Тема 4

Моќ, власт и тактики на влијание

Односи: власт, моќ и влијание

Човековиот живот ретставува борба против немоќта, заради

постигнување на моќ - Вид ПечјакМајкл Корда сугерира дека желбата за

моќ е инстинкт што се наоѓа во сите нас, како и природен начин

на сопствено изразувањеСпоред него, моќта самата по себе, не

е вистинска цел, туку средство што треба да се употребува внимателно и контролирано

Влијание

Зборувајќи за лидерството како феномен на групната динамика, кажано е дека тоа е

способност да се влијае врз одделните членови во групата за да се насочат

нивните заложби кон достигнување на целите на организацијата

Под влијание се подразбира поведение на една индивидуа, кое води кон

промена во однесувањето, односите и ставовите на друга

индивидуа

Влијанието

Влијанието е облик на однесување или психолошка сила, што го принудува некого да дејствува во согласност со желбите на

друг

Луѓето ја добиваат можноста за да влијаат на другите, од интерперсоналната моќ и

властаИнтерперсонаната моќ му овозможува на поединецот во некоја организација да го засили влијанието врз другите и

организацијата, во целина

Власт и моќ

• Поимот власт го користиме кога на лидерството на директорот или некоја друга личност на водствена позиција (претседател, премиер), гледаме како на позиција или дадено законско право

• На поимот моќ гледаме повеќе од аспект на лидерството како процес, како нешто што се поседува во смисла на квалитет или што се стекнува со текот на времето

Моќта е способност

АвторитетВо контекст на дадената власт и поседуваната

моќ, како и влијанието што се остварува од страна на лидерот, треба да се третира и

прашањето на неговиот авторитет ` Притоа, треба да се одбележи дека авторитетот не треба

да се сфаќа како „гола” власт (буквален превод на англискиот збор authority), туку како уживање

углед во сопствената средина меѓу следбениците, како резултат на поседувањетото на сите други видови моќ и

докажаноста на својата стручност и припадност кон организацијата

Доколку станува збор за авторитет заснован на власта, тогаш зборуваме за

„стравопочитување”, а не за авторитет кој во себе, пред сè, содржи почитување, односно

респект кон дадената личност

2. Анатомија на моќта

• Изнудена моќ • Надоместувачка моќ• Условена моќ – моќ на убедување

Личниот или јавниот прекор е форма на изнудена моќ, пофалбата е форма

на надоместувачка моќ

Извори на моќ се: личноста

сопственоста организацијата

Предизвици и замки

Непресушната желба за поседување на моќ кај

лидерите, ги исправа пред силни предизвици и замки

Три клучни предизвици и замки:славољубието

среброљубието сластољубието

Љубовта кон власта и моќта е љубов кон самите себе

Richard Sennett

Човек може да поднесе и неспособен, непријатен

или луд работодавец, ако сака да јаде

Дискусија !!!

Извори и видови на моќ кај лидерите

Маргарет Тачер, „железната леди”, за моќта забележа:

„ ... Да се биде моќен е како да се биде дама.

Ако сака да им покаже на луѓето дека е дама,

тогаш не е.”

Пет извори или видови на моќПроизлегуваат од, или како:• Функција од лидерот: стручна или

експертска моќ - моќ на знаење и умеење • Функција од поврзаноста на лидерите со

следбениците:референтна моќ, некои автори ја викаат харизматска моќ, или лидерска моќ - моќ на личниот пример

• Функција од релациите што постојат помеѓу лидерот и ситуацијата: моќ на принуда

• Функција од ситуацијата: законска, легитимна моќ или власт

• Функција од аспектите на трите елементи - лидер, следбеници и ситуација: моќ на наградување

Карактерни црти на директорите – лидерите кои не успеале во бизнисот

или извршувањето на својата функција:

• грубост, немање на чувство за другите• студено и арогантно поведение• изигрување на довербата• преамбициозност• неточно претставување на проблемите• неспособност да делегира овластување и да бара

одговорност• неумеење да се формира тим и• неспособност да мисли стратегиски себичност

Прашања за размислување

Од каде доаѓа моќта на лидерите?

