Embed Size (px)
Citation preview
liderstvo
| Predmet i cel na istra`uvawe.
1.1. Poim
Liderstvoto e prili~no nova pojava, koja kako posebna nauka
intenzivno se prou~uva vo posledno vreme .Nazivot liderstvo
poteknuva od angliskiot zabor LIADERSHIP. Vo izu~uvawe na
liderstvoto treba, pred se da se poso~i vnimanie na dva
poimi:LIDERSTVO I LIDER.1
1 Boskovic dr Dragutin, organizacija istrazivanja i razvoija, PFV , Beograd 1972.
- 1 -
liderstvo
Liderstvo predstavuva proces preku koj edna li~nost
ima mo} da vlijae na drugi ~lenovi na grupata poradi
ostvaruvawe na definirani celi. Li~nosta koja {to ima
vlijanie na drugite se narekuva Lider.Iako definicijata za
liderstvo e sli~na so definicijata za menaxmentot, ne
mo`e da se stavi znak na ednakvost pome|u pojavata
menaxer i lider, a u{te pomalku pome|u liderstvo i
vodewe. Kako najbitni definicii, vo ekonomskata
literatura i praktika se smetaat onie na Carter
MacNamara i toa kako pozna~ajni mo`at da se odvojat
slednive:
,, Liderstvoto e davawe nasoki i vr{ewe vlijanie vrz
drugite da gi sledat tie nasoki,,
,,Liderstvo e vlijanie vrz lugeto so odreduvanje celi,
davawe nasoki i motivirawe dodeka rabotat za da gi
ostvarat zada~ite i da ja unapredat organizacijata,,
Od site definicii koi postojat za objasnuvawe na poimot liderstvo
vsu{ost proizleguva deka liderstvoto e proces vo koj poedincite
vodat grupi lu|e, gi naso~uvaat i motiviraat za da izvr{uvaat
opredeleni zada~i.
1.2. Cel
Celta na liderstvoto zna~i da se dade smisla na toa {to lu|eto
go rabotat. Nasokite koi im se davaat zna~at davawe na pravci,
odreduvawe na prioriteti i nazna~uvawe na odgovornosta za
izvr{uvaweto na zada~ite.
Za procesot na vodewe (liderstvo), vo potesna smisla na
zborot treba da se razbere zna~enieto za: prv, vode~ki, najdobar vo
sklad so toa {to liderstvoto e poseben oblik na vodewe svoistven za
poedincite koi {to se lideri.
- 2 -
liderstvo
Vo po{iroka smisla na zborot se koristi ne samo da se objasni
na~inot na vodewe, tuku da se objasni i nov pristap vo
menaxmentot, za koj {to se tvrdi deka mo`e da ovozmo`i najdobri
rezultati vo raboteweto na predprijatieto.
1.3Koj e lider?2
Liderite se koordinatori vo organizacijata, tie ja so~inuvaat
hierarhiskata struktura vo predprijatieto. Tie imaat pravo da
komanduvaat I da gi naso~uvaat drugite vo nivnite podra~ja na
odgovornosti. Liderite obi~no direktno ne izvr{uvaat bilo kakva
aktivnost, tie se tamu da go naso~uvaati koordiniraat naporot na
~lenovite na tie funkcci. Pokraj naso~uvaweto na aktivnostite na
dru|ite lu|e liderite isto taka ja prevzemaat i odgovornosta za
izvr{uvawe i ostvaruvawe na odredenata cel so pomo{ na naporot
na drugite ~lenovi vo organizacijata (predprijatieto).
Osnovna karekteristika na sekoj lider e toa da ima
istovremeno mo} i avtoritet nad vrabotenite, no i da dobiva po~it
od nivna stana ne samo kako niven predpostaven, tuku i kako
~ovek koj vistinski ja zaslu`uva taa po~it. Ova ja pravi i razlikata
pome|u liderite i menaxerite, bidejki sekoj lider e manaxer, no ne i
sekoj menaxer mo`e da bide lider.
