Phm Quang Trung o o o o o o o o o o o o o o o o o o o o TRANG CH L Lch Vn Hc Quan Nim Vn Chng Tc Phm u Tay Tc Phm Xut Bn Trang Vn Tm c Nhn Xt V nh Gi Tc Phm Mi L Lun Vn Chng Vn Chng C Vn Chng Hin i Ph B nh Vn Chng Ph Bnh Chung Ph Bnh Th Ph Bnh Vn Chn Dung Vn Ngh S Ti ng Ni Bn B i Sng Vn Chng Vn Hm Na Nghin Cu Vn Chng L Lun - Ph Bnh Vn Chng Trong Nc Vn Chng Nc Ngoi T ao i Dch Thu Dch Vn Hc Dch Vn Chng D Hc V D Vn Dy Hc Dy Vn Sng Tc Vn Chng Kch Vn Tn Vn Su Tm Vn Chng Dn Gian

Tm

Dy Hc V Dy Vn

Dy Hc

M hc i cng - Gio

nh i hc

Thut ng m hc (c ngi cn gi l Thm m hc, esthtique) ln u tin cc bi bo ca ng nhan Nhng suy nim trit hc v cc vn lin quan ti sn lt ra i th khi nim ny mi c dng rng ri.

Tuy nhin, m hc nh mt ngnh khoa hc th ny sinh rt sm trong lng x h hc - mn khoa hc tm hiu nhng quy lut chung nht ca t nhin, x hi v t duy. S

Trong thi Xun Thu Chin Quc Trung Quc, cc khuynh hng t tn nhau. Cc quan nim v o c, chnh tr, thm m ua nhau pht trin. xut hi trnh by di hnh thc nhng cu chuyn c tnh ng ngn, kh sinh ng v thm th nht ca phi Php gia ny k rng, c mt ngh s ngi nc T, nhn T Cng hi c th ng p: V ma, qu v nhng t lc khc. Lin sau , ngi ha s gii thch trong bc ha l h lp tc bn tn. Cn ma qu th chng c mt nhn thc r rt no thut ch c xc nh trong tng quan vi ngi tip nhn chng, m ngi cm th c ngha phi gn vi hin thc i sng. Mi tng tng tch ri thc ti u qu ngha m hc ca cu chuyn ny u c nh v u c gii hn ch thi trc.

Hy Lp thi c i cng tng sn sinh ra nhiu nh trit hc, nhiu nh m hc th. ng cho rng: La thch rm hn vng. ng cn ni: Nc bin sch nht ng ung c v n c hi. T Heraklite ch trng tnh tng i ca ci p. ng thnh cng ch nh mt con kh. Nhng quan nim m hc su sc v c sc tng t

R rng, cc hc thuyt m hc ny sinh t rt sm trong lch s t tng i. Mt trong nhng yu t quan trng gip m hc tch dn ra khi trit hc l vic xc

I TNG NGH

Tr li cu hi m hc l g? thc cht l i tm li gii p cho cu hi m h vn, mun tn ti nh mt ngnh c lp th phi xc nh i tng nghin cu chuy nh hai yu cu c bn t nn tng cho bt c mt ngnh khoa hc no gm: Mt l, lnh i tng ny. Chnh Hegel trong tc phm Khoa hc lgic, khi trnh by v vai tr tng ca lgic hc th khng th ni trc n l g c.

Vy u l i tng c th ca m hc? Ni cch khc, m hc nghin cu c qu trnh tm ti khng mt mi ca nhiu nh m hc danh ting thuc nhiu dn tc tro

S

ang

Chng

QA TRNH XC NH

Cc hc thuyt m hc trong qu kh thng tp trung s tm ti vo hai lnh ln nht cho cc giai on pht trin ca m hc nhn loi nh: Platon (427 - 347 TCN 1781), Kant (1724 - 1804), Hegel (1770 - 1831), Bielinxki (1811 - 1848), Tsecnsepxki (1

Platon l nh trit hc, nh m hc duy tm ni ting ca Hy lp c i. Cng trit hc. Ht nhn ca trit hc Platon l thuyt nim (tc tinh thn, linh hn). ng ch vt th, ci ta c th thy nn gi l th gii kh th. Trong , theo ng, ch c th gii , khi i vo m hc, ng cho rng mc d c ci p vt cht v ci p tinh thn, nh l t n. Khi c nh gii thch ci p ca ngh thut, ng ch trng thuyt bt ch l ci bng ca nim, nn vi Platon ch trng: Ngh thut ch l ci bng ca ci b

Aristote l hc tr xut sc ca Platon, nhng v mt t tng, c bn ng i v lnh vc no ng cng vn ti nhng nh cao m thi i cho php. K. Marx gi ti thnh hai th gii i lp, siu hnh, m cho rng ch c duy nht mt th gii vt th l hin tng bn ngoi). Trn c s nhn thc nh vy v th gii, ng tha nhn c hi ha, cn xng. Trong Thi php hc, ng b sung thm tnh xc nh, hu hn v gii hin thc) trc ht l ci p ca thc ti, trung tm l v p ca con ngi. M s phi din t ci c th xy ra theo bn cht v quy lut tt yu. Cao hn, ng cn tr cng vi tnh hin thc. ng c bit cao ngha nhn thc v ngha gio dc c hin cho n nay vn cn nguyn gi tr.

Qua thi trung i, nhn loi bc sang thi Phc hng - thi i sn sin ngi Italia. Theo kin gii ca ng, ci p tn ti trong nhng thuc tnh ca chnh b ca chng. Trong cun Bn v hi ha, ng khng nh: Chng ta hc tp t nhin ch thi. ng r rng k tha nhng tinh hoa t tng ca cc bc tin bi. ng pht tri t ngh tht, trc ht l hi ha, ngang hng vi khoa hc v ngha v phng thc

Diderot l i din xut sc cho thi Khai sng khi nhiu vn m hc ngi Php. Trong cng trnh Nghin cu trit hc v ngun gc v bn cht ca ci Diderot hiu ngh thut nh l s m phng t nhin. ng vit: Thin nhin l m hn ngi: Gii thiu ci o c cho ngi ta noi theo, ci tt xu cho ngi ta ln n, ci l bt v, cm dao khc. ngha cao qu ca ngh thut i vi con ngi v cuc sng c

Ngi i din chi li hn c cho phong tro Khai sng c l Lessing. ting nh Lao Coon, Kch trng Hm buc Da trn quan im duy vt v trit hc phn nh. S chn thc, biu cm c ng coi l nhng quy lut ch yu ca ngh thu v ci p v ci xu, nhm tc ng n o c, un nn nhng sai lc ca tng lp phn nh. Hi ha v iu khc, theo Lessing, thch hp m t vi nhng vt th c

xy ra trong thi gian. ng ng thi ch trng s pha trn tnh bi, hi trong kch, khn

ng t ca nn trit hc c in c - mt trong ba ngun gc gp phn to vi ci c ch v ci thin. Khoi cm do ci p mang li l hon ton v t, v tm. T ng quan nim ci p c tnh thin bm. ng t trng tm nghin cu khng phi b ci p ca con ngi. ng c quyt vit: Chng ta c th coi ci p ca t nhin l hon ton c suy xt trn c s th hiu. Theo Kant, ngh thut l s to dng ci ngh thut l ni n thin ti, m thin ti th l lnh vc hon ton huyn b, tin nghi lc. iu ny cng ging nh di sn m hc ca mt tn tui v i khc: Hegel mt tro

Quan nim m hc ca Hegel tp trung trong cun Nhng bi ging v m hc loi tr ci p ca t nhin ra khi i tng ca chng ta. V sao vy? ng gii thch khng c quy lut no c. Vy l vi Hegel, ci p ngh thut u vit hn nhiu so v nim v hin thc ca n m ng gi l tinh thn v ngoi hin. ng khng dng thut n li rt tinh t. C c s thng nht nh th, ci p ngh thut s t ti tnh tt yu v gi ca m hc duy l Hegel l ht mc cao gi tr nhn thc ca ngh thut. ng tin m hc c xc lp thnh mt khoa hc tht s.

i vi cc nh m hc dn ch cch mng Nga, l lun m hc tr thnh nn mng cho m hc dn ch cch mng Nga l nh ph bnh vn chng li lc Bieli ngh thut l s ti hin thc tin. chng li mi khuynh hng tch ri ngh thu hc. S khc bit gia hai lnh vc ny ch l phng thc phn nh th gii hin th th trnh by th gii qua nhng khi nim bng t duy lgic. Ngh thut vi ng khng c Do , tc phm ngh thut c th v cn phi tc ng ti s pht trin ca x hi. nhng c s trn, Bielinxki c v cho mt nn ngh thut hin thc ch ngha c tnh t mt thit gia ngh thut v hin thc l nhng cng hin xut sc ca nh ph bnh vo

Tsensepxki l i din ln nht ca nn m hc duy vt trc ch ngha Ma v bn cht ca ci p. Tranh lun mnh m vi Hegel, ng khng nh dt khat: hn ci p trong ngh thut. V sau, lm chnh xc thm t tng ny, Tsensepx thut l i tng ch yu ca m hc. Khi bn v ngh thut, ng pht trin t tng cun sch gio khoa ca cuc sng. ng cn yu cu ngh thut chn chnh cn vch p hn. Khng phi ngu nhin khi Marx coi ng l nh bc hc v nh ph bnh v

R rng, ci p v ngh thut c nhiu nh m hc trong sut trng p(Baumgarten) v m hc l trit hc v ngh thut (Hegel). C hai quan nim u c v phin din. nh rng, ci p c v tr c bit trong i sng thm m. Nhng ngo cao c, ci bi, ci hi... v nhiu phm tr thm m khng c bn khc ngoi i sng v thiu ca bt k dng quan h thm m no. Do vy, c th khng nh: quan nim M va hp va m h. Hp v m hc khng ch nghin cu ngh thut cho d y l hnh ra tht xc nh gii hn nghin cu ngh thut ca m hc so vi trit hc v cc ngnh

