ) เกา ทตองการทวงคนอานาจกลบจากพลงทางสงคมตางๆ (extra-state) สตวรฐอกครงหนง หลงจากทรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2540 และการขนสอานาจของรฐบาลทกษณไดทาลายสมดลทางอานาจเดมระหวางรฐกบสงคมทเคยลงตวมาตงแต พ.ศ. 2521 ในรปของระบอบประชาธปไตยครงใบ สาระสาคญของสมดลทางอานาจเดมคอ การทชนชนนาดงเดมของรฐไทย (ชนชนนาทางจารต ขาราชการระดบสงทงทหารและพลเรอน เทคโนแครต ตลอดจนกลมทนขนาดใหญ) ครอบงากระบวนการกาหนดนโยบายสาธารณะทเออประโยชนตอชนชนนาและชนชนกลางเกาในเขตเมองโดยเฉพาะอยางยงกรงเทพฯ ในขณะท “อนญาต” ใหมการเลอกตงอยางสมาเสมอ แตนกการเมองจากการเลอกตงไมสามารถแปรเปลยนแนวนโยบายหลกทไมเทาเทยมนของรฐเกาไดในสาระสาคญ แตเมอรฐบาลทกษณ ซงเปนนกการเมองจากการเลอกตงชดแรกทมอานาจสงขนมากจากกตกาของรฐธรรมนญ พ.ศ. 2540 ในการเปลยนแนวนโยบายหลกของรฐ (อภชาต 2556: บทท 7) ทาใหสมดลทางอานาจโอนยายไปสพลงทางสงคมมากขน มองในแงน “การเมองคนด” กคอการทวงคนอานาจของรฐเกาทกรงเทพฯ ทาตวเสมอนเจาอาณานคมปกครองตางจงหวด โดยปฏเสธการมสวนรวม (participation) ทมากขนของพลงทางสงคม ดงนนรฐไทยจงยงคงเปนรฐเกาทปราศจากชาต ไมใช “รฐ-ชาต” (nation-state) ในความหมาย

125 

 

ปจจบน29 ซงเปนรฐของพลเมองผ มความเทาเทยมกน ในแงนแลวแนวคดแบบ “การเมองคนด” ไมเคยหายไปจากการยอมรบของชนชนกลาง โดยเฉพาะอยางยงในเขตเมองใหญ เชนกรงเทพฯ เลย

6.2 ชนชนกลางไทยกบระบอบประชาธปไตย

อภชาต ยกต และนต (2556) เสนอวาความขดแยงทางการเมองของไทยทผานมา เปนความขดแยงทมลกษณะทางชนชน กลาวคอ เปนความขดแยงระหวางชนชนกลางระดบบน (เสอเหลอง) หรอ “ชนชนกลางเกา” ซงมฐานะทางเศรษฐกจสงคมสงกวากบชนชนกลางระดบลาง (เสอแดง) หรอ “ชนชนกลางใหม” ซงมฐานะทางเศรษฐกจสงคมตากวา ในอกนยหนง งานชนนเสนอตอไปวา ชนชนกลางระดบบนนนอาจจะเรยกไดอกชอหนงวา “ชนชนกลางเกา” เนองจากเขาเปนมวลชนกลมแรกทเกบรบดอกผลจากการเรงรดพฒนาเศรษฐกจไทยทเรมตนในทศวรรษท 2500 จงกลายเปนผ ทหลดพนความยากจนและฐานะทางเศรษฐกจทงอนแงนมานานแลว ซงสอดคลองกบขอเสนอของ ธรและชานนทร (2560) ทวาชนชนนเตบโตและแยกตวออกจากชนชนกลางลางอยางชดเจนนบแต พ.ศ. 2524 เปนตนมา เนองจากอาศยอยในชยภมทไดเปรยบทางเศรษฐกจ (กรงเทพฯ และเขตเมอง) ทาใหประสบความสาเรจในการเปลยนผานตวเองเขาสอาชพใหมๆ นอกภาคการเกษตร และสามารถสงมอบการศกษาในระดบสงแกลกหลานของตนได ซงการศกษาชนนเรยกวา “ชนชนกลางระดบบน”

สวนในทางการเมอง “ชนชนกลางเกา”30 ไดทาหนาทเปนหวหอกของกระบวนการกลายเปนประชาธปไตยในระยะทศวรรษ 2513 และ 2523 ดงเชนท Ben Anderson (1998) และ Anek (1992) ไดเคยเสนอไว ผลสาคญจากการตอส เรยกรองประชาธปไตยของคนกลมนคอระบอบการเมองแบบผสม/พนทางทรจกกนในชอระบอบ “ประชาธปไตยแบบครงใบ” ซงโดยสาระสาคญกคอมเพยงชนชนสงและชนชนกลางเกา รวมทงนายทนหรอนกธรกจเทานนทมสทธมเสยงทางการเมองทงในทางกฎหมายและในทางปฏบต สวนชนชนกลางใหมนนแมวาจะมสทธเลอกตง แตเสยงเหลานนกลบไมมผลในทางปฏบต กระบวนการกาหนดนโยบายสาธารณะยงคงถกครอบงาดวยขาราชการระดบสง เทคโนแครต กลมทน และนกการเมองทไมไดมาจากการเลอกตง (รงสรรค 2532)31 ดงนน จงไมแปลกทนโยบายสาธารณะของรฐไทยจะยงคงเขาขางกรงเทพฯ (เมอง) มากกวาตางจงหวด (ชนบท) ซงกแปลวาเขาขางชนชนกลางเกามากกวา

                                                            29 ขอขอบคณ ศ.ดร.ธเนศ อาภรณสวรรณ ทกรณาเสนอแนะประเดนน รวมทงชแนะใหผ เขยนอานบทความ “Old State, New Society: Indonesia's New Order in Comparative Historical Perspective” ของ Benedict R. O'G. Anderson ใน The Journal of Asian Studies, Vol. 42, No. 3 (May, 1983), pp. 477-496 30 ณ เวลานน เรากอาจเรยกคนกลมนไดวา “ชนชนกลางใหม” ไดเชนกน เพราะเพงหลดพนฐานะความยากจนและไมมนคงทางเศรษฐกจมาไดไมนาน 31 ดรายละเอยดของขอถกเถยงระหวางรงสรรค (2532) กบ Anek (1992) ถงบทบาทโดยเปรยบเทยบระหวางตวแสดงในภาครฐ เชน เทคโนแครตกบนกธรกจในกระบวนการกาหนดนโยบายเศรษฐกจไดในชวงเวลาดงกลาว

126 

 

ชนชนกลางใหมตอไป แมวาการขยายตวทางเศรษฐกจโดยภาพรวมจะคอยๆ ยกระดบใหคนจานวนมากหลดพนความยากจนจนกลายเปนชนชนกลางใหมนบแตประมาณทศวรรษท 2530 เปนตนมากตาม

กลาวในแงน เราอาจประยกตใชแนวคดของ Acemoglu และ Robison ทเสนอวาชนชนกลางเปนผทมบทบาทเชงบวกตอทงการกลายเปนประชาธปไตยในฐานะเปนผ มบทบาทนา (driver) ของขบวนการตอตานระบอบเดม เนองจากฐานะทางเศรษฐกจและการศกษาทดกวาชนชนลาง ทาใหชนชนกลางมความพรอมมากกวาในการเขารวมทางการเมอง และกลายเปนหวหอกของการเคลอนไหวเพอลดอานาจของชนชนนาในประวตศาสตรของหลายประเทศ และนเองทอธบายไดวา ทาไมการทาใหกลายเปนประชาธปไตยยคแรกๆ ของยโรปตะวนตกจงมขอบเขตจากดอยทการขยายสทธทางการเมองของชนชนกลางเทานน เพราะสาหรบชนชนนาแลว ไมมความจาเปนทจะตองขยายสทธไปถงชนชนลางหากพวกเขาสามารถทจะซอ (co-opt) ชนชนกลางไดโดยการดงเขาสกระบวนการทางการเมอง ในแงนอาจตความไดวา “ระบอบประชาธปไตยครงใบ” ซงใชกตกาการเมองทมรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2521 เปนแมแบบ จนกระทงกอนการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2540 คอระบอบทชนชนนาสามารถซอ (co-opt) ชนชนกลางเกามาเปนพวกได ในขณะเดยวกนกกดกนคนชนลางออกจากกระบวนการทางการเมองได (อภชาต 2556: บทท 7)

ดลยภาพภายใตระบอบประชาธปไตยแบบครงใบแบบนกลบถกทาลายไปอยางไมตงใจโดยรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2540 รฐธรรมนญฉบบนและการรฐประหาร 2549 ไดปลกใหคนชนกลางใหม (ฐานมวลชนหลกของขบวนการเสอแดงซงกคอชนชนลางในความหมายของ Acemoglu และ Robison) ตนตวทางการเมอง32 จนกลายเปนความขดแยงทางการเมองเหลองแดงในทสด ปฏกรยาตอบโตของชนชนกลางเกาคอการผนตวไปสมาทานแนวคดทางการเมองแบบพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย และ กปปส. และกลายเปนฐานมวลชนสนบสนนระบอบเผดจการของชนชนนาในปจจบน ในแงนจงอาจกลาวไดวาชนชนกลางเกาไมไดทาหนาทเปนกนชนทางชนชน ซงจะชวยการจรรโลงประชาธปไตยดงแนวคดของ Acemoglu และ Robison แตกลบกลายเปนแนวรวมกบชนชนนากอการรฐประหาร เพอปกปองไมใหมการกระจายทรพยากรสชนชนลางเพมเตม ซงทาใหการกลายเปนประชาธปไตยไทยไมยงยน อาจถอไดวาประสบการณของไทยเปนไปตามกรณทสามของ Acemoglu และ Robison ทชวาเมอเศรษฐกจมความไมเทาเทยมในระดบคอนขางสงนน แรงจงใจของชนชนนาทจะยนยอมใหมระบอบประชาธปไตยกจะนอยลง เพราะผลประโยชนของชนชนตวเองทจะตองสญเสยไปจากนโยบายการกระจายทรพยากรจะสงขน ทาใหทางเลอกในการกดปราบ หรอการรฐประหารในสายตาของชนชนนาคมคามากขน ผลกคอในสงคมแบบน หากการกลายเปนประชาธปไตยเกดขนไดในตอนแรกกจะไมยงยน เนองจากชนชนนาพรอมทจะทา

                                                            32 “นโยบายประชานยม” ซงถอไดวาเปนนโยบายกระจายทรพยากรชดหนงนน มบทบาทอยางสาคญในการตนตวทางการเมองของ “ชนชนลาง” ไทย มนทาใหเขาตระหนกไดวา บตรเลอกตงของเขานน “กนได” และนโยบายชดนเองทถกทาใหเปนการเมอง (politicized) อยางมากในการตอตานรฐบาลอยางทกษณของขบวนการ “เสอเหลอง” จนปจจบน

127 

 

รฐประหารเพอพทกษรกษาความไมเทาเทยมในระดบสงนตอไป ซงสอดคลองกบขอเทจจรงของสงคมไทยทมระดบความไมเทาเทยมคอนขางสง33

อยางไรกด แนวคดของ Acemoglu และ Robison ไมไดใหความสาคญเพยงพอกบทศนคต

พนฐานหรอโลกทศนทางการเมองของมวลชนชนชนกลาง ตวแสดงในแบบจาลองนมทศนคตทแตกตางกนเฉพาะตอนโยบายการกระจายทรพยากรเทานน ประชาธปไตยจงมฐานะเปนเพยงเครองมอเพอใหไดมาซงนโยบายการกระจายทรพยากรทเทาเทยมมากขน สงนทาใหอธบายอยางซบซอนไมไดวาทาไมชนชนกลางเกาไทยจงกลายเปนแนวรวมกบชนชนสง นอกจากทกทกเอาเองวานโยบายการกระจายทรพยากรของไทยทผานมา เชน ชดนโยบายประชานยมนน รนแรงพอทจะทาใหชนชนกลางเกากลววาตนจะตองเปนผแบกรบตนทนทางนโยบายการกระจายทรพยากรจนกระทงยอมไปเขาพวกกบชนชนสง34 ในแงน แนวคดของ Christian Welzel ทใหความสาคญกบทศนคตของมวลชน (mass believes) จงควรไดรบการพจารณา

การศกษาของ วรรณวภางคและอภชาต (2560) ซงเปนการศกษาเชงปรมาณโดยใชแบบสอบถาม

ในการสารวจทศนคตพนฐานหรอโลกทศนของประชากรในเขตกรงเทพฯ มสมมตฐานวา ทศนคตของคนกรงเทพฯ ทสนบสนนการเคลอนไหวทางการเมองของกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย และ/หรอ กปปส. ไมใชคานยมแหงการปลดปลอย แตจะมทศนคตพนฐานรองรบสงทเราเรยกวา “การเมองคนด” (good man’s politics) ซงตงอยบนมโนทศนอานาจแบบบญบารมทกอใหเกดสงคมชวงชนแบบอนทรยภาพ กลาวอกแบบคอ เรามสมมตฐานวาสาเหตทชนชนกลางเกาเขารวมกบชนชนนาเพอกดกนชนชนลางออกจากกระบวนการทางการเมองนน เกดจากการทมวลชนคนชนกลางเกายอมรบมโนทศนดงกลาว ซงมรายละเอยดดงตอไปน