||. Plan na prezentirawe na materijalot
2 Petkovic dr Mirjana I dr. Organizacija Teorije- Dizajn-Ponasanje-Promene, Ekonomski fakultet, Beograd, 2003god
- 3 -
liderstvo
1. Predmet na isra`uvawe1.1. Poim 1.2. Cel1.3. Koj e lider?
2. Liderstvo 2.1 Poim i karakteristiki2.2. 3-S model.2.3. Razlikite pome|u liderite i menaxerite2.4. Modeli na liderstvo2.5. Liderstvo i promeni
3. Aktivnosti
4. Karakteristiki na liderot4.1. Mentalni4.2. Fizi~ki4.3. Emocionalni
5. Vrednosti na liderot5.1. Lojalnost 5.2. Dol`nost5.3. Po~ituvawe5.4. Nesebi~nost5.5. ^esnost5.6. Integritet5.7. Li~na hrabrost
2. LIDERSTVO3
3 Обработено врз основа на делaта: Љубомир Дракуловски:<Лидерство- основа за ефекетивен стратегиски менаџмент<, Скопје, 1999 и Васил Поповски: <Влијание на организациската култура врз деловноста на претпријатијата<, Скопје, 2001
- 4 -
liderstvo
2.1. Poim i karakteristiki na liderite
Od mnogubrojnite definicii za liderstvo se odlu~ivme za
slednata, liderstvoto pretstavuva dinami~en proces vo koj odreden
poedinec vr{i vlijanie vrz ostanatite rabotnici, vo pravec na
ispolnuvawe i izvr{uvawe na odredeni rabotni zada~i. Lider e ona
lice koe pozitivno vlijae na ostanatite, pri {to so svojot li~en primer
predizvikuva po~it i voshit. Mo`nosta za vlijanie vrz ostanatite
proizleguva od sopstvenata mo}, a ne od dodelen avtoritet, {to e
slu~aj kaj menaxerite. Liderot razmisluva pozitivno, raboti
porazli~no (ne sekoga{ i ponaporno) od drugite, razmisluva kon
iznao|awe na najdobro re{enie. Liderstvoto e osobina na hrabrite lu|
e, koi ne se pla{at od rabota i koi so svojata rabota gi pottiknuvaat i
ostanatite.
Vo sekoja rabotna sredina postojat formalni i neformalni
lideri. Formalni lideri se onie koi so aktite vo odredena organizacija
se nazna~eni na liderski pozicii odnosno na menaxerski rabotni
mesta i istite se nao|aat na visoko nivo vo hierarhiskata skala.
Formalnite lideri poseduvaat <ve{ta~ki< avtoritet i mo} i imaat
pravo da gi nagraduvaat odnosno kaznuvaat rabotnicite za dobroto
odnosno lo{oto izvr{uvawe na rabotnite zada~i. Za formalnite lideri
va`i s# {to e prethodno spomenato za menaxerite.
Pokraj, formalnite lideri, vo pretprijatijata s# pove}e se
izdvojuvaat i neformalnite lideri, koi proizleguvaat od grupata na
rabotnicite, koi so svoeto znaewe, iskustvo, na~in na odnesuvawe
kon drugite i komunikaciskite ve{tini se istaknuvaat i na indirekten
na~in gi naso~uvaat i ostanatite rabotnici kon izvr{uvawe na
zadadenite rabotni zada~i.
Neformalnite lideri nemaat dodelena mo} i avtoritet koi
- 5 -
liderstvo
proizleguvaat od nivnata pozicija, no istite gi poseduvaat ovie
karakteristiki, koi na nepi{an i neformalen na~in im se dodeleni od
ostanatite rabotnici vo rabotnata sredina. Pozicijata na ovie lideri vo
hierarhiskata skala ne se razlikuva od ostanatite rabotnici, poradi
{to imaat sli~ni ili isti vrednosti, osobini i interesi so niv.
Formalniot lider e izbran od povisokite menaxeri vo
kompanijata, a neformalniot lider e izbran od grupata.
Menaxment guruto Tom Peters ima izjaveno:
<Voda~ot se ra|a, no vodstvoto se u~i<.
Liderite gi poseduvaat slednite osnovni karakteristiki:
harizma, jasna vizija, visoka eti~nost, ~uvstvitelnost, odlu~nost,
komunikativnost, hrabrost, upravuvawe so promeni, rizikuvawe,
mudar e so mo}ta, timska rabota, posvetenost na rabotata.
Liderite se karakteriziraat so: kreirawe na vizija, razvivawe na
razvojna strategija, prezemawe na intelegentni rizici, vlijaewe vrz
ostanatite rabotnici so cel istite da gi sledat, visoko moralni i lojalni
li~nosti, ~esnost i `elba za integritet, odgovorno odnesuvawe,
gradewe doverba i nezavisnost, poddr`uvawe i pottiknuvawe
kooperacija na site nivoa vo kompanijata, motivirawe i vodewe na
ostanatite rabotnici kon ostvaruvawe na celta, pottiknuvawe timska
rabota, predvodewe na pobedni~kiot tim, razvivawe na
samopo~ituvaweto i samodoverbata, izgraduvawe soodvetni odnosi
vo kompanijata, kreirawe celi i plan za akcija, upravuvawe so
promeni, govorewe so jasnost, doverba i strast.
Spored mnogu ekonomisti se smeta deka za edna li~nost da
stane lider istata treba da prestane da bide ili da posakuva da bide
menaxer.
Vo posledno vreme se javuva nov priod- superliderstvo koj
zna~i da se vodat ostanatite, taka {to samite }e se vodat i }e bidat
lideri sami na sebe.
- 6 -
liderstvo
2.2. 3- S model4
Vo vrska so liderstvoto izgotven e 3- C modelot spored koj
liderite se karakteriziraat so predizvik, doverba i vodstvo.
Elementite na 3-C modelot zna~at: prifa}awe na predizvik,
izgradba na doverba i vodstvo. Pogolemo vlijanie na elementite od
3-C modelot imaat liderite koi istovremeno se i menaxeri.
