EKONOMIKA PREDUZEĆAEKONOMIKA PREDUZEĆA

EKONOMIKA PREDUZEĆA EKONOMIKA PREDUZEĆA KAO NAUKAKAO NAUKA

Prva sedmica

3

Ekonomika preduzeća kao naukaEkonomika preduzeća kao nauka

Ekonomika preduzeća je posebna ekonomska (teorijska i aplikativna) nauka koja izučava konkretnu ekonomsku stvarnost kao i zakonitosti koje vladaju u njoj - ekonomiju preduzeća u tržišnoj privredi.

Ekonomika preduzeća izučavajući ekonomske zakonitosti koji vladaju u ekonomiji preduzeća dolazi do spoznaje o uslovljenosti ulaganja i rezultata reprodukcije kvalitativno i kvantitativno, na osnovu čega utvrđuje mjere kojima se ulaganja mogu smanjivati, a rezultati povećati.

4

Metode izučavanjaMetode izučavanja

Ekonomika preduzeća u sticanju naučnih spoznaja primjenjuje različite naučne metode.

Ekonomika se služi matematikom, statistikom,

ekonometrijom, operacionim istraživanjima i drugim sličnim metodama kvantificiranja.

5

Ekonomski sistem preduzećaEkonomski sistem preduzeća

Preduzeća su temeljne institucije tržišne privrede; ekonomski sistemi u kojima se obavljaju pojedini

segmenti ciklusa reprodukcije na bazi društvene podjele rada;

Organizacija kolektivnog rada mijenjala se i usavršavala u skladu sa razvojem proizvodnih snaga i proizvodnih odnosa. Tako imamo u:• prvobitnoj zajednici: horde, plemena i rodovi • robovlasništvu: robove i robov. gazdinstva • feudalizmu: kmetove i feude• kapitalizmu: preduzeća kao osnovne ćelije

društvene reprodukcije.

6

Moderno preduzeće je poslovni sistem koji proizvodi i prodaje proizvode koji se verifikuju na tržištu, što znači da je taj oblik aktivnosti povezan sa neizvjesnošću i rizikom, a formira se radi ostvarivanja profita.

Preduzeće je organizacioni sistem u kojem se obavljaju pojedini segmenti ciklusa reprodukcije na bazi društvene podjele rada.

Preduzeće je samostalna privredna organizacija u kojoj je međusobni odnos elemenata proizvodnje usklađen:• kvalitativno,• kvantitativno i • vremenski .

Ekonomski sistem preduzećaEkonomski sistem preduzeća

7

Ekonomski sistem preduzećaEkonomski sistem preduzeća

da se iskoristi ekonomija masovne proizvodnje da se prikupi kapital iz profita ili se lakše

pozajmljuje na finansijskom tržištu od banaka da se organizuje proizvodni proces što se

osigurava pomoću menadžmenta preduzeće usklađuje složeni proizvodni proces da se obezbjedi kontinuitet procesa

reprodukcije i slično

Dakle, preduzeća postoje zbog prednosti specijalizacije rada, redukcije rizika i neizvjesnosti i minimiziranja transakcionih troškova (troškovi prikupljanja informacija i pregovaranja)

Razlozi osnivanja preduzećaRazlozi osnivanja preduzeća

8

Prema tipu vlasništva: Preduzeća koja su u individualnom vlasništvu Partnerstva Korporacije

Prema veličini (veličina prometa, broj zaposlenih): Mala, srednja i velika preduzeća

Prema tržištu na kojem djeluje: Nacionalne i transnacionalne (globalne, multinacionalne)

kompanije U savremenoj privredi došlo je do stvaranja veoma razvijenih oblika

privrednih subjekata na bazi udruženog kapitala – monopola, korporacija, multinacionalnih kompanija. Proces globalizacije utiče na homogenizaciju pravnih procesa, te obrazaca preduzeća.

Ekonomski sistem preduzećaEkonomski sistem preduzeća

Razlikujemo:Razlikujemo:

Prema svom položaju na tržištu: Monopol Oligopol Monopolska konkurencija Savršena konkurencija

Itd.

10

Ekonomski sistem preduzećaEkonomski sistem preduzeća

Preduzeća koja su u individualnom vlasništvu su mnogobrojna.

To su obično mala preduzeća kao: prodavnice, restorani, servisi i sl.

Njihov dnevni promet obično je mali sa malim ukupnim prihodom.

Mala preduzeća su fleksibilna, iznose na tržište nove proizvode i brzo nestaju.

Ne mogu prikupiti veće svote kapitala.

1. 1. PreduzećaPreduzeća koja su u koja su u individualnom vlasništvuindividualnom vlasništvu

11

Ekonomski sistem preduzećaEkonomski sistem preduzeća

Često poslovni poduhvat traži kombinaciju talenata (za proizvodnju, finansije, marketing) pa se dvije ili više osoba mogu udružiti i stvoriti partnerstvo.

Partneri osiguravaju dio potrebnog rada i kapitala, dijele ostvareni profit, gubitak i dugove.

Glavni nedostatak ovog oblika je postojanje neograničene odgovornosti partnera, tj. oni cijelom imovinom jamče za sve dugove.