C

I TNG M HC

Mun vn hin tng, s vt trong t nhin, x hi v con ngi vn l i t hi v nhn vn. Tuy nhin khng h c i tng chuyn bit cho ngnh khoa hc n Trong Cc tc phm trit hc chn lc, nh bc hc nhn xt rt ch l rng: C trong tng y li c nhng thuc tnh khin n thu ht s ch ca nh vt l, nh ha hc cn ngi th ba trn quan im thm m. kin ca Paplov c ngha phng php l

1. Mi hin tng v s vt trong t nhin v x hi u c nhiu mt khc nhau

2. Mi ngi (nh vt l, nh ha hc, nh ngh s) khi tip cn ti mun v hin tng

3. Do mi ch th c tng i tng xc nh m ny sinh ra nhng quan h kh

Cc nh sng lp ra Ch ngha Marx - Lenin cng a ra nhng kin tng t hng ha. Bn v gi tr ca ci cc, V. Lenin cho rng: c khi n c dng khng ph h tru tng, chung chung, ch tn ti nhng mi quan h c th, xc nh. l quan hc, thm m M hc nghin cu mi quan h thm m ca con ngi i vi thc ti.

hiu vn , cn phi lm sng t th no l mi quan h? v th no l m bit gia hai thut ng lin h v quan h. Mun tn ti, con vt phi lin h vi mi tr ngi khng ch hot ng m cn hnh ng, ngha l tc ng vo t nhin, ci bin t hnh ng ca mt kin trc s, Marx gi nh c th con ong vi nhng ngn ng ca nh kin trc s khc nhau rt nhiu, khc nhau v nguyn tc. y l bi, tr dng ca to nh ph hp vi mc ch s dng v mc ch thm m. Ni khc i, co trng m thi. Chnh nhn t tch cc, ch ng, chuyn nhng mi lin h thnh n ngi cng u c tnh mc ch, tnh t gic, ngha l cng u xc lp c mi qu tng i vi con ngi ch l khch thch khng phi l i tng. Ch c th coi l t b v rng buc vi nhau, tn ti bi nhau v cho nhau.

Trong mi quan h thm m cng vy, khng th c mi quan h thm m nu thnh nhiu ngi quan nim). Mi nh tch ri quan h cht ch gia ch th v kim cng di do phm cht thm m kia i vi ngi li bun ch c gi tr hng ha m ca vin kim cng ni ln v tr hng u khin c gi say m v hng th.

Mi quan h thm m c nhiu nt khng ging vi cc mi quan h khc ca o c, khoa hc, tn gio, php quyn S khc bit nm trong tnh hnh tng ca loi quan h nhng tt c v cm tnh, c th u chm i sau nhng khi qut tru t tng no trong mi quan h thm m cng u mang tnh hnh tng. chnh l nh ngi: ch th thm m cm nhn trc tip chng bng hnh tng ca chnh chng.

Tm li, mi quan h thm m ca con ngi vi thc ti - i tng nghin c phn nh trong mt hnh thi thc c th l ngh thut v do ngh thut l hnh thi ngh thut.iu cn lu chnh l cp quan tm nghin cu ngh thut ca m hc trng lp v cu trc tri thc m khng t gio trnh m hc mc phi.

ni mt cch ngn gn, ta c th coi ton b i sng thm m v ngh thu con ngi cng tt c nn vn ha ca con ngi, mt phng din v trong mt mc chng u l mi trng ca cc nhu cu m hc, l i tng nghin cu ca m hc bit gia lch s v s hc, vn chng v vn hc thm m hon ton khng phi phn bit rch ri v dt khot.

P MI QUA

CI.1. Th no l mi quan h thm m?

KHI QUT V M

Chng ta c th nh ngha mi quan h thm m l mi quan h c th v mt biu hin nhng du hiu loi bit ca mi quan h thm m, trong s i chiu vi cc

Trc ht, mi quan h thm m phi rt c th v khng gian v thi gian. khng th chung chung m rt xc nh - xc nh c v pha i tng ln v pha ch mun v ngoi i sng lun vn ng v bin i trong khng gian v thi gian. Cng ta khng th tm hai ln cng mt dng sng (Heraclite). y l bi dng sng lun lu con ngi lun vn ng, k c thay i theo s vn ng v thay i ca i sng Mi quan h thm m li coi trng ci tuyt i vn ng v bin chuyn ca con ngi thm m cng c sc. Nh th Hoi Anh trong mt sng m sng Lt kia khn Trc mt bng bnh huyn o sng ging Ngi lng lng tng chn khng bn t ng th mnh ko lm hi bay mt Nh gic m hoa cht bin khng ng

Th hi ni khc, vo khi khc, anh c th lm kh th y nguyn nh vy thut. iu ny bt ngun t nhng c tnh c bn ca mi quan h thm m. I.2- c tnh c bn ca mi quan h thm m

hiu su khi nim mi quan h thm m, ta cn phn tch mt s c im c I.2.1. Tnh tinh thn

Ging nh nhiu mi quan h x hi khc (nh cc mi quan h chnh tr, o trong nhng du hiu ni bt ca tnh tinh thn ny l ch th cm ci thm m ngoi ngha l cc gic quan khc hon ton khng c ngha g trong vic to lp mi quan hn v cao hn. rung ng trc ci p ca bng hoa, ngi ta ngm hoa hn l mt khong cch nht nh. S hi ha ca mu sc, ng nt, cnh vt v con ng tha khi li xa tc phm ngh thut. Vai tr ca nhn v nghe trong thng thc ngh hnh: Ngh thut th gic (nh hi ha, iu khc, kin trc); Ngh thut thnh gic (nh

Mt vn ny sinh khng th khng gii quyt l nu tha nhn tnh tinh thn m hc, mi tng quan ny c bc l bng mi quan h gia ci c ch v ci p. C

Mt l: ng nht gia ci p v ci c ch. Tiu biu cho khuynh hng ny p.y l bi, theo ng, ci st ng c phn ngha l n hu ch. ng khng phn m m li khng c gi tr vt cht thit thc. Quan nim cc oan ca Socrate tht kh

Hai l: tch bit gi tr thm m vi gi tr vt cht. i din cho quan im n nh: Mt phn on thm m nu pha trn mt cht t tnh ton li hi s rt thin t.

c hng th thm m. Cn phi ni rng, nhng pht hin v tnh khng v li ca p i qu xa. Vic o h su ngn cch khng th vt qua gia ci p v ci c ch, khng cn tr cc gi tr thm m c tnh mc ch thc t. y chnh l ch s h ca tranh sau ny.

Ba l: t ci c ch ln trn ci p. l quan nim kh ph bin trong x hi nht l tng lp giu c. nh rng mun tn ti, con ngi cn phi c tha mn n sng tinh thn trong c i sng thm m, th con ngi no c hn g con vt. Khn Rt l lng trc cu tr li ca mt nh i t bn M khi M. Gorki hi: Ngi yu nh hai u gy cm hng cho ti nh nhau. Mt quyn do nh tin tri vit ra, mt quyn do

nh ci p v ci c ch, gi tr thm m v gi tr vt cht khng phi l m cng khng ng, khng thuyt phc. Trong tc phm Un thng, nh vn hin thc Tiapuskin ra sao. Sc mnh ca ci p, ca cm xc thm m tht mnh lit, khng t d I.2.2. Tnh x hi

Bn cnh tnh tinh thn, mi quan h x hi cn mang tnh x hi. iu ny c v khc, ta li nhn mnh s gn b ca i sng thm m vi hot ng thc tin mun m quan h thm m ch cng chng t s phong ph v phc tp ca i sng thm m m

Vy biu hin tnh x hi ca mi thm m ra sao? Ta c th d dng nhn thy tnh x m,phm cht v c tnh ca cc hin tng thm m c nng cao v m rng nh trng. nh rng, vi s du dng v trong sng, nh trng d cun ht con ng

Vng tr

inh ninh ha

(T

V trong trng hp sau, vng trng nh ngi bn gn gi ngi chin s khi u sng trng treo

(Th

Tnh x hi ca mi quan h thm m c bit c bc l pha ch th. Tr con ngi vi t cch l ch th thm m. c thm m c iu kin tr nn nhy bn, tip xc ca mnh. Sau na, r rng phng hng nh gi v mt thm m ca con n cn ngi kia cho l p, ngi ny th gi ln nhng cm xc thm m tch cc cn nhiu tranh lun, nht l khi cng cuc i mi t duy ngy cng su rng v trit nh nhn tnh giai cp ca mi quan h thm m th liu c ci p chung c cc giai c m bao gi cng l con ngi ca mt giai cp nht nh nn s cm th, nhn nhn, tnh giai cp vn l c tnh hin nhin ca x hi loi ngi. Nhng cng ng tuyt vi tnh giai cp: tnh nhn loi. Khng hiu c iu ny, chng ta s khng l gii ni khc nhau u c xu hng xa dn cch bit, xch li gn nhau hn v nhng mc ti i chng ta khi xu th i thoi ang dn dn thay th xu hng i u, khi giao lu h ta. Ni nh vy ngha l khng phi tt c cc hin tng thm m u c tnh giai cp khc nhau. Vic phn chia ci p ch da vo tiu ch giai cp l my mc v thiu bin I.2.3. Tnh cm tnh

y l c tnh ni bt th hin r c trng ca mi quan h thm m, khu bi c bc l c hai pha i tng thm m v ch thm m.

i tng thm m phi l nhng hin tng ton vn c th cm tnh. Khn ny, s vic kia tim n nhng thuc tnh thm m c pht l ra v c cc gic qu nhng qu trnh ton vn. Ni mt cch khc, gi tr thm m c tot ln t ton b c no cho d chng c sc v tiu biu n u. Mt gng mt p khng th c mt b ngha l khng c b phn hoc thuc tnh no mang gi tr thm m cao hn nhng th duy nht. Hy nh li v p bng sen trong cu ca dao c. Bng sen mang v p bng trng v nh vng. y l xt v i tng thm m khch quan.

