LIGJERATA 2

E DREJTA E UNIONIT EVROPIAN

E DREJTA E UNIONIT EVROPIANose

BASHKIMI EVROPIAN

Ideja, Integrimi, Identiteti dhe e ardhmja

RNDSIA E STUDIMIT T LNDSAspirata pr t qen pjes e familjes s madhe evropiane;Njohja dhe studimi i politikave integrative n UE;Njohja thelbsore e funksionimit t institucioneve t UE s;Analizimin e perspektives kosovare n relacion me UE n;sht deg e re multi disiplinore dhe dinamike e s drejts por edhe e ekonomise;Karakteri sui generis i vet UE s;Specificiteti i UE s;Fakti se kjo nuk sht e drejt e nj shteti;Struktura legjislative;Kompetencat specifike;Fleksibiliteti ndaj ndryshimeve etj

UNIONI EVROPIAN

THEMELIMI I KOMUNITETIT EKONOMIK EVROPIANOrigjina e ides evropianeNj pjes e madhe e studiuesve zhvillimit dhe aspektet historike pr nj UE e nisin vetm pas lufts s dyt botrore;Ndrkaq, nj pjes e studiuesve t tjer kt shtje e vshtrojn shum m hert dhe at q nga koha e krijimit t shteteve kombe (shekulli XVIII);Realisht, q nga shekulli XIX kan filluar idet pr nj Evrop t bashkuar ose pr popujt e bashkuar t Evrops;Perandori Napoloni I. e proklamonte dshirn e tij q t gjith popujt e Evrops duhet t bhen nj popull nprmjet t nj bashkimi konfederal pr t siguruar paqen e ekuilibruar ;

Nevoja pr zgjerimet nacionale t popujve dhe shteteve n drejtim t afirmimit t identitetit dhe traditave kombtare nuk i penguan idet dhe konceptet e reja pr nj Evrop t re;N mesin e t parve q i ka proklamuar idet ka qen Sen Simoni i cili e ka hartuar edhe nj tekst n kt funksion dhe t cilin ja ka destinuar diplomatve t mbledhur n Kongresin e Vjens(1814);Sen Simoni deshironte t krijonte nj Evrop t re e cila do t ishte e bazuar n nj fe t re, frym iluministe, t mbshtetur n progres dhe shkenc dhe parlamentarizm;Sipas Simonit forma e organizimit t Evrops do t quhej konfederat evropiane brthama e s cils do t ishte bashkimi i Francs me Anglin;

Edhe pse projekti i Sen Simonit u prite me shum interes ai n realitet nuk pati sukses, nuk arriti ti influencoj vendimet e Konferencs s Vjens;Me koh ideja evropiane filloi t zgjerohet dhe nga rrethi i ngusht i mendimeve filloj t rekrutohet si nj LVIZJE EVROPIANE;Lidhur me kto pretendime, ide, lvizje dhe iniciativa t tjera u dalluam edhe shum mendimtar si ishin Zhan Zhak Ruso ja, Viktor Hygo ja, etj t njohura si PACIFIZMI EVROPIAN;N fundin e shekullit XIX idet evropiane u pruruan dhe u ndan n dy rryma;Federaliste; dhe Konfederaliste;

SI U KRIJUA BE-JA, NGA KUSH DHE QLLIMI I KRIJIMIT?Historiku i BE-s i ka rrnjet e veta q nga marrveshja e par pr krijimin bashksis pr Thngjill dhe elik propozuar nga Ministri i punve t jashtme Franceze Robert Schuman (1948-52), ku propozimi i tij u mirprit nga kancelari i Republiks Federale Gjermane, Konrad Adanuer.Iniciativa e tyre ishte q n mesin e tyre t ftoheshin edhe aktor t tjer Euro-Perendimor, ku Italia dhe disa tjera, posarisht ato t Beneluksit (Belgjika, Holanda dhe Luksemburgu) iu bashkangjiten dhe formuan Bashksin e Thngjillit dhe elikut, e cila u themelua n Paris, n muajin prill t vitit 1951.

UE - NOCIONI, IDEJA

Robert Schuman, 9/5/1950Evropa, nuk do t bhet e gjitha menjher, sipas plani t vetm. Ajo do t ndrtohet prmes arritjeve konkrete, t cilat m pari krijojn nj solidaritet de facto de facto.

