Krivično/kazneno procesno Krivično/kazneno procesno pravo – Predavanja i vježbe pravo – Predavanja i vježbe REV. 2.REV. 2.

Univerzitet u Sarajevu Fakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije

Prof. dr. sc. Haris Halilović

Univerzitet u SarajevuFakultet za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne

studije

Prof. dr. sc. Haris Halilović

Tel. +387 33 561 275

E – mail: hhalilovic@fkn.unsa.ba

I Pojam krivičnog I Pojam krivičnog postupka i krivičnog postupka i krivičnog procesnog pravaprocesnog prava1. Pojam krivičnog postupka Učenje o pojmu krivičnog

postupka oslanja se na definisanje krivičnog postupka kako sa aspekta krivičnoprocesnih radnji koje se preduzimaju u cilju rasvjetljavanja krivičnog djela i otkrivanja njegovog izvršioca, tako i polazeći od krivičnoprocesnih odnosa koji se razvijaju između krivičnoprocesnih subjekata.

a) Krivični postupak sa a) Krivični postupak sa stajališta krivičnoprocesnih stajališta krivičnoprocesnih radnjiradnjiSkup krivičnoprocesnih radnji

koje preduzimaju krivičnoprocesni subjekti (nadležni organi i osobe) u slučaju postojanja sumnje da je izvršeno krivično djelo kako bi se ostvario društveno prihvatljiv cilj reakcije na kriminalitet - predstavlja krivični postupak.

b) Krivični postupak sa b) Krivični postupak sa stajališta krivično procesnih stajališta krivično procesnih odnosaodnosa

Skup krivičnoprocesnih odnosa koji se razvijaju između krivičnoprocesnih subjekata u slučaju sumnje da je izvršeno krivično djelo kako bi se postigao društveno prihvatljiv cilj reakcije na kriminalitet – predstavlja krivični postupak.

2. Pojam krivičnog 2. Pojam krivičnog procesnog pravaprocesnog pravaKrivično procesno pravo je grana

prava koja uređuje prava i dužnosti krivičnoprocesnih subjekata, vrste i oblik krivičnoprocesnih radnji koje se preduzimaju, kao i oblik krivičnoprocesnih odnosa u koje stupaju krivičnoprocesni subjekti kad preduzimaju krivičnoprocesne radnje.

3. Društveno prihvatljiv cilj 3. Društveno prihvatljiv cilj krivičnog postupka i krivičnog postupka i krivičnog procesnog pravakrivičnog procesnog prava

Pomenuti se cilj ogleda u traženju odgovora na slijedeća pitanja:

1. Da li je u konkretnom slučaju počinjeno krivično djelo;

2. Da li je osoba prema kojoj je upravljen krivičnopravni zahtjev izvršila krivično djelo;

3. Da li je kriva ili nije kriva za djelo koje joj se stavlja na teret; i

4. Da li se u smislu materijalnog krivičnog prava mogu primijeniti krivičnopravne sankcije.

II Međunarodno pravo o II Međunarodno pravo o pravima pravima čovjeka i krivično čovjeka i krivično procesno pravoprocesno pravo Za krivični postupak je vezano učenje o egzistenciji

dvije poznate tendencije u njegovim okvirima:

1. tendencije za osiguranjem efikasnosti krivičnog postupka u borbi protiv kriminaliteta ili da svaki poznati izvršilac krivičnog djela bude uhvaćen i kažnjen u skladu sa propisima iz materijalnog krivičnog prava i

2. tendencije zaštite građana od neopravdanog krivičnog gonjenja i osude, odnosno da svaka osoba protiv koje se vodi krivični postupak raspolaže mogućnostima za odbranu. Uvažavanje postojanja tendencija o efikasnom krivičnom postupku i zaštiti prava i sloboda čovjeka u krivičnom postupku znači priznanje njihovog uticaja na uređenje krivičnog postupka i, s tim u vezi, afirmaciju odnosno ograničavanje prava i sloboda čovjeka.