V pha ch th, gi tr thm m c tip nhn mt cch bao qut rng ri, kh cha phm cht thm m. l im khc bit r rt gia nh gi thm m vi nh ci thin, ci m nu l nhng hin tng v qu trnh thuc v con ngi v i s ngc li quan im chnh tr m ch thm m tun th tin theo. iu ny cn ni ln chun mc ngh thut no va phi ng, phi tt v phi hay. Khng th chp nhn trut v iu ngh. c bit, gi tr thm m phi c ch th tip nhn mt cch trc nhc. Mi quan h thm m ch c xc lp khi ch th trc tip cm nhn nhng th khim khuyt v s hn ch ca mt gic quan no , nht l th gic v th gic, s c

Tnh cm tnh ca mi quan h thm m gp phn to nn u th khng g tha tnh cm ln m rng kinh nghim, hiu bit. Nu coi ngh thut l mt trong nhng c nht, v v vy m su xa v bn vng nht. Cn nu coi ngh thut l mt trong nhng thm tha v bn lu nht. I.2.4. Tnh tnh cm

Gn lin vi c tnh cm tnh l c tnh cm ca mi quan h thm m. Con n ngi tr thnh ch th thm m, cn khch th th tr thnh i tng thm m. Nht k Nhn hng song tin khn minh nguyt Nguyt tng song khch khn thi gia Dch ngha l: Ngi hng ra trc song st nh t ngm trng sng Trng nng theo khe h ca song st nh t ngm nh th

Cn lu tm n hai t minh nguyt v thi gia. Di con mt ca con ngi lun gn b ngi t th ngi tr thnh nh th. T ta hiu ci l su xa ca hai cu u: Trong t khng ru cng khng hoa Cnh p m nay kh hng h.

Kh hng h vn l mt trong nhng c trng ni bt ca mi quan h thm quan h php quyn) vic bc l cm xc khng mang tnh bt buc. Chng dng nh Mi quan h thm m th khng th. Cng vi vic xut hin nhng gi tr thm m l s sng ngh thut ty thuc rt nhiu c tnh ny. Trong khi mun hnh ng ci t khng th gii quyt c mt cch trit nu ch ch trng ti l tr m b ri tnh cm

C

CH T

Mi quan h thm m s khng th c thit lp nu ch c i tng thm m

quan h thm m, thm ch khng th hiu y v thu o i tng thm m, nu t I.1. Khi nim ch th thm m I.1.1. Th no l ch th thm m?

Ni n ch th thm m, ngi ta ngh ngay n ngi ngh s. iu ny c l cu thm m cao hn ht thy. Tuy nhin, nu khun ch th thm m vo ngi ngh Khng ring g ngh s m bt c ai cng tim n nhng nng lc thm m v khng t ngh thut.

Ni ti nng lc ch th thm m, nhiu ngi dnh trc ht cho nng lc sn qu trnh sng to thm m, nht l sng to ngh thut, nng lc thm m li c bi c bc l nhng kh nng khc. l nhng kh nng cm th, nh gi thm m nh hng c kh nng sng to ra nhng gi tr thm m a dng ca con ngi.

Vy ch th thm m l ch th x hi c kh nng hng th, sng to v n khoa hc ni ti bn nng lm p khng ch c loi ngi m c loi vt. H da lm tng v quyn r i vi loi chim mi, b cch ca chim trng t nhin lng ly h mu sc sc s chim mi d nhn ra v hp dn ca ngi tnh mnh t xa. cuy phi vy. ch l nhng phn x mang tnh bn nng, v thc ca loi vt. Cm xc m thi.

Mt vn c ny sinh l nu nng lc thm m mang tnh x hi th n do trin cc nng lc cm th, sng to v nh gi thm m ra sao?

Trc ht, ta khng th tn ng vi khuynh hng thn b ha nng lc thm m Mi s l gii n gin ti nng ngh thut s khng bao gi c sc thuyt phc. Tuy n cch khc, ti nng ngh thut l s diu k song khng phi l khng th gii thch Giang, mt Trn ng Khoa nu ngay t nh h khng mang trong mnh bn tnh ng Ngi ta k rng tr tng tng sng to pht trin rt sm Trn ng Khoa. Mt ln tre ging g?.Trn ng Khoa khi y mi 5, 6 tui tr li: Trng ging ng say ru trn, hc tp v rn luyn nhm vun p ti nng sn c mi mang tnh quyt nh. N thut ca dn tc v nhn loi chng minh hng hn iu . Mt ln, n ngh s n c hc hnh g c v khi y ng gn 60 tui. Mi ngi tng ging ht ca ca s tuyt p, ng c th lm kinh ngc c th gii, nu trc y c hc hnh n n tn ng vi nh ngha sau y ca T Hu v thin ti: Thin ti l g, nu khng ph dn lao ng. II.1.2. Cc hnh thc tn ti ca ch th thm m

Nu chp nhn nhng kiu khc nhau ca ch th thm m trong i sng v tro cc nhm chnh sau y: a- Nhm th th thng thc thm m. b- Nhm th th sng to thm m. c- Nhm th th nh hng thm m. d- Nhm th th biu hin thm m. - Nhm th th tng hp cc nng lc thm m.

Khng kh xc nh hai nhm u, ring ba nhm sau cn c ging gii r th ph bnh ngh thut. Ph bnh l xem xt, nh gi cc hin tng thm m. Nhng m

Hot ng ph bnh kh a dng v nhiu mc . Trong , khng nn xem thng xuyn.

Cng cn ch trng ti ch th thm m biu hin. y ta ngh ti tnh cht ho vo vic th hin vai din v trnh by tc phm m nhc. Song du sao tnh sng to c phng tin thm m khc nhau, nn cc nh m hc thng da vo y chia thnh - Ch th biu hin ng thi l phng tin biu hin thm m. Chng hn cc

- Ch th biu hin gn vi phng tin biu hin l cc nhc c. l cc nhc

- Ch th biu hin gn vi cc phng tin biu hin l ngn t v m nhc nh

Cui cng l nhm th th tng hp cc nng lc thm m. Trong trng hp dng sn khu, in nh, v o ngi o din phi mang trong mnh nhiu nng l nng biu hin thun thc khi cn. Tnh tng hp nhng nng lc thm m vn l i h khng th hon thnh tt ch o ngh thut c t ra.

Cn ni thm rng, vic phn chia thnh cc nhm ch th thm m c bn nh thm nh. Mun phn tch, nh gi tt cc tc phm ngh thut mun hnh mun v, su sc, mt ngh s vi nhng t cht phong ph v cao p mt mc ng k n ang xem xt trong mt mi quan h thm m c th, xc nh m thi. hon cnh k thm ch khng lin h g lm ti nhm c phn chia trc y. II.2. Cc phm tr biu hin ch th thm m II.2.1. thc thm m

Con ngi khc loi vt chnh l nng lc thc. L. Pascal ni: Con ngi nhiu hnh thi khc nhau, trong c hnh thi c th l thc thm m. Vy, thc th tn ti hai quan nim i lp nhau v bn cht ca thc thm m trong lch

- Quan nim c tnh bn th lun xem thc thm m chnh l s phn nh bn

- Quan nim c tnh nhn thc lun xem thc thm m nh l mt phm cht t

Phi thy l c hai quan nim u ri vo cc oan. Mt mt, bt c mt thuc nhn thc lun, khng th chng mi mi ch l khch th thm m m khng th l i thm m khch quan tn ti khng ty thuc vo mun ch quan ca con ngi. Tro tng thm m ch khng sn sinh ra chng. Gi tr thm m v vy c ny sinh ng

thc thm m tn ti di hai dng: thc thng thng v thc l lun. Kh thm m. Cn thc l lun li l dng biu hin cao mang tnh khi qut, tnh h thng ngi. l khi con ngi khai thc, ng ha hin thc v phng din thm m trong thut ca ngi ngh s. Vi t cch l mt hot ng thm m chuyn bit, ngh thut biu hin cao nht.

C thc thm m ca thi i, ng thi c thc thm m ca c nhn. th mt mc nht nh i vi thc thm m c nhn. Tuy nhin, khng him nhng c sng, dn ng.

Cng nh nhng hnh thi thc x hi khc, thc thm m va phn nh v thi nhn thc th gii m cn l hnh thi t nhn thc ca con ngi. Vi ngha , t ny. Trong m hc, thc thm m l mt phm tr th hin ch th thm m mt

quan trng ph thuc v lm nn n nh cm xc thm m, th hiu thm m, quan im II.2.2. Cm xc thm m

l trng thi rung ng trc tip ca con ngi trc cc hin tng thm m dng nh chnh hin tng thm m khch quan mun hnh vn trng. c th l c hi, gh tm trc ci thp hn v bun ru trc ci xu y chnh l phm tr biu s tn ti trn thc t mi quan h thm m ca con ngi i vi thc ti.

Cn phi thy s khc bit ca cm xc thm m vi cm xc sinh l. Khi i nhiu khi khng th ni l khng da dit. Nhng l cm gic sinh l, khng hon to ca cm xc thm m cao hn nhiu. l kt qu tng ha ca nhiu yu t: tnh cm m c coi nh mt trong nhng biu hin r nht ca tnh ngi. K. Marx gi tn nu khng c tnh cm thm m th ngay mt con ngi c hc thc cng khng ng Tuy nhin, cng khng nn i lp m cn thy tc ng qua li nht nh gia chng v

Do gn vi l tr, l tng nn cm xc thm m bao gi cng th hin xu hng m tch cc v cm xc thm m tiu cc. iu ny c bit r rt trc nhng hin t y, chng ta va thy s khc bit li va thy c mi lin h gia tnh cm thm m

Hin nhin l cm xc thm m c vai tr to ln trong mi hot ng thm m ngh s trong hot ng sng to. Thiu sc mnh t bn trong ny s khng gii thch n gii thot ni tm. Ngi ngh s sng to khi khng th ng, khng th khng sng t Khng th hiu c cm hng nu tch ri khi cm xc mc d cm hng khng n V vai tr c bit ca cm xc trong mi hot ng thm m nn ch th thm sc. iu kin thit yu l phi xc tip thng xuyn vi cc gi tr thm m. Ci gi l II.2.3. Th hiu thm m

Trong cuc sng, con ngi lun c nhng phn ng thch hoc khng thch phn ng trc cc hin tng thm m th lin quan ti s thch thm m. Th hiu thm

S thch x hi khng nht thnh bt bin. Mi s thay i bn trong v hon c c th hiu ngh thut th nhng s thch phi mang tnh n nh tng i. l v c ny sinh trn c s ca nhiu nhn t vt cht v tinh thn, bn trong v bn ngo

Nh cc lnh vc khc, c th hiu thm m c nhn ng thi c th hiu thm m in ch ngha cui th k XVIII c xy dng trn thc phong kin nn nh gi r Hy xa lnh ci thp hn, n bao gi cng xu xa. Cn thy s gn b cng nh s khng cng u t nhiu chu s chi phi ca th hiu cng ng. Tuy nhin, do c x trng khp, thm ch i ra ngoi th hiu thm m ca cng ng. iu ny phn no n ni ln s giu c ca i sng thm m, i sng vn ha. S n iu, nht l s c m thi. Tht t nht nu phi sng trong mt mi trng hoc mt x hi nh vy.