Prifa}awe na predizvik- predizvikot e element vo formulata koj
{iroko se primenuva od liderite, so cel da se pottiknat ostanatite
rabotnici kon postignuvawe na povisoki celi. Postojat inertni lu|e
koi se relativno zadovolni od toa {to go imaat i ne sakaat da
prezemaat predizvik, a so toa i rizik. Ovie rabotnici pravat mal
napor za ostvaruvawe na nivnite celi i celite na kompanijata.
Postojat pove}e na~ini preku koi liderite mo`at da gi
predizvikaat
rabotnicite kon rabota (vklu~uvaj}i gi i poinertnite rabotnici):
participirawe na rabotnicite vo koncipiraweto na vizijata i
strategijata
postavuvawe na povisoki celi, forsiraj}i gi vrabotenite da gi
napu{tat zonite na udobnost, so cel da iznajdat na~ini za
zgolemuvawe na nivnata komfornost
postavuvawe na predizvikuva~ki pra{awa i problemi koi gi
vodat rabotnicite kon razmisluvawe na mo`nite odgovori i
re{enija
koristewe na primeri od drugi koi otkrile optimalni re{enija
na odredeni problemi
obezbeduvawe na {irok spektar na zada~i koi }e gi
motiviraat rabotnicite da gi ostvarat
4 http://www.quickmba.com/mgmt/leadeship/3c/
- 7 -
liderstvo
Gradewe na doverba- Predizvikot gi pomestuva rabotnicite
od nivnite zoni na konfornost, kon zoni so pogolema ili pomala
konfornost. Vo tekot na pomestuvaweto, rabotnicite ~esto
mo`at da se soo~at so opa|awe na nivoto na doverba. Bez
doverba celite kon koi se naso~uvaat rabotnicite i koi ja
namaluvaat doverbata u{te na po~etokot, stanuvaat u{te
pote{ko ostvarlivi. Poradi toa, golem del od odgovornosta na
liderite e da izgradat doverba kaj rabotnicite, so {to istite }e
veruvaat vo ostvaruvawe na celite. Mnogu menaxeri gi
motiviraat rabotnicite so koristewe na pozitivno razmisluvawe
i sebe-afirmirawe, kako na~ini za izgradba na doverba.
Vrabotenite postignuvaat samodoverba preku povtoruvawe na
afirmaciite preku aktivna rabota i postignuvawe na rezultati.
Vo procesot na postignuvawe na celite, rabotnicite gi
pro{iruvaat sopstvenite sposobnosti, ja razvivaat nivnata
kreativnost, {to povratno vlijae kon zgolemuvawe na
doverbata vo istite.
Liderite mo`at da ja zgolemat doverbata kaj rabotnicite,
preku:
priznavawe i nagraduvawe na pozitivnite dostignuvawa,
otkolku fokusirawe na negativnostite i neuspe{nite
dostignuvawa
obezbeduvawe na profesionalen razvoj so cel izgradba na
doverlivost preku kompetentnost
pottiknuvawe na vrabotenite preku obezbeduvawe na
dvojna odgovornost i avtoritet, istaknuvaj}i ja svojata
doverba kon niv
verbalno istaknuvawe na doverlivosta kon rabotnicite od
strana na menaxerite
potsetuvawe na vrabotenite na izminatite uspesi, koi
mo`ebi postepeno gi zaboravaat, so cel pottiknuvawe na
novi uspesi
- 8 -
liderstvo
Vodstvo- Vodstvoto e proces na predvodewe na ostanatite,
pottiknuvawe na nivnite sposobnostite i olesnuvawe na patot kon
uspehot. Postojat razli~ni formi na vodstvo, od ednostavno
predvodewe do pro{iruvawe na perspektivite na rabotncite.
Vodstvoto }e im pomogne na vrabotenite podobro da razberat i
nau~at za toa kako da go naso~at nivniot napor kon
ostvaruvawe na celite.
Liderite mo`at da obezbedat vodstvo na rabotnicite preku:
obezbeduvawe na povratna vrska vedna{ po ostvaruvawe na
nekoja cel
poka`uvawe na rabotnicite na najdobri primeri koi gi
napravile drugi za izvr{uvawe na odredena cel
postavuvawe na vnimatelno formulirani pra{awa so cel da se
podobri na~inot na razmisluvawe na vrabotenite, preku
vodewe na istite kon na~in na razmisluvawe vo konkretna
situacija
prika`uvawe na primeri, osobeno onie koi ovozmo`uvaat
kontinuirano podobruvawe na sopstvenite sposobnosti
Vo kontekst na vodstvoto, treba da se napomene i deka
kontinuiranoto vodstvo treba da se izbegnuva od pri~ini {to istoto
sozdava zavisnost na rabotnicite od niv, so {to se namaluva
inicijativnosta i kreativnosta na rabotnicite.
