92
1 Груборовић, Лам, Миливојевић - јануар 2014. Скрипта из хигијене и технологије меса I 1. ЗАКОНСКИ ПРОПИСИ ОД ЗНАЧАЈА ЗА ПРЕГЛЕД МЕСА 2. ДОБРА ПРОИЗВОДНА ПРАКСА У ПРОИЗВОДЊИ МЕСА Добра производна пракса подразумева усклађеност са нормама пословања, индустријским стандардима, прописима и законима који се тичу производње, обраде, руковања, означавања и продаје хране. 1. Закон о заштити и добробити животиња 2. Закон о заштити животиња од заразних болести које угрожавају целу земљу 3. Закон о ветеринарству 4. Закон о санитарном надзору 5. Правилник о условима које морају да испуњавају објекти за клање животиња, обраду, прераду и ускладиштење производа животињског порекла 6. Правилник о ветеринарско-санитарним условима објекта за производњу и промет хране животињског порекла 7. Правилник о начину и поступку спровођења службене контроле хране животињског порекла и начину вршења службене контроле животиња пре и после њиховог клања. 8. Правилник о општим и посебним условима хигијене хране у било којој фази производње, прераде и промета. 9. Правилник о количини пестицида, метала, металоида и других отровних супстанција, хемотерапеутика, анаболика и других супстанција које се могу налазити у намирницама, месо и производи од меса, јаја и производи од јаја, слатководне рибе и меда. 10. Правилник о квалитету јаја и производа од јаја 11. Правилник о начину утовара, претовара и истовара животиња 12. Правилник о квалитету производа од меса 13. Правилником о методама вршења микробиолошких анализа и супер анализа животних намирница 14. Правилнику о условима у погледу микробиолошке исправности који морају испуњавати животне намирнице у промету 15. Правилник о облику и садржини жига 16. HACCP Основна начела закона о добробити животиња су 1. Слобода од жеђи, глади и потхрањености 2. Одговарајући комфор и смештај 3. Превенција, дијагноза и третман од повреда и болести 4. Слобода од страха и наношења бола 5. Слобода за модел најприроднијег понашања HACCP Hazard Analysis and Critical Control Points анализа ризика и критичне контролне тачке HACCP систем је научни, рационалан и систематски прилаз којим се идентификује, анализира и контролише ризик за време производње и прераде. У почетку је HACCP систем развијен за контролу микроорганизма, да би касније програм

Skripta Iz Mesa - 2014

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Skripta iz tehnologije i higijene mesa za studente FVM-a BU

Citation preview

  • 1

    ,

    ,

    -

    2014.

    I

    1.

    2.

    , , , , , .

    1. 2. 3. 4. 5. ,

    , 6. -

    7.

    .

    8. , .

    9. , , , , , , , .

    10. 11. , 12. 13.

    14.

    15. 16. HACCP

    1. , 2. 3. , 4. 5.

    HACCP Hazard Analysis and Critical Control Points

    HACCP , , . HACCP ,

  • 2

    ,

    ,

    -

    2014.

    , .

    Codex alimentarius , , 7 12 HACCP HACCP .

    HACCP

    1. , HACCP .

    2. (CCP) .

    3. . CCP, , , . .

    4. , CCP CCP . CCP.

    5. CCP . , .

    6. HACCP . HACCP , CCP, . .

    7. , HACCP . () CCP .

    7 12 : 1. HACCP 2. 3. 4. 5. 6. , 7. 8. 9. 10. 11. 12.

  • 3

    ,

    ,

    -

    2014.

    3.

    .

    : a) b) HCCP c)

    1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

    HCCP

    HACCP , . HACCP .

    1. 2. 3. 4. 5.

    1. () 2. 3. 4. 5.

    6.

    . .

    , .

  • 4

    ,

    ,

    -

    2014.

    4.

    , . .

    . , , , , . .

    , .

    , , , , , , .

    . , , . . , . , , , .

    : 1. , , . 2. ( , , , , ) 3. 4. (, . ) 5. 6. 7. 8.

    9. 10. 11.

  • 5

    ,

    ,

    -

    2014.

    , , . . 6.

    , () , , . , , / ( ) . . 0%. , ( ), , ( ). , . ( , , ) . .

    , , . , , . . , , .

    , . 12 ( ) .

    . .

    , , , , .

    . ( , , ).

  • 6

    ,

    ,

    -

    2014.

    5. (, , , )

    , . . () .

    .

    1. 2. 3. ,

    4. 5. 6. , , 7. (

    ) 8. 41C,

    40,4C . , 0,5-1,5C .

    .

    6.

    , .

    , , , , .

    6 , 12 , 48 .

    . 10% .

    , . . , 1/5 . 1,5m

    2 , 0,4m2, 0,3m2 0,25m2.

    . 75 cm 30.

    , 70 km/h. , 2,5 cm . , .

  • 7

    ,

    ,

    -

    2014.

    . . . .

    , . .

    : 1.

    ... 2. .

    ,

    3. ( , ) .

    4. ( )

    5. ( ) 6.

    , . 2 ( ) , .

    7. . , , . . 1-2 .

    . .

    7.

    : 1.

    .

    2.

    3.

    24 , .

  • 8

    ,

    ,

    -

    2014.

    24 , .

    3 . .

    2 . 12 , .

    8.

    : 1.

    2. 3.

    , 4.

    , ( 41C, 40,4C), , , .

    5.

    6. , 14

    7. , 8. 9.

    , , ()

    10. ,

    11. .

    9. , , ,

    .

    1. a) b) , , , ... c) ( , ,

    )

  • 9

    ,

    ,

    -

    2014.

    2. a) b) , , ,

    3. -

    a) b) c)

    4. a) (

    , - ) b)

    1. 2. = + 3. / 4. = + + +

    1. 2. , , ,

    . 3. , , , 4. (), ,

    , , 5.

    10.

    , , , , . , . . . . , , .

    1. ( , , ) 2. 3. ( ) 4. ( , ) 5. ( 550 lux) (

    ) 6. 7.

  • 10

    ,

    ,

    -

    2014.

    (-, ), . . , . (, , ) .

    11.

    1. 2. 3. 4. 5. () 6.

    7. 8. 9.

    10. 11. 12. 13. ,

    1. 2. , , 3. 4. , , , 5. 6. 7. ()

    8. 9. , , ,

    10. 11. 12. 13. 14. 15. ,

    () , , , . :

    : , , , , , .

