grudzień 2012 nr4 (36) - IGG...grudzień 2012 nr4 (36) cena 14 zł (w tym 8% VAT) Radosnych świąt Bożego Narodzenia, pomyślności i sukcesów w Nowym Roku wszystkim Czytelnikom

MAGAZYN IZBY GOSPODARCZEJ GAZOWNICTWA

grud

zień

20

12

nr4 (36)

cena 14 zł (w tym 8% VAT)

Radosnych świąt Bożego Narodzenia,

pomyślności i sukcesów w Nowym Roku

wszystkim Czytelnikom i Współpracownikom

życzą Izba Gospodarcza

Gazownictwa, Rada Programowa

i redakcja „Przeglądu Gazowniczego”

Rada Programowa

przewodnicz¹cy Mieczys³aw Men¿yñski,– wiceprezes PZITS

wiceprzewodnicz¹cyCezary Mróz – cz³onek zarz¹du Izby Gospodarczej Gazownictwa

cz³onkowie:

Maja Girycka– Górnoœl¹ska Spó³ka Gazownictwa sp. z o.o.

Leszek £uczak– Wielkopolska Spó³ka Gazownictwasp. z o.o.

Joanna Pilch– Karpacka Spó³ka Gazownictwasp. z o.o.

Ma³gorzata Polkowska– Operator Gazoci¹gów Przesy³owychGAZ–SYSTEM S.A.

Andrzej SchoeneichIzba Gospodarcza Gazownictwa

Emilia Tomalska– Mazowiecka Spó³ka Gazownictwa sp. z o.o.

Piotr Wojtasik– Dolnoœl¹ska Spó³ka Gazownictwa sp. z o.o.

Katarzyna Wróblewicz – Pomorska Spó³ka Gazownictwa sp. z o.o.

Joanna Zakrzewska– Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA

Wydawca: Izba Gospodarcza Gazownictwa01-224 Warszawa, ul. Kasprzaka 25tel. 22 631 08 46, 22 631 08 38faks 22 631 08 47e-mail: [email protected]

Redaktor naczelny: Adam Cymertel. kom. 0 602 625 474e-mail: [email protected]

Przygotowanie i opracowanie redakcyjneBARTGRAF00-549 Warszawa, ul. Piêkna 24/26tel. 22 625 55 48faks 22 621 14 55e-mail: [email protected]

Projekt graficzny:Jolanta Krafft-PrzeŸdziecka

DTPEwa Ksiê¿opolska-BisiñskaEwa Wojtowicz-Topi³ko, Anna Zabrocka

Nak³ad 2700 egz.

Trudno przypuszczaæ, by zapowiadany przez Majówkoniec œwiata, którego spodziewaæ mielibyœmy siê w tym okresie, mia³ staæ siê rzeczywistoœci¹. To bardziej efekt ludzkiego d¹¿enia do przewidywania przysz³oœci, szczególnie tej najtragiczniejszej, przynosz¹cej totaln¹ zag³adê. Analizuj¹c problemowe materia³y tego wydania„Przegl¹du Gazowniczego”, trudno jednak oprzeæ siê wra¿eniu, ¿e, byæ mo¿e, Majowie myœleli nie o ca³ym œwiecie, ale o jego czêœci, sprowadzaj¹cej siê do polskiego gazownictwa. Jakkolwiek by patrzeæ, naszabran¿a stoi u progu transformacji, których zakres jest nieporównywalny ze wszystkimi dotychczasowymi. Najwiêksze, najtrudniejsze i nios¹ce najwiêkszekonsekwencje wyzwanie to, oczywiœcie, liberalizacja rynku gazowego.Specyfika polskiego rynku, w którym rola graczy spoza grupy kapita³owej PGNiGw³aœciwie sprowadza siê obecnie do roli statystów, sprawia, ¿e proces liberalizacjimusi byæ przeprowadzony rozwa¿nie i – mimo nacisków Komisji Europejskiej –bez „nieprzemyœlanych ruchów”, o czym mówi w wywiadzie prezes UOKiK. Aby liberalizacja przynios³a gospodarcze i spo³eczne korzyœci, a przy okazji nie doprowadzi³a do wyniszczenia bran¿y, potrzeba rozwa¿nych decyzji podejmowanych przez odpowiedzialnych ludzi, zbie¿nego dzia³ania zaanga¿owanych w ten proces instytucji, a przede wszystkim d³ugofalowej strategii. Tymczasem przejrzystej strategii nie widaæ, brak nawet instytucji, któraw sposób ponadpolityczny tworzy³aby tak¹ wizjê. Niedawno Izba GospodarczaGazownictwa otrzyma³a propozycjê uczestnictwa w projekcie maj¹cym na celu powo³anie takiej instytucji, roboczo nazwanej Centrum StrategicznegoZarz¹dzania. W jej sk³ad mia³oby wejœæ wiele autorytetów, zapewne te¿ znalaz³yby siê œrodki na jej utworzenie. Tylko czy polityczne elity „podlegaj¹ceterrorowi cyklu wyborczego” i „bardziej myœl¹ce o losach przysz³ych wyborówni¿ o losach przysz³ych pokoleñ” (o czym pisze na naszych ³amach El¿bieta M¹czyñska) zechcia³yby siê ws³uchaæ w taki g³os? Patrz¹c na losy prawagazowego, blokowanego przez dzia³aj¹ce w ramach jednej opcji politycznej ministerstwa, trudno byæ w tej kwestii optymist¹. A tak¿e myœleæ o strategii, gdyrealny bieg nowelizacji prawa energetycznego zaczyna siê prowadziæ dopiero za lini¹ mety, czyli po czasie i pod wp³ywem kar na³o¿onych przez Komisjê Europejsk¹. „Gdy cz³owiek planuje, to Pan Bóg siê œmieje” – mia³ powiedzieæ cytowany na stronie 11 premier Donald Tusk. Gdy Polak teraz nie zaplanuje, to œmiaæ siê bêd¹ z niego inni, a cierpieæ nastêpne pokolenia – chcia³oby siê odpowiedzieæ...Œwi¹teczna atmosfera ka¿e jednak zapomnieæ choæby na chwilê o problemach,poczuæ jej magiê i liczyæ, ¿e ju¿ niebawem, jak za dotkniêciem magicznej ró¿d¿ki, problemy zaczn¹ siê sukcesywnie rozwi¹zywaæ, czego ¿yczê wszystkimczytaj¹cym ten tekst.

Cezary Mrózcz³onek zarz¹du IGG, wiceprzewodnicz¹cy Rady Programowej

Przegl¹du Gazowniczego

p r z e g l ¹ d g a z o w n i c z y g r u d z i e ñ 2 0 1 24

S p i s t r e œ c i

Na ok³adce: Œwi¹teczna choinka na placu Zamkowym w Warszawie, w tle Zamek Królewski. Fot. A. Cymer

TEMAT WYDANIA

8 Marnujemy nasz potencja³ intelektualny. Prof. Jerzy Hausner analizuje stan debat

publicznych nad strategi¹ dla Polski

10 Wirtualne centrum studiów strategicznych. Prof. Micha³ Kleiber prezentuje koncepcjê WCSS jako alternatywê dla kolejnego urzêdu

11 Polityka wymaga instytucji doradczych. Prof. El¿bieta M¹czyñska wskazuje na koniecznoœæ odbudowania instytucji doradczych pañstwa

13 Brakuje nam strategicznego spojrzenia – twierdzi dr in¿. Andrzej Pawe³ Sikora, myœl¹c o koncepcjach rozwoju rynku enenrgii

NASZ WYWIAD16 Lepszy scenariusz to stopniowe uwalnianie rynku gazu

Rozmowa z Ma³gorzat¹ Krasnodêbsk¹-Tomkiel, prezesem UOKiK

PUBLICYSTYKA18 Rz¹d na gazie. Tomasz Lotz, ekspert Centrum im. A. Smitha, analizuje skutki nadregulacji pañstwowych

w sektorze gazowym21 Sprzeda¿ awaryjna – nowa regulacja. Mec. Rafa³ Przystañski omawia zapis NPG22 Instrumenty regulacyjne w projekcie ustawy „Prawo gazowe”. Analizy prawnej projektu dokonuj¹

prawnicy – Piotr WoŸny i Arkadiusz Falecki24 £upki nie maj¹ szczêœcia do prawa. Adam Cymer komentuje tajemniczy proces powstawania

prawa wêglowodorowego25 Eksperci o gazie z ³upków. Andrzej Schoeneich prezentuje wnioski z konferencji Izby Gospodarczej Gazownictwa

TECHNOLOGIA28 Badanie gazomierzy miechowych z zastosowaniem kontroli wyrywkowej. Dr Jacek Jaworski z INiG

omawia wyniki prac badawczych zwi¹zanych z problemem ponownej legalizacji gazomierzy49 Korytarz wielu (nie)mo¿liwoœci. S³awomir Nestorowicz, ekspert Instytutu PIMOT po raz kolejny upomina siê

o wsparcie gazu CNG w motoryzacji50 Ekobiura na gaz. Anna Cymer, ekspert w dziedzinie

architektury wspó³czesnej, prezentuje ekologiczne budownictwo wykorzystuj¹ce gaz ziemny

REPORTA¯30 Centralna Barbórka 2012 GK PGNiG SA

GRUPA KAPITA£OWA PGNiG SA32 PGNiG SA34 Dolnoœl¹ska Spó³ka Gazownictwa36 Górnoœl¹ska Spó³ka Gazownictwa38 Karpacka Spó³ka Gazownictwa40 Mazowiecka Spó³ka Gazownictwa42 Pomorska Spó³ka Gazownictwa44 Wielkopolska Spó³ka Gazownictwa

GAZ–SYSTEM S.A. 46 Krajowa infrastruktura przesy³u gazu – znaczenie i rozwój

Joanna Milczarek omawia strategiê inwestycyjn¹ spó³ki

OSOBOWOŒÆ52 Pozytywistka. Adam Cymer kreœli sylwetkê dr in¿. Elizy

Dyakowskiej

G.E.N. GAZ ENERGIA S.A.56 Mo¿liwoœæ wykorzystania sieci gazu ziemnego do transportu

i magazynowania energii pochodz¹cej z OZE omawia Ryszard Wiêckowski

30

16

46

p r z e g l ¹ d g a z o w n i c z y g r u d z i e ñ 2 0 1 2 5

Zakoñczy³y siê uroczystoœci barbórkowe,a przed nami œwiêta Bo¿ego Narodzeniai Nowy Rok – czas wypoczynku w rodzin-nym gronie, ale równie¿ zadumy, podsumo-wañ i planów na przysz³oœæ.

Ostatni kwarta³ 2012 r. Izba Gospodar-cza Gazownictwa spêdzi³a pracowicie. Roz-poczêliœmy go seminarium pt. „Uwarunko-wania rozwoju poszukiwañ gazu ze z³ó¿niekonwencjonalnych w Polsce”, które od-by³o siê w Sopocie 17–18 wrzeœnia br. Sze-rzej o tym na str. 25.

Izba Gospodarcza Gazownictwa wspó³-organizowa³a, wraz z Polskim Towarzy-stwem Przesy³u i Rozdzia³u Energii Elek-trycznej, 7–8 listopada br. konferencjê pt.„Energetyka jutra: inteligentna, innowacyj-na i proœrodowiskowa w strategiach rozwo-ju kraju i regionów”. Szerzej na str. 17.

21 listopada br. Organizacja PolskiegoPrzemys³u Poszukiwawczo-Wydobywczegoi Izba Gospodarcza Gazownictwa zorgani-zowa³y w Warszawie konferencjê pt. „Polskigaz ziemny 2020 – prawo, podatki, per-spektywy”. W konferencji udzia³ wziê³ooko³o 300 osób. By³o to pierwsze tego typuspotkanie praktyków z przedstawicielamiparlamentu i rz¹du w zakresie rozwoju ryn-ku wêglowodorów w Polsce. Podczas kon-ferencji przedstawiono, prezentowaneprzez bran¿ê naftowo-gazow¹, stanowiskow kwestii zarówno regulacji, jak i podat-ków, wskazuj¹c na koniecznoœæ wprowa-dzenia rozwi¹zañ fiskalno-prawnych, zrozu-mia³ych dla bran¿y i opartych na stosowa-nych w biznesie poszukiwañ i wydobyciapraktykach. Szerzej na str. 24.

27 listopada br. odby³y siê organizowaneprzy wsparciu Kancelarii WKB i ZP warszta-ty na temat prawa zamówieñ publicznychw gazownictwie. W warsztatach udzia³wziê³o oko³o 50 osób. W trakcie warsztatówomówiono niektóre problemy sektora ga-zowniczego w œwietle zmienionej ustawy„Prawo zamówieñ publicznych”. Wnioskiz konferencji przedstawiamy na str. 7.

W IV kwartale 2012 br. Izba Gospodar-cza Gazownictwa podejmowa³a równie¿wiele innych inicjatyw. W zwi¹zku z opubli-kowaniem przez Komisjê Europejsk¹ pakie-tu legislacyjnego dla polityki spójnoœci nalata 2014–2020 IGG wystosowa³a pismo dodzia³aj¹cych przy Parlamencie Europejskim:Komisji Rozwoju Regionalnego i KomisjiPrzemys³u, Badañ Naukowych i Energii, do-magaj¹c siê zintensyfikowania dyskusji naforum instytucji europejskich, zw³aszczaParlamentu Europejskiego, w celu zagwa-

rantowania mo¿liwoœci udzielania wsparciaw ramach polityki spójnoœci na lata2014–2020 dla inwestycji polskiego sektoragazowniczego, w tym budowy i przebudo-wy gazoci¹gów przesy³owych, gazoci¹gówdystrybucyjnych oraz podziemnych maga-zynów gazu ziemnego wraz z infrastruktur¹towarzysz¹c¹.

Pod koniec wrzeœnia 2012 r. IGG zg³osi³ado Ministerstwa Gospodarki uwagi do przy-gotowanego przez prezesa URE projektu„Mapy drogowej uwalniania cen gazuziemnego”. W piœmie podkreœlono, ¿e„Mapa” prawid³owo obrazuje generalnystan dzia³añ prowadzonych w zakresie libe-ralizacji polskiego rynku gazu i ocenê kon-kurencyjnoœci tego rynku, z punktu widze-nia realizacji dzia³ania 5.6 za³¹cznika nr 3 do„Polityki energetycznej Polski do 2030 r.”.W piœmie podkreœlono równie¿, ¿e bardzoistotnym argumentem na rzecz przyjêcia te-go projektu jest zagro¿enie karami, jakiemog¹ byæ na³o¿one na Polskê za utrzymy-wanie taryfowania gazu ziemnego.

Kontynuuj¹c wnioski z panelu dyskusyj-nego pt. „Akcyza na gaz ziemny na tle po-zosta³ych noœników energii a konkurencyj-noœæ polskiego przemys³u”, który odby³ siêw ramach XXII Forum Ekonomicznegow Krynicy, Izba Gospodarcza Gazownictwa,Polska Izba Przemys³u Chemicznego i Pol-skie Towarzystwo Elektrociep³owni Zawo-dowych zg³osi³y do prezesa RM, wicepre-miera – ministra gospodarki – oraz do mini-stra finansów najwa¿niejsze postulatyodnosz¹ce siê do projektowanego systemuopodatkowania gazu ziemnego podatkiemakcyzowym oraz zadeklarowa³y gotowoœædyskusji nad mo¿liwymi do wprowadzeniarozwi¹zaniami.

9 paŸdziernika br. Izba Gospodarcza Ga-zownictwa zg³osi³a uwagi do projektu roz-porz¹dzenia MG w sprawie szczegó³owychzasad kszta³towania i kalkulacji taryf orazrozliczeñ w obrocie paliwami gazowymi.Izba wyrazi³a zadowolenie z faktu opubliko-wania projektu rozporz¹dzenia, tak wa¿ne-go dla otwarcia rynku gazu ziemnegow Polsce, podkreœlaj¹c, i¿ propozycje za-warte w tym projekcie stwarzaæ bêd¹ nowestosunki jakoœciowe pomiêdzy uczestnikamirynku i powinny byæ czytelne dla odbiorcówindywidualnych gazu ziemnego. W piœmiewskazano m.in., i¿ projekt rozporz¹dzeniawprowadza obowi¹zek rozliczania gazuw jednostkach energii, a bez równoleg³egodokonania niezbêdnych zmian legislacyj-nych w obszarze metrologii prawnej obo-

wi¹zek ten niesie bardzo powa¿ne ryzykodla wszystkich uczestników rynku, zwi¹zanez niedok³adnoœci¹ pomiarów.

Koniecznoœæ objêcia prawn¹ kontrol¹metrologiczn¹ chromatografów gazowychdo oceny jakoœci gazów ziemnych IGG po-stulowa³a w piœmie do GUM w marcu 2012 r.Niestety, w odpowiedzi Biuro MetrologiiPrawnej GUM uzna³o – pismem z sierpnia2012 r. – ¿e brak jest przes³anek uzasadnia-j¹cych podjêcie interwencji organów w³a-dzy publicznej w formie przygotowaniaprojektu aktu prawnego. Izba GospodarczaGazownictwa, uznaj¹c, ¿e obecny stanprawny powoduje bardzo powa¿ne konse-kwencje dla ca³ego rynku gazowniczego,zw³aszcza dla odbiorców, zdecydowa³ao ponownym wyst¹pieniu w tej sprawie doministra gospodarki.

Izba Gospodarcza Gazownictwa wysto-sowa³a równie¿ pod koniec paŸdziernika br.pismo do MG, ponawiaj¹c proœbê w zakre-sie uznania przez resort koniecznoœci przy-gotowania przez G³ówny Urz¹d Miar analizniezbêdnych do podjêcia decyzji o zmianieprawa w zakresie prawnej kontroli metrolo-gicznej gazomierzy miechowych. IGG jed-noczeœnie zadeklarowa³a gotowoœæ prze-prowadzenia wspólnych badañ na odpo-wiednio du¿ej populacji przyrz¹dów. IGGpodtrzyma³a tym samym wniosek zawartyw piœmie z 22 czerwca br. o koniecznoœciustalenia (przywrócenia) okresu wa¿noœcidowodu legalizacji pierwotnej i ponownejna lat 15.

Dodatkowo, w piœmie do dyrektora Biu-ra Metrologii Prawnej GUM, IGG zwracasiê z proœb¹ o ponowne rozpatrzenie: ob-jêcia prawn¹ kontrol¹ metrologiczn¹ chro-matografów gazowych i gazomierzy bêd¹-cych dotychczas poza tym zakresem, orazkwestii legalizacji przeliczników do gazo-mierzy.

Z ¿ycia Izby Gospodarczej Gazownictwa

AgnieszkaRudzka

dokoñczenie na str. 58

6

WYDARZENIA


! 12 grudnia br. z udzia³em Bronis³awa Komorowskiego,prezydenta RP, odby³o siê spotkanie poœwiêcone tematowi:„Nowe Ÿród³a energii – jaka energia dla Polski”. Nale¿y wy-raziæ uznanie Kancelarii Prezydenta za dostrze¿enie proble-mów energetyki w ramach Forum Debaty Publicznej (cykli-czne spotkania poœwiêcone ró¿norodnej, wa¿nej tematyce,dokumentacja na www.prezydent.pl/dialod/fdp). Liczniezgromadzeni uczestnicy po raz kolejny wys³uchali znanychju¿ powszechnie prezentacji, poznali ró¿norodne opinie w sprawie przysz³oœci polskiej energetyki i rozeszli siê, jak za-wsze, bez konkluzji, bo z tej chaotycznej debaty nie powsta-nie ¿adna nowa, coraz bardziej potrzebna, strategia dla ener-getyki. Szkoda, bo Urz¹d Prezydenta, jako instytucja pañ-stwa ponad podzia³ami politycznymi, móg³by byæ inspirato-rem prac nad takim dokumentem.

! 8 grudnia br. zakoñczy³a siê konferencja klimatycznaONZ COP18. Najwa¿niejszym osi¹gniêciem szczytu jest zgo-da w sprawie przed³u¿enia Protoko³u z Kioto do 2020 r. (tzw.drugi okres rozliczeniowy). Delegaci zobowi¹zali siê tak¿e dodalszych rozmów dotycz¹cych finansowania redukcji emisjigazów cieplarnianych w krajach rozwijaj¹cych siê.

Do drugiego okresu rozliczeniowego Protoko³u z Kiotonie przyst¹pili najwiêksi emitenci gazów cieplarnianych,m.in. Chiny i Stany Zjednoczone. Podczas konferencji w Doha uda³o siê jednak potwierdziæ wczeœniejsze ustale-nia z konferencji COP17 w Durbanie. Oznacza to, ¿e w przysz³ym roku, tym razem podczas COP19 w Polsce,rozpoczn¹ siê rozmowy dotycz¹ce globalnego porozumie-nia w sprawie redukcji gazów cieplarnianych, które po razpierwszy w historii obejmie wszystkie najwiêksze gospo-darki œwiata. Jednoczeœnie porozumienie to zakoñczy ar-chaiczny podzia³ pañstw na kraje rozwiniête i rozwijaj¹cesiê, do których nale¿¹ obecnie m.in. Chiny.

! 3 grudnia br. Ruszy³a budowa bloku gazowo--parowego w Stalowej Woli. TAURON Polska Energia orazPolskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo rozpoczê³y bu-dowê najwiêkszej w Polsce elektrociep³owni gazowej w Stalowej Woli. Uroczyste wmurowanie kamienia wêgiel-nego pod inwestycjê odby³o siê 3 grudnia 2012 roku. W Stalowej Woli powstaje nowoczesna jednostka gazowo--parowa o mocy 450 MWe. Blok bêdzie pracowa³ w wyso-kosprawnej kogeneracji. Oprócz energii elektrycznej bê-dzie wytwarza³ ciep³o w postaci gor¹cej wody na potrzebykomunalne i pary technologicznej dla pobliskich zak³adówprzemys³owych. Jednostka zostanie oddana do eksploatacjiw 2015 roku.

! 30 listopada br. Komisja Europejska podjê³a decyzjê o przyznaniu dofinansowania analiz biznesowych i studiówwykonalnoœci dla dwóch projektów po³¹czeñ miêdzysyste-mowych: Polska–S³owacja oraz Polska–Czechy.

! 30 listopada br. Operator Gazoci¹gów Przesy³owychGAZ–SYSTEM S.A. i GASCADE Gastransport GmbH podpi-sali porozumienie dotycz¹ce rozbudowy stacji pomiarowejMallnow, w celu umo¿liwienia fizycznego rewersu. Zgodnie

z warunkami okreœlonymi w podpisanym porozumieniu,niemiecki operator GASCADE przeprowadzi niezbêdne in-westycje na granicznej stacji pomiarowej Mallnow, aby za-pewniæ techniczn¹ mo¿liwoœæ przesy³ania gazu ziemnegogazoci¹giem jamalskim z kierunku Niemiec do Polski. Stro-ny przewiduj¹, ¿e niezbêdne prace zostan¹ przeprowadzo-ne do koñca 2013 r. Zlokalizowana na granicy polsko--niemieckiej stacja pomiarowa w Mallnow umo¿liwia obe-cnie pomiary przep³ywów gazu z polskiego odcinka gazo-ci¹gu jamalskiego w kierunku Niemiec. Po zrealizowaniudodatkowych prac technicznych po stronie niemieckiejmo¿liwy bêdzie tak¿e fizyczny przep³yw gazu z kierunkuNiemiec do Polski.

! 26 listopada br. Polskie Górnictwo Naftowe i Gazo-wnictwo SA, jako lider konsorcjum „Polskie Technologie dlaGazu £upkowego”, z³o¿y³o do NCBiR 12 wniosków konkur-sowych do programu Blue Gas na ogóln¹ kwotê bud¿etuoko³o 219 mln z³. Po³owê tej kwoty bêdzie stanowiæ dota-cja NCBiR, a drug¹ – wk³ad partnerów przemys³owychwchodz¹cych w sk³ad konsorcjum. W sk³ad konsorcjum oprócz PGNiG wchodz¹ równie¿ polskie spó³ki poszuki-wawczo-wydobywcze, np. Lotos Petrobaltic (partnerzyprzemys³owi) oraz Akademia Górniczo-Hutnicza, InstytutNafty i Gazu, Politechnika Gdañska i Politechnika Warszaw-ska (partnerzy naukowi). Rozstrzygniêcia konkursu nale¿yoczekiwaæ za oko³o 1–2 miesi¹ce.

! 23 listopada br. Gubernator Obwodu Kaliningradz-kiego, Niko³aj Cukanow, na rozszerzonym posiedzeniu Re-gionalnego Oddzia³u Zwi¹zku Przemys³owców i Przedsiê-biorców Rosji powiedzia³, ¿e prezydent Rosji, W³adimir Pu-tin, poleci³ „Gazpromowi” przygotowanie pod³¹czenia Ob-wodu Kaliningradzkiego do Nord Stream.

! 23 listopada br. Pracodawcy RP obchodzili jubileusz23-lecia dzia³alnoœci. Podczas gali wrêczone zosta³y nagro-dy: „Konfederatki 2012” i „Konfederatki – Przyjaciel Praco-dawcy 2012”. Wœród wyró¿nionych w kategorii Samorz¹dyTerytorialne znalaz³ siê Henryk Doering, wójt gminy Kroko-wa. Jury zwróci³o szczególn¹ uwagê na jego zaanga¿owa-nie w prowadzenie otwartego, opartego na rzetelnej wie-dzy, dialogu spo³ecznego. W gminie Krokowa, w miejsco-woœci Lubocino, PGNiG prowadzi najbardziej zaawansowa-ne prace poszukiwawcze gazu z ³upków.

! 19 listopada br. Mazowiecka Spó³ka Gazownictwa sp. z o.o. otrzyma³a wyró¿nienie oraz zosta³a uhonorowanapresti¿owym tytu³em „Ekoodpowiedzialni w biznesie” w konkursie zorganizowanym przez redakcjê miesiêcznika„Ecomanager”. Kapitule konkursu przewodniczy³ dyrektorgeneralny Generalnej Dyrekcji Ochrony Œrodowiska.

! 15 listopada br. Polskie Górnictwo Naftowe i Gazo-wnictwo SA dowierci³o siê do kolejnego z³o¿a gazu na kon-cesji Wejherowo na Pomorzu. W trakcie wiercenia odwier-tu Opalino, którego celem by³o zbadanie zasobnoœci ³up-ków gazonoœnych syluru i ordowiku oraz innych formacji


geologicznych, stwierdzono przyp³yw gazu ziemnego. Naodwiercie zap³onê³a flara.

! 7 listopada br. Firma 3Legs Resources, która zajmujesiê poszukiwaniami niekonwencjonalnego gazu w Polsce,poda³a, ¿e ostatnie wyniki testów w poszukiwaniu gazu³upkowego na odwiercie w pobli¿u £ebienia na Pomorzu s¹znacznie lepsze ni¿ badania przeprowadzone w 2011 r.

! 5 listopada br. Operator Gazoci¹gów Przesy³owychGAZ–SYSTEM S.A. zawar³ umowê z konsorcjum, którego li-derem jest firma Techmadex S.A., na zaprojektowanie i bu-dowê laboratorium wzorcowania gazomierzy. Laboratoriumwzorcowania gazomierzy zostanie wybudowane na tereniet³oczni gazu w Ho³owczycach w województwie mazowiec-kim. Najwa¿niejsz¹ czêœci¹ laboratorium bêdzie pierwsze w Polsce stanowisko do wzorcowania gazomierzy gazemziemnym przy ciœnieniu roboczym (ciœnienie œrednie i wyso-kie). Innowacyjnoœæ stanowiska polega na mo¿liwoœci pra-cy zarówno w trybie zamkniêtym, jak i otwartym.

W laboratorium bêd¹ wzorcowane wszystkie gazomierzes³u¿¹ce do rozliczeñ na stacjach I i II stopnia. Dziêki temu

zwiêkszy siê dok³adnoœæ pomiaru objêtoœci gazu w rozlicze-niach z klientami w punktach wejœcia i wyjœcia systemuprzesy³owego. Pozwoli to równie¿ na bardziej precyzyjneokreœlanie ró¿nicy bilansowej.

! 11–12 pa¿dziernika br. W Czêstochowie odby³o siêXXVI plenarne zebranie delegatów PZITS. Dokonano nanim wyboru w³adz na kolejn¹ czteroletni¹ kadencjê. Preze-sem zarz¹du g³ównego PZITS zosta³a Krystyna Korniak--Figa, a wiceprezesem Mieczys³aw Men¿yñski, który bêdzierównie¿ delegatem stowarzyszenia w Radzie KrajowejFSNT-NOT. Cz³onkami zarz¹du zostali wybrani równie¿Piotr Fryszak oraz Wojciech £uszcz. Godnoœæ cz³onka hono-rowego PZITS otrzymali: Bogdan Pastuszko, Stanis³aw Rze-miñski oraz Tadeusz Zawiliñski.

! 11 paŸdziernika br. Zawarta zosta³a umowa o wspó³-pracy pomiêdzy GAZ–SYSTEM S.A. i Towarow¹ Gie³d¹ Energii S.A. (TGE). Umowa jest kolejnym wa¿nym elemen-tem tworz¹cym warunki dzia³alnoœci dla podmiotów planu-

Refleksje po seminarium

27 listopada br. w Warszawie odby³o siê seminarium szkolenio-we pt. „Prawo zamówieñ publicznych w sektorze gazowniczym”. Przedstawiciele renomowanych kancelarii prawnych: Wierciñski,Kwieciñski, Baehr oraz Kancelarii ZP (zamówieñ publicznych) omówili wybrane problemy firm sektora gazowniczego i budow-lanego w œwietle zmienionej (prezydent z³o¿y³ podpis 12 paŸ-dziernika br.) ustawy „Prawo zamówieñ publicznych”. Skoncentrowano siê przede wszystkim na kontrowersyjnychzmianach, które w dalszym ci¹gu komplikuj¹ system zamówieñpublicznych w ca³ej gospodarce narodowej, jak np. czarna listawykluczeñ, odpowiedzialnoœæ zbiorowa wykonawców powi¹za-nych kapita³owo, brak jednoznacznej definicji dotycz¹cej „ra¿¹coniskiej ceny”, kolejne obci¹¿enia z bardzo sformalizowanymi obowi¹zkami nak³adanymi na wykonawców zleceñ. Równie¿ nowe zmiany (pozornie korzystne), np. tzw. dialogtechniczny, wprowadzanie systemów kwalifikowania wyko-nawców, budz¹ w¹tpliwoœci, a ich skutecznoœæ wyka¿e dopie-ro praktyka.Podczas warsztatów omówiono równie¿ problemy wynikaj¹ce z pozyskiwania œrodków unijnych na inwestycje gazownicze w la-tach 2014–2020 z uwzglêdnieniem aktualnych perturbacji zwi¹-zanych z nieuzasadnionymi korektami dofinansowañ unijnych. Przedstawiciel spó³ki RUGIA zaprezentowa³ praktyczne uwagiz pozycji oferenta (wykonawcy) na rynku specjalistycznych zleceñ(us³ug) gazowniczych. Wskaza³ m.in., ¿e zapisy SIWZ b¹dŸ regu-laminów przetargowych opracowanych przez zamawiaj¹cych,mimo ¿e wskazuj¹ na niepodleganie postêpowaniu pod re¿im ustawy o zamówieniach publicznych, praktycznie przejmuj¹ wiê-kszoœæ zawartych tam zobowi¹zañ, potêguj¹c w ten sposób zbê-dn¹ biurokracjê. Opracowania ofertowe coraz czêœciej przekra-czaj¹ 50 stron A4, które oferent musi opracowaæ w 7 dni, zaœ za-

mawiaj¹cy analizuje je przez 30 dni. Has³em przewodnim by³apel o „minimum humanizmu – oferent to te¿ cz³owiek”. W trakcie warsztatów prowadzono o¿ywion¹ dyskusjê (panel) ukierunkowan¹ na koniecznoœæ g³oszenia przez bran¿ê ¿¹dañ ko-lejnej (kompleksowej) nowelizacji PZP w kierunku liberalizacji (uproszczenia) przepisów. I tak np. dotychczasowa powszechnaw Polsce praktyka zamawiaj¹cych, ustalaj¹ca cenê jako wy³¹cznekryterium oceny ofert, doprowadzi³a do oferowania przez wyko-nawców przedmiotu ofert coraz ni¿szej jakoœci b¹dŸ o niskich pa-rametrach technicznych. Postulowane s¹ co najmniej dwa me-chanizmy pozwalaj¹ce unikn¹æ takiej sytuacji: uregulowaæ pro-blem „ra¿¹co niskiej ceny” np. poprzez przyjêcie minimalnychparametrów, które umo¿liwia³yby obiektywne zweryfikowanie,czy nie zachodzi przypadek „ra¿¹co niskiej ceny”, b¹dŸ wykorzy-staæ doœwiadczenia rynku niemieckiego i dopuœciæ okreœleniewskaŸnika procentowego wzglêdem innych ofert, który swoistymdomniemaniem ustawowym determinowa³by fakt istnienia b¹dŸnieistnienia „ra¿¹co niskiej ceny”. Wykonawca musia³by udowo-dniæ, ¿e mimo tak niskiej wartoœci procentowej w stosunku do in-nych ofert lub wartoœci szacunkowej zamówienia nie zachodziprzypadek „ra¿¹co niskiej ceny” i jest w stanie nale¿ycie wykonaæzamówienie. Postuluje siê równie¿, ¿eby kryteriami oceny ofertby³y cena i co najmniej jedno inne kryterium, odnosz¹ce siê doprzedmiotu zamówienia spoœród jakoœci, funkcjonalnoœci lub pa-rametrów technicznych. Cena jako kryterium oceny ofert nie po-winna stanowiæ wiêkszego udzia³u w ocenie ofert ni¿ 70%. Uczestnicy warsztatów zwrócili siê z wnioskiem do Izby Gospo-darczej Gazownictwa o zorganizowanie spotkañ roboczych z udzia³em kluczowych inwestorów w bran¿y, tj. GAZ–SYSTEMS.A. oraz PGNiG SA, aby w partnerskiej dyskusji wyjaœniæ niepo-rozumienia coraz czêœciej wystêpuj¹ce w bran¿owych procesachprzetargowych.

Andrzej Schoeneich



TEMAT WYDANIA

„Temat wydania” z poprzedniego numeru „Przegl¹du Gazowniczego”,poœwiêcony problemom wspó³pracy nauki z przemys³em, wywo³a³ olbrzymie zainteresowanie naszych Czytelników. Co ciekawe,tak¿e tych spoza bran¿y gazowniczej, ale zwracaj¹cych uwagê na to, ¿e Polska daleko odbiega od krajów cywilizowanych, jeœli chodzi o system wspó³pracy nauki i biznesu, innowacyjnoœæ oraz poziominwestowania w badania i rozwój. W listach do redakcji i licznychrozmowach pojawia³a siê wyraŸna propozycja, i¿ powinniœmykontynuowaæ temat, ale ¿e tym razem powinniœmy skoncentrowaæ siêna innej kwestii. W czasie takiego kryzysu jak ten, który prze¿ywamyobecnie, kiedy trzeba uruchomiæ pe³en kreatywny potencja³ pañstwa,by stworzyæ zupe³nie nowy gospodarczy paradygmat, nale¿y zadaæpytanie: jakimi instrumentami dysponuje polskie pañstwo, by wytyczyæstrategiê rozwoju kraju, zdoln¹ oprzeæ siê rozlicznym zagro¿eniomzarówno w sferze gospodarczej, jak i spo³ecznej i politycznej? Podjêliœmy ten problem. I co siê okazuje? Król jest nagi. Polska jestunikalnym krajem w skali œwiatowej, pozbawionym narodowegocentrum studiów strategicznych, narodowego „trustu mózgów”,zdolnego wesprzeæ fachowym doradztwem decyzje polityków w sprawach, które na d³ugo mog¹ zawa¿yæ nad polsk¹ przysz³oœci¹. Zaprosiliœmy do rozmowy w tej sprawie znakomitych naukowców i znawców zagadnieñ analityczno-prognostycznych, praktyków, którzy potrafi¹ myœleæ systemowo. Efekt jest nader pesymistyczny – jak wynika z publikowanych w tym numerze artyku³ów. Sprowadzasiê do tezy, ¿e w sensie suwerennej myœli strategicznej jesteœmy œlepi i g³usi. A co najgorsze – nasi decydenci polityczni nie dostrzegaj¹,jakim jest to zagro¿eniem dla pozycji Polski w globalnym œwiecie, wœród krajów, które dysponuj¹ w³asnymi centrami myœli strategicznej,kreœl¹cymi scenariusze szans i zagro¿eñ narodowych we wszystkichkluczowych kwestiach.Nasz kwartalnik jest pismem bran¿owym, zajmuj¹cym siê kluczowymdla pañstwa i strategicznym dla gospodarki sektorem – szerokorozumianej energetyki. Z tej perspektywy widzimy, jak bardzo brakujenarodowej myœli strategicznej, by polsk¹ energetykê wyprowadziæ z dramatycznie chaotycznych programów, regulacji, polityksektorowych. Z tej perspektywy widaæ, jak pilnie potrzebna jest Polscenarodowa polityka energetyczna przygotowana przez ekspertów, a nie urzêdników, przez strategów gospodarczych, a nie polityków.Musimy otwarcie powiedzieæ – nasze upominanie siê o pozapolityczn¹ i ponadpartyjn¹ narodow¹ myœl strategiczn¹ jest odwo³aniem do polskiej racji stanu.Ale nale¿y dodaæ tu jeszcze – jeœli odzew ze strony œwiata politykibêdzie nik³y, musimy sami zadbaæ o czyteln¹ wizjê dla polskiejenergetyki. Musimy sami – przedstawiciele wszystkich segmentówrynku energii – wspólnie wypracowaæ formu³ê sektorowego centrumstudiów strategicznych, zaprosiæ najwybitniejsze intelekty do wypracowania takiej koncepcji, która zapewni d³ugotrwa³y rozwój i bezpieczeñstwo energetyczne kraju.

