Основни принципи на Основни принципи на управувањеуправување

Централизам, децентрализам, Централизам, децентрализам,

Елементи на организацијаЕлементи на организација

Секоја организација содржи Секоја организација содржи четири основни елементи: четири основни елементи:

нормативен елемент кој го нормативен елемент кој го сочинува целта, сочинува целта,

субјективен елемент субјективен елемент претставен преку луѓето кои ја претставен преку луѓето кои ја сочинуваат организацијата;сочинуваат организацијата;

Елементи на организацијаЕлементи на организација

материјален елемент составен од материјален елемент составен од средствата со кои располага средствата со кои располага организацијата; и организацијата; и

структурален елемент на структурален елемент на организацијата кој ја означува организацијата кој ја означува организационата структура, организационата структура, односно организационото односно организационото поврзување на целите, луѓето и поврзување на целите, луѓето и средствата заради оставрување средствата заради оставрување на посакуваниот ефект.на посакуваниот ефект.

Поим на централизамПоим на централизам

Управување со организацијата од Управување со организацијата од еден центар. еден центар.

Централизам во администрацијата Централизам во администрацијата значи вршење на сите значи вршење на сите административни дејности од административни дејности од страна на највисоките страна на највисоките административни органи или во административни органи или во потполна зависност од нив и под потполна зависност од нив и под нивна целосна контрола.нивна целосна контрола.

Основни карактеристики на Основни карактеристики на централизмот:централизмот: Само државата има својство на Само државата има својство на

правно лице;правно лице; Концентрација на сите буџетски Концентрација на сите буџетски

средства во раце на државата;средства во раце на државата; Монопол на административните Монопол на административните

иницијативи;иницијативи; Непостоење на органи на локална Непостоење на органи на локална

власт, туку претставници на власт, туку претставници на централните органи;централните органи;

Неучество на граѓаните при Неучество на граѓаните при одлучување за работите од локален одлучување за работите од локален интерес;интерес;

Строго почитување на принципите Строго почитување на принципите на хиерархија и субординација;на хиерархија и субординација;

Видови централизам:Видови централизам:

1. Крут, строг или бирократски 1. Крут, строг или бирократски централизам – подрачните централизам – подрачните локални органи се јавуваат локални органи се јавуваат како прости извршители на како прости извршители на налозите на централните налозите на централните органи кои во секое време органи кои во секое време можат да им пренесат или можат да им пренесат или одземат овластувања (војска, одземат овластувања (војска, полиција, големи корпорацоии полиција, големи корпорацоии и сл.)и сл.)

Видови централизам:Видови централизам:

2. Деконцентрација – 2. Деконцентрација – ублажување на централизмот ублажување на централизмот преку трајно пренесување на преку трајно пренесување на одредени работи и задачи врз одредени работи и задачи врз организациони целини од организациони целини од пониско и средно ниво, со што пониско и средно ниво, со што центарот се ослободува од центарот се ослободува од преголемиот број работи.преголемиот број работи.

Степен на централизацијаСтепен на централизација

Поголемиот број предмети ги Поголемиот број предмети ги решава централниот орган во решава централниот орган во прв и последен степен-строг прв и последен степен-строг централизам;централизам;

Централниот орган решава само Централниот орган решава само во втор степен-слаба во втор степен-слаба деконцентрација;деконцентрација;

Предметот се завршува кај Предметот се завршува кај подрачниот орган, на најнизок подрачниот орган, на најнизок или среден степен-силна или среден степен-силна деконцентрација.деконцентрација.

Предности на централизмот:Предности на централизмот: Се обезбедува единство на Се обезбедува единство на

волјата во организацијата;волјата во организацијата; Се олеснува Се олеснува

специјализацијата;специјализацијата; Побрзо се интервенира и се Побрзо се интервенира и се

извршуваат задачите;извршуваат задачите; Се јакне одговорноста;Се јакне одговорноста; Поедноставна и поекономична Поедноставна и поекономична

организациона структура;организациона структура; Се олеснува вршењето Се олеснува вршењето

