1. , " . ? 80- , , , , .

. manage, , , , , , , . ( ).

Terminot menaxment karakterizira proces i/ili li~noto

vodstvo na site i/ili del od organizacijata (naj~esto biznis)

niz razvoj i manipulacija so resursite (~ove~ki, finansiski,

intelektualni ili neopiplivi).

Spored re~nikot na Oksford zborot "manage" doa|a od

italjanskiot maneggiare (da upravuva{ - osobeno so kow), ili

pak od latinskiot kade manus zna~i raka.

Dokolku ovie prethodni klarifikacii ne vi go razjasnija

terminot menaxment, toga{ definicijata na Mary Parker Follett

(1868-1933) }e vi dade podetalno pojasno obrazlo`enie. Taa glasi: "menaxmentot e umetnost na izvr{uvawe na

rabotite so pomo{ na lu|eto". Zatoa menaxmentot, , se sostoi od 5 komponenti:

1.Planirawe

2. Organizirawe

3. Vodstvo

4. Koordinacija

5. Kontrola

"", . . . , , . , ., , . . , .

. , , . . o . , . . . .

. : , , , , , , , , , ,..

(American College Dictionary) : . : .

, , . ( ) , . , . , ( ), .

, . . . . 2 . . , . , . . , , . , . . , , .

, , . , . . . . ?

: . . , ? ?

. New Yorker : . , : , ! .

. , . . . . , , . . ? . , , .

, : ? (, , ) , , . .

. , , . . , . . . , . . . :

, ? . , . . , . . . . . , . : ? : .

. . , , , , , ,... . . . . . .

.

. ? , ?

. , , . . . , , . , . . . . ? , ? . , . , , , . .

, , . , . ? , . . .

. , . ? () ??? , ,.....

:

= f { }

storijat na menaxmentot

Modernite menaxeri koristat mnogu od iskustvata,

principite i tehnikite na porane{nite koncepti.

Industriskata revolucija be{e pri~ina, odnosno po

industriskata revolucija se razvija golem del na pretprijatija

koi imaa potreba od profesionalni menaxeri.

Vo 1975 god., Rejmond E.Miles ja napi{a knigata Teorija na

menaxmentot: Implikacii na organizacisko odnesuvawe i

razvoj, vo koja go popularizira korisniot model na evolucija

na menaxment teorijata vo SAD. Negoviot model gi vklu~uva

klasi~nite, ~ovekite relacii i menaxmentot na ~ove~kite resursi.

Klasi~na kola Klasi~niot na~in na razmisluvawe datira od okolu 1900-ta

godina i prodol`uva, odnosno trae do 1920-ta.

Tradicionalniot ili klasi~en menaxment se fokusira na

efikasnosta pri rabota i gi vklu~uva birokratskiot,

nau~niot i administrativniot menaxment. Birokratskiot

menaxment se bazira na eden racionalen set od strukturni

akcioni kursevi, odnosno pravila i procedure; hierarhija i

jasna raspredelba na rabotata. Nau~niot menaxment se

fokusira na eden najdobar na~in da se zavr{i rabotata. Administrativniot menaxment go prou~uva protokot na

informaciite vo operacijata na organizacijata.

1. 2.

Birokratija

Maks Veber (1864-1920), poznat kako tatkoto na modernata

sociologija, ja analiiral birokratijata kako najrazumna i najlogi~na struktura za pogolemi organizacii. Birokratiite

se formiraat vrz osnova na legalni ili racionalni

avtoriteti bazirani na zakoni, procedur, pravila itn. Pozicioniot avtoritet na superiorniot vrz pot~inetiot

poteknuva od legalen avtoritet. Harizmati~niot avtoritet

poteknuva i zavisi od individualnite osobini na poedinecot.

Efikasnosta na birokratijata kako ureduvawe doa|a od:

Jasno definirani i specijalizirani funkcii

Upotreba na legalen avtoritet

Hierarhisko podreduvawe

Pi{ani pravila i proceduri

Tehni~ki trenirani birokrati

Dodeluvawe pozicii bazirano na tehni~ka ekspertiza

Promocii bazirani na sposobnost

Jasno opredeleni karierni pravci

Nau~en menaxment

Nau~niot menaxment se fokusira na odnosi ~ovek - ma{ina.

Organizacionata produktivnost }e bide zgolemena dokolku se

zgolemi efikasnosta na produktivniot proces. Perspektivata

za efikasnost se sostoi vo kreirawe rabotni mesta koi se

ekonomi~ni na vreme, ~ove~ki energija i drugi produktivni

resursi. Rabotnite mesta se dizajnirani taka {to sekoj

rabotnik ima specifi~na, dobro kontrolirana zada~a koja

moe da se izvede kako {to mu e poso~eno. Specifi~nite proceduri i metodi mora da se sledat bez isklu~oci.

Frderik Tejlor (1856-1915)

Mnogu od Teljorovite studii bile izvedeni vo Bethlehem Steel

Company vo Pitsburg. Za da ja podobri produktivnosta Tejlor

gi prou~uval vremeto i dvi`e~kite detali na rabotno mesto,

razvival podobar metod za izvr{uvawe na istata rabota i go

obu~uval rabotnikot. Ponatamu ja zgolemil nadnicata so {to

se zgolemila i produkivnosta na rabotnicite.

Vo 1911, Frederik Tejlor, poznat kako tatko na nau~niot

menaxment, ja objavil Principi na nau~en menaxment vo koja predlaga novi rabotni metodi dizajnirani da ja zgolemat

produktivnosta. Eden od ovie poznati eksperimenti e kako da

se zgolemi produktivnosta na ~ovek koj tovari `elezo vo vagon.

Tejlor ja rascepkal rabotata na najmali komponenti - dvi`ewa

i zapo~nal da eksperimentira so koi dvi`ewa rabotnikot }e

bide najproduktiven. Zemal asovnik i merel koi di`ewa se najkratki i najednostavni, a nevejoratno po ekperimentot

doka`al deka produktivnosta so negovite instrukcii na eden

rabotnik se zgolemila od 12 na 47 toni na den! ejloroviot modus na rabota dramati~no ja zgolemil produktivnosta.

Frank (1868-1924) i Lilian (1878-1972) Gilbret

Frank i Lilian Gilbert mu posvetija posebno vnimanie na

metodot na identificirawe na osnovnite dvi`ewa pri rabota;

na~inot na koj tie dvi`ewa se kombinirani za da gi

formiraat metodite na operacijata na vremetraeweto koe e potrebno na sekoe od tie dvi`ewa. Tie bile ubedeni deka e

mo`no da se dizajniraat rabotni metodi ~ie vreme bi mo`elo

da se presmeta odnapred, otkolku da se oslonat na studiite za

rabota vo koi vremeto za rabota se dobiva so opservacija.

Frank Gilbert poznat kako tatko na studiite za vreme I

dvi`ewa pri rabota, snimil individualni dvi`ewa za vreme

na fizika rabota. Ova im ovozmo`ilo na menaxerite da go razdelat rabotniot process na operacii. egovata `ena, inaku psiholog po profesija e i avtor na knigata Psihologija na

trudot. Vo 1911 god. Frank ja pi{uva Studijata za dvi`ewa pri

rabota, a vo 1919 god. bra~niot par ja pi{uva Studijata za

primenlivi dvi`ewa.

Edna od prvite studii na Frank se odnesuva{e na grade`nite

raboti (toj rabotel kako pomo{nik grade`en rabotnik

odredeno vreme). Dizajniral i patentiral posebno skele za

rabota koe reduciralo odredeni iskrivuvawa od edna strana i

ja zgolemilo produktivnosta za 100 procenti od druga. No,

sindikatite ne go prifatija negoviot pronajdok, a

rabotnicite prodol`ija da rabotat po stariot metod.

Gilbertovi bea ubedeni deka postoi sam eden najdobar na~in za izveduvawe na rabotata. Toj najdobar na~in }e mo`e da bide

zamenet so drug samo toga{ koga }e bide otkrien nov i podobar.

Tie ja definirale studijata za rabota kako celina koja mo`e da

se podeli na komponenti (delovi), koi oddelno treba da se

prou~uvaat; da se pronajde korelacijata pome|u niv i od ovie

prou~eni delovi da se pronajde metod so najmalku zagubi.

Studijata za vreme tie ja definirale kako nau~no-

istra`uva~ka analiza na metodi i oprema koja se koristi ili

se planira da se koristi pri izrabotka na edno par~e proizvod.

Pri toa obrnale vnimanie na unapreduvaweto (podobruvaweto)

na prakti~ni detali pri izrabotkata koi vsu{nost ke bidat

najdobriot na~in i odreduvawe na potrebnoto vreme za

izrabotka so toj najdobar metod. Na eden operacionen grafikon

tie nacrtale simboli koi gi pretstavuvale razli~nite

elementi kako: bara, selektira, transportira, dr`i i sl. Ovie

simboli gi narekle therbligs (vsu{nost nivnoto prezime speluvano od pozadi).

Henry Gantt (1861-1919)

Henri Gant go izmislil Gantoviot grafikon koj se upotrebuva

za planirawe na onie operacii koi se preklopuvaat vo odreden

period na vreme. Toj se fokusiral na motivacionite faktori

pri rabota i smetal deka nagradata za odreden raboten u~inok

ima pogolema efektivnost otkolku kaznata za nedobro

izvr{enata rabota. Toj go razvil sistemot za pla}awe kade site

imaat ista minimalna plata, a onie koi ostvarile podobar

raboten u~inok dobivaat bonus (toa e ne{to kako na norma). Toj

isto taka se fokusiral i na va`nosta na kvalitetnoto

rakovodewe.

Administrativen menaxment

Administrativniot menaxment obrnuva posebno

vnimanie na menaxerot i funkciite na menaxmentot. Henri

Fayol (1841--1925), poznat kako tatko na moderniot menaxment,

vsu{nost e francuski industrijalec koj gi postavuva ramkite

za izu~uvawe na menaxmentot. Negovi dela se Op{t i

industriski menaxment. Spored nego menaxmentot se sostoi od

5 funkcii i toa: planirawe, organizirawe, nareduvawe,

koordinirawe i kontrola. Negovite 14 principi na menaxment

vklu~uvaat podelba na rabotata; avtoritet i odgovornost;

disciplina; edinstvo na komandi (naredbi); edinstvo na pravec

(vrabotenite vo edna organizacija treba da imaat isti celi i

planovi); naso~uvawe na induvidualnite interesi kon

generalni (op{ti); ispla}awe na personalot; centralizacija;

skalest lanec (se misli na hierarhiska struktura); nara~ki (se

misli na potro{en materjal; rabotna sila i sl.); pravednost

(ova treba da zna~i kombinacija na qubeznost i pravda).

Dobroto odnesuvaweto kon vrabotenite e va`no za da se

postigne ednakvost); stabilnost na sopstvenosta na

vrabotenite (tie podobro }e ja izvr{uvaat svojata rabota ako se

obezbedeni odnosno osigurani); inicijativi (na vrabotenite

treba da im se dozvoli da gi iska`at svoite idei); i esprit de

corps (menaxmentot mora da go ohrabri moralot na vrabotenite,

zatoa toj veli deka e potreben vistinski talent za

koordinirawe na naporite, ohrabruvawe na entuzijazmot, da se

iskoristi se~ija ve{tina I da se nagradi sekoja vrednost na

rabotnikot bez da se predizvika qubomora ili naru{uvawe na

harmonijata vo relaciite).

Konceptite na Mary Parker Follett gi vklu~uvaat

univerzalnite celi; univerzalni principi i

Zakonot na situacijata. Univerzalnite celi na

organizacijata e integracijata na sekoj

individualen napor vo edna sinergetska celina.

Univerzalnite principi se vsu{nost

povratniot odgovor, odnosno komunikacija vo

dva pravci. I Zakonot na situacijata veli deka

nema eden najdobar na~in da se stori ne{to, toa

sekoga{ zavisi od situacijata.

Odnesuvaweto, odnosno ~ovekovite relacii vo menaxmentot se

pojavija vo 1920 g i se odnesuvaa na ~ovekovite aspekti na

organizacijata. Toa vsu{nost e neoklasi~na {kola, koja se

pojavuva kako reakcija na klasi~nite pristapi vo

menaxmentot. Ovie dvi`ewa zapo~nuvaat so u~ewata na

Hawthorne koi bea izveduvani od 1924 do 1933 na Havtorn

termocentralata na Elektrostopanstvo vo Cicero, Ilinois.