Odnosot i balansot pome|u elementite vo 3-C modelot e
mnogu va`en. Elementite vo 3-C modelot ne moraat da se
sproveduvaat po nekoj redosled. Primer, liderite mo`at da odberat
prvo na vrabotenite da im prezentiraat predizvik, pa potoa da ja
izgradat potrebnata doverba za da se ostvari predizvikot, pod nivno
vodstvo. Alternativno, liderite mora najprvo da izgradat timska
doverlivost, pa potoa da prezentiraat predizvici. Soodveten balans
me|u elementite vo modelot e neophoden, a osobeno me|u
doverlivosta i predizvikot. Zna~aen predizvik bez dovolna
- 9 -
liderstvo
doverlivost }e rezultira so neuspeh. Sprotivno, visoka doverlivost so
mal predizvik }e rezultira vo neiskoristenost. Vo slu~aj na
nedovolna doverlivost, vodstvoto mo`e da se koristi za
podobruvawe na sposobnostite na rabotnicite, taka gradej}i
doverlivost. Vo slu~aj na nedovolen predizvik, vraboteniot mo`e da
ima potreba od dobivawe na pogolemi celi za dostignuvawe, koi }e
mu ovozmo`at podobro i pocelosno iskoristuvawe na negoviot
kapacitet. Koga }e se postigne visok balans, vrabotenite }e ostvarat
pogolemi efekti i pogolema satisfakcija.
2.3. Razliki me|u menaxerite i liderite
Kako {to istaknavme vo praksa se poretki slu~aite koga eden
menaxer e istovremeno lider i obratno. Prethodnoto e zaradi
postoeweto na razli~ni karakteristiki, celi i stavovi na menaxerite i
liderite. Vo prodol`enie sledat osnovnite razliki vo pogled na celite,
rabotata i drugi karakteristiki pome|u menaxerite i liderite:
Tabela br. 1: < Razliki pome|u menaxerite i liderite< 5
Nivo Menaxer Lider
Odnos kon
Celite
-Bezli~en- ne e
personalen
-Celi proizlezeni od
neophodnite celi
-Reagira na idei
-Celi povrzani so tradi-
cijata na kompanijata
(istorija, kultura)
-Personalen
-Celi proizlezeni od
subjektivnite potrebi
-Aktivno proizv. na rezul.
-Celi povrzani so
menuvawe na pogledot
na tradicijata i stavovite
na kompanijata
Odnos kon
Rabotata
-Koncentracija na proce-
site na rabota
-reducirani opcii vo osn.
na prosecite na odlu~uv.
-se gledaat kako
-koncentracija na sodr`i-
nata na rabota
-razvivaat novi mo`nosti
koi sodr`at motiv. osnova
-otkrivaat problemi, ne se 5 Wien and hofer, Dreden 1996 p.178
- 10 -
liderstvo
re{ava~i na problemi i
nastojuvaat da se
pomirat so grupnite
interesi
-nekolku emocionalni
vrski so proizvodot
zagri`eni za soglasnosta
-identifikuvawe so
proizvodot
Odnos kon
Drugite
-strogo orientirani odno-
si , strav od samotija
-nedostig na empatija i
emocionalnost
-davaat signali na
isklu~enost zaradi
zafatenost
-motivacija so sredstva
na nagrada i kazna
-mislat pove}e na idei, ot-
kolku na lu|e
-intuitivi, empati~ni i
emocionalni
-prenesuvaat <poraki<
-motivirawe preku
sredstva na razbuduvawe
na idei
Izvor: Modificirano: Kasper/Mayrhofer: Personalmanagement, Fuhrung
Organization, Wien und hofer, Dreden, 1996, p.178
Mnogu zna~ajna razlika me|u liderite i menaxerite proizleguva
i od aspekt na nivnata odgovornost. Pritoa, menaxerite se direktno
odgovorni za rabotata, ne samo za svojata tuku i za ostanatite
rabotnici koi gi menaxiraat, za razlika od neformalnite lideri koi ne
snosat nikakva grupna legitimna odgovornost, osven za sopstvenata
rabota, {to e slu~aj i so drugite rabotnici.
2.4. Modeli na liderstvo
Razraboteni se pove}e modeli na liderstvo6 so koi se
sogleduva pristapot na liderite kon formuliraweto i izborot na
6 Д-р Љ. Дракуловски: <Лидерство основа за ефективен стратегиски менаџмент<op.cit. стр. 171-175
- 11 -
liderstvo
strategija na rabota. Vo prika`uvawe na poodelnite modeli na
liderstvo se smeta deka menaxerskata i liderskata pozicija se
poistovetuvaat.
Model na komandant . Kaj ovoj model liderot e toj koj
samostojno formulira strategija za rabota, vrz osnova na negovata
hierarhiska pozicija, i istata ja dostavuva do ostanatite poniski
menaxeri i vraboteni da ja realiziraat. Ovoj lider ne pottiknuva i ne
stimulira participacija i u~estvo od ostanatite rabotnici vo
donesuvaweto na strate{ki odluki. Zaradi ovie osobini ovoj lider ne e
omilen kaj rabotnicite i ne pottiknuva na pozitivno odnesuvawe.
