Embed Size (px)
Citation preview
Univerzitet Goce Del~ev-[tipEkonomski fakultet
Seminarska rabota po predmetot:
Ekonomika na pretprijatie
tema: Mali pretprijatija
Mentor: izrabotile: Doc.d-r.Margarita Matlievska Andrijana Angelovska 081788
Marina Velkovska 081590 Elena Traj~evska 081602
[tip,april 2011
SODR@INA:
Voved
Problemi na maliot biznis
Zamki vo maliot biznis
Uspesi na malite pretprijatija
Neuspesi na malite pretprijatija
Pri~ini za neuspeh na mali pretprijatija
Pati{ta za neuspeh
Prednosti na malite pretprijatija
Slabosti na malite pretprijatija
Karakteristiki na menaxerite na malite pretprijatija
Zaklu~ok
Koristena literatura
2
VOVED
Vo zemjite so pazarna ekonomija postoi {irok spektar na razli~na
golemina na pretprijatija: mnogu mali, sredni, golemi i gigantski. Sepak
najvoobi~aenata podelba na pretprijatija e na mali, sredni i golemi.
Pri opredeluvaweto na toa dali eden biznis e mal ili golem mo`eme
lesno da se odlu~ime, no toa mo`e da pretstavuva i dilema. Taka
postojat golem broj na pretprijatija koi spored nekoi karakteristiki
mo`eme da gi smestime vo mali, a spored drugi vo golemi pretrijatija.
Za da ne se najdeme vo nedoumica pretprijatijata se vbrojuvaat vo
grupata na mali pretrijatija dokolku ispolnuvaat dve od sledite
karakteristiki:
1. Menaxmentot na firmata e nezavisen. Odi~no menaxerite se
istovremeno i sopstvenici.
2. Kapitalot e vo sopstvenost na poedinec ili mala grupa.
3. Podra~jeto na deluvawe e glavno malo, a rabotnicite i
sopstvenicite `iveat vo edna zaednica. Sepak pazarot ne mora da
bide lokalen.
4. relativnata golemina na firmite vo ramkite na industrijata mora
da bide mala koga se sporeduva so najgolemata firma vo toa
podra~je.
Istovremeno ovie karakteristiki ja so~inuvaat i definicijata za malo
pretprijatie.
Malite pretprijatija vo dene{ni uslovi gi ima vo golem broj,
rasprostraneti vo celiot svet i vo site sektori. Pri~inata za toa pred se
se prednostite kon ovie pretprijatija ili gi ovozmo`uvaat na nivnite
3
sopstvenici,na onie stopanski subjekti koi se neposredno povrzani so
nego, kako i na nacionalnata ekonomija vo celina. Taka tie se
fleksibilni, neposredni, efikasni vo odlu~uvawata, lesno se osnovaat,
profitot istovremeno e i plata za sopstvenikot.
Za malite pretprijatija se veli deka se motor za ekonomskiot razvoj
na edna dr`ava, a sepak stapkata na mortalitet na ovie pretprijatija e
isklu~itelno golema. Pri~inite za toa se mnogu i vo narednite stranici
se elaborirani nekoi od niv.
Problemi na maliot biznis
Vo sekojdnevnoto rabotewe, vo dolgoro~noto planirawe sekoj
menaxer na mal biznis se sudruva so specifi~ni problemiod najrazli~na
priroda. Spored ramon Thimoti M. Stearns koi se zanimavaat so
prou~uvawe na ovaa problematika najgolemi problemi na menaxerite
im predizvikuvaat danocite, potoa kamatnite stapki i slabata proda`ba,
potoa rabotnicite , propisite i konkurencijata na golemiot biznis,
inflacijata i dr. problemi. Vo ovoj konteks problemot mo`eme da go
definirame kako nesakano odnesuvawe ili pak lraen rezultat koj bara
korekcija.
Pokraj gorenavedenite menaxeri na malite pretprijatija vo svoeto
rabotewe se sudiraat i so niza drugi problemi kako:
1. Cikli~na osetlivost Malite biznisi se poosetlivi na promenite
na fazite od ekonomskiot ciklus poradi faktot {to tie raspolagaat so
pomalku resursi otkolku golemiot biznis.
Zaradi toa mnogu e verojatno deka vakvite presvrti }e predizvikaat
neuspeh kaj malite pretprijatija
4
2. Inflacija Zaradi toa {to inflacijata pretstavuva op{t porast na
cenite na proizvodite, a maliot biznis deluva na konkurentskiot pazar
kade postoi mala mo`nost da gi kontroliraat tro{ocite i cenite. Zatoa se
pojavuva potreba za dopolnitelen kapital, dopolnitelni tro{oci,
neizvesnost vo odnesuvaweto na ekonomijata i sl.