Do tnh ring bit, c o ca th hiu thm m nn c ngi y n vo l c hnh thnh, thm ch bin i nh nhng hot ng duy tr, pht trin s sng ca cng bng cch ny hay cch khc truy tm thy ci ngun ny sinh ra th hiu thm m cng nh th hiu cng ng. y l nhng hin tng x hi lch s trong phn n uyn chuyn c ci nguyn tc. Bi vy, bn bc hay tranh ci v th hiu thm m l kh vn c th chia thnh hai loi th hiu thm m: lnh mnh v khng lnh mnh. C s khng chnh ng, thc cht hay hnh thc, tn thm hay h thp phm hnh con ngi

y ng phi mt vn rt nhy cm v phc tp vn mt. Mtl

nguyn nhn kinh t, x hi, o c, thm m khc nhau. D thy biu hin ca mt mt thi ca Thi trc mt phn nh s nhy bn trc ci mi mt nhu cu k s hc i mt bt chp iu kin v hon cnh sng, bt chp tp qun v tm l dn gi cng i lin vi phn on thm m. Phn no khc vi cm xc thm m, th hiu con ngi t ra khng cn tinh nhy. Lc , mi nh hng tiu cc t bn ngoi s c

Vai tr ca ngh thut rt ln trong vic xy dng nhng th hiu thm m tch khng hon ton trng khp vi nhau. Th hiu thm m bao hm mt mt c bn ca t o khc xem xt th hiu ngh thut. Ni nh V. Lnin: Khng th vn dng ch nh Khng ai khng thy tm quan trng ca n trong thm nh ngh thut. Cng khng th s tht hin nhin. Th hiu ngh thut l ht nhn ca th hiu thm m, ngc li th hi thm m v th hiu ngh thut s tht s c ngha trong vic xy dng i sng thm II.2.4. Quan im thm m thc x hi gm hai b phn lin quan trc tip vi nhau: t tng x hi v cp tm l (cm xc v th hiu thm m), va c biu l cp t tng (quan

Quan im thm m l mt b phn hp thnh th gii quan ca c nhn v x dng v tnh thng nht ca th gii quan. Cng cn thy vai tr quyt nh ca quan quan bao gi cng mang tnh giai cp khi x hi cn phn chia giai cp. Tuy vy, s tc

Mi quan im, trong c quan im thm m, thng mang tnh l lun v tn ca con ngi. l nhng nguyn tc tip cn cc hin tng v qu trnh thm m n bit l hot ng ngh thut ca ngi ngh s. Trong lch s m hc, ngi ta hay nh Nhn i qua ni chn ct Schxpia v ngi khn gi cung nhit bn din vin Oten ngh sa nhng cu vit trn m ch ca h. T cu Ni y yn ngh nh vit kch v ngi khn gi ti nht th gii. Xy dng quan im thm m ng n v tch cc, v

V quan im thm m b chi phi bi quan im trit hc v chnh tr, nn lch hu. iu ny din ra ngay t thi c i phng ng cng nh phng Ty. Thu mt minh chng. Chng th, mc d theo hc Platon trong nhiu nm rng, Arixtote v ta, cuc tranh lun gia cc c Ng c K, Hunh Thc Khng vi Phm Qunh chun k XX cng nm trong quy lut chung ca lch s m hc.

Ngy nay, trong vic xy dng i sng vn ha thm m dn tc hin i, cu cng c lc, c ni vn cha b ln n, tc ng khng nh n hot ng thm m ca cn phi tranh lun v tnh ng n ca chng nh Ci p l s gin d (M. Gorki) c np hnh ng tht s vn ha kh khn v di lu bit chng no! II.2.5. L tng thm m

Con ngi khng th sng thiu l tng. Xa th, nay vn th v mai sau c

C nhiu dng l tng trong c l tng thm m. Tnh x hi ca l tng o c Nhng l tng thm m c nhng c th ring. L tng thm m l hnh

Mi l tng trong c l tng thm m phi c s kt hp gia yu t lng L tng hp dn, li cun con ngi l v vy. Tuy nhin, nu khng mun thnh o t ni:Cuc sng p l cuc sng phi din ra theo cc khi nim ca chng ta. Chnh t sung nn hnh ng. Nhng mc tiu cao p cn c c s thc thi du mi dng ti

Nh cc dng thc khc, l tng thm m va c tnh giai cp, tnh dn tc, l phi mi ci xa u c, u cn ph b. Chng hn, s khng bao gi lc hu nu gn

l tng thm m trong mt giai on lch s hoc mt giai cp, mt cng ng no trong x hi t bn. Mt nhn vt trong truyn c tch Hong t t hon ca nh vn Php mt ngi nh p, lt gch hng vi cy thin trc qu bn ca s v nhng con chim b ngi nh tr gi mt trm ngn phrng, th lc by gi h s tht ln l: i ci nh p bi

V l tng thm m ni ln hnh nh p cn phi hng ti ca con ngi v ly n lm ch vn ti, u coi n lm chun mc nh gi hiu qu v ngha thm m cao p lun l mong mun ca mi c nhn v ca c x hi. iu ny l thu mi mang tnh quyt nh. Trong mi trng vn ha chung cng nh s trau di hc ng thm m ngoi ngh thut li c gi tr nh hng thng xuyn v rng ln hn n quyt nng cao mt cch c hiu qu cht lng i sng trong x hi v i vi mi ng

C

I T

Nhiu gio trnh m hc hin nay nc ta, khi nim ny quen gi l khch t th.Khi dng thut ng khch th, ta mun ch ton b hin tng khch quan i lp b phn, mt mt no ca th gii khch quan ang c ch th ch tm tm hiu. th. Do vy, h thut ng m hc chnh xc nht th hin mi quan h thm m phi l c III.1. Khi qut v i tng thm m III.1.1. c tnh ca i tng thm m

i tng thm m chnh l mt thm m, cc hin tng thm m khch quan thm m vo mt thi im v mt a im xc nh. N cun ht ch th thm m b thi. Song ngay sau y, thc thm m cho php con ngi i su tm hiu, khm ph nhn tnh khch quan c tnh c bn nht ca i tng thm m. I. Kant cho rng, v Ci thm m tot ln t ton b nhng phm cht, nhng thuc tnh c tht, khng l thu thuc tnh thm m, song khng to ra chng. Nhn mnh mt ny hay xem nh mt kia

Cng cn lu l phm cht v thuc tnh ca i tng thm m khng ch b mi trng chung quanh. Cnh chim ch p khi chao ln gia bu tri xanh bao la; c cng vy. Mt con ngi p l p gia cng ng; mt hnh vi p l trong mi quan ch hon ton mt i c s phn on ci g l p v xu, l cao c v thp hn.

Phm cht v thuc tnh ca i tng thm m c th ny sinh trc ht t h ch yu bi ni dung. iu ny c ngha ph qut, ng c vi cc hin tng thm m m hc chi phi mi hot ng sng to, cm th, v nh gi ngh thut. Xa ri nguy trng cho ch ngha hnh thc honh hnh. Tnh tch cc x hi ca ngh s v th c sng.

Xc nh phm cht thm m ca mi hin tng v qu trnh trong t nhin, x tnh phong ph, cao p ca i sng con ngi. Ngoi i sng chnh tr, o c, kho cn h tiu ch nh gi ci ng v ci tt, m cn cn nhiu h tiu ch nh gi khc m giu c thm ln. Gi trng cha mt thuyn y Ca kho v tn bit ngy no vi (Nguyn Cng Tr)

Ca kho v tn ca thc ti ch thuc v nhng ai sn lng v c kh nng tip

Ngoi tnh khch quan, cng cn lu ti tnh c o ca i tng thm m. nh nhau; anh ch em sinh i ging nhau ti mc nh l hai git nc th cng ch l s vt v hin tng khch quan c i x khng ging nhau trong quan h x hi. bit cao trong mi quan h thm m. Thm ch mi s vt, con ngi s khng cn cng gia tng khi i tng thm m cng lung linh v c sc him c. C th xem bit c ngha i vi ngh thut m nh vn ho M. Gorki tng ni l nu mt c tn tt nht, cng nhiu cng hay. Ngh thut th khc, phi to ra nhng sn phm duy n nhiu cng qu. Ngh thut khng ging th, mi ngh s phi c gng mt sng to ri III.1.2. Cc phm tr thm m tch cc v tiu cc

biu th i tng thm m, ngi ta c th dng nhiu phm tr khc nhau m c bn. Khng th lit k ra ht nhng phm tr thm m khng c bn khc nhau khng dung cha ton b ci duyn. Ngay c ci xinh cng khng hon ton l ci nghin cu. V c mi ln chim lnh c mt phm tr no li l mt dp tip cn gn

Nu thc thm m l khi nim th hin ch th thm m bao qut nht th khi trm ln cc phm tr thm m c th, c bn v khng c bn. Ci thm m gm c p tr thm m y c ph hp vi quy lut pht trin tt yu ca s sng, ca lch s v ngha c con ngi coi l p. Nm c giu mu sc sc s vn b xem l xu. C minh ca loi ngi b lit rt ng vo ci xu. Trong khi s ra i ca H Ch Minh li m Ngi sao y ln ha bnh minh (T Hu)

Vi tt c nhng l do , ci p, ci cao c, ci bi, ci hng l cc phm tr th thy v tr trung tm ca ci p trong h thng cc phm tr th hin i tng thm m s quan tm tm hiu nhiu n nh vy. C ngi thm ch ni qu i rng lch s m h chng mc nht nh, ngi ta c th dng cc thuc tnh c bn ca ci p xc C ngi gi ci bi l ci p b hy dit l v th. Ngi ta cng c th nh ngha ci x p. Vi ngha y, mi hin tng v cc qu trnh cng xu th cng xa l vi ci p a i lt ci p. Cng i lt ci p, ci hi cng ng ph bng, giu ct. Th cn c Tsecnsepxki. Hai ng nhn mnh n v p s, v p qung tnh khi ni v b cao nht ca mi quan h thm m l ngh thut. Ci p bao gi cng l mc tiu h trng. T tng, tnh cm p bao gi cng l kht vng biu hin ca ngh thut ch thc n ni dung. Ni gn li, ngh thut s tr nn v v, v nh hng nu xa ri ho

Cui cng, khng nn qun s gn b v s chuyn ha qua li tinh t v su nh, phn bit. Trong thc t, cc phm tr thm m khng tn ti c lp, tch bit nh gii p nhiu hin tng thm m vn v cng phc tp an cho nhau trong i sng III.2. Ci p

So vi cc phm tr thm m khc, ci p ra i sm nht. Cm xc thm m lao ng trong ci tin li cn ha nhp vi ci thm m. Dn d cng vi s pht tri khc, bng cch ny cch khc vi ci tin li.