Model na promeni . Ovoj model e sli~en so prethodniot i se
odnesuva na prezemaweto na promeni za izvr{uvawe na izbranata
strategija od strana na liderot. Ovoj model na promeni zapo~nuva
po zavr{uvawe na modelot na komandant i so nego se ograni~uva
participacijata na rabotnicite, pri {to liderite samostojno odlu~uvaat
za idnite promeni vo strategijata na rabota. Za razlika od
prethodniot model, vo modelot na promeni liderot e poorientiran
kon ~esti promeni vo raboteweto, no samo dokolku istiot konstatira
potreba za istoto.
Model na sorabotka . Kaj ovoj model liderot odnosno
menaxerot gi vklu~uva i ostanatite poniski menaxeri i rabotnici vo
formuliraweto na strategija za rabota, pri toa istiot se javuva vo
uloga na koordinator. Ovoj lider gi prifa}a ideite i znaewata od
ostanatite, a s# so cel da se formulira i izbere najpovolna strategija.
Ovoj lider e omilen me|u rabotnicite i pozitivno gi pottiknuva vo
rabotata.
Model na kultura . Ovoj model e sli~en so prethodniot, kade
liderot im ovozmo`uva na ostanatite da u~estvuvaat vo
formuliraweto na strategijata. Vo ovoj slu~aj mo}ta e
decentralizirana i participacijata na vrabotenite e na povisoko nivo.
So vakov model na liderstvo rabotnicite se poistovetuvaat so
organizacijata.
- 12 -
liderstvo
Model na razvoj . Kaj ovoj model se inicira razvojot odnosno
se dozvoluva participacija, inovacija i kreativnost vo formuliraweto
na strategijata, pri toa davaj}i im na rabotnicite <odvrzani race< da
iznesuvaat svoi idei za unapreduvawe na raboteweto. I pokraj
fleksibilnosta na ovoj model, so nego se odr`uva ramnote`a pome|u
avtonomnoto menaxersko odlu~uvawe i celosnata sloboda na
rabotnicite.
Dokolku, se analiziraat prethodnite modeli mo`e da se zabele`i:
- prvite dva modela (model na komandant i model na
promeni) gi opfa}aat tradicionalnite na~ini vo
formuliraweto na strategijata i konzervativnite lideri i
menaxeri
- slednite dva modeli (model na sorabotka i model na
kultura) imaat za cel podobro izvr{uvawe na strategijata
- posledniot model (model na razvoj) e orientiran kon
sozdavawe na novi mo`nosti za menaxerite i vrabotenite
vo formuliraweto i sproveduvaweto na stretegijata i istiot e
karakteristika na sovremenite lideri i menaxeri, zaedno so
modelot na sorabotka i modelot na kultura
Se smeta deka vo odredeni periodi modelot na liderstvo treba
da se menuva i pritoa liderot ponekoga{ treba da bide avtoritativen
i svoeglav, drug pat da slu{a i da bide kompromisen kreator na
odluki, a nekoga{ da bide participativen lider.
2.5. Liderstvo i promeni
Za uspe{no rabotewe na kompaniite, presudno vlijanie ima
ispolnuvaweto na dva preduslovi, i toa:
- kolku dobro liderite i menaxerite gi razbiraat potrebite,
`elbite i sposobnostite na rabotnicite, od edna strana, i
- kolku dobro rabotnicite gi razbiraat planskite celi i zada~i
na celata organizacija, od druga strana.
- 13 -
liderstvo
Sekoj lider za da bide uspe{en mora da praktikuva da
voveduva novini i promeni vo raboteweto, koi pred s# proizleguvaat
od promeni vo okru`uvaweto. Potrebata za promeni treba najprvo
da ja sogleda i prifati top menaxmentot, a potoa i ostanatite
menaxeri i rabotnici.
Razbiraweto na potrebata od promeni, mo`e da se sogleda od
slednata tabela:
Tabela br. 2: <Razbirawe na strate{kite promeni<7
rabotnicite ne go
razbiraat planot
rabotnicite go
razbiraat planot
Menaxerite ne gi
razbiraat `elbite,
sposobnostite i
potrebite na
rabotnicite
neuspe{na primena
mo}ta i avtoritetot se
edinstveni raspolo`ivi
priodi
delumna primena
delumna primena na
participacija i
obrazovanie se mo`ni
priodi
Menaxerite gi
razbiraat `elbite,
sposobnostite i
potrebite na rabot.
delumna primena
motiviraweto i
ubeduvaweto se mo`ni
priodi
celosna primena
celosno prifa}awe na
procesot na
op{testveni promeni
Izvor: Alan J. Rowe, Richard O. Mason, Karl E. Dickel, Richard B. Mann,
Robert J. Mockler: <Strategic Managment: A. Methodological Approach<, Addison
Wesley Publishing Company, Reading, Massachusetts, 1994, p. 483
Od podatocite vo Tabela br.: 2 mo`e da se konstatiraat 4
situacii:
- Prva situacija- Nitu menaxerite gi razbiraat `elbite,
sposobnostite i potrebite na rabotnicite, nitu ovie gi razbiraat
planskite celi i zada~i. Vo ovaa situacija koja e krajno nepovolna,
site ~lenovi na kompanijata se dezorientirani i nekoherentni i sekoj
poedinec ima svoi celi i zada~i koi se razlikuvaat od op{tite celi na
75. Strategic Managment 1994, p. 483
- 14 -
liderstvo
nivo na pretprijatieto. Poradi toa se smeta deka edinstveni
raspolo`ivi sredstva se mo}ta i avtoritetot.