3. Kamatni stapki Malite biznisi imaat mal po~eten obrten
kapital, pa imaat potreba od dopolnitelen kapital za da se ostvari rast.
Toa go ostvaruvaat preku zemawe na krediti, pa spored toa tie se
visoko osetlivi n visokite i ~esto promenlivi kamatni stapki.
4. Priod do kapital Postojat golem broj na faktori koi go
ograni~uvaat pristapot do kapital, a toa mu {teti na razvojot.
5. Odgovornost za proizvodot Problemot vo vrska so
odgovornosta za proizvodot se pojavuva vo 70-tite god. Koga site
istra`uvawa bile naso~eni kon verojatnite pri~ini za pojava na
problemot nare~en odgovornost za proizvodot. Dodeka denes zakonot
za odgovornost na proizvodot veli deka pretprijatieto e odgovorno za
sekoj nedostatok na proizvodot otkrien od strana na korisnikot.
6. Menaxment kadri Poradi toa {to malite biznisi ne nudat
golemi i atraktivni plati, atraktivni programi, otsustvo na reputacija,
maliot biznis ima problemi da gi privle~e sposobnite kadri.
7. Ruralni lokacii Ovoj problem se odnesuva na malite pretprijatija
koi rabotat vo ruralni srdini koi ne obezbeduvaat, opkru`uvaat vo koe
mo`e da se osnova uspe{no malo pretprijatie zaradi:
1. Nedostatok na kvalitetni menaxment kadri vo ruralna sredina;
2. Lokalnite finansiski institucii nemaat kapital;
3. Propisite i taksite ne se menuvaat , a pomo{ta {to e potrebna za
nivno sovladuvawe izostanuva vo ruralni srdini;
4. Tipi~no okru`uvawe vo koe deluva maloto pretprijatie ne postoi
vo ruralnite sredini. Toa se odnesuva na instituciite kako, bolnici,
5
{koli,biblioteki,potro{uva~i,advokati,smetkovoditeli,dobavuva~i
kupuva~i, in`eneri koi vo ruralnite sredini ne se na raspolagawe.
8. Potrebnite informacii za rezervite i oskudnicite. Poradi toa
{to nitu vladite nitu pretprijatijata imaat informacii za ograni~uvawe
na resursite vo ekonomijata so {to doveduva do zgolemuvaweto na
cenite na site u~esnici vo stopanstvoto, pa maloto pretprijatie ne mo`e
da go izbegne zgolemuvaweto na tro{ocite {to mo`e da pridonese za
namaluvawe na profitot ili vitalnosta na pretprijatieto.
9. Vladini propisi Vladinite funkcioneri pri donesuvawe na odluka
koja se odnesuva na raboteweto na malite pretprijatija, tie obi~no
vklu~uvaat i nekoi menaxeri na mali pretprijatija , no zna~eweto na
takvite ulogi ima mnogu po{iroko zna~ewe i odraz vrz raboteweto
otkolku {to nekoj poedinec mo`e da predvidi.
Zamki vo maliot biznis
Zaradi toa {to upravuvaweto so malite pretprijatija e kompleksno
sopstvenicite ~esto pati zapa|aat vo najrazli~ni zamki koi spored
mnogu stru~waci pretstavuvaat pri~ina za visokiot mortalitet ma
malite pretprijatija.
1. Nedostatok na iskustvo Istra`uvawata sprovedeni vo vrska so
ovaa problematika poka`uvaat dek anedostatokot na iskustvo
pretstavuva najgolema zamka vo upravuvaweto so mal biznis. I
menaxerite na mal biznis trebva da poseduvaat koncepsiska
sposobnost koja podrazbira vodewe na pretprijatieto vo kompleksnoto
okru`uvawe, gledawe na pretprijatieto kako celina.Ovaa sposobnost e
delumno ograni~ena od nedostatok na iskustvo. ^esto se slu~uva
iskustvoto na menaxerot da se steknuva paralelno so raboteweto na
pretprijatieto ili predizvikuva odredeni problemi, kako nesposobnost da
6
se identifikuvaatpromenite vo okru`uvaweto, odnosite vo razli~en
segment.
2. Nedostatok na pari Ova se odnesuva na nedostatok na
soodveten po~eten kapital.
3. Pogre{na lokacija lokacijata na biznisot e nogu va`na pred se
zaradi kontaktot so potro{uav~ite.Tro{ok na lokacijata e rentata.
