KLASIFIKIMI I KONTRATVE

Klasifikimi i kontratave

• Liria e rregullimit të marrëdhënieve kontraktuese ka mundësuar krijimin e kontratavë të shumta dhe të shumëllojshme.

• Kriteret për klasifikimin e kontratavë janë të ndryeshme:

• Duke pasur parasysh faktin së një kontratë a është paraparë sipas ligjit apo jo, kontratat klasifikohen:

• 1. në kontrata me emer dhe • 2. kontrata pa emer.

• Sipas kushteve të domosdoshme që nevojiten për krijimin e tyre- së kontrata a lidhet në bazë të vullnetit të palëve- solo consensus apo në bazë të formës së caktuar kontratat klasifikohen:

1. në kontrata konsensuale dhe 2. kontrata formale.

• Duke pasur parasysh së njëra palë për atë, që ka dhënë a merr kundërvlerë adekuate apo jo, kontratat klasifikohen: 1. në kontrata me shpërblim dhe 2. kontrata pa shpërblim.

• Sipas të drejtave dhe detyrave që krijohën midis palëve kontraktuese, kontratat klasifikohen:

1.në detyruese të njëanshme dhe 2. të dyanshme.

• Sipas asaj së me rastin e lidhjes së kontratës a I dinë palët kontraktuese, të drejtat dhe detyrat e tyre dhe se a varët kjo nga një rrethanë e ardhshmë dhe e pasigurtë, kontratat, kontratat klasifikohen në

1. komutative dhe 2. aletore.

• Sipas kohëzgjatjës së prestimit që duhet të përmbushët, kontratat klasifikohen në kontrata me;

1. prestime të përhershmë dhe 2. prestime të përkohëshme.

• Sipas asaj se një kontratë a janë elementet e një kontratë apo ka elemente të disa kontratavë, kontratat klasifikohen në :

1. të thjeshtë dhe 2. të përziera.

• Në bazë të mënyrës se lidhjes së tyre kontratat klasifikohen në:

1. të përgjithshme dhe 2. të vecanta.

• Duke pasur parasysh faktin së një kontratë a mund të ekzistojë pavaresisht nga ekzistimi i saj apo varet nga ndonjë kontratë tjeter, kontratat klasifikohen në kontrata të

1. pavarura dhe 2. aksecore.• Duke u bazuar në faktin së një kontratë a lidhet me qëllim

që të lidhet një kontratë tjeter, kontratat klasifikohen në : 1. parakontratë dhe 2. kontrata kryesorë.

• Së a merrën parasysh cilësitë e vecanta të palës kontraktuese apo jo, kontratat klasifikohen në: 1. kontrata intuitu personae dhe

2. jo intuitu personae ( personale dhe jo personale).

• Së në lidhjen e kontratës a marrin pjesë drejtëpërdrejtë të gjithë subjektët që kanë shprehur vullnetin apo një person e lidh kontratën në emer të tyre, kontratat klasifikohen në :

1. individuale dhe 2. kolektive.

• Sipas teknikës dhe mënyrës së lidhjes së tyre, kontratat klasifikohen në kontrata me

1. përmbajtje të caktuar dhe 2. kontrata të adezionit.

• Varësisht së në një kontratë a duket baza apo nuk duket, kontratat klasifikohen në:

1. kuazale dhe 2. abstrakte.

Kontratat me emer dhe pa emer (contraktus nominatus dhe innominatus)

• Kontrata me emer janë ato që janë të parapara dhe të rregulluara shprehimisht me dispozita të ligjit ose të kodeve civile. Në këtë grup kontratash bëjnë pjesë: kontrata e shitjës, e dhuratës, kembimit, vepres, qirasë etj.

• Kontrata pa emer janë ato kontrata që nuk e kanë emrin e tyre dhe nuk janë të rregulluara me ligje ose kode civile, por krijohën nga palët duke u bazuar në rregullat e përgjithshme të së drejtës kontraktuese.

• Në këtë grup kontratash bëjnë pjesë : kontrata për sefin, kontrata për ekspozimin, botimin dhe kontrata për angazhimin e kapaciteteve hotilere.