- Vtora situacija- Menaxerite gi razbiraat `elbite,
sposobnostite i potrebite na rabotnicite, no ovie ne go razbiraat
planot, poradi {to se javuva potreba menaxerite poprecizno i
poubedlivo da gi zapoznaat rabotnicite so planot i da gi naso~at kon
nivno ostvaruvawe i toa po pat na motivirawe.
- Treta situacija- Ovaa situacija e obratna od prethodnata
odnosno vo ovoj slu~aj menaxerite ne gi razbiraat `elbite,
sposobnostite i potrebite na rabotnicite, a ovie pak, go razbiraat
planot. Vo vakov slu~aj treba da se pristapi kon vospostavuvawe na
pobliski odnosi so rabotnicite i ovozmo`uvawe na participacija na
istite vo raboteweto.
- ^etvrta situacija- Ovaa situacija e najpovolna, vo koja
menaxerite i rabotnicite se razbiraat me|usebno i istite vo celost gi
prifa}aat op{tite promeni koi se osnova za zabrzan rast i razvoj, so
{to vo celost se koristat ~ove~kite resursi i potencijali vo
pretprijatieto.
3.1.Aktivnosti
Активностите на лидерот можат да бидат групирани во две групи и тоа
на: ментални и физички.
Физичките активности на лидерот можат да се наречат и активности
на комуницирање.
Менталните активности на лидерот се однесуаат на донесувањето на
одлуки.
Крајна цел на овие активности е да се креира окружување во кое
другите поединци ќе партиципираат во вистинско остварување на целите.
- 15 -
liderstvo
Za da mo`at uspe{no da se sproveduvaat promenite
potrebno e istite da bidat prifateni so najmal otpor i konflikti, ne
samo od menaxerite, tuku i od ostanatite vraboteni.
Najefikasen na~in za primena na pova`ni promeni i novini
vo raboteweto se ostvaruvaat koga:
- stariot postoe~ki model na odnesuvawe }e se
<odmrzne< odnosno }e se otfrlat starite naviki i
staroto odnesuvawe
- razvoj na nov model na odnesuvawe odnosno novi
stavovi, vrednosti, novo odnesuvawe
- <zamrznuvawe< i zadr`uvawe na noviot model na
odnesuvawe.
Развивањето на вистинските вештини, вредности и карактеристики е
само подготовка за да се води. Лидерот што живее со вредностите на
фирмата, ги покажува лидерските карактеристики, е компетентен, ги мотивира
другите луѓе и е успешен лидер.
Акциите за остварувањето на влијанието на лидерот врз другите се
карактеризираат како:
Комуницирање i покажување на добри говорни, пишувани и
читачки способности.
Донесување одлуки i разграничување на акциите кои треба да
бидат спроведени за најуспешно извршување на задачите.
Работењето, всушност е тоа што лидерот работи за да ги оствари
итните, односно непосредните задачи за да може работата да се заврши во
целост и навреме.
Акциите за работењето спаѓаат во следниве категории:
Панирање и подготвување - развивање на детали, подготвување
на планови, ако е возможно да се направат и ако се прифатливи
и соодветни.
Извршување - одржување состаноци, водење грижа за луѓето и
успешно управување со средствата.
- 16 -
liderstvo
Проценување - оценување на ефикасноста и ефективноста на
секој систем или план во насока кон успешно извршување на
поставените цели и задачи.
Управувањето со организацијата се остварува низ следниве категории
на ангажирање:
Развој - вложување на време и напори за да се развијат
подредените како лидери.
Градење - време и средства за унапредување на работата на
тимовите, групите и целата организаија.
Учење - самоунапредување и развој на организацијата.
4 Карактеристики на лидерот8
Карактеристиките се основни квалитети на човекот.
Карактеристиките на лидерот, можат да бидат категоризирани и
групирани, токму според активностите на лидерот, па оттука тие можат да
бидат во две групи, и тоа:
Менатални карактеристики,
Физички карактеристики и
Емоционални карактеристики.
4.1. Ментални карактеристики на лидерот
Менталните карактеристики на еден лидер, вклучуваат волја,
самодисциплина, иницијатива, смисла за пресудување, самодоверба,
интелегенција и свеста за култура.
8 dr. Aleksa Stamenkovski, Strategiski menaxment.
- 17 -
liderstvo
Волјата е внатрешан мотив што ги тера работниците и лидерите да
продолжат да работат и кога се исцрпени и уморни. Тестот за силината на
волјата доаѓа кога работите одат лошо и кога изгледа дека се е изгубено.
Самодисциплината кај луѓето доаѓа како резултат на навиката да се
прават вистинските работи. Тоа за лидерите значи дека тие треба да ги
работат вистинските работи, без оглед на последиците по нив или по нивните
подредени.