Potrebno e pretprijatieto da bide locirana na mesto kade }e bide
ostvarena soodvetna blizina so poptro{uva~ite, blizu do
soobra}ajnicite, resursite.
4. Pogre{no upravuvawe so zalihi ^uvawe na nesoodvetni
zalihi isto taka pretstavuva zamka i toa od aspekt na ~uvawe na
pogre{ni vidovi na zalihi , a ne na goleminata na zalihite. Dokolku se
nabavat zalihi za period podolg od predvideniot del od niv sopstvenikot
}e mora da prodada za da ne dojde do problem so likvidnosta.
^uvaweto na zalihi gi zgolemuva tro{ocite i istovremeno vrzuva
sredstva koi poefikasno bi mo`ele da bidat iskoristeni.
5. Premnogu anga`iran kapital vo fiksni sredstva Dokolku se
vlo`uva dopolnitelen kapital vo fiksni sredstva toj kapital ili e zemen od
obratnite sredstva ili e pozajmen. No koga }e se ostvari novo
pretprijatie ili nova prodavnica toga{ tro{ocite dvojno se zgolemuvaat
za{to se raboti za dupliran broj na vraboteni., dvojno pogolema
koli~ina na obratni sredstva i potreba od pogolem kapital koj vo toj
moment ne e dovelen.
6. Neiskustvo pri dobivawe na kredit Za sopstvenikot na mal
biznis mnogu e poopasno dokolku konkurencijata doa|a od firma koja
ima mnogu gotovina vo sporedba so situacijata koga konkurent e firma
otvorena so pomo{ na kredit. Dokolku menaxerot se naje vo prvata
situacija toga{ potrebata od odbivawe na kredit e mnogu pogolema.
No sopstvenikot treba da razmisli za toa dali ima dovolno kapital i dali
7
znae kako da zeme kredit. Mnogu biznismeni velat deka zemaweto
kredit e zamka koja mo`e da bide definitivna.
7. Zemawe premnogu za sebe Osnovna gre{ka koja ja pravat
golem broj na biznismeni e `iveeweto na visoka noga vedna{ po
otvaraweto na biznis. No, fakti~kata situacija nalo`uva podgotvenost
za smaluvawe na li~nite tro{oci, odnosno standardot na `iveewe se
dodeka biznisot ne po~ne da prosperira i spremno da se prilagodat
li~nite tro{oci na varijaciite na profitot.
8. Neplanirana eksopanzija Rastot na pretprijatieto koj mo`e da
bide predizvikan od postojaniot rast na proda`bata i zgolemuvawe na
profitot, a toj mora da bide planiran. Za taa cel najva`no od se e
sposobnosta da se upravuva so lu|eto. Sepak va`no e da se znae deka
sekoj biznis e ograni~en vo opredeleno podra~je ili so opredeleni
proizvodi i va`no e toa ograni~uvawe da se prepoanae.
9. Poseduvawe na pogre{ni stavovi Za sekoj sopstvenik na mal
biznis bitno e da sfati deka e potreben isklu~itelen napor i stavovite
od stilot: Sega sum gazda i mo`am da se opu{tam koga sakam” se
mnogu pogre{ni. Osven rabotata pogre{ni stavovi mo`e da se ima i za
nadvore{nite aktivnosti vo koi e vklu~en i biznismenot i odgovornosta
Poradi ovie zamki so koi se soo~uva maliot biznis stapkata na
neuspe{ni pretprijatija e mnogu visoka. Zaradi toa menaxerot treba da
znae kako da se soo~i so ovie zamki. Toa podrazbira:
Prepoznavawe na ograni~uvawata vo okru`uvaweto, planirawe na
rastot i raboteweto, razgleduvaweto i na bilansot na sostojbata, a ne
samo na profitot, istra`uvawe na pazarot, permanentno u~ewe i obuka
i sl.
Razni istra`uvawa na neuspe{nosta na malite pretprijatija kako i
promenat na gorenavedenite i ogromen broj na drugi odgovori trba da
pomognat za namaluvawe na moralitetot i zgolemuvawe na
verojatnosta za uspeh na ovie pretprijatija.
8
Uspesi na malite pretprijatija
Sopstvenicite na meli biznisi za da bidat uspe{ni mora da
poseduvaat odredeni kvaliteti:
Motiv Zaradi toa {to sopstvenikot si e sam svoj gazda treba da
poseduva inicijativna upornost i izdr`livost.
Intelegencija Sopstvenikot na mal biznis treb da poseduva
sposobnost za analiza na problemite , ocenuvaw na raspolo`livite opcii
i izbor na akcija.Toj isto taka treba da bide sposoben da misli.