Adam Cymer

Problem bezpieczeñstwa energetycznego to jeden z kilku wêz³owych problemów rozwoju Polski. Takiego zagadnienia nie da siêrozwi¹zaæ ¿adnymi dzia³aniami doraŸnymi, rozproszonymi, przypadkowymi. Do tego koniecznajest instytucja typu centrum studiówstrategicznych, która opracowuje koncepcje rozwi¹zywania kluczowychproblemów rozwojowych pañstwa.

Podobnym przyk³adem jest budowa au-tostrad w Polsce. Pewnie dojdziemy dojakiegoœ fina³u pod koniec tej dekady.

Pewnie bêdziemy mieli podstawow¹ sieæ au-tostrad. Ale jeœli porówna siê nasze doœwiad-czenia z doœwiadczeniami innych krajów, tooka¿e siê, ¿e zajmie nam to znacznie wiêcejczasu i bêdzie dro¿ej kosztowaæ. Od samegopocz¹tku brak by³o jasnej, dobrze okreœlonejkoncepcji, któr¹ kolejne rz¹dy by realizowa-³y. Wiadomo przecie¿, ¿e taki program auto-stradowy musi trwaæ kilkanaœcie lat, co roz-k³ada siê na kilka kadencji rz¹dowych. To jesttypowy problem strategiczny, wymagaj¹cyspojrzenia bêd¹cego poza horyzontem jed-nego czy kilku cykli wyborczych, a elity poli-tyczne musz¹ przystaæ na to, ¿e uzgadnia siêjak¹œ koncepcjê i j¹ realizuje mimo kaden-cyjnoœci rz¹dów. Oczywiœcie, pojawia siê py-tanie: sk¹d ma siê wzi¹æ taka koncepcja?Musi ona wynikaæ z zasobów wiedzy eksper-ckiej. Do opracowania strategicznych kon-cepcji powinno siê zapraszaæ najlepszychspecjalistów w danej dziedzinie. Problemjest tej skali, ¿e wymaga zaanga¿owanianajwiêkszych umys³ów po to, aby stworzyækoncepcjê, która – zaakceptowana przez eli-tê polityczn¹ – bêdzie konsekwentnie reali-zowana. Jednak obecnie, nawet gdybyœmyzrobili listê najlepszych ekspertów, nie mamynarzêdzi nie tylko ¿eby ich znaleŸæ, ale te¿zorganizowaæ. Tym bardziej ¿e – podejmuj¹cproblemy strategiczne – nie chodzi o to, byeksperci przedstawiali swoje idee, ale o przedstawienie bardzo szczegó³owego,wieloletniego programu zawieraj¹cego cele,narzêdzia, uk³ad instytucjonalny realizacji i –po akceptacji przez rz¹d – który stanowi³bypodstawê do dzia³añ. Do takich celów w wielu krajach powo³ywane s¹ centra stu-diów strategicznych, gdzie tego rodzajukoncepcje powstaj¹. W Polsce równie¿ pla-nowano takie rozwi¹zanie. W 1996 roku zo-sta³em powo³any przez premiera Cimoszewi-cza na pe³nomocnika ds. zorganizowania


w³aœnie takiego centrum. Przyjmuj¹c tê no-minacjê, dokona³em analizy rozwi¹zañ przy-jêtych w ró¿nych krajach i jakie z nich by³o-by w³aœciwe dla Polski. Chocia¿ to, i¿ takierz¹dowe centrum powstanie, zosta³o przes¹-dzone tzw. reform¹ centrum administracyj-nego rz¹du.

W moim przekonaniu, takie instytucjonal-ne rozwi¹zanie jest racjonalne. Tyle tylko, ¿enie powinno to polegaæ na tym, i¿ w tej in-stytucji eksperci s¹ zatrudniani na etatach.Oni powinni byæ zapraszani do stworzeniaautorskich pracowni – za okreœlone pieni¹-dze, na z góry okreœlony czas, by zgromadziæwokó³ siebie najlepszych specjalistów, zbu-dowaæ zaplecze logistyczne i techniczne ko-nieczne w celu przygotowania okreœlonejkoncepcji dla pañstwa w konkretnej sprawie.Podkreœlam, dla pañstwa, nie dla rz¹du. I takpomyœlane centrum studiów strategicznychzajmowa³oby siê przygotowaniem koncepcjirozwi¹zywania wêz³owych problemów roz-wojowych kraju. Powinna istnieæ strategiarozwoju kraju, a w niej wskazanych 5–7 stra-tegicznych celów rozwojowych i dla ich roz-wi¹zania w ramach RCSS powo³ywane po-winny byæ pracownie, które wypracuj¹ koñ-cowe opracowania strategiczne, przyjmowa-ne przez rz¹d. To siê, niestety, za³ama³o. Po-wo³ane Rz¹dowe Centrum Studiów Strategi-cznych sta³o siê kolejnym z wielu ministerstwbêd¹cych przedmiotem podzia³u ³upu polity-cznego. Korzystaj¹c z partyjnego rozdzielni-ka, nie da siê zbudowaæ powa¿nej placówkianalityczno-programowej. Ca³a koncepcjabardzo niedu¿ego, ale profesjonalnego cen-trum studiów, które mia³o œci¹gaæ – niezale¿-nie od sympatii politycznych – najwiêksze umys³y w kraju, pracuj¹ce nad kluczowymitematami dla rozwoju kraju, po prostu upad-³a. Stworzono kolejny urz¹d, który nigdy nie„rozwin¹³ skrzyde³”, powoli sta³ siê gorsz¹wersj¹ urzêdu planowania. Ostatecznie i tocia³o zosta³o zlikwidowane.

W sensie suwerennej myœli strategicznejjesteœmy œlepi i g³usi. To, oczywiœcie, nieznaczy, ¿e nie ma w Polsce m¹drych ludzi,

¿e nie ma dobrych pracowni badawczych,m¹drych opracowañ. Ale to wszystko jestcz¹stkowe, rozproszone, du¿o bardziejobywatelsko-eksperckie ni¿ pañstwowe. Towszystko istnieje na zewn¹trz strukturypañstwa, a wiêc nie uda siê tego wykorzy-staæ do rozwi¹zywania strategicznych dlapañstwa problemów, choæby takich jak bez-pieczeñstwo energetyczne. Zwróæmy uwa-gê na prace nad kolejnymi wersjami polity-ki energetycznej pañstwa. Przecie¿ to jestdokument, który powinien doktrynalniewytyczaæ strategiê pañstwa w tej dziedziniena 20–30 lat, wskazuj¹c kierunki ca³oœcio-wych, d³ugofalowych rozwi¹zañ. Tymcza-sem ka¿dy kolejny rz¹d stara siê byæ orygi-nalny. Raz chcemy iœæ w kierunku rozpro-szonego systemu energetycznego, inny razw stronê scentralizowanego systemu, razchcemy konsolidowaæ energetykê pionowo,a kiedy indziej budowaæ uk³ady bardziejkonkurencyjnego rynku. Na coœ siê trzebazdecydowaæ, przyj¹æ zwart¹ koncepcjê i niech ona obowi¹zuje tak d³ugo, a¿ wype³-ni jej zasady. Mo¿na, oczywiœcie, dokony-waæ pewnych korekt, ale podporz¹dkowa-nych okreœlonej koncepcji strategicznej. Je-œli taki model nie bêdzie funkcjonowa³, ni-gdy niczego nie osi¹gniemy. Taka koncepcjastrategiczna nie mo¿e byæ wypracowywanaprzez struktury partyjne i urzêdnicze, aleprzez struktury eksperckie, bo to daje szan-sê, ¿e – przyjêta przez decydentów – umo¿-liwi ci¹g³oœæ dzia³ania, wdra¿ania tej kon-cepcji. Pañstwo musi mieæ zaplecze eksper-ckie zdolne do wygenerowania tego rodza-ju rozwi¹zañ dla kluczowych problemówrozwojowych – takich jak energetyka, infra-struktura, gospodarka wodna i tak dalej.Dla ka¿dego z tych strategicznych proble-mów powinny powstawaæ zespo³y – praco-wnie problemowe, zdolne wypracowaækoncepcje ich rozwi¹zania. Mo¿na w tymcelu wykorzystaæ kilka specjalistycznych in-stytutów czy komitetów naukowych, alebardziej uzasadnione by³oby, ¿eby by³a toscentralizowana, wielotematyczna struktura

ekspercka, dzia³aj¹ca na zasadzie „trustumózgów”. Mo¿e w postaci centrum stu-diów strategicznych, z przewodnicz¹cymwy³onionym na stosunkowo d³ug¹ kaden-cjê, struktura niezale¿na od wp³ywów par-tyjnych. Na coœ takiego powinniœmy siêzdobyæ, taka instytucja jest nam potrzebna,bo Polski nie staæ na marnowanie potencja-³u intelektualnego.

Ktoœ zada pytanie: a dlaczego taka insty-tucja nie istnieje? Dlaczego myœl o niej niemo¿e siê urzeczywistniæ? Odpowiedzi poszu-kiwa³bym w sferze polityki. W Polsce bardzotrudno jest przyj¹æ do wiadomoœci, ¿e polity-ka w demokratycznym pañstwie powinnamieæ swoje dwa obszary. Jeden – to obszardominacji partii politycznych, rywalizacji pro-gramów, walki o w³adzê. To domena demo-kracji i pluralizmu politycznego, przestrzeñwyborcza umo¿liwiaj¹ca korygowanie z³ejpolityki.

Ale jest i drugi obszar. Ten, na którympolityka powinna zajmowaæ siê rozwi¹zy-waniem problemów pañstwa, co ja nazy-wam domen¹ publiczn¹, a nie partyjn¹.Tymczasem w Polsce polityka partyjna zdo-minowa³a ca³¹ przestrzeñ publiczn¹, doko-nuj¹c partyjnej, a czêsto wrêcz koteryjnejkolonizacji pañstwa. I ju¿ nie ma miejsca napolitykê pañstwow¹, publiczn¹. A wiêc, gdyta domena publiczna zanika, nie ma miejscana aktywnoœæ polityczn¹ obywateli, nie maprzestrzeni dla tych, którzy chcieliby praco-waæ dla pañstwa, a nie dla okreœlonego uk³adu partyjnego. Konsekwencje takiegostanu rzeczy s¹ dla pañstwa zabójcze. Niema sprawnego mechanizmu korygowaniapolityki pañstwa, nie ma mechanizmu gene-rowania wiedzy spo³ecznej i nie ma mecha-nizmu budowania suwerennej myœli strate-gicznej. I nie ma miejsca dla takiej instytu-cji, jak centrum studiów strategicznych,która by³aby pozapartyjna, pañstwowa, w znaczeniu – publiczna.

Czy problem bezpieczeñstwa nie jest natyle wa¿ny, ¿eby wœród polskich elit upomi-naæ siê o swego rodzaju „pakt dla energety-ki”, porozumienie ponad podzia³ami w opar-ciu o jak¹œ ca³oœciow¹, wypracowan¹ przezgrono najwybitniejszych ekspertów, koncep-cjê. Niech ze sfery publicznej pop³ynie twar-dy g³os do sfery partyjnej: odnieœcie siê dotego.

Prof. dr hab. Jerzy Hausner jest pracownikiemnaukowym Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, by³ym wicepremierem i ministremgospodarki, cz³onkiem Rady Polityki Pieniê¿nejobecnej kadencji.

Marnujemynasz potencja³ intelektualnyJerzy Hausner


TEMAT WYDANIA

Nie sposób wyobraziæ sobie dzia³añ narzecz naszej przysz³oœci, bazuj¹cych –jak dotychczas – na tworzeniu nowych

przepisów i regulacji proceduralnych, a nie nadostosowaniu strategii do jasno zarysowanych,d³ugofalowych celów rozwojowych. Wielkimb³êdem jest wiara, ¿e na przyk³ad samo podnie-sienie wydatków na badania naukowe lub zmia-na jakiegoœ pojedynczego zapisu ustawowegospowoduj¹ gwa³towny wzrost krajowej innowa-cyjnoœci. Aby tak siê sta³o, potrzeba nam ca³ko-witej zmiany w sposobie myœlenia o konkuren-cyjnoœci gospodarki, zorientowanego na gene-rowanie synergii wielu niezbêdnych do podjêciadzia³añ. Strategia rozwoju musi mieæ ponadtocharakter antycypacyjny, a nie – jak z zasadyjest dzisiaj – reaktywny, powodowany wy³¹czniebie¿¹cymi k³opotami. Czy mo¿na, na przyk³ad,w warunkach funkcjonowania ustawy o tzw.dzia³ach administracji pañstwowej (wymuszaj¹-cej niejako autonomiê dzia³ania resortów) i tra-dycyjnego braku zdolnoœci do silnej, merytory-cznej koordynacji z poziomu kierownictwa rz¹-du, prowadziæ w Polsce racjonaln¹ politykê roz-wojow¹ w sytuacji, gdy za strategiê rozwoju ba-dañ odpowiada Ministerstwo Nauki i Szkolni-ctwa Wy¿szego, za innowacyjnoœæ – Minister-stwo Gospodarki, za informatyzacjê pañstwa –Ministerstwo Cyfryzacji i Administracji, a za dys-trybucjê najwiêkszych œrodków na innowacyj-noœæ – Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. A to bynajmniej nie jest koniec listy zaintereso-wanych resortów… Mo¿e warto wreszcie za-cz¹æ prowadziæ ponadsektorowe analizy? Tylkokto mia³by to robiæ, jeœli za normalne u nas uznaje siê nieistnienie jakiegokolwiek narodo-wego centrum studiów strategicznych, instytucjibêd¹cej w ka¿dym cywilizowanym kraju abso-lutnym standardem w myœleniu o przysz³oœci?!Co gorsza, mo¿na odnieœæ wra¿enie, ¿e nikt u nas nie odczuwa braku takiego oœrodka. Czy¿-by przy podejmowaniu wa¿nych decyzji rzeczy-wiœcie nie by³o potrzebne gruntowne, merytory-czne doradztwo?

Obecnie polityka na szczeblu parlamentar-nym i rz¹dowym, a tak¿e samorz¹dowym, wy-maga olbrzymich kompetencji bazuj¹cych naró¿norodnych analizach. Trudno przecie¿ wy-magaæ od polityków, by o wszystkich sprawachmieli pe³n¹ wiedzê. W Polsce siêga siê czasamipo ró¿ne opinie, ale robi siê to w sposób przy-padkowy i niezorganizowany. Czêsto zleca siêtakie analizy nie po to, by podejmowaæ opty-malne decyzje, ale bardziej po to, by wspieraædecyzje podyktowane interesem politycznymczy wrêcz partyjnym. Tymczasem w Polsce nie-zbêdna jest instytucja, która by³aby centrumkompetencji dla decydentów politycznych, nie-zale¿nym od polityki i maj¹cym dostêp do naj-bardziej aktualnej wiedzy eksperckiej. Na poja-wiaj¹ce siê zarzuty, ¿e by³by to kolejny koszto-wny urz¹d, odpowiadam – powinno to byæ cen-trum studiów strategicznych o charakterze wir-tualnym. Bez jakiegokolwiek budynku, bezkomputerów, bez setek zatrudnionych eksper-tów i pracowników administracyjnych. Postulo-wane przeze mnie od dawna wirtualne centrumstudiów strategicznych polega³oby na bardzoprostym i ³atwym do wdro¿enia pomyœle. Cho-dzi o powo³anie osoby o uznanym dorobku i au-torytecie na stanowisko g³ównego doradcy nau-kowego rz¹du. Jego zadaniem by³oby – w zale¿-noœci od potrzeb, a te pojawiaj¹ siê bez ma³a co-dziennie – tworzenie zespo³ów eksperckich i przygotowywanie w okreœlonym czasie rapor-tów na zadane tematy w formie niezale¿nych opinii wypracowywanych przez najlepszychspecjalistów w danej dziedzinie. W wielu kra-jach ta formu³a jest od dawna praktykowana. W Wielkiej Brytanii funkcjonuje g³ówny dorad-ca naukowy (Chief Scientific Adviser), usytuo-wany przy premierze i niezale¿ny od strukturyrz¹dowej. Od grudnia ubieg³ego roku podobn¹funkcjê pe³ni prof. Anne Glover przy przewodni-cz¹cym Komisji Europejskiej. Jej misja jest, oczywiœcie, znacznie trudniejsza, bo wybór naj-bardziej kompetentnych gremiów doradczychna poziomie europejskim jest skomplikowany,

wymagaj¹cy – oprócz nie³atwej znajomoœci eu-ropejskich œrodowisk eksperckich – uwzglêdnia-nia zró¿nicowanych pogl¹dów pañstw cz³on-kowskich. Aby wspieraæ proces budowania za-plecza dla g³ównego doradcy naukowego Komi-sji Europejskiej, powo³ano m.in. cia³o (wirtual-ne!) o nazwie European Forum on ForwardLook Activities (EFFLA), koordynuj¹ce unijneekspertyzy i badania prognostyczne, sk³adaj¹cesiê z 10 osób z ró¿nych krajów UE. Uczestnicz¹cw pracach tego zespo³u, wiem, jak wielk¹ wagêprzywi¹zuje siê do tego, by zapewniæ prof. Glo-ver komfort pracy w roli g³ównego doradcy na-ukowego KE.

W Polsce sprawa jest prostsza, bo dobrzeznamy nasze œrodowisko naukowe. Powo³anieg³ównego doradcy naukowego premiera jeststosunkowo ³atwe, a zaplecze naukowe mo¿nazbudowaæ, bazuj¹c na przyk³ad na strukturzePolskiej Akademii Nauk, w której istniej¹ wybie-ralne komitety, sk³adaj¹ce siê z najwybitniej-szych specjalistów z ca³ego kraju (nie tylko nau-kowców, tak¿e przedstawicieli œwiata gospodar-ki i administracji!) we wszystkich mo¿liwychspecjalnoœciach. To móg³by byæ zal¹¿ek zespo-³ów kompetencyjnych dla naukowego doradcypremiera. Widzia³bym dwa obszary dla takiejmisji. Pierwszy – przygotowanie ekspertyzw sprawach kluczowych dla przysz³oœci. Chcia³-bym na przyk³ad wiedzieæ, jak zmierzaæ bêdzie-my do wymaganej polityk¹ klimatyczn¹ UE gos-podarki niskoemisyjnej. Wobec powagi sytuacjii wielu niewiadomych a¿ prosi siê o opracowa-nie mo¿liwych scenariuszy rozwoju energetyki i, szerzej – ca³ej gospodarki, wraz z precyzyjn¹ocen¹ konsekwencji realizacji ka¿dego z nich. Totylko przyk³ad – podobnie ogólnych b¹dŸ bar-dziej szczegó³owych pytañ mo¿na zadaæ wiele.Ale jest te¿ drugi obszar wyzwañ. Trzeba wresz-cie w Polsce podj¹æ próbê oceny skutków istnie-j¹cych regulacji. Nikt w³aœciwie tego nie robi.Przyjmujemy rocznie kilkaset ustaw, wspiera-nych dodatkowo setkami rozporz¹dzeñ i innychaktów prawnych, ale nikt nie bada, czy te regu-lacje s¹ korzystne, ile kosztuj¹ i czy s¹ rzeczywi-œcie niezbêdne. Konieczna jest ocena skutkówstanowionego prawa, bowiem wszyscy wiemy,¿e aktualny system funkcjonowania pañstwajest przeregulowany i wrêcz domaga siê upro-szczeñ.

Innymi s³owy, kluczowym wyzwaniem dlapolskiej administracji jest zwiêkszenie kompe-tencji przy podejmowaniu wszystkich decyzji i racjonalna ocena skutków wprowadzanych re-gulacji. "

Prof. dr hab. Micha³ Kleiber jest prezesemPolskiej Akademii Nauk.

Kluczow¹ przyczyn¹ naszych obecnych obaw i rozczarowañjest brak przekonuj¹cego modelu prorozwojowych zmian funkcjonowania pañstwa, a nawet wiêcej – brak wiary wielu polityków w potrzebê stworzenia takiego modelu.

Wirtualne centrum studiów strategicznych Micha³ Kleiber


To wyznacza rolê cia³ i zespo³ów badañ strategicznych, stra-tegicznych instytucji doradczych, strategicznych think--tanków. Polska ich nie ma. Jesteœmy chyba jedynym kra-

jem UE, który nie ma centrów studiów strategicznych z prawdzi-wego zdarzenia. Niemcy maj¹ ich kilka i dysponuj¹ corocznie ak-tualizowanymi alternatywnymi, wieloscenariuszowymi progno-zami krocz¹cymi, kreowanymi przez te oœrodki – think tanki.W Polsce zlikwidowano Rz¹dowe Centrum Studiów Strategicz-nych i Radê Strategii Spo³eczno-Gospodarczej. Mimo oburzenianaukowców i instytucji nauki, decyzjê tê podtrzymano. A mo¿ewarto przypomnieæ, ¿e „do zadañ rady nale¿a³o formu³owaniepropozycji i wyra¿anie – na podstawie przedstawionych materia-³ów rz¹dowych – opinii dotycz¹cych: ! celów strategii rozwoju gospodarczego i spo³ecznego kraju, ! mechanizmów proponowanych strategii pod k¹tem osi¹gania

przez nie za³o¿onych celów polityki gospodarczej i spo³ecznej, ! metod i sposobów rozwi¹zywania problemów zwi¹zanych

z wdra¿aniem celów strategii spo³eczno-gospodarczej rz¹du, ! zagro¿eñ realizacji celów strategii spo³eczno-gospodarczej”.

Na postawione wówczas premierowi pytanie: czy ukierunko-wany na wymienione wy¿ej cele organ doradczy powinien nadalfunkcjonowaæ – do dzisiaj nie pad³a odpowiedŸ. Jednak w zwi¹z-ku z tym, ¿e nie funkcjonowa³a centralna jednostka odpowiada-j¹ca za kompleksowe zarz¹dzanie rozwojem, Rada Ministróww kwietniu 2009 roku przyjê³a dokument „Za³o¿enia systemu za-rz¹dzenia rozwojem Polski”.

Na jego mocy powo³ano Komitet Koordynacyjny ds. PolitykiRozwoju. Komitet bêdzie cia³em opiniodawczo-doradczym, zaj-muj¹cym siê wytyczaniem kierunków i ocen¹ polityki rozwoju.G³ówne prace koncepcyjne prowadzone bêd¹ w Kancelarii Pre-zesa Rady Ministrów, ale ciê¿ar obowi¹zków planistycznych spad³na Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. I w tym resorcie powsta³jesieni¹ 2011 roku dokument pt. „Strategia rozwoju kraju2020”, choæ trudno okreœliæ go inaczej ni¿ katalog tematów ze-branych pod k¹tem unijnej perspektywy bud¿etowej

2014–2020. Tak wiêc, zamiast kompetentnej instytucji dorad-czej, nad planami rozwoju pracowaæ bêd¹ urzêdnicy. We wspomnianym dokumencie rz¹dowym przewidziano przyjê-cie spójnej hierarchii dokumentów i zapowiedziano, ¿e kontynu-owany bêdzie proces porz¹dkowania obowi¹zuj¹cych dokumen-tów strategicznych i dalsze redukowanie ich liczby. A bêdzie corobiæ.1

Byæ mo¿e, brak takiego centrum to efekt niechêci do plano-wania, maj¹cej swe Ÿród³a w minionym ustroju, ale zwa¿ywszyna up³yw czasu, podstawow¹ rolê odgrywa obecnie bezkrytycz-na wiara w niezawodnoœæ rynku. Skoro zaœ rynek uznaje siê zaniezawodny – prognozy s¹ zbêdne. Mog¹ je zast¹piæ modelematematyczne, a te przede wszystkim dostosowywane s¹ do po-trzeb rynków finansowych, a zatem spekulacji inwestycyjnej.

Takie podejœcie jednak okaza³o siê ca³kowicie zawodne, cowyeksponowa³ spektakularnie globalny kryzys finansowy. Wyka-za³, ¿e w warunkach cechuj¹cej wpó³czesny œwiat narastaj¹cejniepewnoœci niezbêdne jest myœlenie strategiczne. Jedn¹ z naj-wa¿niejszych funkcji refleksji strategicznej i prognoz jest wczesneostrzeganie przed zagro¿eniami oraz identyfikowanie nowychtrendów i obszarów wiedzy.

Na politykach, parlamentarzystach, rz¹dach i ekonomistachspoczywa niezbywalny obowi¹zek dba³oœci o przysz³oœæ. Podkre-œla³ to ju¿ przed wieloma dekadami przedstawiciel szko³y au-striackiej, Henry Hazlitt: „sztuka ekonomii polega na tym, byspogl¹daæ nie tylko na bezpoœrednie, ale i na odleg³e skutki da-nego dzia³ania czy programu; by œledziæ nie tylko konsekwencje,jakie dany program ma dla jednej grupy, ale jakie przynosiwszystkim”.

Odnoszê wra¿enie, ¿e ludzie w³adzy w Polsce tego nie respek-tuj¹. Podlegaj¹ bowiem przede wszystkim terrorowi cyklu wy-borczego. Trudno zatem odmówiæ racji sentencji, ¿e „politycybardziej myœl¹ o losach przysz³ych wyborów ni¿ o losach przy-sz³ych pokoleñ”. Braku przekonania o potrzebie prognoz nieukrywa te¿ premier Tusk, powtarzaj¹c w ró¿nych wyst¹pieniach,¿e „gdy cz³owiek planuje, to Pan Bóg siê œmieje”. Nie brakuje te¿z³oœliwych komentarzy dotycz¹cych ich nietrafnoœci, a nawet opi-nii, ¿e „o prognozach na pewno mo¿na powiedzieæ tylko tyle, ¿esiê na pewno nie sprawdzaj¹”.

Sceptycy co do potrzeby myœlenia strategicznego w politycespo³eczno-gospodarczej znajduj¹ argumentacjê w cechach eko-nomii. Bowiem w naukach spo³ecznych, a do nich nale¿y ekono-mia – nigdy nie ma pewnoœci. Jak podkreœla wspó³autor ksi¹¿kipod symptomatycznym tytu³em „Ekonomia wiedzy niedoskona-³ej” – Roman Frydman: „nawet najwybitniejsi eksperci nie uwol-ni¹ nas od niepewnoœci. (…) Nie da siê stworzyæ sensownej eko-nomii abstrahuj¹cej od nieprzewidywalnoœci ludzkich reakcji nasygna³y, informacje, polecenia, bodŸce”.

Koniecznoœæ dysponowania d³ugookresowymistrategiami jest tym wiêksza, im wiêkszajest niepewnoœæ dzia³ania i wiêksze ryzyko pope³nienia b³êdów. Gdy œwiatjest nieprzewidywalny, podstawow¹ funkcj¹refleksji strategicznej powinna byæ identyfikacja potencjalnych trendów rozwojowych, a przede wszystkim koncentracjana najmniej przewidywalnych obszarach ryzyka.

El¿bieta M¹czyñska

Polityka wymaga instytucji doradczych


TEMAT WYDANIA

Mo¿e w³aœnie to przyœwieca rz¹dz¹cym w ich odwrocie odmyœlenia strategicznego. Marginalizacja takiego myœlenia doty-czy te¿ Unii Europejskiej. Natomiast w przeciwieñstwie do tegoAzjaci, a zw³aszcza Chiñczycy, przywi¹zuj¹ wielk¹ wagê do pro-gnoz i przewidywañ naukowych. Wystarczy chocia¿by wskazaætu na dzie³o „The New Asian Hemisphere” („Nowa azjatyckapó³kula”) autorstwa Kishore Mahbubaniego – azjatyckiego gurunowych idei, prognozuj¹cego schy³ek absolutnej dominacji Za-chodu i stopniowe przejmowanie roli lidera œwiata w XXI wiekuprzez Azjê. Podobn¹ wymowê maj¹ 50-letnie prognozy (do2052 roku) przedstawione w najnowszym raporcie Klubu Rzym-skiego, autorstwa Jorgena Randersa „2052 – A Global Forecastfor the Next Forty Years”.

Polskie Towarzystwo Ekonomiczne. dostrzegaj¹c potrzebêmyœlenia strategicznego, nawi¹zuj¹c do œwiatowej debaty na-ukowej z zakresu prognozowania, przed paroma laty powo³a³oForum Myœli Strategicznej w celu przeciwstawienia siê niebez-piecznej marginalizacji myœli strategicznej, zarówno w skali krajo-wej, jak i globalnej.

W ramach debat na tym forum prof. Antoni Kukliñski – nawi¹-zuj¹c do funkcjonuj¹cej w literaturze œwiatowej koncepcji inven-ted tradition (wynalezionej tradycji), per analogiam, sformulowa³has³o invented future (wynalezionej przysz³oœci). Podkreœla, ¿ewynaleziona przysz³oœæ regionu roku 2020 lub 2050 nie jest za-daniem tak szaleñczym, jakby to siê mog³o prima facie wydawaæ.Przysz³oœæ wynaleziona to przysz³oœæ, w której pojawiaj¹ siê no-we struktury i nowe si³y napêdowe procesów rozwojowych, któ-re s¹ trudno wyobra¿alne lub niewyobra¿alne hinc et nunc.

Podobne opinie s¹ coraz czêœciej formu³owane, zw³aszczaw kontekœcie ostatniego kryzysu i jego pod³o¿a. Za jedn¹ z je-go przyczyn uznaje sie bowiem krótkowzrocznoœæ w gospo-darce i polityce oraz zanik myœlenia strategicznego w œwieciezachodnim.

Kwestia pod³o¿a kryzysów by³a przedmiotem wielu analizi publikacji ekonomicznych. Dla ekonomii neoklasycznej charak-terystyczne jest to, ¿e kryzysy rozpatrywane s¹ jako zjawiskanadzwyczajne, nietypowe i z którymi radz¹ sobie w pe³ni mecha-nizmy rynku. Ekonomia neoklasyczna i stosowane w niej mode-le matematyczne bazuj¹ bowiem na pewnych sta³ych za³o¿e-niach i prawid³owoœciach. Jednak¿e w warunkach gwa³townychwstrz¹sów gospodarczych u¿ytecznoœæ takiej teorii oraz tego ty-pu modeli jest – jak wykazuje praktyka – ograniczona. Jak pod-kreœla Robert Shiller, modele, które neoklasyczna ekonomia sto-suje do badania, analizowania i prognozowania rynku, nieuwzglêdniaj¹ istnienia baniek spekulacyjnych, bo przecie¿ ryneknie powinien dopuœciæ do ich powstawania. „Dlatego analitycytrac¹ orientacjê, gdy bañka nabiera niebezpiecznych rozmiarów,i ca³kiem siê gubi¹, gdy pêka, wywo³uj¹c kryzys. Ekonomiœcipraktykuj¹cy tzw. ekonomiê neoklasyczn¹ nie mog¹ rozumieæmechanizmu baniek, skoro zak³adaj¹, ¿e rynek to miejsce, w któ-rym racjonalni gracze podejmuj¹ oparte na wiedzy decyzjei ustalaj¹ racjonalne wartoœci dóbr”2.

Natomiast teza przeciwstawna, ¿e kryzysy s¹ nieod³¹czn¹ ce-ch¹ kapitalizmu i s¹ „zjawiskiem pospolitym” stanowi punkt wyj-œcia ekonomii kryzysu. Nouriel Roubini i Stephem Mihm, autorzyksi¹¿ki pod takim tytu³em uprzedzaj¹, ¿e „nie znajdziemy w niejtezy, i¿ kryzys stanowi wyj¹tek, przeciwnie – kryzys jest w niejtraktowany jako regu³a, i to obowi¹zuj¹ca zarówno w krajach

rozwijaj¹cych siê, jak i rozwiniêtych. Kryzysy – gwa³towne za³a-mania gospodarcze nastêpuj¹ce po okresie niepohamowanegoboomu – to coœ, co ludzkoœæ zna od zawsze i o czym nie bêdziemia³a okazji zapomnieæ.”3

Mimo ¿e w warunkach potê¿nych zawirowañ w gospodarceglobalnej, gdy coraz silniej daj¹ o sobie znaæ przejawy syndromugospodarki nietrwa³oœci, wszelkie rozwa¿ania o charakterze pro-gnostycznym s¹ niezwykle ryzykowne. Roubini i Mihm uznaj¹, ¿ekryzysy s¹ przewidywalne, albowiem przebiegaj¹ wed³ug ³atwoprzewidywalnych schematów. „Kryzysy nie s¹ ani anomaliami,jak pragnie je przedstawiaæ wspó³czesna ekonomia, ani rzadkimi„czarnymi ³abêdziami”, którymi uczynili je inni komentatorzy. Toraczej zjawiska pospolite, stosunkowo ³atwo przewidywalne i da-j¹ce siê zrozumieæ. Nazywamy je „bia³ymi ³abêdziami”4.

Jednak mimo du¿ego ryzyka nietrafnoœci prognoz gospodar-czych s¹ one u¿yteczne. Jedn¹ z najwa¿niejszych funkcji pro-gnoz, a przede wszystkim prognostycznych refleksji jest bowiemidentyfikowanie zagro¿eñ i wczesne ostrzeganie. Istotne jest po-nadto wczesne identyfikowanie nowych szans i Ÿróde³ rozwojo-wych. Pesymistyczne prognozy z za³o¿enia maj¹ charakterostrzegawczy i s¹ formu³owane po to, ¿eby siê nie sprawdzi³y.Prognozy sprzyjaj¹ pobudzaniu wieloscenariuszowego myœleniao przysz³oœci. Koresponduje to z tofflerowsk¹ koncepcj¹ futury-zmu spo³ecznego. W sytuacji wszechogarniaj¹cej niepewnoœcii niebywa³ej dynamiki przemian mo¿e ona stanowiæ barierê de-strukcyjnych nastêpstw „szoku przysz³oœci”. Futuryzm spo³ecznybowiem to anga¿owanie szerokich krêgów spo³ecznych orazwszystkich szczebli w³adzy i rz¹dzenia w prace strategiczne. Wy-maga to m.in. instytucjonalnej obudowy i odbudowy prognozo-wania. Wskazuje to zarazem na znaczenie rozwoju oœrodkówprognozowania w skali globalnej i swego rodzaju globalnej geo-grafii prognoz. Wci¹¿, niestety, aktualna jest teza Alvina Tofflera,zgodnie z któr¹ „obecnie wszyscy czuj¹ siê odciêci od mo¿liwo-œci wp³ywu na kierunki i tempo zmian”. Toffler wskazuje na po-trzebê dysponowania „czu³ym systemem wskaŸników” stopniarealizacji celów spo³ecznych i kulturowych, zintegrowanych zewskaŸnikami ekonomicznymi, co sprzyja³oby humanizacji pro-gnozowania. Rekomenduje tworzenie na ró¿nych szczeblach„oœrodków imaginacyjnych”, ukierunkowanych na interdyscypli-narne „uaktywnianie mózgów”. Uznaje, ¿e by³oby to Ÿród³empomys³ów, idei „o których technokratom siê nie œni³o”. Podkre-œla, ¿e sztuka futurologii pokazuje, co jest mo¿liwe, prawdopo-dobne, a polityka futurologii – co po¿¹dane. „Racje przemawia-j¹ce za badaniem prawdopodobnych wariantów przysz³oœci s¹nieodparte. Usi³owania przewidywania przysz³oœci w sposób nie-unikniony zmieniaj¹ j¹, choæ nikt nie mo¿e jej znaæ. (…) Mimo toczas obaliæ raz na zawsze popularny mit, ¿e przysz³oœæ jest nieroz-poznawalna. Ogólne wyobra¿enie o tym, co mo¿e nast¹piæ, jestlepsze ni¿ ¿adne. (…) Jeœli b³êdne, to i tak korzystne”5. Tofflerpodkreœla, ¿e to, co naiwne w epoce przemys³owej, nie jest na-iwne wspó³czeœnie. Spo³eczny futuryzm mo¿e stanowiæ reme-dium na w¹skoekonomiczny technokratyzm i krótkowzrocznoœæekonomiczn¹, tym bardziej ¿e postêp i dynamika zmian dezaktu-alizuj¹ tradycyjne cele przedsiêbiorstw i innych instytucji.

Roubini i Mihm porównuj¹ kryzysy z huraganami, którew pewnym stopniu s¹ przewidywalne, ale charakteryzuje jezmienne, zró¿nicowane natê¿enie, a niekiedy nastêpuj¹ bezostrze¿enia. Oznacza, ¿e w takich warunkach jednak trzeba siê li-


czyæ tak¿e – mimo tezy o „bia³ych ³abêdziach” – z coraz wiêksz¹skal¹ wystêpowania „czarnych ³abêdzi” czyli (zgodnie z teori¹ li-bañskiego filozofa i matematyka Nassima Taleba) zjawisk, o któ-rych zwyk³o siê mniemaæ, ¿e nie mog¹ wyst¹piæ6.

Z³udne by³oby zatem za³o¿enie o zgodnoœci efektów z inten-cjami (pu³apka determinizmu), a przy tym nieuzasadniona jestwiara w istnienie generalnych rozwi¹zañ. Podkreœla to R. Fryd-man: „zaproponowaliœmy nowy sposób budowania modeli eko-nomicznych, ¿eby przekonaæ wspólnotê ekonomistów, ¿e ju¿ niema sensu udawaæ, i¿ mog¹ odkryæ coœ, co z natury rzeczy jest niedo odkrycia, i ¿e nie warto ju¿ wierzyæ w kolejne, tworzonei og³aszane modele, które musz¹ zawodziæ… Nikt dziœ nie chceiœæ w stronê, która z za³o¿enia nigdy nie da poczucia pewnoœci.Ale w naukach spo³ecznych – a ekonomia jest nauk¹ spo³eczn¹ –nigdy nie ma pewnoœci. Kto szuka uniwersalnej pewnoœci, tenz natury rzeczy skazany jest na pora¿kê. (...) Nawet najwybitniej-si eksperci nie uwolni¹ nas od niepewnoœci”7.

Dlatego niezbêdne jest uwzglêdnianie czynnika niepewnoœcijako nieod³¹cznego elementu kszta³towania systemów i strategiigospodarczych. St¹d waga jakoœciowych analiz i zespo³ów my-œlenia strategicznego.