วรรณวภางคและอภชาต (2560) ใชคาถามวา “ภายใตสถานการณบางอยางการใชระบอบเผดจการจะใหผลลพธทดกวา” เพอวดความยดมนตอการปกครองระบอบประชาธปไตย ดงนน ผ ทเหนดวยกบขอความนจงไมใชผ ทยดมนหรอเชอมนตอระบอบประชาธปไตย สวนตวแปรทพบวาสามารถใชอธบายความไมยดมนในระบอบนอยางมนยยะสาคญเชงสถตนนม 4 ตวแปรดวยกน คอ ความรสกไมมนคงในชวตความเปนอย (Mobility) อานาจนยม (Authoritarian) ระเบยบสงคมทถกทาทาย (Old order) วถชวตประจาวนแบบชนชนกลาง (Lifestyle) ดงทแสดงผลไวในตารางท 3 ซงมรายละเอยดดงตอไปน

                                                            33 บทบาทของความเหลอมลาทางเศรษฐกจตอทศนคตของชนชนกลางเกานจะอภปรายอยางละเอยดในหวขอถดไป 34 ประเดนวา การกระจายทรพยากรทเกดขนในยคหลงรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2540 ประกาศใช เชนนโยบาย “ประชานยม” ทงในยครฐบาลทกษณ 1-2 และรฐบาลยงลกษณ ชนวตร นนรนแรงพอหรอไมนน งานชนนเหนวาปจจยนไมเพยงพอในการอธบาย อยางมากกเปนเพยงหนงในหลายๆ ปจจยเทานน และยงไมใชเปนปจจยทสาคญทสดอกดวย ดงทเราจะไดอภปรายเพมเตมในรายละเอยดในหวขอถดไป

128 

 

ตารางท 3 : ผลการศกษาโดยใชแบบจาลอง SEM VARIABLES coefficient year_edu 0.00326 -0.00789 age -0.00216 -0.00151 income_percapita 0.000879 -0.00767 life_style 0.00600** -0.00276 knowledge -0.00229 -0.00935 violence 0.0664 -0.0506 Authoritarian 0.208** -0.0852 Old order 0.302*** -0.0874 Equality -0.3 -0.649 Moral Politics -2,057 -8,310 Nationalism -0.632 -0.39 Mobility -0.0948** -0.0378 Constant 0.216** -0.11 Observations 1,800

129 

 

แบบแผนวถชวตประจาวน (Lifestyle) ตวแปรแบบแผนวถชวตประจาวน (Lifestyle) นนเราใชคาถามตางๆ ในตารางท 4 เชน ไปเทยว

ตางประเทศทงในและนอกเอเชย เขาหางสรรสนคาระดบบน (พารากอน เซนทรล) ใชบรการของภตตาคารและรานกาแฟทหรหรา มบตรเครดต เพอวดวาผ ตอบคาถามเปนผ มวถชวตประจาวนแบบชนชนกลางระดบสงหรอไม ซงในบรบทของกรงเทพนนวถชวตประจาวนเชนนยอมสะทอนฐานะทางสงคมเศรษฐกจของชนชนกลางระดบบน และพบวาแบบแผนการมวถชวตประจาวนแบบชนชนกลางระดบสงมความสมพนธในทศทางเดยวกบการไมยดมนในระบอบประชาธปไตย หรออาจกลาวอกแบบไดวา ชนชนกลางระดบบนเปนผ ทมแนวโนมจะไมยดมนในระบอบประชาธปไตย

ตารางท 4: แบบแผนวถชวตประจาวน (Lifestyle) ความถในการไปสยามพารากอน(1=ไมเคยเลย ถง 5 บอยกวาปละหน) ความถในการไปหางเซนทรล(1=ไมเคยเลย ถง 5 บอยกวาปละหน) ความถในการไปเทยวประเทศแถบเอเชย(1=ไมเคยเลย ถง 4 บอยกวาปละหน) ความถในการไปเทยวประเทศทไกลกวาแถบเอเชย(1=ไมเคยเลย ถง 4 บอยกวาปละหน) มบตรเครดต(1= ม) ทานอาหารทภตตาคารหรอรานอาหารในหางบอยๆ(1= ใช) ใชบรการรานกาแฟทตกแตงสวยงามบอยๆ(1= ใช)

ระเบยบทางสงคมถกทาทาย (Old Order) ตวแปร “ระเบยบทางสงคมถกทาทาย” (Old Order) วดโดยใชคาถาม เชน “คนสมยนไมรจกทา

หนาทของตนใหด เอาแตเรยกรองสทธเพอรบความชวยเหลอจากรฐบาล” หรอ “คนสมยนใชจายเกนตว (ไมพอเพยง/บรโภคนยม)” คาถามเหลานสรางขนเพอวดวา ผ ตอบแบบสอบถามมทศนะทยดมนใน “ระเบยบทางสงคม” ทมลกษณะเชงประเพณมากนอยเพยงใด ในขณะเดยวกนกเพอทจะวดวาคนเหลาน รสกวาระเบยบสงคมทพวกเขายดถอถกทาทายหรอถกทาใหออนแอลงหรอไม ดงเชนคาถามทวา “ประชานยมทาใหคนลมหลงในวถตนยมบรโภคนยม” และ “ประชานยมทาใหเกดการใชภาษอยางไมเหมาะสม เชนเปนเครองมอใหนกการเมองใชในการหาเสยง” ดงนน ความสมพนธทเราพบวามทศทางเดยวกน

130 

 

ระหวางตวแปรระเบยบทางสงคมกบความไมยดมนในระบอบประชาธปไตยจงอาจหมายความวา ผ ทยดมนในระเบยบทางสงคมเชงประเพณรสกวาสงทตนยดถอวาเปนสงทดงามมคณคากาลงถกทาทายหรอเสอมสลายลงไป ทาใหเขาไมยดมนในระบอบประชาธปไตย

อานาจนยม (Authoritarian)

ชดคาถามทใชวดวา ผตอบแบบสอบถามมแนวโนนทจะมทศนคตแบบอานาจนยมหรอไมนน มรายละเอยดดงในตารางท 5 เชน ผตอบวาตนชอบคาวา “หนาท” มากกวา “สทธ” หรอชอบวลวา “ใหสงคมเหนพองตองกน” มากกวา “ใหสงคมมความหลากหลาย” หรอผ ทเหนดวยกบคาถามวา “หลกการเลยงเดกทดควรใหมระเบยบวนย เคารพเชอฟงผใหญ มากกวาตามใจใหเดกแสดงออกตามประสาเดก” เปนตน ตวแปรอานาจนยมนมความสมพนธในทศทางเดยวกนกบตวแปรความไมยดมนในระบอบประชาธปไตย อนหมายความวาผ ทมทศนะคตแบบอานาจนยมคอผ ทมแนวโนมจะไมยดมนในระบอบประชาธปไตย

ตารางท 5: อานาจนยม

131 

 

ความไมมนคงในชวตความเปนอย ตวแปรนใชวดวาผตอบคาถามรสกวาตนและครอบครวมชวตความเปนอยทมนคงทงในปจจบน

และในอนาคตหรอไม ซงมความสมพนธในทศทางตรงกนขามกบความไมยดมนในระบอบประชาธปไตย กลาวคอ ผ ทไมเชอมนวาชวตตนและครอบครวมความมนคงทงในปจจบนและอนาคตจะเปนผ ทไมยดมนในระบอบประชาธปไตยดวย หรอกลาวอกนยหนง ผ ทรสกวาตนไมมความมนคงจะยอมรบระบอบเผดจการได (ดตารางท 6)

ตารางท 6: ความไมมนคงในชวตความเปนอย

คาถาม: ทานเหนดวยกบขอความเหลานมากแคไหน

ระดบของความคดเหน

ไ ม เ ห นด ว ย อยางยง = 1

ไมคอย เ ห นด วย = 2

เหนดวย = 3

เหนดวย อยางยง = 4

1) ปจจบนทานและครอบครวมชวตความเปนอยทมนคง 2) ในอก 5-10 ปขางหนา ทานคดวาชวตของทานและครอบครวจะมความมนคง

3) บตรหลานของทานจะมชวตทมนคง และสขสบายกวาทาน

132 

 

สงทควรจะไดรบการอธบาย ณ จดนกคอ เหตใดผตอบคาถามชาวกรงเทพฯ จงมความรสกไม

มนคงในชวตความเปนอยของตน จะเขาใจสงนไดตองพจารณาถงความเปลยนแปลงของการกระจายรายไดของสงคมไทยในรอบเวลาประมาณ 30 ปทผาน อนมรายละเอยดดงตอไปน

แผนภาพท 1: การเปลยนแปลงของระดบความเหลอมลา

จากแผนภาพท 1 จะเหนไดวาระดบความเหลอมลาของการกระจายรายไดนนเพมขนเรอยๆ นบตงแตจดเรมตนของการเรงรดพฒนาเศรษฐกจในทศวรรษท 2500 จาก พ.ศ. 2505 ทความเหลอมลาของประเทศไทยมคาใกลเคยงกบคาเฉลยของประเทศกาลงพฒนา แตเมอถง พ.ศ. 2535 ระดบความเหลอมลาของไทยกมคาสงสด ซงมคาใกลเคยงกบบรรดาประเทศทความเหลอมลาสงลาดบตนๆ ของโลก อยางไรกตาม ระดบความเหลอมลาของไทยกเรมลดลงหลง พ.ศ. 2535 (Pasuk 2016: 3)

133 

 

แผนภาพท 2: การเปลยนแปลงของรายไดโดยเปรยบเทยบระหวางชนรายไดแบบ percentile

ความเหลอมลาในภาพรวมทเรมลดลงหลง พ.ศ. 2535 นน ในดานหนงเกดจากการเปลยนแปลง

ของรายไดในชวงระยะเวลา พ.ศ. 2531- 2554 ทรายไดของคนในชนรายไดทตากวาชนท 60 percentile โดยประมาณลงมาเพมขนรวดเรวกวาชนชนกลางบนทระดบประมาณ 61 percentile ขนไป แตในขณะเดยวกน กลมคนทมรายไดสงสด 1 percentile แรกกลบมการเปลยนแปลงของรายไดเพมขนอยางรวดเรวมาก ทงหมดนกลาวไดวา การเปลยนแปลงของรายไดในชวงเวลา 20 ปเศษนนน กลมชนชนกลางบนถกไลกวดทางเศรษฐกจจากกลมชนชนลาง ในขณะทคนกลมนถกทงหางออกไปเรอยๆ จากกลนชนชนบนสดของสงคม ดงแสดงในแผนภาพท 2 (Kobsak 2013 อางจาก Pasuk 2016: 4)

134 

 

ตารางท 7: ลาดบปจจยกาหนดการเปลยนแปลงระดบความเหลอมลา

ในอกดานหนงของความเหลอมลานน เมอพจารณาจากปจจยทกอใหเกดหรอลดความเหลอมลาแลว (ตารางท 7) เราจะพบ 2 ปจจยทนาสนใจเปนอยางยง กลาวคอ ระดบการบรโภคเฉลยในพนทและการมอาชพอยในภาคเกษตรกรรม ปจจยทงสองนทาใหความเหลอมลาเพมขนในชวง พ.ศ. 2524-2535 ซงเปนชวงเวลาทความเหลอมลาโดยรวมเพมขน แตกลบกลายเปนปจจยทลดความเหลอมลาลงในชวง พ.ศ. 2535-2556 ซงเปนชวงเวลาทความเหลอมลาโดยรวมลดลง สาเหตทเปนเชนนเนองจากปจจยทงสองถกกระทบจากเปลยนแปลงนโยบายของรฐอยางสาคญ (ธรและชานนทร 2560) ดงน

ระดบการบรโภคเฉลยในพนท ในชวงกอน พ.ศ. 2531 ปจจยเชงพนทสงผลใหความเหลอมลาเพมขนสงมาก ซงเกดจาก

ผลตอบแทนของการอาศยอยในพนททมระดบการพฒนาทางเศรษฐกจสงกวา โดยเฉพาะอยางยงพนทในเขตกรงเทพฯ เขตเมองในภาคกลาง เมองภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และเมองภาคใตตามลาดบ หลงจากพ.ศ. 2535 และ 2539 ปจจยการอาศยอยในเขตเมองมแนวโนมอธบายความเหลอมลาลดลง แตกลบมา

135 

 