Li~nost Vo sekojdnevnoto rakovodewe na pretprijatieto toj kontaktira
so mnogu lu|e so cel da napravi biznisot da bide pouspe{en. Zaradi toa
toj treba da bide prijatelski raspolo`en , soocijalen, kooperativen,
takti~en, prijaten za razgovor, so eden zbor toj treba da poseduva
~ove~ka sposobnost.
Komunikaciska sposobnost Ovaa karakteristika se odnesuva na
usnata ili pismena komunikacija koja treba da bide jasna, koncizna i
razbirliva.
Tehni~ko iskustvo Poseduvaweto na ovoj kvalitet na podrazbira
sopstvenikot da bide ekspert vo site fazi o ddejnosta so koja se
zanimava pretprijatieto tuku da ima poznavawe od niv .
Biznis znaewe Ova ozna~uva menaxerot na maliot biznis da ima
znaewe od smetkovotstvo,finansii,marketing, buxetirawe.
Iskustvo Dokolku sopstvenikot ima prethodno iskustvo mnogu
poverojatni se {ansite za uspeh, a isto taka kolku pove}e se znae pred
da se po~ne biznisot tolku pobrzo se u~i.
Neuspesi na malite pretprijatija
9
Vo raboteweto na malite pretprijatija nastanuvaat delovni
aktivnosti poznati kako diskontinuitet na maloto pretprijatie da
prestane da raboti. Pri~ini za diskontinuitetot mo`e da bidat
zdravstveni pri~ini, familijarni problemi ili mo`nosta za vrabotuvawe
vo drugo pretprijatije. Kaj dikontinuitetot stanuva zbor za dobrovolna
odluka. Dodek apak neuspehot ili pak pronao|aweto pretstavuva
rezulata od nesposobnost da se uspee. Neuspesite mo`at da bidat
formalni koi zavr{uvaat na sud so neuspeh na kreditorite i neformalni
koga sopstvenikot ne mo`e da sozdava fimansiski sredstva i go
napu{ta biznisot. Praktikata poka`uva deka brojot na formalnite
neuspesi e mnogu mal kaj malite pretprijatija. Rizik za neuspeh postoi
kaj sekoe pretprijatije, no toj kaj malite e mnogu pogolem. Spored
istra`uvawata vo 1987god. Skoro sekoe treto novoformirano
pretprijatie e osudeno na neuspeh. Edna od mnogute pri~ini zae toa e
faktot deka lesno se vleguva vo maliot biznis.Neuspehot proizleguva
od nedostig na pari, pogre{na lokacija, premnogu anga`iran kapital vo
fiksni sredstav, neplanirana ekspanzija, tro{oci idr. Tro{ocite za
deloven neuspeh-propa|awe vklu~uvaat finansiski tro{oci (zaguba na
kapital), tro{oci od psiholo{ka, sociolo{ka i ekonomska priroda.
Zaguba na kapitalot na kreditorite Koga biznisot propa|a
sopstvenikot gi gubi sredstvata celosno ili delumno. Vo nekoi slu~ai
ova zna~i gubewe na `ivotna za{teda. Ovaa zaguba na stranata na
sopstvenikot e zgolemena so zaguba od strana na kreditorite. Zna~i
vkupnata zaguba e mnogu pogolema od zagubata na sopstvenikot.
[tetni psiholo{ki efekti Sopsvenicite koi ne uspeale vo biznisot
stradaat po li~en respect, a postarite sopstvenici te{ko zazdravuvaat
od nesre}ata. Taka mnogu od niv se vra}aat kako status rabotnici za
da obezbedatramnote`a vo sopstveniot `ivot. Ova pretstavuva
seriozna zaguba na nedovolno iskoristenata menaxerska sposobnost.
10
Socijalni i ekonomski zagubi Propa|aweto na pretprijatieto zna~i
eliminirawe na negovite proizvodi ili uslugi koi javnosta gi posakuva,se
namaluva brojot na rabotni mesta, se zgolemuva nevrabotenosta,
zguba na zadnicata zaradi neispla}awe na plati i na krajot se gubat
danocite koi pretprijatieto kako dano~en obvrznik gi pla}alo i so koi se
podr`uvale, {kolite, policijata, protivpo`arnite dru{tva i drugite uslugi
koi gi nudi vladata.