W warunkach niepewnoœci strategie d³ugofalowe staj¹ siê nie-zbêdne, chocia¿by po to, ¿eby identyfikowaæ przyczyny odchy-leñ od za³o¿eñ i rzeczywistoœci oraz uwzglêdniaæ je w decyzjachgospodarczych (bie¿¹cych i strategicznych). Zwraca na to uwagêm.in. Paul Drewe, powo³uj¹c siê na J. Bindé: „wiek XX by³ wie-kiem aroganckich przewidywañ, które niemal zawsze zawodzi³y.

Wiek XXI bêdzie wiekiem niepewnoœci, a zatem i badañ prospek-tywnych”8.

Wszystko to przemawia za potrzeb¹ myœlenia strategicznegoi zasadnoœci¹ funkcjonowania naukowo-badawczych oœrodkówmyœlenia strategicznego. !

El¿bieta M¹czyñska

Prof. dr hab. El¿bieta M¹czyñska jest pracownikiem naukowym SGHi prezesem Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego.

1 Wed³ug stanu na koniec marca 2010 r. liczba obowi¹zuj¹cych doku-mentów o charakterze strategicznym – w podziale na poszczególne ka-tegorie dokumentów – przedstawia siê nastêpuj¹co: 42 strategie rozwo-ju, 124 programy rozwoju, 23 programy operacyjne, 36 – pozosta³e do-kumenty o charakterze strategicznym. £¹cznie 225 pozycji. 2 Gospodarka oparta na emocjach?. Zwierzêca natura rynku. O wadzeemocji w gospodarce z Robertem J. Shillerem, amerykañskim psychoeko-nomist¹, rozmawia Jacek ¯akowski, „Niezbêdnik Inteligenta”, „Polity-ka”, 5 lipca 2009 r. 3 N. Roubini, S. Mihm Ekonomia kryzysu, s. 22. 4 Ibidem, s. 25. 5 Toffler A. (2000), Szok przysz³oœci, Zysk i S-ka, Poznañ. 6 Nassim Nicholas Taleb, The Black Swan: The Impact of the Highly Im-probable Random House (USA)), 2007. 7 R. Frydman, Ekonomia wiedzy niedoskona³ej, s. 3. 8 Paul Drewe, Koncepcje rozwoju miast i regionów miejskich w Europiew: A. Kukliñski, P. Jakubowska, P. ̄ uber (red.) Problematyka przysz³oœci…regionów w poszukiwaniu nowego paradygmatu, Warszawa, MRR,2008. s. 322 oraz J. Bindé, L’avenir du temps, lE monde Diplomatique,2002, marzec, 28–29 (cyt. za P. Dreve).

Parê dni temu1, biegn¹c na kolejne spotkanie, zobaczy³emStaszka, który na mój widok gwa³townie siê zatrzyma³. By³ wzbu-rzony. – Zajmujesz siê tym gazem, a ja w mojej skrzynce na listydosta³em w³aœnie rozliczenie roczne wraz z prognoz¹ zu¿ycia na rok2013. Wynika z niej, ¿e zu¿yjê wiêcej gazu ni¿ w roku 2012 i za-p³acê te¿ du¿o wiêcej, mimo szumnie zapowiadanej obni¿ki.W przes³anym piœmie wyliczono mi nale¿ne zaliczki na rok do 2013po cenach tegorocznych i to jeszcze ze zwiêkszonym zu¿yciem ga-zu! – wykrzycza³. – Tak – mówi – w prosty sposób strzy¿e siêowieczki, które nie maj¹ innego wyboru, jak p³aciæ pod groŸb¹ od-ciêcia od dostaw.

Chwilê zajê³o mi przekonywanie, ¿e na pewno bêdzie drugie pi-smo, ¿e bêdzie korekta... Odchodzi³ nie bardzo przekonany, po-mrukuj¹c coœ o URE i UOKiK...

Sukces zarz¹du PGNiG SA, a przede wszystkim og³oszonyw œwietle reflektorów sukces polskiego rz¹du wpisa³ siê w gor¹cedebaty zwi¹zane z poszukiwaniem i ewentualnym wydobyciem ga-zu z ³upków, w rozmowy wokó³ koniecznoœci liberalizowania rynku

gazu, uwolnienia jego cen czy mo¿liwych renegocjacji kontraktówna dostawy LNG z Kataru czy wrêcz wygaszania kontraktów na do-stawy rosyjskiego gazu do Polski2.

A przecie¿ gaz ziemny w kraju, w którym polityka energetycznanajbli¿szych dwudziestu lat oparta zosta³a na wêglu, rozszczepianiuatomu i odnawialnych Ÿród³ach energii, tak – wydawa³oby siê – klu-czowej roli nie odgrywa. Gdzie wiêc jesteœmy dzisiaj w naszej strate-gii energetycznej? Jak za 20, 30 lat m³ode pokolenie Polaków bêdzieoceniaæ nasze dzisiejsze wizje, nasz¹ skutecznoœæ, tworzone przeznas dziœ podstawy ich egzystencji w po³owie XXI wieku.

Dziœ s³abo ju¿ pamiêtamy, jak atak zimy w paŸdzierniku 2009 r.po raz kolejny bezwzglêdnie obna¿y³ s³aboœæ systemu przesy³owe-go polskich sieci elektroenergetycznych. Czy ta kilkudniowa kata-strofa energetyczna spowodowa³a, ¿e przeciêtny obywatel Polskiczy Europy Œrodkowej zacz¹³ sobie wyobra¿aæ rzeczywistoœæ bezenergii, bez dostaw ropy naftowej ropoci¹gami? Czy mo¿e sobiewyobraziæ brak w Polsce wêgla? Czy w ogóle ma œwiadomoœæ,w jakim stopniu uzale¿niony jest od pr¹du elektrycznego? Dopiero

Andrzej Pawe³ Sikora

„Brakuje nam strategicznegospojrzenia”


TEMAT WYDANIA

chwile katastrof, klêsk, a tak¿e nieub³agalne anomalie klimatycznestaj¹ siê przyczynkiem do ogólnospo³ecznej (czêsto chwilowej) de-baty na tematy energetyczne. W³aœciwie drugie ju¿ pokolenie Pola-ków ¿yje w podœwiadomym przeœwiadczeniu, ¿e dostawy energii,obecnoœæ paliw na stacjach benzynowych, klimatyzowane po-mieszczenia czy centra handlowe, gaz do ogrzewania czy gotowa-nia, s¹ niejako przynale¿ne do standardu ¿ycia w Unii Europejskiej,a dziêki istniej¹cej, niejako wszechobecnej infrastrukturze, mamydostêpne „pod rêk¹”: wêgiel w najbli¿szym sk³adzie, benzynê, olejnapêdowy, gaz w butli i pr¹d w gniazdku. Co wiêcej, wiêkszoœæobywateli UE nie dostrzega³a tego problemu (nie dotyka³ nas bez-poœrednio), a do niedawna nawet w³odarze UE sprawy dostaw su-rowców energetycznych i bezpieczeñstwa energetycznego pozo-stawiali w samodzielnej gestii krajów cz³onkowskich, traktuj¹c jew³aœciwie pobocznie czy rozdzielnie od g³ównego nurtu polityki.

Dopiero kryzysy z dostawami gazu do Unii Europejskiej, kon-centracja uwagi na unijnej polityce energetyczno-klimatycznej, a przede wszystkim boom energetyczny i „rewolucja ³upkowa”spowodowa³y, ¿e zaczêto baczniej przygl¹daæ siê, po pierwsze, po-lityce energetycznej Rosji czy krajów arabskich, takich jak ArabiaSaudyjska, Algieria, Iran, Katar, ale tak¿e zaczêto – w kontekœcieTraktatu Lizboñskiego – traktowaæ EU-27 jak „jeden podmiot – je-den konsument energii”.

Jeszcze przed wdro¿eniem rozporz¹dzenia Security of supplyma³o kto na szczeblu UE zadawa³ sobie trud, aby spróbowaæ ogar-n¹æ politykê energetyczn¹ najwiêkszego mocarstwa surowcowegoEuropy i Azji w kontekœcie prowadzonej przez parê Putin–Mied-wiediew twardej energetycznej polityki globalnej. W Polsce 9 listo-pada 2009 r. Rada Ministrów RP przyjê³a now¹ „Politykê energe-tyczn¹ do 2030 r.”, a póŸniej w raporcie „Polska PL-2030 wyzwa-nia rozwojowe” (tzw. Raport Boniego – czy ktoœ dziœ jeszcze pa-miêta ten jedyny dokument planistyczny ostatnich dwóch ka-dencji???) starano siê odpowiedzieæ w³aœnie w tym kontekœcie glo-balnym na dylematy energetyczno-klimatyczne.

Raport „Polska PL-2030 wyzwania rozwojowe” ca³y swój pi¹-ty rozdzia³ poœwiêci³ kwestiom bezpieczeñstwa energetyczno--klimatycznego w kontekœcie ich harmonizacji z przyjêtymi regu-lacjami UE. Zosta³ on bardzo g³êboko osadzony w realiach Polski.Podkreœla³ z ca³¹ moc¹ brak podstawowego narzêdzia do modelo-wania zjawisk makroekonomicznych w tym obszarze. Zespó³ mi-nistra Boniego zwróci³ w nim wtedy uwagê na koniecznoœæ „przy-gotowania rzetelnej, wieloscenariuszowej prognozy dotycz¹cejpopytu na energiê w kraju, w ró¿nych sektorach gospodarki, gospodarstwach domowych – uwzglêdniaj¹cej zmienne temparozwoju, ale i odpowiedŸ na wyzwania klimatyczne oraz zmienia-j¹c¹ siê strukturê wytwarzania energii. „By³o to o tyle wa¿ne, ¿ew dalszej czêœci Raportu PL-2030 oparto siê na prognozach czysymulacjach publikowanych przez organa UE, a wed³ug oceny In-stytutu Studiów Energetycznych prognozy te s¹ zbyt pesymistycz-ne, szczególnie jeœli chodzi o silny spadkowy trend spo¿ycia ener-gii w Europie w ogóle, a tak¿e przewidywany przez ekspertówz Aten (zobacz model PRIMES, ROADMAP 2050) spadek spo¿y-cia gazu ziemnego. Myœlê, ¿e najwy¿szy czas przypomnieæ, ¿e 17 marca 2006 r. pojawi³a siê ustawa z 17 lutego 2006 r. o likwi-dacji Rz¹dowego Centrum Studiów Strategicznych (Dz.U. z 17 mar-ca 2006 r.) w którym zapisano miêdzy innymi: w art. 2. „z dniem1 kwietnia 2006 r. wykonywane dotychczas przez centrum zada-nia i kompetencje (…) staj¹ siê zadaniami, które realizuje, z upo-

wa¿nienia prezesa Rady Ministrów, Kancelaria Prezesa Rady Mini-strów.”

W Polsce brakuje wizji energetycznej na najbli¿sze 5–15 lat.Brakuje wizji na energetyczne jutro. Nie miejsce i czas na to, abykusiæ siê o dokonywanie analiz obowi¹zuj¹cych, ale jak pañstwowidz¹, zdezaktualizowanych w znacznej mierze dokumentów. Wy-brani eksperci w swoich opracowaniach, które gor¹co polecam, zaj-mowali siê szczegó³owo tematyk¹ w³aœnie surowców energetycz-nych, ropy, gazu, wêgla, energetyki nuklearnej i OZE, w tym wody,jako noœnika energii elektrycznej. Ale ich g³os przeszed³ bez echa…

Raport PL-2030 stawia³ wiele prostych pytañ i dylematów doty-cz¹cych OZE w bilansie energetycznym kraju (str. 185–187).W wiêkszoœci wypadków s¹ to, niestety, do dziœ pytania bez pro-stych odpowiedzi, bez dedykowania odpowiedzialnoœci. Tak, jakwskazuj¹ autorzy – s¹ to „dylematy” do natychmiastowego roz-wi¹zania na drodze polskiej polityki energetycznej, szczególniew kontekœcie polskich zobowi¹zañ wobec unijnego programu kli-matyczno-energetycznego. Ponadto, raporty PL-2030 i PEP 2030wskazuj¹ tylko na g³ówne, lecz wybrane dylematy. PL-2030 pomi-ja na przyk³ad takie kwestie, jak: ! ingerencjê w œrodowisko, zwi¹zan¹ z pozyskiwaniem i wyko-

rzystywaniem kopalin, ! wykorzystanie Ÿróde³ zasobów odnawialnych energii, gdzie naj-

wiêksz¹ potencjaln¹ skalê ingerencji w œrodowisko powodujewykorzystywanie do celów energetycznych biomasy. Zw³aszczaprodukcja biomasy dedykowanej na potrzeby sektora energe-tycznego (tzw. uprawy energetyczne) wi¹¿e siê ze zwiêkszaniempowierzchni monokultur roœlinnych, a tym samym zmniejsza-niem ró¿norodnoœci biologicznej i mo¿liwoœci¹ zaburzeniaw obiegu pierwiastków w przyrodzie,

! elektrownie wiatrowe, które wp³ywaj¹ negatywnie na walorykrajobrazowe przestrzeni kraju, zmieniaj¹ lokalnie klimat aku-styczny, a tak¿e oddzia³uj¹ na stan bioró¿norodnoœci obszarów,na których s¹ lokalizowane, zw³aszcza poprzez oddzia³ywanie naptaki i nietoperze. Przy obecnym stanie rozwoju tego sektorawspomniane oddzia³ywania s¹ mierzalne na obszarze oko³o 100 km2, a poœrednie skutki przyrodnicze na obszarze kilkakrot-nie wiêkszym. Realizacja zamierzeñ w tym zakresie zwiêkszy ob-szar wystêpowania tego typu ingerencji co najmniej 15-krotnie,

! sieci przesy³owe, które jako element infrastruktury stanowi¹istotny czynnik pogarszaj¹cy walory krajobrazowe otoczenia.Skala ingerencji w œrodowisko jest du¿a (750 tys. km linii napo-wietrznych) i wystêpuje praktycznie na obszarze ca³ego kraju. Nie uzurpuj¹c sobie prawa do jakiejkolwiek reprezentacji,

z w³aœciw¹ problemowi pokor¹, myœlê, ¿e bêdê wyrazicielem opi-nii œrodowiska naukowego i podkreœlê g³oœno pojawiaj¹c¹ siê conajmniej od trzech lat tezê, ¿e brakuje w Polsce oœrodka, w któ-rym by³yby na bie¿¹co prowadzone prace analityczne oraz plani-styczne, przede wszystkim (ale pewnie nie tylko) w obszarze sze-roko pojêtej energetyki. Rz¹dowego Centrum Studiów Strategicz-nych (mo¿e potrzebna nowa nazwa!) nowoczesnej Polsce po pro-stu brakuje.

Na obecnym etapie zmian w Ministerstwie Gospodarki RP obszarenergetycznej egzystencji Polski w UE musi wróciæ na w³aœciwe miej-sce, a bez rzetelnych prognoz i analiz taki powrót nie jest mo¿liwy.

PEP 2030 by³a trzy lata temu dokumentem wystarczaj¹cym donakreœlenia dzia³añ priorytetowych oraz zaznaczenia obszarów wy-magaj¹cych pog³êbionych analiz œrodowiskowych i dzia³añ proeko-

logicznych. Jest, na szczêœcie, dokumentem spójnym z celami pa-kietu klimatyczno-energetycznego. Ale wymaga natychmiastowe-go uaktualnienia, a mo¿e nawet przebudowy, szczególnie w obsza-rze gazu ziemnego. Mo¿e trzeba siê pokusiæ o przygotowanie no-wej strategii energetycznej dla Polski.

Niestety, dotychczasow¹ politykê energetyczn¹ Polski cechowa-³a zmiennoœæ, a nawet chaos, brak spójnoœci, brak narzêdzi wyko-nawczych skupionych w jednym rêku oraz brak wizji, nawet krót-koterminowej. Dla tej ga³êzi przemys³u oznacza to 7–10 lat (czyli conajmniej 2–3 kadencje Sejmu).

Rz¹dy RP patrzy³y dotychczas na cele energetyczne krótkotermi-nowo i nie by³y zainteresowane wprowadzeniem jakichkolwiekzmian systemowych (budz¹cych niepokoje spo³eczne czy tylko na-wet niezadowolenie, jak podwy¿ki cen, wprowadzenie energetykiatomowej, odejœcie od polityki wêgla jako jedynego remedium,wyjœcie z „zaœcianka” energetycznego na obszar Unii Europejskiej.

Unia Europejska obudzi³a siê z letargu energetycznego. Terazbezpieczeñstwo energetyczne to dla UE priorytet! Bo to ju¿ rze-czywiœcie ostatni moment na wypracowanie i wdro¿enie wspól-nej polityki energetycznej dla krajów cz³onkowskich! Takiejwspólnej polityki UE ci¹gle nie ma ani wobec Rosji, ani wobecStanów Zjednoczonych, a tak¿e innych dostawców surowcówi energii.

Podsumowuj¹c: zarówno PEP 2030, jak i PL-2030 w obszarzeklimatyczno-energetycznym maj¹ podstawowy mankament w po-staci braku oparcia siê na uprzednio przygotowanym, uzgodnionymbilansie energetycznym i surowcowym. A brak takiego bilansuenergetycznego to brak zdefiniowania bie¿¹cej sytuacji energetycz-nej Polski. Bez tego dokumentu (autorzy obu dokumentów, coprawda, odwo³uj¹ siê równie¿ do dokumentu – „Raport 2030 Pol-skiego Komitetu Energii Elektrycznej”) nie s¹ mo¿liwe nawetwstêpne prace modelowe i planowanie œrednioterminowe niezbêd-ne do wypracowania za³o¿eñ nowej strategii i w takim stanie bar-dzo trudno zajmowaæ stanowisko, jeœli w dalszym ci¹gu nie wiemy,jaki mamy stan obecny, przyjêty do jej budowania. W obu doku-mentach wydaje siê, ¿e przyjêto scenariusz optymistyczny, zak³ada-j¹cy doœæ szybkie znaczne przekszta³cenia Polski w kierunku gospo-darki nastawionej na us³ugi i produkty wysoko wytworzone, o wy-sokim stopniu konsumpcji. W wymienionych doœæ licznie narzê-dziach do realizacji „Polityki…” nie ma szczególnie uwypuklonejroli edukacji spo³ecznej, wraz z finansowymi systemami wsparciabudowy nowej œwiadomoœci spo³eczeñstwa (tylko dzia³ania infor-macyjne w „Programie dzia³añ”, np. Dzia³anie 1.10), brak narzêdzipromuj¹cych okreœlone zachowania proekologiczne lub proefek-tywnoœciowe, jak na przyk³ad zwolnienia z czêœci podatkówosób/instytucji korzystaj¹cych wy³¹cznie z OZE (jest wzmiankao zwolnieniach podatkowych, ale bez szczegó³ów) albo mo¿liwoœæuzyskania szybszej/wy¿szej stawki amortyzacji w przypadku osi¹-gania wspó³czynników efektywnoœciowych wy¿szych o 3% ni¿œrednie (to tylko przyk³ady).

Brak jest opisu mechanizmu wsparcia dla instrumentów finanso-wych lub tworzenia instytucjonalnych Ÿróde³ finansowania okreœlo-nych inwestycji proefektywnoœciowych.

W celach dotycz¹cych poprawy efektywnoœci energetycznej za-pisano zeroenergetyczny wzrost gospodarczy (moim zdaniem, za-³o¿enie niemo¿liwe do realizacji – bo chcia³bym, aby ju¿ po wyj-œciu z kryzysu Polska rozwija³a siê co najmniej na pierwotnieza³o¿onym poziomie 4–5% wzrostu PKB, a wtedy zapotrzebo-

wanie na energiê musi wzrastaæ). Stawiaj¹c dziœ przed spo³eczeñ-stwem i rz¹dami kolejnych dziesiêcioleci olbrzymie wyzwania („re-wolucja ³upkowa w Polsce”, energia atomowa, olbrzymi udzia³ OZEw bilansie energetycznym), bez uzyskania zgody spo³ecznej nawdro¿enie nowoczesnej polityki energetycznej, zagwarantowaniaolbrzymich œrodków finansowych oraz mechanizmów (programów)wsparcia nie mamy szans na jego realizacjê. Potrzebny jest rzetel-ny model ekonometryczny, opracowany w nowym RCSS i bie¿¹caanaliza. „My – naród” mamy szansê popchn¹æ Polskê do nowocze-snoœci, do dojœcia z „kultur¹ energetyczn¹” do najlepszych praktyki standardów. Jest to wyzwanie warte bardzo trudnej, ciê¿kiej wie-loletniej pracy ca³ego pokolenia Polaków.

Daniel Yergin, prezes Cambridge Energy Reaserch Associates,w swojej ksi¹¿ce The Prize: The Epic Quest for Oil, Money, and Po-wer stwierdza, ¿e aby byæ uczestnikiem rynku surowców energe-tycznych, trzeba mieæ albo bardzo du¿o pokory, albo odpowiedni¹liczbê lotniskowców we w³aœciwych miejscach globu. Pewnie trze-ba i jednego, i drugiego. Skoro nie mamy lotniskowców, to z w³a-œciw¹ pokor¹ musimy podchodziæ do tematów energetycznych.A polityka energetyczna musi staæ siê stabilnym narzêdziem i pod-walin¹ gwa³townego rozwoju kraju, który ma aspiracje byæ tygry-sem Europy i szybko przegoniæ gospodarkê naszych zachodnich s¹-siadów z EU-15. !

Andrzej Pawe³ SikoraISE sp. z o.o.

1 Artyku³ powsta³ i ostatecznej treœci nabra³ w okresie 30 listopada –2 grudnia 2012 r. 2 Zobacz protokó³ z posiedzenia sejmowej Komisji Skarbu Pañstwa (12 wrzeœnia 2012 r.), obraduj¹cej pod przewodnictwem pos³a AdamaSzejnfelda (PO), przewodnicz¹cego komisji, która rozpatrzy³a miêdzy inny-mi: informacjê ministra Skarbu Pañstwa o aktualnej sytuacji i strategii roz-woju spó³ek Grupy PGNiG SA. Minister Miko³aj Budzanowski powiedzia³ wtedy: „szanowny panie prze-wodnicz¹cy, panie i panowie pos³owie! Muszê przyznaæ, ¿e dzisiejsze po-siedzenie Komisji Skarbu Pañstwa poœwiêcone polityce gazowej jest chybajednym z wa¿niejszych w ostatnich kilku latach. Bowiem dziœ mówimy nietylko o Grupie Kapita³owej PGNiG, lecz w ogóle o rynku gazu w Polsce i sy-tuacji zwi¹zanej z wszczêciem przez Komisjê Europejsk¹ postêpowaniaprzeciwko Gazpromowi, ale równie¿ w kontekœcie PGNiG oraz cen i warun-ków eksportu gazu z Rosji do Polski i Europy Œrodkowo-Wschodniej. Zatemdziœ niew¹tpliwie mówimy o bardzo szerokim kontekœcie miêdzynarodo-wym, w którym znalaz³a siê ta spó³ka. Przed PGNiG de facto stoj¹ dwa naj-wa¿niejsze wyzwania, stawiane obecnie przez nas jako jej w³aœciciela. Onezwi¹zane s¹ z dwiema podstawowymi strategicznymi – z punktu widzeniaprzysz³oœci kraju – datami. Pierwsza to 2014 r. – liberalizacja rynku gazu,stworzenie wspólnego europejskiego rynku gazu. Jest to kontekst politykiwynikaj¹cej z prawa unijnego. Druga data to 2019 r. Wyznacza ona – wy-daje siê, ¿e wa¿niejszy – strategiczny cel, który musi byæ osi¹gniêty. Polity-kê w tym zakresie musimy ju¿ dzisiaj zacz¹æ realizowaæ. Wspominany 2019 r. jest decyduj¹cy dla przysz³oœci importu do Polski gazu z Gazpromu.Krótko mówi¹c – chodzi o to, jak przygotowaæ nasz kraj i sektor wydobyw-czy gazu w Polsce, w tym przede wszystkim PGNiG do pocz¹tku wygasza-nia w 2019 r. g³ównego kontraktu importowego – kontraktu jamalskiego.To s¹ dwa strategiczne cele, które obecnie wymagaj¹ rozpoczêcia trzechprocesów. Wszystkie zosta³y ju¿ uruchomione. S¹ na ró¿nych etapach reali-zacji. Pierwszy proces, fundamentalnie wa¿ny z punktu widzenia polskiegorynku gazu, cen gazu oraz pozycji PGNiG w Europie, to postêpowanie ar-bitra¿owe w Sztokholmie. Chodzi o pozew dotycz¹cy zawy¿onej ceny ga-zu importowanego do Polski na podstawie kontraktu jamalskiego. Jest tochyba najwa¿niejszy proces w historii PGNiG. […]”


Rozmowa z Ma³gorzat¹ Krasnodêbsk¹-Tomkiel, prezesem Urzêdu Ochrony Konkurencji i Konsumentów


NASZ WYWIAD

Lepszy scenariusz to stopniowe uwalnianie rynku gazu

Komisja Europejska przed kilkoma dniami po raz kolejnywystawi³a Polsce „¿ó³t¹ kartkê” za zbyt wolne prace nadliberalizacj¹ rynku gazu. W raporcie UOKiK nt. kierun-ków rozwoju ochrony konkurencji i konsumentów narynku gazu w Polsce, najpowa¿niejszym g³osie w dysku-sji na temat liberalizacji rynku gazu, stwierdzono, ¿e sta-nowisko KE nie powinno sk³aniaæ w³adz RP do pochop-nych dzia³añ. Specjaliœci ju¿ od dawna twierdz¹, ¿e niktod Polski nie wymaga uwolnienia rynku gazu, a krajoweorgana kontrolne dysponuj¹ licznymi instrumentami,które mog¹ istotnie wesprzeæ procesy liberalizacji. Czypani to potwierdza?

UOKiK ju¿ od wielu lat opowiada siê za zmianami prawny-mi, które doprowadz¹ do liberalizacji rynku gazu. Tym bardziej¿e realna jest groŸba na³o¿enia na Polskê przez KE kary za nie-wype³nienie zobowi¹zañ – przede wszystkim w zakresie uwol-nienia cen dla odbiorców przemys³owych. Stanowisko KE nie powinno byæ powodem nieprzemyœlanych ruchów. Moimzdaniem, dzia³ania legislacyjne powinny stopniowo prowadziædo wolnego rynku gazu, oczywiœcie, z pe³nym uwzglêdnieniemewentualnych niebezpieczeñstw zwi¹zanych z jego funkcjono-waniem w okresie przekszta³cania.

Liberalizacja mo¿e byæ jedynie wspierana przez prezesa URE,poniewa¿ jego uprawnienia s¹ niewystarczaj¹ce, ¿eby ten pro-ces przeprowadziæ w ca³oœci. Konieczne s¹ jeszcze zmiany praw-ne wprowadzaj¹ce nowe rozwi¹zania, takie jak na przyk³ad ob-ligo gie³dowe.

Wydaje siê, ¿e URE i TGE s¹ zwolennikami szybkich roz-wi¹zañ, okreœlanych mianem kontrolowanej terapii szo-kowej. UOKiK nie jest entuzjast¹ takiej strategii, wska-zuj¹c na fundamentalne ograniczenia w realizacji tegoprocesu, wynikaj¹ce ze specyfiki polskiego rynku. Czyg³os UOKiK jest wys³uchiwany?

Rzeczywiœcie uwa¿amy, ¿e od terapii szokowej lepszy bêdziescenariusz stopniowego uwalniania rynku. Wed³ug niego, na

pocz¹tku otwierany by³by segment du¿ych odbiorców przemy-s³owych, w praktyce tylko tych, którzy nale¿¹ do bran¿y che-micznej. Odbiorcy ci s¹ najmniej nara¿eni na praktyki eksplo-atacyjne, gdy¿ dysponuj¹ du¿¹ si³¹ przetargow¹, wynikaj¹c¹z wielkoœci w³asnego popytu i potencjalnej mo¿liwoœci samo-dzielnego importu gazu. Kolejny segment rynku, czyli pozostaliodbiorcy przemys³owi, zosta³by pozbawiony ochrony taryfowejw momencie, gdyby funkcjonowa³ ju¿ w sposób efektywnyhurtowy rynek gazu, na którym wiêksze podmioty mog³yby sa-modzielnie nabywaæ gaz na w³asne potrzeby i prawdopodobnieistnieliby ju¿ istotni gracze na rynku detalicznym. Kolejna grupa– pozosta³ych odbiorców instytucjonalnych, by³aby pozbawionaochrony w momencie, gdy œwiadomoœæ nabywców o mo¿liwo-œci zmiany dostawcy by³aby ju¿ rozwiniêta, a nowi sprzedawcydetaliczni mieliby ju¿ ustabilizowan¹ pozycjê rynkow¹, pozwa-laj¹c¹ na walkê o segment ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw.Dopiero po zaistnieniu konkurencji na rynku sprzeda¿y detalicz-nej w wyniku uwolnienia cen dla odbiorców przemys³owychbêdzie mo¿na rozwa¿aæ uwolnienie cen dla gospodarstw do-mowych.

Nasz pomys³ jest g³osem w dyskusji nad procesem liberaliza-cji rynku gazu. Wspó³pracujemy z URE i TGE na zasadach part-nerskich. Dlatego myœlê, ¿e nasze propozycje zostan¹ wziêtepod uwagê.

Bior¹c pod uwagê te uwarunkowania, raport UOKiKprzedstawia kilka propozycji ewolucyjnych zmian i mniejryzykownego dochodzenia do rynku. Które z tych pro-pozycji uznaæ mo¿na za najwa¿niejsze?

Propozycji zawartych w raporcie, zw³aszcza odnosz¹cych siêdo organizowania rynku hurtowego, nie powinno siê traktowaæoddzielnie. Podzia³ PGNiG na czêœæ hurtow¹ i detaliczn¹ masens jedynie w sytuacji, gdy bêdziemy mieli do czynienia z od-powiednio wyznaczon¹ rynkow¹ cen¹ hurtow¹, czyli adekwat-n¹ do warunków rynkowych wielkoœci¹ obliga gie³dowego orazw³aœciw¹ organizacj¹ handlu na rynku hurtowym. Co wiêcej,


wszystkie te mechanizmy bêd¹ poprawnie funkcjonowa³y jedy-nie wtedy, gdy znajd¹ siê pod czujnym nadzorem prezesa URE.Mo¿na wiêc powiedzieæ, ¿e nasze propozycje s¹ jak czêœci jed-nej maszyny, które po wyjêciu z niej nie bêd¹ ju¿ samodzielnieu¿yteczne.

Coraz czêœciej podkreœlany jest w¹tek raportu, w którymmówi siê o dalszym unbundlingu PGNiG, a wiêc rozdzialehandlu hurtowego i detalicznego. Czy decyzji w tej spra-wie nie nale¿y jednak zostawiæ w kompetencjach spó³ek,skoro nie przewiduj¹ tego ¿adne dyrektywy unijne?

Skupienie siê wy³¹cznie na implementacji dyrektyw nie bê-dzie wystarczaj¹ce dla zaistnienia konkurencji na naszym rynku.Przede wszystkim ze wzglêdu na jego odmienn¹ specyfikê.W przeciwieñstwie do wiêkszoœci pañstw UE, w naszym krajuistnieje bowiem podmiot, który jest niemal monopolist¹ w ob-szarze wprowadzaniu gazu do obrotu. Dlatego konieczne s¹dodatkowe dzia³ania legislacyjne, które uwzglêdni¹ tak¹ sytu-acjê. Przede wszystkim rozdzielenie finansowo-ksiêgowePGNiG, polegaj¹ce na wyodrêbnieniu czêœci hurtowej od deta-licznej. Proponowane rozwi¹zania powinny byæ wprowadzonew³aœciwymi aktami prawnymi, tak aby dawa³y poczucie stabil-noœci podmiotom obecnym na rynku, a jego regulator powinienbyæ wyposa¿ony w odpowiednie œrodki kontroli nale¿ytego ichwykonania.

Raport w wielu miejscach zwraca uwagê, ¿e proces libe-ralizacji rynku w Polsce postêpuje, choæ nie w takimstopniu, jak oczekuje KE. Czy istniej¹cy model szeœciudu¿ych regionalnych spó³ek dystrybucyjnych z grupy ka-pita³owej PGNiG i coraz dynamiczniej dzia³aj¹cychmniejszych spó³ek dystrybucyjnych jest dobrym przyk³a-dem optymalnego funkcjonowania konkurencyjnegorynku?

Istnienie szeœciu regionalnych spó³ek nie wydaje mi siê pro-blemem. Pamiêtajmy, ¿e dzia³aj¹ one w warunkach monopolunaturalnego i trudno sobie wyobraziæ sens ekonomiczny dublo-wania sieci gazoci¹gów. Sama ich liczba ma niewielkie znacze-nie, gdy¿ ka¿da z tych spó³ek ma monopol na swoim obszarzefunkcjonowania. Podstaw¹ zapewnienia konkurencji na rynkugazu jest zapewnienie ich niezale¿noœci od podmiotów zajmu-j¹cych siê sprzeda¿¹ gazu oraz zagwarantowanie niedyskrymi-nuj¹cego dostêpu do sieci dystrybucyjnej dla wszystkich przed-siêbiorców zainteresowanych obrotem gazu. Powy¿sze rozwi¹-zania s¹ warunkiem mo¿liwoœci zaistnienia konkurencji na ryn-ku sprzeda¿y detalicznej gazu. Obecny stan prawny gwarantu-je zarówno niezale¿noœæ operatorów sieci dystrybucyjnych, jaki równy dostêp stron trzecich. !

Rozmawia³ Adam Cymer

Konferencja umo¿liwi³a spotkanieœrodowisk, których efektywnawspó³praca jest warunkiem nie-

zbêdnym do optymalnego rozwoju in-frastruktury energetycznej. Przedstawi-ciele administracji rz¹dowej i urzêdówcentralnych, samorz¹dowcy z regio-nów oraz reprezentanci bran¿y – pra-cownicy przedsiêbiorstw energetycz-nych i organizacji gospodarczych –przez dwa dni debatowali m.in. o kie-runkach i uwarunkowaniach rozwoju

energetyki w strategiach krajowychi regionalnych, koniecznych inwesty-cjach w rozbudowê i modernizacjê in-frastruktury oraz sposobach ich finan-sowania. Szczególn¹ uwagê uczestni-ków przyci¹gnê³a tematyka wykorzy-stania œrodków pomocowych politykispójnoœci Unii Europejskiej w perspek-tywie bud¿etowej na lata 2014–2020.Prelegenci zgodnie wskazywali na suk-cesy i pozytywne doœwiadczenia p³yn¹-ce z realizowanych obecnie projektów

dofinansowanych z dotacji unijnychi podkreœlali, ¿e nale¿y do³o¿yæ wszel-kich starañ, by system wsparcia inwe-stycji energetycznych z unijnej politykispójnoœci w latach 2014–2020 zosta³utrzymany. Takich szczegó³owych za-dañ inwestycyjnych na lata 2014–2020 bran¿a wskaza³a ponad 180, sza-cuj¹c potrzeby finansowe na ponad 20 mld z³.

Z perspektywy bran¿y równie wa¿-ne jest skoordynowanie na szczeblucentralnym strategicznych dzia³añw obszarze elektroenergetyki, gazow-nictwa i ciep³ownictwa w celu ich har-monizacji z planami rozwoju prze-strzennego kraju i unikniêcia zbêdnejkonkurencji pomiêdzy tymi bran¿ami.

Stanowiska prezentowane przezprelegentów oraz podczas dyskusji pa-nelowych znalaz³y odzwierciedleniew oficjalnych wnioskach z konferencji(dokument dostêpny jest na stronie in-ternetowej IGG). Powsta³a w ten spo-sób lista postulatów i propozycji bran-¿y energetycznej zosta³a przekazanado wiadomoœci kluczowych resortówodpowiedzialnych za gospodarkê i roz-wój regionalny, prezesa URE oraz zain-teresowanych w³adz w regionach. !

Energetyka jutra Andrzej Schoeneich, Micha³ Szpila

W okresie 7–8 listopada 2012 roku w Warszawie odby³a siê konferencja pt. „Energetyka jutra: inteligentna, innowacyjna i proœrodowiskowa w strategiach rozwoju kraju i regionów”. Organizatorem konferencji by³o Polskie Towarzystwo Przesy³u i Rozdzia³u Energii Elektrycznej, wsparcia merytorycznegoudzieli³y Izba Gospodarcza Gazownictwa oraz Izba GospodarczaCiep³ownictwo Polskie. Spotkanie w takiej formule by³o okazj¹ do dyskusji na temat problemów wspólnych dla ca³ego sektoraenergetycznego – elektroenergetyki, ciep³ownictwa i gazownictwa.

PUBLICYSTYKA


Rz¹d na gazie

Mimo ¿e Adam Smith ¿y³ w latach 1723–1790, wiele g³o-szonych przez niego pogl¹dów jest aktualnych do dziœ,bowiem ustawodawca czêsto stara siê oddzia³ywaæ

na rynek w ten sposób, aby zwiêkszyæ wp³ywy do bud¿etu. Czê-stokroæ te¿ aparat ustawodawcy podejmuje w³asne inicjatywy,aby dowieœæ koniecznoœci swojego istnienia lub zapewniæ sobiefinansowanie swojej struktury. Na przyk³ad w naszym kraju na-k³ady na naukê, w porównaniu z nak³adami ponoszonymi naobronê narodow¹, maj¹ siê jak 1:4, podczas gdy w innych kra-jach Europy stosunek ten wynosi oko³o 1:1–1:1,2. Rezultatemtak prowadzonej przez lata polityki kolejnych rz¹dów jest odp³ywkadry naukowej do innych zawodów lub innych pañstw. Wiado-mo, ¿e nie bêdziemy konkurowaæ w przysz³oœci w produkcji „pe-pegów” z Chiñczykami, tylko stawiamy na innowacje, ale jaktworzyæ gospodarkê opart¹ na wiedzy, gdy brakuje zasobówludzkich i œrodków? Najbardziej bulwersuje, ¿e przewidziano³¹cznie ponad 24 miliardy z³otych na administracjê. Wiêcej ni¿ naobronnoœæ! Wed³ug szacunków, w Polsce jest ponad 500 tysiêcyurzêdników (na 38 mln mieszkañców) i irytuj¹ce jest to, ¿e brakkoherentnych danych na temat rzeczywistej liczby etatów i za-sadnoœci ich istnienia. Wiadomo, ¿e na prze³omie lat 80. i 90.ub.w. liczba urzêdników wynosi³a oko³o piêædziesiêciu tysiêcy za-trudnionych, kolejne rz¹dy dopuœci³y do tak radykalnego rozro-stu zatrudnienia w administracji. Rozbudowana administracja niewytwarza PKB, przeciwnie – konsumuje go i czêsto przeszkadzawe wzroœcie gospodarczym, staraj¹c siê wykazaæ, jak bardzo jestpotrzebna.