    : , , , , , .

    12.

    , . , ( ) .

    , , . .

    1.

  • 11

    ,

    ,

    -

    2014.

    a) 1. (, , , ...) 2. 3. (22C) >10% (2-12%) 4.

    b) 1. (, , ...) 2. ( ...)

    2. a)

    1. ( )

    2. a) ( , ,

    ) b) ( , ,

    ...) :

    :

    :

    :

    : b) : c) :

    ( ). . .

    13.

    ( ) : 1. 2. 3.

    ( , . , .

  • 12

    ,

    ,

    -

    2014.

    14.

    . :

    1. ( ) 2. ( , , ...) 3. 4. 5.

    15.

    . , .

    : 1. . 2.

    . .

    3. a. , b. , c.

    d. .

    4. . .

    5.

    ,

    , . , . .

    1. a.

    . 50 mm. , . .

    b. . , .

  • 13

    ,

    ,

    -

    2014.

    , , . . :

    12

    , 9

    2. a. ()

    , . 15 . , . . . 10-15 , 50 Hz 70-150 V. 1,25 1 . , . . 1,5 V 300-700 V 3-5 )

    b. , . ( ), . . , , , .

    600V

    400V

    75-125V

    130-190V 3. CO2 . CO2

    , pH . ( ), ( ) ( ). . .

    a. 70-80% CO2, 45-60 ( ). 80-90% CO2, 70 ( ). (90%) (60%) CO2 (30%) . 1,5-3 .

    b. - 30-50% 20 120 . - (73-77%) 50-110 .

  • 14

    ,

    ,

    -

    2014.

    a)

    b)

    a) b) CO2

    ,

    a) b)

    c) d) 30-50% CO2 - 20-120

    6 . , , , , . , . 5,5-8% .

    . pH 7,3-7,6 , . pH pH . , 1 .

    50% . .

    . (2-6 ), , (6,5-11,5 , ). , , 20-24 h , ( ) .

    a. carotis v. jugularis ( ). , .

    (apertura thoracis cranialis) a. brachiocephalicus aorta. .

    ,

    ( ). , .

    , , . ( ) ( ), .

    1 , , ,

  • 15

    ,

    ,

    -

    2014.

    , , . ( ) . .

    . , , , ( ). .

    . , lnn. supramammarici .

    . .

    () (). . . , . . . 60-63C, 5-7 . 800-900 .

    . , . 62-64C, 6-7 . 3,5 .

    , . . . .

    () , .

    1. 48-54C 2. 58-60C/1-3 3. 60-62C/3-4 4. , 80-88C/5-10

    . . . . .

    , .

  • 16

    ,

    ,

    -

    2014.

    . . .

    , .

    . , , . .

    ,

    (). , . , . . , , , , , . .

    , . , , ,

    .

    . , , , . , .

    . .

    . , .

    45C. .

    () . . . ().

  • 17

    ,

    ,

    -

    2014.

    16. (, , )

    I. II.

    1. 2.

    /

    3. 4. 5.

    III. 1. 2. 3. 4. 5.

    I. II.

    1. 2.

    3. (, , ...)

    4. , ,

    III. 1. 2. 3. 4.

    I. II.

    1.

    III.

    17.

    , , ...

    ( ), .

    0,5 75-125 V, 130-190 V. 100-120 30-40% CO2. 1700-2000 Hz 15 , 30 . .

    : 1. ( ) 2. 3. ( )

    1 , . :

    1. 2.

    .

    . (94) .

    . 50-54C/1 .

  • 18

    ,

    ,

    -

    2014.

    . ( ) . .

    ( ) . . . .

    () : 1. 2. 3.

    12-24 . , . , .

    3 : c. , ,

    d.

    e.

    , , , , ,

    , , , .

    II

    1.

    , , , /, 2 , , , , , (, , , , ), , , , , . , .

    2.

    , . . . . . ( ), .

    , , .

    , , . .

  • 19

    ,

    ,

    -

    2014.

    3. (, , , )

    : 1. 2. 3. , 4. 5. 6.

    7. 8. 9.

    10. 11.

    , (), , , ... 50% .

    , CO2, ,

    . , . .

    4 : 1. 2. 3. , 4.

    , , , ( ), , , (, , , ). (, ), () ( ).

    1. 2. 3. 4.

    , , , .

    2 .

    ramusa mandibule ( ) . . /.

    , .

  • 20

    ,

    ,

    -

    2014.

    . .

    , ( fosa retromandibularis , - lnn. retropharyngei mediales).

    . ( , ) . , , , ...

    .

    (, Cisticerkus inermis s. bovis - Taenia saginata Cisticerkus ovis - Taenia hydatigena) . (musculus masseter) 2 musculus pterygoideus) . . .

    1 , ( ) ().

    10 , 10 . , , , (-10C/10 -20C/3 ).

    .

    ,

    . , . . (, Hipoderma lineatum) ().

    Lnn. mandibulares Lnn. retropharynei lateralis

    Lnn. mandibulares

  • 21

    ,

    ,

    -

    2014.

    , . , .

    . , .

    , , , , , , ( ). , , , , . , . . . .

    ( ) .

    , .

    , . , , .

    1.

    2. - ( ). .

    3. 25% . pars cranialis pars caudalis

    4. .

    Pars caudalis

    Trachea

    Lobus cranialis

    dextri

    Pars cranialis

    Pars caudalis Lobus cranialis

    sinistri

    Lobus caudalis dextri Lobus caudalis sinistri

    Lobus accessorius

    Lobus medius dextri

    25%

    Pars cranialis

    :

    ,

  • 22

    ,

    ,

    -

    2014.

    , , ( 15 cm).

    . , . (Dictyocaulus viviparus). .

    10-15 cm , . (, , ).

    . . . ( , ).

    . .

    , 2 . , , , chordae tendineae . . ostium atrioventrikulare . ostium atrioventrikulare . a. pulmonalis . 2-3 . .

  • 23

    ,

    ,

    -

    2014.

    , , . , . , , . , . .

    Lobus hepatis sinister, lobus quadratus, lobus caudatus, lobus hepatis dexter procesus caudatus lobi caudati.

    , , . ( -, , , , ...).

    .

    , .

    2 . , .

    porte hepatis (ductus hepaticus) (Fasciola hepatica). .