เพมสงอกครงในพ.ศ. 2543 แตหลงจากพ.ศ. 2543 ปจจยเชงพนทนเองกลบทาใหความเหลอมลาลดลงอยางรวดเรวจากการกลายเปนเมอง (urbanization) โดยเฉพาะอยางยง การขยายประชากรในเขตเมองตางๆ ในภมภาคนอกพนทกรงเทพฯ นอกจากน หลง พ.ศ. 2544 รฐบาลทกษณไดดาเนนนโยบายเศรษฐกจแบบคขนาน (Dual Track) ซงทาใหมการจดสรรทรพยากรของรฐมากระตนเศรษฐกจในเขตภมภาคมากขนกวายคกอนๆ อยางมนยยะสาคญ ผานกลมนโยบายทเรยกกนวา “ประชานยม” เชน กองทนหมบานกองทนพฒนาศกยภาพหมบานและชมชน (S-M-L) การสงเสรมหนงผลตภณฑหนงหนงตาบล (OTOP) ฯลฯ แนวนโยบายเหลานหนนเสรมใหเกดการไลกวดทางเศรษฐกจระหวางพนท ยงกวาน รฐธรรมนญฉบบพ.ศ. 2540 กาหนดใหมการกระจายอานาจทางการคลงใหแกองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) โดยเฉพาะอยางยงหลงจากประกาศใชพระราชบญญตแผนและขนตอนการกระจายอานาจ พ.ศ. 2542 ททาใหสดสวนรายไดของ อปท. เพมขนจากรอยละ 11.1 ใน พ.ศ. 2540 เปนรอยละ 20.7 ใน พ.ศ. 2544 และเพมขนอยางตอเนองจนมสดสวนอยทรอยละ 27.3 ใน พ.ศ. 2556 โดยสดสวนรายไดทสงขนมากนเกดจากการโอนเงนอดหนนของรฐบาลกลางใหแก อปท. สงเหลานสงผลตอการขยายเขตเมองและการพฒนาพนทในภมภาคอยางสาคญ (ธรและชานนทร 2560)

การมอาชพอยในภาคเกษตรกรรม ปจจยการมอาชพอยในภาคเกษตรกรรมสงผลใหความเหลอมลาสงเปนเพราะราคาสนคาเกษตรท

ลดลงใน พ.ศ. 2524, 2535 และ 2543 ราคาทลดลงประกอบกบการทครวเรอนทอยในภาคเกษตรมกเปนครวเรอนทมระดบการบรโภคนอยอยแลวทาใหในชวงเวลาทราคาผลผลตตกตา ครวเรอนทมเกษตรกรอยดวยจะมระดบการบรโภคนอยกวาครวเรอนแบบอนโดยเฉลยมากขน ซงทาใหความเหลอมลาเพมสงขน สวนการทปจจยดงกลาวสงผลใหความเหลอมลานอยลงในชวง พ.ศ. 2549-2556 เนองจากราคาสนคาเกษตรทดขนทงจากตลาดโลกและจากนโยบายการแทรกแซงราคาโดยหลายรฐบาล

กลาวโดยสรปกคอ หลง พ.ศ. 2535 การอยอาศยในพนทซงมระดบการพฒนาทางเศรษฐกจตากวา เชน พนทนอกเขตกรงเทพฯ หรอนอกเขตเมองในภมภาคตางๆ เสยเปรยบพนททมการพฒนามากอนนอยลง ในขณะเดยวกนราคาพชผลการเกษตรตางๆ กปรบตวสงขนในชวงหลง ทาใหภาคชนบทและเกษตรกรรมไลกวดเขาใกลภาคเมองมากขน ซงนโยบายรฐมผลอยางสาคญตอการไลกวดน ทาใหระดบความเหลอมลาลดลงหลง พ.ศ. 2535

เมอใชระดบการบรโภคของครวเรอนโดยเปรยบเทยบระหวางชนบทกบเมองเปนมาตรวดแลว เราจะเหนปรากฏการณทเขตชนบทไลกวดเขตเมองอยางชดเจน จากแผนภาพท 3 ขางลางน ชนบทไลกวดเมองสองระลอกระหวางชวง พ.ศ. 2529-2539 และ ชวง พ.ศ. 2543-2556 ในขอบขายทวประเทศ

136 

 

แผนภาพท 3 ระดบการบรโภคของครวเรอนโดยเปรยบเทยบระหวางชนบทกบเมอง

จากการคานวณของชานนทร เตชะสนทรวฒน โดยใชขอมลโครงการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมครวเรอนไทย โดยสานกงานสถตแหงชาต

อาจสรปไดวา ความรสกทไมมนคงในชวตความเปนอยของตวเองและครอบครวทงในปจจบนและอนาคต เกดจากการทชนชนกลางระดบบนถกไลกวดทางเศรษฐกจจากชนชนทมฐานะตากวา ในขณะเดยวกนกไมสามารถจะไลกวดชนชนสงสดสวนนอยไดทน ทาใหถกทงหางไปเรอยๆ นอกจากน ในเชงพนท ชนชนกลางบนของกรงเทพฯ หรอในเขตเมองอนๆ กถกไลกวดจากคนในเขตชนบท หรอ “คนบานนอก” ทาใหชองวางระหวางพวกเขากบชาวบานนอกเหลานนหดแคบเขาดวยเชนกน สงตางๆ นอาจชวยอธบายวาทาไมคนชนกลางบนชาวกรง (ชาวเมอง) รสกถงความไมมนคงในชวตความเปนอยของตน ซงกลายเปนพนฐานของอารมณความรสกททาใหเขายอมรบระบอบการปกครองทไมเปนประชาธปไตยได

จากการอภปรายในบทท 3 ซงนยาม “ชนชนกลางระดบบน” ในสงคมไทยวา หมายถง “ผ ทมก

อาศยอยในกรงเทพฯ หรอในเขตเมอง มการศกษาสง และมการงานอยนอกภาคเกษตรมฐานะเปนเจาของกจการ (ทงมหรอไมมลกจาง) หรออยในสาขาวชาชพขนสง รวมทงมวถชวตประจาวน (lifestyle) แบบหรหรา” และชนชนกลางระดบบนนเปนมวลชนกลมหลกกลมหนงทสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” สวนการอภปรายขางตนของบทนชเพมเตมวา ชนชนกลางระดบบนในกรงเทพฯ ผ มวถชวตประจาวนแบบ “หรหรา” นน กลบมความรสกวาชวตตนและครอบครวไมมความมนคงทงในปจจบน

137 

 

และอนาคต เนองจากถกไลกวดทางเศรษฐกจจากผ ทมฐานะทางเศรษฐกจตากวา ในขณะทพวกเขากไลตามชนชนสงของสงคมไมทน และถกทงหางออกไปเรอยๆ ยงกวาน คนกลมนรสกดวยวาระเบยบทางสงคมทเขายดถอวาดงาม ซงสะทอนผานคาถามวา “คนสมยนไมรจกทาหนาทของตนใหด เอาแตเรยกรองสทธเพอรบความชวยเหลอจากรฐบาล” หรอ “คนสมยนใชจายเกนตว (ไมพอเพยง/บรโภคนยม)” กกาลงถกทาทาย หรอถกทาใหออนแอลง ดงคาถามทวา “ประชานยมทาใหคนลมหลงในวตถนยมบรโภคนยม” หรอ “ประชานยมทาใหเกดการใชภาษอยางไมเหมาะสม เชน เปนเครองมอใหนกการเมองใชในการหาเสยง”

ในเชงเศรษฐศาสตรการเมองแลว อาจกลาวไดวาปฏสมพนธระหวางความรสกทไมมนคงจากการถกไลกวดทางเศรษฐกจ กบการทรสกวาระเบยบทางสงคมทดงามกาลงถกทาทายของชนชนกลางระดบบนนน เปนปฏกรยาทมตอปมปญหาเชงโครงสรางทประจกษ (2559) และวรยทธ (2560) ชวาลกษณะเชงโครงสรางของรฐไทยสมยใหมทยงคงสบทอดมรดกโครงสรางแบบรฐโบราณมผลตอการเปลยน (ไมผาน) ของสงคมการเมองไทย โดยเฉพาะวระยทธเชอวาความตงเครยดเชงโครงสรางระหวางรฐเกากบรฐใหมกอใหเกดปมความขดแยงเชงพนทระหวางกรงเทพฯ กบตางจงหวด ทเกดจากการจดสรรทรพยากรของรฐทใหประโยชนแกกรงเทพฯ ซงเปนความสบเนองจากรฐเกา ทกรงเทพฯ ทาตวเสมอนเจาอาณานคมปกครองตางจงหวด ทาใหชนชนกลางสวนใหญ (ซงเปนคนกรงเทพฯ ) ของไทยตอตานรฐบาลทมาจากการเลอกตง เพอปกปองฐานะทไดเปรยบในการกระจายทรพยากรทไมเปนธรรมตอไป เมอเปนเชนนแลว ปมความขดแยงระหวางกรงเทพฯ กบตางจงหวดจงกลายเปนปมทบซอนระหวางพนทและเชงชนชน ระหวางชนชนกลางระดบบนในกรงเทพฯ กบชนชนกลางระดบลางในตางจงหวดไปในขณะเดยวกน

ในอกแงหนงบทท 3 ชวาชนชนกลางระดบบนเหลาน สวนใหญเปนกลมคน “หนาใหมทางการเมอง” เนองจากไมเคยมประสบการณทางตรงกบการเขารวมเคลอนไหวทางการเมองมากอน หรอไมใชผ ทมความสนใจทางการเมองเปนพนฐาน ประกอบกบการทเขาเตบโตขนมาในสงคมไทยทแนวคดแบบอนรกษนยมเปนความคดกระแสหลกนน สภาวการณเชนนอาจทาใหพวกเขารบทศนคตพนฐานแบบอานาจนยม ททาใหพวกเขากลายเปนมวลชนทสนบสนน หรอรบไดกบความตงเครยดเชงโครงสรางระหวางรฐเกากบรฐใหม ทกอใหเกดแรงจงใจทางการเมองของชนชนนาทมลกษณะยอนแยงกนระหวางความตองการมอานาจ (authority) แตกลบไมตองการความรบผด (accountability) เพราะทศนคตแบบอานาจนยมนน เนนความสาคญของการทาตามหนาทมากกวาใหความสาคญกบสทธ เมอพวกเขาไมใหความสาคญกบสทธแลวกเปนทชดเจนวา เขาไมไดเหนความจาเปนวาผปกครองตองรบผดตอประชาชนในฐานะเจาของสทธ

ในแงน Welzel ยาวาการเรยกรองทางการเมองทจะนาไปสประชาธปไตยจะเกดขนไดกตอเมอมวลชนทออกมาเรยกรองมคานยมแหงการปลดปลอย (Emancipative Values) ซงกคอ “อานาจ เสรภาพ ศกยภาพกระทาการ (agency) ความเทาเทยม และความไววางใจในตวผ อน” แตเหนไดชดจากการ

138 

 

อภปรายขางตนวา ชนชนกลางระดบบนของไทยไมไดยดถอคานยมแหงการปลดปลอย ดงนน พวกเขาจงไมไดมบทบาทแบบ “มวลชนเพอการปลดแอก” (Emancipative Mass) ซงจะ“สรางแรงกดดนใหกบชนชนนาทางการเมอง เพอเรยกรองเสรภาพทางการเมองเมอมนถกปฏเสธ ปกปองมนเมอมนถกทาทาย และขบเคลอนมนเมอมนหยดชะงก” (Welzel 2009: 84)

เพราะเหตน จงไมแปลกทมวลชนชนชนกลางระดบบนจะไมยดมนหรอ “หนหลง” ใหกบระบอบประชาธปไตยและกลายเปนมวลชนโดย “ธรรมชาต” ของ “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ซงใชกรอบความคดทเนนการตอตานการทจรตเชงศลธรรม ชาตนยม และกษตรยนยม เปนอดมการณหลกในการระดมมวลชน ชนชนกลางระดบบนของไทยจงไมใชผ มบทบาททางบวกตอทงการกลายเปนและการจรรโลงประชาธปไตยตามททฤษฎในสายของการทาใหทนสมยคาดหวงไว ตรงกนขาม ชนชนนกลบกลายเปนมวลชนของพลงอนรกษนยมของชนชนนาไทยทสนบสนน (หรอไมตอตาน) การรฐประหารโดยกองทพอยบอยครง จนกระทงกลายเปนวงจรอบาทวทางการเมอง ทาใหระบอบการเมองไทยไมมเสถยรภาพ โดยสรป เราอาจตอบคาถามวาเหตใดชนชนกลางของไทยทมบทบาทเชงบวกตอการกลายเปนประชาธปไตยในทศวรรษท 2513 และ 2523 หนมาตอตานประชาธปไตยในชวงทศวรรษเศษทผานมานไดสนๆ วา บทบาทเชงบวกในชวงแรกนนไมไดเกดจากการสมาทานความเชอแบบปลดปลอย พวกเขาอาจมความเชอแบบ “ไทยๆ” นมาตงแตชวงเวลานนแลว พวกเขาหนมาส เพอประชาธปไตยในชวงนนกเพอผลประโยชนทางเศรษฐกจของตวเอง โดยขอมสวนแบงอานาจการจดสรรทรพยากรจากชนชนบน สวนสาเหตทพวกเขาหนมาสนบสนนระบอบอานาจนยมของชนชนสงในชวงหลง ไมวาจะโดยตระหนกรหรอไมกตาม กเปนไปเพอรกษาผลประโยชนทางเศรษฐกจของพวกเขาอกเชนกน โดยพยายามกดกนชนชนกลางระดบลางออกจากอานาจการจดสรรทรพยากร ผานจนตภาพสงคมชวงชนอนทรยภาพทรองรบโดย มโนทศนอานาจแบบบญบารม