1. Međunarodni i regionalni dokumenti od 1. Međunarodni i regionalni dokumenti od posebnog značaja za zaštitu ljudskih prava i posebnog značaja za zaštitu ljudskih prava i sloboda u krivičnom postupkusloboda u krivičnom postupku

Neki od međunarodnih i regionalnih dokumenata koji su od posebnog značaja

za zaštitu ljudskih prava i sloboda:

Univerzalna deklaracija o pravima čovjeka (1948), Međunarodni ugovor o građanskim i političkim pravima (1966) sa

dopunskim protokolima (1989), Konvencija o pravima djeteta (1989), Međunarodna konvencija o eliminaciji svih vrsta rasne diskriminacije

(1965), Konvencija protiv mučenja i drugih oblika okrutnog, nehumanog ili

ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja (1984), Standardna minimalna pravila UN za postupanje sa osuđenicima

(1955), Standardna minimalna pravila UN za primjenu sudskih postupaka

prema maloljetnicima (1985), Deklaracija o nezavisnosti pravosuđa (1989).

Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda (1950) sa dodatnim protokolima, koja se često označava kao “najmanji zajednički imenitelj” zaštite prava čovjeka u Evropi, kao i praksa Evropskog suda za ljudska prava,

Evropska konvencija o spriječavanju mučenja, nehumanog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja (1987),

Evropska zatvorska pravila (1987),Evropska konvencija o ostvarivanju prava

djeteta (1995).

U pomenutim dokumentima se nalaze norme koje se između ostalog odnose na:

pravo na tjelesni integritet i ljudsko dostojanstvo,

zabranu svakog oblika diskriminacije i mučenja,

uslove za lišenje slobode odnosno ograničenje prava na slobodu i sigurnost osobe,

pravo svakog čovjeka na pravično suđenje,

pretpostavku nevinosti, pravo na poštivanje privatnog

života i zaštitu stana i prepiske,pravo na korištenje pravnog

sredstva protiv odluke državnog tijela,

zabranu ponovnog suđenja,

«najbolji interes djeteta» kao osnovno načelo u postupanju sa maloljetnicima i zaštitu prava maloljetnika,

prava osuđenih osoba i tretman osoba prema kojima se izvršavaju krivične sankcije,

pravo na rehabilitaciju i naknadu štete osobama koje su neosnovano osuđene i nezakonito lišene slobode i

nezavisnost i samostalnost sudske funkcije.

III Krivično/kazneno pravo III Krivično/kazneno pravo u širem smisluu širem smisluKrivično pravo u širem smislu

čine:Krivično materijalno pravo - krivično pravo u užem smislu

Krivično procesno pravo;

Pravo izvršenja krivičnih sankcija

Organizacijsko krivično pravo

1. Pojam materijalnog 1. Pojam materijalnog krivičnog pravakrivičnog pravaPod pojmom krivičnog materijalnog

prava podrazumijevaju se propisi kojima se određuju pojmovi krivičnih djela, zatim pojmovi kazni i drugih pravnih mjera koje se primjenjuju na počinitelje krivičnih djela, kao i načelne posebne pravne uvjete pod kojim se kazne i druge mjere primjenjuju na počinitelje krivičnih djela.

2. Pojam krivičnog procesnog 2. Pojam krivičnog procesnog pravapravaSistem pravnih propisa koji

uređuju (normiraju) oblik (način) izvođenja radnji od kojih se sastoji krivični postupak, odnosno oblik društvenih odnosa u kojima se te radnje odvijaju naziva se pravom krivičnog postupka odnosno krivičnim procesnim pravom.

3. Pojam prava izvršenja 3. Pojam prava izvršenja krivičnih/kaznenih sankcijakrivičnih/kaznenih sankcijaPravo izvršenja krivičnih sankcija

normira postupak izvršenja krivičnopravnih sankcija u smislu da uređuje aktivnosti određenih državnih organa kao i osoba kojima su izrečene krivičnopravne sankcije.

4. Odnos krivičnog 4. Odnos krivičnog procesnog prava prema procesnog prava prema materijalnom krivičnom materijalnom krivičnom pravu.pravu.

Određen je time što krivično procesno pravo uređuje postupak primjene propisa materijalnog krivičnog prava na konkretne slučajeve.