Kontratat konsensuale dhe formale

• Kontrata konsensuale janë ato kontrata, të cilat lidhen me marrëveshjën e thjeshtë të palëve kontraktuese-solo consensus, palët duhet të shprehin qëllimin e kontraktimit.

• Si kontrata konsensusale janë: kontrata mbi shitjën , mbi veprën, mbi qiranë etj.

• Kontrata formale janë ato kontrata, për lidhjen dhe vlërshmerinë e të cilave me ligj është caktuar forma e posaqmë, e cila paraqitet si element konstituiv I kontratës.

• Në këtë grupe të kontratavë hynë: kontrata mbi ndërtimin, kontrata mbi sigurimin, kredine, garancine bankare, dhuratën.

Kontratat me shpërblim (oneroze) dhe pa shpërblim (lukrative)

• Kontrata me shpërblim – në këto kontrata jepët shpërblimi për atë që merret. Në këtë grup kontratash hyjnë: kontrata mbi shitjën, mbi veprën, mbi ortakerinë, mbi qiranë, mbajtjen e përjetshmë,mbi ndërtimin.

• Kontratat pa shpërblim- janë ato kontrata në të cilat nuk jepet kurrfarë shpërblimi për atë që fitohet.

• Këtu hyjnë: kontrata mbi dhuratën, huanë pa kamatë, kontrata mbi shërbimin, kontrata mbi depozitën.

• Në kontratat me shpërblim debitori përgjigjet për mungesa fizike dhe juridike të sendevë, kurse të ato pa shpërblim nuk përgjigjet për to , por vetem për dashje.

Kontrata detyruese të njëanshme dhe dyanshme

• Kontratat e njëanshme- janë kontrata nga të cilat krijohën detyra vëtem për njëren palë kontraktuese, vëtem ajo palë bëhët debitor, kurse pala tjeter fiton të drejtën për të kërkuar dhe bëhët kreditor I saj.

• Si kontrata të njëanshme detyruese janë: kontrata mbi dhuratën, kontrata mbi huanë, kontrata mbi depozitën, kontrata mbi shërbimin, kontrata mbi autorizimin.

• Kontrata e dyanshme detyruese krijojnë të drejta dhe detyra për të dy palët kontraktuese, pra krijohën nga borxhi dhe kërkesa.

• Kontrata të këtilla janë: kontrata mbi qiranë, kontrata mbi veprën, kontrata mbi ortakrinë, kontrata mbi sigurimin.

Kontrata komutativ dhe aleatore

• Kontrata komutative janë ato kontrata në të cilat palët kontraktuese që në çastin e lidhjes së kontratës I dinë të drejtat dhe të detyrat e tyre.

• Në këto kontrata hyjnë : kontrata mbi shitjën, këmbimin, ndërtimin, sigurimin, qiranë, ortakerinë etj.

• Kontrata aleatore janë ato të drejta në të cilat palët në çastin e lidhjes se kontratës nuk I dinë të drejtat dhe detyrat e tyre, por kjo varet nga një rrëthanë e ardhshmë dhe e pasigurt.

• Në këtë grup hyjën: kontrata mbi sigurimin, kontrata mbi lojen dhe kushtin, kontrata mbi mbajtjen e përjetshmë.

Kontrata me prestime te përhershme dhe të përkohshme

• Kontrata me prestime të përkohshme janë ato në të cilat prestime ekzekutohen aty për aty, mënjëhere. Detyrimi I debitorit përbëhët prej një bërjë ose mosbërjë, prej një lëshimi të cilin ekzukuton për një çast. p.sh. Kontrata e shitjes se sendeve me para të gatshme.

• Kontrata me prestime të përhershmë janë ato, në të cilat ekzekutohen me intervale me të gjata kohorë. Në këto kontrata detyra e debitorit përbehët prej shumë bërjesh, mos bërjesh ose lëshimesh, p.sh, kontrata mbi qiranë, pagesa mujore etj.