Иницијативата е способност човек да може сам да почне да работи без
да има јасни инструкции. Да работи и тогаш кога ситуацијата се менува и кога
планот е отпаднат. Иницијативата ги тера лидерите да барат подобри методи,
да предвидуваат што мора да се направи и да ги извршуваат работите без да
чекаат дополнителни инструкции.
Смисла за пресудување значи да се има способност брзо да се согледа
состојбата, да се определи што е важно и да се одлучи што треба да се
напррави.
Лидерот треба да пресудува врз основа на реални факти и врз
сопствената интуиција.
Самодовербата е уверување дека се работи коректно во секоја
ситуација, дури и тогаш кога се немаат сите потребни информации.
Самодовербата потекнува од компетентноста, од способноста да се учи и од
посветеноста на работата.
Интелегенцијата е способност да се донесе добра одлука, како
резултат на комбинацијатта на професионаните вештини кои се научени за
време на школувањето, на искуството стекнато со работа и умешноста да се
размислува и да се разгледува проблемот врз основа на расположливите
податоци.
- 18 -
liderstvo
Свеста за култура значи дека лидерот мора да биде свесен за
културните фактори кои ги поседуваат луѓето, чиј лидер е тој, односно, да ја
почитуваат културата на секој човек, без оглед на неговата националност,
навики, обичаи и традиција.
4.2. Физички карактеристики на лидерот
Физичките карактеристики на лидерот се однесуваат на здравствената
состојба, физичката кондиција и професионалното однеесување.
Здравствената состојба е сé што се превзема да се остане со добро
здравје, работи како што се: рутинско подложување на физички вежби,
одржување на добра хигиена, одржување на развојни стандарди, дури и лично
дотерување и уредување.
Физичката кондиција ја искажува подготвеноста да се издржи во
работата, како физички, така и ментално и емоционално.
4.3. Емоционални карактеристики на лидерот
Емоционалнитте крактеристики како што се самоконтрола,
балансирање и стабилност на личноста, помагаат таа добро да се чувствува и
да соработува со другите.
Лидерот треба да разберре дека волјата на другите, како и нивнатта
издржливост доаѓаат од нивната емоционална енергија и ако успешно ја
користи повратната енергија од своите вработени ќе биде во можност да
изврши и неочекувани подвизи во тешко време.
Лидерот мора во секое време да биде под сопствена контрола и несмее
да дозволи да им се препушти на своите импулси.
Самоконтролата инспирира мир и доверба кај вработените и ги
инспирира и тие да возвратат.
- 19 -
liderstvo
Балансирањето значи да се користи сопственото искуство за да им се
обазбеди на подредените соодветна перспектива. Тоа може да се оствари со
опушттање или со интензивирање на наапорот во зависност од ситуацијата,
без да се направи хаос во оргнизацијата.
Стабилноста значи дека лидерот е сигурен, сталожен и размислува со
мирна глава кога е под притисок и кога се соочува со опасности.
5. Вредности на лидерот
Според некои критериуми развиени во САД, вредностите кои ттреба да
ги има лидерот се следниве:
Лојалноост,
Должност,
Почитување,
Несебичност во службата,
Чесност,
Интегритет,
Лична храброст.
Разбирањето на овие вредности е првиот чекор. Секој лидер не треба
само да ги разбира вредностите, туку треба и да верува во нив и да ги
применува во новите акции, како и да ги прифати и да живее со нив.
5.1 Лојалноста, се покажува како доблест и обврзаност да се
почитува Уставот, законите и власта, како и да се биде верен на
институцијата, на нејзините луѓе и на организацијата.
Лојалноста не терба само да се очекува, туку и да се дава.
Луѓето ја даваат својата лојалност на лидерите кога тие се однесуваат
искрено и чесно и живеат на начин на кој што зборуваат.
- 20 -
liderstvo
5.2. Должноста започнува со она што се бара од лидерот и од
другите, согласно регулативите, прописите и наредбите, но сепак таа вклучува
многу повеќе од тоа. Професионалците ја работат својата работа не само
според миниималните стандарди, дуку и според нивните способности.
Лидерите превземаат иницијатива и градат слика за она што треба да се
работи, пред да почнат да зборуваат за тоа што да се работи. Притоа тие ги
следат нивните обврски кон фирмата.
5.3. Почитувањето значи признавање и прифаќање на личниот
интегритет на личноста и вредноста на таа личност без оглед на расата, полот,
верата или религиските уверувања.
Како што беше претходно истакнато, почитувањето добиено од другите
е карактеристика само и единствено на успешните лидери, а не и на другите
менаџери.
5.4. Несебичност во службата значи да се работи она што е
вистинско за организацијата и за луѓето кои работат со лидерот, при што ови
одговорности мора да се стават пред личнитте интереси.
Интересите на фирмата се на прво место, но тоа незначи дека треба да
се запостави семејството или самиот себе си.