Dhe .... Jan MonetNe po fillojm proces reformash i cili do farktoj botn e s t nesr, shum m tepr sesa parimet e revolucionit

Origjina e UE s rrjedh nga Bashksia Evropiane e Thngjillit dhe elikut e cila sht themeluar me 18 prill 1951 me Traktatin e Parisit; Qllimi i themelimit t ksaj organizata pikspari ka qen evitimi i ndonj konflikti eventual n mes t Francs dhe Gjermanis;Kjo sht realizuar sipas metods evtimi i konflikteve eventuale nprmjet integrimt ekonomik;Propozimi fillestar pr t themeluar Bashkimin Evropian t Thngjillit dhe t elikut (ECSC) u realizua me 1950 nga Ministri i Punve t Jashtme Robert Shuman dhe u pranua nga Kancelari i Republiks Federale t Gjermanis Adenauer;Ksaj organizate ju prgjigjn pozitivisht edhe Belgjika, Italia, Luksemburgu dhe Holanda;

Ky bashkim ishte n fakt modeli i ri i integrimit Evropian;ECSC ja menjher pas themelimit t saj filloj t reflektoj rezultate pozitive;Kjo i dha s pari francezve qasje n depozitat e thngjillit n RUR dhe i dha fund sistemit t dyfisht t mimeve;ESCS ja i largoj t gjitha barrierat doganore pr shitjen e thngjillit dhe t elikut n mes t shteteve pjesmarrse;Ky integrim rezultoi me faktin se n vitin 1951 tregtia me elik ne mes t vendeve u rrit ne 51 % ndrkaq, me thngjill 21 % ndrkaq ajo me gur metalik me 25%Ndr qllimet me themelore t ECSC s ka qen eliminimi i barrierave tregtare, restrikcioneve dhe kuotave t caktuara m mes t shteteve antare;

Kto masa u prcaktuar q t realizoheshin n nj prudh dymbdhjet vjeare;Ky proces vijoj shum leht dhe pa problem sa taksat e fundit doganore u shfuqizuan me 1 korrik 1968 nj vit e gjysm m hert se sa kishte qen e planifikuarN kt koh n Evrop ekzistonte nj klim jo shum e mir politike pr shkak t mbretrimit t synimeve territoriale dhe shtjeve t tjera t pa zgjidhura;

PROCESI NGA ECSC N UE

Mund t konkludohet se q nga nnshkrimi i Traktatit t Parisit 1951 e deri t krijimi i UE s / Traktati i Mastrihtit (1991) s bashku me paraqitjen e EURO s (2001) arritn q n territorin e Evrops t mbretroi:paqja, stabiliteti dhe rritja ekonomike;

Traktati i ECSC s, ka synuar q t krijoj nj institucion t prbashkt pr prodhimin e thngjillit dhe t elikut;Ne traktatin e Roms (1957) ku u themelua Bashkimi Ekonomik Evropian dhe Bashksia Evropiane Atomike (EUROATOM)

arritn q t zgjerojn procesin integrativ ekonomik n tr ekonomin e vendeve antare;

Kjo reflektoj nj proces integrues n nj Union Doganor dhe qarkullim t lir t mallrave, shrbimeve dhe t puntorve;Me 1989 u lansua projekti i tregut t vetm UNIK n baz t te cilit u arrit q deri n vitin 1993 t eliminohen shumicn e barrierave t mbetura n tregti brenda BEE s;Duhet konkluduar se integrimi evropian nuk u prqendrua vetm n shtje ekonomike;Procesi vazhdoi edhe n politik, ambient, infrastruktur, etj; Pr nj periudh rreth 50 vjeare UE ja kaloi npr nj proces t gjat dhe dinamik t zhvillimit dhe rrits;Prve sukseseve, n letr mbetn dhe shum objektiva;Sipas FOLSOM it thuhet se UE ja SHT FUQI MAGNETIKE q sa ma i madh TE JETE trheq edhe m shum;