Kontratat e thjeshte dhe të përziera

• Kontrata e thjeshta janë ato që kanë elemente të një kontratë , dhe paraqet një lloj të caktuar kontratash ( p.sh., kontrata e shitjës, e qirasë, e depozitës, e dhuratës, e këmbimit etj.)

• Kontrata e përzier është një kontratë, e cila sipas përmbajtjes ka elemente të disa kontratave të thjeshta. Përmbajtja e këtyre kontratave paraqet një tërësi të një kontrate unike.

• Kontrata të përziera janë: kontrata mbi pansionin, kontrata mbi sefin, kontrata mbi allotmanin , kontratat mbi ingjeneringun.

• Kontrata mbi sefin përmban elementet të kontratës mbi qiranë dhe depozitën.

Kontratat e pergjithshme dhe te veçanta

• Kontrata të përgjithshme janë ato të cilat palët i kanë caktuar, saktësuar, të drejtat dhe detyrat në mënyrë të përgjithshme, për një periudhe të gjatë kohor.

• Këto zakonisht lidhen në ndërtimtari për ndërtimin e urave, rrugevë, fabrikave . Për kryerjën e këtyre punëve lidhen dy lloj kontratash : të përgjithshme dhe të veçant. Kontrata e përgjithshme me të cilat konstatohen dhe saktësohen të gjtha punët e ndërtimit.

• Kontrata të veçanta janë ato të cilat lidhen për çdo vit kalendarik, ku caktohen punët e ndërtimit për atë vit.

• Kontrata të veçanta janë ato kontrata në të cilat janë konstatuar detyrat konkrete të palëve për një përuidhe të shkurter prej një viti.

Kontratat e pavarur dhe akcesore• Kontratat e pavarura ( kryesore) krijojnë efekte juridike dhe

shuhen pavarsishtë nga ndikimi I ndonjë kontratë tjeter.• Kontrata të pavarura janë : kontrata e shtitjës, ortakrisë, e qirasë,

e veprës, e shërbimit, e dhuratës etj.• Kontrata akcesore lidhet, ekziston dhe varet nga kontrata

kryesore. Zakonisht këto kontrata lidhet si shtese e kontratës se pavarur ose e kontratës se veçante por akcesore.

• Kotrata akcesore janë: kontrata për dorëzaninë, kaparit, pengun, hipotekën, kuacionit, pendimin.

• Kontrata akcesor me se shumti lidhen për ekzekutimin e kontratës.

Kontratat kauzale dhe abstrakte

• Kontrata kauzale, shkaku i drejtëpërdrejtë juridik për çka është lidhur kontrata është i njohur, jo vetem për palët kontraktuese, po edhe për personat e tretë.

• Këtu bëjnë pjesë : kontrata mbi dhuratën, huanë, depozitën, qiranë, veprën etj.

• Kontratat abstakte janë ato të cilat nuk është cekur qëllimi për cilen palët obligohen.

• Baza e kontratës ekziston në këto kontrata por shkaku nuk është njohur për palët kontraktuese sepse obligohen.

• Kontrata abstakte është kombiali, ose kur dikush obligohet me shkrim se dikujt do t ia paguaj shumën e caktuar të parave.

Kontratat individuale dhe kolektive

• Kontrata kolektive janë ato që krijojnë efekte juridike për të gjithë subjektët që I përkasin grupit të caktuar, pa marrë parasysh se të gjithë nuk kanë dhënë pëlqimin për lidhjen e saj.

• Këtu hyjnë : kontrata kolektive e punës, kontrata e sigurimit kolektiv, pajtimi me dhunë I kreditoreve.

• Kontrata individuale janë ato me të cilat saktësohen detyrat ndërmjet subjektëve- anëtareve të grupit në emer të cilave është lidhur kontrata koliktive. Rastet me të shpeshta janë : kontrata individuale e punës që lidh punëtori me punëdhënësin.

Kontratat paraprake dhe kryesore

• Kontrata paraprake janë ato me anë të cilave palët janë obliguar që në të ardhmen të lidhin kontratë tjeter, elementet e të cilave janë caktuar me parë.