U~ewa na Havtorn

, T.N. Whitehead, Elton Mayo George Homans Fritz Roethlisberger. , , , . .

4 : , , . . . , , , . . , , , , . () . Homans The Human group. 14 , . - . . 21000 .

, , .

Chester Barnard (1886-1961)

() Chester Barnard . . . () () . (1) , (2) (3) . . , . 4 (1) . (2) . (3) . (4) . () (). .

1950- . , . , .

, . , , .

( ) . .

1940- , . (, , ) . . . . ( ), ( ), ( ) ( ). . ( , , ) , .

( )

1960-, , . . .

. , .

, . , , . , , , , . .

, , , . , . , . , . . , () . , . . , .

:

( ) ,

. . , ,

/ / .

.

.

.

.

,

/

. , .

- , , . () . () . , , .

() . / -. () . , - . - . / . - . . () .

. ?

: , , .

, , , , .

. : (1) , (2) , (3) . , , . , . .

: , , , , .

, .

. :

;

;

.

, : 1.

10 ,

2. 5 ,

3.

, .

:

-

-

, , . , . :

1. ;

2. ;

3. ;

4. ;

5. ( )

.

. . : (), . , , . :

-

-

- .

, , . , , . .

. . , , . , .

.

( )

. , , , , , . .

. . , , . : , .

1. OBLICI NA ORGANIZIRAWE I RAZVOJ

So ogled na toa {to vo {umarstvoto osnovnata i najva`na dejnost -

stopanisuvaweto so {umite e dejnost od poseben op{testven interes,

odnosno poradi mnogubrojnite koristi od {umite i zelenite povr{ini, a

posebno poradi nivnite op{tokorisni funkcii, pokraj drugite oblici

na organizirawe, stopanisuvaweto so {umite e organizirano vo javni

pretprijatija. Se razbira, osven javnite pretprijatija, koi se osnovaat

zaradi vr{ewe na stopanskite dejnosti od javen interes, vo {umarstvoto i

vo ozelenuvaweto mo`e da se organiziraat odredeni delovi i dejnosti koi

ne se dejnosti od javen interes, i vo drugi oblici na organizacija-{to e

regulirano so poseben Zakon za trgovskite dru{tva.

Imaj}i go vo predvid gore iznesenoto, vo materijalot za

organizacija i upravuvawe vo {umarstvoto i vo ozelenuvaweto e napraven

osvrt, kako vrz javnite pretprijatija koi se osnovaat spored Zakonot za

javni pretprijatija (,,Slu`ben vesnik na RM br. 38/96 od 31 juni 1996

godina), taka i vrz drugite stopanski oblici t.e. delovni subjekti, koi

pak se osnovaat spored Zakonot za trgovskite dru{tva (,,Slu`ben vesnik

na RM br. 28/96 od 6 juni 1996 godina).

Ovde da istakneme deka so donesuvaweto na Zakonot za trgovskite

dru{tva (ZTD), prakti~no, nastana temelna promena vo odnos na pravnata

terminologija koja dotoga{ be{e vo upotreba, odnosno so donesuvaweto na

ovoj Zakon, prestana da va`i Zakonot za pretprijatijata (,,Slu`ben

vesnik na RM br. 15/93) kade {to vo upotreba be{e terminot "pretprijatie" kako sinonim na stopanski subjekt koj vr{i stopanska

dejnost zaradi ostvaruvawe dobivka. Taka site stopanski, t.e. pravni

subjekti, osven tie {to vr{at stopanska dejnost od javen interes i koi se

osnovaat kako javni pretprijatija (JP), se organiziraat kako trgovski

dru{tva, odnosno spored Zakonot za trgovskite dru{tva. Se razbira, kako

{to }e se vidi ponatamu, ima pove}e formi, t.e. vidovi trgovski dru{tva,

kako {to se: trgovec, trgovec-poedinec, javno trgovsko dru{tvo,

komanditno dru{tvo, dru{tvo so ograni~ena odgovornost, akcionersko

dru{tvo i sl.

Inaku, voop{to, vo stopanstvoto pa i vo {umarstvoto, vo

izminatite pet decenii, nastanaa nekolku promeni vo formata na

organiziraweto. Organizacijata sekako be{e uslovena od razvojot na

proizvodnite sili i promenite vo proizvodstvenite odnosi vo vkupnoto

stopanstvo, odnosno op{testvo i vo oddelni stopanski granki.

Me|utoa, so ogled na specifi~nostite na {umskoto stopanstvo i

posebnoto op{testveno zna~ewe na {umite za edna zemja, vo nastojuvaweto

da se iznajdat najpovolni organizacioni formi, vo periodot po Vtorata

svetska vojna, kaj nas, ima{e pove}e organizacioni promeni, odo{to vo

drugite stopanski granki, no tie promeni bea vo granicite na pravnata

regulativa i vo zavisnost od formite na upravuvaweto na stopanstvoto.

Karakteristi~no e za godinite po Vtorata svetska vojna, vo vremeto

na administrativniot period, koga kako i vo drugite republiki vo

toga{na Jugoslavija, vo na{ata Republika u{te vo maj 1945 godina,

toga{noto Poverenstvo za {umarstvo i rudarstvo pri ASNOM osnova

federalno {umsko pretprijatie za Makedonija ,,FE[UMA. Podocna na mestoto na ova pretprijatie se osnova Zemska uprava na

{umskoindustriskite pretprijatija (maj 1946).

Vo toj period se oformuvaa i nadle`nite republi~ki organi za

{umarstvo i drvna industrija. Prvo vo maj 1945 godina se formira

Ministerstvo za zemjodelie i {umarstvo na NRM, a podocna (1948 godina)

se formira posebno Ministerstvo za {umarstvo na NRM. Vo 1951 godina

se osnovaa Sovet za zemjodelstvo i {umarstvo, Glavna uprava za

{umarstvo, kako Republi~ki organ nadle`en za rabotite vo {umarstvoto,

a rabotite okolu eksploatacijata na {umite i drvnata industrija bea

izdvoeni vo posebna Direkcija za drvna industrija.

Vo tekot na 1952 godina, so decentralizacijata na dr`avnata

uprava i so voveduvaweto na noviot stopanski sistem, Glavnata uprava za

{umarstvo se transformira vo Republi~ka uprava za {umarstvo i taa

ostana do 1956 godina koga se formira Sekretarijat za {umarstvo na

Izvr{niot sovet na NRM, koj pak od sredinata na 1958 godina, premina so

zemjodelstvoto vo Sekretarijatot za zemjodelstvo i {umarstvo na

Izvr{niot sovet na NRM.

Vo tekot na 1952 godina, od dotoga{nata direkcija za drvna

industrija, se formiraa drvnoindustriski pretprijatija vo koi se

voveduva rabotni~ko samoupravuvawe, {umskite stopanstva rabotat kako

ustanovi so samostojno finansirawe. [umskite stopanstva i

nacionalnite parkovi gi osnovaa narodnite odbori na okoliite. Vo 1957

godina vo Makedonija postojat 24 {umski stopanstva, 2 nacionalni

parka, 2 upravi za gradsko i vongradsko zelenilo i 7 sekcii za ureduvawe

na poroite.

Vo periodot na 60-tite godini doa|a do odredeni integracioni

procesi, odnosno do integrirawe, kako me|u {umskite stopanstva koi vo

me|uvreme preminaa vo status na stopanski organizacii, taka i me|u

{umarstvoto i drvnata industrija. Taka na podra~jeto na Makedonija bea

izdiferencirani dva delovni sistema, i toa: ,,Treska Skopje i ,,Makedonija drvo.

So ustavnite promeni vo 1974 godina i so donesuvaweto na t.n.

Zakon za zdru`en trud (ZZT) ili popularno nare~en ,,Rabotni~ki ustav (vo 1976 god.), pokraj drugoto, stopanskite subjekti koi porano rabotea

kako pretprijatija, organizacii, ustanovi i sl. sega se organiziraa kako

organizacii na zdru`en trud (OZT), odnosno osnovni organizacii na

zdru`en trud (OOZT). Pod poimot organizacii na zdru`en trud, voop{to

i vo {umarstvoto se podrazbiraa: osnovnite organizacii, rabotnite

organizacii, slo`enite organizacii i drugite povisoki formi na

zdru`uvawe. Imeno, osnovnite organizacii na zdru`en trud (OOZT) se

zdru`uvaa vo rabotni organizacii (ROZT), rabotite vo slo`eni (SOZT)

itn.

Pri krajot na 80-tite godini dojde do odredeni promeni vo

organizacijata na stopanskite subjekti, koi promeni, sega se zasnovaa na

ustavnite amandmani doneseni vo 1988 godina, koga e donesen, pokraj

drugite i Zakonot za pretprijatijata (,,Sl. list na SFRJ br. 77/88) i koga prakti~no be{e suspendiran dosega{niot Zakon na zdru`en trud. Vo

narednite 2-3 godini i vo {umarstvoto vo Republikata nastanaa

dezintegracioni procesi, pri {to najgolemiot broj {umski stopanstva

koi dotoga{ rabotea kako OOZT vo ramkite na ROZT ili samostojno, se

organiziraa kako op{testveni pretprijatija za stopanisuvawe so {umi

ili, pak, pretprijatija vo op{testvena sopstvenost. Taka, vo Republika

Makedonija, s do donesuvaweto na noviot Zakon za {umite vo 1997 godina

(,,Sl. vesnik na RM br. 47/97), od 30 porane{ni {umski stopanstva 28 se organiziraa kako op{testveni, a 2 (Kru{evo i Del~evo) kako javni

pretprijatija.

So Odluka na Vladata na Republika Makedonija (,,Sl. vesnik na

RM br. 65/97 od 22 dekemvri 1997 godina) i vrz osnova na ~len 17 od Zakonot za {umite e osnovano Javno pretprijatie za stopanisuvawe so

{umite ,,Makedonski {umi so sedi{te vo Skopje, vo koe vlegoa site {umski stopanstva kako podru`nici na javnoto pretprijatie.

Von JP ,,Makedonski {umi ostanaa nacionalnite parkovi ,,Gali~ica Ohrid, ,,Mavrovo Mavrovi Anovi, ,,Pelister Bitola i {umskiot rezervat ,,Jasen Skopje, koi bea organizirani vo rabotna organizacija ,,Nacionalni parkovi i lovi{ta, kako i pretprijatijata za gradsko i vongradsko zelenilo vo Skopje i Bitola koi bea

organizirani kako JP na nivo na lokalna samouprava, odnosno vo

ramkite na drugi javni komunalni pretprijatija.

Sekako deka pretstoi organizirawe na nacionalnite parkovi i

{umskite rezervati vo Republikata vo javni pretprijatija, spored

Zakonot za JP, Zakonot za {umite, kako i spored drugite zakoni so koi se

regulira stopanisuvaweto i upravuvaweto so {umite za posebna namena i

drugite prirodni retkosti i ubavini.

2. JAVNI PRETPRIJATIJA

2.1. POIM I CELI NA OSNOVAWETO NA

JAVNI PRETPRIJATIJA

Javni pretprijatija se osnovaat zaradi vr{ewe na stopanski

dejnosti od javen interes.

Stopanski dejnosti od javen interes se dejnostite koi se nezamenliv

uslov za `ivotot i rabotata na gra|anite, za rabotata na pravnite lica i

na dr`avnite organi.

Pokraj stopanisuvaweto so {umite, spored ~lenot 2 od Zakonot za

javni pretprijatija (25) kako stopanski dejnosti od javen interes se

smetaat dejnosti ili oddelni raboti od dejnostite so koi se ostvaruva

javen interes vo: energetikata, `elezni~kiot soobra}aj i javniot prevoz

na patnici, odr`uvaweto na patnata mre`a, vozdu{niot soobra}aj,

telekomunikaciite i po{tenskiot soobra}aj, sistemot na radio i TV

vrski, cevovodniot transport na nafta i gas, stopanisuvaweto so {umite,

vodite, pasi{tata i drugi vidovi prirodni bogatstva, planiraweto i

ureduvaweto na prostorot, komunalnite dejnosti (me|u koi i gradskoto i

vongradskoto zelenilo), veterinarstvoto i sportot, kako i vo drugi

stopanski dejnosti utvrdeni so zakon.