Biznes oparty na surowcach energetycznych jest dla rz¹duznakomitym instrumentem do zasilania kasy pañstwowej w œrod-ki p³atnicze na kolejnych, bez wyj¹tku, etapach jego funkcjono-wania – od momentu wydobycia noœnika, poprzez przetworze-nie/uzdatnienie do formy produktu energetycznego, przesy³ a¿po konsumpcjê w miejscu przeznaczenia. Dotyczy to zarównogazu ziemnego, jak i innych noœników energii, takich jak ropanaftowa, wêgiel kamienny i brunatny czy uran. W ³añcuchu do-staw jest wiele instrumentów pozyskania œrodków p³atniczych,jak akcyza, podatki, w tym VAT, op³aty eksploatacyjne itd. Ponad-to, dodatkowe Ÿród³o wp³ywu to op³aty ponoszone przez firmyz bran¿y na wszelkiego rodzaju certyfikaty, akredytacje, zgody,op³aty œrodowiskowe itd. Op³aty te powoduj¹ wzrost ceny pro-duktu finalnego, za który w koñcowym etapie musi zap³aciæ kon-sument.

Gaz ziemny jest paliwem i surowcem chemicznym jednocze-œnie, którego cena wp³ywa na tworzenie dochodu narodowego,gdy¿ a¿ 70% rocznego zu¿ycia gazu w Polsce poch³ania prze-mys³. Gaz u¿ywany jest zarówno do ogrzewania procesów tech-nologicznych, jak i wytwarzania w uk³adzie konwersji z par¹wodn¹ wodoru, na przyk³ad w przemyœle azotowym do produk-cji amoniaku. Jakiekolwiek wahania cenowe gazu wp³ywaj¹ de-struktywnie na u¿ywaj¹ce go ga³êzie przemys³u.

Cena energii, w tym gazu, jest zasadniczym czynnikiem wp³y-waj¹cym na dynamikê rozwoju ekonomii danego pañstwa. Dro-ga energia znajduje odzwierciedlenie w koszcie wytwarzanegoproduktu, kosztach utrzymania rodzin, cenie plonu uprawyz hektara czy wykonanej us³ugi komercyjnej, zmniejszaj¹c kon-kurencyjnoœæ kraju na arenie miêdzynarodowej. Ob³o¿enie ener-gii nadmiernymi op³atami na etapie pozyskania surowca energe-tycznego, jego konwersji i dystrybucji, mimo i¿ daje natychmia-stowy efekt fiskalny, to w d³ugim okresie przynosi straty, gdy¿ do-prowadza do degradacji si³ wytwórczych w skali pañstwa lub„zabija” bran¿ê.

Nieumiejêtnie prowadzona polityka rz¹du w bran¿ach strate-gicznych dla kraju mo¿e powodowaæ d³ugofalowe negatywneskutki, których rezultaty bêd¹ odczuwalne przez spo³eczeñstwow nastêpnych latach. Czêsto przepisy zmienia siê pod naciskiemobowi¹zuj¹cych ju¿ dyrektyw unijnych, wprowadzaj¹c zmianyw ostatniej chwili lub wrêcz po fakcie, w obliczu gro¿¹cych kar,pope³niaj¹c przy tym b³êdy, lub zaostrzaj¹c je bezzasadnie. Kolej-ne ekipy rz¹dz¹ce zadadz¹ sobie trud korekty zagadnienia alboz przyczyn politycznych lub innych priorytetów po prostu nie za-dadz¹ sobie takiego trudu i dewastacyjny charakter decyzji bê-dzie siê ci¹gn¹³ latami.

Na przyk³ad w bran¿y wydobycia wêgla kamiennego podjêtona prze³omie lat dziewiêædziesi¹tych i dwutysiêcznych decyzjêo likwidacji kopalñ wêgla kamiennego, a górnicy dostali odprawyobci¹¿aj¹ce bud¿et pañstwowy. Efekt? Za otrzymane odprawywielu by³ych górników kupi³o w Niemczech u¿ywane samochody(odp³yw kapita³u, wzrost taboru transportowego w z³ym stanietechnicznym), maj¹tek ze zlikwidowanych kopalñ sprzedany zo-sta³ za grosze czêsto w cenach z³omu, ³¹czna produkcja wêglaw Polsce spada³a w kolejnych latach, tak ¿e obecnie czêœæ wêgla– oko³o 15 mln ton – importowana jest z Rosji. Bior¹c pod uwa-gê fakt, ¿e wiêkszoœæ mocy wytwórczych w Polsce oparta jest na-dal na wêglu, decyzja raczej dyskusyjna.

Polskie przepisy podatkowe nale¿¹ do jednych z najbardziejskomplikowanych na œwiecie i to w³aœnie one powoduj¹, ¿e w ra-porcie Banku Œwiatowego Doing Business Polska zajmuje 55. miejsce na 185 badanych krajów. Mimo skoku o 7 miejsc doprzodu, ustawicznie „psute” przepisy podatkowe i gospodarczes¹ w³aœnie przyczyn¹, dla której nie zajmujemy wy¿szej pozycji.W Wielkiej Brytanii kilka lat temu zdecydowano siê na wprowa-dzenie nowych przepisów podatkowych i anulowanie dotychczas

MottoNie ma innej sztuki, której jeden rz¹d uczy siêwczeœniej od drugiego, ni¿ sztuka drena¿u pieniêdzy z ludzkich kieszeni.

Adam Smith

Tomasz Lotz


obowi¹zuj¹cych. Powstaj¹ce w Polsce nowe regulacje czêstowprowadzane s¹ na si³ê, bez analizy, jak mog¹ wp³yn¹æ na innebran¿e.

Planowane jest wprowadzenie akcyzy na gaz. Zak³ady Azoto-we „Pu³awy” SA w roku finansowym lipiec 2011 – czerwiec2012 uzyska³y przychody ze sprzeda¿y na poziomie oko³o 3,95 miliarda PLN, i wykaza³y zysk przed opodatkowaniemw wysokoœci ok 886,9 mln PLN, co prze³o¿y³o siê na odprowa-dzony podatek do bud¿etu (po uwzglêdnieniu ulg) w wysokoœcioko³o 85,3 mln PLN i, oczywiœcie, dodatkowo wygenerowanypodatek VAT. W tym okresie Zak³ady Azotowe „Pu³awy” zu¿y³yoko³o 950 mln m3 gazu. Wprawdzie wprowadzenie akcyzy nagaz spowoduje przy tej iloœci zu¿ytego surowca dodatkowy przy-chód do bud¿etu w wysokoœci oko³o 60 mln PLN, ale te¿ wywo³awzrost kosztów surowcowych, a ka¿da, nawet najmniejsza, fluk-tuacja w cenie surowca mo¿e os³abiæ pozycjê lub wrêcz wy-pchn¹æ firmê z rynku nawozów sztucznych, na którym œcigaj¹ siêChiñczycy, Niemcy, Rosjanie i wielu innych producentów. To z kolei mo¿e spowodowaæ spadek sprzeda¿y na tyle istotny, ¿efirma wyka¿e w kolejnych latach stratê, zatem odprowadzonypodatek do bud¿etu bêdzie zerowy i w ³¹cznej kalkulacji pañstwostraci oko³o 25 milionów PLN, mimo ¿e uda³o siê uzyskaæ od Gaz-promu niewielk¹ korektê cen surowca.

Zauwa¿alne jest, ¿e ingerencja ustawodawcy w rynek siêgadalej, gdy¿ oprócz metod przymusu ekonomicznego stosowanyjest przymus bezpoœredni, czego przyk³adem mo¿e byæ projektnowej ustawy reguluj¹cej prawo gazowe, przedstawiony ostat-nio przez Ministerstwo Gospodarki (projekt z 9 paŸdziernika2012 r., wersja 2.004, dalej okreœlany jako PUG). W projekcietym mo¿na przeczytaæ na przyk³ad w art. 147 ust. 4, ¿e prezesURE, po przeprowadzonym badaniu rynku i stwierdzeniu, ¿eprzedsiêbiorstwo gazownicze posiada si³ê rynkow¹, która mo¿ezagra¿aæ prawid³owemu funkcjonowaniu mechanizmów rynko-wych, mo¿e zobowi¹zaæ takie przedsiêbiorstwo do: a) sprzeda¿y okreœlonej iloœci gazu ziemnego, okreœlonych mocy

przesy³owych lub okreœlonych pojemnoœci magazynowych nawarunkach okreœlonych przez prezesa URE;

b) niestosowania cen wy¿szych ni¿ okreœlone przez prezesa URE; c) zast¹pienia ceny sprzeda¿y gazu ustalonej w taryfie niepodle-

gaj¹cej zatwierdzeniu cen¹ okreœlon¹ przez prezesa URE. Innymi s³owy, prezes URE mo¿e decydowaæ o losie przedsiê-

biorstwa. Tego typu regulacja rozszerza nadmiernie uprawnieniaprezesa URE, stwarza niebezpieczeñstwo nieuzasadnionej inge-rencji w kondycjê przedsiêbiorstwa, pole do nadu¿yæ zarównow obszarze badañ rynkowych, jak i podejmowanych decyzji. Po-nadto, taka regulacja nie jest wymagana przez dyrektywê2009/73/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13 lipca 2009 r.dotycz¹cej wspólnych zasad rynku wewnêtrznego gazu ziemne-go (dyrektywa uchylaj¹ca dyrektywê 2003/55/WE), a nawet jestz ni¹ sprzeczna z uwagi na to, ¿e przepisy dyrektywy nie przewi-duj¹ mo¿liwoœci nadania przez pañstwa cz³onkowskie tak szero-kich uprawnieñ organom regulacyjnym.

Wprawdzie w uzasadnieniu projektu stwierdzono, ¿e art. 147stanowi implementacjê art. 41 ust. 4 lit b) dyrektywy – jednak¿ewskazany przepis dyrektywy (tj. przepis zawarty w lit b) art. 41ust. 4) nale¿y odczytywaæ ³¹cznie z pozosta³ymi zapisami art. 41ust. 4 dyrektywy. Przepisy art. 41 ust. 4 dyrektywy w sposóbogólny zobowi¹zuj¹ pañstwa cz³onkowskie do wyposa¿enia or-

ganu regulacyjnego w skuteczne œrodki w celu umo¿liwienia re-gulatorom wykonywania ich zadañ (mowa tu o takich œrodkach,jak prawo wydawania decyzji administracyjnych, ¿¹dania infor-macji czy nak³adania sankcji). Oznacza to, ¿e art. 41 ust. 4 lit b)dyrektywy dotyczy sfery „proceduralnej” funkcjonowania orga-nu regulacyjnego, i nie mo¿na z niego wywodziæ obowi¹zkunadania regulatorowi uprawnieñ do wydawania decyzji o kon-kretnej treœci (takiej, jak wskazano w art. 147 PUG), która nie jestzreszt¹ przewidziana wprost w dyrektywie.

Dodatkowo, warto zauwa¿yæ, ¿e w zakresie dotycz¹cym regu-lacji cen, art. 147 ust. 4 PUG sprzeczny jest z tymi postanowie-niami, które zobowi¹zuj¹ pañstwa cz³onkowskie, aby ceny gazuziemnego wyznaczane by³y w sposób rynkowy.

Ponadto, w art. 147 ust. 2 czytamy, ¿e prezesowi URE przy-s³uguje mo¿liwoœæ na³o¿enia bardzo dotkliwych sankcji na przed-siêbiorstwo gazownicze prowadz¹ce dzia³alnoœæ w zakresiesprzeda¿y gazu w przypadku stwierdzenia, i¿ ze wzglêdu na swo-j¹ pozycjê rynkow¹ podmiot ten mo¿e zagra¿aæ prawid³owemufunkcjonowaniu mechanizmów rynkowych. Daje to znowu mo¿-liwoœæ wp³ywania na przedsiêbiorstwo, ograniczanie jego wolno-œci dzia³alnoœci gospodarczej i w razie potrzeby – mo¿liwoœæ dre-na¿u finansowego, co bêdzie mia³o wp³yw na kondycjê finanso-w¹ przedsiêbiorstw z bran¿y.

Rzeczony projekt ustawy zawiera wiêcej zapisów, którychskutki mog¹ byæ negatywne dla rozwoju rynku, na przyk³ad: – (art. 36) tzw. obligo gie³dowe w wysokoœci 70% ca³kowitej

iloœci gazu ziemnego wysokometanowego wprowadzonegoprzez danego sprzedawcê w poszczególnym roku kalendarzo-wym, co stwarza zagro¿enie, ¿e obecna struktura krajowegorynku gazu, charakteryzuj¹ca siê brakiem p³ynnoœci w obrociehurtowym, nie bêdzie móg³ „skonsumowaæ” takiej iloœci wpro-wadzonego paliwa gazowego;

– obowi¹zek przedk³adania taryf do zatwierdzania, który jestsprzeczny z art. 37 ust. 1 lit. c) przytaczanej wy¿ej dyrektywy;

– nie wprowadza jednoznacznego rozstrzygniêcia w odniesieniudo jednostek rozliczeniowych w polskim systemie gazowymw zakresie rozliczania œwiadczenia us³ugi dystrybucji orazsprzeda¿y gazu w jednostkach energetycznych, które s¹ po-chodn¹ metody objêtoœciowej odniesionej do wartoœci kalo-rycznej gazu. Ponadto, w dziale 9, rozdziale 2 opisano proponowane zasa-

dy uzyskania œwiadectw kwalifikacyjnych w zakresie zwi¹zanymz eksploatacj¹ urz¹dzeñ, instalacji lub sieci i zmiany w stosunkudo aktualnie obowi¹zuj¹cych (art. 54 ustawy z 10 kwietnia 1997 r.„Prawo energetyczne” (t.j. Dz.U. 0 z 2012 r., poz. 1059). Mo¿-na je potraktowaæ jako chêæ wprowadzenia „nadregulacji” doty-cz¹cej zawodów zwi¹zanych z gazownictwem, poprzez wprowa-dzenie centralnego rejestru œwiadectw kwalifikacyjnych, wyda-wania centralnie œwiadectw kwalifikacyjnych wraz z ca³ym syste-mem ich stosowania oraz znacz¹cych kosztów utrzymania ca³egosystemu, które musi pokryæ pracodawca lub pracownik, a w kon-sekwencji – klient. Wprawdzie bêdzie to prowadziæ do powsta-wania nowych miejsc pracy, jednak bêd¹ to miejsca pracy o cha-rakterze konsumpcyjnym, a nie wytwórczym. Dotychczasowe re-gulacje – zgodnie z którymi okreœlano rodzaje prac, stanowiskoraz instalacji, urz¹dzeñ i sieci, przy których eksploatacji wyma-gane s¹ okreœlone kwalifikacje, wiedza niezbêdna do uzyskaniapotwierdzenia posiadanych kwalifikacji, odpowiednio do rodzaju


PUBLICYSTYKA

prac, stanowisk oraz instalacji i urz¹dzeñ, a tak¿e tryb przepro-wadzania postêpowania kwalifikacyjnego oraz jednostki organi-zacyjne, przy których powo³ywano komisje kwalifikacyjne i trybich powo³ywania – wydaj¹ siê wystarczaj¹ce. W biznesie i w ¿y-ciu jest zasada: jeœli coœ dzia³a dobrze, to siê tego nie zmienia. Za-proponowana regulacja mo¿e negatywnie wp³yn¹æ na dostêp douzyskania œwiadectw kwalifikacyjnych przez pracowników,w tym osób prowadz¹cych dzia³alnoœæ na w³asny rachunek.

Podobne plany dotycz¹ projektów ustaw zmierzaj¹cych dowdro¿enia dyrektyw UE dotycz¹cych odnawialnych Ÿróde³ ener-gii w Polsce. Na przyk³ad dla ma³ych instalacji fotowoltaiki (pro-jektu ustawy o OZE z 27/07/12), aby mo¿liwa by³a odsprzeda¿energii do sieci, trzeba spe³niæ wiele warunków, z których niemalka¿dy oznacza pobieranie dodatkowych op³at przez ustawodaw-cê poprzez rozroœniêt¹ strukturê administracyjn¹, co w konse-kwencji wraz z niebagatelnymi kosztami inwestycyjnymi stawiaca³oœæ operacji pod znakiem zapytania – przy³¹czenie ma³ej insta-lacji wymaga wydania „warunków technicznych przy³¹czenia”,przy³¹czenie jest p³atne (projekt op³aty zgody itd.), wytwórcêw ma³ej instalacji wpisuje siê na podstawie wniosku do „Rejestruwytwórców” raczej nie za darmo. Rejestr prowadzi prezes Urzê-du Regulacji Energetyki. Wszystkie elementy instalacji musz¹ byæcertyfikowane – p³atne, instalatorzy musz¹ byæ certyfikowani,szkolenia s¹ p³atne. Firmy szkoleniowe musz¹ byæ akredytowane– to wszystko kosztuje. Czy ktoœ zada³ sobie trud popatrzenia nazagadnienie z drugiej strony? Czy jest to bezmyœlne kopiowaniefragmentów dyrektywy, czêsto Ÿle t³umaczonej, bo t³umacze wy-bierani s¹ najczêœciej w przetargach publicznych, w których kry-terium jest najni¿sza cena?

Jednym z wyzwañ, jakie niew¹tpliwie nas czekaj¹ – zarównow Polsce, jak i na ca³ym œwiecie, bêdzie zapewnienie paliwa –energii do napêdu transportu. Transport poch³ania obecnie 58% produkcji produktów naftowych. Jest wiele sporów o zaso-by ropy naftowej na œwiecie i o to, na ile lat jeszcze ich wystar-czy. Dane nie s¹ jednoznaczne i ró¿ni¹ siê w zale¿noœci od Ÿród³a.Producenci podaj¹ swoje dane, przeciwnicy produktów nafto-wych – swoje, w rezultacie wielkoœci te s¹ ró¿ne. Jednak jestmiejsce, w którym wszystkie dane siê zbiegaj¹ – jest to liczbaudokumentowanych eksploatowanych z³ó¿ i liczba oddawanychdo eksploatacji szybów naftowych, a to ju¿ wygl¹da bardzo nie-pokoj¹co, bowiem dynamika oddawanych do eksploatacji no-wych z³ó¿ nie równowa¿y wzrostu popytu na ropê. Wzrost licz-by pojazdów w Chinach i w Indiach powoduje naturalny wzrostpopytu na zasilaj¹ce je paliwo. W zwi¹zku z tym prowadzone s¹prace badawczo-rozwojowe nad paliwem przysz³oœci, które mo-¿e pos³u¿yæ do napêdu pojazdów. Prowadzone s¹ te¿ prace nadpaliwem syntetycznym, paliwem wodorowym, gazem ziemnym,paliwami z alg, paliwami alkoholowymi, ale te¿ nad pojazdamielektrycznymi. Ka¿dy kierunek badañ ma daæ odpowiedŸ na py-tanie: jakie bêdzie paliwo przysz³oœci? Metan w postaci CNG mabardzo du¿e szanse przyj¹æ siê jako paliwo do pojazdów na ko-lejne kilkadziesi¹t lat. Powodów jest wiele. 1. Rozpowszechnienie metanu w przyrodzie jest znacznie

wiêksze ni¿ ropy naftowej, oprócz z³ó¿ tradycyjnych s¹ z³o-¿a gazu ³upkowego i morskie z³o¿a tak zwanych klatratów(gazohydratów), których rozpowszechnienie jest od 2,5 do10 razy wiêksze ni¿ wszystkich udokumentowanych z³ó¿gazu na l¹dzie.

2. Technologia CNG do napêdu pojazdów jest opanowana i sto-sowana zarówno w krajach Europy, jak i USA.

3. Cena metanu jest ni¿sza ni¿ ropopochodnych, a dystrybucjai dostêpnoœæ – zagwarantowane.

4. Konstrukcja silników spalinowych pozostaje prawie niezmie-niona.

5. Efekt œrodowiskowy dla metanu jest znacznie korzystniejszyni¿ dla np. diesla. Dla porównania: jeœli ktoœ rozpatruje napêd elektryczny dla

pojazdów, to nale¿y zawsze pamiêtaæ, ¿e musi byæ mo¿liwoœæ na-³adowania baterii. Czas ³adowania baterii elektrycznej wyra¿anyliczb¹ „C”, czyli szybkoœci¹ roz³adowania, w dalszym ci¹gu jestniekorzystny i wynosi wielokrotnoœæ godzin. Ponadto, na przy-k³ad w Polsce mamy ponad 23,2 mln pojazdów. Gdybyœmy chcie-li zast¹piæ je pojazdami elektrycznymi i dla u³atwienia przyjêli, ¿eka¿dy silnik ma 50 kW (s¹, oczywiœcie, takie pojazdy, które maj¹150 kW i takie, które maj¹ 30 kW, ale chodzi o pogl¹d na tema-tykê), to z prostej kalkulacji wynika, ¿e moc zainstalowanaw elektrowniach, przy równoczesnym ³adowaniu musia³aby wy-nieœæ 50 kW x 23 200 000 szt. = 1 160 000 000 kW, czyli1160 GW. Nawet zak³adaj¹c wspó³czynnik niejednoczesnoœci napoziomie 10, jest to 116 GW. Obecna ca³kowita moc zainstalo-wana we wszystkich elektrowniach w Polsce to 36 GW i „walczy-my o rok 2015/2016”, bo wtedy musz¹ zostaæ odstawione blokizbudowane jeszcze przez E. Gierka i ka¿dy Gigawat jest na wagêz³ota. A zatem napêd elektryczny – mimo ¿e bardzo ekologicznieatrakcyjny, bêdzie tematem trochê bardziej odleg³ym w czasie.

Pojazdy napêdzane b³êkitnym ekologicznym paliwem staj¹ siêperspektyw¹ dla Polski, zw³aszcza jeœli chodzi o transport miejski,taksówki czy transport zawodowy. Miasta tolerowa³y dotychczasnapêd oparty na oleju napêdowym z uwagi na jego ni¿sz¹ cenê,ponosz¹c jednak olbrzymie koszty zwi¹zane z zapyleniem atmos-fery, chorobami cywilizacyjnymi mieszkañców czy po prostubrudnymi elewacjami budynków. Jednak s¹ zurbanizowaneoœrodki, które chc¹ wprowadzaæ rozwi¹zania bardziej ekologicz-ne i od kilku lat wprowadzaj¹ na w³asny koszt CNG do napêduautobusów miejskich, czego przyk³adem jest ZTM w Gdyni. Czyrz¹d wspiera inicjatywê? Czy buduje programy rozwojowe? Po-maga budowaæ infrastrukturê stacji tankowania CNG? Zachêcaprogramami rozwojowymi, ulgami podatkowymi? Oczywiœcie, ¿enie, bo skupia siê na krótkoterminowym ³ataniu dziury bud¿eto-wej i generuje kolejne chybione regulacje.

Oczywiœcie, w sferze przypuszczeñ i domys³ów pozostaj¹ Ÿró-d³a z³ych decyzji regulacyjnych: czy jest to indolencja i krótko-wzrocznoœæ autorów czy efekt lobbingu odnoœnych koncernów,które na wszelki wypadek chc¹ os³abiæ konkurencjê – trudno po-wiedzieæ.

Brak kompleksowego i strategicznego myœlenia w strukturachrz¹dowych a¿ k³uje w oczy. Celowe wydaje siê powo³anie grupyekspertów, myœlicieli, i stworzenie think thanku, którego zada-niem by³oby wielowymiarowe, synergiczne analizowanie zjawiskspo³ecznych, gospodarczych, technologicznych, ekonomicznych,naukowych i wielu innych w rozmaitych ga³êziach ¿ycia krajui dawanie ponadczasowych i ponadpolitycznych rekomendacjikolejnym rz¹dom, w któr¹ stronê nale¿y iœæ i jakie decyzje podej-mowaæ. Polska jest jedynym krajem w UE, w którym takiej gru-py nie ma. !Tomasz Lotz, Centrum im. Adama Smitha, ekspert ds. energii.


KOMENTARZ

W prawie gazowym wskazano jed-noznacznie, ¿e sprzeda¿ awaryjnanastêpuje tylko w sytuacji, gdy

sprzedawca zaprzesta³ realizacji umowysprzeda¿y gazu ziemnego z przyczyn nieza-le¿nych od odbiorcy. Poprzednie rozwi¹zanieprzewidywa³o sprzeda¿ awaryjn¹ bez wzglê-du na przyczynê zaprzestania sprzeda¿yprzez dotychczasowego sprzedawcê. Obec-nie przyjêto w³aœciwe rozwi¹zanie, i¿ sprze-da¿ awaryjna nastêpuje tylko na rzecz od-biorców chronionych, a nie – jak w poprzed-niej propozycji – na rzecz wszystkich odbior-ców. Proponowany sposób wyznaczaniasprzedawcy awaryjnego, zak³adaj¹cy, ¿e nasprzedawcê awaryjnego, w rejonie dzia³aniakonkretnego operatora systemu dystrybu-cyjnego, jest wyznaczany sprzedawca, któryw obszarze dzia³ania tego operatora doko-nuje sprzeda¿y gazu ziemnego najwiêkszejliczbie odbiorców chronionych, wydaje siêlepszym rozwi¹zaniem ni¿ poszukiwanie te-go sprzedawcy w trybie przetargu. Równie¿pozytywnie nale¿y oceniæ zmiany dotycz¹ceprzyczyny rozpoczêcia sprzeda¿y awaryjnej.W aktualnym projekcie przyjêto, i¿ sprzeda¿awaryjna ma siê rozpocz¹æ w sytuacji, gdy„dotychczasowy sprzedawca zaprzesta³ re-alizacji umowy sprzeda¿y”. Poprzednie roz-wi¹zanie natomiast, odnosz¹ce siê do „za-przestania sprzeda¿y”, mog³o byæ rozumia-ne jako sytuacje rozwi¹zania umowy sprze-da¿y, o co przecie¿ ustawodawcy niew¹tpli-wie nie chodzi³o.

Obecny projekt pozostawia jednak nadalpewne istotne w¹tpliwoœci co do funkcjono-wania sprzedawcy awaryjnego. Jedn¹ z nichjest niew¹tpliwie okreœlenie momentu, odktórego sprzedawca awaryjny powinien roz-

pocz¹æ sprzeda¿ odbiorcy chronionemu.Zgodnie z prawem gazowym, to operator,do którego jest pod³¹czony odbiorca chro-niony, bêdzie mia³ obowi¹zek poinformowa-nia sprzedawcy awaryjnego o rozpoczêciudostarczania gazu ziemnego do odbiorcychronionego. Operator bêdzie musia³ nie-zw³ocznie poinformowaæ sprzedawcê o roz-poczêciu dostarczania gazu ziemnego od-biorcy chronionemu. Pozostaje jednak dyle-mat, jakie zdarzenie b¹dŸ brak jakiego zda-rzenia mo¿na uznaæ za rozpoczynaj¹cesprzeda¿ awaryjn¹. Zgodnie z prawem gazo-wym, sprzeda¿ ta ma siê rozpocz¹æ, jeœli do-tychczasowy sprzedawca zaprzestanie reali-zacji umowy sprzeda¿y gazu ziemnego. Jaksiê wydaje, „zaprzestanie realizacji sprzeda-¿y gazu ziemnego” mo¿e byæ rozumiane ja-ko równoznaczne z momentem, w którymsprzedawca nie wprowadzi³ ¿adnych iloœcigazu ziemnego do systemu przesy³owegoczy dystrybucyjnego. Niemniej jednak takibrak wprowadzenia gazu ziemnego do sys-temu mo¿e byæ wynikiem omy³kowego z³o-¿enia czy braku z³o¿enia nominacji. Wydajesiê, ¿e w takich sytuacjach sprzeda¿ awaryj-na nie powinna nastêpowaæ, a jedyniesprzedawca powinien ponieœæ okreœlonekonsekwencje finansowe. Inne niebezpie-czeñstwo w projektowanym rozwi¹zaniumo¿e wynikaæ z faktu, i¿ w obecnym projek-cie przyjêto, i¿ operator informuje sprze-dawcê „o rozpoczêciu dostarczania gazuziemnego do odbiorcy chronionego”. Po-przednie rozwi¹zanie zak³ada³o, i¿ operatorinformowa³ „o koniecznoœci rozpoczêcia do-starczania gazu ziemnego do odbiorcy”.Mo¿e to powodowaæ ró¿ne negatywneskutki dla sprzedawcy, jak np. brak mo¿liwo-

œci z³o¿enia nominacji. Nale¿y poddaæ podrozwagê, czy wyjaœnienie tego rodzaju w¹t-pliwoœci, tj. wskazania szczegó³owego spo-sobu rozpoczêcia sprzeda¿y awaryjnej, niepowinno zostaæ okreœlone w instrukcji ruchui eksploatacji sieci. Równie¿ tam mog³ybyznaleŸæ siê postanowienia zwi¹zane ze spo-sobem sk³adania nominacji w sytuacji rozpo-czêcia sprzeda¿y awaryjnej czy jednoznacz-nego okreœlenia zachowania dotychczaso-wego sprzedawcy, które kwalifikowa³oby dorozpoczêcia sprzeda¿y awaryjnej. Wydajesiê, ¿e ustawodawca w ogóle pomin¹³ sytu-acjê, gdy po chwilowym nierealizowaniuumowy sprzeda¿y dotychczasowy sprze-dawca ponownie wznawia realizacjê tejumowy. Niew¹tpliwie, w praktyce takie sy-tuacje mog¹ wystêpowaæ. Dla nich prawogazowe powinno zawieraæ regulacjê zobo-wi¹zuj¹c¹ operatora do informowania sprze-dawcy awaryjnego, i¿ sprzeda¿ awaryjnauleg³a zakoñczeniu wskutek wznowienia re-alizacji umowy sprzeda¿y przez dotychcza-sowego sprzedawcê.

W prawie gazowym wprowadzono te¿obowi¹zek dla prezesa URE do dokonaniaz urzêdu zmiany w koncesji sprzedawcyawaryjnego poprzez okreœlenie „warunkówwykonywania dzia³alnoœci w zakresie sprze-da¿y awaryjnej”. Wydaje siê, ¿e nie ma po-trzeby dokonywania jakichkolwiek zmianw wydanych koncesjach. Z samej decyzjiwyznaczaj¹cej na sprzedawcê awaryjnegobêdzie przecie¿ wynika³ obszar, na którymdany sprzedawca bêdzie pe³ni³ obowi¹zkisprzedawcy awaryjnego. Wszystkie inne wa-runki wykonywania dzia³alnoœci w zakresiesprzeda¿y awaryjnej powinny wynikaæz obowi¹zuj¹cych przepisów prawa, nie zaœz decyzji prezesa URE zmieniaj¹cej koncesjêsprzedawcy. Warto podkreœliæ, i¿ wobec bra-ku jakichkolwiek wskazówek zawartychw prawie gazowym nie wiadomo, na czymte warunki wykonywania dzia³alnoœci sprze-dawcy awaryjnego mia³yby polegaæ. Niemaj¹c ¿adnych wskazówek ustawowychprezes URE bêdzie zmuszony kreowaæ jakieœ„warunki wykonywania dzia³alnoœci” tylkopo to, aby wype³niæ zobowi¹zanie ustawo-we, które w istocie nie jest do niczego po-trzebne. Nale¿y postulowaæ wykreœlenie te-go zbêdnego uprawnienia prezesa URE, cozwiêkszy tak¿e, poprzez brak zbêdnej regu-lacji, bezpieczeñstwo prowadzenia sprzeda-¿y gazu ziemnego w Polsce. !

Autor jest adwokatem, Of Counsel w WKBWierciñski Kwieciñski Baehr.

Sprzeda¿ awaryjna – nowa regulacja

W opublikowanym 9 paŸdziernika br. projekcie prawa gazowego znalaz³y siê nowe rozwi¹zania dotycz¹cesprzeda¿y awaryjnej. Generalnie, proponowane zmiany tej instytucji, w porównaniu z propozycjami rozwi¹zañ legislacyjnych zawartymi w projekcie prawa gazowegoz 21.12.2011 r. nale¿y oceniæ pozytywnie.

Rafa³ Przystañski


KOMENTARZ

W chwili przygotowania artyku³u projekty te nie uzy-ska³y jeszcze akceptacji Rady Ministrów, niemniejjednak proponowane rozwi¹zania najprawdopo-

dobniej zostan¹ przedstawione parlamentowi i stan¹ siêobowi¹zuj¹cym prawem. Przygotowanie nowych regulacjiwynika z obowi¹zku implementacji dyrektywy 2009/73.Wprowadzenie prawa gazowego by³o równie¿ od dawnapostulatem Izby Gospodarczej Gazownictwa, gdy¿ otoczenieprawne wyraŸnie nie korespondowa³o ze zmieniaj¹cymi siêpotrzebami uczestników rynku. Istniej¹ce regulacje by³y od-leg³e od dzia³añ podejmowanych przez operatora sytemuprzesy³owego (OSP), systemu magazynowania (OSM) orazprezesa URE, a w efekcie nie sprzyja³y realizacji wa¿nego ce-lu politycznego, jakim jest zakoñczenie integracji wspólnegoeuropejskiego rynku gazu ziemnego do roku 2014.

Na gruncie obecnego prawa energetycznego g³ównekompetencje regulatora zamykaj¹ siê w nastêpuj¹cych ob-szarach: koncesja, decyzja operatorska, instrukcja, taryfai kary. Narzêdzia te, stworzone w ostatnich piêtnastu latach,nie przystaj¹ do zmienionego otoczenia rynkowego. PrezesURE szuka nowych mo¿liwoœci wp³ywu na zachowanieuczestników rynku oraz osi¹gniêcia za³o¿onej przez siebiepolityki regulacyjnej, czego przyk³adem s¹ np. przygotowy-wane mapy drogowe, program uwalniania gazu, porozumie-nia dotycz¹ce „Wieloletniego modelu regulacji spó³ek ga-zownictwa” czy dzia³ania w obszarze spo³ecznej odpowie-dzialnoœci biznesu. NPG wprowadza natomiast wiele nowychnarzêdzi regulacyjnych i nowych rozwi¹zañ dotycz¹cych re-gulacji przedsiêbiorców gazowniczych. Niniejszy artyku³ mana celu przedstawienie i ocenê nowych rozwi¹zañ regulacyj-nych oraz projektowanych kompetencji prezesa URE.

REGULACJA NOWYCH DZIA£ALNOŒCI

Zgodnie z nPG, w zakresie regulacji znajd¹ siê nowe ob-szary, poprzednio niepoddane regulacji, takie jak wywóz czytransport gazu ziemnego gazoci¹gami bezpoœrednimi. NPGwprowadza wymóg uzyskania koncesji dla wykonywaniadzia³alnoœci w zakresie transportu gazu ziemnego sieciami

gazoci¹gów kopalnianych, transportu gazu ziemnego gazo-ci¹gami bezpoœrednimi, wywozu gazu ziemnego (art. 47NPG), jednoczeœnie koncesjonowaniu poddano sprzeda¿ ga-zu ziemnego zamiast, tak jak dotychczas, obrót gazem ziem-nym. Poza wywozem gazu ziemnego wszystkie te dzia³alno-œci zosta³y poddane obowi¹zkowi przedk³adania taryf do za-twierdzenia (art. 156 ust. 1 i 2 NPG). Rozszerzenie obszaruregulacji nale¿y oceniæ negatywnie. Wprowadzenie obo-wi¹zku taryfowania sprzeda¿y oznacza de facto objêcie obo-wi¹zkiem taryfowania wydobycie gazu. Zapis ten jestsprzeczny z za³o¿eniami liberalizacji rynku gazu ziemnego,a ponadto praktycznie wykluczy postêp w rozpoczêciu pro-cesów poszukiwawczych gazu niekonwencjonalnego, tzw.gazu z ³upków. Poza tym istotnie zwiêkszy ryzyko bran¿ywydobywczej, co wynika z dotychczasowej praktyki zatwier-dzania cen gazu ziemnego przez prezesa URE. Przedsiêbior-cy zajmuj¹cy siê wydobyciem utrac¹ autonomiê ustalaniacen swojego surowca, co mo¿e mieæ bezpoœredni wp³yw naich zdolnoœæ pozyskania kapita³u niezbêdnego do rozpoczê-cia i prowadzenia dzia³alnoœci wydobywczej. Tym samymwprowadzenie tej regulacji skutkowaæ mo¿e spowolnieniemlub wrêcz zatrzymaniem rozwoju wydobycia gazu niekon-wencjonalnego.