    (procesus caudatus lobi caudati). (Dicrocelium dendriticum). .

    .

    , . , (, ). .

    .

    .

    . 4 4 .

    .

    . -.

    , . .

  • 24

    ,

    ,

    -

    2014.

    . , , . , .

    :

    1. /

    2. Lnn. sacrales hypogastrici

    3. (3-10 cm)

    4. Lumbales aortici

    5. Ln. cervicales superficialis

    6.

    6 . , . , () .

    ( ). . .

    Cysticercus ovis Tenia hydratigena).

    ( , , ), , , , , . , .

    . m. semimembranaceus m. semimembranosus , ().

    . ,

  • 25

    ,

    ,

    -

    2014.

    () .

    .

    ( ) - - - .

    : 1. ,

    .

    2.

    3. /

    4.

    . , , , . . , . , , , . . . , . - .

    5.

    . 48 . 12 .

    :

    1. 2.

    (, , , , .) , . , , . . . , . . .

    (7- , 4 ) 24 . 10 .

    . . 48 .

  • 26

    ,

    ,

    -

    2014.

    . .

    , , . , . , .

    10g .

    , ( ), , , .

    12 , 2 . .

    60 kg , , , , , .

    , 7C. , -12C , -18C .

    , 4C, 3C.

    , , 15 .

    () 24 . 24 . , , . 12 , . . :

    1. 2. ,

    3. 15

    -, . , , . , . , 2.

    , . , , .

    2 .

  • 27

    ,

    ,

    -

    2014.

    , 4C, 3C. .

    , , , , ().

    6.

    .

    . .

    ( ) . , , , .

    , - (, ...). . . .

    : a. b. ( lnn. renales) c. ( lnn. portales

    ) d. e. f. g. h. i. ,

    7.

    , , . :

    1. 2. ( ) 3. (

    ) 4.

    3 , 3 .

    ( )

    . 5 , 8

  • 28

    ,

    ,

    -

    2014.

    2-3 . 10 .

    ( )

    1 , , .

    2 .

    3 .

    4 5

    , .

    6 , .

    .

    , . , . .

    .

    . : (

    ), , , .

    , : , , .

    (, ).

    12 16 , .

    I (I1)

    II (I2) 18 24 ,

    III (I3) 2 3 ,

    IV () 40 48 , ,

    , , .

    , . , 6-12 , , . , .

    Presek m. gracilisa

    2/3

    ( 90)

  • 29

    ,

    ,

    -

    2014.

    Tuberculum pubicum

    m. ischiocavernosus

    8. 9.

    10. ,

    11.

    , , , , , , . , , . . . , - .

    ( ) ( 5 ). .

    . .

    . - , ,

    , , .

    12.

    pH

    pH . pH 7 , . pH 7,2-7,4 ( ), , . pH ( pH 5,4-5,8). pH , . pH

  • 30

    ,

    ,

    -

    2014.

    . , .

    . , , . , pH. pH 6,3. , , . pH 30-40 .

    pH 7,2-7,4 pH 5,8-6,0 6 8 pH 5,4-5,8 24 pH 6,3 pH 5,1-5,3 .

    6 . , , , , . , . 5,5- 8% .

    . pH 7,3-7,6 , . pH pH . , .

    50% . .

    . (2-6 ), , (6,5-11,5 , ). , , 20-24 , ( ) .

    NaOH

    NaOH :

    1. 2. 3.

    . , /

    . : , , . 24 .

    1. ( ) . 2

    . 2. ( )

  • 31

    ,

    ,

    -

    2014.

    . . . .

    3. ( )

    : 1.

    a. : , 2.

    a. ( , , ) b. (, ) c. (/ ) d.

    2 1 10-15 cm

    /

    (, - --) . . .

    . 37, 30 . .

    . ( ) Ziehl-Nilsenu. Mycobacterium-a .

    ( ), ( , ...) ( ).

    , ( ) .

    NaOH

    . H2SO4con. .

    NaOH . .

  • 32

    ,

    ,

    -

    2014.

    .

    13.

    - (, ), , . . - , ( ) .

    , , .

    : 1. : ,

    2. Q : , , , .

    , : 1. , 2.

    ( , , , , , , , , , , , , )

    3. 45

    4. 5.

    , , : , , , 10 cm, 500 g., , , . .

    , . ln. axillaris proprius ln. cervicales superficialis-, ln. iliacus medialis ln. popliteus.

    : 1. ( , ,

    10 cm, 500 g) 2. 3. , , .

    .

    1. 1 g , 3 , . coli

    2. 25 g . 3. 1000 1 g.

    3

  • 33

    ,

    ,

    -

    2014.

    . coli ( 50% ) .

    ( , ), , .

    , , , , .

    . coli , , , .

    14.

    .

    ( ) () :

    1. 2. () ( /,

    ...) ( ) 3. 4.

    , , .

    . . 3 :

    1. , , . . .

    2. , . . .

    3. . , .

    .

    - , , (, , .) , .

    , , , ., . 57 62%, 39 58% 49 56%.

    . , , , . . , .

    .

    : 3 16%, 15 45% 4 18%.

  • 34

    ,

    ,

    -

    2014.

    , , , , . 9 12%, 6 8% 7 11%. (. ) .

    . . - 17 29%, 10 18% 20 35%.

    15.

    . (20%), (0,5-4%) (1%) (70-80%) .

    16.

    -. -. - 20% .

    - .

    - ( ). 2 -. ( ) 34 - .

    . . , , , .

    -

    -

    -

    -

    -

    -

  • 35

    ,

    ,

    -

    2014.

    - ( 2 -).

    pH .

    . pH .

    .

    . . ( ) ( 2-4) . pH 5,3-5,5. pH , ( pale, ; soft, ; exudative, ).

    . . pH 6,2-6,8 24 . . , , . ( dark, ; firm, , dry, ) . .

    .

    , pH. .

    17.

    . . ( ) . -.

    ( ) ( ) . .

    .

    - pH .

    , . , , , , , ( ).

  • 36

    ,

    ,

    -

    2014.

    rigor mortis 3-6 , rigor 12 .

    ( 10%) 15-20. .

    30-40%, . , - .

    20 20%.

    . - - . , .

    18.

    pH. pH 5,8.

    -1 2. -1 4 7-14 , 20 2 , 38 1 . .

    . . .

    . , .

    ,

    -,

  • 37

    ,

    ,

    -

    2014.

    pH . , .