I TR PROCESI HISTORIK I PARAQITJES DHE ZHVILLIMIT T KTIJ PROCESI INTEGRATIV SUPRANACIONAL N EVROP KA KALUAR NPR SHTAT (7) FAZA T RREGULLUARA NPR SHTAT (7) TRAKTATET THEMELTARE:E para Paris Rom (1951 1957)E dyta Rom Mastriht (1957 1991)E treta Mastriht Amsterdam (1991 1997)E katrta priudha e Amstardamit (1997 2001)E pesta priudha e reformimit pr zgjrim t UE s (2001 e tutje) dhe Traktat i Nices 2003 E gjashta Marrveshja pr Kushtetutn (2005 dshtoi)E shtata 2009 Traktati i Lisbons

PERIUDHA E PAR: PARIS ROM (1951 1957)

Ishte faza e par serioze e integrimt ekonomik t shteteve t Evrops;Kjo form e integrimt ishte e karakterizuar me forcime t leht t elementeve t supranacionalitetit;Menjher u hapn perspektivat edhe pr krijimin e parteneriteteve t tjera ne veanti n lmin e mbrojtjes;Megjith idet dhe iniciativat pati edhe raste t dshtimeve kur projekti n fjal dshtoi pasi q Asamblea Kombtare Franceze e kundrshtoi projektin;

Q nj muaj pas paraqitjes s ktij plani u thirr nj konferenc qeveritare, e cila trajtoi propozimin e br, dhe pas pak kohsh, n prill 1951, n Paris u arrit q Marrveshja mbi Themelimin e KEQ t nnshkruhej nga Franca, Republika Federale e Gjermanis, Italia, Belgjika, Luksemburgu dhe Holanda.N kt mnyr u krijua njOrganizat e nj tipi krejtsisht t ridhe kjo n pikpamje t dyfisht: ktu bhej fjal jo vetm pr nj zon tregtie t lir, por edhe pr ngritjen e nj tregu t prbashkt, dhen fakt n nj fush me rndsi t jashtzakonshme pr kohn e athershme.

Shtetet antare ua kaluan nj pjes t konsiderueshme t sovranitetit t tyre institucioneve t sapokrijuarambikombtare.

PERIUDHA E DYT: ROM - MASTRIHT (1957 1991)Nnshkrimi i Traktatit t Roms themeloi Bashksin Ekonomike Evropiane (BEE) dheOrganizatn e Energjis Atomike (EUROATOM)

Me Traktatin e Roms kjo krijes ngritet n nj nivel m t lart dhe t avancuar institucional;Kjo koh karakterizohet me integrim ekonomik dhe jo politik pr faktin se qeverit e shteteve dhe mentaliteti i popujve nuk ishte ende ndrgjegjsuar;Kjo periudh (1957 1991) quhet, respektivisht konsiderohet periudha e integrimt ekonomik evropian ose periudha e krijimit t BEE s;

Ajo se ka u konsiderua si dilem n BEE ishte fakti se kjo themelat a do t ishte:Bashksi shtetesh q ruajn sovranitetin e tyre kombtar nj organizat ndrqeveritare evropiane? oseNj bashkim ekonomik politik s bashku si nj etnitet supranacional q do t trhiqte nj pjes t sovraniteteve kombtare duke i shkrir ato n nj struktur t bashkimit evropian?

Elementet me t rndsishme q mund t trajtohen si sukses gjat ksaj periudhe sht procesi zgjedh dhe zgjedhja direket e parlamentarve pr Parlamentin Evropian;

Krijimi i sistemit t ri monetar evropianN samitin e Kshillit Evropian (1984) prve vendimeve t karakterit ekonomik u morn dhe iniciativa politike t cilat patn si rrjedhoj nxjerrjen e vendimit pr:Lirin e qarkullimit t mallrave;Lirin e qarkullimit t njerzve;Lirin e qarkullimit t shrbimeve;Lirin e qarkullimit t kapitalit.

Fitore domethnse konsiderohet AKTI UNIK EVROPIAN (SEA) i dats 1.07.1987 pr Tregun e prbashkt evropian t konceptuar n nj treg unik dhe t garantuar n pikpamje juridike;

PERIUDHA E TRET; MASTRIHT AMSTERDAM (1991 / 1997)Fillon me Traktatin e Mastrihtit (hyn n fuqi me nntor 1993)Me kt akt ndryshohet karakteri i BEE n UE nga nj bashksi ekonomike n nj union monetar s bashku me elemente t nj unioni politik n krijim e sipr; Tregu i prbashkt Evropian u shndrrua n nj treg unik evropian;U krijua nj sistem monetar unik Evropian;U vendosn bazat e Unionit politik t Evrops;BEE ja u karakterizua me ekzistimin e nj shtylle themeltare q prfshinte bashksit evropiane: ECSE, BEE dhe Euroatom,