NARZÊDZIA REGULACYJNE W NPG

W projektowanym NPG pojawi¹ siê nowe narzêdzia re-gulacyjne. Do katalogu tych narzêdzi nale¿y mo¿liwoœæ zo-bowi¹zywania decyzj¹ prezesa URE przedsiêbiorcy do sprze-da¿y okreœlonej iloœci gazu ziemnego, okreœlonych mocyprzesy³owych lub okreœlonych pojemnoœci magazynowychna warunkach ustalonych przez regulatora. Ta nowa kompe-tencja regulatora obejmuje równie¿ okreœlanie cen maksy-malnych dla sprzedawanych produktów, a tak¿e zast¹pienieceny sprzeda¿y gazu ustalanej przez przedsiêbiorcê cen¹okreœlon¹ przez prezesa URE (art. 147). Uprawnienie to do-tyczyæ bêdzie wszystkich przedsiêbiorców posiadaj¹cych si³êrynkow¹, która mo¿e zagra¿aæ prawid³owemu funkcjonowa-niu mechanizmów rynkowych. Si³a rynkowa bêdzie badanaprzez prezesa URE. Powy¿sz¹ regulacjê oceniæ nale¿y jakonadmiern¹ i bezpodstawnie rozszerzaj¹c¹ kompetencje re-gulacyjne prezesa URE. Po pierwsze, przepisy art. 147 NPGprzyznaj¹ prezesowi URE du¿¹ dyskrecjonalnoœæ w decydo-waniu, czy przedsiêbiorstwo posiada si³ê rynkow¹, która mo-¿e zagra¿aæ prawid³owemu funkcjonowaniu mechanizmówrynkowych. Po drugie, sankcje administracyjne bêd¹ konse-kwencj¹ przyjêcia za³o¿enia o prawdopodobieñstwie wyst¹-pienia niekorzystnego zjawiska, a nie nastêpstwem niepra-

W paŸdzierniku 2012 r. œwiat³o dzienne ujrza³y kolejne wersje kluczowych dla sektoragazowego ustaw: „Prawo gazowe” (NPG) i „Prawo energetyczne” (NPE) oraz ustawao odnawialnych Ÿród³ach energii wraz z ustaw¹ wprowadzaj¹c¹ „trójpak”.

Piotr WoŸny, Arkadiusz Falecki

Instrumenty regulacyjne w projekcie ustawy „Prawo gazowe”


wid³owego zachowania przedsiêbiorcy na rynku. Tymcza-sem, zgodnie z regu³ami prawa konkurencji, samo posiada-nie pozycji dominuj¹cej na rynku nie jest zakazane. Zakaza-ne jest jedynie nadu¿ywanie takiej pozycji. Dodatkowo, za-uwa¿yæ nale¿y, ¿e wszystkie przedsiêbiorstwa infrastruktu-ralne dysponuj¹ okreœlonym potencja³em si³y rynkowejz uwagi na ich zasoby infrastrukturalne oraz klientelê obs³u-giwan¹ przy wykorzystaniu tych zasobów. Tym samymw analizach ryzyka, przygotowywanych np. na potrzeby in-stytucji finansowych finansuj¹cych aktywnoœæ gospodarcz¹przedsiêbiorstw infrastrukturalnych, wykazywane bêdziemusia³o byæ ryzyko zwi¹zane z mo¿liwoœci¹ ingerencji preze-sa URE w zawarte ju¿ umowy, np. przesy³owe, dystrybucyj-ne czy magazynowe. Celem zmian prawa gazowego – jakwiemy – jest liberalizacja rynku gazowego. W tym kontek-œcie wprowadzane narzêdzie budzi zastrze¿enia jako niepro-porcjonalne wzglêdem zak³adanego celu. Narzêdzie to mo¿edoprowadziæ do destabilizacji rynku gazu w Polsce, podwa-¿enia zasad jego funkcjonowania i eliminacji mechanizmówrynkowych.

Na tym nie koñczy siê wachlarz nowych kompetencji pre-zesa URE. Uzyska on równie¿ kompetencjê do zatwierdzaniaw ca³oœci instrukcji ruchu wszystkich przedsiêbiorców infra-strukturalnych. Uprawnienie to jest jak najbardziej zrozu-mia³e, choæ obowi¹zek ten nie jest przewidziany wprostprzez dyrektywê. Niemniej jednak nale¿y tak¿e zwróciæuwagê, ¿e w przypadku instalacji magazynowych kompe-tencje prezesa URE ingeruj¹ w kwestie techniczne wynikaj¹-ce z przepisów prawa geologicznego i górniczego (art. 79ust. 2 NPG). Prezes URE nie powinien zatwierdzaæ tej czêœciinstrukcji, która wi¹¿e siê z kompetencjami kierownika ruchuzak³adu górniczego w zakresie charakterystyki zat³aczaniai odbioru gazu ziemnego do i z instalacji magazynowych.Wydaje siê, ¿e nie ma uzasadnienia dla rozszerzenia regula-cji w zakresie instrukcji OSM.

NADREGULACJA W NPG

W projektowanych regulacjach pojawia siê kilka zapi-sów wprowadzaj¹cych nowe obowi¹zki dla przedsiêbior-ców. Wiêkszoœæ budzi spore w¹tpliwoœci. Przyk³adem no-wego obowi¹zku, który stanowiæ bêdzie znaczny ciê¿aradministracyjny i finansowy, jest obowi¹zek powo³ywaniainspektorów do spraw zgodnoœci oraz zatwierdzania pro-gramów zgodnoœci. Zgodnie z nPG, na³o¿ono na operato-rów (OSD, OSP, OSM) oraz na w³aœciciela systemu prze-sy³owego w modelu ISO obowi¹zek powo³ywania in-spektorów do spraw zgodnoœci, których zadaniem bêdziemonitorowanie wype³niania przez danego operatora kry-teriów niezale¿noœci i realizacji programu zgodnoœci. Tu-taj ponownie projekt idzie zdecydowanie dalej ni¿ wymo-gi dyrektywy, która przewiduje obowi¹zek powo³ywaniainspektorów jedynie dla OSD i w modelu ITO (który niebêdzie wdra¿any w Polsce). Tym samym OSP i OSM po-winni byæ jedynie zobowi¹zani do przygotowania i prze-strzegania programu zgodnoœci oraz sk³adania prezesowiURE sprawozdania z jego realizacji. Zgodnie z NPG, OSPi OSM bêd¹ jednak zatwierdza³y program, co pozwala re-

gulatorowi na ingerencjê w wewnêtrzne zasady dzia³aniatych podmiotów. Taka ingerencja mo¿e negatywnie wp³y-n¹æ na funkcjonowanie przedsiêbiorstw. Przede wszyst-kim jednak ingerencja ta budzi w¹tpliwoœci pod k¹temzgodnoœci z zasad¹ swobody dzia³alnoœci gospodarczej.Nie wolno zapominaæ, ¿e OSM i OSP s¹ ustawowo zobo-wi¹zani do powstrzymywania siê od dzia³añ dyskrymina-cyjnych, a prezes URE ma inne narzêdzia, w tym mo¿li-woœæ stosowania kar, je¿eli dojdzie do dyskryminacji u¿yt-kowników systemu. Na³o¿ony obowi¹zek wyznaczeniai ponoszenia kosztów zatwierdzania programów zgodno-œci oraz wykonywania zadañ inspektorów zgodnoœci jestkolejnym przyk³adem nadregulacji, która charakteryzujeNPG. Zakres regulacji w tym zakresie nie powinien prze-kraczaæ minimum wyznaczonego dyrektyw¹.

Istotn¹ zmian¹ wprowadzan¹ przez NPG s¹ te¿ nowe za-sady uzyskania œwiadectw kwalifikacyjnych przez osoby zaj-muj¹ce siê eksploatacj¹ urz¹dzeñ, instalacji lub sieci gazo-wych. Zmiany te zastêpuj¹ dotychczasowy system poprzezwprowadzenie centralnego rejestru œwiadectw kwalifikacyj-nych, administrowanego przez prezesa Urzêdu Dozoru Tech-nicznego oraz przyznanie wielu kompetencji temu organowi.Nowy system œwiadectw kwalifikacyjnych wydaje siê znacz-nie dro¿szy w funkcjonowaniu ni¿ dotychczasowy. Koszty tebêd¹ musia³y byæ pokrywane, w regularnych odstêpach cza-su, przez pracodawcê lub pracownika. Projektodawca niewskaza³ ratio legis nowych regulacji w uzasadnieniu do nPG,co znacz¹co utrudnia ocenê zasadnoœci i potrzebê ich wpro-wadzenia. Zaproponowana regulacja mo¿e jednak negatyw-nie wp³yn¹æ na dostêp do uzyskania œwiadectw kwalifikacyj-nych przez pracowników, w tym osób prowadz¹cych dzia³al-noœæ na w³asny rachunek.

* * *

NPG zwiêksza istotnie zakres kompetencji prezesa UREoraz, co równie wa¿ne, jego niezale¿noœæ. Czêœæ tych kom-petencji wynika z dyrektywy, a próba implementacji innychwynika zapewne z doœwiadczeñ stosowania przepisów pra-wa przez prezesa URE. Niemniej jednak wydaje siê, ¿e objê-cie koncesj¹ oraz taryfowaniem nowych obszarów dzia³alno-œci – takich jak sprzeda¿ gazu ziemnego, jego transport sie-ciami gazoci¹gów kopalnianych czy wywóz – mo¿e stworzyæistotn¹ barierê w rozwoju wydobycia gazu niekonwencjo-nalnego. Zastrze¿enia nale¿y podnieœæ do przedstawionychpowy¿ej narzêdzi regulacyjnych jako zbytnio ingeruj¹cychw strukturê rynku, jego stabilnoœæ i mechanizmy wolnoryn-kowe. Z drugiej zaœ strony, ustawodawca nie stan¹³ na wy-sokoœci zadania i nie implementowa³ prawid³owo dyrektywpoprzez podjêcie decyzji o uwolnieniu cen gaz ziemnego dladu¿ych odbiorców. Tym samym prezes URE zosta³ – z jednejstrony – wyposa¿ony, jak siê wydaje, w zbyt du¿e uprawnie-nia, a z drugiej – obarczony zadaniem, za które powinienwzi¹æ odpowiedzialnoœæ rz¹d. !

Piotr WoŸny, radca prawny, wspólnik zarz¹dzaj¹cy GWW LegalArkadiusz Falecki, radca prawny GWW Legal


PUBLICYSTYKA

W kilka dni po exposé premieraMinisterstwo Œrodowiska rze-czywiœcie opublikowa³o przyjê-

te przez rz¹d za³o¿enia kierunkowe doprojektu ustawy wêglowodorowej z za-powiedzi¹, ¿e w listopadzie opublikowa-ny zostanie projekt ustawy. Potem poja-wi³ siê kolejny termin – do koñca roku, aleju¿ w po³owie grudnia pojawia siê infor-macja, ¿e projekt powstanie do koñcapierwszego kwarta³u 2013 roku.

Niepojête s¹ meandry procesu legisla-cyjnego zwi¹zanego z przygotowywan¹ustaw¹. Ju¿ wiosn¹ br. og³oszono, ¿e za-koñczone zosta³y prace specjalnie powo-³anego przez ministra gospodarki zespo³uroboczego ds. przygotowania projektuprawa naftowego (tak wówczas mia³obyæ nazwane nowe prawo), w któregosk³ad wchodzili (doœæ anonimowo) przed-stawiciele administracji, organizacji za-wodowych potencjalnych u¿ytkownikówtego prawa, naukowcy, prawnicy. I spra-wa nagle ucich³a. Dopiero w czerwcu po-jawi³a siê informacja, ¿e w po³owie mie-si¹ca zostanie opublikowany projekt ustawy wêglowodorowej (to ju¿ by³a no-wa nazwa), ale prezentacjê odwo³ano i przez ca³e miesi¹ce nasila³y siê tylko spe-kulacje, jakie to si³y walcz¹ o kszta³t przy-gotowywanej regulacji.

Spekulacje okaza³y siê doœæ ja³owe,bowiem og³oszone za³o¿enia do czegoœ,co dopiero powstanie, nadal pozostawia-j¹ wielkie pole do dowolnych interpreta-cji, rodz¹ wiêcej pytañ, ni¿ wyjaœniaj¹,czego tak naprawdê mog¹ spodziewaæsiê wszyscy ci, którzy ju¿ zaanga¿owaliwielkie pieni¹dze w poszukiwanie gazu z ³upków.

Dobrym sprawdzianem dla publi-cznej debaty nad prawem wêglowo-dorowym by³a konferencja zorganizo-wana w Warszawie pod koniec listopa-da br. przez Organizacjê PolskiegoPrzemys³u Poszukiwawczo-Wydobyw-czego i Izb¹ Gospodarcz¹ Gazowni-ctwa. Ponad 300 uczestników ze wszys-tkich bran¿ zainteresowanych gazem zez³ó¿ niekonwencjonalnych, samorz¹dow-ców i parlamentarzystów oczekiwa³o, ¿ezaproszeni na konferencjê przedstawicie-le rz¹du przybli¿¹ intencje ustawodawcyzwi¹zane z prawem wêglowodorowym.Nic z tych rzeczy. Zarówno przedstawi-ciele Ministerstwa Œrodowiska, jak i Mini-sterstwa Finansów dokonali suchej pre-zentacji opublikowanych ju¿ znaczniewczeœniej za³o¿eñ kierunkowych do usta-wy, nie wnosz¹c ¿adnych nowych treœci.Mo¿e z jednym wyj¹tkiem – wyraŸnie ujawni³y siê wci¹¿ istniej¹ce spory miêdzyresortami, jeœli chodzi o skalê i zakres fis-kalizacji prawa. Co prawda, Piotr WoŸ-niak, g³ówny geolog kraju, deklarowa³, ¿ebêdzie nieugiêty wobec zakusów fiskusa,ale na razie tylko tyle. Mimo tych dekla-racji przedstawiciele firm zajmuj¹cych siêposzukiwaniem wêglowodorów w Polscepodtrzymuj¹ niepokój, ¿e 25-procen-towy podatek od skumulowanych dodat-nich przep³ywów finansowych, w po³¹-czeniu z istniej¹cymi obci¹¿eniami w po-staci CIT i podatku od nieruchomoœci,wraz z proponowanym podatkiem odwartoœci wydobytego gazu (5%) lub ro-py (10%) i zwiêkszonymi czterokrotniestawkami op³at eksploatacyjnych, zna-cz¹co przekroczy og³oszony przez rz¹d40-procentowy poziom ³¹cznych obci¹-

¿eñ fiskalnych (tzw. government take).Bran¿a twierdzi równie¿, ¿e zapropono-wany przez rz¹d re¿im fiskalny ma cha-rakter daleko id¹cego systemu typufront-end-loaded (opodatkowanie przeduzyskaniem przez inwestora oczekiwanejstopy zwrotu) i nie uwzglêdnienia niskiejmar¿y oraz z natury wysokiej kapita³o-ch³onnoœci projektów prowadzonych naz³o¿ach niekonwencjonalnych i typu offshore. Zwraca siê uwagê równie¿ nato, ¿e brak jasnych kryteriów prekwalifi-kacji zarówno dla procesu ubiegania siê o nowe koncesje, jak i wtórnego obrotuju¿ wydanymi koncesjami mo¿e dyskry-minowaæ mniejszych oraz nowych inwe-storów i w konsekwencji ograniczaæmo¿liwoœci i elastycznoœæ inwestycyjn¹.

Osobn¹ kwesti¹ jest Narodowy Ope-rator Kopalin Energetycznych. Zdaniemspecjalistów, brak szczegó³owych zapi-sów dotycz¹cych wielkoœci i zasad naby-wania udzia³ów w koncesjach przez Na-rodowego Operatora Kopalin Energety-cznych (NOKE) oraz udzia³u NOKE w fi-nansowaniu bie¿¹cych prac operacyjnychzmniejszy mo¿liwoœci pozyskiwania in-nych inwestorów dla danej koncesji. Po-nadto, udzia³ pañstwowego podmiotu w wysokospecjalistycznych i kapita³o-ch³onnych projektach mo¿e utrudniæ po-dejmowanie krótkoterminowych i stra-tegicznych decyzji i w konsekwencji spo-walniaæ prace. Propozycja rz¹du mo¿ewskazywaæ na podwójn¹ rolê NOKE: in-westora i jednoczeœnie regulatora. Takasytuacja prawdopodobnie doprowadzido konfliktu interesów, a w praktyce dowstrzymania dzia³añ operacyjnych.

W opinii przedstawicieli bran¿y, dalszeprace legislacyjne nad uregulowaniamidotycz¹cymi poszukiwañ i wydobyciawêglowodorów powinny uwzglêdniaænastêpuj¹ce kluczowe postulaty:! zmianê przepisów dotycz¹cych zasad

ksiêgowania, przede wszystkim dopu-szczenie mo¿liwoœci pokrycia strat z danego roku z zysków osi¹gniêtych

£upki nie maj¹ szczêœcia do prawa

Wydawa³o siê, ¿e paŸdziernikowe exposé premiera, zapowiadaj¹ce prezentacjê w krótkim czasie projektu ustawywêglowodorowej, oznacza, i¿ inwestorzy pracuj¹cy na koncesjach poszukiwawczych gazu ze z³ó¿ niekonwencjonalnychuzyskaj¹ wreszcie jasne regulacje prawne wytyczaj¹ce ramyich dzia³alnoœci i op³acalnoœci inwestycji.

Adam Cymer


w kolejnych latach i przyœpieszonej amortyzacji, a tak¿e wydzielenie dzia-³alnoœci poszukiwawczo-wydobyw-czej jako osobnej kategorii w sprawo-zdaniach finansowych, co pozwoli nazastosowanie przepisów niezbêdnychdo rozwoju inwestycji;

! rezygnacjê z dodatkowych obci¹¿eñfiskalnych (poza istniej¹cymi obecnie)dla projektów na z³o¿ach niekonwen-cjonalnych i offshore do momentupe³nego udokumentowania komercyj-nej op³acalnoœci eksploatacji tych z³ó¿i uzyskania pe³niejszej perspektywy ekonomicznej tych procesów;

! zapewnienie d³ugoletniej stabilnoœciwypracowanych rozwi¹zañ prawno--podatkowych i regularne konsultacje z polsk¹ bran¿¹ poszukiwawczo--wydobywcz¹ w zakresie ewentual-nych zmian. W pracach nad ustaw¹musi byæ respektowana zasada lexretro non agit. – Firmy cz³onkowskie zwracaj¹ uwa-

gê na to, ¿e projektowanie nowychrozwi¹zañ podatkowych dotycz¹cych

wydobycia, w sytuacji, gdy polskie z³o-¿a niekonwencjonalne pozostaj¹ w³a-œciwie nierozpoznane, mo¿e okazaæ siênieco przedwczesne – powiedzia³ Mar-cin Ziêba, dyrektor generalny OPPPW.– Inwestorzy maj¹ poczucie, ¿e ktoœpróbuje siêgaæ g³êboko do ich pustychportfeli w momencie, gdy nie wiadomojeszcze, czy te portfele bêd¹ inwesto-rom w ogóle potrzebne. Polski projektwydobycia gazu ze z³ó¿ niekonwencjo-nalnych wymaga ogromnych wstêp-nych nak³adów inwestycyjnych na eta-pie, kiedy sukces ekonomiczny ca³egoprzedsiêwziêcia stoi pod znakiem zapy-tania. Musimy zdaæ sobie sprawê z te-go, ¿e Polska nie ma takich pieniêdzydo zainwestowania. Jeœli chcemy, abygaz z ³upków szybko wyp³yn¹³ na po-wierzchniê ziemi, musimy wspólnie,bran¿a i rz¹d, stworzyæ i zachowaæsprzyjaj¹cy klimat dla kapita³u nap³y-waj¹cego do Polski. W przeciwnymwypadku istnieje ryzyko, ¿e polski pro-jekt wydobycia gazu ze z³ó¿ niekon-wencjonalnych siê nie powiedzie.

Trudno komentowaæ prace nad usta-w¹, skoro owiane s¹ mg³¹ tajemnicy.Nale¿y jednak podkreœliæ, ¿e kon-strukcja ustawy w wymiarze fiskalnymma obejmowaæ gaz ze z³ó¿ konwen-cjonalnych i niekonwencjonalnych. Tospowoduje, ¿e PGNiG SA, wydoby-waj¹cy rocznie ok. 4 mld m3 gazu zez³ó¿ konwencjonalnych, bêdzie musia³zap³aciæ wiêksze podatki, zamiast refi-nansowaæ poszukiwania gazu z ³up-ków. Brak przejrzystoœci tego procesurodzi ró¿ne domys³y. Ale jedno jest conajmniej zastanawiaj¹ce – ¿aden z eks-pertów, którzy pracowali nad projek-tem prawa o wydobywaniu wêglowo-dorów w specjalnym zespole robo-czym, powo³anym przez ministra go-spodarki, dzisiaj nie chce komentowaæani opublikowanych za³o¿eñ do usta-wy, ani toku prac nad jej projektem. Istnieje powa¿na obawa, ¿e jeœli regu-lacje bêd¹ ustalali sami politycy, mo¿eokazaæ siê, ¿e powstanie prawo, którezaspokoi aspiracje polityków, ale nie in-westorów. !

Eksperci o gazie z ³upków

Najwiêksze zainteresowanie wy-wo³a³y wyst¹pienia i referatywybitnych ekspertów: geolo-

gów i ekonomistów:! dr Pawe³ Poprawa wskaza³ w refe-

racie pt. „Zasoby gazu ze z³ó¿ nie-konwencjonalnych” na wystêpuj¹-cy w dalszym ci¹gu brak informacjigeologicznych dotycz¹cych obsza-rów, na których zidentyfikowanogaz niekonwencjonalny w Polsce,przewa¿nie na g³êbokoœci ponad 3 tys. metrów w porównaniu z trzy-

krotnie mniejszymi g³êbokoœciamipok³adów zawieraj¹cych tzw. ³up-kowe szcz¹tki organiczne w USA, oraz na kluczowe ró¿nice miêdzypok³adami geologicznymi USA i Pol-ski w zakresie mi¹¿szoœci, porowa-toœci i przepuszczalnoœci, co decy-duje o przysz³ym wydobyciu i pro-duktywnoœci otworów. Mimo bar-dzo szybkiego postêpu technologi-cznego i coraz wydajniejszych pracwiertniczych, niezbêdne nak³ady, a tym samym koszty pracy w Polsce,

nie bêd¹ mala³y i polskie firmy naro-dowe samodzielnie mog¹ nie udŸwign¹æ ciê¿aru wiarygodnego udokumentowania zasobnoœci z³ó¿zawieraj¹cych gaz ³upkowy.

! John Logel (Talisman Energy) wska-zywa³, ¿e mimo mo¿liwoœci pe³negotransferu technologii prac stosowa-nych w otworach wiertniczych w USA i w Kanadzie na kontynenteuropejski, zawsze bêd¹ wystêpo-wa³y ró¿nego rodzaju niespodziankitektoniczne i z³o¿owe i mo¿e siê okazaæ, i¿ oddalone od siebie np.tylko o 600 m otwory – z punktuwidzenia wydajnoœci eksploatacyj-nej bêd¹ siê bardzo od siebie ró¿ni-³y. Podobnie techniki szczelinowaniai dobór p³uczek musz¹ byæ indywi-dualnie dostosowane do lokalnychwarunków geologicznych. Zaleca³wielk¹ cierpliwoœæ i opanowanie

Konferencja zorganizowana przez IGG 17–18 wrzeœnia 2012 r.pt. „Uwarunkowania rozwoju poszukiwañ gazu ze z³ó¿ niekonwencjonalnych w Polsce” uzyska³a bardzo wysokie ocenyuczestników, zw³aszcza przedstawicieli firm niebêd¹cych cz³onkami Izby Gospodarczej Gazownictwa, które podjê³y ryzyko poszukiwañ gazu niekonwencjonalnego w Polsce.

Andrzej Schoeneich


PUBLICYSTYKA

w przypadku braku efektów przypróbnej eksploatacji otworów.

! John Claussen (Chevron) podkreœli³,¿e na podstawie dwóch pionowychotworów wiertniczych, które Chev-ron wywierci³ na koncesjach uzyska-nych na LubelszczyŸnie, obecnie niejest mo¿liwa jakakolwiek ocena za-sobnoœci przewiercanych pok³adówgeologicznych. Sukcesy Chevron oparte s¹ na wielokrotnie wiêkszejliczbie wykonanych otworów w poszczególnych rejonach œwiata i umiejêtnoœci pozyskiwania i prze-suwania na te cele œrodków finanso-wych z odkrytych ju¿ i udokumen-towanych z³ó¿ gazu konwencjonal-nego.

! Roman Modzelewski (Oddzia³ Po-szukiwañ i Eksploatacji PGNiG) wska-zywa³ na ró¿nice miêdzy tzw. d³ugo-œci¹ ¿ycia basenów geologicznych w USA i w Polsce i zauwa¿y³, ¿e ³up-kowy sukces USA zaistnia³ po 20 la-tach intensywnych prac i czêstychpora¿kach. W zakresie postêpu pracna wierceniu na otworze Lubocin 1,gdzie wykonywany jest odwiert po-ziomy – 1215 m, kluczowe bêdziewykonanie co najmniej kilku szczeli-nowañ. Gaz, jaki ju¿ uzyskano w tymotworze, zawiera³ ponad 80% meta-nu. Inny otwór – Lubycze 1 zosta³ za-koñczony, mimo niezwykle trudnych

warunków geologicznych, zaœ pier-wsze wyniki bêd¹ mog³y byæ og³o-szone za oko³o 6 miesiêcy.

! Oceny ryzyka finansowania proce-sów poszukiwawczo-wydobyw-czych dokona³ Lech D¹browski(PwC), podkreœlaj¹c m.in., jak wra¿-liwa jest sk³onnoœæ do ryzyka zain-westowania w prace zwi¹zane z udokumentowaniem gazu ³upko-wego przez firmy zachodnie. Takasama wra¿liwoœæ na ryzyko powinnacechowaæ firmy polskie (narodowe).Oceny ryzyka prawnego i regulacyj-nego w poszukiwaniach gazu nie-konwencjonalnego dokona³ Zbig-niew Koz³owski (CMS CameronMcKenna), koncentruj¹c siê m.in.na koniecznoœci zmiany obecnegostanu prawnego w zakresie uwarun-kowañ œrodowiskowych. Nie wyob-ra¿a sobie równie¿, aby objête ju¿koncesjami obszary poszukiwawczeponownie wraca³y do przetarguprzy procesie uzyskiwania koncesjieksploatacyjnych na tych samychobszarach.

! Rzeczywiste wyniki w zakresie ak-ceptacji spo³ecznoœci lokalnych wo-bec poszukiwañ gazu niekonwen-cjonalnego przedstawi³a KatarzynaStrza³a-Osuch z Powiœlañskiej Szko-³y Wy¿szej. Wyniki ankiet przepro-wadzonych wœród mieszkañców te-

renów, na których udzielono konce-sji, wskazuj¹, ¿e dotychczasowy dia-log nie by³ prowadzony zbyt szczêœ-liwie. Ró¿ne firmy dokonywa³y tego w odmienny sposób, niektóre Ÿletraktuj¹c przedstawicieli lokalnegosamorz¹du. Media, nastawione nasensacjê, powoduj¹, ¿e narasta opórwœród spo³eczeñstw, na terenie za-mieszkania których rozpoczêto ju¿prace techniczne.Podczas konferencji przeprowadzo-

no merytoryczn¹ dyskusjê. G³os zabie-rali m.in. profesorowie PolitechnikiGdañskiej – Jan Hupka i WaldemarKamrat, a tak¿e prof. Maciej Kaliski z AGH. Zwrócono uwagê, ¿e jesteœmyna pocz¹tku drogi dokumentowaniarzeczywistych zasobów gazu niekon-wencjonalnego i budowanie konkret-nych planów gospodarczych na pier-wszych wynikach nie jest w³aœciwe.Pañstwo polskie i firmy czeka ogromnywysi³ek, przede wszystkim zwi¹zany z pozyskaniem œrodków finansowychna te przedsiêwziêcia, jak równie¿ ró-wnoleg³e stworzenie przyjaznych prze-pisów zachêcaj¹cych inwestorów dopodjêcia ryzyka poszukiwawczego. !

Andrzej Schoeneich

WYDARZENIA


4czerwca 2012 roku, podczas ce-remonii otwarcia 74. Konferencji i Wystawy Europejskiej Asocjacji

Naukowców z Dziedziny Nauk o Ziemi i In¿ynierów – EAGE w Kopenhadze –prof. dr hab. in¿. Wojciech Górecki z Katedry Surowców Energetycznych,Wydzia³u Geologii, Geofizyki i Ochro-ny Œrodowiska Akademii Górniczo--Hutniczej im. S. Staszica w Krakowiedosta³ presti¿ow¹ nagrodê Alfreda We-genera. O przyznaniu nagrody zadecy-dowa³o miêdzynarodowe jury, sk³ada-j¹ce siê z wybitnych postaci w sferzenauk o Ziemi z ca³ego œwiata.

Nagrodê Wegenera przyznano prof.W. Góreckiemu w uznaniu za wyró¿-niaj¹ce siê osi¹gniêcia w 45-letniej akademickiej pracy badacza i organiza-tora nauki oraz w zakresie dzia³añ prze-

mys³owych na polu geolo-gii naftowej i poszukiwa-nia surowców oraz nowo-czesnej dziedziny, jak¹ s¹odnawialne Ÿród³a energii,zw³aszcza energia geoter-malna. W uzasadnieniuprzyznania nagrody czyta-my, ¿e „najwa¿niejsz¹ ce-ch¹ d³ugoletniej dzia³alno-œci prof. Góreckiego by³opodejmowanie wyzwañ w ró¿norodnych obsza-rach, ³¹cznie z poszukiwaniem gazu zamkniêtego w utworach czerwonegosp¹gowca oraz gazu ³upkowego w utworach dolnego paleozoiku, a tak-¿e eksploatacj¹ z³ó¿ geotermalnych.

Alfred Wegener (1880–1930), nie-miecki geofizyk i klimatolog; opubliko-

wa³ w 1915 r. rozszerzon¹wersjê swojej ksi¹¿ki pt.„The origin of continentsand oceans” (pierwsze wy-danie w 1912 roku), w któ-rej przedstawi³ pierwsz¹ su-gestiê na temat dryftu kon-tynentów i tektoniki p³yt.Nagroda jego imienia jestprzyznawana cz³onkom EAGE, którzy w ci¹gu wielulat przyczynili siê do rozwo-ju nauk o Ziemi, zarówno

w zakresie badañ naukowych, jak i roz-woju technologii i technik in¿ynier-skich, zw³aszcza geologii i in¿ynierii naftowej. !

Jadwiga JarzynaKatedra Geofizyki, WGGiOŒ AGH,

cz³onkini EAGE i GEOS.

Nagroda Wegeneradla profesora Wojciecha Góreckiego

Prof. Wojciech Góreckii prof. John Underhill,prezydent EAGE.

Instytut Nafty i Gazu, podejmuj¹cdzia³ania wyprzedzaj¹ce, poprzezIzbê Gospodarcz¹ Gazownictwa zre-

alizowa³ dla operatorów systemów dys-trybucyjnych pracê badawcz¹ pt. „Ana-liza mo¿liwoœci zastosowania metody«próby losowej» w celu wtórnej legali-zacji gazomierzy miechowych w pol-skim gazownictwie”. G³ównym jej ce-lem by³o przeprowadzenie badañ labo-ratoryjnych gazomierzy miechowychG4 ró¿nych producentów, eksploatowa-nych 8, 10 i 15 lat oraz opracowanieprojektu metody próby losowejuwzglêdniaj¹cej krajowe uwarunkowa-nia. Wyniki tej pracy zosta³y przedsta-wione miêdzy innymi w publikacjach[1], [2] oraz sprawozdaniach [12].

Metoda ta w du¿ej mierze bazowa³ana projekcie zaleceñ MiêdzynarodowejOrganizacji Metrologicznej OIML pt.„Nadzór nad licznikami u¿ytkowymi nabazie kontroli wyrywkowej” [6] (wyda-nie CD2 z grudnia 2005 r.). W 2010 r.organizacja OIML wyda³a now¹ wersjêzaleceñ (wydanie CD3 z lipca 2010 r.)[7], powsta³a wiêc koniecznoœæ aktuali-zacji wczeœniej opracowanej metodyz uwzglêdnieniem najnowszych publi-kacji z tego zakresu. Opracowany mate-ria³, wraz z innymi analizami, pos³u¿y³Izbie Gospodarczej Gazownictwa dowyst¹pienia do Ministerstwa Gospodar-ki o dokonanie zmian w przepisach me-trologicznych, co zosta³o omówione

w publikacji [3]. Niniejszy tekst jest kon-tynuacj¹ publikacji [1] i [2].

Analiza projektu wymagañOIML CD3

Wydana w lipcu 2010 r. wersja CD3zaleceñ OIML wprowadza zmiany, któ-re mo¿na podzieliæ na zmiany naturyporz¹dkowej i merytorycznej, w tymw odniesieniu do wymagañ metrolo-gicznych, które by³y swego rodzajumankamentem w wydaniu CD2. Projektdokumentu OIML dotyczy równie¿ in-nych liczników ni¿ gazomierze, takichjak liczniki energii elektrycznej, wodo-mierze czy ciep³omierze. Poni¿ej zostan¹przedstawione i omówione wy³¹cznienajistotniejsze zmiany, które mog¹ mieæwp³yw na opracowany projekt doku-mentu dotycz¹cy badania gazomierzy.

W przedmowie zawarto zapisy wska-zuj¹ce, i¿ organizacja OIML dopuszczataki przypadek, w którym czêœæ liczni-ków eksploatowanych w sieciach niebêdzie spe³niaæ wymagañ odnoœnie domaksymalnych dopuszczalnych b³êdów(MPE), jakkolwiek du¿a czêœæ tych licz-ników powinna spe³niaæ wymaganiaw tym zakresie, a odpowiedni pañstwo-wy organ nadzoruj¹cy ten obszar okre-œla zazwyczaj poziom zabezpieczeniaklienta. Okres weryfikacji (wa¿noœcicech legalizacyjnych czy zabezpieczaj¹-cych) jest na ogó³ ustalany na podstawie

analizy wyników badañ parametrówmetrologicznych eksploatowanych licz-ników, czyli przes³anek rzeczowych.Analiza wyników tych badañ mo¿e byæpomocna przy podejmowaniu decyzjizarówno o wyd³u¿eniu, jak i skróceniuokresu wa¿noœci weryfikacji, co wskazu-je na potrzebê systematycznego groma-dzenia, a nastêpnie analizowania da-nych dotycz¹cych w³aœciwoœci metrolo-gicznych eksploatowanych gazomierzy.

W rozdziale 1 wyjaœniono bardziejszczegó³owo, dlaczego plany badanianie s¹ w³aœciwe do badania przyrz¹dówpomiarowych na linii produkcyjnej, tzn.nie s¹ w³aœciwe do celów weryfikacjipierwotnej (pocz¹tkowej). W tym miej-scu nale¿y dodaæ, i¿ weryfikacja pier-wotna, z u¿yciem narzêdzi statystycz-nych, przyrz¹dów pomiarowych podle-gaj¹cych dyrektywie MID [8], wdro¿o-nej do polskiego prawodawstwa miêdzyinnymi poprzez rozporz¹dzenie [10],jest dopuszczalna w przypadku, gdyproducent zdecydowa³ siê na poddanieocenie zgodnoœci wyrobów wed³ug mo-du³ów B+F. Ta mo¿liwoœæ dotyczy tak¿egazomierzy miechowych. Z koleiw ustawie „Prawo o miarach” [9],w art. 8 m. p. 5, zapisano mo¿liwoœæprzeprowadzenia legalizacji pierwotnejjednorodnej partii przyrz¹dów pomiaro-wych, przy czym zgodnie z art. 9 ww.ustawy niezbêdne jest do tego wydanieprzez ministra w³aœciwego do spraw go-spodarki rozporz¹dzenia okreœlaj¹cegoszczegó³owy sposób przeprowadzaniaprawnej kontroli metrologicznej, w tymprzypadki, kiedy legalizacja pierwotnamo¿e byæ dokonywana za pomoc¹ me-tody statystycznej i sposób jej dokony-wania. W odniesieniu do gazomierzy ta-kie regulacje nie s¹ wydane.

W rozdziale 5 dokumentu OIMLCD3 („Kryteria dla gromadzenia i ogra-niczenia partii”) zwrócono uwagê, i¿konieczne mog¹ byæ dodatkowe wyma-gania w zakresie okreœlania partii, poza

Badanie gazomierzy miechowychz zastosowaniem kontroli wyrywkowej

Zmiana okresu wa¿noœci legalizacji gazomierzy miechowychoraz terminów zg³aszania do legalizacji ponownej po dokonaniu oceny zgodnoœci z 15 do 10 lat, wprowadzonarozporz¹dzeniem [11], wi¹¿e siê ze wzrostem kosztów dzia³alnoœci operatorów systemów dystrybucyjnych, tym bardziej ¿e stosowana obecnie metoda ponownej (wtórnej) legalizacji gazomierzy miechowych, polegaj¹ca na sprawdzeniu ka¿dego egzemplarza, jest metod¹ czasoch³onn¹ i kosztown¹.

Jacek Jaworski


TECHNOLOGIE


opisanymi w dokumencie OIML CD3i w takim przypadku powinny byæ oneopracowane przez pañstwowy organnadzoruj¹cy. W odniesieniu do gazo-mierzy, poza wczeœniej przedstawiony-mi wymaganiami w zakresie tworzeniapartii (ten sam strumieñ maksymalny,ten sam materia³ membrany) dodanowymaganie, i¿ gazomierze powinny ce-chowaæ siê t¹ sam¹ zastosowan¹ techni-k¹ fizyczn¹ (mechaniczn¹ lub elektro-niczn¹) oraz stosowaniem kompensacjitemperatury. S¹ to bardzo wa¿ne zale-cenia, poniewa¿ wskazuj¹ bardziej pre-cyzyjnie na mo¿liwoœæ poddawania ba-daniom statystycznym gazomierzy elek-tronicznych, w tym gazomierzy inteli-gentnych (smart meter). Powy¿sza za-miana znalaz³a zastosowanie w aktuali-zowanym dokumencie dotycz¹cym ba-dania gazomierzy z u¿yciem kontroliwyrywkowej.

W podrozdziale 8.2 dokumentuOIML CD3 podane s¹ najistotniejszezmiany.

Zgodnie z tym punktem, charaktery-styka metrologiczna liczników badanajest w punktach pomiarowych wymaga-nych przez prawo pañstwowe dotycz¹-ce wyd³u¿enia okresu wa¿noœci. Za³¹cz-nik 3 zawiera mo¿liwe do stosowaniapropozycje punktów pomiarowych dlagazomierzy. Punkty pomiarowe dla ga-zomierzy okreœlono jako Qmax, Qti Qmin.