Pri~ini za neuspeh na malite pretprijatija
Pri~inite za neuspeh na malite pretprijatija se mnogu i nekoi od niv
se li~ni i povrzani so sopstvenikot, povrzani so manaxmentot , a treti
so smetkovodstvoto. Naj~esti logi~ni faktori koi pridonesuvaat za
neuspeh na maloto pretprijatie se :
1. Nedostatok na iskustvo Ova e glavna pri~ina za neuspeh i
opfa}a tri aspekta: Nedostatok na iskustvo vo komunikacija so
vrabotenite, nedostatok na iskustvo so rabotewe vo pretprijatieto i
nedostatok na iskustvo vo komunikacija so potro{uva~ite,
dobavuva~ite bankite i potencijalnite investitori.
2. Nedostig na pari Obi~no sumata na pari za vodewe na
boznisot e ograni~ena i zatoa e te{ko da se po~ne i da se vodi
biznisot, predse da se po~ne za{to se potrebni sredstva za zalihi,
ma{ini i oprema, mebel rentirawe i pokrivawe na tekovnite tro{oci.
3. Lo{a lokacija Pogre{no izbzana lokaciaj mo`e mnogu da
priodnese za neuspehot na pretprijatieto. Lokacijata treba da odgovara
na vidot na dejnosta, proizvodstvoto, trgovija, uslugite
grade`ni{tvoto.Zna~i pretprijatieto treba da bide locirano na mesto
kade }e bide atraktivno i }e privle~e potro{uva~i.
4. Lo{o upravuvawe so zalihi Pogre{no upravuvawe so zalihite
kako pri~ina za neuspeh opfa}a:
11
Nesoodvetno vlezni koli~ini soglasno so dinamikata na
proizvodstvoto.
Nepotrebni zalihi od oddelni vidovi surovini.
5. Premnogu anga`irani vlo`uvawa vo fiksni sredstva Dokolku
pregolema koli~ina na kapital e anga`irana vo fiksni sredstva se
spre~uva normalnoto rabotewe na pretprijatieto i se spre~uva
negoviot rast.
6. Neplaniran rast Dokolku na po~etokot na raboteweto biznisot
se poka`e kako uspe{en, toa mo`e da go motivira sopstvenikot da
razmisluva za pro{iruvawe. Rastot treba da bide planiran za{to e
povrzan so dopolnitelnoanga`irawe na resursi, dokolku razvojot ne e
planiran anga`iranite resursi }e gi zgolemat tro{ocite i namalat
profitabilnost.
7. Naivnost kon okru`uvaweto Okru`uvaweto op{to i posebno
ima presudno vlijanie vrz raboteweto na pretprijatijata. Posebno
okru`uvawe i opfa}a onie faktori koi vlijaat pozitivno ili negativno na
oddelen deloven potfat. Bez ocenka na okru`uvaweto ne mo`e da se
o~ekuvaat rezultati podobri od prose~nite. Toa zna~i deka
sopstvenikot ne mo`e kon dene{noto isklu~itelno dinami~no
okru~uvawe da se odnesuva konzervativno. Samo onie sopstvenici koi
se spremni da go promenat na~inot na stopanisuvawe (strategii, celi,
politiki, planovi) vo svetlina na okru`uvaweto ili {ansa da pre`iveat.
Drugi li~ni karakteristiki koi mo`at da dovedat do neuspeh se:
Poka`uvawe na preterano moslewe za sopstvenata
kompetentnost vo biznisot zasnovano na ograni~eno
znaewe za nekolku menaxerski sposobnosti.
Ogranienoto formalno obrazovanie zaradi toa toj ja
istaknuva neva`nosta na {koluvaweto i smeta deka
najdobar u~itel e iskustvoto.
12
Nefleksibilost, otpornost na promeni i so nedostatok na
pretpriema~ka inicijativa
Kako standardi gi sledi negoviot vkus i mislewe
Odlu~uva zasnovano na intuicija, emocii i neobjektivni
faktori
Glavno orientiran kopn minatite nastani, a ja ignorira
idninata
Malku ~ita stru~na literatura (koja ja tretira negovat
dejnost)
Glavno ne gi prifa}a sovetite od kvalifikuvani izvori, a gi
prifa}a onie od nekvalifikuvani.
Zna~i voglavno mo`eme da ka`eme deka pokraj izmamite,
nepo~ituvaweto i katastrofite i menaxerskata nesposobnost e edna od
klu~nite pri~ini za neuspeh- kako pri~ina povrzana so menaxmentot.
Finansiskite problemi kako pri~ina za neuspeh na malio biznis se
povrzanii so smetkovotstvoto. Spored odredeno istra`uvawe povrzano
so finansiski izve{tai finansiskite pote{kotii se predizvikani od nemawe
kontrola od zalihite , potoa nepostoewe na smetkovotstveni podatoci i
nekompletni podatoci, potoa nepostoewe analiza na gotovinskiot tek,
neobu~eni smetkovoditeli itn.