Traktati i Mastrhtit inguroj dhe dy shtylla t tjera t UE s;

Shtylln e dyt - ku rregullohet politika e prbashkt e jashtme dhe ajo e siguris (CFSP); dhe Shtylln e tret: - punt e brendshme dhe t drejtsis (IHA);Reforms dhe integrimit institucional m s shumti i ka kontribuar shtylla e tret sepse me kt sht arritur q t kalohet n nj union t prbashkt politik;Krijohet dhe identiteti politik i UE s;

PERIUDHA E KATRT: AMSTERDAM / NIC (1997 2001)

Kjo periudh integrative vijon fuqishm me integrim t institucionalizuar evropian me nnshkrimin e traktatit t Amsterdamit q hyn n fuqi me 1 maj 1999 dhe zgjat deri me aprovimin e Traktatit t Nics 2001;Edhe ky traktat konsiderohet formul e vazhdimit t procesit t ndryshimeve duke i dhn nj dimension t fuqishm krijimit t: strukturave unike evropiane;n lmin e politiks, siguris, zgjerimit m t madh t fushave ku shtjet do t vendosen me shumic votash; forcimit t institucioneve Evropiane (Komisionit Evropian, Parlamentit Evropian);

U promovuan dhe filluan q t zbatohen procedurat e reja ligjdhnse;Brenda shtylls s dyt krijohet dhe fillon t funksionoj fusha e politiks s jashtme dhe e siguris n UE q pr qllim ka pasur unifikimin e udhheqjes s politikave t jashtme dhe t siguris;Ndryshimet cilsore dhe domethnse u konkretizuan edhe n kuadr t shtylls s tret dhe at n: Punt e brendshme dhe t drejtsis; Regjimit unik lidhur me t drejtn e azilit s bashku me kushtet dhe procedurat;

Prve shtjeve t cekura m sipr shnuara, konferenca ndrqeveritare shqyrtoi edhe reformimin e:Gjykats Evropiane t Drejtsis;Gjykats Evropiane t Auditorve;Procedurs legjislative t bashk vendosjes, m qllim t zgjerimit t saj;Prgjegjsis individuale t komisionarve (zgjedhja, disiplinimi dhe largimi i tyre;Numrit t ulseve t vendeve antare n Parlamentin Evropian;Periudha e konstitucionalizmit t UE s;Kushtetuta e UE s, dallimet dhe sfidat;

TRAKTATI I NICES 2003 Periudha Amsderdam Nice karakterzizohet me nje varg paqartesisesh dhe nevojash qe kerkonin zgjidhje;Kjo do t thot q dinamika e zhvillimit u forcua srish.Konferenca duhej t zhvillohej, sipas vullnetit t lajmruar t kryetarve t shteteve dhe qeverive, n vitin 2000 si dhe t trajtonte ato shtje,q nuk kishin mundur t zgjidheshin n Amsterdam.madhsia dhe prbrja e Komisionit;shprndarja e votave n Kshill;zgjerimi i mundshm i vendimmarrjes me shumic t cilsuar;shtje t tjera n lidhje me ato ndryshime traktati, q do t rezultonin nga t ashtuquajturit left-overs ose nga zbatimi i Traktatit t Amsterdamit;ktyre temave nga mesi i vitit iu shtua edhe tematika e nj bashkpunimi m t fuqishm, pra mundsit pr nj integrim t shkallzuar.

PERIUDHA E PESTE - RRUGA DREJT TRAKTATIT T LISBONS (KONVENTA DHE DESHTIMI I KUSHTETUTES)Prpjekja, q m n fund problemet urgjente t zgjidheshin ende prpara zgjerimit te metejme, Mnyra e veant q u zgjodh pr kt pikrisht thirrja e nj konvente, e cila do t duhej t prpunonte nj projekt-kushtetut t re.Vetm qeverit e shteteve antare kshillonin dhe prgatisnin ndryshimet e teksteve t marrveshjeve, tanim kjo do t behej n nj kuadr m t gjer, i cili do t prfshinte aktor si n nivelin e Brukselit ashtu edhe n at t shteteve antare.Pas gjith ksaj qndronte para s gjithash ideja e shmangies s prqendrimit n interesat kombtare, sikurse ndodhte gjat konferencave qeveritare, dhe bllokadat q rrjedhin s ktejmi.