Pañstwowy organ nadzoruj¹cy mo¿ezdecydowaæ, czy punkt pomiarowyQmin mo¿e byæ stosowany w badaniachstatystycznych.

Strumieñ przep³ywu charakteryzuj¹-cy gazomierz powinien byæ okreœlonyprzez wartoœci Qmax, Qt i Qmin.

Tab. 1. Zakresowoœci gazomierzy wed³ug OIML CD3

Qmax/Qmin Qmax/Qt

≥5 i <50 ≥5

≥50 ≥10

Qt jest strumieniem przejœciowym,który wystêpuje pomiêdzy strumieniemmaksymalnym Qmax i strumieniem mini-malnym Qmin, dziel¹cym strumieñ objê-toœci na dwa zakresy – „górny” i „dol-ny”, ka¿dy scharakteryzowany swoimimaksymalnymi b³êdami dopuszczalny-mi. W dokumencie OIML CD2 tylkostrumienie Qt i Qmax by³y wymagane,

tzn. strumieñ minimalny Qmin nie by³rozwa¿any.

Powy¿sza zamiana znalaz³a zastoso-wanie w aktualizowanym dokumenciedotycz¹cym badania gazomierzy z u¿y-ciem kontroli wyrywkowej. Jej zastoso-wanie polega na utrzymaniu pierwotne-go brzmienia zapisu w odniesieniu dopunktów pomiarowych. Zapis ten wska-zywa³ na obligatoryjne badanie gazo-mierzy w punktach Qmax, Qt i Qmin, przyczym ocenie pod wzglêdem zgodnoœciz MPE podlegaj¹ wy³¹cznie punktyQmax, Qt. Wyniki w punkcie Qmin pod-lega³yby ocenie wy³¹cznie przez ich w³a-œcicieli (operatorów), w celu wyelimino-wania z instalacji partii gazomierzy zbytzani¿aj¹cych wskazania.

Istotne zmiany dotycz¹ równie¿ p. 8.3. w zakresie zast¹pienia licznikówlicznikami rezerwowymi: a) które s¹ uszkodzone na zewn¹trz, b) których cechy zabezpieczaj¹ce s¹

uszkodzone, c) które nie mog¹ byæ ju¿ umiejscowio-

ne lub zosta³y nieprawid³owo pozy-skane,

d) które nie s¹ dostêpne, Zgodnie z wymaganiami OIML CD3,

zast¹pienie tych liczników przez licznikirezerwowe jest dopuszczalne przed roz-poczêciem sprawdzania. W przypadku

a), b) i c) jedynie 6% wybranej próbki(razem) mo¿e byæ zast¹pione przez licz-niki rezerwowe. Liczba liczników mo¿li-wa do zast¹pienia zale¿y od wielkoœcipartii i jest okreœlona w tabeli 1–4 w za-³¹czniku 2 OIML CD3.

Poprzednio w zaleceniach OIMLCD2 wymaganie odnoœnie do zast¹-pienia liczników przez liczniki rezer-wowe by³o okreœlone nie procentowo,lecz jako sta³a wartoœæ w zale¿noœciod wielkoœci próbki. Zmiana ta znala-z³a zastosowanie w aktualizowanymdokumencie.

W zakresie p. 8.4 projektu OIMLCD3 wprowadzono wymaganie, i¿ me-tody badawcze powinny byæ takie sa-

me, jak podczas weryfikacji pocz¹tko-wej. Szczególna uwaga powinna byæzwrócona na fakt, i¿ wymagania nie-pewnoœci dla wyposa¿enia badawczegoi warunki odniesienia powinny byæ takiesame jak okreœlone we w³aœciwych spe-cyfikacjach OIML.

Zdaniem autora, w Unii Europejskiejpowinny byæ pod uwagê brane raczejwymagania norm europejskich, a szcze-gólnie norm zharmonizowanych, a niezaleceñ OIML. Ponadto, wymaganiaw zakresie stanowisk badawczych regu-lowane s¹ w kraju innymi aktami, dlate-go nie zachodzi koniecznoœæ dodatko-wej regulacji tej kwestii.

W p. 8.2.2 analizowanego dokumen-tu OIML CD3 przywo³any zosta³ za³¹cz-nik 3, który opisuje i reguluje dwie bar-dzo wa¿ne kwestie, tj. kryteria akcepta-cji przy badaniu liczników metod¹ wy-rywkow¹ oraz dodatkowe objaœnieniaw zakresie badania gazomierzy przystrumieniu minimalnym Qmin. Klasa od-nosi siê do gazomierzy charakteryzuj¹-cych siê ró¿nymi granicami maksymal-nych dopuszczalnych b³êdów (MPE).Wyró¿nione s¹ trzy klasy: 0,5, 1 oraz1,5. W tabeli 2. podano MPE oraz kry-teria akceptacji.

Analizuj¹c tê tabelê, nale¿y zwróciæuwagê, i¿ nowe wymagania dokumentu

OIML CD3 s¹ bardziej restrykcyjnew stosunku do wydania CD2 w zakresiekryteriów akceptacji. Na przyk³ad w od-niesieniu do gazomierzy klasy 1,5, w za-kresie strumienia Qt ≤ Q ≤ Qmax, MPEw u¿ytkowaniu wynosz¹ ±3%, ale ju¿kryteria akceptacji wymagaj¹, aby ba-dane gazomierze nie przekracza³y b³ê-dów ±2,75%, a wiêc, aby spe³ni³yostrzejsze kryteria.

W opinii autora, ww. wymaganie jestzbyt restrykcyjne i proponuje on pozo-staæ przy wczeœniejszym wymaganiu,zawartym w OIML CD2. Tego typu wy-magania s¹ powszechnie stosowane np.w Niemczech czy Holandii.


Tab. 2. Kryteria akceptacji dla badañ wyrywkowych wg OIML CD3Kryteria akceptacji

dla badañ wyrywkowychKlasa MPE w u¿ytkowaniu

0,5 1 1,5 0,5 1 1,5

Qmin ≤ Q ≤ Qt – 3,5% 5,5% 2% 4% 6%

Qt ≤ Q ≤ Qmax – 1,5% 2,75% 1% 2% 3%

Mszê œw. w koœciele pw. œw.Wojciecha przy ul. Wolskiej w Warszawie celebrowa³ ksi¹dz

kard. Kazimierz Nycz. Natomiast uro-czystoœci zwi¹zane z naszym doro-cznym górniczym œwiêtem zorganizo-wano na terenie obecnej siedzibyPGNiG, na warszawskiej Woli, przy ul. Kasprzaka. Wœród historycznej, XIX-wiecznej zabudowy Gazowni War-

szawskiej, wchodz¹cej obecnie w sk³adkompleksu PGNiG, mia³y z pewnoœci¹niezwyk³y klimat. To w³aœnie têdy prze-maszerowa³ pochód górniczy wraz z orkiestr¹ górnicz¹. Kulminacyjnymmomentem by³o z³o¿enie kwiatów podtablic¹ upamiêtniaj¹c¹ pracownikówGazowni Warszawskiej poleg³ych w walce z okupantem w czasie drugiejwojny œwiatowej.

Barbórkowa akademia zorganizo-wana zosta³a na terenie granicz¹cego z PGNiG Centrum Expo XXI. Rozpoczê-³a siê muzycznie – sk³adaj¹cym siê naniezwyk³¹ ca³oœæ wystêpem kwartetu4-TE wraz z brawurowym wystêpembêbniarzy, wprowadzaj¹cym nieco-dzienny akcent w tê doroczn¹ uroczy-stoœæ. Zwyczajowe wrêczanie odzna-czeñ poprzedzi³y przemówienia:Gra¿y-

Barbórka 2012 Grupy Kapita³owej PGNiG Barbórka 2012 Grupy Kapita³owej PGNiG po raz pierpo raz pierwszy obchodzona by³a w Wwszy obchodzona by³a w Wararszawie, szawie, w niezwyk³ej oprawie muzycznej, w niezwyk³ej oprawie muzycznej, w historw historycznym miejscu. ycznym miejscu.


CENTRALNA BARBÓRKA2012

Przemarsz pochodu górniczego z pocztem sztandarowym przez teren PGNiG.

Przemówienie Gra¿ynyPiotrowskiej-Oliwy, prezes PGNiG.

CENTRALNA BARBÓRKA2012

Przeg_Gaz 4-2012.qxp 1/4/2013 2:43 PM Page 30

ny Piotrowskiej-Oliwy, prezes zarz¹duPGNiG, dziêkuj¹cej pracownikom zacodzienn¹ pracê w tym trudnym, bozwi¹zanym z koniecznoœci¹ wewnêtrz-nej reorganizacji okresie, a nastêpnieMiko³aja Budzanowskiego, ministraskarbu pañstwa, i Piotra GrzegorzaWoŸniaka, g³ównego geologa kraju.

Odznaczenia nadane przez prezy-denta Rzeczypospolitej Polskiej wrêczy³

Krzysztof £aszkiewicz, sekretarz stanuw Kancelarii Prezydenta RP. Nato-miast uroczystoœæ wrêczania odzna-czeñ pañstwowych poprowadzi³ PiotrJanusz, przedstawiciel DepartamentuRopy i Gazu Ministerstwa Gospodarki,a odznaczenia nadane przez ministragospodarki wrêczy³a Ma³gorzata Szy-mañska, dyrektor departamentu. Z kolei odznaczenie nadane przez mini-stra œrodowiska „Zas³u¿ony dla polskiejgeologii” – wrêczy³ Krzysztof Kowalik,

zastêpca dyrektora DepartamentuGeologii i Koncesji Geologicznych. Nazakoñczenie wrêczono odznaczeniabran¿owe.

Wspó³organizatorami tegorocznejuroczystoœci byli: Polskie GórnictwoNaftowe i Gazownictwo oraz Mazo-wiecka Spó³ka Gazownictwa, bêd¹cyspadkobiercami XIX-wiecznych tradycjiGazowni Warszawskiej. !

Renata £atanikMazowiecka Spó³ka Gazownictwa

p r z e g l ¹ d g a z o w n i c z y g r u d z i e ñ 2 0 1 2 31Msza œw. w koœciele œw. Wojciecha,

celebrowana przez ks. kard. Kazimierza Nycza.

Wystêp kwartetu 4-TE.

Odznaczenia.

Odznaczenia.

Przemówienie Miko³aja Budzanowskiego,

ministra skarbu pañstwa

Przemówienie Piotra Grzegorza WoŸniaka,

g³ównego geologa kraju.

PGNiG SA

Wnioskowana przez PGNiG zmiana cen i stawekop³at taryfowych, jeœli zostanie w takimkszta³cie zatwierdzona przez prezesa URE,

spowoduje zmniejszenie rocznego poziomu op³at œred-nio o ok. 10% w przypadku klientów indywidualnychoraz spadek cen gazu dla klientów przemys³owycho ok. 3,3%. W przypadku odbiorców zu¿ywaj¹cychgaz wy³¹cznie do gotowania, przy œrednim wolumeniezu¿ycia charakterystycznym dla tej grupy, rachunkispadn¹ do ok. 360 z³ z obecnych oko³o 398 z³. Rachu-nek dla osób u¿ywaj¹cych gazu do gotowania i pod-grzewania wody obni¿y siê do ok. 1367 z³ z obecnychok. 1521 z³, natomiast dla odbiorców ogrzewaj¹cychgazem domy rachunek wyniesie ok. 4891 z³ wobecobecnych ok. 5458 z³.

W przypadku najwiêkszych odbiorców PGNiG, po-bieraj¹cych paliwo gazowe z sieci przesy³owej, spó³kazawnioskowa³a o obni¿enie ceny netto za paliwo gazo-we do poziomu oko³o 1,2513 z³ za m szeœc., w miejscedotychczasowej stawki 1,2942 z³ za m szeœc.

HISTORYCZNA OBNI¯KA

To historycznie najwy¿sza, wprowadzona przezPGNiG, obni¿ka cen gazu dla klientów indywidualnych.Niemniej jednak nie pierwsza w historii. WczeœniejPGNiG dwukrotnie obni¿a³ ceny dla swoich klientów –w czerwcu 2009 roku oraz w styczniu 2011 roku.

– Obni¿ka cen w kontrakcie oznacza, po pierwsze,¿e nie tylko nie podniesiemy cen, ale jeszcze je obni-¿ymy. Po drugie, pozwoli nam zabezpieczyæ szerokie

plany inwestycyjne, przede wszystkim zwi¹zane z po-szukiwaniem i wydobyciem gazu ³upkowego. A potrzecie, mo¿emy teraz spokojnie patrzeæ na otwieraj¹-cy siê i liberalizuj¹cy rynek. Jeœli pojawi¹ siê na nimnowi gracze z Zachodu, bêdziemy w stanie z nimikonkurowaæ – powiedzia³a Gra¿yna Piotrowska--Oliwa, prezes zarz¹du PGNiG SA.

Nowe warunki cenowe kontraktu jamalskiego od-zwierciedlaj¹ zmiany, jakie zasz³y na europejskim ryn-ku gazu w ostatnich latach. W zwi¹zku z tym wyne-gocjowana formu³a cenowa bêdzie równie¿ uwzglêd-niaæ bie¿¹ce ceny rynkowe gazu. Osi¹gniête porozu-mienie pozwoli³o na zamkniêcie postêpowania przedtrybuna³em arbitra¿owym w Sztokholmie.

Eksperci rynku gazu uwa¿aj¹, ¿e skala proponowa-nej obni¿ki dla odbiorców koñcowych wskazuje nadu¿e ustêpstwa Gazpromu, przewy¿szaj¹ce poziomobni¿ki, jakiego mo¿na by siê spodziewaæ w wyrokusztokholmskiego trybuna³u arbitra¿owego. Eksperci,np. Marcin Roszkowski, prezes Instytutu Jagielloñskie-go, podkreœlaj¹ równie¿, ¿e obni¿ka cen to bardzo do-bra wiadomoœæ dla polskiego przemys³u i rolnictwa,dziêki czemu mo¿na spodziewaæ siê np. spadku cennawozów sztucznych.

OBNI¯KA CEN W KONTRAKCIE POPRAWI WYNIKI FINANSOWE GK PGNIG

Nowe warunki cenowe kontraktu pozwol¹ na po-prawienie wyników finansowych spó³ki i zmniejszeniestrat w obrocie gazem. Zgodnie z wynegocjowanymporozumieniem, PGNiG otrzyma rekompensatê z ty-tu³u zastosowania nowej formu³y cenowej do ju¿ zre-alizowanych zakupów gazu w 2012 i 2011 roku. Jestto tzw. efekt retroakcji. W wyniku uzgodnionych sp³at(realizowanych wed³ug obustronnie ustalonego har-monogramu) EBIDTA spó³ki w 2012 roku bêdzie wy¿-sza o mniej wiêcej 2,5–3 mld z³ w zale¿noœci od kur-su dolara.

Pomimo du¿ego upustu obni¿ka cen w kontrakcienie mo¿e byæ ca³kowicie przeniesiona na klientów,choæby dlatego ¿e spó³ka ju¿ od dawna powinna istot-nie podnieœæ cenê gazu. Odmowa prezesa URE na pod-wy¿kê taryfy i wysokie koszty importu gazu z Rosji,spowodowa³y, i¿ PGNiG przez wiele miesiêcy ponosi³o

Ni¿sze rachunkidla klientów PGNiG Wynegocjowana przez Zarz¹d PGNiG SAobni¿ka cen gazu z kontraktu jamalskiegoprze³o¿y siê na obni¿kê rachunków dla klientów spó³ki w 2013 roku. Na pocz¹tku listopada PGNiG podpisa³o,maj¹cy bezprecedensowy charakter,aneks do kontraktu jamalskiego na dostawy gazu ziemnego do Polski, na mocy którego spó³ka uzyska³a najwiêksz¹ w historii obni¿kê cen gazupozyskiwanego z Rosji.


Ma³gorzata Olczyk


Wynegocjo-wana formu³a cenowa bê-dzie równie¿uwzglêdniaæbie¿¹ce ceny rynkowe gazu.

stratê na obrocie gazem, która po trzech kwarta³ach2012 roku wynios³a 1,8 mld z³. Przyczyni³o siê to do ob-ni¿enia wyniku operacyjnego GK PGNiG o 1,5 mld z³w trzech kwarta³ach 2012 roku, mimo wzrostu przy-chodów ze sprzeda¿y o 25%. Strata operacyjna potrzech kwarta³ach 2012 roku wynios³a 77 mln z³, wobec1,4 mld z³ zysku operacyjnego w analogicznym okresie2011 roku. Decyduj¹cy wp³yw na spadek zysku ope-racyjnego mia³ rosn¹cy koszt zakupu sprzedawanegogazu.

W zwi¹zku z wysokimi kosztami zakupu gazu mar-cowy wzrost taryf o ok. 17% okaza³ siê niewystarcza-j¹cy. Taryfa nieodzwierciedlaj¹ca kosztów pozyskaniagazu z importu oraz dynamiczne zmiany na rynku wa-lutowym doprowadzi³y do zanotowania, ju¿ szóstykwarta³ z kolei, ujemnej mar¿y na sprzeda¿y gazu wy-sokometanowego. W III kwartale 2012 roku mar¿a nasprzeda¿y gazu wynios³a minus 9% wobec minus 2%w analogicznym kwartale 2011 roku, natomiastw trzech kwarta³ach 2012 roku wynios³a minus 11%wobec minus 1% w analogicznym okresie ubieg³egoroku. Ujemna mar¿a na sprzeda¿y g³ównego produk-tu grupy bezpoœrednio przek³ada siê na s³absze wyni-ki segmentu Obrót i Magazynowanie. Znacz¹co wy¿-sze, ni¿ mo¿liwa do uzyskania cena taryfowa, kosztypozyskania gazu by³y równie¿ przyczyn¹ dokonaniaw III kwartale 2012 roku dodatkowego odpisu aktu-alizuj¹cego zapas gazu ziemnego zgromadzonegow magazynach na kwotê 60 mln z³.

Pozytywny wp³yw na wyniki grupy mia³ segmentPoszukiwanie i Wydobycie, który wypracowa³w trzech kwarta³ach 2012 roku zysk operacyjny oko-³o 1,2 mld z³, czyli wiêcej ni¿ w ca³ym 2011 roku, kie-dy osi¹gn¹³ 1,1 mld z³. Tak dobry wynik by³ mo¿liwydziêki wzrostowi przychodów ze sprzeda¿y ropy naf-towej, przy jednoczesnym utrzymaniu pod kontrol¹kosztów operacyjnych, g³ównie w zakresie us³ug ob-cych, œwiadczeñ pracowniczych oraz mniejszej liczbynegatywnych odwiertów. Spó³ka zanotowa³a tak¿edobry wynik w segmencie Dystrybucja. W pierwszychtrzech kwarta³ach 2012 roku wyniós³ on 551 mln z³,co oznacza wzrost o 11 procent w porównaniu z ana-logicznym okresem ubieg³ego roku. By³o to mo¿liwedziêki wiêkszym wolumenom dystrybuowanego gazuoraz ni¿szym kosztom operacyjnym.

WZROST SPRZEDA¯Y GAZU ZIEMNEGO

W trzech kwarta³ach 2012 roku sprzeda¿ gazu wy-nios³a 10,5 mld m szeœc., w porównaniu z 10,1 mld m szeœc. w analogicznym okresie 2011 roku. Narastaj¹-co wszystkie grupy odbiorców zakupi³y wiêksze ni¿w 2011 roku wolumeny gazu i uzyska³y wzrost oko³o3–5%. Popyt w II i III kwartale by³ zbli¿ony do roku2011, a zwiêkszenie zu¿ycia gazu nast¹pi³o w I kwarta-le 2012 r. ze wzglêdu na niskie temperatury. W III kwartale 2012 roku wolumen sprzeda¿y gazu

ziemnego wyniós³ 2,5 mld m szeœc. – podobnie jakw analogicznym okresie ubieg³ego roku.

PODWOJENIE DOSTAW GAZU Z KIERUNKU ZACHODNIEGO I PO£UDNIOWEGO

Konsekwentnie realizowana polityka dywersyfikacjiŸróde³ gazu i rozwoju bazy magazynowej przynios³apozytywne rezultaty w trzech kwarta³ach 2012 r.Znacznej zmianie uleg³a struktura importu. Dziêki wy-korzystaniu rozbudowanego po³¹czenia w Lasowie,„wirtualnego rewersu” na gazoci¹gu Jama³ oraz inter-konektora Moravia sprowadzono ³¹cznie 1,4 mld m szeœc. gazu z kierunku zachodniego i po³udniowe-go, czyli dwukrotnie wiêcej ni¿ w trzech kwarta³ach2011 roku, gdy import z kierunku zachodniego wy-niós³ 700 mln m szeœc.

WIÊKSZE WYDOBYCIE I PRZYCHODYZE SPRZEDA¯Y ROPY NAFTOWEJ

Wolumen wydobycia ropy naftowej wzrós³w trzech kwarta³ach 2012 roku o 3% – do 353 tys.ton. W maju i czerwcu 2011 roku – ze wzglêdu naograniczenie odbioru gazu przez jedn¹ z elektrocie-p³owni – kopalnia Dêbno zmniejszy³a wydobycie ropy

naftowej. W tym samym okresie 2012 roku produkcjaosi¹gnê³a planowany poziom, st¹d dodatnia zmianawydobycia miêdzy okresami.

Narastaj¹co, zwiêkszenie przychodów ze sprzeda¿yropy naftowej zwi¹zane jest przede wszystkim z wy¿-szym kursem USD, który spowodowa³ wzrost ceny ro-py wyra¿onej w PLN o 16%. W porównaniu z 2011rokiem œrednia cena wyra¿ona w USD w dziewiêciumiesi¹cach pozosta³a bez zmian, a w samym III kwar-tale zmala³a o 3%.

Zgodnie z prognoz¹, wydobycie ropy naftowejw 2012 roku planowane jest na poziomie 480 tys.ton, a w roku 2013, z uwzglêdnieniem projektu Skarv,ma wzrosn¹æ do 1120 tys. ton. !

Stanowisko poszukiwawcze w Lubyczy Królewskiej.

autor?????????

DOLNOŒL¥SKA SPÓ£KA GAZOWNICTWA

Podstawy prawne wykonywania przez przedsiêbior-stwo gazownicze kontroli uk³adów pomiarowych i do-trzymywania zawartych umów.

Ustawa „Prawo energetyczne”1 w artykule 6. zobo-wi¹zuje przedsiêbiorstwa energetyczne do wykony-wania kontroli uk³adów pomiarowych, dotrzymy-

wania zawartych umów i prawid³owoœci rozliczeñ. Szczegó-³owe wytyczne i zasady przeprowadzania takich kontrolizawiera rozporz¹dzenie wykonawcze2 do tej ustawy. Przyocenie prawid³owoœci odbioru gazu przez konkretnegoklienta zak³adu gazowniczego du¿e znaczenie maj¹ tak¿ezapisy umowy sprzeda¿y gazu. Wreszcie, przy ustalaniuop³at za nielegalnie pobrane paliwo gazowe dystrybutorgazu opiera siê g³ównie na zatwierdzonej przez prezesaUrzêdu Regulacji Energetyki taryfie, zawieraj¹cej wytycznew tym zakresie.

Zasady przeprowadzania kontroli. Typowanie odbiorców

Zgodnie z przepisami, kontrole w Dolnoœl¹skiej Spó³ceGazownictwa przeprowadzaj¹ brygady dwuosobowe, wy-posa¿one w odpowiedni sprzêt, poruszaj¹ce siê w obszarzedzia³ania ca³ej spó³ki.

Kontrole przeprowadzane s¹ zgodnie z obowi¹zuj¹cymiprzepisami i odbywaj¹ siê przy zastosowaniu wymaganychdokumentów. Nale¿y zaliczyæ do nich: ! upowa¿nienie do kontroli, ! legitymacjê s³u¿bow¹ o wzorze stosowanym wy³¹cznie do

czynnoœci kontrolnych, zgodnym z rozporz¹dzeniem jw., ! formularz protoko³u kontroli.

Najczêœciej stosowan¹ podstaw¹ do typowania konkret-nego odbiorcy do kontroli s¹ wyniki analizy iloœci pobiera-nego gazu. Zaobserwowanie du¿ego zani¿enia tej iloœciw stosunku do mocy odbiorników gazu, zamontowanychpod danym adresem, budzi zainteresowanie s³u¿b kontrol-nych. Ponadto, w tym celu wykorzystuje siê równie¿ zlece-nia s³u¿b inkasa, pisma odbiorców oraz inne Ÿród³a. Pewien,ca³kiem niema³y margines pochodzenia tych zg³oszeñ,

o którym nale¿y tutaj wspomnieæ (choæby z racji stwarza-nia zagro¿enia bezpieczeñstwa mienia i osób) stanowi¹ wy-kazy odbiorców, którym zdjêto gazomierze za zaleg³oœciw p³aceniu rachunków. Odbiorcy ci, po pozbawieniu ichgazomierza, czêsto montuj¹ w jego miejsce, w mniej lubbardziej trwa³y sposób, po³¹czenie, przez które pobieraj¹gaz.

Zjawisko i definicja nielegalnego poboru gazu. Proceder kradzie¿y energii, w tym paliwa gazowego, nie

jest zjawiskiem odosobnionym. Niew¹tpliwie jest on jedn¹z g³ównych przyczyn wykonywania kontroli uk³adów po-miarowych u odbiorców gazu. Definicja nielegalnego po-boru gazu zosta³a okreœlona w art. 3, punkt 18 ustawy„Prawo energetyczne” i jest podana w prawie identycznymbrzmieniu w punkcie 8.1. aktualnej Taryfy Dolnoœl¹skiejSpó³ki Gazownictwa sp. z o.o., w rozdziale poœwiêconymnielegalnemu poborowi gazu:

8.1. Za nielegalne pobieranie paliwa gazowego uwa-¿a siê pobieranie paliwa gazowego: a) bez zawartej umowy lubb) z ca³kowitym lub czêœciowym pominiêciem uk³adu po-

miarowo-rozliczeniowego lubc) poprzez ingerencjê w uk³ad pomiarowo-rozliczeniowy,

maj¹c¹ wp³yw na zafa³szowanie pomiarów dokonywa-nych przez ten uk³ad. Pobieranie gazu z ominiêciem urz¹dzenia pomiaro-

wego nara¿a dystrybutora gazu na straty finansowe.Jeszcze wa¿niejszy jest drugi, spo³eczny aspekt tej sytu-acji. Chocia¿ bowiem gaz jest paliwem bezpiecznym, tonieprawid³owe jego u¿ytkowanie, ingerencja bezuprawnieñ w sieæ, instalacjê czy uk³ad pomiarowy mo¿eskutkowaæ w mniejszym lub wiêkszym zakresie powsta-niem realnego zagro¿enia dla zdrowia i ¿ycia ludzkiego.Niebezpieczne s¹ zw³aszcza prymitywne kradzie¿e gazu,do których zaliczyæ mo¿na pobór gazu za pomoc¹ dêtkirowerowej zak³adanej w miejsce gazomierza, zasilaniekot³a na paliwo sta³e palnikiem gazowym w³asnej kon-strukcji bez ¿adnych zabezpieczeñ oraz ró¿ne ingerencjew instalacjê gazow¹. Wykrycie takich przypadków skut-kuje za³o¿eniem sprawy karnej przez Dolnoœl¹sk¹ Spó³-kê Gazownictwa lub – w przypadku obecnoœci jej przed-stawicieli przy kontroli – przez sam¹ policjê.

Najczêœciej wystêpuj¹ce metody kradzie¿y gazu Postanowienia rozdzia³u 8 taryfy dla us³ug dystrybucji

paliw gazowych nr 1 Dolnoœl¹skiej Spó³ki Gazownictwa

Mieczys³aw Kobierski


Kradzie¿ gazu– kontrole uk³adów pomiarowych

Nielegalny pobór gazu nara¿a na straty finansowe operatora sieci dystrybucyjnej.Przede wszystkim jednak jest to zjawiskostwarzaj¹ce zagro¿enie dla ludzkiego zdrowia i ¿ycia.

Sens prowadzeniakontroli oddaj¹konkretne liczby, stanowi¹ce ich policzalneefekty.

sp. z o.o. we Wroc³awiu, poœwiêconego nielegalnemu po-borowi gazu, uznaj¹ za nielegalne pobieranie paliw gazo-wych bez zawartej umowy, z ca³kowitym lub czêœciowympominiêciem uk³adu pomiarowo-rozliczeniowego, w tymdokonywanie przez odbiorcê zmian lub uszkodzeñ w uk³a-dzie pomiarowo-rozliczeniowym, powoduj¹cych lubumo¿liwiaj¹cych jego nieprawid³owe dzia³anie.

Analizuj¹c wyniki dotychczas przeprowadzonych kon-troli, wystêpowanie metod kradzie¿y gazu mo¿na uszere-gowaæ iloœciowo (licz¹c od najczêœciej wykrywanych): ! ingerencja w liczyd³o gazomierza (jednorazowa trwale

uszkadzaj¹ca czêœci mechanizmu pomiarowego lub wie-lokrotna, np. poprzez wsuwanie obcego przedmiotupod os³onê liczyd³a i zatrzymywanie jego biegu),

! ingerencja w mechanizmy wewnêtrzne gazomierza (w tym g³ównie celowe uszkodzenia kana³u wyloto-wego),

! spiêcie instalacji w miejscu zdemontowanego wczeœniejgazomierza,

! ominiêcie urz¹dzenia pomiarowego (obejœcie), ! pobór paliwa gazowego bezpoœrednio z przy³¹cza przy

braku umowy sprzeda¿y gazu, ! pobór paliwa gazowego przez gazomierz w okresie po

wypowiedzeniu umowy sprzeda¿y gazu do chwili zdjê-cia gazomierza lub zawarcia nowej umowy (wzrastaj¹caliczba odbiorców tego typu w ostatnich latach – to bar-dziej efekt zmian organizacji sektora gazowniczegow Polsce).

Efekty policzalne kontroliNiew¹tpliwie, sens prowadzenia kontroli oddaj¹ kon-

kretne liczby, stanowi¹ce ich policzalne efekty. W przedsta-wionej poni¿ej tabeli zebrano dane z kilku ostatnich lati ujêto: ! liczbê przeprowadzonych kontroli, ! ogólne efekty kontroli, czyli liczbê wykrytych przypad-

ków nielegalnego poboru gazu, Dane te dotycz¹ wszystkich trzech zak³adów wchodz¹-

cych w sk³ad spó³ki.

Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011

Liczba przeprowa-

dzonych kontroli 6 780 7 363 5 928 6 710

Liczba wykrytych

kradzie¿y gazu 231 373 456 594

Nale¿y dodaæ, ¿e Dolnoœl¹ska Spó³ka Gazownictwa ob-s³uguje obecnie oko³o 750 tys. odbiorców gazu.

Efekty niepoliczalne kontroli Do efektów kontroli, trudnych do konkretnego

obliczenia, nale¿y niew¹tpliwie zaliczyæ ograniczenie stratgazu. Ponadto, pojawienie siê s³u¿b kontrolnych wœródodbiorców ma przede wszystkim du¿e znaczenie prewen-cyjne. Pokusa pobierania gazu poza pomiarem, przy corazwiêkszej œwiadomoœci dzia³ania s³u¿b kontroli, nie zawszezostaje zrealizowana. Ustawiczne prowadzenie kontroli,

nag³aœnianie tej sprawy w mediach, ostrzeganie poten-cjalnych z³odziei gazu o gro¿¹cych im karach finansowychi sprawach s¹dowych (karnych i cywilnych) powinnowp³yn¹æ na zmniejszenie strat gazu. Nie nale¿y te¿ zanie-dbywaæ nag³aœniania aspektu bezpieczeñstwa odbioru ga-zu. Prymitywne kradzie¿e gazu, np. za pomoc¹ dêtki ro-werowej zak³adanej w miejsce gazomierza, zasilanie kot³ana paliwo sta³e prymitywnym palnikiem gazowym w³a-snej konstrukcji czy ingerencja w instalacjê gazow¹ bezuprawnieñ – zawsze stanowi¹ realne zagro¿enie dla zdro-wia i ¿ycia ludzkiego. Likwidacja takich procederów mazatem na celu przede wszystkim zapobieganie ludzkiemunieszczêœciu, o które nietrudno przy wybuchu i zapaleniusiê gazu. Dlatego czêsto odbywa siê to w obecnoœci funk-cjonariuszy policji lub proceder zostaje zg³oszony do or-ganów œcigania w formie zawiadomienia o wykroczeniulub przestêpstwie.

Wspó³praca z policj¹ Bior¹c pod uwagê zarówno wymienion¹ wczeœniej

policzaln¹ skalê tego problemu, jak i efekt prewencyjnykontroli, Dolnoœl¹ska Spó³ka Gazownictwa w zakresie li-kwidacji zjawiska nielegalnego poboru gazu wspó³pra-cuje z policj¹. W jej ramach funkcjonariusze policji wzy-wani s¹ do przeprowadzanych kontroli, spó³ka kontak-tuje siê z dzielnicowymi, zawiadamia o przestêpstwie,przeprowadza szkolenia i przekazuje policji materia³yo nielegalnym poborze gazu. Organizowane s¹ równie¿medialne akcje informacyjne skierowane m.in. do poli-cjantów, a tak¿e bezpoœrednie spotkania z przedstawi-cielami Komendy Miejskiej Policji we Wroc³awiu, Ko-mendy Wojewódzkiej Policji we Wroc³awiu oraz komisa-riatów policji aglomeracji wroc³awskiej i komend powia-towych dzia³aj¹cych na terenie Dolnego Œl¹ska. Spotka-nia te pozwalaj¹ na wymianê pogl¹dów, przedstawieniewzajemnych oczekiwañ, zacieœnienie wspó³pracy orazposzerzenie wiedzy w zakresie nielegalnego poboru ga-zu i mo¿liwoœci jego zwalczania. Wspó³praca z organamiporz¹dku publicznego i œcigania mo¿e poprawiæ i – jakwynika z naszego doœwiadczenia – poprawia efektydzia³ania s³u¿b kontroli z przedsiêbiorstw gazowniczych.

Autor jest kierownikiem Dzia³u Kontroli Odbioru Gazu, PionEksploatacji DSG sp. z o.o.

1 Ustawa „Prawo energetyczne” z 10 kwietnia 1997 roku z póŸ-niejszymi zmianami (tekst jednolity opublikowany w Dz.U. nr 89z 2006 r. poz. 625). 2 Rozporz¹dzenie ministra gospodarki z 11 sierpnia 2000 rokuw sprawie przeprowadzania kontroli przez przedsiêbiorstwa ener-getyczne (Dz.U. nr 75/2000, poz. 866).

Dolnoœl¹ska Spó³ka Gazownictwasp. z o.o.ul. Ziêbicka 44, 50-507 Wroc³awtel. (+48) 71 336 65 66, (+48) 71 364 94 00faks (+48) 71 336 78 17


GÓRNOŒL¥SKA SPÓ£KA GAZOWNICTWA

Projekt mia³ na celu wypracowanie ca³oœciowejmetodyki, zgodnie z któr¹ prowadzona bêdzieintegracja systemów informatycznych – zarów-

no integracja pomiêdzy systemami wewnêtrznymispó³ki, jak i wymiana danych pomiêdzy systemamiGSG a systemami zewnêtrznymi (np. systemamisprzedawców gazu, innych operatorów systemu dys-trybucyjnego czy operatora systemu przesy³owego).Zasady dzia³ania, szablony dokumentów, lista wyma-gañ, opis zadañ oparte zosta³y na miêdzynarodowychstandardach w dziedzinie budowy infrastruktury apli-kacyjnej zorientowanej us³ugowo (ang. SOA – Servi-ce-Oriented Architecture).

Cele szczegó³owe projektu: ! inwentaryzacja relacji pomiêdzy systemami infor-

matycznymi – opis stanu obecnego infrastrukturyaplikacyjnej GSG,

! zorientowanie us³ugowo infrastruktury aplikacyj-nej GSG, zgodnie z wytycznymi metodyki SOAGovernance & Management Method (SGMM),opracowanej przez IBM,

! wypracowanie dostosowanych do potrzeb GSGstandardów integracji aplikacji na podstawie szynyintegracyjnej IBM WebSphere,

! optymalizacja pracy œrodowiska sprzêtowegoi oprogramowania szyny integracyjnej GSG,

! prezentacja praktycznego zastosowania wypraco-wanych standardów integracji aplikacji poprzezprzeprowadzenie wzorcowego przedsiêwziêcia in-tegracji,

! przekazanie wiedzy pracownikom IT w celu samo-dzielnego utrzymywania i rozwijania przyjêtej me-todyki.

Z technicznego punktu widzenia integracja syste-mów informatycznych polega na zaprogramowaniusposobu wymiany danych pomiêdzy aplikacjami po-przez tworzenie tzw. interfejsów. Na pewnym etapierozwoju infrastruktury informatycznej zapanowanienad strumieniami danych wymienianych przez sys-temy, modu³y i aplikacje staje siê bardzo trudne. Dotego problemem staje siê koniecznoœæ budowaniawielu po³¹czeñ typu punkt–punkt pomiêdzy aplika-cjami, które czêsto musz¹ przenosiæ wiele zdupliko-wanych danych z innych po³¹czeñ, a wœród nich tyl-ko czêœæ danych istotnych dla danego po³¹czenia.Ma to oczywisty wp³yw na efektywnoœæ wymianydanych. Dodatkowo, gdy zaistnieje potrzeba prze-sy³ania tych samych danych do wielu systemów,uruchamianie du¿ej liczby interfejsów w systemierównoczeœnie przetwarzaj¹cym informacje bizneso-we mo¿e negatywnie wp³yn¹æ na ogóln¹ wydajnoœætego systemu.