    . .

    . ().

    . 4-5% .

    , . .

    () (, , ...) . , . .

    . . pH pH . pH ( 5,3) .

    19.

    . . , . .

    , 2 , 2. 2 - Fe

    +2 Fe

    +3

    3 : 1. 2. 3.

    , . . .

    1. 2. (),

    3. .

    4.

    5. , -

    ,

    .

    Fe+2

    Fe+3

  • 38

    ,

    ,

    -

    2014.

    ( ) (+++...) .

    , , . .

    , . .

    . . . .

    , , . ( ) ( ). , ( ), , , , ...

    III

    1.

    4 : 1. 2. 3. 4.

    .

    (, ...).

    , .

    : 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. (, , ,

    , ) 8. 9. , , , , , ,

    , ,

    ( ), 1 m .

  • 39

    ,

    ,

    -

    2014.

    . , , .

    , . , .

    , ( 2 3 ).

    . , 100. 2 . 21 14 .

    , , . .

    2.

    , , .

    , , . , 4 cm x 6 cm.

    (, , ), , (1 , 2 , 1 1 ).

    , (2 , 1 , 1 ). , , .

    , , .

    , , .

    - , , . , , , . , .

  • 40

    ,

    ,

    -

    2014.

    . 1. : , . 2. : . , : .

    6,5 cm x 4,5 cm

    , ,

    , , , , ,

    , 2,5 cm 1 cm .

    5 cm x 5 cm

    , , ,

    6 cm x 6 cm

    5 cm x 5 cm x 5 cm

    , 14 cm x 7 cm :

    3,5 cm x 7 cm

  • 41

    ,

    ,

    -

    2014.

    :

    . . /

    , , ,

    1. 2. ,

    3. 4. 5.

    1.

    2. 3. 4.

    1.

    2.

    , , . , , , ,

    .

    3.

    Brucel suis

    ( )

    4

    Q

    a ,

    ( ) ( 10 ) ,

    ( 10 ) (- )

    -melitokokoza

    ()

    , ,

    4 2011.

  • 42

    ,

    ,

    -

    2014.

    1.

    2.

    3. 4. , ,

    ( ), , , ( )

    5.

    .

    1.

    2.

    3. ,

    4.

    ( , , ) .

    , .

    , .

    , .

    ,

  • 43

    ,

    ,

    -

    2014.

    ,

    .

    , .

    , , 6 . 6 .

    . Brucela abortus .

    : 1.

    2. ,

    3. 4.

    , , , , 24 . .

    . ( 57).

    , , , , . . .

    . , .

    ( ), . , . .

    , .

    Trichinella. , , , . . , , .

  • 44

    ,

    ,

    -

    2014.

    Trichinella spiralis. Trichinella 105 , 7 , .

    , . - , , .

    . , ( ), , , . . , , , ( ) . . ( , ) . :

    1. ( )

    2. ( ).

    .

    : (crura diaphragmatis), .

    : , 14 , 28. , . .

    : . 28 . , , . , . .

    : , . .

    : , , . . . , . .

    , , . ( ).

    2 , 45 o 2C, 16 ml 25% HCl , 10 g , 10000 IJ.

    5 Trichinella spiralis, Trichinella nativ, Trichinell britovi, Trichinella pseudospirali, Trichinella murell, Trichinella nelsoni,

    Trichinella papuae, Trichinella T6, Trichinella T8 Trichinella T9

  • 45

    ,

    ,

    -

    2014.

    100 g 2 . 45o 2C 30 . , , .

    , , 0,2 mm- . .

    30 . , 40 ml 10 . 30 ml , . 40x.

    ( , , ) . .

    IV

    1.

    . :

    1. (, ) (, , ... - ). .

    2. ( )

    3. (, , , ...)

    . 4, 7 3.

    , .

    1.

    , . , .

    , . .

    ( ) 3 (4), 90 (-12). , .

  • 46

    ,

    ,

    -

    2014.

    2.

    6 . , , . .

    , pH 5,1-5,3. pH -- . .

    H2S , . .

    3.

    . .

    . . pH (7,0-7,2). , .

    :

    I.

    II. NH3

    , , -

    ()

    H2S

    H2S, NH3, . (, , ).

    , :

    1. 2. 3. ()

    . :

    1. 2. 3.

    () E. coli, Pseudomonas spp., Aerogenes, chomobacter

    6

  • 47

    ,

    ,

    -

    2014.

    . . , .

    Pseudomonas spp. , ( ). .

    . , . Bacillus.

    , . .

    , , ... - .

    , 7. . .

    4.

    : 1. / 2. 3.

    a. b.

    4. a. b. pH c. h ( )

    5. a. b. c. d. H2S

    /

    , , , .

    , . . .

    7 , (1994. ) - 118

  • 48

    ,

    ,

    -

    2014.

    () , 20-30 .

    .

    pH

    pH 7,2-7,4 pH 5,8-6,0 6 8 pH 5,4-5,8 24 pH 6,3 pH 5,1-5,3 .

    h ( )

    -250 mV.

    . . , . , .

    NH3 . 10 . 6 , 2-3 .

    HCl. HCl .

    H2S

    H2S . , . H2S . H2S.

    5.

    2 : 1. . 3 :

    a. ,

    b. , , ...

    c. , ... 2.

    a.

  • 49

    ,

    ,

    -

    2014.

    b. (, , ), ( ) () .

    6.

    0-4 . :

    1. 0-4 2. -1 2

    (2-4m/s) (85-90%) 6

    3. -6 (2-4m/s) (90%) 2-4 . 0

    7.

    0,6-1,5 . :

    1. -6 -8 2. -18 3. -18

    . . 50% . -12 .

    : 1. ( ) 2.

    8.

    , .

    , / :

    0,5 0,6% - - 8 0,5 0,6%

    - - 0,9 1,2% - - 1 3% - - .

    (, .) 5%.

    () 5% . 3-15% (, ) 15-25% ( ).

    , , . 10-12%

    8 KNO3 -

  • 50

    ,

    ,

    -

    2014.

    .

    . NO2 je a oo 5-20 NO3.

    Clostridium botulinum, Staphylococcus aureus, Salmonella, Yersinia . .

    - ( ). . pH pH 6 . (pH 5,0-6,5) . , .

    ( ) . . . 3-6% , . , pH 6,0. pH , . 5, 4,5%. .