139 

 

บทท 7 สรป

รายงานวจย “การเมองคนด”: ความคด ปฏบตการ และอตลกษณทางการเมองของผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” มวตถประสงคทจะศกษาวาผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” กลมหลกมสถานะทางเศรษฐกจและสงคมตลอดจนทศนะทางการเมองอยางไร พวกเขาหมายความตนเองและการเคลอนไหวของพวกเขาอยางไร และระบบการเมองการปกครองทพวกเขาเสนอมลกษณะอยางไร วางอยบนโลกทศนและคตความเชอใด และสอดคลองกบระบอบประชาธปไตยหรอไมอยางไรและเพราะเหตใด สามารถสรปและอภปรายผลการศกษาไดตามหวขอดงน

7.1 ชนชนหลกในขบวนการและนยตอความขดแยงทางชนชน

ผ สนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ประกอบดวย 2 กลมหลก คอ ชนชนกลางระดบบน (ชนชนกลางระดบกลางขนไป) และชนชนกลางระดบลาง ในขณะทประเทศไทยใน พ.ศ. 2556 มจานวนชนชนกลางระดบบน 14.3 ลานคน (21.4%) และมชนชนกลางระดบลาง 36 ลานคน (53.8%) นน กรงเทพฯ กลายเปนฐานทมนของคนชนกลางบน เนองจากมผคนในชนชนนถง 47% ของประชากร จากการสารวจเฉพาะในเขตกรงเทพฯ พบวาผตอบแบบสอบถามทใหการสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” (“เสอเหลอง”) คดเปน 20.78% สวนผ ใหการสนบสนนฝายตรงขาม (“เสอแดง”) มเพยง 7.83% ของผตอบแบบสอบถามทงหมดเทานน และพบวาฝายเหลองมฐานะทางเศรษฐกจและสงคมแบบชนชนกลางในระดบสงกวาฝายแดงอยางชดเจน แมวาระดบรายไดของทงสองฝายจะไมแตกตางกนในเชงสถตกตาม

ทงน ผตอบแบบสอบถามทใหการสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” มแนวโนมจะเปนพนกงานของรฐ/ลกจางของรฐ หรอพนกงานรฐวสาหกจมากกวา สาหรบผ ตอบแบบสอบถามทสนบสนนกลม “เสอแดง” พบวามแนวโนมเปนพนกงานของรฐ/ลกจางของรฐ หรอพนกงานรฐวสาหกจนอยกวา แตมแนวโนมอาชพประกอบธรกจสวนตว/คาขาย (ไมมลกจาง) มากกวา นอกจากนยงพบวาผตอบแบบสอบถามกลมแดงเปนผ วางงานในอตราทสงกวาดวย หรอกลาวไดวาฝายเหลองมอาชพทมความมนคงสงกวา ทงในแงอาชพมลกษณะเปนงานประจา (ไมใชงานชวคราว) และอยในภาครฐ จงมทงรายไดทผนผวนนอยกวา และมสทธในสวสดการสงคมรองรบ เชน การรกษาพยาบาล เงนบานาญ ฯลฯ ในแงนกไมแปลกทพบดวยวา ฝายเหลองมระดบการศกษาทสงกวา (เกอบ 15 ป หรอประมาณปรญญาตร) ฝายแดงอยางมนยยะสาคญเชงสถต (เกอบ 12 ป หรอประมาณมธยมปลาย) เชนเดยวกน ในแงของแบบแผนการใชชวตประจาวน (lifestyle) กลมเหลองมแบบแผนการใชชวตทสะทอนฐานะทางเศรษฐกจสงคมทสงกวาฝายแดงอยางมนยยะสาคญเชงสถต เชน มบตรเครดตเปนสดสวนมากกวา สามารถอานสงพมพ

140 

 

หนงสอพมพภาษาองกฤษ และนยายภาษาองกฤษจนจบเปนเลมไดมากกวา ไปจบจายใชสอยในหางสรรพสนคาระดบหร (เชน พารากอน เซนทรล) ไปทานอาหารระดบภตตาคาร ดมกาแฟในรานหร รวมทงไปเทยวตางประเทศในยานเอเชยบอยครงกวา

ดงนน “ชนชนกลางระดบบน” ทใหการสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ของงานชนนจงหมายถง “ผ ทมกอาศยอยในกรงเทพฯ หรอในเขตเมอง มการศกษาสง และมการงานอยนอกภาคเกษตร มฐานะเปนเจาของกจการ (ทงมและไมมลกจาง) หรออยในสาขาวชาชพขนสง รวมทงมวถชวตประจาวน (lifestyle) แบบหรหรา” อยางไรกตาม เนองจากการสารวจในครงนนนมไดครอบคลมประชากรทงประเทศ เราจงไมสามารถสรปเชงปรมาณไดวา ชนชนกลางระดบบนนคดเปนสดสวนเทาไรของผใหการสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย”

ในสวนชนชนกลางระดบลาง กรณศกษาคนใตทแฟลตคลองจนพบวา สวนใหญมสถานะทางเศรษฐกจและสงคมอยในกลมชนชนกลางระดบลาง คอ ไมไดยากจนขนแคนและมรปแบบการใชชวตในหลายสวนทดคลายคลงกบชนชนกลาง เชน มรถยนตสวนตว มการเดนทางทองเทยวและจบจายใชสอย แตกไมไดมอาชพการงานมนคง คนททางานประจามกเปนพนกงานระดบลางหรอลกจางชวคราวของบรษทเอกชนหรอหนวยราชการ สาหรบผ ไมไดทางานประจามกประกอบอาชพคาขายหรอรบจางอสระ เชนขายอาหารตามสง ขายขาวแกงปกษใต ชางเสรมสวย ชางทากญแจ ชางซอมรองเทา และขายวตถดบอาหารจากภาคใต เปนตน กลมนสวนใหญเรยนจบชนมธยมตอนตนหรอปลาย และแมพวกเขามรายไดประจาทกวน แตกเปนรายไดทเพยงพอแกการดารงชพตามอตภาพเทานน พวกเขาทามาหากนกบเศรษฐกจนอกระบบแบบลมๆ ดอนๆ ตองตอส ชวตและปรบตวตามเงอนไขทตนกาหนดไมไดมาโดยตลอด อยางไรกด คนใตทแฟลตคลองจนบางคนจดเปนชนชนกลางระดบกลาง แมจะมจานวนไมมาก เชน ทางานในรฐวสาหกจในระดบหวหนางาน เปนเจาของหอง (ในขณะทคนสวนใหญเปนเพยงผ เชา)

พจารณาในแงน อาจมผถกเถยงไดวา องคประกอบของกลมการเมองนมลกษณะตดขามชนชนทาง

เศรษฐกจและสงคม (cross classes) เนองจากผสนบสนน กปปส. มทงชนชนกลางบนและลาง ดงนน ความขดแยงระหวางมวลชนฝายเหลองและแดงจงมใชความชดแยงเชงชนชน โดยเฉพาะอยางยงในแงเศรษฐกจดงเชนทอภชาต ยกต และนต (2556) เสนอวาความขดทางการเมองของไทยทผานมาเปนความขดแยงทลกษณะทางชนชน กลาวคอ เปนความขดแยงระหวางชนชนกลางระดบบน (เสอเหลอง) ซงมฐานะทางเศรษฐกจสงคมสงกวากบชนชนกลางระดบลาง (เสอแดง) ซงมฐานะทางเศรษฐกจสงคมตากวา ซงมนยวาคนชนกลางระดบลางไมควรเขารวมขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย เพราะขบวนการฯ นตอตานนโยบายการกระจายทรพยากร (เชน นโยบายประชานยมในชวงรฐบาลของพรรคไทยรกไทย-เพอไทย) ทเปนประโยชนตอชนชนกลางระดบลาง

141 

 

งานชนนไมเหนดวยกบขอถกเถยงเชนน เนองจากการจะระบวาความขดแยงทางการเมองไทยในรอบทศวรรษเศษทผานมาจะเปนความขดแยงเชงชนชนหรอไมนน จะตองพจารณาอกอยางนอยสองปจจยคอ หนง องคประกอบเชงชนชนทางเศรษฐกจของมวลชนผ สนบสนนของแตละฝายการเมอง ในแงองคประกอบเชงชนชน การทงานชนนชขางตนวามชนชนกลางระดบลางเปนมวลชนของขบวนการฯ ดวยนน กยงไมสามารถยนยนเชงปรมาณไดวา ชนชนกลางระดบลางทเปนมวลชนของขบวนการฯ นเปนมวลชนสวนขางมากหรอสวนขางนอยของทงขบวนการ คงไมแปลกทขบวนการเคลอนไหวหนงๆ จะประกอบดวยมวลชนจากหลายชนชนทางเศรษฐกจ โดยเฉพาะอยางยงในขบวนการเคลอนไหวการเมองระดบชาต ดงนนหากจะยนยนวา ขบวนการฯ นมลกษณะขามชนชนจรงๆ แลว กอาจตองยนยนในเชงปรมาณดวยวา ขบวนการนไมไดมชนชนกลางระดบบนเปนองคประกอบสวนใหญ

สอง จะตองพจารณาถงเปาหมายและขอเรยกรองทางการเมองของขบวนการเคลอนไหวดวย งานชนนเหนวาในทายทสดแลว เปาหมายและขอเรยกรองหลกทางการเมองของขบวนการฯ เปนการรอฟนระเบยบทางการเมองสงคมแบบชวงชน (ดรายละเอยดในหวขอ 6.3 ขางลางน) ขนมาใหม35 แมระเบยบทางสงคมการเมองแบบนจะไมใชตวนโยบายเศรษฐกจโดยตรง แตเหนไดชดวาผ ทไดประโยชนหลกหากการรอฟนระเบยบแบบชวงชนนประสบความสาเรจกคอชนชนกลางบนไมใชชนกลางลาง ไมวาจะเปนผลประโยชนเชงเศรษฐกจหรอไมกตาม ดงนน งานชนนจงยงคงยดขอสรปวา ความขดแยงทางการเมองของมวลชนทงสองฝายเสอสนนยงคงมลกษณะความขดแยงเชงชนชน ระหวางชนชนกลางบน (ฝายเหลอง) กบชนชนกลางลาง (ฝายแดง) ตอไป เชนเดยวกบขอสรปของ อภชาต ยกต และนต (2556)

7.2 ชนชนกลางกบระบอบประชาธปไตย

การสารวจทศนะทางการเมองของชนชนกลางระดบบนในกรงเทพฯ ทสนบสนนพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย และ/หรอ กปปส. พบวาพวกเขาไมไดเปนผ ทยดมนหรอเชอมนตอระบอบประชาธปไตย เนองจากพวกเขาเชอวา “ภายใตสถานการณบางอยางการใชระบอบเผดจการจะใหผลลพธทดกวา” ยงไปกวานน ผ สนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” มทศนคตพนฐานแบบอานาจนยมทเหนวา “หนาท” มากอน “สทธ” หรอตองการ “ใหสงคมเหนพองตองกน” มากกวาตองการ “ใหสงคมมความหลากหลาย” รวมทงเหนดวยวา “หลกการเลยงเดกทดควรใหมระเบยบวนย เคารพเชอฟงผ ใหญ มากกวาตามใจใหเดกแสดงออกตามประสาเดก” นอกจากน ชนชนกลางระดบบนในกรงเทพฯ ยงเชออกดวยวา ระเบยบสงคมทพวกเขายดมนกาลงถกทาทาย พวกเขาเหนวา “คนสมยนไมรจกทาหนาทของตนใหด เอา

                                                            35 ผ เขยนมไดหมายความวาขบวนการฯ ไดประกาศ หรออาจแมกระทงตระหนกรวา จดหมายของการเคลอนไหวทางการเมองของตนคอตองการรอฟนระเบยบทางการเมองสงคมแบบชวงชน แตเปาหมายนสามารถตความไดจากความคดและจนตนาการทางการเมองของทงแกนนาและผสนบสนนขบวนการฯ