Javni pretprijatija vo ime na Republika Makedonija osnova

Vladata na RM, a za vr{ewe na oddelni stopanski dejnosti od javen

interes vo ramkite na svoite nadle`nosti, javni pretprijatija mo`at da

osnovaat op{tinite i gradot Skopje (lokalnata samouprava). Javnite

pretprijatija se vo sopstvenost na osnova~ot.

2.2. BELEZI NA JAVNOTO PRETPRIJATIE

Javnoto pretprijatie ima svojstvo na pravno lice i mo`e da

steknuva pravo na podvi`ni i nepodvi`ni predmeti, da steknuva prava i

da prezema obvrski. Toa odgovara za prezemenite obvrski so siot svoj

imot. Svojstvoto na pravno lice javnoto pretprijatie go steknuva od denot

na upisot vo trgovskiot registar.

Sredstvata za raboteweto i razvojot na javnoto pretprijatie se

obezbeduvaat od prihodite koi toa gi ostvaruva so sopstvenoto rabotewe,

od kreditni sredstva i od drugi izvori vo soglasnost so zakon. Sredstvata

od buxetot na osnova~ot (Republikata, odnosno op{tinata) za javnoto

pretprijatie se obezbeduvaat so zakon so koj se ureduvaat uslovite i

na~inot za vr{ewe na oddelni stopanski dejnosti od javen interes. Vo

slu~aj, osnova~ot da mu nalo`i posebni obvrski na javnoto pretprijatie

so koi ne se ostvaruvaat prihodi, osnova~ot e dol`en da mu gi nadomesti

tro{ocite nastanati so izvr{uvaweto na tie posebni obvrski.

Javnoto pretprijatie go vodi svoeto materijalno-finansisko

rabotewe spored finansiskite i smetkovodstvenite pravila i standardi

za trgovskite dru{tva (pretprijatijata).

Zaradi obezbeduvawe na javniot inters, javnoto pretprijatie e

dol`no dejnosta zaradi koja e osnovano da ja vr{i trajno i bez prekin i

negovata rabota e javna.

2.3. OSNOVAWE NA JAVNO PRETPRIJATIE

Spored Zakonot za javni pretprijatija, kako {to e istaknato, javno

pretprijatie mo`e da osnova Republikata i op{tinite t.e. lokalnata

samouprava.

So aktot za osnovawe na javno pretprijatie se utvrduva:

-dejnosta;

-firmata i sedi{teto;

-iznosot na sredstvata za osnovawe i na~inot na nivno

obezbeduvawe;

-organizacijata na javnoto pretprijatie;

-na~inot na sproveduvaweto na odlukite na organite na JP;

-odgovornosta na JP za obvrskite vo pravniot promet so treti lica

i

-rokot za donesuvawe na statutot i imenuvawe na organite na

javnoto pretprijatie, kako i imenuvawe na lice koe }e gi vodi rabotite

na pretprijatieto do negovoto konstituirawe.

Javnoto pretprijatie se zapi{uva vo trgovskiot registar vrz

osnova na prijava, potpi{ana od strana na liceto koe }e gi vodi rabotite

na pretprijatieto do negovoto konstituirawe. Kon prijavata za upis na

osnovaweto na JP se prilo`uva aktot za osnovawe na JP od osnova~ot.

Javnoto pretprijatie e dol`no na registarskiot sud da mu go dostavi

statutot, aktot za imenuvawe na ~lenovi na upravniot odbor i odborot za

kontrola na materijalno-finansiskoto rabotewe, kako i dokaz za

imenuvawe na direktor na JP, vo rok od 30 dena od istekot na rokot

predviden so aktot za osnovawe.

Upisot vo trgovskiot registar se objavuva vo ,,Slu`ben vesnik na

RM.

Osnova~ot na javnoto pretprijatie dava soglasnost na:

-statutot na JP;

-statusnite promeni i organiziraweto na javnoto pretprijatie

kako dru{tvo;

-osnovaweto na dru{tvo so ograni~ena odgovornost (DOO) ili

akcionersko dru{tvo (AD);

-aktot za upotreba na sredstvata ostvareni so raboteweto na JP i

pokrivaweto na zagubite;

-aktot za zadol`uvawe na JP;

-aktot so koj se utvrduvaat cenite na proizvodite i uslugite {to

JP gi prodava i gi vr{i za korisnicite;

-godi{nata smetka i izve{tajot za raboteweto na JP i

-godi{nata investiciona programa usoglasena so vkupniot

stopanski razvoj.

2.4. ORGANIZACIJA NA JP

Javnoto pretprijatie se organizira taka {to dejnosta, zaradi koja e

osnovano, da ja vr{i na na~in so koj se obezbeduva:

-tehni~ko-tehnolo{ko edinstvo na sistemot;

-efikasnost vo raboteweto;

-razvoj i usoglasenost na sopstveniot razvoj so vkupniot stopanski

razvoj vo Republikata, t.e. op{tinata;

-za{tita i unapreduvawe na dobrata od op{t interes;

-trajno, uredno i kvalitetno zadovoluvawe na potrebite na

korisnicite na proizvodi i uslugi i

-samostojnost vo ramkite na sistemot i funkcionalna povrzanost

so drugite sistemi vo zemjata i svetot.

Zaradi efikasnost vo raboteweto, javnoto pretprijatie mo`e da

osnova podru`nici. Tie nemaat svojstvo na pravno lice, no mo`at da

nastapuvaat vo pravniot promet vo ime i za smetka na JP. So

podru`nicata rakovodi rakovoditel {to go imenuva direktorot na JP.

Osnovaweto na podru`nica se prijavuva kaj registarskiot sud

spored sedi{teto na JP {to ja osnovalo. Registarskiot sud go zapi{uva

osnovaweto na podru`nicata vo svojot registar i na sudot na upisot, na

~ie podra~je e sedi{teto na podru`nicata, mu ja ispra}a prijavata so

prilozite.

Javnite pretprijatija mo`at da se povrzuvaat vo grupi na

pretprijatija preku: a) kapitalot, so sozdavawe na vladeja~ko

pretprijatie; b) funkciite, v) interesnoto povrzuvawe vrz osnova na

zakon ili dogovor.

2.5. ORGANI NA JAVNOTO PRETPRIJATIE

Organi na javnoto pretprijatie se:

-upravniot odbor;

-odborot za kontrola na materijalno-finansiskoto rabotewe; i

-direktorot.

2.5.1. Upraven odbor

Upravniot odbor na javnoto pretprijatie se sostoi od najmalku pet,

a najmnogu 15 ~lenovi. Vo upravniot odbor osnova~ot na JP imenuva,

odnosno razre{uva pretstavnici od redot na afirmirani i poznati

stru~waci vo oblasta na predmetot na raboteweto na JP i pretstavnici

na vrabotenite vo JP po predlog na sovetot na vrabotenite. Do izborot na

sovet na vrabotenite, ~lenovite na upravniot odbor od redot na

vrabotenite se imenuvaat po predlog na organizacijata na mnozinskiot

sindikat vo JP.

Brojot na pretstavnicite na vrabotenite vo JP vo upravniot odbor

iznesuva edna tretina od vkupniot broj na ~lenovi.

Vremetraeweto na mandatot na ~lenovite na upravniot odbor ne

mo`e da bide podolg od 4 godini.

Upravniot odbor na javnoto pretprijatie gi ima site ovlastuvawa

da prezeme merki koi se potrebni i korisni zaradi postignuvawe na

celite na JP vo soglasnost so Zakonot.

Upravniot odbor na javnoto pretprijatie:

-go donesuva statutot na JP;

-re{ava za statusni promeni i osnovawe na dru{tva soglasno so

Zakonot;

-ja usvojuva programata za rabota i razvoj na JP;

-ja utvrduva delovnata politika;

-ja usvojuva godi{nata smetka i izve{tajot za raboteweto na JP;

-re{ava za upotreba na sredstva ostvareni so raboteweto na JP i

pokrivawe na zagubite;

-gi donesuva odlukite za investicii;

-gi utvrduva cenite na proizvodite i uslugite;

-re{ava za vnatre{nata organizacija na JP i

-vr{i drugi raboti utvrdeni so aktot za osnovawe i statutot na JP.

Sekoj ~len na upravniot odbor na JP ima eden glas. Odlukite na

upravniot odbor se smetaat za doneseni ako za niv glasale pove}e od

polovinata od site ~lenovi na upravniot odbor.

2.5.2. Odbor za kontrola

Za vr{ewe na kontrola na materijalno-finansiskoto rabotewe na

javnoto pretprijatie se formira odbor od pet ~lenovi.

^lenovite na odborot za kontrola gi imenuva, odnosno gi

razre{uva osnova~ot na javnoto pretprijatie. Za ~lenovi na odborot za

kontrola mo`e da se imenuvaat lica so visoko obrazovanie, koi

poseduvaat znaewa i iskustva osobeno od dejnosta na finansiskoto i

smetkovodstvenoto rabotewe.

Odborot za kontrola zadol`itelno gi pregleduva godi{nite

smetki i izve{tajot za rabotata na JP i po pregleduvaweto mu dava

mislewe na upravniot odbor. Upravniot odbor ne mo`e da gi usvoi

godi{nite smetki i izve{tajot za raboteweto na JP ako prethodno ne

dobie pozitivno mislewe od odborot za kontrola.

Zaradi vr{ewe na rabotite na kontrola, odborot za kontrola mo`e

da vr{i ispituvawe, na samoto mesto, na site dokumenti i spisi na JP, a

zaradi ispituvawe na dokumentite i spisite na JP, mo`e da povika

stru~ni lica koi }e mu pomagaat vo re{avaweto na nadzorot.

^lenovite na odborot za kontrola mo`e da prisustvuvaat na

sednicata na upravniot odbor, no nemaat pravo na glas.

2.5.3. Direktor

So rabotata na javnoto pretprijatie rakovodi direktor, {to go

imenuva, odnosno go razre{uva osnova~ot. Direktorot na javnoto

pretprijatie mo`e da ima zamenik {to go imenuva, odnosno go razre{uva

osnova~ot.

Direktorot se imenuva so mandat od 4 godini.

Direktorot na javnoto pretprijatie:

-go obezbeduva sproveduvaweto na odlukite i zaklu~ocite na

upravniot odbor;

-u~estvuva vo sproveduvaweto na osnovite na programata za rabota

i razvoj;

-u~estvuva vo utvrduvaweto na kriteriumi za koristewe i

raspolagawe so sredstvata i upotrebata na sredstvata ostvareni so

raboteweto na JP;

-vr{i usoglasuvawe na delovnata aktivnost na JP i

-vr{i drugi izvr{ni raboti vo vrska so rabotata i raboteweto na

JP utvrdeni so statutot.

Funkcijata direktor i ~lenovi na odborot za kontrola na JP e

nespojliva so funkcijata pratenik vo Sobranieto na R. Makedonija i

funkciite pretsedatel i ~len (minister) na Vladata na R. Makedonija,

kako i ~len na sovetot i gradona~alnik na op{tinite za JP osnovani od

lokalnata samouprava.

Direktorot odgovara za rezultatite od raboteweto i za zakonitosta

na rabotata na JP. Direktorot odgovara materijalno za {tetata nanesena

na JP so izvr{uvawe na odlukite. Odgovornosta na direktorot se

utvrduva soglasno so odredbite od Zakonot za trgovskite dru{tva

(pretprijatija) koi se odnesuvaat na ~lenovite na odborot na direktori i

~lenovite na upravniot odbor.

Rabotnicite u~estvuvaat vo re{avaweto i upravuvaweto so JP

soglasno so odredbite na Zakonot za trgovskite dru{tva (pretprijatijata)

(28) koi se odnesuvaat na u~estvoto na rabotnicite vo upravuvaweto so

dr`avnite pretprijatija.

2.6. STATUT NA JAVNOTO PRETPRIJATIE

So statutot na javnoto pretprijatie poblisku se ureduva

organizacijata, upravuvaweto i rakovodeweto so javnoto pretprijatie,

op{tite akti i postapkata za nivo donesuvawe, kako i drugi pra{awa od

zna~ewe za javnoto pretprijatie.