Zemaj}i gi vo predvid razli~nite grupi na faktori kako pri~ina za
neuspeh vo nacionalnata ekonomija na prvo mesto se finansiskite
pri~ini, me|u koi: Tro{oci za rabotewe,nedovolen kapital, golem
instucionalen dolg. Potoa sleduvaat ekonomskite pri~ini: slabosti na
industrijata, nedovolno ostvaren profit, nesoodvetna proda`ba,
nekonkurentnost. Potoa katastrofi, izmami, strategiski pri~ini itn.
Me|utoa pri~inite za neuspeh kaj malite pretprijatija se razli~ni
od onie kaj celot stopanstvo. Samo za sporedba tie se:
13
nekonkurentnost, neuramnote`eno iskustvo, nedostig na menaxersko
iskustvo vo dadeno podra~je i dr.
Pati{ta za neuspeh
^esto se slu~uva sopstvenicite na mali pretprijatija da ne uspeat
da gi usoglasat sopstvenite karakteristiki so menaxerskite problemi.
Procesot na neuspeh mo`e da se objasni na sledniot na~in:
Li~nite karakteristiki na sopstvenikot na maliot biznis vo
sodejstvo so menaxerskite slabosti prizveduva slabosti za
pretprijatieto. Propa|aweto na pretprijatieto e potpomognato so
nadvore{ni faktori kako {to se oscilaciite vo ponudata i
pobaruva~kata, promeni vo vkusot na potro{uva~ite, promeni vo
u~estvo na pazarot i sl. Toa vodi kon lo{o odlu~uvawe od strana na
sopstvenikot na maloto pretprijatie i kako posledica na toa se
zgolemuvaat dolgovite, se namaluva gotovinskiot priliv, profitabilnosta
opa|a, neefikasno se koristat resursite i seto ova pak vodi kon neuspeh
na maloto pretprijatie.
Prednosti na malite pretprijatija
So ogled na faktot deka malite pretprijatija obezbeduvaat
najgolem del od rabotnite mesta i pridonesuvaat za sozdavawe na
sovr{ena knkurencija na pazarot imaat golemo zna~ewe za
ekonomijata.
Prednostite na malite sprema golemitep doa|aat do iraz koga: treba
da se testira nov proizvod, pazarot e relativno mal, e potrebno li~no
14
prisustvo na sopstvenikot, li~nite uslugi se dominantni, e potreben
neposreden nadzor nad rabotniicte i dr.
Prednostite na malite pretprijatija koi doa|aat do izraz vo vakvite
situacii se slednite:
1. Fleksibilnost pod ovaa prednost na malite pretprijatija se
podrazbira nivno brzo prilagoduvawe na pazarnite izmeni. Vsu{nost
dokolku dojde do namaluvawe na pobaruvawata od strana na
potro{uva~ite, pretprijatijatieto reagira na na~in {to go namaluva
obemot na svoeto proizvodstvo. Postojat mali ograni~uvawa vo
menuvaweto od edna na druga rabota. Golemite pretprijatija za razlika
od malite relativno bavno se prilagoduvaat na novonastanatite
promeni vo opkru`uvaweto.
2. Neposrdni kontakti so potro{uva~ite Menaxerite namelite
pretprijatija imaat mo`nost da vospostavat direktni odnosi so
potro{uva~ite. Sopstvenicite na pretprijatija preku nivnite kantakti
ostvareni so potro{uva~ite.Sopatvenicite na pretprijatijata preku
nivnite kontakti osdtvareni so kupuva~ite gi prifa}aat sugestiite i
prigovorite i gi koristat za usoglasuvawe na svoeto proizvodstvo so
nivnite potrebi.
3. Kratki kanali na komunikacija So ogled na faktot deka ovie
pretprijatija imaatmal broj na vraboteni i kanalite na komunikacija se
kratki. Menaxerite se vo direktni kontakti so vrabotenite i na toj na~in
vo organizacijata se vospostavuva porelaksirana atmosfera koja
proizveduva i podobri rezultati.
4. Profitot slu`i kako plata Ovaa prednost slu`i kako stimulator,
pottiknuva~ na sopstvenicite na ovie biznisi. Imeno vodeni od ovaa
prednost na malite pretprijatija menaxerite navleguvaat vo ovaa sfera
so cel da ostvarat profit koj na nekoj na~in }e pretstavuva nivna plata,
nagrada za vlo`eniot trud od nivna strana.
15
5. Neposredni kontakti so dobavuva~ite Vo maloto pretprijatie
se nastojuva da s vospostavaat direktni odnosi so dobavuva~ite vo
pogled na koli~nite, neo~ekuvanite promeni vo nabavkata na surovini
i sl.