Дали лидерите ја “поседуваат” или следбениците им ја “даваат” моќта?

Дали лидерите се лидери, заради моќта што ја поседуваат,или пак се моќни затоа што се на таа позиција?

Користење и злоупотреба на разните видови моќ

Можни се три начини на реагирање на личностите врз кои лидерот или

менаџерот ја применува својата моќ

Тие начини се:

• приврзаност или активно прифаќање на одговорноста

• согласност или пасивно прифаќање на одговорноста и

• отпор

Тактики на лидерите за спроведување на влијанието

• Ако моќта претставува капацитет или потенцијал за влијание врз другите, тогаш тактиките за спроведување на влијанието се методи и начини што ги користи лидерот за да ги промени ставовите, претставите, мислењата и однесувањето на своите следбеници

• Тактиките, впрочем, се засниваат на способноста на лидерите за ефективно комуницирање

• Без ваква способност тие нема да бидат во состојба да ги спроведат овие тактики и да ја демонстрираат својата моќ и влијание

Етички тактики на влијание • Лидерството преку личен пример • Рационално убедување • Здобивање со репутација на експерт • Размена на услуги и преговарање• Развивање на мрежа од луѓе • Законитост на барањето• Давање инспирација и покажување

емоции• Консултации• Формирање на коалиции• Тимско делување

Манипулативни тактики на влијание

• Промислен макијавелизам • Манипулација со луѓе и ситуации • Несоодветен притисок• Играње игра• Омаловажување • Тивок третман • Додворување, шарм и изглед• Шегување и подбивање

5. Доверба, лојалност, привилегии,

респект, популарност• Во основата на секое лидерство е

довербата• Без заемна доверба и почит меѓу

лидерот и следбениците, нема квалитетно лидерство

• Довербата е поголема во колаборативна, отколку во авторитарна средина

• Довербата од своја страна, логично води кон лојалност

ЛојалностДа се биде лојален, значи да се биде искрен,

верен, чесен, честит, отворен, правичен, да се има чувство за припадност и праведност, да се

почитуваат правилата, нормите и законитеЛојален лидер значи човек кој одлучил да им

„служи” на интересите и потребите на следбениците, но истовремено посветен на

остварувањето на споделените организациски цели

Успешните лидери се „глави” на едно големо семејство

Тие не се грижат за своите следбеници само во рамките на организацијата, туку тие им помагаат и во разрешување на прашањата

и проблемите од нивниот живот

Привилегии и респект

Лидерството е привилегија, но не заради привилегии

• Привилегиите ги ставаат следбениците во нерамноправна положба, што води кон нарушување на организациската клима

• Респектот претставува нешто што го посакуваат сите лидери

• Некои лидери сакаат тоа да го постигнат и покрај својата неспособност или како што некои автори ја викаат квази или лажна моќ

Популарноста, наспроти респектот • Треба да се напомене дека респектот е нешто што единката

може да го ужива во организацијата или надвор од неа, а е резултат на моќта или способноста што ја поседува

• Респектот е вид на почит кон човекот како личност или / и позицијата што ја има

• Респектот е повеќе поврзан со стручната и законската моќ, но и со моќта на принуда кога се трансформира во стравопочитување

• Респектот е потребен, но не е и доволен услов за некој лидер да биде популарен

• За популарноста е потребна референтна моќ, потребна е харизма

• Популарноста е сон, но и мора на сите лидери

Задоволства од лидерството

• Чувство на моќ и престиж • Шанса да им се помогне на

другите • Високи приходи • Респект и статус• Добри можности за напредување• Чувство да се биде присутен• Можност за контрола на пари и

други ресурси

Фрустрации од лидерството

• Премногу некомпензирано прекувремено работење

• Премногу „главоболки“• Немање доволно власт да се

спроведат одговорностите• Осаменост • Премногу проблеми• Премногу работа со пишувани