    , . , , , , , , . , 10 20%.

    , . , (), . 10 50%, , 9 , . ( ) , . ( ).

    9 , ,

    .

  • 51

    ,

    ,

    -

    2014.

    9.

    , , .

    , , , , , ... .

    , . , ( 90% 10%).

    , CO2. .

    170 270 . 270 400. ( 250) ( 400, 650). 400 , , , [a] ( 0,03g/kg ).

    . . . 200 . , . . ( ) . .

    , , , .

    , , . .

    . . , . w .

    . .

    (, , ) , . , pH ( ), .

    ( ).

  • 52

    ,

    ,

    -

    2014.

    . . .

    , .

    . . 12 25. . , .

    40C, 50C 60 . aw

  • 53

    ,

    ,

    -

    2014.

    . .

    2 4 w ( 97%, aw 0,99). .

    . ( 5-6 mbar) (20-40) , . . 90 94% . 70% . . . . rigor- mortis- . .

    .

    aw

    aw

    0,97 Pseudomonas spp., C. botulinum E

    0,96 Shigella spp., Klebsiella spp.

    0,95 Salmonella spp., C. botulinum A, C. perfringens, B. cereus, E. coli, Proteus spp.

    0,94 C. botulinum , Aerobacter spp., Vibrio parachemolyticus

    0,93 Lactobacillus spp., Lactococcus spp.

    0,92 Rhodotorulla spp.

    0,90 Mikrococcus spp., Pediococcus spp., B.

    subtilis, Saccharomyces

    aw

    aw

    0,89 Streptococcus

    0,88 Candida spp., Torulopsis spp.

    0,87 Debariomyces spp.

    0,86 Staphilococcus aureus

    0,79 Penicillium spp.

    0,78 Aspergilus spp.

    0,75 Halobacterium halobium

    aw -

    . aw

    G - 0,97

    G+ 0,90

    0,88

    0,80

    0,75

    K 0,62-0,60

    0 1 0, 1.

  • 54

    ,

    ,

    -

    2014.

    : 1. HMF (high moisture foods) 2. IMF (intermediate moisture foods) 3. LMF (low moisture foods)

    HMF (0,90-0,94), , , (0,95-0,98)

    IMF (0,80-0,90). Aspergillus Penicillium . , , ....

    LMF , .

    11. ()

    e . , , G+ G -. , . w .

    pH . pH . :

    1. pH>4,5 2. pH>4,0-4,5 3. pH

  • 55

    ,

    ,

    -

    2014.

    a : 1. , , Clostridium

    botulinum ( ) 2. Proteus, E. coli, ()

    .

    (Salmonella spp.)

    ( ). HCl-, . . . O () H () . H . Ag H Ag. S. pullorum S. gallinarum Ag. . . 10 3. 20 . , . 5 . . S. typhimurium S. enteritidis .

    () (). p.o. , ( ). - , . . , , .

    , , . .

    . , , . ( ) .

    . . . . , .

    : 1. 2. 3. ,

    Cl. botulinum. 6-48 (12-24 ) 4. 5. , , , , , ,

    , (38-40)

  • 56

    ,

    ,

    -

    2014.

    , . .

    , , , .

    ( , ). . ( 20 120C). 65 30 . 10 . .

    St. pyogenes aureus. -. . , .

    20 . pH 6 8 . . .

    3 , . .

    , . w , , , . 30-40. (pH < 4,5). .

    . . Staphylococcus aureus-a .

    , . . . .

    . , , .

    : 1. (2-6 ) 2. 3. 4. 5. , , , , ,

    . 6. 7. 8.

  • 57

    ,

    ,

    -

    2014.

    . , 24. 1-3 .

    : 1. 2. 3.

    Clostridium botulinum

    Cl. botulinum . . Cl. botulinum . 20-28. 3 , . . , . (3-5) .

    () (). , -, 24 . , . Cl. botulinum , . , , , ( , , ). 30-70%. . , , . . . .

    . , . .

    80 10 . 3-3,5% 5. . .

    .

    : 1. 2. 3. pH, 4. 5. ( ) 6. () 7.

    Cl. perfigens

    Cl. perfigens-o . . , . Cl. perfigens ,

  • 58

    ,

    ,

    -

    2014.

    . . . .

    , . , .

    . .

    , . Y. enterocolitica . 3 9 .

    ( ) enteritis . C. jejuni, C. coli. , . .

    13.

    , , . .

    14.

    , , , . . , . . . .

    15.

    . . . , . . .

    16.

    , , , , , , , , ... , , .

    . . .

    ( )

  • 59

    ,

    ,

    -

    2014.

    . . .

    , . .

    ( ). SH . .

    . , . . .

    - .

    17.

    30 . S. thypimurium S. enteritidis. . .

    Campilobacter jejuni / coli . .

    Listeria monocytogenes, , , .

    18.

    . Mycobacterium avium 5-6 8 . . pH 9,5 .

    V

    1.

    . . , . , . . e . , . . .

    : 1. 2. 3.

  • 60

    ,

    ,

    -

    2014.

    4. 5.

    2.

    , , : , , .

    , . .

    ( 35% ). 15, 10.

    : , , , , , .

    : 1. , 2.

    3. 4. 5.

    15C, 10C. , .

    : 1. , 2.

    3. 4. 5. 6.

    7, , . :

    1. 2.

    ,

    3.

    4. 5. 6.

    3.

    , , , , , , , ,

  • 61

    ,

    ,

    -

    2014.

    , . . 15C, 10C.

    : (), , , , , , , . . 60%. :

    1. 2. , , , ,

    ,

    3. , 4.

    5. ,

    , .

    4.

    , . 4C.

    , , , . :

    1. 2.

    , , 3. ,

    4.

    , , , . :

    1. 2.

    3. 4.

    , . :

    1. 2.

    3.

  • 62

    ,

    ,

    -

    2014.

    , , , , ., . , , . , .

    5.

    . . 4C, 10C, 25C.

    , : , . :

    1. 2. 3. , ,

    () , , , ,

    4. ,

    5. , ,

    , . 4C 48 , -18C 60 . 4C.

    6.

    , , , , , , , , , , , , . 25C, 10C, 4C, () 40C.

    , , , , . :

    1. 2. 3. 4. , ,

    ( ), ,

  • 63

    ,

    ,

    -

    2014.

    5. ,

    6. ,

    7.