Mc du lch s ca ci p hu nh gn lin vi lch s ca loi ngi, mc d ci p, song i n mt quan nim thng nht tng i v ci p qu khng my trong x hi, khng ch c ni con ngi m cn c trong mi hot ng v sn phm g

th d dng ni ci g p? nhng rt kh tr li ci p l g?.

Ni vy hon ton khng c ngha ci p l bt kh tri i vi con ngi, c thuc cc tng lp, cc dn tc cc giai on, cc thi i khc nhau. nh rng ci l p nay li cho l xu, cng khng t ci gi ln cm xc thm m tch cc ngi chung no , nht l trong quan nim ca nhng ai tht lng mun i tm mt ci p

c nhng quan nim v ci p t ti s tha nhn rng ri, chng hn nh x hi l s thng nht hu c gia cc yu t, gia cc b phn vi ci ton th, gia ca mun loi. C v hi ha c th li c v hi ha tru tng. Hi ha c th xng hoc khng cn xng nhng bao gi cng thng nht vi nhau trong mt chnh th kt hp gia cc mt khng i lp khng tng phn. Chic caravat mu sm ni bt li to nn mt s hi ha khc, khng phi khng hp dn v ng ch . Nu s hi h s hi ha tru tng ch yu lin quan n v p ca th gii hu c, ca con ng sinh ng gia ni dung v hnh thc. Ni dung ngh thut bao gi cng l ni dung c dung no . Khng bao gi c mt ni dung tru tng cng nh khng h c mt hn c vi nhau. Nh tc phm ngh thut, v p ca con ngi c to bi nhiu yu t v bn ngoi. Ring i vi phm cht bn trong ca con ngi, l s hi ha gia ca s hi ha tru tng, cn nng trc quan sinh ng ln t duy khi qut. y v Vi i sng thm m, trc gic tinh nhy bao gi cng cn thit v t khi la i chng

Quan nim Ci p l cuc sng ca nh m hc ngi Nga th k XIX Tse pa dng v phong ph nh chnh cuc sng ca con ngi. y, bt c ci g g ngi xanh xao, yu t; mt tn cy p phi sum su, xanh tt S lin tng ny th Li c lin tng gin tip nh son phn trong trang im ca ngi ph n. Khng ph p l cuc sng cn c hiu mt cch bao qut hn. Ci p khng ch gi nn s ngha y, hong hn kt thc mt ngy vn c sc cun ht chng ta. Mt tn ti c tng p l i tng chng t n mang mt cuc sng hay gi cho chng ta nim ng sng th ngha ca n cng tng gp bi. Thi y, khng t quan nim m hc duy nh l vic t ci p ngh thut ln trn ci p i sng. Hegel tng tuyn b lo l bng quan, khng t do, nn khng c tiu chun g c th thng nht trong s phn lp trng m hc duy vt ca mnh. ng i tm ci p bn trn v bn ngoi cu ngh thut c th tp trung hn, m c hn ci p i sng nhng u c bt ngu

V p i sng mun hnh vn trng. l ci p trong thin nhin, trong x h p. V p thin nhin l thc o u tin ca v p trong i sng v trong ngh th trong t nhin. T bao i nay, thin nhin l mt trong nhng i tng th hin hp ny:

Long la

Thnh xy kh

Cm hng ngh thut bt ngun t t tri, sng ni, c cy, hoa l tht v c thin nhin tng l thc o ban u ca ngh thut. y chnh l c s ca quan i. m nhc l s bt chc m thanh t nhin ca chim chc, sng sui Hi ha th

Ci p trong x hi v cng phong ph, l ci p trong i sng hng ng sng i thng. Mt hnh vi, mt li c x, mt np sng, mt thi quen trong gia n cng nh cuc sng ca mi cng ng s c ngha bit bao nu u, vo thi im trin trong mi trng thm m lnh mnh v phong ph. Song nu lao ng l thc trnh lao ng v thnh qu lao ng cn c c bit coi trng.

Bn ta

C sc ng (Hong Trung Thng)

Con ngi cng c t do th lao ng cng khng l vic lm kh sai, nng n to ra nhng sn phm tinh thn cng nh vt cht khi y cng c iu kin lung linh c lao ng nhiu n nh vy. Tuy nhin, mun vn ti t do, con ngi khng ch cn lun e da con ngi, khin con ngi phi ng ln ginh v gi cuc sng v kht v

Trn i n

Cay n (H Ch Minh)

V p ny sinh trong qu trnh v thnh qu u tranh x hi chn chnh xa thin v c, chnh v t. cng l s khc bit ch yu gia ci p trong x hi v c sng ca con ngi bao gi cng gn cht vi gi tr chnh tr, gi tr nhn thc v gi tr

Tiu biu cho v p trong x hi l v p ni con ngi. Tc ng c cu Ng Ngi p l c m

Treo n

V p c khun mt, vc dng, hnh hi ni con ngi. Tht may mn cho ng khi c s n o, cn nhc gia sc vi ti v c. Cn nhn chung, khng m mnh tch cc ng thi cao v p ca phm cht bn trong con ngi. Trong trn ci duyn th t b bin i hn nhiu.

Tt c v p ca thin nhin, x hi v con ngi c tp trung trong ngh munsng to theo quy lut ca ci p. Song ch trong ngh thut, con ngi mi c mt cch c thc nht, chuyn bit nht. Ci p trong tc phm ngh thut mang v p (con ngi p, mi trng p, cnh tr p). Th hin ci xu cng nhm hn Mnh giy Nt son (Nguyn Khuyn)

Ma mai tin s giy, c danh m khng c thc, l mt cch khng nh v th ngh thut l v p t tng, tnh cm ca ngi ngh s gi gm qua hnh tng. Ng ngi vo th gii. Tm lng v suy ngh ca ngi ngh s mi ng ni v ng chia Tip xc vi ci p trong ngh thut con ngi khng th dng dng, y l bi v bit c bc l qua cht liu v qua cch thc th hin ni dung. Trong ngh thut, n khng ging vi cc sn phm vt cht v tinh thn khc, tc phm ngh thut phi ng Tnh hon thin hon m bao gi cng l mc tiu phn u ca ngi ngh s. Nh th Cha m sinh ra nng Gi nng l ngi con gi Ngh thut sinh ra nng Gi nng l Thn v n

Nng sinh ra ln th nht cht Nng sinh ra ln th hai sng mi (L Ngn Sn)

Vy l, khng th ni n ci p m qun ni n ngh thut. Tuy nhin, ci phi ch c nhim v sng to ra ci p. ng nht gia ci p v ngh thut s sai l III.3. Ci cao c, ci bi, ci hi III.3.1. Ci cao c

Hin trong ting Vit c nhiu tn gi khc nhau cho cng mt thut ng sublim

Cng nh ci p, ci cao c l mt phm tr th hin i tng thm m kh thut.Gn gi vi ci p, ci cao c c nhng phm cht v thuc tnh gi nn nhng Song mun nhn bit ra bn cht ca ci cao c khng th khng ch ra s khc bit ca i tng thm m, ci cao c thng l nhng s vt, hin tng, qu trnh khch qu chin cng ly lng ginh v gi nn c lp ca nc nh Nhiu khi chng c tnh cha ca Phidel Castro Lch s s xa n cho ti Li c khi chng n cha v siu th thm m, ci cao c thng gi ln nhng cm xc chong ngp, ngng vng, sn cao c. Chng hn, trc con ngi v cuc i cao p v trong sng ca H Ch Minh

Bc sn Ri:

Mong manh

Phi dng php so snh v li ni nh vy mi din t c phn no vc dn tim v khi c ca bt k ai c lng tri trn tri t ny.

R rng, khng nn i lp ci cao c v ci p. Cng khng nn ng nht c siu phm ca khng t hin tng v qu trnh ca thc t vn l c s ca u c ln to ra thi gh s, thm ch khut phc trc nhng ci phi thng, k v trong i tiu u c to bo trong sng to v c m, hoc y con ngi vo th b ng, thu ny ni ln ngha to ln ca ci cao c trong i sng thm m v rng ra trong i sn

Da vo tnh cht ca i tng thm m v sc thi ca cm xc thm m c th Ci cao c thanh cao

i tng thm m y thng khng nht thit phi to ln, hng v, nhng b ni v lm vic ca H Ch Minh ti Ph Ch tch. Ta khng th khng bi ngi cm sng ng phng ha quyn vi thin nhin, u gi nh n cuc i bnh d ht lng - Ci cao c huy hong

i tng thm m trong trng hp ny thng s mang v p k v, tc trn bi bin Nha Trang. Tri cao rng. Bin mnh mng. Mt mu xanh bch ngc tri ra Chng kin cnh tng chi li, bao la ca bin tri nh vy con ngi khng th khng - Ci cao c rn ngp

i tng thm m y thng l nhng cnh tng, nhng bin ng gh g rn ngp, con ngi thng ny sinh ra cm gic chong ngp v lng lng. C nhi thm m.