142 

 

แตเรยกรองสทธเพอรบความชวยเหลอจากรฐบาล” หรอ “คนสมยนใชจายเกนตว (ไมพอเพยง/บรโภคนยม)” รวมทงเชอวา “ประชานยมทาใหคนลมหลงในวตถนยมบรโภคนยม” และ “ประชานยมทาใหเกดการใชภาษอยางไมเหมาะสม เชน เปนเครองมอใหนกการเมองใชในการหาเสยง” ในขณะเดยวกนแมชนชนกลางระดบบนในกรงเทพฯ มวถชวตประจาวนแบบ “หรหรา” แตพวกเขากลบมความรสกวาชวตตนและครอบครวไมมความมนคงทงในปจจบนและอนาคต เนองจากถกไลกวดทางเศรษฐกจจากผ ทมฐานะทางเศรษฐกจตากวา ในขณะทพวกเขากไลตามชนชนสงของสงคมไมทน และถกทงหางออกไปเรอยๆ

Welzel เสนอวาการเรยกรองทางการเมองทจะนาไปสประชาธปไตยจะเกดขนไดกตอเมอมวลชนทออกมาเรยกรองมคานยมแหงการปลดปลอย (Emancipative Values) ซงกคอ “อานาจ เสรภาพ ศกยภาพกระทาการ (agency) ความเทาเทยม และความไววางใจในตวผ อน” แตเหนไดชดจากการอภปรายขางตนวา ชนชนกลางระดบบนของไทยไมไดยดถอคานยมแหงการปลดปลอย แตกลบมทศนคตพนฐานแบบอานาจนยมทเนนหนาทกอนสทธ ตองการใหสงคมเหนพองตองกนมากกวาสงคมทมความหลากหลาย ซงสอดคลองกบจนตภาพของสงคมชวงชนแบบอนทรยภาพมากกวา พวกเขาไมไดเปน “มวลชนเพอการปลดแอก” (Emancipative Mass) ซงจะ “สรางแรงกดดนใหกบชนชนนาทางการเมอง เพอเรยกรองเสรภาพทางการเมองเมอมนถกปฏเสธ ปกปองมนเมอมนถกทาทาย และขบเคลอนมนเมอมนหยดชะงก” (Welzel 2009: 84) แตอยางใด

เพราะเหตน จงไมแปลกทมวลชนชนชนกลางระดบบนจะไมยดมนหรอ “หนหลง” ใหกบระบอบประชาธปไตยและกลายเปนมวลชนโดย “ธรรมชาต” ของ “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” ซงใชกรอบความคดทเนนการตอตานการทจรตเชงศลธรรม ชาตนยม และกษตรยนยม เปนอดมการณหลกในการระดมมวลชน กลาวในแงนแลว ความคดทางการเมองของพวกเขาไมแตกตางจากผสนบสนนหลกกลมอน เชน คนใตทงในกรงเทพฯ และตางจงหวด ซงจานวนมากเปนชนชนกลางระดบลาง ดงนน ชนชนกลางระดบบนของกรงเทพฯ จงไมใชผ มบทบาททางบวกตอทงการกลายเปนและการจรรโลงประชาธปไตยตามททฤษฎในสายของการทาใหทนสมยคาดหวงไว ตรงกนขาม พวกเขากลบกลายเปนมวลชนของพลงอนรกษนยมของชนชนนาไทยทสนบสนน (หรอไมตอตาน) การรฐประหารโดยกองทพอยบอยครงจนกระทงกลายเปนวงจรอบาทวทางการเมอง ทาใหระบอบการเมองไทยไมมเสถยรภาพ โดยสรป เราอาจตอบคาถามวาเหตใดชนชนกลางของไทยทมบทบาทเชงบวกตอการกลายเปนประชาธปไตยในทศวรรษท 2513 และ 2523 หนมาตอตานประชาธปไตยในชวงทศวรรษเศษทผานมานไดสนๆ วา บทบาทเชงบวกในชวงแรกนนไมไดเกดจากการสมาทานความเชอแบบปลดปลอย พวกเขาอาจมความเชอแบบ “ไทยๆ” นมาตงแตชวงเวลานนแลว พวกเขาหนมาส เพอประชาธปไตยในชวงนนกเพอผลประโยชนทางเศรษฐกจของตวเอง โดยขอมสวนแบงอานาจการจดสรรทรพยากรจากชนชนบน สวนสาเหตทพวกเขาหนมาสนบสนนระบอบอานาจนยมของชนชนสงในชวงหลง ไมวาจะโดยตระหนกรหรอไมก

143 

 

ตาม กเปนไปเพอรกษาผลประโยชนทางเศรษฐกจของพวกเขาอกเชนกน โดยพยายามกดกนชนชนกลางระดบลางออกจากอานาจการจดสรรทรพยากรผานจนตภาพสงคมชวงชนอนทรยภาพทรองรบโดย มโนทศนอานาจแบบบญบารม

7.3 โลกทศนและคตความเชอทางศาสนากบการโหยหาสงคมชวงชน

“ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” โดยเฉพาะอยางยงคอ กปปส. ไมไดตองการปฏวตหรอเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบประชาธปไตยไปสระบอบอน ไมวาจะเปนสงคมนยมหรอคอมมวนสต หากแตเสนอรปแบบการเมองการปกครองทม “คนด” หรอ “ความด” เปนฐาน เปนการพฒนาการเมองใหมศลธรรม หรอเปนการ “ปฏรป” ระบอบประชาธปไตยใหมคณธรรม แมจะไมไดองกบมโนทศนทางศาสนาใดเปนการเฉพาะหรอวามความยอนแยงในระดบรากฐานกตาม หรอกลาวอกนยหนง เปาหมายของขบวนการคอการรอฟนหรอการยอนสงคมไทยกลบไปส “สงคมชวงชนแบบอนทรยภาพ” เชน สงคมในอดตทพวกเขาเชอวาด วางาม

“การเมองคนด” ท “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” เสนอคอการปกครองโดยใหคนดมาเปนผปกครองเพอปกครองคนไมด (หรอไมดเทา) เปนระบบการเมองการปกครองซงวางอยบนมโนทศนอานาจแบบบญบารม ซงอานาจแบบนแตกตางจากแนวคดอานาจของตะวนตก เนองจากเปนอานาจทผกตดกบบคคลและอานาจโดยตวมนเองไมจาเปนตองเปนอนตรายตอผ ใตปกครอง เพราะอานาจเปนผลสบเนองจากความถกตอง (บญบารม) อานาจจงไมจาเปนตองเปนอนตราย ตรงกนขาม อานาจมาพรอมกบบญบารม หรออานาจนนดงามในตวเอง (Power is virtuous.) อานาจมาพรอมกบศลกบธรรมได สงคมจงไมจาเปนตองวางกลไกในการคานอานาจของผปกครอง เราจงไมจาเปนตองกลวอานาจรฐ ดงนน สงคมจงไมจาเปนตองวางหรอสรางสถาบนทางการเมองขนมาตรวจสอบการใชอานาจ เพอใหผปกครองตองรบผดตอประชาชนเฉกเชนในระบอบประชาธปไตย ผ ดารงตาแหนงสาธารณะไมตองรบผดกบประชาชน แตตองรบผดกบผ มคณธรรมสงสด ซงกคอพระเจาแผนดน เฉกเชนเดยวกบคตการปกครองแตโบราณของไทย ทพระมหากษตรยทรงเปนผปกครองทมคณธรรมสงสดและตงมนอยในศลในธรรม แผรมพระบารมปกครองบานเมองใหรมเยนเปนสข ระบบตรวจสอบการรบผดทางการเมองแบบน (หรอแบบ “ไทย”) จงแตกตางอยางมากกบระบบตรวจสอบของระบอบประชาธปไตยเสรนยม ซงเนนการแบงแยกอานาจเพอตรวจสอบการใชอานาจ (check and balance) ซงสดทายแลวเชอมโยงกลบไปทพลเมองผ เปนเจาของอานาจกลายเปนระบบทให “คนด” (“มศลธรรม”) ถออานาจแทนคนไรศลธรรม ดงพระบรมราโชวาทในวนท 11 ธนวาคม 2512 ทวา

144 

 

“ในบานเมองนน มทงคนดและคนไมด ไมมใครจะทาใหคนทกคนเปนคนดไดทงหมด การทาใหบานเมองมความปกตสขเรยบรอย จงมใชการทาใหทกคนเปนคนด หากแตอยทการสงเสรมใหคนดไดปกครองบานเมอง และควบคมคนไมดไมใหมอานาจ ไมใหกอความเดอดรอนวนวายได” นอกจากน มโนทศนอานาจแบบบญบารมยงเปนรากฐานทกอใหเกดจนตภาพสงคมชวงชนอนทรย

ภาพทคนเราไมเทากนอกดวย สงคมชวงชนแบบน “จดระเบยบ” ความไมเสมอหนาโดยยดบญหรอความด เปนแกนกลางในการแบงชน พดอกแบบคอ เหตทคนเรา (กลม/ชนชน) ไมเทาเทยมกนกเพราะเรามบญ/ความดไมเทากน สงคมอนทรยภาพแบบนมแนวคดวาสงคมทเปนปกตสขและจะขบเคลอนตอไปได กตอเมอหนวยตางๆ ของสงคมรจกหนาทของตนและทางานอยางประสานสอดคลองกน (harmony) เปรยบไดดงอวยวะตางๆ ของรางกายทมหนาทแตกตางกนไป แมวาอวยวะเหลานจะมความสาคญไมเทากน แตตองทางานประสานสอดคลองกน หาไมแลวรางกาย (สงคมหรอประเทศชาต) กจะเจบไขไดปวยและไมสามารถพฒนาตอไปได ตวอยางเชน พระมหากษตรยเปรยบเสมอนสมองทาหนาทสงการไปยงอวยวะทกสวนของรางกาย ในขณะทประชาชนกเปรยบเหมอนแขนขาทตองทาตามหนาททไดรบคาสงจากสมอง เชนนเองจงทาใหรางกายเปนปกตสขตอไปได เหนไดชดวา ภายใตสงคมอนทรยภาพแบบน ทกหนวยของสงคมไมไดมความสาคญเทาเทยมกน สมองและหวใจยอมตองสาคญกวาแขนขา โครงสรางหรอระเบยบของสงคมเชนนจงเปนสงคมทไมเสมอหนาไมเทาเทยม ดงนน คนเราจงไมจาเปนตองมสทธและหนาทเทาเทยมกนเปนพนฐาน

นยยะทางการเมองทสบเนองจากแนวคดสงคมชวงชนอนทรยภาพมลกษณะตรงขามกบแนวคดแบบเสรนยมหลายประการ ประการแรก บคคลพงตองทาตามหนาทของตนเปนหลก ซงอาจกาหนดขนจากอาชพ กฎหมาย สถานะทางสงคม หรอวฒนธรรมประเพณ แตหนาททแตกตางกนยอมมนยวามอานาจหรอสถานะไมเทากน หรอมลกษณะลดหลนลงมาเปนชนๆ ดงนน ความไมเทาเทยมกนระหวางอานาจหรอสถานะยอมเปนเรองถกตองสมควรและเปนธรรมชาต สงคมไทยจงเนนวาหนาทมากอนสทธของปจเจกชนเสมอ

ประการทสอง ความขดแยงในชาตหรอสงคมเปนเรองผดปกต ผดธรรมชาต ในแบบเดยวกบทอวยวะสวนตางๆ ของรางกายตองไมทางานขดแยงกนเอง หรอไมรจกทาหนาทของตวเอง แตไปแยงหนาทของอวยวะสวนอนๆ อนเปนเรองผดปกต ทาใหรางกายไมสมบรณ ไมสบาย หรอเปนความเจบไขไดปวย ทศนะเชนนสะทอนใหเหนในทศนคตแบบอานาจนยมของชนชนกลางระดบบนในกรงเทพฯ ทชอบ “ใหสงคมมความเหนพองตองกน” มากกวา “ใหสงคมมความคดเหนทหลากหลาย” เปนตน หรอดงเชนพระราชดารส “รรก สามคค” ทแพรหลายทวไป

145 

 

การยนยนวาสงคมทดงามไมจาเปนตองเปนสงคมทผคนเทาเทยมกนโดยรากฐานนน ถกแสดงออกอยางชดเจนในการเคลอนไหวของ กปปส. มการนาเสนออยางตรงไปตรงมาทงจากแกนนาและมวลชนวา คนชนกลางแมเปนเสยงสวนนอยแตเปนเสยงทมคณภาพสงกวา เหนอกวา หรอดกวาเสยงสวนใหญ ซงบรรลจดสงสดโดยการขดขวางการเลอกตงวนท 2 กมภาพนธ 2557 ทงหมดนสะทอนถงการไมรบหลกการ “คนเรา (มสทธ) เทากน” โดยเฉพาะอยางยงในทางการเมอง ซงกคอการไมยอมรบวาคขดแยงทางการเมองของตนเปนพลเมองและมสทธเทาเทยมกบตน ยนยนวาตนมคณภาพสงกวา/เหนอกวาคนสวนใหญซงเปนการอาศยความคดเรองสงคมชวงชนอนทรยภาพยนยนความสมพนธทไมเทาเทยมระหวางตนกบคนสวนใหญ เปนการอาศยการเปน “คนด” ของตนในการละเมดกฎเกณฑกตกาของสงคม