6. Lesno zapo~nuvaat so rabota Denes sekoe fizi~ko lice moe`e
da osnova svoe pretprijatie dokolku gi ispolnuva uslovite vo pogled na:
dokumentacija za lokacija, po~eten kapital i dozvola za rabota,
registracija.
7. Ednostavno odlu~uvawe Ako kako pojdovna to~ka se zeme
deka menaxerot i sopstvenikot e edna ista li~nos mo`e da se zaklu~i
deka kaj malite pretprijatija postoi ednostvno odlu~uvawe. Procesot na
donesuvawe na odluka se odviva kratko, bidej}i odlukata se donesuva
od strana na edna li~nost, i sekoga{ e vo soglasnost na misleweto na
taa li~nost za odredena rabota.
8. Neposredna komunikacija so vrabotenite Bidej}i malite
pretprijatija imaat mal broj na vraboteni, kontaktite pome|u
menaxerite i dr. vraboteni e na zavidno visoko nivo. Imeno ova
pridonesuva za podobro razbirawe na celite i povisok stepen na nivno
usovr{uvawe.
Slabostite na malite pretprijatija
Pokraj elaboriranite prednosti malite pretprijatija se karakteriziraat i
so brojni slabosti. Kako pozna~ajni slabosti na malite pretprijatija se
naveduvaat slednite: nedostatok na menaxerski sposobnosti, nedostig
od adekvatno planirawe, nedostig od efektiven marketing, brza i
neplanirana ekspanzija ili pak, ednostavno osnovanoto pretprijatija
nama da ima {ansi za uspeh.
1. Nedostig na efektiven menaxement So samoto osnovawe
na pretprijatieto sopstvenikot se potpira na menaxmentot na edna
16
li~nost. Ovoj menaxer ne delegira avtoritet na drugi vraboteni i go
zadr`uva edinstvotto na komanda.
2. Raboti mnogu ~asovi dnevno Ovaa slabost na malite
pretprijatija proizleguva od prethodno navedenata slabost. So ogled na
faktot deka sopstvenicite ne delegiraat avtoritet na podredenite tie
najgolem del od svoeto vreme go posvetuvaat na golemite obvrski koi
treba da se izvr{at za normalno funkcionirawena pretprijatieto. Imeno
tie prvi doa|aat i posledni go napu{taat rabotnoto mesto i pominuvaat
dolgi ~sovi na rabota. Vsu{nost nivnata posvetenost na rabotata treba
da pretstavuva primer za ostanatite vraboteni.
3. Nedostig na obrten kapital Ovaa slabost na ovoj vid na
pretprijatija gi namaluva konkurentskite sposobnosti vo odnos na
golemite kompanii. Nedostig na obrten kapital mo`e da se otstrani so
zemawe na kredite od postojanite finansiski institucii odnosno bankite.
Me|utoa ovaa mo`nost za namaluvawe na ovaa slabost vo na{ata
dr`ava e na nisko nivo, {to proizleguva od visokite kamatni stapki koi
ne odat vo prilog na malostopanstvenicite.
4. Nedostig na specijalizacija So ogled na toa {to malite
pretprijatija postoi edinstvo na komanda vo odnos na golemite
pretprijatija kade postoi podelba na rabotata se ~uvstvuva nedostig na
specijalizaciaja. Menaxerite na ovoj vid na pretprijatija raspolagaat so
op{to nasproti specijalizirano znaewe koe e potrebno za uspe{no
funkcionirawe.
5. Rizik po fondovite poradi nedostig na specijalizirano znaewe
nastanuva gubewe na vlo`enite sredstva , sopstveni ili pozajmeni od
bankite.
Site ovie slabosti namalite pretprijatija vodat kon neuspehza koj
kako i za uspehot e odgovoren sopstvenikot t.e menaxerot na istoto.
17
Karakeristiki na menaxerite na mali pretprijatija
Postoi dilema okolu liatatna karakteristiki na malite pretprijatija
bidej}i od razli~ni ispituvawa se dobieni razli~ni rezultati. Ima
karakteristiki koi se odnesuvaat na eden vid menaxeri drugi
karakteristiki se odnesuvaat za drug itn.
Karakteristikite na uspe{nite menaxeri se slednive: Inicijativa,
sposobnost za organizirawe,tehni~ki znaewa, administrativna
sposobnost,sposobnos za komunikacija, kvaliteti za rakovodewe,
trpelivost i pretsopstveni~ko iskustvo.