2.7. POLO@BA NA VRABOTENITE VO JP

Vrabotenite vo javnoto pretprijatie imaat polo`ba, prava i

obvrski od raboten odnos, kako i vrabotenite vo dru{tvata

(pretprijatijata) (27), osven ako so zakon ne e poinaku uredeno.

Taka, so zakonot so koj se ureduvaat uslovite i na~inot za vr{ewe

stopanska dejnost od javen interes, mo`e da se propi{e deka vo oddelni

javni pretprijatija site ili del od vrabotenite }e imaat polo`ba, prava

i obvrski od raboten odnos kako i vrabotenite vo organite na upravata.

Direktorot na javnoto pretprijatie osnovano od Vladata na R.

Makedonija i negoviot zamenik, imaat status na funkcioner imenuvan od

Vladata na RM, a direktorot na javnoto pretprijatie osnovano od

op{tina ima status na funkcioner imenuvan od op{tina. Pomo{nicite

na direktorot, kako i drugite nositeli na rakovodni funkcii vo javnoto

pretprijatie utvrdeni so statutot, imaat polo`ba, prava i obvrski na

rakovodni rabotnici vo organite na upravata na Republikata, odnosno

op{tinata (lokalnata samouprava).

2.8. PRAVO NA [TRAJK VO JP

So Zakonot za javni pretprijatija, posebno e regulirano pra{aweto

za {trajk vo javnoto pretprijatie. Taka, pokraj drugoto, se predviduva, vo

slu~aj na koristewe na pravoto na {trajk vo javnoto pretprijatie,

sindikatot, odnosno rabotnicite, treba najdocna 7 dena pred denot na

najavata na {trajkot, na direktorot na JP da mu dostavat pismeno

predupreduvawe, vo koe sindikatot, odnosno {trajkuva~kiot odbor,

pretstavnici na upravniot odbor i direktorot, se dol`ni da ponudat

predlog za re{avawe na sporot i so toj predlog da gi zapoznaat

rabotnicite i javnosta.

Vo slu~aj da ne se postigne soglasnost, vo rok od 15 dena od denot na

predupreduvaweto, sindikatot, odnosno {trajkuva~kiot odbor ako donese

odluka rabotnicite da stapat vo {trajk, e dol`en istata odluka da ja

dostavi do direktorot na JP najmalku 7 dena pred po~nuvaweto na

{trajkot. Vo odlukata se naveduva: mestoto, datata, ~asot i traeweto na

{trajkot.

[trajkuva~kiot odbor i rabotnicite koi u~estvuvaat vo {trajkot

vo JP, se dol`ni {trajkot da go organiziraat i da go vodat na na~in i da

prezemat merki so koi }e se obezbedi fizi~ka sigurnost na vrabotenite i

za{tita na imotot, kako i izvr{uvawe, na neophodno nivo, na obvrskite

sprema gra|anite, pravnite lica i dr`avnite organi, kako i drugi

obvrski predvideni so zakon.

2.9. OSTVARUVAWE I ZA[TITA NA

JAVNIOT INTERS VO JP

Vo slu~aj na neizvr{uvawe na dejnosta na JP, a ako toa ne e

posledica na neizvr{eni obvrski od osnova~ot, osnova~ot mo`e da

prezeme merki so koi se obezbeduvaat uslovi za nepre~eno rabotewe na JP.

Neizvr{uvawe na dejnosta, odnosno naru{uvawe na raboteweto na

javnoto pretprijatie se smeta deka nastanalo:

-ako so na~inot na raboteweto na JP ne se obezbeduva trajno i

nepre~eno vr{ewe na dejnosta (proizvodstvo na proizvodi i vr{ewe na

uslugi) ili ne se ostvaruva planot za razvoj kako {to e predvideno, so {to

se nanesuva {teta ili mo`e da im se nanese {teta na korisnicite;

-ako so raspolagaweto na sredstvata se menuva nivnata osnovna

namena, se menuvaat uslovite za rabotewe na JP so {to se ote`nuva

ostvaruvaweto na javniot interes vo JP utvrden so aktot za osnovawe i

-vo drugi slu~ai utvrdeni so zakon.

Vo slu~aj na naru{uvawe na raboteweto na JP, sprema JP osnova~ot

mo`e da gi prezeme slednive merki:

-da go razre{i direktorot na JP;

-da ga raspu{ti upravniot odbor;

-da go raspu{ti odborot za kontrola;

-da ja promeni organizacijata na JP;

-da go zapre od izvr{uvawe aktot na JP koj e sprotiven so zakonot;

-da go zapre od izvr{uvawe aktot na JP ako go doveduva vo pra{awe

ostvaruvaweto na osnovnite funkcii na JP i

-drugi merki utvrdeni so poseben zakon so koj se ureduvaat uslovite

i na~inot na vr{ewe na oddelna stopanska dejnost od javen interes.

Vo slu~aj na prezemawe merki sprema JP, osnova~ot mo`e da

imenuva vr{itel na dol`nosta direktor ili da gi prenese ovlastuvawata

na upravniot odbor, na eden ili na pove}e pretstavnici koi se imenuvaat

so mandat od najmnogu 6 meseci.

2.10. KONTROLA NAD JAVNITE PRETPRIJATIJA

Kontrolata za ekonomsko-finansiskoto rabotewe na JP se vr{i vrz

osnova na poseben zakon, odnosno od strana na Ministerstvoto za

finansii-Uprava za javni prihodi.

2.11. VR[EWE NA STOPANSKA DEJNOST OD JAVEN

INTERES VRZ OSNOVA NA DOZVOLA

Stopanska dejnost od javen interes za Republika Makedonija mo`at

da vr{at fizi~ki i pravni lica vrz osnova na dozvola. Dozvolata ja dava

Vladata na RM, odnosno op{tinata.

Davatelot na dozvolata i fizi~koto, odnosno pravnoto lice

sklu~uvaat dogovor vo koj poblisku se ureduvaat postapkata i na~inot za

vr{ewe stopanska dejnost od javen interes i me|usebnite prava i obvrski

me|u davatelot i vr{itelot na dejnosta.

2.12. ORGANIZACIJA NA JAVNO PRETPRIJATIE ZA

STOPANISUVAWE SO [UMI

2.12.1. Osnovawe na JP za stopanisuvawe so {umi

Vrz osnova na ~len 17 od Zakonot za {umite (,,Slu`ben vesnik na

RM br. 47/97) i ~len 46, stav 3 od Zakonot za Vladata na Republika Makedonija (,,Slu`ben vesnik na SRM br. 38/90 i ,,Slu`ben vesnik na RM br. 63/94), Vladata na Republika Makedonija, na sednicata odr`ana na 15.12.1997 godina, donese ODLUKA za osnovawe javno pretprijatie za

stopanisuvawe so {umi (,,Slu`ben vesnik na RM br. 65/97 od 22 dekemvri 1997 godina)

(63).

Spored ~lenot 1 od Odlukata, se osnova Javno pretprijatie za

stopanisuvawe so {umite za stopanska namena vo dr`avna sopstvenost.

Toa zna~i deka osnovaweto JP e za stopanisuvawe prvo so stopanski {umi

i vtoro za tie vo dr`avna sopstvenost. Me|utoa, vo istata odluka, vo

~lenot 3, stavot 3, stoi: ,,Javnoto pretprijatie za stopanisuvawe so {umi

vr{i i odgleduvawe i za{tita na {umi za posebna namena. Toa zna~i deka osnovanoto JP mo`e da stopanisuva (odgleduva i za{tituva) i {umi

za posebna namena.

Vo konkretniov slu~aj, vo odlukata (~len 2) e opredeleno deka

javnoto pretprijatie za stopanisuvawe so {umi raboti pod firma Javno

pretprijatie za stopanisuvawe so {umi ,,Makedonski {umi Skopje.

Sedi{teto na javnoto pretprijatie za stopanisuvawe so {umi e vo Skopje.

2.12.2. Dejnost na JP za stopanisuvawe so {umi

Osnovna dejnost, kako i drugite dejnosti koi Javnoto pretprijatie

za stopanisuvawe so {umi mo`e da gi vr{i, se predvideni, odnosno

opredeleni vo Odlukata za osnovawe (~len 3).

Osnovnata dejnost na Javnoto pretprijatie za stopanisuvawe so

{umi (ovde se odnesuva konkretno na JP ,,Makedonski {umi - Skopje) e: -odgleduvawe na {umi (odr`uvawe, nega, obnova, melioracija i

rekonstrukcija na {umi i grmu{ki, po{umuvawe vo {uma, na golini i na

erozivni zemji{ta);

-koristewe na {umi (se~a na drvja, proizvodstvo na

{umski sortimenti, sobirawe i proizvodstvo na drugi {umski

proizvodi i toa {umski plodovi, lekoviti rastenija ili

nivni delovi, pe~urki, li{ai, mov, seme, smola, kamen i sl.,

stavawe vo promet na drvo i drugi {umski proizvodi, kako i

koristewe na {umite za turizam, lov i rekreacija); -za{tita na {umi (od protivpravno prisvojuvawe i koristewe,

po`ari, rastitelni bolesti i {tetnici, napasuvawe na dobitok,

`eladewe, protivpravno sobirawe na drugi {umski proizvodi i drugi

o{tetuvawa).

Pokraj osnovnite dejnosti, javnoto pretprijatie za stopanisuvawe

so {umi vr{i i:

-lovstvo i loven turizam;

-organizirawe i dotur na {umski sortimenti;

-organizirawe i transport na {umski sortimenti;

-primarna prerabotka na drvo;

-prerabotka na drugi {umski proizvodi;

-oznaka za se~a na {umi vo dr`avna i vo privatna sopstvenost;

-izdavawe na pridru`na dokumentacija za prenesuvawe i

prevezuvawe na drvo;

-izrabotka na proekti, programi i druga dokumentacija vrzana za

dejnosta na javnoto pretprijatie osven izrabotka na lovno-stopanski

osnovi i planovi za stopanisuvawe so {umi;

-izgradba, rekonstrukcija i odr`uvawe na {umski soobra}ajnici;

-proizvodstvo i dorabotka na {umsko seme;

-proizvodstvo na {umski saden materijal (rasadnici);

-izvoz na drvo i drugi {umski proizvodi i prerabotki od drvo i od

drugi {umski proizvodi;

-nabavka na mehanizacija, oprema, repromaterijali i rezervni

delovi za sopstveni potrebi od uvoz ili od doma{no proizvodstvo.

Javnoto pretprijatie za stopanisuvawe so {umi, kako {to e

izneseno vo prethodnoto poglavje, vr{i i odgleduvawe i za{tita na {umi

so posebna namena.

Dejnosta na JP, vo ovoj slu~aj ,,Makedonski {umi Skopje, e opredelena i so negoviot Statut (74), (vo ~len 7, 8 i 9). Pa, taka vo ~lenot 7

se naveduva deka Javnoto pretprijatie gi vr{i slednive dejnosti:

03001-odgleduvawe na {umi

Odr`uvawe na {umi (nega na {umi, ~istewe na {umi, ~istewe na

stebla od vetki, ~istewe i proret~uvawe), obnova i popolnuvawe na

redovni se~i{ta i dr., rekonstrukcija na {umi (pretvorawe na ponizok

odgleduva~ki tip vo povisok, zamena na vidovi, vnesuvawe na

iglolisnici vo {uma na {irokolisnici, melioracija na zemji{te i

drugo), podigawe novi {umski nasadi, po{umuvawe neobrasnato {umsko

zemji{te i dr.

030002-za{tita na {umi

Za{tita na {umi i {umsko zemji{te od rastitelni bolesti i

{tetnici, od doma{en dobitok i dive~, od po`ar, od aerozagaduvawe,

{tetni klimatski faktori.

^uvawe i za{tita na {umi i {umsko zemji{te od protivpravno

prisvojuvawe i drugi protivpravni dejnosti.