7.4 อตลกษณ “คนด” และความรนแรง

ผสนบสนน “ขบวนการเปลยนแปลงประเทศไทย” หมายความตนเองในสามระนาบ ระนาบแรกเปนคณลกษณะเฉพาะของกลม ไดแก “ลกจน” ในกรณชนชนกลางกรงเทพฯ และ “คนใต” ในกรณคนภาคใต โดยอตลกษณ “ลกจน” ไดรบการนาเสนอและขบเคลอนอยางเขมขนในการชมนมของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย สวนหนงเปนเพราะผ เขารวมชมนมในกรงเทพฯ สวนใหญเปนคนไทยเชอสายจน เชนเดยวกบนายสนธ ลมทองกล แกนนา ซงเปนคนไทยเชอสายจน อตลกษณดงกลาวไดรบการปลกเรายงขนหลงจากนายสมคร สนทรเวช นายกรฐมนตรขณะนน กลาวในเชงดถกความเปน “ลกจน” ของนายสนธ อยางไรกด อตลกษณ “ลกจน” ไมไดถกหยบใชในการเคลอนไหวของ กปปส. แมผ รวมชมนมในกรงเทพฯ จานวนมากยงเปนคนไทยเชอสายจน สวนหนงเปนเพราะนายสเทพ เทอกสบรรณ แกนนา กปปส. เปนคนพนถนภาคใต จงไมอยในวสยทจะหยบชอตลกษณ “ลกจน” ในการปลกเราผ เขารวมได ขณะทชนชนกลางระดบบนกรณศกษาทสนบสนน กปปส. กไมไดผกความเปนคนจนของพวกตนเขากบความเปนชาตพนธ หากแตเปนคณสมบตอนมากกวา เชน ความขยน ซอสตย และเคลดลบในการประสบความสาเรจ

ขณะทอตลกษณ “ลกจน” ไมถกหยบใช อตลกษณ “คนใต” ทวความโดดเดนขนมาในการชมนมของ กปปส. สวนหนงเปนเพราะผ เขารวมชมนมหรอวาสนบสนน กปปส. กลมหลกอกกลมนอกจากชนชนกลางในเมองคอคนภาคใต ทงในสวนทมภมลาเนาในกรงเทพฯ และในสวนทเดนทางมาจากภาคใต นาย สเทพจงสามารถอาศยความเปน “คนใต” ในการปลกเราผ เขารวมและสนบสนนกลมนได โดยคนใตยานแฟลตคลองจนจานวนมากใหเหตผลของการเขารวมชมนม กปปส. วาตองการชวยเหลอ “คนใต” ทไดรบผลกระทบหรอถกขมเหงรงแกจากรฐบาลในหลายลกษณะ ขณะทจานวนมากเหนการเขารวมและสนบสนน กปปส. เปนสวนหนงของการสนบสนนพรรคประชาธปตยซงเปน “พรรคคนใต” เพราะนอกจากนายสเทพแลวยงมอดตนกการเมองพรรคประชาธปตยจานวนมากทเขารวม กปปส. ในระดบและลกษณะ

146 

 

ตางๆ นอกจากน ในการชมนม กปปส. นอกจากจะมอาหารภาคใตใหบรการจานวนมาก ยงมการแสดงศลปะพนบานภาคใตประเภทตางๆ จนทาใหคนภาคใตทเขารวมชมนมรสกวาเหมอนอยในภาคใตหรอใน “บาน” ของตน

ระนาบทสองเปนอตลกษณรวมของผสนบสนน กปปส. ทผกกบพระมหากษตรย ไดแก อตลกษณ

“มวลชนใตรมพระบารม” และ “ประชาชนของพระราชา” โดยในสวนชนชนกลางระดบบนกรณศกษา พวกเขาเกดและโตในชวงทบทบาทของความเปนจนถกลดทอนความสาคญในทางสงคมและเศรษฐกจลง และอตลกษณความเปนจนของพวกเขาถกกลนกลายทางวฒนธรรมเขาสความเปนไทย ขณะเดยวกนพวกเขาขยบฐานะของตนจนประสบความสาเรจจากทงการเขาสระบบการศกษา และจากการขยายบทบาททางเศรษฐกจดวยการทาธรกจหรอเขาไปมบทบาทในระบบราชการ ซงเกดขนพรอมกบการทรฐบาลเผดจการพยายามเพมบทบาทของสถาบนกษตรย พวกเขาจงมความรสกผกพนกบสถาบนกษตรยเปนอยางยง ขณะทในสวนของคนภาคใต นอกเหนอจากการตกอยภายใตกระบวนการสรางความจงรกภกดตอสถาบนกษตรยโดยรวมเชนคนภาคอน สาเหตทพวกเขามความจงรกภกดตอสถาบนกษตรยอยางเขมขนยงเปนผลมาจากกลยทธทางการเมองของพรรคประชาธปตยซงองสถาบนกษตรยอยางเดนชด รวมทงการทพลเอกเปรม ตณสลานนท ซงเปนคนใตและประธานองคมนตร มกเรยกรองใหคนในชาตมความจงรกภกดตอสถาบนกษตรย และการทพวกเขานยมธรรมเนยมของเจานายมาตงแตอดต จงสงผลใหพวกเขาสามารถโอบรบอตลกษณ “มวลชนใตรมพระบารม” และ “ประชาชนของพระราชา” รวมกบผสนบสนน กปปส. กลมอนได

ทงน อตลกษณ “มวลชนใตรมพระบารม” และ “ประชาชนของพระราชา” แสดงออกผานเสอผาและเครองประดบในการชมนมของ กปปส. เปนหลก ซงแมจะมความสบเนองจากการเคลอนไหวของพนธมตรฯ ทวากรอบโครงความคดทางการเมองทแกนนา กปปส. นาเสนอไมไดเนนยาการจงรกภกดตอสถาบนกษตรยเทากบการตรวจสอบการทจรตของรฐบาลและการเสนอระบบการเมองการปกครองใหม อตลกษณทงสองจงสะทอนแนวคดทางการเมองของมวลชนทใหความสาคญกบประเดนทตางไปจากกรอบโครงความคดของแกนนา โดยอตลกษณทแกนนา กปปส. สรางใหผ เขารวมชมนมคอ “มวลมหาประชาชน” ซงไมไดองกบสถาบนกษตรยเทากบสถาบนชาต ดงจะเหนไดจากการใชสธงชาตไทยใน “สนคารกชาต” จานวนมาก อาท เสอยด สายรดขอมอ ทคาดผม เครองประดบตางๆ โดยเฉพาะนกหวดซงเปนสญลกษณสาคญของ กปปส. โดยผ รวมชมนมเกอบทกคนมกหอยนกหวดทคอดวยสายคลองลายธงชาตและคอยเปาเปนระยะเมอไดรบสญญาณจากแกนนา

147 

 

ระนาบทสามคออตลกษณ “คนด” ซงเปนอตลกษณทสงผลให กปปส. ตางจากขบวนการเคลอนไหวทางการเมองโดยรวมทผานมา ทมกจะชแนวคดหรอประเดนเฉพาะอยางใดอยางหนง และตางจากพนธมตรฯ ทอาศยวาทกรรมชาต ศาสนา และโดยเฉพาะอยางยงคอพระมหากษตรยเปนหลก โดย อตลกษณ “คนด” ถกใชอยางเขมขนทงโดยแกนนา ผกลาวปราศรย และผ เขารวมทวไป และนอกจากเวทปราศรยแลว สอทางสงคมเปนพนทสาธารณะอกแหงทผสนบสนน กปปส. ใชในการสรางและนาเสนอ อตลกษณ “คนด” ทนอกจากจะมเนอหาทแสดงถงอตลกษณ “คนด” ทพวกเขาจนตนาการถงแลว รปแบบในการนาเสนอกทาใหการเคลอนไหวทางการเมองของพวกเขามลกษณะทดไมเปนการเมอง ซงถอเปนคณลกษณะสาคญประการหนงของ “คนด” ในความหมายของพวกเขา

ทงน การสรางอตลกษณ “คนด” มความจาเปนตองผานกระบวนการใหความหมายหรอตความใหมหากวาบคคลนนไมไดมคณลกษณะสอดรบกบอตลกษณ “คนด” ตงแตตน ดงกรณนายสเทพ ซงมประวตดางพรอยสมยเปนนกการเมองกไดรบการปรบเปลยนประวตและสรางภาพลกษณใหม เขากลายเปน “ลงกานน” ทโอบออมอารและเปน “ผ นามวลชน” ทแลดทนสมย เชนเดยวกบกลมชายฉกรรจทใชอาวธในการปะทะกบฝายตรงขามทไดรบการบอกเลาและสรางภาพลกษณใหเปน “มอปนปอบคอรน” มสถานะเปนวรบรษทปกปองประชาชน นอกจากน พวกเขายงถกแปลงใหอยในรปสนคาประเภทตางๆ และเปนตวละครยอดนยมในหลายลกษณะ ความรนแรงทพวกเขากอขนจงมเพยงไมถกปฏเสธ หากแตยงถกใหคณคาและถกทาใหกลายเปนสนคาในทสด

ประการสาคญ อตลกษณ “คนด” สรางขนผานการสรางอตลกษณใหฝายตรงขาม ซงไดแก “คนเลว” หรอ “คนชว” โดยแกนนารวมถงผปราศรยรายอนมกเรยกรฐบาลวา “มารราย” “อสร” รวมทงใชถอยคารนแรง เชน “สตวนรก” กบนางสาวยงลกษณ สวนผสนบสนนรฐบาลกมกถกเรยกวา “ไอพวกกเฬวราก” “สถล” “สตวนรก” “อนธพาล” “พลเมองเลว” นอกจากน แกนนาและผสนบสนน กปปส. ยงสรางอตลกษณ “คนโง” ใหกบฝายตรงขามดวย โดยนางสาวยงลกษณตกเปนเปามากทสด เธอถกนยามวาเปน “อโง” ไมเฉพาะแตบนเวทปราศรย หากแตยงเกดขนอยางคกคกกวางขวางในสอทางสงคม ขณะทมวลชนฝงตรงขามกถกนยามวา “ควายแดง” ซงบงถงความโงซงตรงขามกบผสนบสนน กปปส. ทถอวาพวกตนเปนคนฉลาดมการศกษา

ทงน การสรางอตลกษณคตรงขามระหวาง “คนด” กบ “คนเลว” ของ กปปส. สงผลใหการเคลอนไหวของ กปปส. มนยเปนสงครามทางศลธรรมระหวาง “ธรรมะ” กบ “อธรรม” หรอเปน “ธรรมาธรรมะสงคราม” และสรางความชอบธรรมใหกบการใชความรนแรงของ กปปส. ในการละเมดกฎหมาย กตกาพนฐานทางการเมอง และสทธของผ อน ไมวาจะเปนการบกยดสถานทราชการและสถานโทรทศน การขดขวางการปฏบตงานของเจาหนาท การขดขวางการจดการเลอกตง การบงคบใหบคคลอนตองรวม “เปานกหวด” กบพวกตน รวมถงการใชวาจาดถกเยาะเยยถากถางฝายตรงขาม พจารณาในแงน การเคลอนไหว

148 

 

ของ กปปส. จงไมใชการตอตานแบบสนตวธหรออารยะขดขน หากแตเปนการใชความรนแรงในนามของ “ความด” โดยอาศยอตลกษณ “คนด” ทวางอยบนอตลกษณ “คนเลว” ทพวกเขาสรางขนเปนฐาน

149 

 

ภาคผนวก รายชอรายงานโครงการวจยยอยของรายงานฉบบน กนกรตน เลศชสกล

2560 “พฒนาการและพลวตของขบวนการตอตานทกษณ: จากขบวนการเสรนยมอนหลากหลายสขบวนการอนรกษนยมเขมขน” รายงานวจยเสนอสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว)

ชลตา บณฑวงศ 2560 “‘ผมจะไปชวยพนองเรา รฐบาลขฉอทารายประชาชน’: ความคดและปฏบตการ “การเมองคนด” ของคนใตยายถนในกรงเทพฯ” รายงานวจยเสนอสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว)

ประจกษ กองกรต 2560 “ธรรมาธรรมะสงคราม ความรนแรงเชงศลธรรม และอนารยะขดขน: การเมองอตลกษณของ ‘คนด’ ในวกฤตการเมองไทย (2556-2557)” รายงานวจยเสนอสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว)