-

Ci cao c thn phc

i tng thm m trong trng hp ny l nhng hnh ng anh hng, nhng gi nn cm xc khm phc, sng bi ni ch th thm m. V d: hnh nh anh Tri n chn l sinh ra (th T Hu). ri. III.3.2. Ci bi

Cn nhn mnh l s phn chia ci cao c nh trn ch l tng i. Trong th

Trong kch bn vn chng c mt th ti xy dng trn thuc tnh ca ci bi

Mc d c mt vi phm cht gn gi vi ci p, ci bi hon ton khc bit v Ring i vi ngh thut, c th tm thy ci p c ni dung ln hnh thc ca tc ph khi ci bi i lin vi mt mt, hy sinh gi cm xc au bun, thng tic ni con ngi.

Tuy nhin, khng phi s au thng, mt mt no cng mang tnh bi. Ci cht lm cho chng ta ri l trong s cm phc v xt thng. Ch c nhng ti nng ln b xc gn lin vi bn cht ca ci bi. Trong nhng hon cnh ny sinh ra ci bi con ng tr ngi trn ng dn n mc ch cao c v s chin thng ca ci thin trc ci cc nhn vt hin thn ca ci b cha th thnh t v chin thng. S hy dit, tht b b vi ci p, ci cao c v ci anh hng.

Ni khc i, ci bi chnh l ci p, ci cao c, ci anh hng trong mi xung t t cng quyt lit th tnh bi cng tng v ni cm thng cng ln. C ci bi c nhn, ngi. Ci cht Nguyn Tri trong lch s l mt bi kch c nhn: Nghe hn Nguyn Tri phiu diu

Ting gm k (T Hu) d.

Ci bi lch s gn vi nhng xung t dn ti s tht bi ca c mt phong tro

ng cha ta tng Ca vn ng v i im m kha (Ch Lan Vin)

C iu loi bi no, du l c nhn hay lch s, cng u cn thm nhun tinh t ngi tin vo nh mnh, s phn. y l khi con ngi cha kh nng l gii ci bi t khc hn. H nhn thy nguyn do ca ci bi t mi quan h i khng trong x hi v lc quantrong cuc sng cch mng v ngh thut cch mng mt thi. Cuc u tranh l kh trnh khi. Trong nhiu tnh hung bi kch, con ngi bnh thn n nhn ci ch sinh. H khng my may bun au, run s. ngha ca bi kch lc quan tht v cng to

Khng ring bi kch lc quan, ci bi ni chung bao gi cng c tc dng khi cnh, thc y cuc sng i v pha trc. ngha gio dc ca ci bi c bit r rt tro ti t lu.

Ngoi ngha gio dc, ci bi cn c ngha nhn thc su sc. Ci bi gip ch trnh mu thun. S pht trin l g nu khng phi l vic gii quyt mu thun to cn c c s xut hin. Kht vng chinh phc th gii con ngi l v hn. Nhng,

thi. III.3. Ci hi

Cng nh ci bi, ci hi l mt phm tr thm m ch c trong x hi v trong n cm v nng khiu hi hc l mt trong nhng c im quan trng nht to nn s k ci ct, ngay c khi h ri vo nhng tnh cnh chng ng ci cht no. H ch nho thut no li khng c th loi hi. Trong th th c th tro phng, kch; trong truyn sn khu th c hi kch, kch vui Ci hi gp phn lm tng thm v sinh ng v hp

Khc vi ci bi, ci hi thuc phm tr thm m tiu cc. i tng ca ci h ngc, hm hnh l nhng ci xu nhng khng t bit v t nhn l xu, lm khi l bt ci chng t mnh lun tnh to lm ch c tnh hung v c th tch mnh ra Ci hi vy l bao gi cng gn vi ci ci: c khi l ting ci ph ln sng sc.

Mun gy ci cn phi c i tng ci v ch th ci. tr thnh i t ha. Mu thun nhiu dng: mu thun gia bn trong v bn ngoi, gia cc yu t ci xut hin.

C iu, khng phi ci ci no cng mang tnh hi. Khi c tha mn mt thm nhun tr tu. Do vy nhng mc khc nhau, ci hi bao gi cng c ngha bn. i vi thi h tt xu trong ni b mnh, ci hi li l cng c gio dc hu ch, kh qu nghim tc. H t b ri mt trong nhng phng tin sng vui v, lng thin khuynh hng x hi trong ting ci cn tr thnh thc thng trc ca mi ngi n

Cn c vo tnh cht ca mu thun gy ci c th chia thnh nhiu kiu dng

- Ci hi i khng: Xut hin nhng th lc th ch vi li ch giai cp, dn t

- Ci hi khng i khng: Ny sinh trong ni b cng ng vi tt c nhng biu

Nu ci ci trng hp u mang khuynh hng chi b th nghch, th c va tt. Ci hi gn vi ci bi trong ting ci ra nc mt.

Tng ng vi ci hi i khng v khng i khng ngoi i sng l hai hnh th, cn chm bim th dnh cho ni b mnh. Tuy nhin, sc iu hi phong ph hn n hn s chm bim. Ngh thut do i hi ca cuc sng v ca cng chng m lun c dm. Nhng cng nn coi trng s dng nhng ting ci mnh m, ch ng.

Thn

Bn Cm ght k th Ti tn y su (Maiacpxki)

Trng trch ln vai cc ngh s. Vinh quang ln cng i lin vi chc phn n

P NGH THUT T

Chng I: C TRNG CI.1. Ngh thut l g?

M hc xa nay lun coi trng vic nghin cu ngh thut hnh thi cao n ngh thut thng c s dng theo ngha rng hp khc nhau. Theo ngha rng nh t ti mt mc cao, iu luyn trong b mn ca mnh. Ngi chng kin thng hn l ngi ta a ra khi nim ngh thut ch mi hot ng, mi sn phm c xa xa phng ng cng nh phng Ty. Trong ngn ng ca nhiu dn tc p chung l ngh thut. Chng hn, ngi Hy Lp c i ch dng mt t duy nht ch n cng nhng ngi lao ng to ra nhng vt dng hu ch khc. Rt lu v sau v cho M T. Macro cho rng cc loi hnh ngh thut khng ch gm vn chng, hi ha, m nhau.

Ngh thut theo ngha hp nht, cht ch nht l ch hot ng v thnh ph ngh thut c nht v nh. Mi nh ngha v ngh thut trc nay hu nh u xoay q thut?. Vn ho L.Tlxti trong Ngh thut l g? c a ra gn 70 nh ngha, song kh ngh thut theo ngha hp nht ny:

- Xc nh bn cht ca ngh thut trong mi lin h vi thc ti. Theo xu hn s ti hin cm tnh hin thc trong mt cht liu nht nh nh lao ng sng to ca n

- Tm bn cht ca ngh thut trong mi lin h vi con ngi, v ngi ta a r

C th chp nhn ng thi c hai quan nim . Bi v, ngh thut l mt lnh mt quan nim y v thu o v mt trong nhng hin tng tinh thn k diu vo

Nghin cu k s thy mi quan h su xa ca hai quan nim va nu. Trung t x hi cng chnh l ngh thut v con ngi. C iu, quan nim u c phn hng n cao, trong khi hng ni th li coi trng ni dung t tng. Do th, vic kt hp hai cc

Cn phn bit khi nim ngh thut theo ngha nghim ngt ny vi khi nim phn ca i sng thm m. C th thy s khc bit ca thm m v ngh thut qua m - Nhn chung, khi nim thm m rng hn khi nim ngh thut. Ci thm m c

- Ngh thut l lnh vc hot ng c lp ca ngi ngh s. Ci thm m th k

- V phng din ni dung, ngh thut phong ph hn thm m. Ngoi ni dung tn gio

- Nhng hin tng thm m c th hnh thc khng p. i vi tc phm ngh xc rng: v mt khun mt p hon ton khc vi v mt cch p.

Nh vy, mc d c nhiu im ging nhau, thm m v ngh thut l hai khi n

I.2. i tng ngh thut

Nn trnh lm ln i tng ngh thut vi ni dung ngh thut. Ci m ngh th hot ng sng to ca ngi ngh s, l ni dung. i tng cn l vt t n. N ng v cc bn ng quyt nh cng v mt phong cnh vi mt iu kin khng c phn bit c tng c tnh ca tng ha s. Hng ti cng mt i tng nhng ni d thut qua sng to ca ngi ngh s.

M hc duy vt v duy tm i lp nhau trong vic xem xt i tng ca ngh

i(Platon) hay tinh thn vnh vin (Hegel), ngha l nhng yu t bn ngoi i sn ca ngh s l ni khi ngun ca ngh thut. Sng to ngh thut theo h l s biu Hon ton tri ngc vi quan im m hc duy tm, ch quan cng nh khch quan, thc ti khch quan , tn ti bn ngoi v c lp vi mun ch quan ca con ngi. nh chnh cuc i, khng u l rng cm ca ngh thut c. Khng th lit k cht l gia i tng ca khoa hc v i tng ca ngh thut. Bilinxki khng nh: Tt c t

Khi ni ton b th gii t nhin, x hi v con ngi u c th c ngh th bit ngh thut, chng hn, vi khoa hc. Vy nt ring y l g? chnh l mt th hai kha cnh c bn sau:

- Mt l: v c o thm m. Ngh thut lun ch ti ci c th, sinh ng mu ng v lun c yu cu c ch ng trong tc phm ngh thut. Ci chung, ci khi th c i mt tru tng trong ngh thut. Phi l i mt ny, i mt kia, khng ging

- Hai l: tnh ngi ca i tng ngh thut. Ni mt cch n gin, bt k hin - thm m vi con ngi. Ngh thut l ting ni c bit ca con ngi v cuc sng, tm thy ch ng trong tc phm ngh thut. Ngy trc c nh ph bnh ta a ra h Con mo, con ch c lng

Bi tre V cu kia l ca dao: Gi a cy ci v tri Rau rm li chu li ng cay

Nh ph bnh nhn nh rt ng rng cu sau l th, l ngh thut, cn cu mun nhn gi mt tm tnh su nng n ngi c. Chnh v tnh ngi l mt trong n i tng hng u ca mnh. iu ny hon ton ph hp vi thc tin sng to ngh thut vn lun c xem l phng tin ch yu biu l t tng v tnh cm ca co

Ch trng con ngi, ngh thut khng v th m t hn ch trong vic th hi nhng ci i vo tc phm ngh thut khng phi lc no cng nh chng tch ca tip nhn nhng gi tr ngh thut. Con ngi l i tng c ngh thut c bit coi trng tr thnh nguyn l tng lai khi khoa hc, k thut tin tin to ra nhng my mc tinh vi dn dn thay th i ngc li bn cht ch thc ca ngh thut.