030003-iskoristuvawe na {umi

Proizvodstvo na {umski sortimenti (oblo, delkano i cepkano drvo

i drug surov materijal od drvo), sobirawe {umski proizvodi ({umsko

seme, {umski plodovi, smoli, lekoviti bilki, pe~urki, p~elarewe),

odr`uvawe {umski soobra}ajnici i drugi objekti {to slu`at za

iskoristuvawe na {umi, {umski transport, prevoz na drvo (so zaprega,

motorni vozila ili so splavarewe do glavniot sklad, ili do javen pat),

kako i organizirano vr{ewe na dotur na {umski sortimenti.

030004-lov i odgleduvawe na dive~

Odgleduvawe, za{tita i koristewe na dive~ i proizvodi od dive~

(meso, ko`a, krzno i dr.).

012201-proizvodstvo na re`ana gra|a

Proizvodstvo na re`ana gra|a od iglolisnici i {irokolisnici i

re`ani `elezni~ki pragovi.

012001-proizvodstvo i obrabotka na kamen

Vadewe i melewe na kamen i proizvodstvo na tol~enik.

012131-proizvodstvo na var

010110-poljodelstvo

Proizvodstvo na zelen~uk (kompir, grav, gra{ok, kromid, luk,

zelka, spana}), `ito (p~enka i r`) i cve}iwa i ukrasni rastenija.

020302-ribarstvo na reki i so ribnici

020140-sto~arstvo

Odgleduvawe goveda za meso, mleko i priplod, odgleduvawe na

sviwi za meso, odgleduvawe na ovci za meso, mleko i volna i priplod,

odgleduvawe na kozi, kuni, p~eli i svileni bubi.

020121-proizvodstvo na ovo{je

013122-proizvodstvo na mineralna voda

070124-trgovija na golemo i malo so ogrev i grade`en materijal

080119-preno}i{ta, gostilnici,planinarski domovi i sl.

080202-turisti~ko biro

070310-nadvore{na trgovija so prehranbeni proizvodi

070320-nadvore{na trgovija so neprehranbeni proizvodi (promet so

{umski sortimenti i drugi {umski proizvodi)

110403-drugo proektirawe

Javnoto pretprijatie mo`e, bez zapi{uvawe vo trovskiot registar,

da vr{i pomal obem na drugi dejnosti osven pogore navedenite, koi e

voobi~aeno da se izvr{uvaat zaedno so niv ako pridonesuvaat za podobro

iskoristuvawe na kapacitetite na pretprijatieto (~len 8 od Stautot).

Javnoto pretprijatie rabotite od javen interes gi vr{i soglasno so

Statutot i zakonite so koi se ureduvaat uslovite i na~inot na vr{ewe na

dejnosta od oblasta na {umarstvoto.

2.12.3. Vnatre{na organizacija na JP

za stopanisuvawe so {umi

Organizacijata na Javnoto pretprijatie za stopanisuvawe so {umi

se ureduva so Statutot.

Spored odredbite na ~lenot 10 od Statutot na JP ,,Makedonski

{umi-Skopje, Javnoto pretprijatie se organizira taka {to dejnosta zaradi koja e osnovano da ja vr{i na na~in so koj se obezbeduva:

-tehni~ko-tehnolo{ko i ekonomsko edinstvo;

-efikasnost vo raboteweto;

-za{tita i unapreduvawe na dobrata od op{t interes.

Zaradi uspe{no i efikasno vr{ewe na dejnosta, javnoto

pretprijatie za stopanisuvawe so {umi se organizira vo:

1. direkcija i

2. podru`nici.

So pravilnik za vnatre{nata organizacija se utvrduva brojot,

nazivot i sedi{teto na podru`nicite. Pri toa, takov pravilnik e

donesen i podru`nici na JP ,,Makedonski {umi-Skopje se {umskite stopanstva ([S) (66):

,,Male{evo-Berovo; ,,Ravna Reka-Peh~evo; ,,Golak-Del~evo; ,,Osogovo-Kriva Palanka; ,,Kratovo-Kratovo; ,,Osogovo-Ko~ani; ,,Serta-[tip; ,,Pla~kovica-Radovi{; ,,Pla~kovica-Vinica; ,,Belasica-Strumica; ,,Salanxak-Valandovo; ,,Ko`uv-Gevgelija; ,,Demir Kapija-Demir Kapija; ,,Bor-Kavadarci; ,,Crn Bor-Prilep; ,,Babuna-Veles; ,,[umarstvo-Sveti Nikole; ,,Kajmak~alan-Bitola; ,,Bigla-Demir Hisar; ,,Lipa-Kru{evo; ,,Prespa drvo-Resen; ,,Gali~ica-Ohrid; ,,Jablanica-Struga; ,,Stogovo-Debar; ,,Lopu{nik-Ki~evo; ,,Sandanski-Makedonski Brod; ,,[ar-Gostivar; ,,Le{nica-Tetovo; ,,Karaxica-Skopje i ,,Kumanovo-Kumanovo.

Vo direkcijata na JP se organizira i koordinira izvr{uvaweto na

funkciite od dejnosta i raboteweto na javnoto pretprijatie.

Direkcijata se organizira po sektori, pri {to so organizacijata

se formirani slednite sektori:

-SEKTOR za iskoristuvawe na {umite i primarna prerabotka na

drvoto;

-SEKTOR za odgleduvawe, za{tita i ekologija na {umite;

-SEKTOR za lovstvo i planinski turizam;

-SEKTOR za komercijalni raboti;

-SEKTOR za plan, analiza, razvoj i investicii;

-SEKTOR za ekonomsko-finansiski raboti i

-SEKTOR za pravni, kadrovski i op{ti raboti.

[emata na organizacijata e prika`ana na slikata 1.

So rabotata na Javnoto pretprijatie rakovodi direktor, a so

oddelnite sektori rakovodat pomo{nici direktori.

Podru`nicite, odnosno {umskite stopanstva se

ORGANIZACIONI DELOVI na Javnoto pretprijatie vo koi

neposredno se izvr{uvaat dejnostite na javnoto pretprijatie.

Podru`nicite gi osnova Upravniot odbor na Javnoto pretprijatie.

So podru`nicite rakovodat rakovoditeli.

Pobliskata vnatre{na organizacija na direkcijata i

podru`nicite se ureduva so Pravilnikot za vnatre{na organizacija na

Javnoto pretprijatie. Pri ova, kako {to e izneseno, direkcijata e

organizirana po sektori, a pak, podru`nicite po oddelenija (za

koristewe na {umi, primarna prerabotka na drvoto, mehanizacija i

{umski komunikacii, za odr`uvawe i kontrola, za semenarstvo i

rasadni~ko proizvodstvo, za odgleduvawe, za{tita i po{umuvawe, za

sporedni {umski proizvodi, za lovstvo, za farmi i ribnici, za

ugostitelstvo i sl.) na ~ie ~elo stojat {efovi-rakovoditeli, potoa

slu`bi (za proda`ba i nabavki, za plan, za analiza i razvoj, za

finansiski raboti) na ~ie ~elo stojat referenti-rakovoditeli, kako i

slu`ba za pravni, kadrovski i op{ti raboti na podru`nicata na ~ie

~elo stoi sekretar-rakovoditel.

Sl. 1 [ema na organizacionata postavenost na JP ,,Makedonski {umi 2.12.4. Upravuvawe i rakovodewe so JP za

stopanisuvawe so {umi

Organi na Javnoto pretprijatie za stopanisuvawe so {umi se:

-Upraven odbor;

-Odbor za kontrola na materijalno-finansiskoto rabotewe

-direktor.

Upravniot odbor upravuva so Javnoto pretprijatie. Toj e

sostaven od 9 ~lenovi koi gi imenuva i gi razre{uva Vladata

na Republika Makedonija, od koi 6 ~lenovi od redot na

afirmirani i poznati stru~waci od oblasta na {umarstvoto i

afirmirani javni rabotnici, a trojca od redot na vrabotenite

vo Javnoto pretprijatie, a po predlog na Sovetot na

vrabotenite.

Mandatot na ~lenovite na Upravniot odbor na JP trae 4 godini.

Rabotite koi gi vr{i Upravniot odbor se spored Zakonot za JP i

Statutot.

Za vr{ewe na kontrola na materijalno-finansiskoto rabotewe na

Javnoto pretprijatie se formira Odbor za kontrola od 5 ~lena. ^lenovite

gi imenuva i gi razre{uva osnova~ot, odnosno Vladata na RM. Za ~lenovi

na Odborot za kontrola mo`e da se imenuvaat lica so visoko obrazovanie

koi poseduvaat znaewe i iskustvo, osobeno od dejnosta na finansiskoto i

smetkovodstvenoto rabotewe.

Mandatot na ~lenovite na Odborot za kontrola trae 4 godini.

Nadle`nosta i raboteweto na Odborot za kontrola se utvrdeni so

zakon.

So raboteweto na Javnoto pretprijatie rakovodi direktor {to go

imenuva, odnosno go razre{uva osnova~ot, odnosno Vladata na RM.

Direktorot se imenuva so mandat od 4 godini.

Direktorot go zastapuva i go pretstavuva JP, ovlasten e vo imeto

na JP da sklu~uva dogovori i da prezema drugi pravni raboti, kako i da go

zastapuva JP pred sudovite i drugite organi.

Rabotnici so posebni ovlastuvawa i odgovornosti vo Javnoto

pretprijatie se:

-pomo{nici na direktorot (rakovoditeli na sektori)

-rakovoditeli na podru`nici.

Direktorot na JP gi imenuva i gi razre{uva pomo{nicite na

direktorot i rakovoditelite na podru`nicite. Uslovite, posebnite

ovlastuvawa i odgovornostite na rabotnicite so posebni ovlastuvawa se

ureduvaat so Pravilnikot za vnatre{na organizacija na JP.

Vo Javnoto pretprijatie se izbira Sovet na vrabotenite. ^lenovite

na Sovetot na vrabotenite se izbiraat od strana na vrabotenite vo

podru`nicite i toa po eden ~len od sekoja podru`nica, so javno glasawe i

po predlog na sindikatot. Sovetot na vraboteni dava predlozi i mislewa

po site pra{awa od su{tinski interes za vrabotenite vo JP. Sovetot na

vrabotenite predlaga ~lenovi na Upravniot odbor na JP od redot na

vrabotenite. ^lenovite na Sovetot na vrabotenite imaat mandat od 4

godini.

2.13. ORGANIZACIJA VO OZELENUVAWETO

Pod poimot ozelenuvawe, voop{to, se podrazbira podigawe i

odr`uvawe na zelenilo, pred s, vo naseleni sredini (naselbi), zeleni povr{ini pokraj soobra}ajnici, vo industriski reoni i drugi objekti,

kako i podigawe na zeleni povr{ini zaradi rekultivacija na rudarski

jalovini, deponii i podigawe i odr`uvawe na {umi so posebna namena

kako {to se park-{umi, {umi za odmor i rekreacija i drugi {umi so

posebna namena.

Organizacijata ne samo so podigaweto, tuku i so odr`uvaweto,

odnosno negata, za{titata i odgleduvaweto na zelenite povr{ini zavisi

od pove}e faktori, kako {to se: vidot i namenata na zelenite povr{ini,

obemot, lokacijata i sl.

Vo na{i uslovi, kade {to pod ozelenuvawe, glavno, se podrazbira

podigawe na zeleni povr{ini vo gradski i prigradski podra~ja, kako i

nivno odr`uvawe, organizacijata prete`no e uslovena od vidot i

namenata na zelenite povr{ini. Taka, na primer, vo pogolemite naseleni

mesta stopanisuvaweto so zeleniloto i zelenite povr{ini e, glavno, vo

sklopot na komunalnite pretprijatija, so isklu~ok na g. Skopje, kade {to,

pred desetina godini e organizirano posebno javno pretprijatie (JP)

,,Parkovi i zelenilo. Vo site ostanati gradski (urbani) sredini, stopanisuvaweto so zelenite povr{ini e organizirano vo ramkite na

javnite komunalni pretprijatija. Pritoa, vakvite pretprijatija, denes se

organizirani na lokalno nivo (osnova~i se lokalnata samouprava, t.e.

op{tinite) spored Zakonot za javni pretprijatija.

Sekako deka vo sklopot na javnite komunalni pretprijatija, kako

posebni rabotni edinici, osven zeleniloto, se organizirani komunalna

higiena, vodovod i kanalizacija, pogrebalni uslugi i sli~no.