    8. 9. , , , , ,

    , . 1. 4C 2. 10C 3. 25C 4. 40C

    : .

    1. 75-85C 2. 96-98C 3. 105-125C

    , , . , (), () , . (), .

    , . , (7 30C, 4 37C).

    (). , . , .

    ( ). , ( ). .

    7.

    : , , , , , (, , ), , . , , , . , , , , , , .

  • 64

    ,

    ,

    -

    2014.

    8.

    , 10 . , .

    .

    , :

    1. , 2. , 3. 70C , 4. 15C 20C 5. 6. 0,2% (m/m) 7. 0,3% 1,3 mg

    KOH/g 8. 5 mmol/kg

    , :

    1. , 2. 3. 70C 4. 10C 5. 0,3% (m/m)

    1,3 mg KOH/g 6. 5 mmol/kg

    :

    1. 2. , 3. 4. 0,3% (m/m)

    2,5 mg KOH/g 5. 8 /

    . : , , . :

    , , .

    10

  • 65

    ,

    ,

    -

    2014.

    9.

    , , , , , , ... 2 .

    -H . . (Bacillus, Styphilococcus, Proteus spp...) . . .

    . (). . . ( ), .

    , ( , ) (, , , ). . . . . , . .

    10.

    . :

    Swift-o

    11 . .

    ( )

    60-63 . .

    .

    11

    . . . 3, 5, 6.

  • 66

    ,

    ,

    -

    2014.

    130, 1-4 .

    98C . 5.

    11.

    : 1. ( ) 2. (, , )

    .

    . . . 63-64, .

    , . 47-52, 43-49, 34-44, 51-58,6 43,7-49.

    . . , .

    .

    12.

    , , , , , (, , ). , . , . . . . . 57 80% , 12,8 21% , 0,5 21% , 1 1,5%.

    . 3% , 3% .

    , ( 1kg kg). ( , , , , 12) ( ).

    12

  • 67

    ,

    ,

    -

    2014.

    . , , , , (), .

    13.

    , ( , , , , .

    , 12 . , , . , . . , . , , .

    . .

    . . .

    . . , 1cm. .

    1500 lx . Anisakis spp. . - () Anisakis spp.

    Anisakis spp. (Diphilobotrium latum) (Opistorchis felineus ). .

    .

    14.

    . , . . . .

    . , . .

    Pseudomonas spp. Achromobacter spp. .

    3. (Aeromonas, Pseudomonas, Schewanella Acinetobacter)

  • 68

    ,

    ,

    -

    2014.

    0 10. Candida, Rhodotorula, Cryptoccocus, Aureobasidium Aspergillus.

    . , , , , , .

    .

    1. ()

    , Mixoma cerebralis.

    .

    , .

    ,

    .

    , .

    ,

    .

    2. , ,

    . Aeromonas salmonicida.

    .

    .

    . .

    3.

    (Aeromonas samonicida).

    , , .

    .

    .

    .

    4. (Herpes virus) .

    .

    . .

    , .

    .

    .

    5. .

    ,

    .

    , , , .

    6. Branhiomyces

    sanguinis .

    , .

    .

    .

  • 69

    ,

    ,

    -

    2014.

    7.

    Ichtyosporidium hoferi

    .

    .

    .

    .

    . .

    8. Rhabdovirus caprio.

    , .

    .

    9. Aphanomyces astaci. .

    .

    1. () , ,

    , . .

    ,

    , .

    .

    , .

    .

    .

    .

    2. Diphyllobothrium latum () , , .

    , ,

    .

    Copepoda

    .

    .

    . ,

    , .

    .

    -18 24 48

    56 5 .

    3. Opistorchis felineus () .

    , ,

    .

    .

    . ,

    .

    . , ,

    .

  • 70

    ,

    ,

    -

    2014.

    4. Anisakis simplex (). .

    ,

    . ,

    .

    .

    (

    ) .

    , .

    .

    .

    .

    -20 60 .

    5. Phocanema decipiens () .

    ,

    .

    .

    6. Sphyrion lumpy ()

    . .

    . .

    . .

    .

    1. ( )

    2.

    3.

    4. ()

    5. ()

    6. ()

    7. ()

    1. - , , , , 2. PSP (paralytic shellfish poison) , Dinoflagelata a

    3. SXT PSP 4. 400 5. .

    .

    G- (Psychobacter, Pseudomonas, Acinetobacter, Schewanella, Flavobacterium, Vibrio). 10 15

  • 71

    ,

    ,

    -

    2014.

    . , . .

    G+ (Bacillus, Micrococcus, Corynebacterium, Vibrio, Shewanella, Acinetobacter, Flavobacterium). 15 . 13 .

    Vibrio Aeromonas spp. .

    , 2. 2 . .

    :

    1. Vibrio Aeromonas 2. Sallmonela spp Yersinia enterocolitica 3.

    Sallmonela, Staphylococcus aureus .

    . : 1. 2. 3. ( +

    ) 4.

    15.

    , (). . . . . 14 ( 5 , , , ).

    150 600 V 3 15. . .

    , . . (0), , . .

    , . , , , .

    13

    , 14

  • 72

    ,

    ,

    -

    2014.

    . , : , , .

    . , , . , , ( ). , . . , , ( ). .

    , , . -38

    -42 ( ). -18.

    , .

    .

    16.

    , , , , . : (73,2%), (13,4%), (11,4%), (0,9%) (1,1%).

    36% , 64%. 88% 12/ . ,

    . . . . . . , . . . () , . , , . .

    : , () () . .

    . , , , , , , .

    (, ). , .

    17.

    , : 1. 2. (I) 3. (II) 4. (III)

  • 73

    ,

    ,

    -

    2014.

    , .

    : 1. , , 2. , 4 mm

    3.

    4. 5. 6. 7. 8. 9. 50 g 10. 70

    (I)

    (I) , . (I) :

    1. , , 2. 6 mm

    3.

    4. 5. 6. 7. 8. .

    7% (I) , (II) .

    (II)

    (II) , . (II) :

    1. (II) 2. (II) 3. (II) .

    (II) : 1. , ,

    2. 9 mm,

    3. , 4. 5. 6. 7.

  • 74

    ,

    ,

    -

    2014.

    7% (II) 4% , 1% ().

    (II) .

    (II) () 0,5C 2C. . .

    (II) , , ( CaOH2 ).

    (I) (II) 45 g ( ), .