• Forma e parakontratës varet nga forma e kontratës kryesore që do të lidhet, në rast së forma është kusht I vlëfshmërisë së kontratës.

• Kontrata kryesore janë ato të cilat krijohën pasi të jetë përmbushur kontrata paraprake.

• Nuk mund të zbatohen në kontratat paraprake rregullat mbi përgjegjësinë për mungesat fizike dhe juridike të sendeve.

Kontrata personale dhe jo personale

• Kontrata personale janë ato për lidhjen e të cilave merret parasysh cilësia e vecante e palës kontraktues.

• Si cilësi të veçanta konsiderohen : talenti, mjeshtria e veçantë, besimi I caktua, afiniteti ndaj një personi.

• Kontratat personale shuhen me vdekjen e palës, vetitë e veçanta të së cilës janë marrë parasysh për lidhjen e kontratës.

• Kontratat jo personale janë ato, në të cilat nuk merret parasysh cilësia e veçantë e palës kontraktuese (p.sh., kontrata e shitjës, këmbimit etj. ).

Kontrata me përmbajtej të caktuar dhe kontrata e adezionit

• Kontrata me përmbajtje të caktuar janë ato, në të cilat është caktuar përmbajtja nga palët kontraktuese. Në këto kontrata palët me marrëveshje I caktojnë elementet dhe kushtet e saj.

• Kontrata të adezionit janë ato, në të cilat njëra palë që me përpara i cakton elementet dhe kushtet e kontratës, kurse pala tjeter nuk merr pjesë në përpilimin e kësaj kontratë e as që ndikon në ndonjë element të ketyrë kontratavë .

• Në këto kontrata paraqiten në kontratat mbi transportin e mallrave në hekurudha, në trafikun ajror, ujor, në lemin e sigurimit, në shërbimet postale, në shërbimet kumunale.

Interpretimi I kontratës• Kontrata është vepër e palëve kontraktuese. Ajo lidhet me

pajtimin e vullnetit të shprehur të dy ose më shumë subjektëve më qëllim të krijimit, ndryeshimit, ose shuarjes së marrëdhënies së caktuar të detyrimeve.

• Interpretimi i kontratës do të thotë përcaktimi i kuptimit të vertetë dhe efekteve të dispozitave të saj.

• Në rregullat e interpretimit të kontratës dallohen: A. Rregullat e përgjithshme dhe B. Rregullat plotësuese.

• Nuk ekziston pajtimi sa u përkëtë rregullave të përgjithshme të interpretimit.

• Disa teoricenteve të nisur nga koncepcionet individaliste, e konsiderojne se kontrata duhet të interpretohet vetëm sipas kritereve subjektive, do të thotë sipas vullnetit të shprehur të palëve kontraktuese.

• Sipas teoricenteve të tjerë të cilët nisen prej koncepcioneve solidariste të kontratës, kontrata duhet të interpretohet sipas kritereve objektive, do të thotë sipas dokeve dhe shprehive të rrethit shoqëror në të cilen është lidhur kontrata.

• Sipas kodit civil Gjerman duke theksuar se me rastin e interpretimit të kontratës duhet vërtetur vullneti I vërtetë I palëve kontraktuese dhe ai të interpretohet sipas kuptimeve të qarkullimit afariste.

Rregullat plotesuese te interpretimit te kontrates

• Perveç rregullave të përgjithshme të interpretimit të kontratës, ekzistojnë edhe rregullat plotësuese.

• Këto rregulla janë:

• Gjate interpretimit të kontratës nuk duhet tu përmbahemi domethënieve bukfale të shprehjeve të përdorura por duhet të vërtetohet qëllimi I përbashket I palëve kontraktuese.

• Nësë ndonjë kontratë ose ndonjë dispozitë e saj është e pakuptueshme, duhet bërë përpjekje që kontrata të ngel në fuqi dhe që kur të interpretohet të këtë ndonjë kuptim.

• Interpretimi duhet të jetë i tillë që t’i përgjigjet përmbajtjes, natyres, lëndës dhe karakteristikave të kontratës.