5. Krivično procesno pravo i 5. Krivično procesno pravo i pravo izvršenja krivičnih pravo izvršenja krivičnih sankcija.sankcija.“Primjena kazne odnosno druge

zakonske mjere” u krivičnom postupku ne znači da se određena osoba u tom postupku i stvarno podvrgava izvršenju kazne. Stvarno izvršenje kazne potpada pod sistem normi koji se naziva pravo izvršenja krivičnih sankcija.

IV Krivični postupak i IV Krivični postupak i drugi kazneni postupcidrugi kazneni postupci Uobičajena podjela kažnjivih

djela jeste na:1. Krivična/kaznena djela;2. Prekršaje; i 3. Disciplinske krivice.

Obzirom na navedenu podjelu kažnjivih djela razlikujemo:

1. Krivični/kazneni postupak;2. Prekršajni postupak; i3. Disciplinski postupak.

1. Sličnosti1. Sličnosti Sličnosti:1. Procesna načela (načelo istine,

javnosti i druga);2. Dokazne radnje (npr.

saslušavanje osoba);3. Određene sankcije ( npr.

novčana kazna) itd.

2. Razlike2. Razlike Razlike:1. Nadležni organi odnosno tijela;2. Stupanj pravne uređenosti.

V Izvori krivičnog procesnog V Izvori krivičnog procesnog prava BiH i FBiHprava BiH i FBiHIzvori krivičnog procesnog prava

u materijalnom smislu su društveni odnosi u jednoj državi koji uvjetuju nastanak krivičnog procesnog prava, a formalni izvori krivičnog procesnog prava su oblici ili forme u kojima su sadržana pravila krivičnog procesnog prava kojima se pravno uređuju ti društveni odnosi.

Formalni izvori krivičnog procesnog prava mogu se promatrati kao:

1.unutrašnji i2.međunarodni.

Unutrašnji izvori su zakonski propisi unutrašnjeg krivičnog procesnog prava i dijele se na:

a) osnovne (ZKP BiH, ZKP FBiH, Ustavni dokumenti...) i

b) dopunske (Zakon o Sudu BiH, Zakon o Tužilaštvu BiH...).

Međunarodni izvori krivičnog procesnog prava su multilateralni i bilateralni ugovori koje je ratificirala Bosna i Hercegovina.

Literatura:Literatura:

BAYER, V. (1995). Kazneno procesno pravo – odabrana poglavlja, Knjiga I, Uvod u teoriju kaznenog procesnog prava, MUP, Zagreb;

KRAPAC, D. (2014). Kazneno procesno pravo, Prva knjiga: Institucije, III. izmijenjeno i dopunjeno izdanje, Narodne novine, Zagreb;

PAVIŠIĆ, B. (2011). Komentar zakona o kaznenom postupku, Dušević & Kršovnik d.o.o, Rijeka;

SIJERČIĆ-ČOLIĆ, H. (2012). Krivično procesno pravo, Knjiga I Krivičnoprocesni subjekti i krivičnoprocesne radnje, Pravni Fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo;

SIJERČIĆ-ČOLIĆ, H.: (2012). Krivično procesno pravo, Knjiga II Tok redovnog krivičnog postupka i posebni postupci, Pravni Fakultet Univerziteta u Sarajevu, Sarajevo;

VASILJEVIĆ, T. & GRUBAČ, M. (2011). Komentar zakonika o krivičnom postupku, Dvanaesto izmenjeno i dopunjeno izdanje, Službeni glasnik, Pravni fakultet Univerziteta Union, Beograd;

Zakon o krivičnom postupku Bosne i Hercegovine (“Službeni glasnik BiH”, br. 3/03, 32/03, 36/03, 26/04, 63/04, 13/05, 48/05, 46/06, 76/06, 29/07, 32/07,

53/07, 76/07, 15/08, 58/08, 12/09, 16/09, 93/09, 72/13); Zakon o krivičnom postupku Federacije Bosne i Hercegovine (“Službene

novine Federacije BiH”, br. 35/03, 37/03, 56/03, 78/04, 28/05, 55/06, 27/07, 53/07, 9/09, 12/10, 08/13,59/14).