документи и пошта• Премногу организациски политики

Тема 5

Лидерски стилови

1. Лидерски стилови

• Стилот на лидерство е она што го карактеризира секој лидер и го прави препознатлив, како во организацијата, така и надвор од неа

• Во неговиот стил на водење се содржани и меѓусебно поврзани многу сложени и комплексни аспекти на неговата личност, стручност и обученост за практицирање на лидерството

• Во праксата, се издиференцирани два основни стила на лидерство и тоа:

Авторитарен и Демократски

Левин - Бихевиористички лидерски стил

1. Автократски стил - „лидер бик“ (The Buffalo Leaders) - се одликува со тоа што таквиот лидер вообичаено кажува и продава, а резултатот од таквиот стил е создавање послушни и пасивни вработени

2. Демократскиот стил - „летот на гуските“ - се темели на споделување и консултирање, а резултатот од овој стил е создавање на организиран тим

3. Меѓу овие два крајни стилови постои и еден таканаречен „Laissez-faire style“ кој е својствен за лидери кои не даваат воопшто насокии, а резултатот од ваквиот стил се фрустрација, дезорганизација и слаб квалитет

Лидерски стилови според House се:

• Директивен лидерски стил (Directive leadership) – водење на вработените во работата и начинот на работа и одржување стандард на изведбата.

• Поддржувачки лидерски стил (Supportive leadership) – покажување грижа за добробитот и потребите на вработените, пријателски настроен и пристаплив, ги третира вработените како еднакви.

• Партиципативен лидерски стил (Participative leadership) - се консултира со вработените и сериозно смета на нивните идеи кога одлучува

• Лидерски стил насочен кон постигнување (Achievement - oriented leadership) - ги охрабрува вработените да постапат најдобро поставувајќи им предизвикувачки цели, нагласувајќи совршенство и покажувајќи доверба во способностите на вработените

Лидерски стилови – лидерска ефективност

Ситуационо лидерство

Висок

Степен накомуникацијасо персоналот

Низок Низок Степен на насоченост

Висок кон персоналот

Подржувачки стил

Поучувачки стил

Делегирачки стил

Наредувачки стил

Шест лидерски стилови според Лестер Бител

• авторитарен стил• демократски стил• партиципативен стил• стил на водење насочен кон

работните задачи• стил на водење насочен кон

здобивање на следбеници• стил на водење кој води сметка

за мислењето на другите луѓе

Десет принципи на моќ на секој лидер

• Убедување • Трпеливост • Човечност – внимателност • Подготвеност за учење • Прифаќање • Љубезност • Знаење • Дисциплина• Доследност• Интегритет

Лидерски стилови според Фиона Елса Дент

• Управувачки стил – лидерите кои го преферираат овој стил сакаат да контролираат, да донесуваат одлуки и се ослонуваат на себе

• Инструкторски стил – лидерите кои го преферираат овој стил се насочени на развој и ги вклучуваат другите луѓе во водењето / делегираат

• Влијателен стил – лидерите кои го преферираат овој стил се самоуверени во поглед на своите способности, убедителни се и се насочени кон успех

• Соработувачки стил – лидерите кои го преферираат овој стил создаваат хармонија и соработуваат со другите и работаат со помош на другите

МИСЛОВНИТЕ КАПИ НАБОНО

СЕКОЈА КАПА Е ИМЕНУВАНА ПОБОЈАТА КОЈА ЈА ОПИШУВА

ПЕРЦЕПЦИЈАТА ШТО НЕКОЈ ЈАИМА КОГА ЈА НОСИ ТАА КАПА .

НА ПРИМЕР АДВОКАТОТ НАЃАВОЛОТ Е ОНОЈ

КОЈ НОСИ ЦРНА МИСЛОВНАКАПА.