Dalszym krokiem w kierunku optymalizacji roz-woju infrastruktury informatycznej firmy jestwdro¿enie tzw. szyny integracyjnej – oprogramo-wania warstwy poœrednicz¹cej (ang. middleware),które uczestniczy w wymianie danych pomiêdzysystemami informatycznymi, wprowadzaj¹c ele-menty optymalizacji oraz wysoki poziom standary-zacji w tym obszarze. Takie oprogramowanie zo-sta³o ju¿ wczeœniej wdro¿one w GSG w postacizbioru aplikacji pod wspóln¹ nazw¹ IBM Web-Sphere. Do tej pory brak by³o jednak odpowied-nich wytycznych, które standaryzowa³yby procesplanowania i realizacji czynnoœci wykonywanychpodczas integracji miêdzysystemowych, a tak¿ezbioru wymagañ, które musi spe³niæ wykonawcainterfejsu systemowego w zakresie jego budowyi dokumentacji. Braki te zosta³y uzupe³nione w³a-œnie poprzez realizacjê opisanego w niniejszym ar-tykule projektu.

Harmonogram realizacyjny projektu podzielono nacztery fazy: " FAZA 1.

W tej fazie podstawowym celem dzia³añ zespo³uprojektowego by³o przeprowadzenie inwentaryzacjiaplikacji dzia³aj¹cych w GSG oraz przep³ywów infor-macji pomiêdzy tymi aplikacjami. W efekcie powsta-

Standardyintegracyjne GSG

Wraz z koñcem lipca w Górnoœl¹skiejSpó³ce Gazownictwa zakoñczy³ siê projekt informatyczny pn. „Wdro¿eniestandardów integracyjnych dla GSG”.Wykonawc¹ w projekcie by³ znany na rynku integrator systemów informatycznych – firma IBM Polska.

36 p r z e g l ¹ d g a z o w n i c z y g r u d z i e ñ 2 0 1 2

Mariusz Aksamitowski


³o kilka dokumentów opisuj¹cych szczegó³owo infra-strukturê aplikacyjn¹ GSG oraz rolê, jak¹ pe³ni w niejoprogramowanie szyny integracyjnej. " FAZA 2.

Polega³a na opracowaniu kluczowego produktuprojektu – dokumentu „Standardy integracyjneGSG”. Na podstawie wyników inwentaryzacji aplika-cji oraz wiedzy uzyskanej od pracowników GSG wy-konawca opracowa³ dostosowan¹ do potrzeb spó³kimetodykê integracji miêdzysystemowej. Dokumenta-cja standardów oprócz ogólnego opisu sposobu wy-korzystania metodyki zawiera opis kroków postêpo-wania podczas realizacji przedsiêwziêcia integracyj-nego oraz szablony dokumentów wykorzystywanychw trakcie integracji. " FAZA 3.

Praca zespo³u w tej fazie polega³a na przygotowa-niu œrodowiska testowego, a nastêpnie przeprowa-dzeniu integracji aplikacji w tym œrodowisku zgodniez opracowanymi w poprzedniej fazie standardami In-tegracyjnymi GSG. Jako przyk³ad wzorcowego przed-siêwziêcia integracji wybrano po³¹czenie systemówinformatycznych GSG ze spreparowanymi specjalniedo celów testowych dwoma systemami sprzedawcówgazu (patrz rysunek obok). Po przeprowadzeniuwzorcowego przedsiêwziêcia integracji zorganizowa-no szkolenie dla wybranych pracowników biura ITz zakresu u¿ytkowania dokumentacji standardów in-tegracyjnych GSG. " FAZA 4.

Wynikiem ostatniej fazy projektu by³a zaktualizo-wana wersja standardów, w której poprawiono wy-kryte b³êdy i umieszczono dodatkowe informacje bê-d¹ce wynikiem analiz œrodowiska IT przeprowadzo-nych w trakcie projektu.

Wdro¿one w spó³ce standardy integracyjne zosta-n¹ wykorzystane podczas realizacji przysz³ych wdro-¿eñ systemów informatycznych, aby dzia³ania inte-gracyjne w ich ramach by³y przeprowadzane w spo-sób ustandaryzowany.

Korzyœci z realizacji projektu w obszarze bizne-sowym: ! przygotowanie infrastruktury informatycznej spó³ki

do integracji z systemami informatycznymi partne-rów handlowych na zliberalizowanym rynku gazu,

! optymalizacja operacji wymiany danych pomiêdzysystemami realizuj¹cymi procesy biznesowe –zwi¹zane ze sprzeda¿¹ i rozliczaniem us³ug mog¹byæ zautomatyzowane z wykorzystaniem szyny in-tegracyjnej,

! lepsze zrozumienie funkcjonowania infrastrukturyIT po przejœciu na model us³ugowy – wykorzysta-nie portfolio us³ug IT,

! wykorzystanie us³ugowo zorientowanego podej-œcia do realizacji strategii GSG i celów w niej wy-znaczonych,

! ukierunkowanie rozwoju infrastruktury IT.

Korzyœci z realizacji projektu w obszarze IT: ! ustandaryzowanie procesów budowy i udostêp-

niania us³ug IT przy wykorzystaniu dobrych prak-tyk wypracowanych w IBM,

! przygotowanie infrastruktury informatycznej spó³-ki do ³atwej i dobrze zestandaryzowanej integracjipomiêdzy wewnêtrznymi i zewnêtrznymi systema-mi informatycznymi,

! lepsze przygotowanie infrastruktury IT do realiza-cji potrzeb biznesowych,

! mo¿liwoœæ wymiany systemów bez zaburzaniafunkcjonowania innych czêœci infrastruktury apli-kacyjnej IT,

! weryfikacja i optymalizacja operacji wymiany da-nych pomiêdzy aplikacjami,

! centralizacja wiedzy o wykorzystywanych w spó³-ce systemach dziedzinowych, interfejsach, proto-ko³ach wymiany danych, relacjach miêdzysyste-mowych,

! wypracowanie szablonów dokumentów niezbêd-nych do definiowania wymagañ przedsiêwziêæwdro¿eniowych (np. wzorców za³¹czników doSIWZ),

! ukszta³towanie wiedzy s³u¿b IT w p³aszczyznach: # merytorycznego definiowania przedsiêwziêcia

integracji, # planowania i monitorowania projektu integracji,# realizacji merytorycznej projektu (technologicz-

nej i organizacyjnej), # obs³ugi operacyjnej. !

Górnoœl¹ska Spó³ka Gazownictwasp. z o.o. w Zabrzuul. Szczêœæ Bo¿e 11, 41-800 Zabrze tel. (+48) 32 398 50 00,faks (+48) 32 271 78 01e-mail: [email protected]; www.gsgaz.pl

Realizacja wzorcowego przedsiêwziêcia integracji (PoC)

W Zak³adzie Gazowniczym w Krakowie na tere-nie RDG Dobczyce we wrzeœniu zakoñczy³ysiê prace przy przebudowie gazoci¹gu

wysokiego ciœnienia DN 300/250 relacji Cechówka–Zakopane, w miejscowoœci Borzêta pod Myœlenicami

i miejscowoœci Stró¿a.W tych dwóch przypad-kach tereny, przez któreprzebiega gazoci¹g, oka-za³y siê terenami czyn-nych osuwisk. W obumiejscach obfite opadydeszczu przyczyni³y siê doodrywania siê warstw zie-mi od pod³o¿a skalnegoi przesuwania siê na du¿eodleg³oœci od pierwotne-go po³o¿enia, a tak¿e za-bierania po drodze obiek-tów budowlanych.

Aby doraŸnie zabez-pieczyæ dostawê gazu naPodhale – do NowegoTargu i Zakopanego – wy-konano niezbêdne pracezabezpieczaj¹ce. Polega³yone m.in. na za³o¿eniu nagazoci¹gu specjalnych za-worów zwrotnych (naelementach uk³adu za-suw), które uniemo¿liwi¹wyp³yw gazu, a tym sa-mym obni¿¹ ciœnienie odstrony Zakopanego z usz-kodzonego gazoci¹guw sytuacji potencjalnejawarii.

Ze wzglêdu na specyfikê terenu, du¿y obszar od-dzia³ywania osuwiska i brak mo¿liwoœci szybkiej prze-budowy gazoci¹gu, prace remontowe musia³y byæpoprzedzone d³ugotrwa³ym procesem opracowaniadokumentacji projektowej, koniecznymi ekspertyzamigeologicznymi, uzyskaniem opinii oraz zgody w³aœci-cieli nieruchomoœci, na których zaprojektowano now¹trasê gazoci¹gu. W pierwszym przypadku budowêodcinka gazoci¹gu DN 300 d³ugoœci 285 m wykona-no metod¹ przewiertu sterowanego pod terenemosuwiska. Po wykonanych badaniach geologicznychstwierdzono, i¿ g³êbokoœæ posadowienia gazoci¹gupowinna znajdowaæ siê oko³o 21– 24 m od rzêdnychpowierzchni terenu, ze wzglêdu na wystêpuj¹c¹ war-

stwê piaskowca, który tworzy warstwê stabiln¹ (pozap³aszczyzn¹ poœlizgu). Po wykonaniu przewiertu pilo-ta¿owego otwór zosta³ rozwiercony do œrednicy DN 600 w celu bezpiecznego wci¹gania gazoci¹gu dowykonanego profilu. Ze wzglêdu na dogodne warun-ki terenowe ca³y odcinek przebudowywanego gazo-ci¹gu zosta³ pospawany, a spawane miejsca poddanebadaniom radiograficznym (RTG). Po na³o¿eniu rêka-wów termokurczliwych na ca³ym odcinku rury na³o-¿ono izolacjê z ¿ywicy epoksydowej – jako czynnikchroni¹cy gazoci¹g przed zarysowaniami w czasiewci¹gania do wykonanego otworu. Po wykonaniupróby szczelnoœci budowany odcinek gazoci¹gu w³¹-czono do eksploatacji.

W miejscowoœci Stró¿a na obszarze osuwiska – zewzglêdu na brak innej mo¿liwoœci – gazoci¹g zosta³przebudowany i przebiega now¹ tras¹ – poza od-

Ze skutkami powodzi z 2010 roku, a szczególnie odbudow¹ zniszczonych gazoci¹gów, boryka³o siê wiele jednostekwchodz¹cych w sk³ad Karpackiej Spó³kiGazownictwa. Z perspektywy dwóch latproces odbudowy zniszczeñ okaza³ siê nie tylko kosztowny, ale bardzo czasoch³onny.

Przebudowa gazoci¹gu do stolicy Podhala

KARPACKA SPÓ£KA GAZOWNICTWA

Janusz Kieniewicz

Pasowanie nowego fragmentugazoci¹gu do przebiegu istniej¹cego wczeœniej.

Spawanie fragmentu nowego gazoci¹gu wci¹gniêtego po trasie przewiertu sterowanego ze star¹ czêœci¹gazoci¹gu.


dzia³ywaniem osuwiska. W tym przypadku zastoso-wano metodê wykopu otwartego na odcinku 585 m.

Ze wzglêdu na bardzo trudne warunki terenowe(grunt skalisty i warstwy ³upka) przy budowie u¿y-wano ciê¿kiego sprzêtu do rozbijania ska³. Pracew³¹czeniowe obu budowanych gazoci¹gów odby-wa³y siê przy zamkniêtych uk³adach zasuw w miej-scowoœci Cechówka i Stró¿a i opró¿nionym z gazuodcinku gazoci¹gu. Prace prze³¹czeniowe poprze-dzono zczerpywaniem gazu na odcinku przygoto-wywanym do wy³¹czenia. Poprzez po³¹czon¹ sieægazoci¹gów œredniego ciœnienia, zasilanych z po-szczególnych stacji red.-pom. I st. na odcinku do Za-kopanego oraz dziêki odpowiedniemu zapasowi ga-zu na tym odcinku (bufor gazu w gazoci¹gu) na czasprowadzenia prac nie by³o koniecznoœci przerwaniadostaw gazu dla odbiorców. !

Autor jest pracownikiem ZG Kraków.

Wydarzenia odby³y siê na prze³omie sierpnia i wrze-œnia, a zasiêgiem objê³y miejscowoœci le¿¹ce naterenie powiatu w³odawskiego. To w³aœnie tu

KSG, przy wsparciu funduszy Unii Europejskiej realizuje in-westycjê maj¹c¹ na celu gazyfikacjê piêciu przygranicz-nych gmin z województwa lubelskiego: Rudej Huty, WoliUhruskiej, Hañska, W³odawy oraz miasta W³odawy. Przypromocji projektu szczególny nacisk po³o¿ono na informo-wanie lokalnych samorz¹dów i mieszkañców gazyfikowa-nych obszarów o podejmowanych przez spó³kê dzia³a-niach. W ramach Dni Dobros¹siedztwa przedstawicieleKSG oraz ZG w Lublinie uczestniczyli w III Miêdzynarodo-wej Konferencji „Nasze Polesie, nasz Bug”. Celem wizytyby³o zwiêkszenie œwiadomoœci opinii publicznej o dzia³alno-œci KSG, a zw³aszcza nakreœlenie korzyœci wynikaj¹cychz rozpoczynaj¹cej siê inwestycji.

Promocjê projektu uda³o siê doskonale wpisaæ tak¿ew œwiêto plonów w Hañsku. Zainteresowani mo¿liwoœci¹przy³¹czenia do sieci gazowej odwiedzali punkt informacyj-ny KSG. Wyczerpuj¹cych odpowiedzi na zadawane pytaniaudzielali przedstawiciele ZG w Lublinie. Dodatkowo, pod-czas trwania obu wydarzeñ, dystrybuowano foldery i ma-teria³y informuj¹ce o inwestycji.

Przy realizacji inwestycji gazyfikacji rejonu W³o-dawy KSG korzysta z dzia³ania 10.2 Programu Ope-racyjnego Infrastruktura i Œrodowisko (PO IiŒ) na la-ta 2007–2013 r. !

Autor jest pracownikiem ZG Lublin.

Europejskie Dni Dobros¹siedztwa w gminie Zbere¿e oraz Do¿ynki Powiatu W³odawskiego w Hañsku sta³y siê doskona³¹ okazj¹ do rozpoczêcia akcjipromocyjnej projektu unijnego realizowanego przez Karpack¹ Spó³kê Gazownictwa.

Gazyfikacja rejonu W³odawy

Podczas do¿ynek w Hañsku ka¿da gmina prezentowa³a swójdorobek kulturalny.


Karpacka Spó³ka Gazownictwasp. z o.o. w Tarnowieul. Bandrowskiego 16, 33-100 Tarnówtel. (+48) 14 632 31 00, faks (+48) 14 632 31 11,sekr.(+48) 14 632 31 12www.ksgaz.pl

Filip Dyguœ

Wykonywanie przewiertu sterowanego na trasiegazoci¹gu.

MAZOWIECKA SPÓ£KA GAZOWNICTWA

Oddzia³ Zak³ad Gazowniczy Bia³ystok – „spadko-bierca” podlaskiego gazownictwa – jest obecniejedn¹ z szeœciu jednostek terenowych Mazo-

wieckiej Spó³ki Gazownictwa, której tradycje siêgaj¹ po-³owy XIX wieku. Oddzia³ Zak³ad Gazowniczy Warszawawywodzi siê bezpoœrednio z tradycji Gazowni Warszaw-skiej, dostarczaj¹cej odbiorcom gaz ju¿ od 1856 roku.Bogat¹ histori¹ mog¹ poszczyciæ siê tak¿e inne oddzia³y– Zak³ad Gazowniczy £ódŸ, którego korzenie siêgaj¹ ro-ku 1868 i Zak³ad Gazowniczy Radom, licz¹cy 84 lata.

Dzisiejszy Bia³ystok – 300-tysiêczna stolica woje-wództwa podlaskiego – jest najwiêkszym miastem pó³-nocno-wschodniej Polski. Dziêki specyficznej lokalizacjigeograficznej Bia³ystok sta³ siê prawdziwym konglome-ratem kulturowym, w którym od wieków ¿y³y mniejszo-œci: bia³oruska, ¿ydowska, romska, tatarska, rosyjskai ukraiñska, co sta³o siê inspiracj¹ do nazwania Bia³ego-stoku miastem wielu kultur. Ponad 30% miasta, otoczo-

nego Puszcz¹ Knyszyñsk¹, stanowi¹ tereny zielone:w jego granicach znajduje siê osiem parków i dwa rezer-waty przyrody – dziêki czemu miasto nazywane jest czê-sto zielonym miastem.

Mog³oby siê wydawaæ, ¿e 50 lat gazownictwa w Bia-

³ymstoku to niewiele, ale w strukturach ZG Bia³ystokznajduj¹ siê, zlokalizowane na Mazurach, jednostki mo-g¹ce poszczyciæ siê ponad 100-letni¹ tradycj¹.

W „Historii gazownictwa polskiego” pod redakcj¹ Bo-gumi³y Nawrockiej-Fuchs, czytamy: „od po³owy XIX wie-ku do I wojny œwiatowej na terenach polskich powsta³y122 gazownie, z tego w zaborze pruskim 93, w zaborzeaustriackim 16 i w zaborze rosyjskim 13''. W PrusachWschodnich, czyli na terenach dzisiejszej Warmii i Mazur,mo¿na by³o doliczyæ siê 36 gazowni. Obszar ten by³znacznie lepiej zurbanizowany ni¿ pozosta³a czêœæ kraju.Ponadto Prusy wykorzysta³y odszkodowania wojenne, ja-kie Francja, po przegranej wojnie w 1871 roku, musia³awyp³aciæ Niemcom. Dziêki temu nawet niewielkie mia-steczka mog³y sobie pozwoliæ na budowê zak³adu gazow-niczego. Jako pierwsza na tych terenach powsta³a gazow-nia olsztyñska, wybudowana w 1889 roku, która otwo-rzy³a kartê ery gazowej dla ZG Olsztyn. Rok póŸniej po-wsta³y gazownie w Gi¿ycku i Olecku, w 1898 w E³ku,w 1901 w Wêgorzewie, w 1908 w Piszu, a w 1910 w Mi-ko³ajkach i Rynie. Wszystkie te wytwórnie pocz¹tkowozasila³y gazem tylko latarnie uliczne, a w póŸniejszymokresie – zak³ady rzemieœlnicze, urzêdy, budynki u¿ytecz-noœci publicznej, a przede wszystkim urz¹dzenia gazoweu odbiorców indywidualnych. Po zniszczeniach drugiejwojny œwiatowej czêœæ gazowni warmiñsko-mazurskichodbudowano. Produkowa³y one gaz wêglowy do czasudoprowadzenia w rejony ich dzia³ania gazu ziemnego.Najd³u¿ej klasyczna gazownia funkcjonowa³a w Miko³aj-kach. Zamkniêto j¹ w 1987 roku.

Czy coœ pozosta³o po tych placówkach? W Wêgorze-wie, Miko³ajkach, Piszu i Rynie jeszcze dziœ mo¿emy po-

Mija 50 lat od dnia, w którym pracê rozpoczê³a Gazownia Miejska w Bia³ymstoku. 13 paŸdziernika 1962 roku po raz pierwszy gaz pop³yn¹³do 2000 odbiorców w centrum miasta.

ZG Bia³ystok spadkobierc¹ XIX-wiecznych tradycji mazurskich gazowni


El¿bieta Burczak, Jerzy Wróblewski


dziwiaæ relikty charakterystycznej dla wytwórni gazumiejskiego architektury. Nadal funkcjonuj¹ tam wybu-dowane ponad 100 lat temu budynki mieszkalno-biu-rowe. W Wêgorzewie adaptowano piecowniê na biuro,a w Miko³ajkach owalny zbiornik na gaz s³u¿y do dzisiajjako pomieszczenie magazynowe. Bardzo ciekawie wy-gl¹daj¹ detale elementów budynków i urz¹dzeñ, jakchoæby metalowa chor¹giewka na dachu budynku pie-cowni w Wêgorzewie, z wykutym rokiem otwarcia ga-zowni – 1901, czy zachowana tabliczka znamionowaz dat¹ produkcji – 1897, zdjêta z drzwiczek pieca pod-grzewaj¹cego retorty w e³ckiej wytwórni, wybudowanejprzez firmê Berlin-Anhaltische Maschinenbau AG z Des-sau w 1898 roku. Warto wspomnieæ równie¿, ¿e na po-cz¹tku XX wieku znaczna iloœæ wytwarzanego w E³kugazu przeznaczana by³a do produkcji energii elektrycz-nej, poniewa¿ spó³ka eksploatuj¹ca gazowniê by³a jed-noczeœnie w³aœcicielem turbin gazowych wytwarzaj¹-cych pr¹d elektryczny, którym zasilany by³ E³k, Wydminyi Prostki.

W Rynie mo¿na jeszcze spotkaæ budynki mieszkalne,nad drzwiami których zamontowane s¹ skrzynki z nu-merem domu, podœwietlanym gazem. W latach 80. ub.w. podczas akcji zamiany gazu z wêglowego naziemny w gi¿yckich mieszkaniach pracownicy napotyka-li ró¿nego rodzaju urz¹dzenia gospodarstwa domowe-go, takie jak ¿elazka zwyk³e i na tzw. dusze oraz ró¿newzory lokówek, które przed u¿yciem podgrzewa³o siênad gazowym palnikiem. Oprócz tego mo¿na by³o jesz-cze zobaczyæ wystaj¹ce z sufitów cienkie rurki gazowe,które zasila³y ¿yrandole oœwietlaj¹ce mieszkania. Takiew³aœnie ¿eliwne ¿yrandole znajdowano jeszcze w latach50. ub.w. na z³omowisku w Wêgorzewie.

O historii tych placówek i zasadach ich funkcjonowa-nia w ówczesnych realiach dowiadujemy siê równie¿z zachowanej dokumentacji technicznej i fotograficznejoraz prasowych doniesieñ. Przyk³adem mo¿e byæ doku-

mentacja projektowa na budowê gazowni w Rynie, wy-konana przez firmê Karl Francke z Bremy. Teczka zawie-raj¹ca plany obiektów produkcyjnych, projekty tech-niczne zbiornika gazu i szczegó³owe projekty wszystkichurz¹dzeñ zosta³a odnaleziona na strychu budynku, daw-nej siedziby placówki w Rynie. Jest ona œwiadectwemmyœli in¿ynierskiej sprzed 100 lat. Warto te¿ zajrzeæ doartyku³u w gazecie wychodz¹cej w latach wojnyw Olecku. W „Treuburger Zeitung”, w numerze 241z 14 paŸdziernika 1940 roku czytamy miêdzy innymi:„nowy piec gazowy dzia³a od 27 czerwca. (...) Mo¿erocznie osi¹gn¹æ podwójn¹ wydajnoœæ starego urz¹dze-nia, tak ¿e w okreœlonym czasie mo¿na zgromadziæznaczn¹ rezerwê gazu, a poza tym znacz¹co poprawi³asiê jego jakoœæ”.

Cenne Ÿród³o informacji stanowi¹ równie¿ byli pra-cownicy tych jednostek. Z ich relacji odtworzyæ mo¿naró¿ne historie, których pró¿no by szukaæ w Ÿród³ach pi-sanych. I tak, np. pierwszy powojenny kierownik gi¿yc-kiej gazowni opowiada³, ¿e postêpami w odbudowie za-k³adu zainteresowa³ siê komisarz nadzwyczajny ds. od-budowy wybrze¿a – Eugeniusz Kwiatkowski, przedwo-jenny budowniczy Gdyni. Gdy w marcu 1948 roku przy-jecha³ do Gi¿ycka, na wieœæ o braku funduszy osobiœciewypisa³ czek na kwotê 800 tys. z³ na remont gazowni.Jeden z najstarszych pracowników gazowni ryñskiejwspomina³, jak trudno by³o namówiæ przesiedleñców zewschodu do korzystania z gazu, którego do tej pory nieznali. Z kolei emerytowany kierownik oleckiej wytwórniopowiada³, ¿e proces zamiany gazu wêglowego na pro-pan-butan zosta³ poprzedzony kontrol¹ szczelnoœci siecigazowej, któr¹ wykonywano z wykorzystaniem szeœciuspecjalnie szkolonych w oœrodku tresury psów. Wykry-wa³y one nawet najmniejsze iloœci gazu.

Wiêcej opowieœci na ten temat mo¿na znaleŸæw monografii „50 lat Zak³adu Gazowniczego Bia³y-stok”, wydanej przez Mazowieck¹ Spó³kê Gazownic-twa Oddzia³ Zak³ad Gazowniczy Bia³ystok w roku2012. O zabytkowej technologii produkcji gazu miej-skiego mo¿emy siê natomiast dowiedzieæ z albumu„Œladami gazowego p³omienia”, wydanego przezMiejsk¹ Gazowniê w Olsztynie w 1999 roku. Oba tewydawnictwa mog¹ s³u¿yæ jako przewodniki podczasturystycznych wêdrówek po Warmii i Mazurach, tymbardziej ¿e ju¿ niewiele obiektów zwi¹zanych z pro-dukcj¹ gazu pozosta³o w naszym kraju. Dlatego war-to zwróciæ na nie szczególn¹ uwagê. !

Autorzy s¹ pracownikami Mazowieckiej Spó³ki Gazow-nictwa.

W naszymkraju pozosta³oju¿ niewieleobiektówzwi¹zanychz produkcj¹gazu.

Mazowiecka Spó³kaGazownictwa sp. z o.o.ul. Krucza 6/14, 00-537 Warszawatel. (+48) 22 667 39 00faks (+48) 22 667 37 46www.msgaz.pl

We wrzeœniu br. oficjalnie uruchomiono po³u-dniowo-wschodnie zasilanie miasta Gdañskaoraz uk³ad przy³¹czeniowy zasilaj¹cy w gaz

ziemny rafineriê Grupy Lotos SA. Przedsiêwziêcie zre-alizowano dziêki wybudowaniu przez spó³kê gazoci¹-gu wysokiego ciœnienia relacji Kolnik–Gdañsk o d³u-goœci 30,2 km, który jest czêœci¹ wiêkszego projektuwspófinansowanego przez Uniê Europejsk¹ ze œrod-ków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnegopn. „Po³udniowo-wschodnie zasilanie miasta Gdañ-ska wraz z gazyfikacj¹ Wiœlinki i Wyspy Sobieszew-skiej”. Zrealizowana przez Pomorsk¹ Spó³kê Gazow-nictwa inwestycja przyczyni³a siê zarówno do wzrostubezpieczeñstwa energetycznego Gdañska – poprzezdywersyfikacjê dostaw gazu z kierunku po³udniowo--wschodniego, jak i do pozyskania najwiêkszegow historii klienta Grupy Lotos, dla której spó³kaœwiadczyæ bêdzie us³ugê dystrybucji. Dziêki inwesty-cji iloœæ przesy³anego do gdañskiej rafinerii gazu bê-dzie stanowiæ ponad 35% rocznego wolumenu gazutransportowanego przez PSG.

17 wrzeœnia 2012 r. na stacji gazowej w Przejazdo-wie odby³a siê uroczystoœæ oficjalnego uruchomienia

gazoci¹gu zasilaj¹cego Gdañsk i ¯u³awy oraz instala-cji Grupy Lotos SA. W spotkaniu uczestniczyli zna-mienici goœcie, m.in. Miko³aj Budzanowski, ministerskarbu pañstwa, który osobiœcie uruchomi³ zasilaniemiasta, oraz Gra¿yna Piotrowska-Oliwa, prezesPGNiG SA.

Obecnie w ramach projektu „Po³udniowo-wscho-dnie zasilanie miasta Gdañska wraz z gazyfikacj¹ Wi-œlinki i Wyspy Sobieszewskiej”, gazyfikowana jestWyspa Sobieszewska, Wiœlinka i gminy zlokalizowanena terenie ¯u³aw Gdañskich: Pruszcz Gdañski, SuchyD¹b, Pszczó³ki i Cedry Wielkie. Inwestycja jestogromn¹ szans¹ dla regionu, zw³aszcza Trójmiastai ¯u³aw Gdañskich, poniewa¿ dziêki stworzeniu lep-szych warunków dla prowadzenia dzia³alnoœci gospo-darczej znacznie wzrasta jego atrakcyjnoœæ. Nowemo¿liwoœci dostaw gazu oznaczaj¹ równie¿ wzrostpoziomu ¿ycia mieszkañców oraz poprawê standar-dów turystycznych zarówno w zakresie poziomu ofe-rowanych cen, jak i poprawy stanu œrodowiska natu-ralnego.

Powy¿szy projekt jest jednym z trzech, które s¹realizowane w spó³ce w ramach I konkursu Progra-mu Operacyjnego Infrastruktura i Œrodowisko2007–2013, Priorytet X Bezpieczeñstwo energetycz-ne, w tym dywersyfikacja Ÿróde³ energii, Dzia³anie10.2 – Budowa systemów dystrybucji gazu ziemnegona terenach niezgazyfikowanych i modernizacja ist-niej¹cych sieci. W ramach pierwszego konkursu zo-stanie wybudowanych ok. 169,4 km gazoci¹gów wy-sokiego ciœnienia oraz 134 km œredniego ciœnienia.Planowana ³¹czna wartoœæ projektów to 395,4 mln z³brutto, natomiast przewidywana kwota dofinanso-wania to 114,0 mln z³.

W maju 2012 roku PSG rozpoczê³a realizacjê ko-lejnych czterech projektów dofinansowanych zeœrodków EFRR w ramach II konkursu POIiŒ: „Gazziemny – energia dla pokoleñ, gazyfikacja miejsco-woœci £ochowo, £ochowice oraz Lisi Ogon w gminieBia³e B³ota”, „Gaz ziemny – energia dla pokoleñ, ga-zyfikacja gmin Rypin i Osiek”, „Gaz ziemny – energiadla pokoleñ, gazyfikacja gmin Dobrcz i Koronowo”oraz „Doprowadzenie gazu do niezgazyfikowanychrejonów powiatu kartuskiego”. W wyniku realizacjitrzech pierwszych projektów do roku 2015 zostaniewybudowanych ponad 126,45 km sieci gazowejœredniego ciœnienia i ponad 5,88 km sieci gazowejwysokiego ciœnienia. Czwarty projekt realizowanyjest na terenie powiatu kartuskiego i obejmuje zasiê-giem wybrane miejscowoœci z gmin: Kartuzy, ¯uko-

POMORSKA SPÓ£KA GAZOWNICTWA

Pomorska Spó³ka Gazownictwa, która w³aœnie zakoñczy³a strategiczn¹ dla Gdañska inwestycjê, ju¿ rozpoczê³akolejne projekty dofinansowane ze œrodków Unii Europejskiej.

W roli beneficjentaKatarzyna Wróblewicz


Goœci powita³ Adam Kielak, prezes PSG.


Inwestycjajest ogromn¹szans¹ dla regionu,zw³aszczaTrójmiastai ¯u³aw Gdañskich.

wo, Somonino, Chmielno i Przodkowo. W miejsco-woœci Garcz zostanie wybudowana stacja gazowawysokiego ciœnienia, natomiast w gminie Chmielnogazoci¹gi œredniego ciœnienia o ³¹cznej d³ugoœci oko³o97,2 km. Wykonanie zadania umo¿liwi spiêcie siecigazowej œredniego ciœnienia zasilaj¹cej Kartuzy z trój-miejskim systemem gazoci¹gów œredniego ciœnienia.Planowana ³¹czna wartoœæ projektów drugiego kon-kursu to 111,3 mln z³ brutto, natomiast przewidywa-na kwota dofinansowania to 36 mln z³.

Pierwsze wnioski o dofinansowanie unijne spó³kaz³o¿y³a ju¿ w 2010 r. Od tego czasu regularnie badamo¿liwoœci dotacji i korzysta ze wszystkich pojawiaj¹-cych siê mo¿liwoœci. Jest to zwi¹zane z du¿ym nak³a-dem pracy i czasu ze strony pracowników firmy, jed-nak korzyœci p³yn¹ce z zewnêtrznego finansowaniaczêœci planowanych projektów s¹ nieocenione. Sta-nowi¹ równie¿ jeden ze sposobów osi¹gniêcia zak³a-danych celów zdefiniowanych w „Strategii rozwojuPomorskiej Spó³ki Gazownictwa na lata 2009–2013”,w scenariuszu intensywnego rozwoju spó³ki. !

Pomorska Spó³ka Gazownictwasp. z o.o.ul. Wa³owa 41/43, 80-858 Gdañsktel. (+48) 58 326 35 00 faks (+48) 58 326 35 04e-mail: [email protected], www.psgaz.pl


Miko³aj Budzanowski, minister skarbu pañstwa, uruchamia zasilanie miasta.

Fragment stacji gazowej w Przejazdowie na tle rafinerii Grupy Lotos SA.



W konkursie mi-nistra kultury i dzie-dzictwa narodowe-go „Zadbany zaby-tek”, przeprowa-dzonym przez Naro-dowy Instytut Dzie-dzictwa, budynekSzatni–£aŸni, któryjest siedzib¹ kwateryg³ównej Zak³adu Ga-zowniczego w Po-znaniu, zdoby³ jednoz czterech wyró¿nieñw kategorii: „Archi-tektura przemys³owa

i dziedzictwo techniki”. Jury wysoko oceni³o adapta-cjê zabytkowego budynku dawnej szatni i ³aŸni ga-zowni na cele biurowe, po³¹czon¹ z udan¹ jego roz-budow¹.

Wspomniany budynek WSG zg³osi³a tak¿e do kon-kursu „Modernizacja roku 2011”. Zg³oszono kilka-set kandydatur, kandydatura WSG dosz³a do fina³u.W ka¿dej kategorii przyznawano jeden tytu³ „Moder-nizacja roku 2011” i jedno wyró¿nienie. ZG w Pozna-niu w kategorii „Zabytki” otrzyma³ wyró¿nienie.Natomiast w równoczesnym plebiscycie interneto-wym na najpopularniejsz¹ modernizacjê roku 2011budynek Szatni–£aŸni otrzyma³ najwiêcej g³osów. !

Nagrodzona modernizacja

WIELKOPOLSKA SPÓ£KA GAZOWNICTWA

W uroczystoœci og³oszenia wyników konkursu „Modernizacja roku 2011” udzia³ wziêli (od lewej): Piotr Bukowy, projektant I etapu rewitalizacji i rozbudowySzatni–£aŸni, Eugeniusz Dota i Wojciech Dota, wykonawcyinwestycji, Robert Krupa, inspektor nadzoru ZG w Poznaniu, wicedyrektor Janusz Œniedziewski, dyrektor Andrzej Miko³ajczak i Andrzej Szmyt, kierownikDzia³u Inwestycji.

Budynek Szatni–£aŸni – obecniesiedziba dyrekcji ZG w Poznaniu.

Bilans dziesiêcioleciaDobiega koñca dziesi¹ty rok dzia³alnoœciWielkopolskiej Spó³ki Gazownictwa. Co przez te lata siê zmieni³o?

W 2003 r. WSG przes³a³a swoj¹ sieci¹ 1532 mln m3

gazu ziemnego, w tym E: 624 mln, Ls: 57 mlni Lw: 851 mln. W 2012 roku wolumen dystrybu-

cji gazu wyniesie 1656 mln m3, w tym E: 1 358 mln, Ls: 167 mln i Lw: 131 mln). Radykalnie zmieni³a siê struk-tura przesy³anego paliwa gazowego. Udzia³ gazu wysome-tanowego w roku 2003 wynosi³ 41 proc., natomiastw 2012 – 82 proc. To efekt potê¿nych, najwiêkszych w hi-storii polskiego gazownictwa operacji przestawiania setek

tysiêcy odbiorców na najbardziej kaloryczny rodzaj gazu.W roku 2013 udzia³ gazu E w dystrybucji WSG spadnieprawdopodobnie do 76 proc. WSG rozpocznie bowiemw pe³ni eksploatacjê gazoci¹gu ³¹cz¹cego kopalniê w Koœcia-nie z KGHM, który odbieraæ bêdzie wielkie iloœci gazu Ls.

Liczba odbiorców zwiêkszy³a siê z 844 tys. w 2003 r. do926 tys. na koniec 2012 r. Natomiast sieæ WSG (bez przy-³¹czy) wyd³u¿y³a siê przez dziesiêæ lat z 11 744 km do 16 383 km. Od roku 2008 r. WSG jest tak¿e w³aœcicielemgazoci¹gów wysokiego ciœnienia.

W 2003 r. pracowa³o w WSG 2196 osób, obecnie spó³-ka ta zatrudnia 1804 pracowników.

Przez minion¹ dekadê WSG notowa³a sta³y wzrost ren-townoœci dystrybucji. !

Leszek £uczak

Wielkim sukcesem zakoñczy³ siê udzia³WSG w dwóch ogólnopolskich konkursachna najlepiej przeprowadzon¹ i ukoñczon¹w roku 2011 rewitalizacjê zabytkowychobiektów budowlanych.

Leszek £uczak



Nowa ods³ona kaliskiej dyspozycji

Ostatnim etapem prac by³o unowoczeœnieniepomieszczeñ, w których mieœci siê dyspozycjagazu. Wczeœniej w budynku tym wydzielono

pomieszczenie dla Sekcji Bilansowania i Analiz, którewyposa¿ono w klimatyzacjê oraz specjalistyczne me-ble i dygestorium. Pracuj¹ tam dwa chromatografy –jeden do badania THT, a drugi okreœlaj¹cy jakoœæ ga-zu i podstawowe parametry sk³adu gazu. Wymienio-

no te¿ sufit, zamontowano nowoczesne oœwietlenie,wyremontowano dach i elewacjê budynku.

W zmodernizowanej sali dyspozytorów zamonto-wano cztery bezszwowe 46-calowe monitory, dziêkiktórym poprawi³y siê warunki pracy dyspozytora pe³-ni¹cego nadzór merytoryczny nad transmisj¹ i popraw-noœci¹ danych telemetrycznych. Za nowymi ergono-micznymi stanowiskami dyspozytorów umieszczonoprzestronne szafy na niezbêdne dokumenty oraz mapysieci gazowej. Wydzielono aneks kuchenny. !