Glavna karakeristika na sopstvenicite na mali biznisi e nivanata
postavenost na rabotata, napornata rabota i dolgoto rabotno vrema.
Postojat sedum osnovni karakeristiki na menaxerite na malite
pretprijatija, a toa se slednite:
1. Golemo ~uvstvo na nezavisnost Ova ~uvstvo na nezavisnost
se odnesuva na nezavisnosta na menaxerite vo pogled na
nadvore{nata kontrola. Ovaa sloboda im ovozmo`uva da ja realiziraat
ssvoja ideja bez pritoa da podnesuva smetka na nekoj
2. Izrazeno ~uvstvo aa pretprijatie Ovaa karakteristika im
ovozmo`uva na menaxerite da gi koristat svoite idei, sposobnosti,
ambicii preku pretprijatieto. Poradi nivnata `elba za ostvaruvawe tie
maksimalno se posvetuvaat na rabotata s# do realizcija na idejata.
3. Motivirani od li~ni i familijarni pobudi Menaxerite ne se
motivirani tolku od profitot kolku {to se motivirani od familijarnite
obvrski. Tie pove}e preferiraat da rabotat vo familijarni firmi otkolku vo
drugite pretprijatija bidej}i sakaat da gi ostvarat svoite obvrski kon
familijata
4. Vleguvaweto vo biznis e zasnovano pove}e na {ansi
otkolku na planirawe. Najgolemiot del od lu|eto vo ovoj del na
biznisi vleguvaat slu~ajno, odnosno bez nikakvo prethodno planirawe.
18
Ovie menaxeri podocna doa|aat vo sostojba da baraat soodvetna
menaxerska pomo{.
5. Golema e cenata na sopstvenoto vreme Menaxerite na
malite pretprijatija se vo postojana trka so vremetokoja proizleguva od
nedostatok na vreme poradi golemite obvrski koi treba da gi izvr{at.
Poradi toa tie nemaat vreme da posvetat na nadvore{nite
aktivnosti{to ne e slu~aj so menaxerite na golemite pretprijatija koi
del od svoeto vreme posvetuvaat na odnosite so javnosta.
6. Ograni~eno formalno obrazovanie Menaxerite raspolagaat
so ograni~eno formalno obrazovanie so tendencija da ostvarat
neformalno obrazovanie preku ~itawe i koristewe na mislite od
pobrazovanite prijateli ili preku kursevi.
7. O~ekuva brzi i konkretni rezultati Sopstvenicite o`ekuvaat
brzi rezultati, odnosno sakkat za kratko vreme vlo`enite sredstva da si
gi povratat i zgolemat. Tie se silni individui koi prifa}aat rizik i
sekoga{ se spremni da se borat za ostvaruvawe na svoite celi bidej}i
se karakteriziraat so visok stepen na istrajnost.
Zaklu~ok:
Pri~inite za golemata stapka na mortalitet na malite pretprijatija
gi ima mnogu , no istovremeno i mnogu e golem brojot na novi mali
pretprijatija. I pokraj navedenite slabosti tie i ponatamu }e
pretstavuvaat motor za razvoj na nacionalna ekonomija. Postojat
golem broj na zemji i regini ~ija {to razvienost se dol`i na ravitokot na
19
malite pretprijatija kako Pensilvanija vo SAD, Marke vo Italija. Taka na
pr. vo SAD u{te vo 1977 god. ovie pretprijatija u`estvuvale so 54% vo
formirawe na brutonacionalniot proizvod i isto tolku procenti vo
vkupnata vrabotenost.
Vo Japonija so 60-65% vo vkupnata vrabotenost i 50% vo
formiraweto na brutonacionalniot dohod. Za zapadno-evropskite zemji
80-90% od vkupnio tbroj na pretprijatija se mali, dodek vo Velika
Britanija u{te vo 1986 god. toj procent iznesuval96%.
Ova zna~i deka malite pretprijatija se od vitalni zna~ewe za
edna ekonomija i gledano na podolg rok brojot na novoformiranite mali
pretprijatija go nadminuva onoj na bankrotiranite.
Zna~ajno e da se spomne dek vo R. Makedonija se sledi ovoj
trend i vo periodot od 1993 do 1999 se formirani nad 90 000 novi mali
pretprijatija {to mnogu pozitivno se odrazi na na{eto stopanstvo.
Seto ova zna~i deka ovoj sektor na sopstvenost treba da se
oddr`uva i stimulira.
Koristena literatura:
1. Prof. d-r Bobek [uklev- Osnovi na menaxment
2. Prof. d-r Bobek [uklev- Menaxment na mal biznis
3. Dan Steinhoff-small business management fundamentals
20