Inaku, edinstvenoto javno pretprijatie za stopanisuvawe so

gradsko i vongradsko zelenilo e ,,Parkovi i zelenilo- Skopje. Vo pogled na organizacijata na raboteweto, ova pretprijatie e osnovano vedna{ po

osloboduvaweto, vo 1945 god. kako gradska ustanova ,,Gradini i parkovi Skopje so zada~a-odr`uvawe i pro{iruvawe na gradskoto zelenilo.

(Prviot gradski park na povr{ina od okolu 16000 m2, e podignat vo Skopje

1905 godina). Vo 1954 godina Sobranieto na gradot Skopje vostanovuva

,,Uprava za gradsko i vongradsko zelenilo, a od taa godina zapo~nuva so po{umuvawe na park-{umite ,,Vodno, ,,Gazi Baba, ,,Francuski grobi{ta i ,,Zaj~ev Rid.

Vo 1960 godina ,,Upravata za gradsko i vongradsko zelenilo se transformira vo Komunalno-proizvodno pretprijatie ,,Parkovi i

zelenilo Skopje, koe pak vo 1972 god. se integrira so Komunalna higiena, vodovod i kanalizacija vo Javno komunalno pretprijatie ,,Komunalec Skopje. Vo sostav na JKP ,,Komunalec- Skopje, ,,Parkovi i zelenilo se organizirani i rabotat kako posebna osnovna organizacija na zdru`en

trud (OOZT). Od 01.01.1993 god. doa|a do dezintegracija na JKP

,,Komunalec od koga vo posebno javno pretprijatie se izdvojuvaat ,,Parkovi i zelenilo.

Osnovna dejnost na sega{noto JP ,,Parkovi i zelenilo e odr`uvawe na javnoto gradsko i vongradsko zelenilo i sportsko-

rekreativnite centri, podigawe na zelenilo, odr`uvawe na park-{umite,

drvoredite i drugi zeleni povr{ini.

Organizacijata na rabotata, vo slu~ajot na JP ,,Parkovi i

zelenilo e utvrdena so Statutot i Pravilnikot za organizacija i sistematizacija, vo sklopot na oddelni rabotni edinici (RE) kako {to se

RE ,,Gradsko zelenilo, RE ,,Vongradsko zelenilo, RE ,,Podigawe na zelenilo RE ,,Zabaven park i RE ,,Mehanizacija kako slu`bi za razvoj i za op{to-pravni i kadrovski raboti.

Na ~elo na javnite komunalni pretprijatija, kako i na javnite

pretprijatija za parkovi i zelenilo, stoi direktor koj go imenuva,

odnosno go postavuva osnova~ot (Gradski sovet za g. Skopje, odnosno

Sovetot na op{tinata), a na ~elo na rabotnite edinici i na slu`bite

stojat rakovoditeli.

Organi na upravuvaweto vo javnite pretprijatija za stopanisuvawe

so zelenite povr{ini, t.e. parkovite i zeleniloto i so javnite komunalni

pretprijatija vo ~ii ramki se i gradskoto i vongradskoto zelenilo, se

Upravniot odbor, Odborot za kontrola na materijalnoto i finansiskoto

rabotewe i direktorot koj gi nazna~uva, odnosno gi razre{uva osnova~ot

spored odredbite od Zakonot za javni pretprijatija.

3. PRETPRIJATIJA TRGOVSKI DRU[TVA

3.1. POIM ZA TRGOVEC, TRGOVEC-POEDINEC

I TRGOVSKO DRU[TVO

3.1.1. Trgovec

Pod poimot trgovec se podrazbira sekoe pravno ili fizi~ko lice

koe samostojno trajno vr{i nekoja dejnost, kako:

-kupuvawe i proda`ba na podvi`ni predmeti, bez ogled dali se

prodavaat nepromeneti, preraboteni ili obraboteni;

-trguvawe so hartii od vrednost;

-nabavuvawe na podvi`ni predmeti zaradi nivna obrabotka ili

prerabotka za drugi, pod uslov raboteweto da go nadminuva obemot na

,,pomal zanaet; -bankarski dejnosti;

-osiguruvawe;

-prevoz na lica i stoki;

-komisioni raboti, {pedicija, skladirawe i lizing;

-trgovsko zastapuvawe i posreduvawe;

-ugostitelsko-turisti~ka dejnost, informativna dejnost,

marketing ili vr{ewe na drugi trgovski uslugi;

-proizvodstvo na filmovi, video-kaseti, audio-vizuelni zapisi,

softver, kako i drugi sli~ni dejnosti;

-izdava~ka i pe~atarska dejnost i drugi raboti povrzani so

trgovija so knigi i umetni~ki tvorbi i

-kupuvawe, izgradba i ureduvawe na nedvi`ni imoti za proda`ba.

Trgovec, spored prirodata i obemot na dejnosta, se smeta i sekoe

lice koe vo vid na zanimawe vr{i deloven potfat koj bara da bide

organiziran i voden na na~in na koj se vodat trgovskite dejnosti, pod

uslov firmata da bide zapi{ana vo trgovskiot registar. Pri ova, toa se

odnesuva i za oblasta na {umarstvoto samo vo pogled na delovnite

potfati za obrabotuvawe ili prerabotuvawe na sopstveni {umski

proizvodi.

Za trgovci, spored ~lenot 4 vo Zakonot za trgovski dru{tva (ZTD)

(28), ne se smetaat:

-fizi~ki lica koi se zanimavaat so zemjodelska dejnost

(zemjodelci);

-zanaet~ii i lica koi vr{at uslugi ili slobodni zanimawa i

-lica koi vr{at ugostitelski uslugi so izdavawe na sobi vo

sopstveni `iveali{ta.

3.1.2. Trgovec-poedinec

Trgovecot-poedinec e fizi~ko lice koe vr{i nekoja od dejnostite

nabrojani vo poglavieto ,,trgovec. Kako trgovec-poedinec mo`e da se registrira sekoe delovno sposobno lice so postojano mesto na `iveewe vo

RM.

Trgovecot-poedinec se zapi{uva vo trgovskiot registar vrz osnova

na prijava vo koja se naveduvaat:

-imeto i prezimeto, mestoto na `iveewe, adresata i mati~niot broj;

-firmata pod koja }e se vr{i dejnosta;

-sedi{teto i adresata od kade {to }e se vr{i dejnosta i

-predmetot na raboteweto.

Kon prijavata se prilo`uva i obrazec za ovlasten potpisnik i

izjava deka ne e li{en od pravoto da vr{i nekoja od dejnostite opredeleni

so zakon. Edno lice mo`e da registrira samo edna firma kako trgovec-

poedinec.

Firmata na trgovecot-poedinec mora da ja sodr`i oznakata ,,TP, negovoto li~no ime, tatkovoto ime i prezimeto.

3.1.3. Trgovsko dru{tvo

Trgovskoto dru{tvo e zdru`uvawe na dve ili pove}e fizi~ki i

pravni lica koi vlo`uvaat pari, predmeti i prava vo imot {to go

koristat za zaedni~ko rabotewe i zaedni~ki ja delat dobivkata i zagubata

od raboteweto. Vo odredeni slu~ai, opredeleni so zakon, dru{tvo mo`e da

bide osnovano i od edno lice.

Imotot sozdaden so vlo`uvawa vo dru{tvoto se izrazuva vo pari i

ja pretstavuva osnovnata glavnina na dru{tvoto. Licata koi vlo`uvaat

vo osnovnata glavnina se s o d r u ` n i c i na dru{tvoto, odnosno a k c

i o n e r i na dru{tvoto.

3.2. VIDOVI TRGOVSKI DRU[TVA

Dru{tvata, spored formata, kakva i da e nivnata dejnost, spored

~lenot 18 od ZTD, mo`e da bidat:

-javno trgovsko dru{tvo;

-komanditno dru{tvo;

-dru{tvo so ograni~ena odgovornost;

-akcionersko dru{tvo i

-komanditno dru{tvo so akcii.

Formata, traeweto, firmata, sedi{teto, predmetot na rabotewe,

iznosot na osnovnata glavnina, kako i organizacijata i upravuvaweto na

dru{tvoto se utvrduvaat so dogovorot za dru{tvoto, odnosno so statutot

na dru{tvoto.

Dru{tvoto kako pravno lice mo`e da steknuva prava i da prezema

obvrski, da sklu~uva dogovori i drugi pravni raboti. Trgovskoto dru{tvo

za svoite obvrski odgovara so siot svoj imot.

Dru{tvo mo`e da osnovaat doma{ni i stranski fizi~ki i pravni

lica.

3.2.1. Javno trgovsko dru{tvo (JTD)

3.2.1.1. Osnovawe na JTD

Javno trgovsko dru{tvo (JTD) e zdru`uvawe na dve ili pove}e

pravni ili fizi~ki lica koi na doveritelite za obvrskite na dru{tvoto

im odgovaraat li~no i neograni~eno solidarno so siot svoj imot.

Javno trgovsko dru{tvo se osnova so dogovor sklu~en me|u

sodru`nicite. Dogovorot, koj se sklu~uva vo pismena forma, sodr`i

odredbi za:

-prezimeto i imeto, dr`avjanstvoto i mestoto na `iveewe, kako i

adresata na sodru`nicite ili firmata i sedi{teto na sodru`nicite ako

se pravni lica;

-firmata i sedi{teto na javnoto dru{tvo;

-predmetot na raboteweto na javnoto dru{tvo;

-vidot i goleminata na vlogot na sekoj sodru`nik i procenata na

negovata vrednost;

-na~inot na li~noto u~estvo vo rabotata na dru{tvoto na sekoj

sodru`nik;

-na~inot na raspredelbata na dobivkata i na~inot na pokrivaweto

na zagubata;

-na~inot na upravuvaweto i zastapuvaweto na javnoto dru{tvo i

donesuvaweto na odlukite i

-drugi pra{awa opredeleni so zakon.

Javnoto dru{tvo se zapi{uva vo trgovskiot registar.

Sodru`nicite ne mora da vnesat vo javnoto dru{tvo ednakvi vlogovi. Tie

mo`e vo dru{tvoto da vlo`at pari, predmeti, prava, trud i uslugi.

Vrednosta na nepari~niot vlog sodru`nicite spogodbeno ja utvrduvaat vo

pari. Sodru`nik na javno dru{tvo ne smee bez izre~na soglasnost na

drugite sodru`nici da prezema raboti {to se vo ramkite na dejnosta na

javnoto dru{tvo, nitu da bide sodru`nik koj li~no odgovara, da bide ~len

na organ ili vraboten vo dru{tvo koe na javnoto dru{tvo mu e konkurent

ili bi mo`elo da mu bide konkurent. (t.1, ~l.59 od ZTD).

Sodru`nikot ima pravo na nagrada za svoeto li~no u~estvo vo

rabotite na javnoto dru{tvo utvrdeno so dogovorot za dru{tvoto (~l.70).

Dobivkata i zagubata se delat me|u sodru`nicite na javnoto dru{tvo

srazmerno na udelot na sekoj sodru`nik vo dru{tvoto ako so dogovorot za

dru{tvoto poinaku ne e opredeleno (~l.71).

Za obvrskite na javnoto dru{tvo sekoj sodru`nik im odgovara na

doveritelite na javnoto dru{tvo neposredno so celiot svoj imot i

solidarno so site drugi sodru`nici. Sodru`nik koj pristapuva vo javno

dru{tvo {to ve}e postoi, za obvrskite nastanati pred negovoto stapuvawe

vo javnoto dru{tvo odgovara isto kako i drugite sodru`nici (~l. 74, t.1.4).

3.2.1.2. Prestanok na JTD

Javnoto dru{tvo prestanuva so svojata dejnost vo slednive slu~ai

(~l. 77):

-so istekot na vremeto za koe e osnovano;

-so odluka na sodru`nicite;

-so otvorawe ste~ajna postapka na javnoto dru{tvo;

-so smrt na koj bilo od sodru`nicite, odnosno so prestanok na

sodru`nik-pravno lice, ako poinaku ne e opredeleno so dogovorot za

dru{tvoto;

-so otvorawe na ste~ajna postapka nad koj bilo od sodru`nicite;

-so otkaz na nekoj od sodru`nicite na javnoto dru{tvo;

-so pravosilna sudska odluka i

-vo drugi slu~ai opredeleni so zakon i so dogovorot za dru{tvoto.