Con ngi vi t cch l i tng trung tm, hng u ca ngh thut phi l ngi cng ng v con ngi khc thng, ngi ngh s cn coi trng thm ti con n nhng phng din m trc y v nhng nguyn do khc nhau c lc c ni t nh thc t v khng bin chng. I.3. Ni dung ngh thut v hnh thc ngh thut

Khi nim ngh thut c ng thi xc nh trn hai phng din: hot nghing v thnh phm. Tc phm ngh thut sn phm sng to tinh thn ca ngi yu t c bn cu thnh tc phm l ni dung ngh thut v hnh thc ngh thut.

Hin gi vn tn ti nhng kin tri ngc nhau trong vic nh gi vai tr c thc, nng cao nhn thc ca con ngi v hin thc phong ph, sinh ng l mt tron l thuc tnh ch khng phi l nhim v, cng khng phi l nhim v trng yu ca n

dung hin thc vn l mt thc th hin nhin, l b phn c bn ca ni dung tc phm c gia mt khch quan v mt ch quan, nn ni dung tnh cm, t tng cng l b quan nim, sc soi sng, s xut ca ngi ngh s trc thc t cuc sng. Hai b xem chng nh l bnh din b mt v bnh din b su ca ni dung ngh thut. Tiu c phn nh. Cn vi ni dung t tng, tnh cm th l tnh chn tht lch s c th ca t

Hnh thc ngh thut l phng thc chuyn ti ni dung ngh thut. D thy h sc mu, ng nt trong ngh thut to hnh To nn v p thc th trong vic s k nng th hin iu luyn. Hnh thc ngh thut cn l cch t chc cc yu t ca t kh nng kt cu tc phm c mt chnh th duy nht. Thiu ci nhn ton cc, tc p t nhin trong s th hin. Xt on gi tr hnh thc ngh thut ca tc phm l tnh ngh

Nh bt c s vt v hin tng no ngoi i sng, ni dung ngh thut v h gi cng l ni dung ca hnh thc nht nh, cn hnh thc bao gi cng nhm th hi phn xc v phn hn ca mt con ngi. Bi vy, nh cc thc th hu c, mi tc ph nh no trong s sng u nh hng n s tn ti ca chnh tc phm ngh thut

S thng nht bin chng gia ni dung ngh thut v hnh thc ngh thut tro i. Tnh quyt nh ca ni dung khin cho bt c s thay i no ca n u sm mu thc mi. Cho nn, cng cn nhn r tnh nng ng, tnh tng i c lp ca cc y bit th hin trong ngh thut. Bi tc phm ngh thut khng ch cn ng, cn tt m truyn cm. Khng u m v p ca hnh thc li c i hi cao nh trong ngh ngh thut. I.4. Hnh tng ngh thut I.4.1. T duy hnh tng v t duy lun l

Ngi ta khng th c mt cng trnh khoa hc vi gi lin m khng cm thy xem mt b phim nhiu tp sut ngy m khng cm thy nng n, thm ch khng sao cch thc c th, qua hnh tng ngh thut. Hy nghe nh th Phm Tin Dut trong Ngy mai, ngy mai hon ton chin thng Anh dt tay em, tri chi cht sao ging Thp n ta s chi trng ngoi thm Ta thp n lng, thp c n ng sao nm cnh Ta dn nhau ti ngi nh n hoa lp lnh Ni y l phng ci chng mnh Ta s lm ngn n ko qun tht p Mang nhng hnh ngi, nhng cnh hm nay Cho nhng cuc hnh qun no cn trong bng ti S hin mun i trn mt ngn n xoay

Lng lc quan trn khng c din t bng nhng l l kh khan m bng c nhin m su lng, bn lu.

Hnh tng ngh thut c sng to bi mt kiu t duy c bit t duy h c Hegel coi l c trng ca ngh thut. lm ni tri lao ng v t duy ca ng t duy lun l vi t duy hnh tng mt cch r rng v thu o. ng cho rng: ng

chng lgc cn ngi kia li bng nhng bc tranh (PQT nhn mnh). Kt qu cui c u sng to, song tnh cht ca s sng to h khng hon ton ging nhau. Nh k mnh lm ra nhng sn phm mi m cha tng xut hin. Gia khi nim khoa hc v

Ngh thut khng t ra trc ngh s nhim v th hin ton b i tng. Y nng to ra o gic v tnh ton vn v y ca i tng th hin. Sc cun ht ca

Khi nim bao gi cng xc nh v mt ngha. Khoa hc khng cho php kh nhiu phng din khc nhau. Cng chng tip nhn n mi ngi mt v. Hnh tng hng r rt, khng th lp l hai mt.

S thng nht bin chng gia ni dung v hnh thc cng l im khc bit ch Mi s thay i ca ni dung hay ca hnh thc u a n mt sn phm khc, khng di nhiu hnh thc khc nhau, phc tp c, n gin c, nhng khng nh hng nhi

Mt s khc bit na l hnh tng ngh thut khng b bi b bi nhng tin ra lc hu. S k tha trong ngh thut c tnh lin tc v trit . Ci n sau c th thay th ci trc nu chng tht s c gi tr. Mi hnh tng ngh thut thnh cng

Khc bit cui cng rt quan trng l hnh tng ngh thut bao gi cng thm ngha. Mi chi tit lm nn mu tht ca hnh tng lun bit vng d (Goethe). Khi thc s tm ti khm ph ca nh khoa hc thng rt ln v mnh. Song nguyn l kho

S phn bit gia hnh tng vi khi nim, gia lao ng ngh thut vi lao d l s ng nht cng u c mt mu tng tng (Bt k trit hc). Do vy, khng I.4.2. c im ca hnh tng ngh thut

Hnh tng ngh thut l g? n nay nhiu ngi thng coi hnh tng ngh ngh s sng to nn. Quan nim ny mi ch bao qut cc tc phm ngh thut nghi sao? iu kh khn nht l phi tm ra nhng qui lut chung ca hnh tng ngh thut ln c hai loi hnh tng ngh thut va ni.

S thng nht sinh ng gia yu t ch quan v yu t khch quan trong hnh t

Tc phm ngh thut l sn phm tinh thn ca ngi ngh s. Nhng ngi ng i mun phng tm nhy hoa, v ha vi mu ca mnh lm ra mt. Tc phm ngh Ngh thut l hnh nh ch quan ca th gii khch quan. Hai mt ch quan v khch sng ca ngui ngh s. Mt khch quan l tnh cht, sc thi, hin trng ca cc hin t th nhn ra trong loi hnh tng biu hin. Bi v, con ngi ngh s cng l mt b p khng h tn ti tnh biu hin thun khit.

Kh Khng t (Xun Diu)

Cn trnh ph nhn tnh khch quan ca hnh tng. Do quan nim Cuc sn thut ch l s t chc ca ngh lc con ngi. ng sa vo ch ngha duy tm ch trng hp bc nh truyn thn hoc pho tng rp khun li c th p hn nhng b vi chng ta. Bilinxki vit: Tc phm ngh thut s cht nu n m t cuc sng ch i. Tnh l tng bao gi cng ha quyn vi tnh hin thc trong hnh tng ngh thu Anh nghe ci mn ca i ang kt tinh

N cha thnh hnh anh cho n hnh Cha thnh ht anh lm nn ht Ri tr tn tay ngi cng vi mu anh

l c im chung ca lao ng ngh thut chn chnh xa nay. S thng nht sinh ng gia mt khi qut v mt c th trong hnh tng.

S thng nht gia ci chung v ci ring c tnh ph bin i vi mun loi. nga.Khng c nga chung chung m phi l nga trng, nga , nga hng, nga t trong nhn thc khoa hc, ci c th b tc b n mc ti thiu, ch cn l nhng dn nhng phm tr, khi nim c ngha c lp, tch bit khi nhng hin tng vn l th hin phi qua ci ring, ci c bit; mt bn cht mun c bc l phi qua cc h thi ca bn thn i sng l nh vy. i vi loi hnh tng biu hin, cm ngh ring v thi i mnh ang sng. Ngh thut chn chnh mang tnh x hi, khng th l ting lu ca tc phm ngh thut. Trong khi, nh mt c th, hnh tng ngh thut mi c d

Mun xy dng c cc hnh tng ngh thut va giu s sng va giu s thut l s kt hp gia phng php khi qut ho v phng php c th ha, nhm hnh ha l quy lut chung ca mi hot ng sng to ngh thut ch chc. S thng nht sinh ng gia l tr v cm xc trong hnh tng ngh thut.

Tip nhn ngh thut, cng chng khng th dng dng. Ngi ta c th khc, th, cng vi s rung ng ca con tim, tr c ca cng chng ngh thut cn c t thm:

Ni c

V khi nhn thc cng tng th cm xc cng su cng vi nhp p dn dp ca

T nh

Ngi ngh s bng l tr tnh to v tnh cm nng chy to nn hnh t xc. Thiu t tng, hnh tng s trng rng v hi ht. Thiu cm xc, hnh tng s tnh cm, thnh nim tin. Bi vy, sc tc ng ca ngh thut mi mnh lit v bn l su vo ngh, tnh cm ca con ngi v c gi tr lu di, bn b. Tnh c l ca hnh tng ngh thut

Trong khi nhn mnh ti mi quan h mu tht gia nhn thc v hin thc, Le v i sng. y l bi ngh thut khng sao chp m biu hin t nhin. Chn l ngh ngi ngh s l r rt v hin nhin. Ngh thut khng phi l s tht i sng. Gia ng hnh tung. Vy nn, trong ca kch, din vin ch ht m khng ni, v nu nh c ni th ha khng t nhin nh trong i thng; trong hi ha, ngi ngh s v tranh trn gi thch cao tc nn tng ngi cng mun vt in nh tng khng c l v l Trt t khng gian v thi gian lun b rt ngn v khun gn li theo ca o din ngh thut no mang m tnh c l nh thi ca. Nh th c php vit nh sau v c

ni ny tt c ha thnh th

Mi s vn vo v ngha thc ca cu th s tr nn ht sc ng ngh di c ng n tc phm, cng chng phi chp nhn nhng nguyn tc . I.4.3. iu kin xy dng hnh tng ngh thut

Sng to c cc hnh tng ngh thut thnh cng lun l mong c da dit ngh s. Nh ti Lvitan, Trn Vn Cn, Tnxti, Anh c l nh ti ma thu vng n

to ra nhng hnh tng ngh thut di do ngha v sc sng, ngi ngh c gi l cm hng ngh thut.