МИСЛОВНИ КАПИ

ГЛАВНА КОРИСТ ОД ОВОЈ МЕТОД:

Дозволува да се кажат нештата безризик

Создава свест дека има повеќеперспективи достапни

Згоден механизамПравила за игарата на мислењето

Фокус на мислењеПокреативно мислење

Подобрување на комуникацијатаГо подобрува донесувањето одлуки

Луѓето се различни - со различни ставови и мислења

• Честопати може да се случи на состаноци и други интеракции луѓето да имаат многу различни перспективи (ставови и мислења)

• Тоа не значи дека една личност е во право а друга не е, туку нивните погледи можеби само претставуваат различни но еднакви валидни перспективи

• Проблемот е што овие перспективи имаат тенденција да го втурнат состанокот во една насока а потоа во друга, честопати создавајќи конфузија и несогласување

Едвард де Боно, шампион во паралелно

размислување вели дека • Луѓето се обидуваат да направат премногу

истовремено преку земање во предвид на емоциите, информациите, креативноста, логиката и сл.

• Тоа како да се обидувате да жонглирате со премногу топки истовремено

• За да се избегне ова, де Боно предложува друг начин на приод кон проблемите и предизвиците кој ја намалува можноста за несогласувања

• Тој предложи шест капи за размислување кои би им овозможиле на луѓето да се префрлат од нивниот вообичаен начин на размислување на разгледување на проблемот на различни начини

Едвард де Боно

•Размислување на повеќе задачи истовремено е фарса

•Ние можеме да размислуваме само на една работа во даден момент

•Проблемот е во тоа што секој размислува различно, но во исто време

Капите како метафорички систем

• Поставете го секого на иста бранова должина во исто време

• Градење свесност за процесот на мислење на поединецот

• Вештачка заснованост: користење метафори и третирање од дистанца

Шесте капи на Едвард де Боно

Сина капа

Организација на размислување- планирање

Како да му пристапиме на овој проблем?

Зелена капа Креативност На кои начини може да го решиме овој проблем?

Црвена капа Емоции Како се чувствувате околу овој проблем?

Жолта капа Добри поени Што е добро за овој предлог?

Црна капа Лоши поени Претпазливост/ проценка

Кои се ограничувањата?

Бела капа Информација Кои информации ги имаме/ ни требаат?

Шесте капи на Едвард де Боно

Сина капа За што станува збор?

Зелена капа Факти?

Црвена капа Други ангели?

Жолта капа Додадена вредност?

Црна капа Проблеми?

Бела капа Претчувства? Интуиција

Сина капа Како оди и што е следно?

Плава капа – рефлективна капа

• Капа за контрола и организирање на самото размислување

• Поставете го фокусот и повикајте се на користењето на другите капи

• Набљудувајте го користениот процес на размислување и дадете рефлексија на тоа

• Плавата капа е за планирање

Зелена капа – креативна капа

• Оваа капа е за креативен начин на размислување

• Зеленото го претставува растот и придвижувањето

• Преку зелената капа ние гледаме на новите идеи и солуции

• Зелената капа се однесува на странично мислење

Црвена капа – интуитивна капа

• Што чувствуваш во врска со сугестиите – емоциите?

• Кои се твоите реакции – инстинкт?

• Каква е твојата интуиција?

• Не размислувај многу долго и напорно

Жолта капа – конструктивна капа

• Капа за сонце

• Таа е позитивна и конструктивна

• Таа се однесува на ефективноста и на извршување на работите

• Кои се придобивките и предностите?

Црна капа – капа за внимателност и предупредување

• Кога ја носи црната капа, мислителот ги открива грешките и пропустите

• Кои се ризиците и опасностите?

• Идентификување на тешкотиите и проблемите

Бела Капа – информативна капа

• Со оваа капа се бараат информации

• Кои се фактите?

• Кои информации се достапни?

• Што е релевантно?

• Кога ја носиме белата капа тогаш ние сме неутрални во однос на нашето размислување?

Како се користат капите?