Prestanokot na javnoto dru{tvo sodru`nicite go prijavuvaat za

upis vo trgovskiot registar, osven ako javnoto dru{tvo prestane poradi

otvorawe na ste~ajna postapka.

3.2.2. Komanditno dru{tvo (KD)

Komanditno dru{tvo, spored ~l. 85 od ZTD, e dru{tvo vo koe se

zdru`uvaat dve ili pove}e lica od koi najmalku eden sodru`nik odgovara

za obvrskite na dru{tvoto solidarno i neograni~eno so siot svoj imot,

koj se vika komplementar, a najmalku eden sodru`nik odgovara za

obvrskite na dru{tvoto samo do iznosot na zapi{aniot vlog na

dru{tvoto, koj se vika komanditor. K o m p l e m e n t a r i t e

u~estvuvaat najmalku so edna petina (1/5) od vkupniot iznos na vlogovite.

3.2.2.1. Osnovawe na KD

Komanditno dru{tvo (KD), spored ~l. 87 i 88 od ZTD, se osnova so

dogovor za dru{tvo, koj se sklu~uva vo pismena forma i sodr`i:

-firmata i sedi{teto na komanditnoto dru{tvo;

-predmetot na raboteweto na komanditnoto dru{tvo;

-imeto i mestoto na `iveewe, odnosno firmata i nejzinoto sedi{te,

dr`avjanstvoto, kako i adresata na sodru`nicite;

-vkupniot iznos na vlogot na sodru`nicite;

-vidot i soodnosot na vlogovite na sekoj od sodru`nicite;

-na~inot i vremeto na uplata na vlogot;

-na~inot na raspredelbata na dobivkata i na~inot na pokrivaweto

na zagubata;

-na~inot na upravuvawe i zastapuvawe na komanditnoto dru{tvo i

donesuvaweto na odlukite i

-drugi odredbi so koi se ureduvaat odnosite me|u sodru`nicite.

Firmata na komanditnoto dru{tvo sodr`i prezime i ime, odnosno

firmata ili skratenata firma barem na eden od komplementarite, a ako

se pove}e, i oznakata ,,i dr., kako i kratenkata ,,KD. Prezimeto i imeto na komanditorot ne se zapi{uva vo firmata, a toj odgovara kako

komplementar ako negovoto prezime i ime e navedeno vo firmata na

komanditnoto dru{tvo (~l. 89 od ZTD).

Komanditnoto dru{tvo se zapi{uva vo trgovskiot registar.

Prijavata za upis vo trgovskiot registar ja podnesuvaat

komplementarite.

Pravata i obvrskite me|u sodru`nicite se ureduvaat so dogovorot

za dru{tvoto.

Spored ~l. 98 od ZTD, komanditorot u~estvuva vo raspredelbata na

dobivkata na komanditnoto dru{tvo srazmerno na uplateniot vlog.

Komanditorot u~estvuva vo pokrivaweto na zagubite na komanditnoto

dru{tvo do visina na zapi{aniot vlog. Toj ne e dol`en da ja vrati

primenata dobivka poradi podocne`na zaguba na komanditnoto dru{tvo.

Komanditor ne mo`e da go zastapuva komanditnoto dru{tvo. Toj ne

mo`e da go zastapuva komanditnoto dru{tvo nitu vrz osnova na

polnomo{no (~l.100). Komanditorot ne odgovara za obvrskite na

komanditnoto dru{tvo ako go uplati siot vlog za koj se obvrzal so

dogovorot za dru{tvoto. Ako pak toj ne go uplati siot vlog za koj se

obvrzal so dogovorot za dru{tvoto, odgovara na doveritelite na

komanditnoto dru{tvo neposredno i solidarno so drugite sodru`nici na

dru{tvoto do iznosot na dogovoreniot vlog namalen za uplateniot del.

Ako komplementar stane komanditor, odgovara kako komanditor od

denot na upisot vo trgovskiot registar kako komanditor. Lice koe

steknuva svojstvo na komanditor, odgovara i za obvrskite na dru{tvoto

koi gi prezelo i pred negovoto pristapuvawe kon dru{tvoto.

3.2.2.2. Prestanok na KD

Komandtinoto dru{tvo prestanuva vo slednive uslovi (~l. 102 od

ZTD):

-ako od nego istapat site komplementari;

-ako nad komplementar bide sproveden ste~aj;

-ako komplementar ja zagubi delovnata sposobnost;

-ako umren komplementar koj bil edinstven i na koj site negovi

naslednici se maloletnici ne mo`e da bide zamenet so nov komplementar

ili komanditnoto dru{tvo da se preobrazi vo dru{tvo so ograni~ena

odgovornost;

-so sudska odluka i

-vo drugi slu~ai opredeleni so zakon i so dogovorot za dru{tvoto.

Vo slu~aj poradi istapuvawe na site komanditori vo komanditnoto

dru{tvo ostanat samo komplementarite, komanditnoto dru{tvo (KD)

svojata dejnost ja prodol`uva kako javno dru{tvo (JTD).

3.2.3. Dru{tvo so ograni~ena odgovornost (DOO)

Dru{tvo so ograni~ena odgovornost (DOO) e dru{tvo vo koe

sodru`nicite u~estvuvaat so po eden vlog (osnoven vlog) vo odnapred

dogovorenata osnovna glavnina na dru{tvoto. Osnovnite vlogovi mo`e da

bidat razli~ni. Za obvrskite na dru{tvoto so ograni~ena odgovornost

sodru`nicite ne odgovaraat (~l. 106 ZTD).

Dru{tvo so ograni~ena odgovornost mo`e da osnova i edno lice koe

se ozna~uva kako edinstven sodru`nik. Dru{tvoto mo`e da ima najmnogu

50 sodru`nici (~l. 107).

Firmata na dru{tvoto so ograni~ena odgovornost mora da go

izrazuva predmetot na raboteweto na dru{tvoto i da gi sodr`i imiwata

na site, na pove}eto ili na eden od sodru`nicite, po {to se navedeni

zborovite ,,dru{tvo so ograni~ena odgovornost ili kratenkata ,,DOO. Koga dru{tvoto e osnovano od edno lice, firmata gi sodr`i zborovite

,,dru{tvo so ograni~ena odgovornost-osnovano od edno lice ili kratenkata ,,DOOEL (~l. 109).

3.2.3.1. Osnovawe na DOO

Dru{tvoto so ograni~ena odgovornost se osnova so dogovor za

dru{tvoto, koj go sklu~uvaat site osnova~i vo pismena forma. Ako

dru{tvoto go osnova edno lice, dogovorot za dru{tvoto se zamenuva so

izjava na osnova~ot za osnovawe na dru{tvoto so ograni~ena odgovornost

dadena kaj notar.

So dogovorot, odnosno so izjavata na osnova~ot za osnovawe na DOO

za dru{tvoto se utvrduva (~l. 111):

-imeto i mestoto na `iveewe, dr`avjanstvoto, kako i adresata na

sodru`nicite, odnosno firmata i sedi{teto ako osnova~ot e pravno

lice;

-firmata i sedi{teto na dru{tvoto;

-vremetraeweto na dru{tvoto;

-iznosot na osnovnata glavnina i iznosot na osnovniot vlog na

sekoj sodru`nik oddelno; ako osnovniot vlog se sostoi od predmeti i

prava, mora tie podrobno da se opi{at i da se nazna~i nivnata vrednost;

-na~inot i vremeto na uplata na pari~nite vlogovi {to se

uplatuvaat vo celost;

-na~inot i merilata na raspredelbata na dobivkata i na~inot na

pokrivaweto na zagubata;

-upravuvaweto na dru{tvoto;

-pravata i obvrskite {to sodru`nicite gi imaat pokraj uplatata

na osnovniot vlog i

-zastapuvaweto na dru{tvoto.

Osnovnata glavnina na DOO se sostoi od zbirot na osnovnite

vlogovi na oddelnite sodru`nici. Taa glasi vo denari, a mo`e i vo

stranska valuta, vo denarska protivvrednost spored sredniot kurs na taa

valuta utvrden-objaven od Narodnata banka na Republika Makedonija na

denot na potpi{uvaweto na dogovorot za dru{tvoto. Osnovnata glavnina

ne mo`e da bide pomala od 10.000 DEM vo denarska protivvrednost.

Iznosot na osnovnata glavnina mora da bide izrazen so cel broj koj e

deliv so sto.

Iznosot na osnovnite vlogovi na sodru`nicite mo`e da bide

razli~en, no goleminata na poedine~niot osnoven vlog ne mo`e da bide

pomala od 200 DEM vo denarska proivvrednost. Osnovniot vlog se

iska`uva vo denari i mora da bide izrazen so cel broj koj e deliv so sto.

Sekoj sodru`nik pri osnovaweto na dru{tvoto ima pravo na eden osnoven

vlog. Eden osnoven vlog mo`e da imaat pove}e lica.

Osnovniot vlog mo`e da se sostoi i od predmeti, pri {to vo

dogovorot za dru{tvoto se opredeluva sodru`nikot koj gi vnesuva

predmetite, kako i predmetite {to se prezemaat, vrednosta po koja

dru{tvoto gi prezema predmetite i pogodnostite {to mu se priznavaat na

sodru`nikot koj gi vnesuva predmetite ako za takvi pogodnosti se

dogovorat sodru`nicite. Kon dogovorot za dru{tvoto se prilo`uva

izve{taj na ovlasten procenuva~ na vrednosta na vlogot vo predmeti.

Ako vrednosta na eden vlog vo predmeti i prava e pomala od 50.000

DEM vo denarska protivvrednost i ako vkupnata vrednost na celinata na

vlogovite vo predmeti i prava ne ja nadminuva polovinata od osnovnata

glavnina, idnite sodru`nici mo`at ednoglasno da re{at da ne ja

procenuvaat vrednosta na vlogot vo predmeti i prava.

Sekoj sodru`nik pri osnovaweto na dru{tvoto so ograni~ena

odgovornost (DOO) mora da uplati edna tretina (1/3) od vlogot {to go

upla}a vo pari, so toa {to vkupniot iznos na site uplati vo pari i

vrednosta na vnesenite predmeti i prava ne mo`e da bide pomal od 5.000

DEM vo denarska protivvrednost. Vlogovite vo predmeti i prava mora vo

celost da se vnesat pred podnesuvaweto na prijavata za upis na

osnovaweto na DOO vo trgovskiot registar.

Ako DOO ne bide osnovano vo rok od {est meseci smetaj}i od denot

na upla}aweto na prviot pari~en vlog na na~inot utvrden so dogovorot za

dru{tvoto, sodru`nik mo`e da bara od sudot da go utvrdi negovoto pravo

za vra}awe na iznosot na negoviot vlog.

Fizi~ko lice ne mo`e da bide edinstven sodru`nik vo pove}e DOO.

Dru{tvoto sostaveno samo od edno lice ne mo`e da bide edinstven

sodru`nik vo drugo DOO.

Sodru`nikot e dol`en prezemeniot osnoven vlog da go plati vo

celost vo soglasnost so dogovorot za dru{tvoto i so odlukata na sobirot

na sodru`nicite.

Sekoj sodru`nik ima pravo da u~estvuva vo upravuvaweto so DOO i

vo raspredelbata na dobivkata, da bide izvestuvan za raboteweto so

dru{tvoto, da gi razgleduva knigite i spisite na dru{tvoto, kako i

pravo na del od ostatokot na likvidacionata, odnosno ste~ajnata masa

(~l.133).

Udelot na sodru`nik vo DOO se opredeluva spored goleminata na

osnovniot vlog {to go prezel sodru`nikot, dokolku so dogovorot za

dru{tvoto ne e poinaku opredeleno. Sodru`nikot mo`e da ima samo eden

udel vo dru{tvoto. Ako toj prezeme i drug udel, negoviot udel se zgolemuva

za prezemeniot udel (~l. 140).