    , 30 , .

    (III)

    (III) : 1. 2. .

    (III) , , (I) (II) , , .

    (III) 24 , :

    1. 9 mm 2. 3.

    . , . 48 , .

    18.

    : , , , jj, , ...

    , , . . .

    (, , ). . .

    . .

  • 75

    ,

    ,

    -

    2014.

    .

    2 . 4 , , . .

    .

    . 24 .

    .

    . , , , . , , .

    . .

    , . . .

    , , . .

    . NH3, H2S, CO2 H2N. , , 15...

    : 1. ( H2S) Proteus

    melanogenes. , , - -- -. . H2S, .

    2. ( ) Bacillus- sinicus- Pseudomonas. H2S, -. .

    () Bacillus oodenes sulfurens, Bacillus oogenes flurescens Bacillus tioaminophilus.

    15

  • 76

    ,

    ,

    -

    2014.

    , . - . . Penicillium, Cladosporium Sporotrichum.

    19.

    (I) (II) , :

    () 70 g

    () 70 g 65 g

    () 65 g 60 g

    () 60 g 55 g

    () 55 g 50 g

    () 50 g 45 g

    () 45 g

    20.

    : 1. 2. 3.

    . . . , . 5 mm.

    . . 12% .

    12%

    NaCl

    24 8 30

    24 2 3 4

    , . . . .

  • 77

    ,

    ,

    -

    2014.

    21.

    , , , .

    : 1. (, ) 2. 3. 4. 5. 6.

    (, )

    -18, . . , ( ). . . 5% , . 3 64-66, 56-58.

    , . .

    , .

    . 140-150 .

    . . 160.

    . .

    ( 0,1-0,5% ). .

    ( ) ( ).

    : , .

    (, , , , .).

    , . .

    : 1. 2. 3. 4.

  • 78

    ,

    ,

    -

    2014.

    5.

    , .

    , .

    . , .

    ( ), ( ) ( ).

    .

    , , , . (5-15%). .

    . , .

    22. ( , , )

    , , , , . . . 0,7 kg

    16 .

    . , , , , ... , pH,

    . . . . , , , . .

    . , , , .

    16

    2012.

  • 79

    ,

    ,

    -

    2014.

    , , , , , (, , ), . pH (2,6-6,4), . ( ).

    ( ) . , , , , , , , , . . , . , . , . . , .

    , . .

    , . .

    , , , , . . , , . .

    . . .

    . ( 20%). . . ( .

    95-99% . ( ), (, , , ...) (, , ). . , , , , .

    15 23%. : , , , , , , , , (). , .

    0-1,67% . , , , ( 80%).

  • 80

    ,

    ,

    -

    2014.

    (), 12, 2, , , . (, , ).

    . y . . 25-35, pH 6,0-6,2. , , .

    , . , , . . , .

    () , . 35-45, pH 5-5,3. ( ) ( ). ( 8 ).

    , . .

    . . .

    . .

    .

    -

    pH 3,2-6,5, . , , + . , .

    .

    .

    . .

    (). . .

    .

  • 81

    ,

    ,

    -

    2014.

    ( , ). , . .

    . . . .

    . . . . ( ) ( ). . , . - -. - 1,7 , 2,1 . - . 30%. 10-15.

    ( ) ( ) , ( ). . , 70% 20% . ( 28%) 2:1 .

    , .

    . . . 50 .

    : 1. ( , , ) 2. (, , , ) 3. ( , , )

    , (). . . , , .

    , , . , , , . . . ( ).

  • 82

    ,

    ,

    -

    2014.

    : 1. / 2.

    a. (: =1:4) b. ( ) c. ( 150C

    : 1. ( ) 2. (, , ,

    , )

    , 17, . , . 2/3 20%. . . .

    ( , , ). () .

    , . , . 37. .

    . . .

    : 1. 2. 3. 4. 5. 6.

    , . . 60 , (6-7 76-78). . .

    17

  • 83

    ,

    ,

    -

    2014.

    , . .

    . 19 . 60%, 80%. .

    12 . :

    1. , ,

    2. 3. 4. 5. 6. - - 7. 8.

    (, ) (, , ). , .

    65% , 5% , 20% , 0,5% ( 1,2%, 1%). ( ) 40 mmola 1000g . 0,1% (0,5% ).

    (Bacillus, Clostridium). 0 . . , .

    : 1. , , , 2. , , 3. ,

    , ,

    /

    , , , .

    , . . , ( 85). . .

  • 84

    ,

    ,

    -

    2014.

    . . 250 .

    : 1. ( , , ,

    ) 2. ( 40mola/1kg) 3. 4. ( 0,1%)

    . ( ) ().

    : 1. 2. NaOH

    . 40mMola/1000g .

    3. , . ()

    4. 5.

    , , . , .

    NaOH . 40mMola/1000g .

    , . ().

    () ( ). , . . . 1mg/100g. .

    . 25-35, .

  • 85

    ,

    ,

    -

    2014.

    , . . 50-60.

    . ( ) .

  • 86

    ,

    ,

    -

    2014.

    1. , , , 1994. 2. , , , 1994. 3. . , , , 2006. 4. . , . , . , . , . ,

    , , 2012. 5. 6. 7. ,

  • 87

    ,

    ,

    -

    2014.

    I 1. ....................................... 1 2. ......................................... 1

    ............................................................................... 1 HACCP Hazard Analysis and Critical Control Points ............................................................................ 1

    HACCP ...................................................................................................................................... 2 3. ................................................... 3

    ................................................................................................................................... 3 HCCP ......................................................................................................................................................... 3 .............................................................................................................................. 3

    4. .......................................................................... 4 ................................................................................................................ 4 ....................................................................................... 5 ............................................................................................................................. 5 ............................................................................................................... 5 .............................................................................................................. 5

    5. ...................................................... 6 6. ....................................................................................... 6 7. ............................................................................. 7 8. .................................................................................................................. 8 9. , , , ................................. 8

    ............................................................................................................................................ 8 .......................................................................................................................................... 9 ........................................................................................................................................ 9

    10. ................................................................... 9 ....................................................................................................................................... 10

    11. ................................................................................. 10 ........................................................................................................................................ 10

    12. ................................................................................................ 10 ......................................................................................................................... 10 ......................................................................................................... 11

    13. .............................................................................................................. 11 14. ......................... 12 15. ............................................................................... 12

    ............................................................................................................................................ 12 ................................................................................................................................... 14 ........................................................................................................................................................ 14 , ................................................................................................................................................. 14 ..................................................................................................................................................... 14

    ............................................................................................................................................. 14 ......................................................................................................................................... 14

    ....................................................................................................................................................... 15 ......................................................................................................................................... 15

    ................................................................................................................................................... 15 ........................................................................................................................................................ 15 ..................................................................................................................................................... 15

    .......................................................................................................................................... 15 ......................................................................................................................................... 15 ...................................................................................................................................................... 16 ..................................................................................................................................................... 16

    ........................................................................................................................................ 16 , ....................................................................................................................... 16

    ............................................................................................................................................. 16

    16. (, , ) ........... 17 17. ........................................................................................... 17

  • 88

    ,

    ,

    -

    2014.