• Секој ја има истата капа во исто време• Единечни или многукратни капи• За почетниците, редоследот на капите

е: плава, црвена, бела, зелена, жолта, црна, плава

• За напредните корисници, нема специфичен редослед, иако вообичаено се почнува со црвената, а потоа нормално се користи белата и екстра црната

• Времето е кратко! 60 секунди за личност, за една капа

Тема 6

Трансформациско лидерство

Трансакциско и трансформациско лидерство

• Трансакциското лидерство е базирано на бирократски авторитет, фокусирано на комплетирање на задачите и се потпира на награди и казни

• Трансформациското лидерство се разликува значително од трансакциското лидерство

• Трансформациското лидерство се занимава повеќе со напредокот и развојот

• Трансформациското лидерство ги зголемува, засилува, издигнува и покачува ефектите од трансакциското лидерство на следбениците

Трансформациско лидерство

• Трансформациските теории познати и како Relationship Theories се фокусираат на врските формирани меѓу лидерот и следбениците

• Трансформациските лидери ги мотивираат и инспирираат луѓето помагајќи им на групните членови да ја согледаат важноста на задачата

• Трансформациските лидери се фокусирани на изведбата на групата, но сакаат и секоја личност да го исполни својот потенцијал

• Трансформациските лидери често имаат високи морални и етички стандарди

Трансформациско лидерство

• Трансформациското лидерство е лидерски стил дефиниран како лидерство кое креира квалитетна и позитивна промена кај следбениците, стил посветен на етика на лидерот и приврзаноста на следбениците на повисоки нивоа на потреби, мотивација и вредности

• Трансформацискиот лидер се фокусира на трансформирање на другите за да си помогнат меѓусебно, да внимаваат еден на друг, да бидат охрабрени и хармонични и да внимаваат на организацијата во целост

• Во трансформациското лидерство, лидерот ја засилува мотивацијата, моралот и изведбата на следбениците

(Avolio & Gardner, 2005)• Во контекст на трансформациското

лидерство, се става концептот на автентично лидерство или Authentic Leadership кој е опишан како фундаментален концепт кој лежи во основа на позитивните пристапи на лидерството како харизматично или лидерство за да се служи на другите

• Идејата со која започнува автентичното лидерство е развивање автентичност, која ја зголемува самосвеста

(Principle Centered Leadership - Covey, 1990)

• Лидерството засновано на принципи се однесува на процес на значително самоподобрување со долгорочна промена на ефективноста на личноста во смисла на квалитет во неговиот живот и работата

• Кога луѓето се предадени на нивниот личен развој и подобрување поверојатно е тие да придонесат за нивниот зголемен потенцијал кон нивната организација и кариерни цели

(Values Centered Leadershipна - Tom Chappell)

Суштината на лидерството засновано на вредности се соопштува во неговата лидерска порака преку еден идеал на „заедничка добрина кај другите“Лидерството засновано на вредности е базирано на клучната идеја дека лидерството има безвременски вредности кои ни помагаат да им бидеме од корист на другитеОвие примарни вредности ни помагаат во нашиот личен развој преку:

1. Мајсторство: обврзување што и да правиш да, да го правиш со највисоки можни стандарди

2. Хемија: поврзување толку добро со другите, така што тие активно да бараат да бидат поврзани со тебе (емпатија)

3. Достава: идентификување на потребите на другите и нивно пресретнување со почит и страст за услуга

Според Bass

Трансформацискиот лидер може да: го прошири портфолиото на потребите

на следбеникот го трансформира самоинтересот на

следбеникот ја зголеми сигурноста кај

следбениците ги издигнува очекувањата на

следбениците ја покачува вредноста на планираните

резултати на лидерот за следбеникот охрабрува промена на однесувањето ги мотивира другите за повисоко ниво

на лични постигнувања

Burns (1978)Понудил три модели на однесување за да го објасни трансформациското лидерство

• Харизматичното или инспирациското лидерство употребува визија, покажува чувство за мисија и доверба, зголемен оптимизам, ентузијазам и почит, лојалност и верба.