Upravitelot, odnosno upravitelite na DOO vodat kniga na

udelite vo koja, po zapi{uvaweto na dru{tvoto vo trgovskiot registar, se

vnesuva prezimeto i imeto (firmata i nazivot), zanimaweto i mestoto na

`iveewe (sedi{teto) na sekoj sodru`nik, iznosot na osnovniot vlog {to

sodru`nikot go prezel, dopolnitelnite uplati koi gi izvr{il, kako i

posebnite prava i dol`nosti ako se svrzani so udelot. Vo odnos na DOO,

sodru`nik e onoj {to e zapi{an vo knigata na udeli. Udelite vo DOO se

prenoslivi i mo`at da se nasleduvaat na na~in i spored postapka

utvrdeni so dogovorot za dru{tvoto. Preminot na udel po pat na

nasledstvo na bra~en drugar i deca, na zetovi i snai ne mo`e da se

ograni~i.

3.2.3.2. Prestanok na DOO

Sodru`ni~kiot odnos vo DOO prestanuva vo uslovi na:

-smrt na fizi~ko lica - sodru`nik;

-prestanok na pravno lice - sodru`nik;

-istapuvawe na sodru`nikot od dru{tvoto;

-isklu~uvawe na sodru`nikot od dru{tvoto;

-otvorawe na ste~ajna postapka nad sodru`nikot.

Imotnite odnosi se ureduvaat so smetkovodstven bilans {to se

izgotvuva do krajot na mesecot vo koj prestanal sodru`ni~kiot odnos.

Sodru`nikot koj istapuva od DOO, odnosno isklu~en sodru`nik

ima pravo na nadomestok na negoviot udel spored pazarnata vrednost {to

ja imal udelot vo vremeto na istapuvawe, odnosno isklu~uvawe.

Spored ~l. 207 od ZTD, dru{tvoto so ograni~ena odgovornost

prestanuva so:

-istekuvawe na vremeto opredeleno vo dogovorot za dru{tvoto;

-odluka na sodru`nicite;

-odluka za spojuvawe so drugo dru{tvo, odnosno so podelba;

-sproveduvawe na ste~aj;

-odluka na registarskiot sud i

-vo drugi slu~ai opredeleni so zakon.

Odlukata za prestanok na DOO ja donesuvaat sodru`nicite so

najmalku tri~etvrtinsko (3/4) mnozinstvo od vkupniot broj glasovi ili so

sudska odluka. Sudot, pred izrekuvaweto na prestanokot, odr`uva

ro~i{te na koe go soslu{uva upravitelot, odnosno upravitelite, a koga e

obrazuvan (ako ima takov organ) i nadzorniot odbor. Odluka mo`e da se

izre~e i bez soslu{uvawe, t.e. bez ro~i{te ako ne se javile povikanite

lica.

3.2.4. Akcionersko dru{tvo

Akcionerskoto dru{tvo e dru{tvo koe so statutot ima opredelena

i na ednakvi delovi (akcii) podelena glavnina (osnovna glavnina), vo

koja akcionerite u~estvuvaat so po edna ili pove}e akcii i ~ii{to

obvrski se obezbedeni so siot imot na dru{tvoto. Akcionerite imaat

obvrski na davawa utvrdeni so statutot i ne odgovaraat za obvrskite na

akcionerskoto dru{tvo (~l. 221 od ZTD).

Firmata na akcionerskoto dru{tvo mora da go izrazuva predmetot

na raboteweto na dru{tvoto, po koja sleduvaat zborovite ,,akcionersko

dru{tvo" ili kratenkata ,,AD".

Osnovnata glavnina i akciite glasat vo denari, a mo`at vo

protivvrednost da bidat izrazeni i vo stranska valuta.

Najmaliot nominalen iznos na osnovnata glavnina, koga

akcionerskoto dru{tvo se osnova preku javen povik, iznesuva 50.000 DEM

vo denarska protivvrednost, a bez javen povik 20.000 DEM vo denarska

protivvrednost, spored sredniot kurs na Narodnata banka na Republika

Makedonija. Toj iznos mora da bide izrazen so cel broj koj e deliv so

brojot sto. Najmaliot nominalen iznos na akcijata ne mo`e da bide pomal

od 10 DEM.

3.2.4.1. Poim, izdavawe i vidovi akcii

Akciite se hartii od vrednost. Ispravata (dokumentot) za akcijata

se izdava za sekoja akcija ili za pove}e akcii od ist rod zaedno (zbirna

akcija).

Akciite mo`at da glasat na ime i na donesuva~. Akcionerskoto

dru{tvo mo`e da izdava akcii so razli~ni prava, spored {to tie mo`e da

bidat: obi~ni i prioritetni.

Obi~ni akcii se akcii koi na nivnite sopstvenici im davaat:

-pravo na glas vo sobranieto na dru{tvoto;

-pravo na isplata na del od dobivkata (dividendata) i

-pravo na isplata na del od ostatokot od likvidaciskata, odnosno

ste~ajnata masa na dru{tvoto.

Prioritetnite akcii, odnosno prava se sostojat vo mo`nosta

sopstvenicite na takvi akcii da nazna~uvaat ili da predlagaat

opredelen broj ~lenovi na organite na dru{tvoto, no pomalku od

polovinata ili da bidat od imotna priroda, taka {to davaat posebna

korist vo pogled na dobivkata ili imotot na dru{tvoto.

Prioritetnite akcii mo`at da bidat kumulativni i

participativni. Kumulativnata prioritetna akcija na nejziniot

sopstvenik mu dava pravo na naplata na kumuliranite neplateni

dividendi pred naplatuvaweto na kakvi i da bilo dividendi na

sopstvenik na udelot na obi~ni akcii, vo soglasnost so odlukata za

izdavawe akcii. Participativnata prioritetna akcija, pokraj

utvrdenata dividenda, dava i pravo na isplata na dividenda koja im

pripa|a na sopstvenicite na obi~ni akcii, vo soglasnost so odlukata za

izdavawe akcii (~l. 231 od ZTD).

3.2.4.2. Osnovawe na AD

Akcionersko dru{tvo (AD) mo`at da osnovaat najmalku tri

fizi~ki i pravni lica, a po isklu~ok i edno lice, koi go potpi{ale

dogovorot (aktot) za osnovawe. Potpisite na osnova~ite na dru{tvo se

zaveruvaat so notarski akt.

Aktot (dogovorot) za osnovawe na akcionersko dru{tvo sodr`i

odredbi za:

-firmata i sedi{teto na dru{tvoto;

-predmetot na rabotewe;

-visinata na osnovnata glavnina;

-nominalniot iznos na akciite i brojot na akciite spored vidot i

rodot ako se predviduva izdavawe na akcii od razli~ni vidovi, odnosno

rodovi;

-prednostite {to za sebe gi zadr`uvaat osnova~ite;

-nepari~nite vlogovi {to treba da gi izvr{at osnova~ite i drugi

lica;

-pravoto na osnova~ite da gi nazna~uvaat prvite ~lenovi na

organite na upravuvawe, odnosno nadzor, ako taka se predviduva i

-drugi pra{awa od zna~ewe za osnovaweto na dru{tvoto.

Akcionerskoto dru{tvo e osnovano koga e potpi{an aktot za

prezemawe na akcii. Ako ima pove}e akti, osnovaweto e izvr{eno koga e

potpi{an aktot so koj e dovr{eno prezemaweto na akciite.

Osnova~ite davaat oglas za zapi{uvawe na akcii so opredelen rok.

Po dva meseca od istekot na rokot, osnova~ite gi svikuvaat zapi{uva~ite

na akcii na osnova~ko sobranie.

Osnova~koto sobranie rasprava i re{ava so kvorum i mnozinstvo

predviden so zakon. Osnova~koto sobranie, pokraj drugoto, se izjasnuva za

prifa}awe na statutot i gi imenuva ~lenovite na organot na upravuvawe

i na nadzorniot odbor (~l. 266 od ZTD).

Imenuvaniot organ na upravuvawe podnesuva barawe, odnosno

prijava za upis na akcionersko dru{tvo do sudot, odnosno vo trgovskiot

registar.

3.2.4.3. Pravni odnosi me|u AD i akcionerite

Akcionerite pod ednakvi uslovi imaat ednakva polo`ba vo

akcionerskoto dru{tvo.

Akcionerite moraat da gi uplatat vlogovite na povik na

upravniot organ na AD. Akcionerot koj navreme ne ja izvr{i uplatata

nema pravo na glas s dodeka ne ja plati zaostanatata uplata so kamata

poradi zadocnuvawe.

Akcionerite imaat pravo na u~estvo vo dobivkata, osven ako,

spored odlukata na sobranieto, dobivkata e izzemena od raspredelbata

me|u akcionerite. U~estvoto vo dobivkata se opredeluva srazmerno so

nominalniot iznos na akciite, a u~estvoto vo dividendata srazmerno so

izvr{enite uplati.

3.2.4.4. Prestanok na AD

Spored ZTD (~l. 429), akcionersko dru{tvo prestanuva so:

-istekuvawe na vremeto opredeleno so statutot ako dru{tvoto bilo

osnovano na opredeleno vreme;

-odluka na sobranieto na dru{tvoto koja e donesena so glasovi koi

pretstavuvaat tri ~etvrtini (3/4) od osnovnata glavnina;

-pravosilna odluka na sudot so koja se utvrduva deka upisot na

dru{tvoto vo trgovskiot registar bil nezakonit;

-pripojuvawe na dru{tvoto kon drugo dru{tvo i so spojuvawe so

drugo dru{tvo;

-pravosilna odluka na sudot so koja ne se prifa}a sproveduvawe na

ste~ajna postapka i

-sproveduvawe na ste~ajna postapka.

Ako odlukata za prestanok na akcionerskoto dru{tvo ja donesuva

sobranieto na dru{tvoto, odborot na direktorite, upravniot odbor ili

drugo lice ovlasteno od sobranieto, odlukata ja prijavuva zaradi upis vo

trgovskiot registar. Ako pak, odlukata za prestanok na AD ja donesuva

sudot, odlukata ja zapi{uva sudot vo trgovskiot registar po slu`bena

dol`nost.

3.3. UPRAVUVAWE SO TRGOVSKITE DRU[TVA

3.3.1. Upravuvawe so javno trgovsko dru{tvo

So javnoto trgovsko dru{tvo upravuva sekoj sodru`nik. Toa

proizleguva ottamu {to sodru`nicite vo javnoto trgovsko dru{tvo za

obvrskite na dru{tvoto sprema doveritelite odgovaraat li~no i

neograni~eno so siot svoj imot. Me|utoa, sodru`nicite mo`at da se

dogovorat upravuvaweto so javnoto dru{tvo da mu go doverat na eden ili

pove}e sodru`nici, vo koj slu~aj drugite sodru`nici se isklu~eni od

upravuvaweto so javnoto dru{tvo. Doverbata za upravuvawe so javnoto

dru{tvo se dava na lice - sodru`nik koe ima soodvetni sposobnosti za

upravuvawe so dru{tvoto kako menaxer. Vo slu~aj koga me|u

sodru`nicite nema so takvi sposobnosti, toga{ sodru`nicite mo`at da

anga`iraat lice koe ne e sodru`nik i toa da upravuva so raboteweto na

dru{tvoto, se razbira, za takviot anga`man }e prima soodvetna plata.

Liceto na koe mu e dovereno upravuvaweto so javnoto dru{tvo pretstavuva

upravitel.

Sodru`nicite mo`at da go prenesat ovlastuvaweto za upravuvawe

so javnoto dru{tvo na treto lice ako so toa se soglasat drugite

sodru`nici.

Sodru`nikot na koj mu e dovereno upravuvaweto so javnoto dru{tvo

mo`e da se otka`e od doverenoto upravuvawe ako za toa postoi zna~ajna

pri~ina. Kako zna~ajna pri~ina se smeta popre~uvaweto od drugite

sodru`nici da go vr{i doverenoto upravuvawe ili koga toa mu e

onevozmo`eno poradi negovata zdravstvena sostojba. Upravitelot koj ne e

sodru`nik mo`e da bide otpovikan pod uslovi predvideni vo dogovorot za

dru{tvoto ili so odluka na sodru`nicite donesena so mnozinstvo

glasovi.

Za razlika od upravuvaweto so javnoto trgovsko dru{tvo,

upravuvaweto so javnoto pretprijatie e propi{ano so Zakonot za javni

pretprijatija, za {to vo edno od prethodnite poglavija e izneseno.

3.3.2. Upravuvawe s