контролаконтрола

ХиерархијаХиерархијаПирамидален систем во кој од Пирамидален систем во кој од поголем број пониски, поголем број пониски, потчинетипотчинети органи се оди кон органи се оди кон помал број на повисоки, помал број на повисоки, претпоставенипретпоставени органи со органи со завршување кај највисокиот завршување кај највисокиот орган. орган. Министерство

Орган во составБиро

Орган во составИнспекторат

Орган во составУправа

Подрачна единица

Подрачна единица Подрачна единицаСтручна служба

Извршители Извршители

ХиерархијаХиерархија Овластувањата на Овластувањата на

претпоставените органи претпоставените органи visvis-à--à-visvis потчинетите:потчинетите: Право на контрола над Право на контрола над законитоста и законитоста и

целисходностацелисходноста на управните акти; на управните акти; Право на издавање на наредби и Право на издавање на наредби и

упатства за работа;упатства за работа; Право на дисциплинско казнување и Право на дисциплинско казнување и

извршување на изречените извршување на изречените дисциплински мерки;дисциплински мерки;

Право на решавање на судирот на Право на решавање на судирот на надлежности настанат помеѓу надлежности настанат помеѓу потчинетите орган.потчинетите орган.

СубординацијаСубординација

Должност на потчинетите да Должност на потчинетите да ги извршуваат службените ги извршуваат службените наредби од своите наредби од своите претпоставени. Оваа претпоставени. Оваа должност е корелатив на должност е корелатив на правото на нивните правото на нивните претпоставени да им издаваат претпоставени да им издаваат конкретни наредби. конкретни наредби.

СубординацијаСубординација

потчинетитот тргнувајќи од потчинетитот тргнувајќи од начелото на законитост има начелото на законитост има право да испитаправо да испита:: надлежноста на надлежноста на

претпоставениот за издавање претпоставениот за издавање на наредбата; на наредбата;

дали е наредбата издадена во дали е наредбата издадена во пропишана форма;пропишана форма;

дали е наредбата по својата дали е наредбата по својата содржина законита.содржина законита.

Поим на децентрализамПоим на децентрализам

Законско пренесување на Законско пренесување на овластувањата, односно моќта на овластувањата, односно моќта на одлучување во определени одлучување во определени домени од централните врз домени од централните врз локално избрани посебни органи локално избрани посебни органи кои се вршат самостојно и со кои се вршат самостојно и со сопствени средства, при што само сопствени средства, при што само надзорот врз законитоста се врши надзорот врз законитоста се врши од центарот.од центарот.

Основни карактеристики на Основни карактеристики на децентрализмот:децентрализмот: Издвојување на работите од Издвојување на работите од

локален интерес во посебна група;локален интерес во посебна група; Постоење законски основ за нивно Постоење законски основ за нивно

ставање во надлежност на ставање во надлежност на локалните заедници;локалните заедници;

Локалните заедници имаат статус Локалните заедници имаат статус на правно лице;на правно лице;

Финансиска автономија на Финансиска автономија на локалните заедници;локалните заедници;

Избрани органи на локална власт;Избрани органи на локална власт; Директно одлучување на Директно одлучување на

граѓаните за работите од локален граѓаните за работите од локален интерес.интерес.

Видови децентрализамВидови децентрализам

1. Територијална 1. Територијална децентрализација:децентрализација:

Создавање на автономсни Создавање на автономсни административни структури административни структури што се одговорни пред што се одговорни пред населението на локалната населението на локалната заедница на која и припаѓаат. заедница на која и припаѓаат.

Видови децентрализамВидови децентрализам

2. 2. Техничка децентрализацјиа:Техничка децентрализацјиа:Издвојување на една посебна Издвојување на една посебна служба од оние служби што ги служба од оние служби што ги врши државата и го добива врши државата и го добива својството на правно лице. својството на правно лице.

На тој начин настанува она што во На тој начин настанува она што во француската правна доктрина се француската правна доктрина се нарекува јавна установа.нарекува јавна установа.