วรรณวภางค มานะโชตพงษ และอภชาต สถตนรามย 2560 “พนฐานทศนคตและการใหคณคาทางสงคม วฒนธรรม และการเมองของคนกรงเทพฯ” รายงานวจยเสนอสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว)

ธร ปตดล และชานนทร เตชะสนทระวฒน 2560 “การเตบโตและการหนหลงใหกบประชาธปไตยของคนชนกลางระดบบนในประเทศไทย” รายงานวจยเสนอสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว)

อาทตย สรยะวงศกล และอาจนต ทองอยคง 2560 “การรวมสรางอตลกษณ ‘คนด’ โดยมวลมหาประชาชน: กรณศกษาสอสวนบคคล” รายงานวจยเสนอสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว)

อเชนทร เชยงเสน 2560 “การสรางอดมการณ: กระบวนการและปจจยความสาเรจของกรอบโครงความคดของปญญาชน กปปส.” รายงานวจยเสนอสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว)

150 

 

บรรณานกรม

ภาษาไทย

กองบรรณาธการมตชน 2551 ลบ ลวง ลก พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย กรงเทพฯ: สานกพมพมตชน เกษยร เตชะพระ

2537ก แลลอดลายมงกร: รวมขอเขยนวาดวยความเปนจนในสยาม กรงเทพฯ: โครงการจดพมพคบไฟ 2537ข จนตนากรรมชาตทไมเปนชมชน: คนชนกลางลกจนกบชาตนยมโดยรฐไทย กรงเทพฯ: สถาบนพฒนาและฝกอบรมนกขาว หนงสอพมพผจดการ 2559ก “แนวคดอนทรยภาพและพอปกครองลกของไทย,” มตชนสดสปดาห ฉบบวนท 9-15กนยายน 2559 คอลมนการเ มองวฒนธรรม เผยแพร 13 กนยายน 2559 https://www.matichonweekly.com/column/article_7391 2559ข “วเคราะหวจารณแนวคดอนทรยภาพ,” มตชนสดสปดาห ฉบบวนท16-22 กนยายน 2559 คอลม น กา ร เ ม อ งวฒนธรรม เผย เ ผยแพ ร 22 กนยายน 2559 https://www.matichonweekly.com/column/article_8583

เขยน ธระวทย 2549 “สทธในการทารฐประหาร,” มตชน, 17 ตลาคม 2549

คานณ สทธสมาน 2549 ปรากฏการณสนธ: จากเสอเหลองถงผาพนคอสฟา กรงเทพฯ: สานกพมพบานพระอาทตย

จตรภสร กฤดากร http://www.japantimes.co.jp/news/2013/12/16/asia-pacific/thai-opposition-torn-between-elections-and-peoples-revolution#.U9I4znJ_sW4

ชลธรา สตยาวฒนา 2557 ปรากฏการณพลงมวลมหาประชาชน กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยรงสต ชยอนนต สมทวณช

2551 “ลกจนรกชาต,” ผจดการออนไลน 17 สงหาคม 2551 เขาถง 9 กมภาพนธ 2559 ญาดา ประภาพนธ

151 

 

2519 ระบบเจาภาษนายอากรสมยกรงเทพฯ ยคตน วทยานพนธเศรษฐศาสตรมหาบณฑต บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ณรงค บญสวยขวญ 2544 วถชวตของประชาชนในพนท ลมนาปากพนงอนเนองมาจากการพฒนาของรฐใน

ระยะแผนพฒนาฉบบท 1-8 กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย ณฐพล ใจจรง

2556 ขอฝนใฝในฝนอนเหลอเชอ: ความเคลอนไหวของขบวนการปฏปกษปฏวตสยาม

(พ.ศ. 2475-2500) นนทบร: สานกพมพฟาเดยวกน ทกษ เฉลมเตยรณ

2526 การเมองระบบพอขนอปถมภแบบเผดจการ พรรณ ฉตรพลรกษ และ ม.ร.ว.ประกายทอง สรสข (ผแปล) กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร

ธงชย วนจจะกล 2548 “ขามใหพนประชาธปไตยแบบหลง 14 ตลาคม,” ฟาเดยวกน ปท 3 ฉบบท 4 ตลาคม-ธนวาคม 2548 2550 ปาฐกถาพเศษ “อนาคตของการศกษาเรองรฐ" เสนอในการประชมประจาปครงท 6 เรอง "รฐจากมมมองของชวตประจาวน" 28-30 มนาคม 2550 ศนยมานษยวทยาสรนธร http://www.prachatai.com/journal/2007/04/12393 เขาถง 2 กนยายน 2558 2554 “มรดกสมบรณาญาสทธราชยในปจจบน,” ฟาเดยวกน ปท 9 ฉบบท 2 เมษายน-มถนายน 2554 2556 ประชาธปไตยทมกษตรยอย เหนอการเมอง: วาดวยประวตศาสตรการเมองไทย

สมยใหม นนทบร: สานกพมพฟาเดยวกน ธเนศ อาภรณสวรรณ

2556 สท ธและเส รภาพในประวตศาสตรการเ มองไทย ก รง เทพฯ : สานกพม พมหาวทยาลยธรรมศาสตร

ธรยทธ บญม 2550 “ขอเสนอถงรฐบาลชวคราวเรองรฐธรรมนญ นาเสนอในการแถลงขาววนท 11 ตลาคม 2549,” ฟาเดยวกน ฉบบพเศษ “รฐประหาร 19 กนยายน 2549”

นธ เอยวศรวงศ 2548 “ปกษใตบานเรา,” มตชนสดสปดาห ปท 25 ฉบบท 1284

152 

 

2550 “นครศรธรรมราชในราชอาณาจกรอยธยา” ใน ยงยทธ ชแวน (บก.) คาบสมทรไทยราชอาณาจกรสยาม กรงเทพฯ: นาคร

เนชนสดสปดาห ปท 17 ฉบบท 858 วนท 8-14 สงหาคม 2551 เรองจากปก ลกเจกรกชาต ลกพระยา...?

บวหล ขนทอง http://www.posttoday.com/การเมอง/266115/คนพะเยายวะจตภสรดถกชนบท

ประจกษ กองกรต 2559 วกฤตประชาธปไตยโลก วกฤตประชาธปไตยไทย: องคความรและบทเรยนจาก

การศกษาประชาธปไตยเชงเปรยบเทยบ รายงานวจยเสนอสภาวจยแหงชาต ประมวล รจนเสร 2548 พระราชอานาจ กรงเทพฯ: สเมธ รจนเสร เปรมา สตยาวฒพงศ

2546 แรงงานรบจางชาวจนในกรงเทพฯ ตงแต พ.ศ. 2425-2492 วทยานพนธอกษรศาสตร มหาบณฑต บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ผาสก พงษไพจตร และ ครส เบเคอร 2546 เศรษฐกจการเมองไทยสมยกรงเทพฯ เชยงใหม: Silkworm Books

ผจดการออนไลน 5 สงหาคม 2551 “สนธ” เฉง “หมก” เฉาฉย! ยาลกจนรกชาตดกวาลกพระยาขายชาต

พรรณ บวเลก 2549 ระบบกงส: กาเนดและวถชวตของชนชนแรงงานรบจางในประเทศไทย กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยเกรก

ภครนทร สวางด 2553 กลยทธการสอสารของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย รายงานโครงการเฉพาะบคคลวารสารศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารสอสารมวลชน คณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ภเมฆ สตยพพฒน 2550 พรรคประชาธปตยกบการสรางฐานความนยมในภาคใต ภาคนพนธรฐศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครอง คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ยงยทธ ชแวน 2550 “คาบสมทรไทยในราชอาณาจกรสยาม: ตวตนของประวตศาสตรภาคใตสมยอยธยาถงตนรตนโกสนทร” ใน ยงยทธ ชแวน (บก.) คาบสมทรไทยราชอาณาจกรสยาม กรงเทพฯ: นาคร

153 

 

รงสรรค ธนะพรพนธ 2532 กระบวนการกาหนดนโยบายเศรษฐกจในประเทศไทย: บทวเคราะหเชง

ประวตศาสตรเศรษฐกจการเมอง พ.ศ. 2475-2530 กรงเทพฯ: โครงการจดพมพคบไฟ วระยทธ กาญจนชฉตร

2560 “ไทยแลนด 10.0 และปมขดแยงในระบบเศรษฐกจและการเมอง: บททดลองเสนอ,” ฟาเดยวกน ปท 15 ฉบบท 1

สนธ ลมทองกล เมองไทยรายสปดาหสญจรครงท 6, 29 ตลาคม 2548 เมองไทยรายสปดาหสญจรครงท 15, 24 มกราคม 2549 เมองไทยรายสปดาหสญจร, 30 มถนายน 2549 การปราศรยหนารฐสภา, 18 กรกฎาคม 2551

ผจดการออนไลน, 25 สงหาคม 2551

การปราศรยราลก 4 ปเหตการณ 7 ตลา 2551, 7 ตลาคม 2555 การปราศรยบรเวณสะพานมฆวานรงสรรค, 18 พฤษภาคม 2554

สงบ สงเมอง 2533 ววฒนาการการเขยนประวตศาสตรภาคใต รายงานการวจยโครงการวจยประวตศาสตรภาคใต ภาควชาประวตศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ สงขลา

สนตสข โสภณสร 2555 สถาบนกษตรยกบประชาธปไตยในทศนะพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว

รชกาลท 7 รฐบรษอาวโส ปรด พนมยงค และ ม.ร.ว.เสนย ปราโมช กรงเทพฯ: โครงการสรรพสาสน สานกพมพมลนธเดก

สายชล สตยานรกษ 2546 สมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพ: การสรางอตลกษณ “เมองไทย” และ “ชน”

ของชาวสยาม กรงเทพฯ: สานกพมพมตชน 2548 “การสราง “ความเปนไทย” กระแสหลกและ “ความจรง” ท “ความเปนไทย” สราง,” ฟาเดยวกน ปท 3 ฉบบท 4

สรลกษณ ศกดเกรยงไกร 2523 ตนกาเนดของชนชนนายทนในประเทศไทย (พ.ศ. 2398-2453) กรงเทพฯ: สานกพมพสรางสรรค

154 

 

เสรวงศ มณฑา www.facebook.com/photo.php?v=10152092089926154&set=vb.627196153&type=2&theater

เสาวนย อษณากรกล www.nytimes.com/2013/12/04/world/asia/thailand-protests-reflect-searing-divisions-of-changing-country.html?_r=1&

อนสรณ อณโณ 2560 “เกดมาหนงชาตตองกราบพระธาตเมองนคร”: คนใต ศลธรรม และการเมอง เชยงใหม: ศนยอาเซยนศกษา วทยาลยนานาชาต มหาวทยาลยเชยงใหม และสานกพมพ Thirdspace

อภชาต สถตนรามย 2556 รฐไทยกบการปฏรปเศรษฐกจ: จากกาเนดทนนยมนายธนาคารถงวกฤตเศรษฐกจ

2540 กรงเทพฯ: สานกพมพฟาเดยวกน อภชาต สถตนรามย ยกต มกดาวจตร และนต ภวครพนธ

2556 ทบทวนภมทศนการเมองไทย. เชยงใหม: แผนงานสรางเสรมนโยบายสาธารณะทด (นสธ.)

อภญญา เฟองฟสกล 2546 อตลกษณ (Identity): การทบทวนทฤษฎและกรอบแนวคด กรงเทพฯ: คณะกรรมการสภาวจยแหงชาต สาขาสงคมวทยา สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต

อาคม เดชทองคา 2543 หวเชอกววชน กรงเทพฯ: สานกงานกองทนสนบสนนการวจย

เอนก เหลาธรรมทศน 2549 “สมภาษณพเศษ: เราตองดแลประชาธปไตยทงอกจากดนของเราเอง,” เนชนสดสปดาห, 8 ธนวาคม 2549

ภาษาองกฤษ

Acemoglu, D. and J.A. Robinson 2006 Economic Origins of Dictatorship and Democracy. New York: Cambridge University Press

Anderson, Benedict

155 

 

1996 Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. New York: Verso 1998 “Withdrawal Symptoms” In Benedict Anderson The Spectre of Comparisons:

Nationalism, Southeast Asia and the World. London: Verso Anek Laothamatas

1992 Business Associations and the New Political Economy of Thailand: From

Bureaucratic Polity to Liberal Corporatism. Boulder: Westview Press Anuar Nik Mahmud, Nik

1994 The Malay Unrest in South Thailand: An Issue in Malaysian-Thai Border

Relations. Selangor: Institut Alamdan Tamadun Melayu, Universiti Kebangsaan Malaysia Appadurai, Arjun

1996 Modernity at Large: Cultural Dimensions of Globalization. Minnesota: University of Minnesota Press

Apthorpe, R. J. and D. Gasper 1996 Arguing Development Policy: Frames and Discourses. London: Frank Cass

Askew, Marc 2008 Performing Political Identity: The Democrat Party in Southern Thailand. Chiang Mai: Silkworm Books

Banerjee Abhijit V. and E. Duflo “What is Middle Class about the Middle Classes around the World?” Journal of

Economic Perspectives. 22(2): 3–28 Bourdieu, Pierre

1977 Outline of a Theory of Practice. Translated from French by Richard Nice.

Cambridge: Cambridge University Press

Chaiwat Satha-Anand 1994 “Hijab and Moments of Legitimation: Islamic Resurgence in Thai Society” in Charles F. Keyes et.al. (eds.) Asian Visions of Authority: religion and the Modern States

of East and Southeast Asia. Honolulu: University of Hawaii Press Che Man, W.K.