Ona su karakteristična za poljoprivredu, trgovinu na malo i drugo

2.2. PartnerstvaPartnerstva

12

Ekonomski sistem preduzećaEkonomski sistem preduzeća

Korporacije su oblici privrednog preduzeća koji posluju na domaćem i inostranom tržištu i predstavljaju vlasništvo određenog broja dioničara.

Korporacija je pravna osoba – koja može za svoj račun kupovati, prodavati, proizvoditi, sklapati ugovore i slično

Korporacija se bazira na pravu ograničene odgovornosti, što znači da se svaka investicija vlasnika u korporaciju ograničava na određeni iznos.

3. 3. Korporacije Korporacije

13

Moderna korporacijaModerna korporacija

Vlasništvo korporacije određuju dioničari. Ako ste vlasnik 20% dionica, onda imate pravo 20% vlasništva.

Dioničari kontroliraju preduzeće. Oni ubiru dividende, biraju direktora i glasaju o važnim pitanjima.

Menadžeri i direktori pravno su ovlašteni da donose odluke za korporaciju. Oni odlučuju šta proizvoditi i kako to proizvoditi.

Dioničari su vlasnici korporacije, a menadžeri je vode.

Glavne karakteristike moderne korporacijeGlavne karakteristike moderne korporacije

14

Moderna korporacijaModerna korporacija

Korporacija je pravna osoba i može lako ući u posao Korporacija ima neprekidno nasleđivanje bez obzira

koliko dionice prelaze iz ruke u ruku Menadžeri mogu brzo donositi odluke, što nije slučaj s

ekonomskim odlukama zakonodavnih tijela Dioničari imaju ograničenu odgovornost što znači ne

odgovaraju za dugove iznad njihovog udjela Veća mogućnost diverzifikacije djelatnosti Manji troškovi proizvodnje Bolja racionalizacija proizvodnje Manji rizik Brže osvajanje tržišta i mogućnost kontrole tržišta Veća koncentracija finansijskih sredstava Mogućnost boljeg sporazumjevanja među konkurentima

i slično.

Glavne karakteristike moderne korporacijeGlavne karakteristike moderne korporacije

15

Moderna korporacijaModerna korporacija

Postoji dvostruko oporezivanje

Nedostaci korporacijeNedostaci korporacije

16

Oblici poslovne organizacije su u svakoj državi utvrđeni zakonom.To je najčešće Zakon o preduzećima ili Zakon o privrednim društvima.

Zakon u BiH propisuje postojanje: • dioničko društvo• društvo sa ograničenom odgovornošću• komanditno društvo• društvo sa neograničenom odgovornošću.

Broj MSP u BiH (5-6 na 1000 stanovnika; 42 u EU)

Poticaji i pomoć – stopa poreza na dobit (sa 30% na 10%), tehničko-tehnološka pomoć (industrijske zone i inkubatori), pojednostavljivanje procesa registracije (skraćivanje trajanja, smanjivanje troškova - 120 zakona! 180 dana!, 12 – 13 koraka za d.o.o. ) – BRIS sistem

Nedostatak poticaja izvoznicima, visoko kamatno opterećenje, visoki troškovi repromaterijala i energenata, nedovoljna zaštita domaće proizvodnje (prekomjeran uvoz, ukidanje carina, necarinske barijere prilikom izvoza – certifikati kvalitete!) , neuplaćeni doprinosi iz ratnog i poslijeratnog perioda, unutrašnji dug

Kod društva sa ograničenom odgovornošću potrebno je proći 13 koraka u procesu osnivanja.

Navedimo ih redom:1. Odluka o osnivanju d.o.o. (Osnivačka odluka)2. Ugovor o osnivanju d.o.o. (Ugovor između osnivača, ako ih ima

više)3. Otvaranje prelaznog računa u banci (u cilju uplate osnivačkog

kapitala; u slučaju unošenja materijalnih vrijednosti u preduzeće kao dijela osnivačkog kapitala, potrebna je procjena sudskog vještaka)

4. Poresko uvjerenje (kod općinske Poreske uprave)5. Izjava o neposjedovanju drugog privrednog subjekta i Izjava o

prihvatanju dužnosti direktora6. Obrasci za registraciju privrednog društva (set od 11 različitih

obrazaca)7. Dobijanje Sudskog rješenja o registraciji preduzeća  

8. Dobijanje rješenja tržišne inspekcije (Odobrenje za rad izdaje Tržišna inspekcija nakon predaje zahtjeva i izlaska inspektora na lice mjesta)

9. Dodjeljivanje statističkog broja (registrovanje preduzeća u Registru preduzeća kod Zavoda za statistiku)

10. Otvaranje stalnog računa u banci 11.Dodjeljivanje carinskog broja (ukoliko je preduzeće

registrovano za obavljanje vanjsko-trgovinske djelatnosti; zahtjev za dodjeljivanje carinskog broja se upućuje najbližoj Carinskoj upravi.)

12. Početak poslovne djelatnosti (prijava zaposlenika(prijava zaposlenika u fond penzionog i zdravstvenog osiguranja.)