5.5. Чесноста, значи да се стават личните интереси на фирмата над
личните интереси, над кариерата и над личниот конфор. Тоа значи да се
создаваат обврски за вистинитост меѓу членовите на фирмата во која се
работи.
5.6. Интегритетот, за лидерите значи дека тие ги прават нивните
принципи познати и постојани. Тоа значи, лидерите да имаат високи морални
стандарди, и да се од збор и дело. Да се биде чесен значи сето време да се
биде праведен, и покрај притисоците на околината да се работи поинаку.
Да се има интегритет значи да се биде целосно морален и искрен кон
самиот себеси. Однесувањето со интегритет значи да се разграничува што е
- 21 -
liderstvo
добро, а што лошо, како и да се кажува цело време дека се работи она што е
вистинско според сопствениите сфаќања за вистинското.
5.7 Личната храброст има две форми, и тоа:
Физичка и
Морална.
Физичката храброст значи да се надмине стравот од повреди и да се
извршуваат обврските.
Моралната хрраброст, пак, значи да се остане верен на своите
принципи, вредности и уверувања, дури и под дејство на закани.
Тоа значи дека лидерите треба да останат на она во што веруваат дека е
вистинско, без оглед на последиците.
||| ZAKLU^OK
Organizaciskata struktura pretstavuva ramka vo koja se
izvr{uvaat site delovni aktivnosti vo edna kompanija vo koja se
spojuvaat site elementi na organizacijata, kako {to se: funkcii,
organizacioni edinici, informaciski i materijalni tekovi, rabotni mesta,
menaxeri, rabotnici, organizaciska kultura i doverba i drugi.
Formiraweto na soodvetni odnosi i vrski me|u rabotnicite,
neguvaweto na zaedni~ki stavovi i veruvawa, vospostavuvaweto na
soodveten na~in na komunikacija se osnova za postoewe na
specifi~na organizaciska kultura i doverba.
Od ~etrite menaxerski glavni funkcii planirawe,
organizirawe, koordinirawe i kontrola. Vodeweto
(koordinirawe,liderstvo) e najslo`eno nekoi liderstvoto go
- 22 -
liderstvo
narekuvaat sposobnost, a drugi pak znaewe. Sposobnosta za
liderstvo ne se dobiva pri ra|awe toa se u~i i se nadgraduva so
godini u~ewe.
Od izlo`enoto mo`e da se zalku~i deka liderstvoto zna~i
vodstvo, vodewe ili pak upravuvawe. Negovata su{tina, vsu{nost
proizleguva od negoviot bukvalen prevod. A pak lider e onoj koj ima
vizija za idninata na predprijatieto koja {to ja prenesuva na drugite i
istite gi inspirira (motivira), za da ja ostvarat.
Napredokot na predprijatieto vo golema mera zavisi od
sposobnosta na ,,prviot ~ovek,, da bide lider-vodi~.
Dobro informiranite lideri treba da bida svesni za
dlabokiot ,,jaz,, pome|u teorijata za upravuvawe i praksata vo
sovremenite slo`eni uslovi za rabota.
Georgiev
ska Simonida
Sodr`ina
I. Predmet na isra`uvawe--------------------------------------------------11.1. Poim ---------------------------------------------------------------------------11.2. Cel------------------------------------------------------------------------------11.3. Koj e lider?------------------------------------------------------------------2
II. Plan na przentacija na materijalot--------------------------------3
- 23 -
liderstvo
2. Liderstvo----------------------------------------------------------------------4 2.1 Poim i karakteristiki---------------------------------------------------42.2. 3-S model.---------------------------------------------------------------------62.3. Razlikite pome|u liderite i menaxerite--------------------------92.4. Modeli na liderstvo-----------------------------------------------------102.5. Liderstvo i promeni-----------------------------------------------------12
3. Aktivnosti------------------------------------------------------------------14
4. Karakteristiki na liderot-------------------------------------------164.1. Mentalni-------------------------------------------------------------------164.2. Fizi~ki---------------------------------------------------------------------174.3. Emocionalni--------------------------------------------------------------18
5. Vrednosti na liderot---------------------------------------------------185.1. Lojalnost -------------------------------------------------------------------195.2. Dol`nost--------------------------------------------------------------------195.3. Po~ituvawe-----------------------------------------------------------------195.4. Nesebi~nost----------------------------------------------------------------195.5. ^esnost-----------------------------------------------------------------------205.6. Integritet------------------------------------------------------------------205.7. Li~na hrabrost ----------------------------------------------------------20
III
Zaklu~ok--------------------------------------------------------------------
21
|V .Koristena literatura
Дракуловски Љубомир: „Лидерство основа за ефективен стратегиски
менаџмент„, Скопје, 1999
- 24 -
liderstvo
Popovski Vasil ,,Vlijanie na organizaciskata kultura,,
Petkovic d-r mirjana ,,Organizacija-teorija-dizajn-ponasanje-promene,, ek.f. Beograd
2003 god.
http://guickmba_com/mgmt/eadeship.
http://www.kapital.com.mk/DesktopModules/PublictionPintPage.aspx?
ArticleID=9078
- 25 -