Предности на Предности на децентрализмот:децентрализмот:

Поеластичен систем на Поеластичен систем на организирање;организирање;

Овозможува иницијатива на Овозможува иницијатива на извршителите;извршителите;

Прилагодување кон нови Прилагодување кон нови услови и потреби;услови и потреби;

Спречува преголема Спречува преголема концентрација на властконцентрација на власт

Аргументи против Аргументи против децентрализацијатадецентрализацијата поскапуваат трошоците на поскапуваат трошоците на

функционирањето на управниот функционирањето на управниот апарат - паралелни управни апарат - паралелни управни структури на централната и структури на централната и локална управа;локална управа;

опасност од локализамопасност од локализам - - фавори фавори зирање на локалните интереси за зирање на локалните интереси за сметка на националните;сметка на националните;

администрацијаадминистрација нема да биде во нема да биде во состојба да обезбеди доволно состојба да обезбеди доволно квалитетни кадри за вршење на квалитетни кадри за вршење на своите функциисвоите функции

Линиска организација Линиска организација

хиерархискиот модел на воената хиерархискиот модел на воената организацијаорганизација

се заснова врз принципот на се заснова врз принципот на потполна подреденост и потполна подреденост и надреденост во еден тип на надреденост во еден тип на вертикална (скалеста) вертикална (скалеста) организација во која секој организација во која секој потчинет е подреден на само еден потчинет е подреден на само еден претпоставен;претпоставен;

организација на извршување.организација на извршување.

ШтабскаШтабска организација организација

штабските функции имаат штабските функции имаат советодавен крактерсоветодавен крактер

примената на специјализирано примената на специјализирано професионално знаење во професионално знаење во решавање на проблеми кои ги решавање на проблеми кои ги овозможуваат практичното овозможуваат практичното извршување на еден планизвршување на еден план

Организација на размислувањеОрганизација на размислување

ШтабскаШтабска организација организација

Советодавни и сервисниСоветодавни и сервисни функциифункции

Сервисни:Сервисни: статистички и канцелариски статистички и канцелариски

услуги и набавка на потребни услуги и набавка на потребни материјалиматеријали

ШтабскаШтабска организација организација

Советодавни:Советодавни: конструкцијата на буџетот,конструкцијата на буџетот, планирање на разни акции од планирање на разни акции од

делокругот на организацијата,делокругот на организацијата, обезбедување на соодветни обезбедување на соодветни

кадри, кадри, создавање нацрти за создавање нацрти за

организацијата и методите на организацијата и методите на работа, работа,

правната служба и сл.правната служба и сл.

ШтабскаШтабска организација организација

Форми во кои се појавува штабската Форми во кои се појавува штабската функција, во областа на:функција, во областа на:

буџетот и финансирањето, буџетот и финансирањето, кадрите, кадрите, планирањето,планирањето, истражувањето,поднесувањето истражувањето,поднесувањето

извештаи, извештаи, правна служба и правна служба и други постапки во управувањето. други постапки во управувањето.

Однос помеѓу линиската и Однос помеѓу линиската и штабската организацијаштабската организација

можна е појава на можна е појава на антагонизам, ако експертите антагонизам, ако експертите се чувствуваат фрустрирани се чувствуваат фрустрирани што во определени услови што во определени услови немаат моќ на одлучување, немаат моќ на одлучување, или што професионално или што професионално инфериорни луѓе имаат инфериорни луѓе имаат поголема власт од нив.поголема власт од нив.

ЛитератураЛитература

Основна литература:Основна литература:1.1. Гелевски, Гризо, Давитковски, Гелевски, Гризо, Давитковски,

Павловска Данева Павловска Данева „Административно право“, „Административно право“, Скопје, 2007, стр. 55-72;Скопје, 2007, стр. 55-72;

Дополнителна литература;Дополнителна литература;Лилиќ, „Управно право“, Лилиќ, „Управно право“,

Београд, 1995, стр. 47-55Београд, 1995, стр. 47-55

Прашања и теми за Прашања и теми за дискусија и есеи:дискусија и есеи:

1.1. ЦентрализамЦентрализам

2.2. Однос помеѓу (де)централизмот Однос помеѓу (де)централизмот и демократиајатаи демократиајата

3.3. Хиерархија и субординацијаХиерархија и субординација

4.4. ДеконцентрацијаДеконцентрација

5.5. Децентрализам-позитивна Децентрализам-позитивна негативна појаванегативна појава

6.6. Линиска организацијаЛиниска организација

7.7. Штабска организацијаШтабска организација