• Лидери кои имаат индивидуална консидерација обрнуваат внимание на личните потреби, обучуваат и советуваат членовии, и придонесуваат секој следбеник да стане успешен

• Интелектуалната стимулација става акцент на интелигенцијата, решавање на проблеми и нови пристапи

Карактеристики на трансформациските лидери

Способности на агенти на промената Храброст Отвореност и верба во следбениците Водени од вредностите Целоживотно учење Способност за соочување со

комплексна, неопределена и несигурна ситуација

Визионерски способности

Споредба меѓу трансакциско и

трансформациско лидерство Изградено на

потребата на човекот да ја заврши работата

и заработи

Изградено на потребата на човекот

за значење

Преокупирано со моќ и позиција , политики и

предности

Преокупирано со цели и вреднности, морал и

етика

Заглавено во секојдневните работи

Ги мине границите на секојдневните работи

Краткорочно е и ориентирано кон факти

Ориентирано е кон долгорочни цели без компромитирање на човечки вредности и

принципи

Споредба меѓу трансакциско и

трансформациско лидерство Се фокусира на тактички

нешта Се фокусира повеќе на

мисии и стратегии

Се потпира на човечки односи

Го ослободува човечкиот потенцијал –

идентификувајќи и развивајќи нови таленти

Следи и исполнува очекувања трудејќи се да

работи ефективно во тековните системи

Дизајнира и редизајнира професии за да ги направи

значајни и предизвикувачки

Поддржува структури и системи кои го засилуваат

резултатот , ја максимизираат

ефикасноста и гарантираат краткорочен профит

Поддржува внатрешни структури и системи за

засилување на вредности и цели

Avolio, Waldman, and Yammarino во 1991

Детерминирале четири примарни однесувања кои го чинат трансформациското лидерство:

1. Идеализирано влијание2. Инспиративна мотивација3. Интелектуална стимулација4. Индивидуализирано

размислување

ФУНКЦИОНАЛНИ АТРИБУТИ

ПРИДРУЖУВАЧКИ АТРИБУТИ

1. Идеализирано влијание – харизма

Визија Доверба Почит

Споделувањеа на

ризикот Интегритет 2. Инспиративна мотивација

Моделирање Предаденост на цели Комуникација Ентузијазам

3. Интелектуална стимулација

Рационалност

4. Индивидуализирано размислување

Решавање проблеми Лично внимание Менторство Слушање Засилување

Пет трансформациски стилови

Трансформациски стил

Лидерско однесување

1. Идеализирано однесување: Живеење нечии идеали

Зборува за нивните најважни вредности и верувањаЈа наведува важноста од имање смисол за целГи разгледува моралните и етичките последици од одлукатаСе бори за возбудливи, нови можностиЗборува за важноста на

довербата

Пет трансформациски стилови

Трансформациски стил

Лидерско однесување

2.Инспирациска мотивација: Инспирирање на другите

Зборува оптимистички за иднинатаЗборува ентузијастички за тоа што треба да биде постигнатоАртикулира визија за иднинатаИзразува сигурност дека целите ќе бидат постигнатиСе темели на

контраверзни работи

Пет трансформациски стилови

Трансформациски стил

Лидерско однесување

3. Интелектуална стимулација:

Стимулирање на другите

Испитување на критички претпоставки за да се види дали се соодветниБарање различни перспективи при решавање на проблемиГи тера другите да гледаат на проблемите од различни аглиПредлага нови начини за комплетирање на задачитеОхрабрува нетрадиционално размислување за справување со традиионални проблемиОхрабрува повторно разгле-дување на идеи кои никогаш не биле доведени во прашање

Пет трансформациски стилови

Трансформациски стил

Лидерско однесување

4.Индивидуализирано размислување : Обука и развој

Поминува време предавајќи и обучувајќи други

Третирање на другите како индивидуи , а не само како членови на група

Имајќи предвид дека инди-видуите имаат различни барања, способности и аспирации од другите

Помага на другите да ги развијат нивните јаки страни

Ги слуша внимателно туѓите грижи

Промовира сопствен развој

Пет трансформациски стилови

Трансформациски стил

Лидерско однесување

5.Идеализирани атрибути: Почит , доверба и вера

Влева гордост во другите поврзани со негоОдат пнатаму од сопствениот интерес за добробит на групатаНастапува на начин на кој гради почитПокажува смисла за моќ и компетентностПрави лична жртва за корист на другитеГи осигурува другите дека пречките ќе бидат надминати