Cng u trong vic khm ph ra vai tr ca cm hng trong lao ng ngh t vit:Khng ai tr thnh nh th gii nu khng c ngn la no , mt th bnh in nhng kch bit suy ngh mt cch phi chng ra khi vng quc ca ngh thut. H Hiu qu v cht lng sng to ty thuc phn nhiu vo cm hng. Mt ti nng ln nh ht ngang ngi bt mnh i, c lng l khc t bt c nh cu c no nh m c nhng pht giy huyn diu, ngi ngh s khng th b ng trng ch. Cm hng

Cm hng sng to gip nng lc h cu ca ngi ngh s vn hnh. H cu l s tp hp, la chn, sp xp ti liu i sng. cn l s cm xc ha ti liu b y c vai tr c bit ca tr tng tng phong ph cng vn hiu bit, s tri nghim v thn tng ca ngh thut (Pautpxki). Tr tng tng cho ngi ngh s nhng g v t duy ca nh sng to. Tuy nhin, nng lc tng tng li t l thun vi vn sn nhim, ngi ngh s cng c iu kin tung honh trong i cnh diu k ca tng t tng th kh nng h cu ngh thut cn ph thuc nhiu vo phm cht ca ti nng t

CC LO

Hnh thi hc ngh thut l mt ngnh chuyn nghin cu cc tc phm ngh th thc tin rng ri. N lm tng tnh t gic trong sng to ca ngi ngh s v tng tnh

II.1. Nhng khuynh hng sai lm trong phn chia cc loi hnh ngh thut II.1.1. i lp cc loi hnh ngh thut

Vic i lp cc loi hnh ngh thut khc nhau xut hin t rt xa xa tron loicao qu v thp hn. Vi ng, ngh thut l s biu hin ca th gii nim b cho con ngi nhn thc trc tip v su sc th gii cng c ng cao. Ng thc, th vi ng, cng t gi tr, thm ch c hi. T , Platon ph nhn hi ho v iu

n th k XVIII, nh m hc ngi c Kant vn tip tc phn chia ngh thu mang v p thun ty. S sng to ra nhng hnh thc p t do, khng v li nhng i hi ca ng v th ngh thut l tng. Ngh thut to hnh nh hi ha, i bt chc cc hnh thc t nhin bn ngoi nn ng v tr thp hn m nhc v thi ca

Tht ra ngh thut khng c th bc cao thp, sang hn. Tnh a dng ca cc v nhng nhu cu thm m khc nhau ca cng chng. S giu c ca cc loi hnh ng i sng vn ha t n trnh pht trin khng th ngho nn v n iu.

II.1.2. ng nht cc loi hnh ngh thut

T ch quan nim c hai th ngh thut hon ho v khng hon ho, cc kh tha nhn c mt loi hnh duy nht: ngh thut tru tng. Theo h, l nhng nh i.

Ch ngha hin i c bit xem thng nhng tc phm ngh thut hin thc. nhng nguyn l c k tri buc kh nng sng to ca ngi ngh s. Vi h, ngh th mt th gii khc, thm ch xa l vi th gii hin thc.

Ch ngha hin i trong ngh thut ng thi cao vai tr ca v thc, trc g tim thc su xa, v hnh trong con ngi trao vo tay ngi ngh s mt v kh l sng mt chiu hc thuyt ca Phrt. Trn thc t, h y hot ng sng to ngh thu

Vi tt c nhng c im va nu, ch ngha hin i c nhin ch tuyn truy hin thc loi. Vic ng nht ha loi hnh ngh thut ch chng t s n iu ca mt cch gi to.

Ni nh vy khng c ngha l ngh thut tru tng khng to ra c nhng thm m. Ngh thut c ch ng cho mi khuynh hng, tro lu. Ci ch chung ca thm m ca con ngi v x hi. II.2. Cc cch phn loi ngh thut hin i Tiu ch phn loi quyt nh n cch thc phn loi. Mi h tiu ch i lin vi

c im ca hnh thi hc ngh thut hin i l khng da vo mt c s duy vic phn loi c tc dng thit thc i vi hot ng sng to v cm th ngh thu

Mun vy, hnh thi hc ngh thut cn xut pht t tnh cht ca i tng th nhau trong vic s dng cht liu v ngn ng ngh thut. S khng l nu da vo c xp vo h thng hon ton khc.

S phn loi ch l xt trn i th v mang tnh tng i. Thc tin ngh thu i lp cc loi hnh ngh thut vi nhau. Mi loi hnh ngh thut c s trng, s o p ng nhng nhu cu thm m nhau ca x hi. II.2.1. Da vo i tng ch yu ca s phn nh

Nu xut pht t i tng ch yu ca s phn nh ngh thut (hay tiu ch b

Ngh thut khng gian l ngh thut tnh bao gm hi ha, ha, iu khc. c c bit coi trng. Chng c th mnh trong vic th hin s vt th ng yn t to nn cm ngh su sc v lng ng trong tm tr ca ngi cm th.

Ngh thut thi gian l loi ngh thut ng bao gm m nhc, vn chng, m vn ng v bin i lun c xem trng. Ngi thng thc c iu kin ha nhp v

thc c mt mnh v mt yu ca mnh, c ngh thut khng gian v ngh hin ca mnh. ngh thut tnh, cc ngh s c gng to nn o gic chuyn ng tron khng gian v s tnh ti. II.2.2. Da vo tnh cht ch yu ca hnh tng

Hnh tng ngh thut bao gi cng va phn nh va biu hin. Tuy nhin, c t tm t ca ngi ngh s. Xut pht t c s ny, ta c th chia thnh hai loi hnh ng

Hi ha (truyn thng), iu khc, t s (vn chng) c coi l ngh thut t

hay khng m t.

Vic phn chia ngh thut to hnh hay biu hin ch l c l nhm ch trng nhc cng nh kh nhc) ch yu l nhm din t t tng, tnh cm ca nhc s tr tng ni) li ch yu hng ti vic th hin hnh th, dng dp, hnh ng ca con ng

Mc ch sng to gn nh chi phi ton b qu trnh sng to v c trng ca ngi ngh s c quyn chn la v x l nhm t n hiu qu ngh thut cao nht. thun nht. l l do ca s tn ti song hnh cc thut ng: t s tnh t s; tr tn II.2.3. Da vo phng thc tha mn nhu cu thm m

So vi cc gic quan khc, thnh gic v th gic c vai tr c bit trong vic ti thnh ba loi: ngh thut th gic (hi ha, iu khc, kin trc), ngh thut thnh gic (m

Vic phn chia thnh cc loi hnh ngh thut k trn c ci r su xa trong hot con ngi cm nhn th gii. n tng th gic gn lin trc ht vi khng gian, gp p gian, ch yu biu th i sng tinh thn ca con ngi mt thc th diu k ca th on u tin t c s cho ton b qu trnh nhn thc ca con ngi.

Cm th hnh tng th gic v thnh gic ty thuc vo nhiu iu kin ch qu c nhu cu phong ph ca mnh mi ni mi lc. II.2.4. Da vo cht liu c bn sng to hnh tng

Cng nhm ng ha hin thc bng hnh tng, mi loi hnh ngh thut li d sau:

- Ngh thut s dng vt liu t nhin nh , g, kim loi, sng ng vt Ta cuc sng v con ngi hin i l nhng nhu cu vt cht c bn bc u c th s dng cc cht liu t nhin cng c iu kin pht trin rng ri, gp phn quan trng

- Ngh thut s dng ngn t: vn chng. Ngn t nh l cng c sng to c c s dng vi sc mnh ngh thut cao nht. chnh l mt trong nhng c s

- Ngh thut s dng m thanh: m nhc. y l mt trong cc loi hnh ngh (thanh nhc) v nhc n (kh nhc). Ngi ta cng c th phn chia theo quy m dn n

- Ngh thut ly chnh con ngi lm cht liu th hin (ngh thut din xut v c nhng yu cu sng to ring. H chu s quy nh nghim ngt ca kch bn vn ch s i hi nng lc v phm cht ngh s h cng rt ln. Nu khng khng c nh II.2.5. Da vo mt s tiu ch khc

Ngoi nhng c s chnh k trn, hnh thi hc ngh thut hin i cn c th x

Da vo tiu ch tnh nng, ngi ta chia thnh ngh thut thun nht (hay ngh thut ng dng cng pht trin. ngh thut ng dng, tnh nng li ch v tnh nng t thng c c mt thc dng. Chng hn trong m nhc c c nhc nhy, nhc nghi l, n

Da vo s l thuc ln nhau, ta c loi ngh thut c trc v loi ngh thut Sn khu, biu din m nhc, in nh, biu din ma l ngh thut c sau.

Da vo tnh cht ca s tn ti, ngi ta chia thnh hai loi: ngh thut c lp v vn chng), v o (ma v nhc). Li c ngh thut tng hp nhiu phng tin c

Ngoi ra, ngi ta cn k ti nhiu c s phn loi khc nh: trnh din khng

........................

TI LIU T1- Vn Khang Huy: M hc Mc Lnin, Nxb H & THCN, H Ni, 1985. 2- Hoi Lam: Tm hiu M hc Mc Lnin, Nxb Vn ha, H Ni, 1979.

3- Iu. Lukin, V. Xcachersicp: Nguyn l M hc Mc Lnin, Nxb Sch gio khoa Mc 4- L Ngc Tr (Ch bin), M hc i cng, Nxb Vn ha Thng tin, H Ni, 1994.

ng nhp|Bo co lm dng|Trang in|Xa quyn truy cp|c cung cp bi Google Sites