    II 1. ........................................................ 18 2. ............................................................... 18 3. (, , , ) ............ 19

    ........................................................................................................................................................... 19 ........................................................................................................................................................ 19

    ............................................................................................................................................... 19 ................................................................................................ 19 .................................................................................................................. 20 ............................................................................................................................ 20

    , ........................................................................................................................ 20 ....................................................................................................................................................... 20 ........................................................................................................................................................ 21 ..................................................................................................................................................... 22

    ...................................................................................................................................... 22 ........................................................................................................................................................ 23 ................................................................................................................................................... 23 ....................................................................................................................... 23 ........................................................................................................................................................ 23 ................................................................................................. 23 ................................................................................................................................................... 23 ......................................................................................................................................................... 24

    ....................................................................................................................................................... 24 ............................................................................................................................................. 24 ............................................................................................................................................. 24 ...................................................................................................... 24 ..................................................................................................... 24

    ......................................................................................................................................................... 25 ...................................................................................................................................... 25

    4. ................................................................................................ 25 5. ...................................................................... 25

    ............................................................................................................................. 26 6. .......................................... 27 7. ............................................. 27

    .................................................................................................................................................... 27 ....................................................................................................................................... 27 ( ) .............................................................................................. 27 ( ) ....................... 28 ...................................................................................................................................... 28

    (, ). ....................... 28 ............................................................................................................................................................ 28

    8. ... 29 9. ....................... 29 10. , .......... 29 11. ............. 29 12. ...................................................................... 29

    pH .............................................................................................................. 29 ................................................................................................ 30 ......................................................... 30 .......................................................................................................... 30 ...................................................................................... 31 ............................................................................................................... 31

    ........................................................................................................................................... 31 ........................................................................................................................................... 31 ................................................................................................................................ 31

    ................................................................................................ 31 .................................................................. 31 .............................................................................................. 31

    .............................................................................................................. 31

  • 89

    ,

    ,

    -

    2014.

    NaOH ................................................................................................................... 31 13. ........................................................................... 32 14. ......................................................................................................................... 33 15. ............................................................................................. 34 16. ..................................................................................... 34

    ....................................................................................................................................... 35 ..................................................................................................................................... 35

    17. ................................................................................................. 35 18. ......................................................................................................................... 36

    .................................................................................................................................... 37 19. .................................................................................................................. 37

    .......................................................................................................................................................... 37 ...................................................................................................................................................... 37 .................................................................................................................................................. 38

    III 1. ........................ 38

    ............................................................................................ 38 ........................................................................................ 38 ............................................................................... 39 .......................................................................................................... 39

    2. ..................................................................................................... 39 ........................................................................................................................................ 39 6,5 cm x 4,5 cm ............................................................................... 40

    ............................................................................................................................................... 41 3. ................................................................................................................................ 41

    .......................................................................................................................... 42 ..................................................................................................... 42 ............................ 42 ........................... 42 ...................................................................................... 42

    ................................................................................................................................................... 42 .................................................................... 42 ............................................................. 42 ....................................................................................... 42 ...................................................................................... 42

    ........................................................................................................................................... 43 .................................................................................................................................. 44 ................................................................................................................................................ 44

    IV 1. ........................................................................................... 45 2. ............................................................................................... 46 3. ............................................................................................................................ 46

    ......................................................................................................................... 46 ................................................................................................................................ 47 .................................................................................................................................. 47

    4. .......................................................................................................... 47 / .............................................................................................. 47 .................................................................................................... 47 .......................................................................................................... 48

    ...................................................................................................................................... 48 ............................................................................................................................................... 48

    ............................................................................................................. 48 ........................................ 48 pH ........................................................................................................................................ 48

    h ( ) .................................................................................................... 48 ................................................................................................................... 48

    .................................................................................................................. 48 ...................................................................................................................................... 48

  • 90

    ,

    ,

    -

    2014.

    .......................................................................................................................................... 48 H2S .............................................................................................................................. 48

    5. ........................................................................................... 48 6. ................................................................................................................. 49 7. ......................................................................................................... 49 8. ........................................................................................................ 49

    ............................................................................................................ 50 9. ................................................................................................................ 51

    ..................................................................................................................................... 52 ........................................................................................................................................ 52 ........................................................................................................................................ 52

    10. ................................................................................................................... 52 11. () ................................................. 54 12. ...................................... 54

    .................................................................................................................. 55 (Salmonella spp.) ................................................................................................................... 55 ........................................................................................................... 56 Clostridium botulinum ............................................................................................................................... 57 Cl. perfigens .............................................................................................................................................. 57

    .............................................................................................................. 58 ................................................................................................................ 58

    13. ........................................................... 58 14. ....................... 58 15. ....................................................... 58 16. .......................... 58 17. .......................................................................................... 59 18. .......................................... 59

    V 1. ............................................................................................ 59 2. ........................................................................................ 60 3. ........................................................................................ 60 4. ........................................................................................................... 61 5. .......................................................................................................... 62 6. .......................................................................................................... 62

    ...................................................................................................................... 63 7. ......................................................................................................... 63 8. ...................................................................................................... 64

    ......................................................................................................................................... 64 .............................................................................................................................. 64 ........................................................................................................................................... 64

    ............................................................................................................................................... 64 ..................................................................................................................................................... 64

    9. ........................................................................................................................ 65 ............................................................................................................................................... 65 .............................................................................................................................................. 65

    10. ................... 65 Swift-o ....................................................................................................................................... 65 ( ) ................................................................................................................. 65 .............................................................................................................. 65 ...................................................................................................................................... 66 ........