Krahas ksaj, duke u nisur nga objektivat e brat ditura t rishikimit tjetr t Marrveshjes demokratizimi, burokratizimi, afrsia me qytetarin si dhe thjeshtzimi i t drejts komunitare ekzistuese (formuluar n t ashtuquajturn Deklarat t Laeken mbi perspektivn e UE) dukej se ishte i domosdoshm nj diskutim publik m i gjer. Ndr t tjera qytetaret dhe qytetart e shteteve antare ishin dukshm gjithnj e m pak t gatshm, pr ta njohur politikn e BE vetm n teori pa patur mundsin t ndikojn vet n t.

KONVENTAKonvent, n prbrjen e s cils bnin pjes 15 prfaqsues t kryetarve t shteteve dhe qeverive 30 antar t parlamenteve kombtare (2 pr secilin shtet antar), 16 antar t Parlamentit Evropian dhe 2 prfaqsues t Komisionit, u mblodh pr her t par n datn 1 mars 2002 nn kryesin e ish-Presidentit francez, Giscard D'Estaing, dhe tdy zvendspresidentve. Krahas tyre n seancat e ksaj konferenc morn pjes edhe vzhgues, tre prfaqsues t Komisionit Ekonomiko-Social, tre prfaqsues t partnerve social evropian, gjasht prfaqsues t Komisionit t Rajoneve si dhe i Ngarkuari i Qytetarve Evropian.

PROJEKT-KUSHTETUTA (!)

Konventa zhvilloi seancat e veta me kt prbrje deri n 20 qershor 2003 dhe gjat ksaj kohe punoi n konceptimin ekushtetutsevropiane.Vzhgues pr vite t tra t zhvillimit t UE nuk po u besonin veshve. Vetm prdorimi i termit "Kushtetut" n kontekstin e UE, kishte qen gjithnj nj tabu, dhe papritur mbi tryez gjendej nj projekt i prfunduar pikrisht i ksaj kushtetute. T msuar me nj prshtatje t ngadalt dhe graduale t zhvillimit t UE (inkrementalizimi), nj dinamik e till perceptohej si marramendse. Por, n fund t fundit, ligjet e zhvillimit t UE do t vazhdonin t mbeteshin t vlefshme, sikurse do ta shohim m von

N tetor 2003 filloi punimet, nn kryesin e italianve, konferenca qeveritare, e cila do t debatonte rreth ksaj projekt-kushtetute dhe do ta miratonte at deri n Samitin e Brukselit n dhjetor 2003. Megjith shpresat e mdha nuk u arrit t bihej dakord, dhe kjo,n fakt,pr shkak ndryshimesh shum t thella n kndvshtrimet lidhur me prbrjen e Komisionit dhe shprndarjen e votave n rast vendimesh me shumic t cilsuar. Cila ishte konkretisht tema e ktij debati

N nntor 2004 filloi edhe procesi i miratimit t Kushtetuts nga - ather - 25 shtetet antare, n pjesn m t madhe me an procedurash parlamentare, por pjesrisht edhe prmes referendumesh. Ratifikimi i realizua me sukses nga Lituania, Hungaria, Sllovenia, Italia, Greqia , Sllovakia, Spanja vendi i par me referendum (76,73 %: po; 17,24: jo; pjesmarrja n referendum = 42,32%;), Austria dhe Gjermania.

TRAKTATI I LISBONES 2009 Traktati i Lisbons shnon nj hap trndsishm t rrugs s Unionit Europian drejtkonsolidimit t mtjeshm t vlerave tprbashkta mbi t cilat sht krijuar ai.Pas hyrjes n fuqi t Traktatit tLisbons m 1 dhjetor 2009, reformimi dhemodernizimi i institucioneve europiane bn t mundurpromovimin eplot tobjektivave t UE-sn shrbimt qytetarvedhe shteteve antaresi dhe konsolidon urn lidhsemes qytetarve dhe projektit europian, t nisur n fillim t vitev 50 drejtpajtimit dhe unifkimit t kontinentit europian.