• Nësë dispozitat e kontratës përbëhen nga fjalë të cilat mund të këtë kuptim të ngushtë ose të gjerë , dhe nuk dihet me siguri se cilin kuptim palët e kanë parasysh, kontrata duhet të interpretohet në kuptimin e ngusht.

• Në qoftë se interpretohet kontrata me shpërblim, ajo duhet të interpretohet me synim që të realizohen rregullat e drejtshmërisë në dhëniet reciproke të palëve.

• Në raste se kontrata është lidhur sipas përmbajtjes që me përpara të shtypur, ose kur kontrata ka qenë e përgaditur në ndonjë mënyrë tjetër dhe e propozuar nga njëra palë kontraktuese, dispozitat e paqarta do të interpretohen në llogari të palës tjetër.

• Kontratat e tilla interpretohen në dem të përpiluesit në bazë të rregulles që secili e bartë rrezikun e përdorimit të shprehjeve të dykuptimshmë.

• Interpretimi zakonisht është punë e gjykatës , prandaj ajo duhet t I këtë parasysh të gjithë këto rrethana me qëllim që të vërtetohet vullneti i përbashket i palëve, duke mos eliminuar suazat e rendit juridik të asaj të drejtë ku ajo lidhet.

Kontratat e ndaluara

• Kontrata është e ndalusr nëse është në kundershtim me parimet kushtetuese, me dispozita ligjore, me normat e moralit shoqëror dhe me normat e dokeve të mira.

• Kontratat e ndaluar paraqiten në të drejtën e detyrimeve, në të drejtën ekonomike, reale, financiare, administrative, dhe në të drejtën e punës.

• Rastet e kontratavë të ndaluara

• Rastet më të shpeshta të kontratavë të ndaluara, që paraqiten në praktike, janë:

• Eshtë e ndaluar kontrata që të lidhet midis avokatit dhe klientit , me të cilin avokati, për shërbimet që ofron merr me tepër shprëblim, se që parashihet me tarifën që nxirret nga Oda e avokatëve.

• Eshtë e ndaluar kontrata që lidhet midis avokatit dhe klientit me të cilën avokati blen tërësisht ose pjesërisht gjënë kontesutese që është besuar atij në mbrojtje.

• Sipas një rregulle tradicionale, merret së kontrata ështe e ndaluar kur lidhet midis avokatit dhe klientit, në të cilin avokatit I premtohet ti paguhet njëra pjesë e shumës të cilën pala e realizon nga ky kontest.

• Eshtë e ndaluar kontrata për dhënien e shumës se caktuar të parave ndërmjetësuesit për të lidhur kurorë midis personave të caktuar.

• Eshtë e ndaluar kontrata kur lidhet midis dy subjektëve, kur njeri subjekt I premton ndonjë dobi pasurore që pala tjetër të lidhe kurorë.

• Eshtë e ndaluar kontrata kur lidhet midis dy subjektëve, kur njeri subjekt I premton dobi pasurore ose I jep subjektit femër me qëllim të krijojë bashkësi ilegjitime.

• Eshtë e ndaluar kontrata e lidhur midis personave fizik dhe personave juridik civile, e cila ka për lëndë të kontratës sendet në përdorim të përgjithshem, p.sh., rrugët, liqejt , sheshet, mineralet etj.

• Eshtë e ndaluar kontrata midis palëve kontraktuese kur njëra merr detyrim nga pala tjetër që të kryejë veper penale.

Pasojat juridike të kontrateve të ndaluara

• Kontratat e ndaluara janë kontrata të pavlefshme.

• Pavlefshmeria e tyre është relative ose absolute, varësisht nga fakti se çka cenojnë kontratat në rastin e lidhjes.

• Nëse me lidhjen e kontratavë cenohet interesi individuale të palëve konttraktuese, kontrata është me pavlershmeri relative.

• Kur me lidhjen e kontratavë cenohet interesi i përgjithshem i shoqërise , kontrata është me pavlershsmeri absolute.