156 

 

1990 Muslim Separatism: The Moros of Southern Philippines and the Malays of

Southern Thailand. Singapore: Oxford University Press Cohen, Anthony P. 1994 Self Consciousness: An Alternative Anthropology of Identity. London: Routledge Connors, Michael Kelly

2007 Democracy and National Identity in Thailand. Copenhagen: NIAS Press 2008a “Article of Faith: the Failure of Royal Liberalism in Thailand,” Journal of

Contemporary Asia 38 (1): 143-165 2008b “Thailand – Four Elections and a Coup,” Australian Journal of Internal Affairs. 62 (4): 478-496

du Gay, Paul 2000 “Introduction,” in du Gay, Paul et.al. (eds.) identity: a reader. London: SAGE Publications Ltd.

du Gay, Paul et.al. (eds.) 2000 identity: a reader. London: SAGE Publications Ltd. Eriksen, Thomas Hylland

1993 Ethnicity and Nationalism: Anthropological Perspectives. London and Chicago: Pluto Press

Evan, Jessica 2000 “Introduction” in Paul du Gay et.al. (eds.) identity: a reader. London: SAGE Publications Ltd.

Fong, Jack 2009 “Sacred Nationalism: The Thai Monarchy and Primordial Nation Construction,” Journal of Contemporary Asia. 39 (4): 673-696

Gaya, M. 2013 “Revisiting Middle-Class Politics: A Multidimensional Approach – Evidence from Spain,” The Sociological Review. Vol. 61: 814–837

Golubovic, Zagorka 2011 “An Anthropological Conceptualisation of Identity,” SYNTHESIS PHILOSOPHICA. 51 (1/2011)

157 

 

Gupta, Akhil and James Ferguson (eds.) 1997 Anthropological Locations: Boundaries and Grounds of a Field Science. Berkeley, CA: University of California Press

Hajer, M. 1993 “Discourse Coalitions and the Institutionalisation of Practice: The Case of Acid Rain in Britain” In J. Forester and F. Fischer (eds.) The Argumentative Turn in Policy and

Planning. Durham, N.C.: Duke University Press Hall, Stuart

2000 “Who needs ‘identity’?” in Paul du Gay et.al. (eds.) identity: a reader. London: SAGE Publications Ltd.

Hanks, Lucien M. 1962 “Merit and Power in the Thai Social Order,” American Anthropologist. Volume 64 Issue 6

Henley, David 1996 Nationalism and Regionalism in a Colonial Context: Minahasa in the Dutch East

Indies. Leiden: KITLV Press Hewison, Kevin

2010 “Thailand’s Conservative Democratization” In Y-W. Chu and S-L. Wong (eds.) East

Asia’s New Democracies: Deepening, Reversal, Non-Liberal Alternatives. London: Routledge

Hewison, Kevin and Kengkij Kitirianglarp 2010 “‘Thai-Style Democracy’: The Royalist Struggle for Thailand’s Politics” in Soren Ivarsson and Lotte Isager (eds.) Saying the Unsayable: Monarchy and Democracy in

Thailand. Copenhagen: NIAS Press Ingram, H., Schneider, A. L. & P. Deleon

2007 “Social Construction and Policy Design” In P. A. Sabatier (ed.) Theories of the

Policy Process. Boulder, Colorado: Westview Press Ivarsson, Soren and Lotte Isager

158 

 

2010 “Introduction: Challenging the Standard Total View of the Thai Monarchy” in Soren Ivarsson and Lotte Isager (eds.) Saying the Unsayable: Monarchy and Democracy in

Thailand. Copenhagen: NIAS Press Ivarsson, Soren and Lotte Isager (eds.)

2010 Saying the Unsayable: Monarchy and Democracy in Thailand. Copenhagen: NIAS Press

Jackson, Peter A. 2009 “Markets, Media, and Magic: Thailand’s Monarch as a ‘virtual deity’,” Inter-Asia

Cultural Studies. 10(3): 361-380 2010 “Virtual Divinity: A 21st-Century Discourse of Thai Royal Influence” in Soren Ivarsson and Lotte Isager (eds.) Saying the Unsayable: Monarchy and Democracy in

Thailand. Copenhagen: NIAS Press Jenkins, Richard 2008 Social Identity. Oxon: Routledge Johnson, D.

1985 Middle Classes in Dependent Countries. California: SAGE Publications Jory, Patrick

2002 “The VESSANTARA JATAKA, BARAMI, AND THE BODHISATTA-KINGS: The Origin and Spread of a Thai Concept of Power,” Crossroads. 16(2): 36-78 2016 Thailand’s Theory of Monarchy: The Vessantara Jakata and the Idea of the

Perfect Man. Albany: State University of New York Press Kasian Tejapira

2006 “Toppling Thaksin,” New Left Review. 39 (May/June): 5-37 Keyes, Charles

1967 Isan: Regionalism in Northeastern Thailand. Ithaca: Cornell Southeast Asia Program Publications. 1971 “Buddhism and National Integration in Thailand,” Journal of Asian Studies. Vol. 30, No. 3 1976 “Towards a New Formulation of the Concept of Ethnic Group,” Ethnicity. 3

159 

 

1981 “The Dialectics of Ethnic Change” in Charles F. Keyes (ed.) Ethnic Change. Seattle: University of Washington Press 1995 “Who are the Tai? Reflections on the Invention of Local, Ethnic and National Identities” in Lola Romanucci-Ross and George A. De Vos (eds.) Ethnic Identity:

Creation, Conflict, and Accommodation. Walnut Creek, CA: Alta Mira Press 1997a “Ethnic Groups, Ethnicity” in Thomas J. Barfield (ed.) The Blackwell Dictionary of

Anthropology. Oxford: Basil Blackwell. 1997b “Cultural Diversity and National Identity in Thailand” in Michael Brown and Sunait Ganguly (eds.) Government Policies and Ethnic Relations in Asia and the Pacific. Cambridge, MA: MIT Press

Kobkua Suwannathat-Pian 2002 “The Monarchy and Constitutional Change Since 1971” In Duncan McCargo (ed.) Reforming Thai Politics. Copenhagen: NIAS Press

Kurlantzick, Joshua 2013 Democracy in Retreat: The Revolt of the Middle Class and the Worldwide Decline

of Representative Government. New Haven: Yale University Press Lipset, S.M.

1959 “Some Social Requisites of Democracy,” America Political Science Review. 53: 71-85

Mann, M. 1999 “The Dark Side of Democracy: The Modern Tradition of Ethnic and Political Cleansing,” New Left Review. I/235, May-June: 19-45

Marcus, George 1995 “Ethnography in/of the World System: The Emergence of Multi-Sited Ethnography,” Annual Review of Anthropology. 24: 95-117

Marshall, T. H. 1950 Citizenship and Social Class: And Other Essays. Cambridge, UK: Cambridge University Press

McCargo, Duncan

160 

 

1997 Chamlong Srimuang and the New Thai Politics. London and New York: Hurst and St. Martin¹s Press 2005 “Network Monarchy and Legitimacy Crises in Thailand,” The Pacific Review. Vol. 18 No. 4: 499-519

McKenna, Thomas M. 1998 Muslim Rulers and Rebels: Everyday Politics and Armed Separatism in the

Southern Philippines. Berkeley and Los Angeles: University of California Press Montesano, Michael J.

2009 “Political Contest in the Advent of Bangkok’s 19 September Putsch,” in John Funston (ed.) Divided over Thaksin: Thailand’s Coup and Problematic Transition. Chiang Mai: Silkworm Books

Nantawan Haemindra 1977 “The Problem of the Thai-Muslims in the Four Southern provinces of Thailand (Part Two),” Journal of Southeast Asian Studies. (8)1

Pasuk Phongpaichit 2016 “Inequality, Wealth and Thailand’s Politics,” Journal of Contemporary Asia. DOI: 10.1080/00472336.2016.1153701

Pasuk Phongpaichit and Chris Baker 2012 “Thailand in Trouble: Revolt of the Down trodden or Conflict among Elites?” In, Michael J Montesano, Pavin Chachavalpongpun and Aekapol Chongvilaivan (eds.) Bangkok, May 2010: Perspectives on a Divided Thailand. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies

Payne, Leigh 2000 Uncivil Movement: the Armed Right Wing and Democracy in Latin America. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press

Pye, Oliver and Wolfram Schaffer 2008 “The 2006 Anti-Thaksin Movement in Thailand: An Analysis,” Journal of

Contemporary Asia. 38 (1): 38-61 Redman, Peter

161 

 

2000 “Introduction,” in Paul du Gay et.al. (eds.) identity: a reader. London: SAGE Publications Ltd.

Rodan, G. and Hughes, C. 2014 The Politics of Accountability in Southeast Asia: The Dominance of Moral

Ideologies. Oxford: Oxford University Press Rose, Nikolas

2000 “Identity, Genealogy, History,” in Paul du Gay et.al. (eds.) identity: a reader. London: SAGE Publications Ltd.

Rustow, D. 1970 “Transitions to Democracy: Toward a Dynamic Model,” Comparative Politics. 2(3): 350-361

Scott, James C. 1985 Weapons of the Weak: Everyday Forms of Peasant Resistance. New Haven: Yale University Press

Scupin, Raymond 1986 “Thailand as a Plural Society: Ethnic Interaction in a Buddhist Kingdom,” Crossroads. 2 (3)

Shafir, G. 1998 “Introduction: The Evolving Tradition of Citizenship” in Gershon Shafired The

Citizenship Debates: A Reader. Minneapolis: University of Minnesota Press Skinner, William G.

1957 Chinese Society in Thailand: An Analytical History. Ithaca: Cornell University Press.

So, Alvin Y. and Su Xianjia 2012 “New Middle Class Politics in China: The Making of a Quiet Democracy” In Li Chunling (ed.) The Rising Middle Classes in China. Beijing: Social Science Academic Press

Stent, James

162 

 

2012 “Thoughts on Thailand’s Turmoil, 11 June 2010” In Michael J Montesano, Pavin Chachavalpongpun and Aekapol Chongvilaivan (eds.) Bangkok, May 2010:

Perspectives on a Divided Thailand. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies Tambiah, S.J.

1976 World Conqueror and World Renouncer: A Study of Buddhism and Polity in

Thailand against a Historical Background. New York: Cambridge University Press 1989. “Ethnic Conflict in the World Today,” American Ethnologist. Vol. 16, No. 2 1992 Buddhism Betrayed?: Religion, Politics, and Violence in Sri Lanka. Chicago: University of Chicago Press

Thak Chaloemtiarana 1979 Thailand: The Politics of Despotic Paternalism. Bangkok: Thammasat University Printing Press

Thanet Aphornsuvan 2008 “Buddhist Cosmology and the Genesis of Thai Political Discourse” In I. Yusuf and C. Atilgan (eds.) Religion and Democracy in Thailand. Bangkok: Konrad-Adenauer Stiftung

The Asia Foundation 2014 Profile of the “Bangkok Shutdown” Protesters: A Survey of Anti-Government PDRC Demonstrators in Bangkok

Thongchai Winichakul 2000 "The Others Within: Travel and Ethno-spatial Differentiation of Siamese Subjects, 1885-1910" In Andrew Turton (ed.) Civility and Savagery: Social Identity in Tai States. London: Curzon Press 2008 “Toppling Democracy,” Journal of Contemporary Asia. 38 (1): 11-37

Uthai Dulyakasem 1988 “The Emergence and Escalation of Ethnic Nationalism: The Case of the Muslim Malays in Southern Siam” in Taufik Abdullah and Sharon Siddique (eds.) Islam and

Society in Southeast Asia. Pasir Panjang: Institute of Southeast Asian Studies Veerayooth Kanchoochat and Kevin Hewison

163 

 

2016 “Introduction: Understanding Thailand’s Politics,” Journal of Contemporary Asia. 46 (3): 371-387

Welzel, Christian 2006 “Democratization in the Human Development Perspective,” Comparative

Sociology. 5(2-3): 258-290 2009 “Democratization as an Emancipative Process: The Neglected Role of Mass Motivations,” European Journal of Political Research. 45: 871 – 896