• Anulimi I ketyre kontratavë bëhet sipas detyres zyrtare në rast se është pavlefshmeria absolute, ose me inciativen e palës se demtuar kur është pavlefshmeria relative.

• Anulimi i këtyre kontratavë krijon pasoja juridike. Këto pasoja shprehen në kthimin në gjendjen e mëparshme.

• Kthimi mund të jetë i njëanshëm ose i dyanshëm.

• Në rast të pavlefshmerise së kontratës cdo palë kontraktuese është e detyruar t ia kthej tjetrës , atë që e ka marr në bazë të kontratës së tillë, por në qoftë së kjo nuk është e mundshme, ose në qoftë se natyra e asaj që është përmbushur e kundërshton kthimin, do të jepet shpërblimi përkatës me para, sipas cmimeve në kohën e marrjes se vendimit gjyqësor , përveç se ligji nuk cakton dicka tjetër.

• Në qoftë se kontrata është e pavlefshme për shkak të qëllimit , ose është kunder parimeve kushtetuese të rregullimit shoqëror, dispozitave ligjore ose morolit shoqeror, gjykata mund ta refuzojë në tërësi ose pjesërisht kërkesën e palës se pandërgjegjshme për kthimin e asaj cka ka dhënë pala tjetër e mund të vendosë që pala tjetër atë që e ka marrë në bazë të kontratës se ndaluar t ia dorëzojë komunës në territorin e se cilës ajo e ka silinë, vendbanimin ose vendqëndrimin.

• Pasojat juridike paraqiten ne rast se është kryer ekzekutimi I pjeshëm ose në tërësi I kontratës.

Kontratat me fajde

• Kontrata me fajde është ajo sipas se cilës njëra palë kontraktuese fiton për vete ose për personin e tertë një dobi të pamase nga pala tjetër kontraktuese, duke shfryëtzuar nevojën, varësinë, mendjelehtësinë, papërvojën e palës tjetër kontraktues.

• Për të ekzistuar kontrata me fajde duhet të plotësohen disa kushte:

• Të jetë kontratë me shpërblim,• Të ekzistojë nevoja e njërës palë kontraktuese• Të ekzistojë mendjelehtësia• Të ekzistojë papërvoja dhe të shkaktohet disproporcioni I

prestimeve.

• Të ekzistojë kontrata me shpërblim, është rregull e përgjithshme se vetëm në kontrata me shpërblim zbatohen rregullat e kontratës me fajde.

• Të ekzistojë nevoja e palës se demtuar. Nëvoja ekziston kur njëra palë është në pozitë të veshtirë materiale, kur ka skamja në aspektin material ose nëvoja për ndonjë barë (ilaq) për shërim.

• Mendjeletësia , ekziston atëherë kur subjekti që vendos për të lidhur kontratë nuk mendon për përmbajtjen e saj, e as që di për rrejdhimet e kontratës që lidh.

• Papërvoja paraqet një situate të atillë, në të cilën një subjekt ka lidhur kontratë duke mos pasur njohuri të mjaftueshme për lidhjen e kontratavë.

• Kontratat me fajde janë kontrata të ndaluara. Qëllimi kryesor I tyrë është shfryetëzimi I palës së demtuar.

Të drejtat e palës së demtuar

• Pala e demtuar ka të drejtë të kërkojë anulimin e kontratës. Në qoftë se dispropocioni I dhënieve reciproke të palëve nuk mund të eliminohet, kontrata shpallet e pavlefshme.

• E drejta e anulimit të kontratës realizohet në afatin njëvjeçar dhe rrjedh prej çastit të lidhjes se kontratës.

• Pala e demtuar ka të drejtë të kërkojë që kontrata të mbtet në fuqi, duke eliminuar dispropocionin e prestimeve të shkaktuar me kontratën me fajde.

• I demtuar ka të drejtë të kërkojë shpërblimin e demit nëse I është shkaktuar dem palës se demtuar me lidhjen e kontratës me fajde.

• Pasojat juridike të këtyre kontratavë janë të njëjta me ato të kontratavë të ndaluara.

• www.Biznesi.net