Leszek £uczak

Centralny Instytut OchronyPracy od 1998 roku doko-nuje wyboru przedsiê-

biorstw, które wyró¿niaj¹ siê podwzglêdem zapewnienia warun-ków bezpiecznej pracy. Badaj¹ckandydatów na cz³onków ForumLiderów Bezpiecznej Pracy, doko-nuje siê oceny wed³ug ró¿nych kryteriów. Specjalna ko-misja powo³ywania przez CIOP poddaje w danej firmieanalizie wskaŸnik wypadków przy pracy, wskaŸnik cho-rób zawodowych, poziom kwalifikacji pracownikówz dziedziny bhp, dzia³ania na rzecz upowszechnienia no-wych rozwi¹zañ naukowo-technicznych i organizacyj-nych na polu bezpieczeñstwa i higieny pracy oraz dzia³a-nia na rzecz zapobiegania wypadkom i chorobom zawo-

dowym. Te same kryteria stosuje siê tak¿ew póŸniejszej ocenie cz³onków forum,ubiegaj¹cych siê o przyznanie im Karty Li-dera Bezpiecznej Pracy (z³otej, srebrnejlub zielonej).

13 listopada 2012 r. podczas dorocz-nej konferencji Liderów BezpiecznejPracy, która odby³a siê w Legnicy, dogrona Liderów Bezpiecznej Pracy przy-

jêto Wielkopolsk¹ Spó³kê Gazownictwa.

L. £.

Otwarcie zmodernizowanej kaliskiej dyspozycji.

Zmodernizowany budynek Dzia³u Transportu Gazu ZGw Kaliszu.

Dyplom Lidera Bezpiecznej Pracy dla Wielkopolskiej Spó³ki Gazownictwa odbiera Grzegorz Bartoszewski, cz³onek zarz¹du.

Zakoñczono modernizacjê budynkuDzia³u Transportu Gazu w OddzialeZak³ad Gazowniczy w Kaliszu.

Wielkopolska Spó³ka Gazownictwasp. z o.o.ul. Grobla 15, 61-859 Poznañtel. (+48) 61 854 53 50, 854 51 00faks (+48) 61 852 39 23e-mail: [email protected]

Lider


autor?????????

Rozbudowany system sieci przesy³owej jest wa-runkiem koniecznym wszystkich kluczowychdla rozwoju rynku i bezpieczeñstwa kraju pro-

jektów. Bez odpowiedniej infrastruktury sieci przesy-³owej nie ma podstaw rzeczywista dywersyfikacja do-staw gazu za poœrednictwem terminalu LNG czy zapomoc¹ nowych po³¹czeñ systemowych z s¹siednimikrajami, nie wspominaj¹c ju¿ o projektach miêdzyna-rodowych, takich jak Korytarz Pó³noc–Po³udnie.

Operator Gazoci¹gów Przesy³owych GAZ–SYSTEM S.A.,którego kluczow¹ funkcj¹ jest pe³nienie roli niezale¿-nego operatora, troszczy siê jednoczeœnie o zapew-nienie odpowiedniej wydajnoœci infrastruktury prze-sy³owej dla dostaw gazu z ró¿nych Ÿróde³, a tym sa-mym technicznych warunków funkcjonowania zlibe-ralizowanego rynku gazu. Œwiadoma ci¹¿¹cej na niejodpowiedzialnoœci spó³ka opracowa³a i przyjê³aw ubieg³ym roku strategiê biznesow¹ – definiuj¹c¹podstawowe cele i wyznaczaj¹c¹ kierunki dzia³añ –która pomaga w sposób efektywny i skuteczny zreali-zowaæ zaplanowane inwestycje.

O modernizacji i rozbudowie infrastruktury przesy-³owej mówi siê od wielu lat, ale w rzeczywistoœci do-piero w ostatnim czasie widoczne s¹ wymierne efek-ty podejmowanych dzia³añ. Rok 2011 by³ rokiemznacznych osi¹gniêæ w zakresie rozbudowy sieci ga-zoci¹gów w Polsce oraz integrowania po³¹czeñ pol-skiej sieci z europejskim systemem przesy³owym. Od-dano do eksploatacji ponad 100 km nowych gazoci¹-gów przesy³owych, a wynik ten – bior¹c pod uwagêdotychczasow¹ historiê rynku gazu w Polsce – jestdu¿ym sukcesem. Ukoñczono budowê gazoci¹guW³oc³awek–Gdynia i oddano do eksploatacji nowy

gazoci¹g na Dolnym Œl¹sku. Dziêki temu mo¿liwe by-³o zwiêkszenie importu gazu przez punkt w Lasowiena granicy polsko-niemieckiej. Ukoñczone zosta³yrównie¿ bardzo wa¿ne dla polskiego systemu przesy-³owego t³ocznie gazu – w Goleniowie i Jaros³awiu.Dodatkowo, GAZ–SYSTEM S.A. stworzy³ mo¿liwoœætransportu gazu do Polski z kierunku po³udniowego,oddaj¹c do eksploatacji gazoci¹g Polska–Czechy, któ-ry ma ogromne znaczenie dla integracji systemówprzesy³owych tej czêœci Europy, szczególnie w kontek-œcie planowanego Korytarza Pó³noc–Po³udnie.

Wa¿nym elementem realizowanych z sukcesemprojektów infrastrukturalnych jest nowy sposób orga-nizacji procesu inwestycyjnego.

Dotychczasowa praktyka prowadzenia tego typuinwestycji zak³ada³a zlecanie firmie projektowej wy-konanie projektu budowlanego i wykonawczegowraz z uzyskaniem decyzji pozwolenia na budowê,a firmie wykonawczej – us³ugi wykonania gazoci¹guod etapu zorganizowania dostawy materia³ów do eta-pu wykonawczego. W realizacji strategicznych pro-jektów GAZ–SYSTEM S.A. zastosowa³ odmienn¹ prak-tykê. Polega³a ona na znacznie wiêkszym ni¿ dotychczaszaanga¿owaniu samego inwestora. GAZ–SYSTEM S.A.bezpoœrednio przeprowadzi³ przetargi na projektowa-nie gazoci¹gów i aktywnie wspó³uczestniczy³ w pozy-skaniu wszystkich wymaganych prawem decyzji ad-ministracyjnych – lokalizacyjnych i pozwoleñ na bu-dowê, bior¹c udzia³ w licznych spotkaniach z gmina-mi, urzêdami wojewódzkimi, ministerstwami oraz do-zorem technicznym. Spó³ka samodzielnie zorganizo-wa³a tak¿e przetargi na zakup rur i armatury, w wyni-ku których podpisa³a bezpoœrednie umowy z konsor-cjum firm (producentów) na dostawê niezbêdnych dobudowy materia³ów. Umowy te s¹ sukcesywnie reali-zowane, zgodnie z zapotrzebowaniem inwestora. Ko-lejnym elementem procesu by³o przeprowadzenieprzez GAZ–SYSTEM S.A. odrêbnych przetargów nawykonanie, czyli budowê, poszczególnych gazoci¹-gów. W tej sytuacji firmy budowlane nie odpowiada-j¹ wiêc kompleksowo za realizacjê ca³ej inwestycji,a jedynie za wykonanie robót budowlanych w tere-nie, z wykorzystaniem materia³ów dostarczonychbezpoœrednio przez inwestora. Nie musz¹c troszczyæsiê o rury i armaturê, wykonawca ponosi jednoczeœniemniejsze koszty inwestycyjne.

Intencj¹ spó³ki przy wprowadzeniu nowej organi-zacji procesu inwestycyjnego by³o lepsze zarz¹dzanie

OPERATOR GAZOCI¥GÓW PRZESY£OWYCH GAZ–SYSTEM S.A.

Krajowa infrastruktura przesy³u gazuZnaczenie i rozwój


Niezbêdnym elementem zliberalizowanego rynku gazu ziemnegojest istnienie rozbudowanej i sprawniefunkcjonuj¹cej infrastruktury wewnêtrznej, zdolnej zagwarantowaæ wystarczaj¹ce moce przesy³owe. Jest toczynnik równie wa¿ny, jak istnienie niezale¿nego operatora, który umo¿liwiazainteresowanym podmiotom swobodnydostêp do rynku.

Joanna Milczarek



Projekty zakoñczonew 2011 rokuudowodni³y,¿e nowy sposób prowadzeniainwestycjisprawdza siêw praktyce.

projektami, uzyskanie dodatkowych oszczêdnoœci,wynikaj¹cych z du¿ej skali zakupów, oraz znaczneograniczenie ryzyka inwestycyjnego. Trudna sytuacjafirm budowlanych i problemy wykonawców z rozli-czaniem siê z podwykonawcami staj¹ siê niejedno-krotnie czynnikiem ryzyka wielu inwestycji rynko-wych. Oddzielenie procesu projektowania, dostawyrur i armatury, a tak¿e samej budowy gazoci¹gu, mi-nimalizuje to ryzyko i pozwala optymalnie zabezpie-czyæ interes inwestora.

Projekty zakoñczone w 2011 roku udowodni³y, ¿enowy sposób prowadzenia inwestycji sprawdza siêw praktyce. Obecnie kontynuowany jest w prowa-dzonych przez GAZ–SYSTEM S.A. strategicznychprzedsiêwziêciach. W 2011 r. spó³ka rozstrzygnê³awszystkie przetargi na zakup rur oraz wszystkie prze-targi na wykonawstwo. W zwi¹zku z tym projekty za-³o¿one w planie inwestycyjnym GAZ–SYSTEM S.A. do2014 r. znajduj¹ siê na zaawansowanym etapie reali-zacji.

Najbardziej intensywne prace budowlane trwaj¹obecnie przy gazoci¹gu Œwinoujœcie–Szczecin, którypo³¹czy terminal LNG w Œwinoujœciu z krajowym sys-temem przesy³owym. Na trasie gazoci¹gu wykonanazosta³a wycinka drzew, odhumusowano teren, roz-wieziono rury. Na terenie budowy trwa spawanie rur.Harmonogram tego projektu przewiduje zakoñczeniebudowy gazoci¹gu w 2013 r.

Intensywne prace trwaj¹ tak¿e na objêtych spec-ustaw¹ (ustawa z 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjachw zakresie terminalu regazyfikacyjnego skroplonegogazu ziemnego w Œwinoujœciu) po³¹czeniach budo-wanych w pó³nocno-zachodniej i œrodkowej Polsce:gazoci¹gów Szczecin–Gdañsk, Rembelszczyzna–Gustorzyn i Gustorzyn–Odolanów, a tak¿e Szcze-cin–Lwówek. W wiêkszoœci tych inwestycji koñczy siêetap robót zwi¹zanych z odhumusowaniem gruntówi rozwózk¹ rur, a prace rozpoczynaj¹ tzw. czo³ówkispawalnicze. Znaczna czêœæ inwestycji w pó³nocno--zachodniej Polsce zakoñczy siê w 2014 roku, przy-nosz¹c korzyœci dla bezpieczeñstwa energetycznegokraju w postaci stworzenia warunków dla przesy³uzwiêkszonych iloœci gazu, jak równie¿ przyczyniaj¹csiê do rozwoju regionu i zamieszkuj¹cych go spo³ecz-

noœci lokalnych. Nie nale¿y bowiem zapominaæ, ¿egminy, na terenie których zlokalizowane s¹ gazoci¹gi,uzyskaj¹ dodatkowe wp³ywy finansowe w postaciodprowadzanego corocznie przez inwestora podatkuod nieruchomoœci w wysokoœci 2% inwestycji zlokali-zowanej na terenie danej gminy.

Kilka lat temu GAZ–SYSTEM S.A. za³o¿y³ sobie celwybudowania do 2014 roku ponad 1000 km nowychgazoci¹gów przesy³owych. Spó³ka – jako inwestor –jest mocno zdeterminowana, ¿eby w sposób skutecz-ny i efektywny kosztowo zrealizowaæ plan inwesty-cyjny w zakresie budowy nowych gazoci¹gów w Pol-sce. Jednoczeœnie GAZ–SYSTEM S.A. ju¿ teraz stawiasobie nowe cele i wyzwania. Kolejnym etapem roz-woju polskiego systemu przesy³owego bêd¹ nowegazoci¹gi w ramach wspieranego przez Uniê Europej-sk¹ gazowego Korytarza Pó³noc–Po³udnie, który po-³¹czy terminal LNG w Œwinoujœciu, przez po³udniow¹Polskê, Czechy, S³owacjê i Wêgry, z planowanym ter-minalem w Chorwacji na wyspie Krk.

Zapotrzebowanie na nowe gazoci¹gi przesy³owejest wci¹¿ bardzo du¿e, szczególnie w kontekœcie roz-

wijaj¹cej siê energetyki gazowej czy planów wydoby-cia gazu ³upkowego. Realizacja d³ugofalowego pro-gramu inwestycyjnego jest wk³adem GAZ–SYSTEM S.A.w rozwój polskiej gospodarki. !

Operator Gazoci¹gów Przesy³owychGAZ–SYSTEM S.A.ul. Mszczonowska 4, 02-337 Warszawatel. (+48) 22 220 18 00faks (+48) 22 220 16 06www.gaz-system.pl

Budowa gazoci¹gu Œwinoujœcie–Szczecin.

Zarz¹dzanie procesem inwestycyjnym

Roboty budowlaneDostawy inwestorskie

Umowy ramowe na dostawy rur

i armatury

Weryfikacja podobnychwykonawców

i warunków ofert

Odbiór i kontrolajakoœci

Wybór dostawcywy³¹cznie na podstawie

ustalonych obiektywnychkryteriów



TECHNOLOGIE

W tabeli 3. podano punkty pomiaro-we dla badañ wyrywkowych.

Dodatkowo, w za³¹czniku 3 zaleceñOIML CD3 podano nastêpuj¹ce wyja-œnienie: „przy strumieniu badania Qmingazomierze mechaniczne mog¹ mieæb³¹d ujemny poza zakresem MPE, cowynika szczególnie z powodu ró¿nychczynników (py³, temperatura, naprê¿e-nia mechaniczne itp.). Niemniej jednakw górnym zakresie strumienia objêtoœcizazwyczaj pracuj¹ niezawodniew ustalonych granicach MPE, ponie-

wa¿ g³ówne zu¿ycie wystêpuje w za-kresie strumieni pomiêdzy Qmax i Qt.Bior¹c to pod uwagê i z punktu widze-nia nadmiernego wzrostu kosztów,który mo¿e powstawaæ przy wymianiegazomierzy, w normalnych warunkacheksploatacji pracuj¹cych zadowalaj¹co,z ekonomicznego punktu widzeniamo¿e byæ uzasadnione zastosowaniejedynie punktów pomiarowych pomiê-dzy Qmax i Qt. Zatem pañstwowy or-gan nadzoruj¹cy mo¿e zdecydowaæ, bynie stosowaæ strumienia pomiarowegoQmin.”

Maj¹c na wzglêdzie powy¿sze zapi-sy, a tak¿e wyniki badañ metrologicz-nych i wnioski z przeprowadzonychanaliz statystycznych, przedstawionych

w opracowaniach [12] oraz publika-cjach [1] i [2], proponuje siê, aby ba-daæ gazomierze w punktach pomiaro-wych Qmin, Qt i Qmax, przy czym oce-nie zgodnoœci z wymaganiami poddanezostaj¹ wy³¹cznie wyniki odpowiadaj¹-ce Qt i Qmax. Wyniki badañ przy Qminpodlega³yby tylko analizie metrologicz-nej przez ich w³aœciciela pod k¹temewentualnego wyeliminowania gazo-mierzy zbytnio zani¿aj¹cych wskazania.

Na podstawie nowego projektu za-leceñ OIML CD3 [7], a tak¿e maj¹c nawzglêdzie wnioski i spostrze¿enia wy-nikaj¹ce z analizy tego projektu oraz

przeprowadzone stu-dium literaturowe, zak-tualizowano dokumento pierwotnej nazwie„Badanie gazomierzymiechowych z zastoso-waniem metody próby

losowej”. Ponadto, uwa¿a siê za sto-sowne odejœcie od powszechnej nazwy„próba losowa” i zast¹pienie jej okre-œleniem „kontrola wyrywkowa”, tj.okreœleniem znormalizowanym. Po do-konaniu aktualizacji dokument nosi na-zwê „Badanie gazomierzy miechowychz zastosowaniem kontroli wyrywko-wej” i wraz z innymi dokumenta-mi/analizami zosta³ przekazany przezIGG do wykorzystania w procesach le-gislacyjnych przez Ministerstwo Gos-podarki [3].

***

1. Na podstawie przeprowadzonychw INiG, przy wspó³pracy z IGGi spó³kami gazownictwa, badañ

i analiz gazomierzy opracowano –zdaniem autora – optymaln¹ meto-dê uwzglêdniaj¹c¹ krajowe uwarun-kowania techniczne w celu przed³u-¿ania okresu wa¿noœci weryfikacjigazomierzy miechowych z u¿yciemmetody statystycznej.

2. Zastosowanie w praktyce kontroliwyrywkowej do przed³u¿ania wa¿-noœci weryfikacji gazomierzy wyma-ga prawnego jej ustanowienia.Zmiany wymaga ustawa „Prawoo miarach”, a tak¿e przepisy wyko-nawcze do tej ustawy.

3. Zastosowanie tej metody mo¿e uchro-niæ spó³ki gazownictwa przed znacz-nymi kosztami zwi¹zanymi ze skróce-niem okresu wa¿noœci legalizacji z 15 do 10 lat. Ustanowienie tej meto-dy uzasadnione jest tak¿e tym, i¿w kraju nie ma wystarczaj¹cego po-tencja³u badawczego (stanowisk po-miarowych), aby sprostaæ wszystkimwymaganiom wynikaj¹cym ze skróce-nia okresu wa¿noœci legalizacji. Wyko-nane przez bran¿ê gazownicz¹ opra-cowania i analizy, zarówno naukowe,prawne jak i techniczno-ekonomicznes¹ – w opinii autora – dobrym materia-³em wyjœciowym do zmiany postulo-wanych przepisów metrologicznych.

4. Opracowany projekt badania gazo-mierzy z u¿yciem narzêdzi statystycz-nych mo¿e pos³u¿yæ tak¿e do monito-rowania jakoœci eksploatowanych ga-zomierzy, tak aby unikn¹æ ewentual-nych strat gazu. !

Jacek Jaworski

Dr in¿. Jacek Jaworski jest zastêpc¹ dyrek-tora ds. gazownictwa w Instytucie Naftyi Gazu.

Tab. 3. Punkty pomiarowe dla badañ wyrywkowych wg OIML CD3

Qmax/Qmin Klasa 1 Klasa 1.5

≥ 50 Qmax, Qt, Qmin Qmax, Qt, Qmin

≥ 5 i < 50 Qmax, 0,1 Qmax, Qmin Qmax, 0,1 Qmax, Qmin

Badanie gazomierzy miechowych...dokoñczenie ze str. 29

Bibliografia[1] J. Jaworski. Badanie gazomierzy miecho-wych metod¹ próby losowej – Czêœæ I, „Prze-gl¹d Gazowniczy” nr 2 (18) 2008 r. [2] J. Jaworski. Badanie gazomierzy miecho-wych metod¹ próby losowej – Czêœæ II, „Prze-gl¹d Gazowniczy” nr 4 (24) 2009 r. [3] A. Schoeneich, G³ówny Urz¹d Miar – sojusz-nik czy kolejny regulator, „Przegl¹d Gazowni-czy” nr 3 (35) 2012 r. [4] PN-ISO 2859-0: 2002 Procedury kontroliwyrywkowej metod¹ alternatywn¹, Czêœæ 0:Wprowadzenie do systemu ISO 2859 kontroliwyrywkowej metod¹ alternatywn¹. [5] PN-ISO 2859-2: 1996 Procedury kontroliwyrywkowej metod¹ alternatywn¹. Arkusz 2:

Plany badania na podstawie jakoœci granicznej(LQ) stosowane podczas kontroli partii izolo-wanych. [6] Committee Draft (CD 2) for a Document ofOIML drawn up within TC3/SC 4. Surveillan-ce of utility meters in service on the basis ofsampling inspections, December 2005. www.oiml. org[7] Committee Draft (CD 3) for a Document ofOIML drawn up within TC3/SC 4. Surveillanceof utility meters in service on the basis of sam-pling inspections, July 2010. www. oiml. org[8] Dyrektywa 2004/22/WE Parlamentu Europej-skiego i Rady z 31 marca 2004 r. w sprawieprzyrz¹dów pomiarowych (D.Urz. UE nr L135z 30.04.2004 r.)

[9] Ustawa z 11 maja 2001 r. „Prawo o mia-rach” (t.j. Dz.U. z 2004 r. nr 243, poz. 2441wraz z póŸniejszymi zmianami). [10] Rozporz¹dzenie ministra gospodarki z 18grudnia 2006 r. w sprawie zasadniczych wyma-gañ dla przyrz¹dów pomiarowych (Dz.U.z 2007 r. nr 3, poz. 27). [11] Rozporz¹dzenie ministra gospodarkiz 7 stycznia 2008 r. w sprawie prawnej kontro-li metrologicznej przyrz¹dów pomiarowych(Dz.U. z 2008 r. nr 5, poz. 29). [12] Analiza mo¿liwoœci zastosowania metody„próby losowej” w celu wtórnej legalizacji ga-zomierzy miechowych w polskim gazownic-twie. Sprawozdanie z pracy INiG na zlecenieIGG nr umowy 8/GM/2007, (I ETAP); 2007.


Impreza odbywa³a siê w okresie8–24 wrzeœnia 2012 r. w ramach paneuropejskiej inicjatywy Blue

Corridor 2012, promuj¹cej gaz ziemnyjako alternatywne, ekologicznie czystei niedrogie paliwo samochodowe.

Inicjatorami przedsiêwziêcia byliGAZPROM oraz E.ON Ruhrgas,a uczestnikami przede wszystkim firmyz obszaru obrotu paliwem gazowym,producenci pojazdów NGV (naturalgas vehicle), a tak¿e stowarzyszeniai organizacje œrodowiskowe, zaanga¿o-wane w promocjê wykorzystania paliwmetanowych w transporcie.

Siedemnastodniowy przejazd natrasie licz¹cej 6700 km dostarczy³uczestnikom wielu cennych informacjio zakresie i skali przedsiêwziêæ zwi¹za-nych z promocj¹ gazu ziemnego,a zdobyte podczas rajdu doœwiadcze-nia s¹ szczególnie istotne ze wzglêduna rozwijaj¹cy siê rynek samochodówNGV, których – wed³ug prognoz –w roku 2020 w Europie ma byæ 50 mi-lionów.

Infrastruktura. Z obserwacji uczest-ników rajdu wynika, ¿e historycznienajlepiej infrastruktura tankowania pa-liw metanowych (dotyczy, niestety, tyl-ko CNG) jest rozwiniêta na terenieW³och, a obecnie równie¿ w Niem-czech. Na tym tle Polska wypada bar-dzo s³abo. W naszym kraju ogólnodo-stêpne stacje tankowania CNG wci¹¿nale¿¹ do rzadkoœci. Oznakowanie do-jazdu do tych stacji jest z regu³y bardzo

s³abe i dojazd do nich by³by w wieluwypadkach bardzo trudny bez wspar-cia ze strony miejscowych wspó³orga-nizatorów rajdu Blue Corridor 2012 r.Pewien k³opot sprawia te¿ fakt, ¿e naposzczególnych stacjach wystêpuj¹ró¿ne koñcówki do nape³niania CNG.Nie zawsze pasuj¹ one do przy³¹czagazowego samochodu. Rozwi¹zaniemjest stosowanie „przejœciówek”. Infra-struktura umo¿liwiaj¹ca zatankowaniesamochodu gazem ziemnym skroplo-nym (LNG) w Europie praktycznie niewystêpuje.

Niedogodnoœci. Zdziwienie uczest-ników Blue Corridor 2012 wywo³a³obowi¹zuj¹cy tylko w Polsce zakaz sa-modzielnego tankowania CNG, a œci-œlej, koniecznoœæ odbycia szkoleniai zdania egzaminu w tym zakresie. Natym tle mocno siê wyró¿niamy w Euro-pie. Podobnie, jeœli chodzi o systemrozliczenia za pobrane paliwo. Na tra-sie przejazdu w Polsce uczestnicy im-prezy z innych krajów nie mogli rozli-czyæ siê za pomoc¹ bankowych kartp³atniczych. Wi¹za³o siê to z koniecz-noœci¹ wymiany walut w kantorze alboz poszukiwaniem bankomatu.

Pomiar paliwa. Na trasie przejazduuczestników rajdu Blue Corridor 2012wystêpowa³y te¿ ró¿ne metody pomia-ru pobieranego paliwa. W Polsce dys-trybutory dokonuj¹ fabrycznie pomiarumasowego w kg, a nastêpnie pobranailoœæ jest obliczana w jednostkach ob-jêtoœci, tzn. w m3. Taka sytuacja wywo-

³uje zrozumia³¹ irytacjê i brak zrozu-mienia, nie mówi¹c ju¿ o trudnoœciachw porównaniu wartoœci CNG z pa-liwami ropopochodnymi, gdzie przyjê-t¹ jednostk¹ pomiaru jest litr. Problemten jest charakterystyczny i wystêpujetak¿e w innych krajach, w których sto-sowanie paliw metanowych w trans-porcie jest ma³o popularne. Podobnieró¿ny jest sk³ad CNG w poszczegól-nych krajach, a tak¿e ciœnienie tanko-wania tego paliwa u poszczególnychdystrybutorów. Wszystkie te elementypowoduj¹, ¿e niezaprzeczalne, ekono-micznie uzasadnione zalety stosowaniaCNG s¹ trudne do zrozumienia dlaprzeciêtnego odbiorcy. Podobnie, w ta-kiej sytuacji nie jest ³atwo obliczyæmo¿liwej do przebycia d³ugoœci trasypo zatankowaniu pojazdu oraz plano-waæ i porównywaæ koszty przejazdu.

Jednak niezale¿nie od wy¿ej przed-stawionych mankamentów rajd BlueCorridor 2012 udowodni³, ¿e dziœ ju¿mo¿liwy jest przejazd z Moskwy doPary¿a samochodem wykorzystuj¹-cym CNG.

Impreza pokaza³a te¿, jak wiele jestjeszcze do zrobienia, w tym tak¿ew Polsce. Potrzebnych regulacji niewprowadz¹ mechanizmy wolnego ryn-ku. Potrzebna jest inicjatywa ze stronyw³adzy publicznej. Dlatego z uznaniemnale¿y siê odnieœæ do inicjatywy Komi-tetu Standardu Technicznego przy IGGw zakresie przyjêcia standardów tech-nicznych odnosz¹cych siê do projekto-wania, budowy i u¿ytkowania stacjiCNG oraz urz¹dzeñ do tankowania po-jazdów zasilanych sprê¿onym gazemziemnym CNG do ciœnieñ tankowaniaponi¿ej 20 MPa. Te regulacje maj¹wejœæ w ¿ycie do koñca bie¿¹cego rokui s¹ bardzo oczekiwane przez œrodowi-sko zainteresowane rozwojem wyko-rzystania paliw metanowych w naszymkraju. !

Relacjê nt. przebiegu rajdu Blue Corridor2012 mo¿na przeczytaæ na stronie interne-towej portalu www.cng.auto.pl, któregoprzedstawiciele – obok Przemys³owego In-stytutu Motoryzacji PIMOT – byli uczestni-kami tej imprezy i organizowali przejazdkolumny rajdowej na terenie Polski.

Autor jest pe³nomocnikiem ds. paliwmetanowych w Przemys³owym Insty-tucie Motoryzacji PIMOT.


RAJD CNG AUTO

Korytarz wielu (nie)mo¿liwoœci

Przez siedem europejskich stolic (Moskwa, Miñsk, Warszawa,Praga, Pary¿, Bruksela, Berlin) przejechali uczestnicy rajdufabrycznych pojazdów wykorzystuj¹cych gaz ziemny sprê¿ony(CNG) oraz gaz ziemny skroplony (LNG) do napêdu silnikówsamochodowych.

S³awomir Nestorowicz



TECHNOLOGIE

Choæ mówi siê, ¿e najwiêcej zanie-czyszczeñ i szkód dla œrodowiskawyrz¹dza przemys³ oraz œrodki

komunikacji (samochody, samoloty),okazuje siê, ¿e w krajach rozwiniêtych40–50% emisji CO2 pochodzi z... bu-dynków. Biurowe wie¿owce czy osiedlamieszkaniowe poch³aniaj¹ a¿ po³owêenergii zu¿ywanej przez dane miastoczy region. Nic wiêc dziwnego, ¿e odkilkunastu lat in¿ynierowie, architekcii naukowcy opracowuj¹ metody budo-wania, tak aby zu¿ycie energii przez ar-chitekturê by³o jak najmniejsze.

Nurt „ekologiczny” we wspó³cze-snej architekturze jest dziœ jednymz najwa¿niejszych – rozwi¹zania przy-jazne œrodowisku i technologie pozwa-laj¹ce zmniejszyæ negatywne oddzia³y-wanie obiektów na otoczenie wesz³yna sta³e do projektowania, a ¿e nie-rzadko maj¹ wp³yw na wygl¹d budyn-ków, mo¿na je uznaæ za jeden z istot-nych elementów kszta³tuj¹cych formyobecnie powstaj¹cej zabudowy. Z jed-nej strony, architekci przeœcigaj¹ siêw kumulowaniu w jednym obiekcie jaknajwiêkszej liczby proekologicznychrozwi¹zañ, a z drugiej – deweloperzyreklamuj¹ swoje inwestycje za pomoc¹hase³ o zrównowa¿onym rozwoju,podnosz¹c w ten sposób wartoœæowych nieruchomoœci.

Jak we wszystkim, tak i w ekologicz-nym budownictwie warto zachowaæzdrowy rozs¹dek. W Dubaju czy Chi-nach powstaj¹ ju¿ obiekty, które corazmniej przypominaj¹ architekturê,a bardziej gigantyczne, w pe³ni skom-puteryzowane maszyny, w których podhas³em ochrony œrodowiska wszystkimiczynnoœciami w budynku steruj¹ syste-my elektroniczne. To jednak przypadki

skrajne – w wiêkszoœci nowych budow-li techniki oszczêdzania energii czy wo-dy s¹ stosowane racjonalnie i maj¹swoje uzasadnienie.

Takim obiektem jest bez w¹tpieniaoddany w³aœnie do u¿ytku biurowiecna terenie Górnoœl¹skiego Parku Prze-mys³owego (GPP) w Katowicach. No-sz¹cy imiê pochodz¹cej ze stolicy Gór-nego Œl¹ska laureatki Nagrody Noblaz fizyki, Marii Goeppert-Mayer, gmachjest pierwszym z czterech planowanychw GPP biurowców ³¹cz¹cych wysokistandard z najlepszymi parametramienergooszczêdnoœci.

Spó³ka GPP, która jest inwestoremtej realizacji, postanowi³a na teren par-ku przyci¹gn¹æ kontrahentów, oferuj¹cim biurowiec najwy¿szej œwiatowejklasy. To pierwszy w Polsce obiekt biu-rowy, który ma szansê otrzymaæ naj-wy¿szy stopieñ certyfikacji BREEM(przyznawany przez brytyjsk¹ organi-zacjê Building Research Establishment

certyfikat potwierdzaj¹cy skutecznoœæzastosowanych rozwi¹zañ w dziedzinieoszczêdnoœci energii czy wody, recy-klingu odpadów, zastosowania przyja-znych œrodowisku materia³ów itd.).Brytyjski BREEM i amerykañski LEED to

dwa najbardziej obecnie presti¿owei popularne na œwiecie systemy certyfi-kacji, oceniaj¹ce energooszczêdnoœæzarówno nowo budowanych, jak i ju¿istniej¹cych obiektów.

– Starania o ocenê Outstandingw certyfikacji œrodowiskowej budyn-ków metod¹ BREEAM Post Construc-tion (dla budynku ju¿ wybudowanego)przez GPP jest potwierdzeniem wyj¹t-kowych ambicji inwestora i chêciwprowadzenia najwy¿szego standardubudownictwa zrównowa¿onego. Osi¹-gniêcie tak wysokiej oceny wymagaspe³nienia ponad 85% wszystkich wy-magañ certyfikacji, zapewniaj¹cychdba³oœæ o œrodowisko naturalne orazzdrowie i samopoczucie u¿ytkownikówobiektu. Bêdzie to pierwszy w Europieobiekt maj¹cy najwy¿sz¹ ocenê BREEAM w sektorze biurowym. Cie-szymy siê, i¿ to w³aœnie nam zaufanoi powierzono proces przygotowaniaprojektu i budynku do certyfikacji œro-

Ekobiura na gazW Katowicach oddano do u¿ytku pierwszy w Polsceekologiczny biurowiec, który wykorzystuj¹c do produkcjienergii i ciep³a gaz ziemny, zu¿ywa nawet o 50% mniej energii ni¿ tradycyjne obiekty.

Anna Cymer



dowiskowej metod¹ BREEAM – powie-dzia³ portalowi InSilesia.pl Marek Da-browski, kieruj¹cy procesem certyfika-cji w miêdzynarodowym biurze in¿y-nieryjnym Buro Happold.

Siedmiokondygnacyjny biurowiecGoeppert-Mayer zaprojektowa³ zespó³kilku pracowni architektonicznychi biur in¿ynieryjnych, wyspecjalizowa-nych w projektowaniu ekologicznychinstalacji. By³y to: T. B. Tumas Z. A. Ra-dzyñski Architekci, Group Arch, MBCAutomatyka i Wentylacja i Instal Con-cept Silesia. Z zewn¹trz budynek nieró¿ni siê od innych wspó³czesnych biu-rowców – ma prost¹ bry³ê o szklanychelewacjach, wykoñczonych szarymip³ytami z kamienia. Wybudowanie7800 m2 powierzchni u¿ytkoweji 3000 m2 gara¿u podziemnego kosz-towa³o 39 mln z³, z czego 18 milionówpochodzi³o z dotacji unijnej. Wydanena tê budowê pieni¹dze maj¹ siê zwró-ciæ ju¿ za 4–6 lat dziêki temu, ¿e budy-nek bêdzie bardzo tani w eksploatacji,bo bêdzie zu¿ywa³ o po³owê mniejenergii ni¿ wybudowany tradycyjnymimetodami.

A wszystko dziêki unikatowemuw skali Polski sposobowi produkcji pr¹-du, ciep³a i ch³odu systemem tzw. tri-generacji. To bardzo efektywna meto-da, bo zak³ada produkcjê wszystkichform energii (pr¹du, ciep³a, ch³odu)jednoczeœnie, likwiduj¹c straty i kosztywynikaj¹ce z komunikacji pomiêdzy

trzema ró¿nymi Ÿród³ami ich pozyski-wania. W przypadku katowickiego biu-rowca kolejn¹ korzyœci¹ jest umiesz-czenie ca³ej instalacji na dachu i pro-dukcji energii na miejscu – unika siêw ten sposób strat zwi¹zanych z jejprzesy³em. Taki system daje mo¿liwoœæmaksymalnego wykorzystania paliwapierwotnego (zu¿ycie gazu ziemnegona poziomie ok. 110 tysiêcy m3). Do-starczona przez firmê Viessmann Pol-ska instalacja ma moc 240 kilowatówi jest w stanie wyprodukowaæ tyleenergii, by zaspokoiæ potrzeby tak¿edrugiego, budowanego po s¹siedzkubiurowca.

Poza supernowoczesn¹ produkuj¹c¹energiê instalacj¹ gazow¹ na dachubudynku zastosowano wiele innychrozwi¹zañ pomagaj¹cych minimalizo-waæ koszty jego utrzymania. Wokó³owej instalacji na dachu posadzono ro-œliny – zielony dach bowiem znacz¹copodwy¿sza szczelnoœæ stropu i minima-lizuje utratê energii („uciekanie ciep³aprzez dach”). Zreszt¹ ca³y budynek jestsuperszczelny, bo – wed³ug wszystkichbadañ – najwiêksze straty energiiw obiektach architektonicznych powo-duj¹ w³aœnie szpary w elewacjach, nie-szczelne okna lub niestarannie wyko-nane przyziemia. Znaczn¹ oszczêdnoœæenergii mo¿na osi¹gn¹æ, przywi¹zuj¹cdu¿¹ wagê do starannoœci wykonaniastruktury budynku oraz jej wykoñcze-nia i uszczelnienia.

Wnêtrza biurowca w Katowicachzaplanowano tak, aby 100% stanowiskpracy mia³o dostêp do œwiat³a s³onecz-nego (minimalizowanie u¿ycia sztucz-nych Ÿróde³ œwiat³a jest jedn¹ z podsta-wowych cech, jakimi wyró¿niaj¹ siêwspó³czesne biurowce). Ponadto, naelewacjach zastosowano inteligentnysystem ¿aluzji, które – reaguj¹c na na-tê¿enie œwiat³a dziennego – dostarcza-j¹ do wnêtrza optymaln¹ jego iloœæ.Ca³y budynek opleciono nowoczesnymsystemem wentylacji, który pozwalaodzyskiwaæ zu¿yte ciep³o, a tak¿e na-wil¿aæ powietrze we wnêtrzu. Zastoso-wano system BMS, inteligentny sposóbzarz¹dzania budynkiem, który pozwalabadaæ i analizowaæ zachowania u¿yt-kowników, tak aby – zapewniaj¹c imkomfort – jednoczeœnie minimalizowaæzu¿ycie energii (np. system sam wy³¹-cza œwiat³o w pomieszczeniach, w któ-rych nikogo nie ma). Do budowy i wy-posa¿enia biurowca u¿yto certyfikowa-nych materia³ów o niskiej zawartoœciszkodliwych substancji (np. farby bezo³owiu), a tak¿e wytwarzanych w za-k³adach o zmniejszonej emisji CO2.Projektanci budynku pomyœleli nie tyl-ko o bilansie energetycznym obiektu,ale te¿ o zachêceniu jego u¿ytkowni-ków do dba³oœci o œrodowisko: w pod-ziemnym gara¿u znalaz³y siê stacje ³a-dowania pojazdów elektrycznych orazdu¿y parking dla rowerów.

Goeppert-Mayer jest pierwszym biu-rowcem z zastosowanymi w tak du¿ejskali ekologicznymi rozwi¹zaniamii pierwszym tak skutecznie wykorzystu-j¹cym do produkcji energii gaz ziemny.Na terenie Górnoœl¹skiego Parku Prze-mys³owego w najbli¿szych latach maj¹powstaæ nastêpne biurowce. Bêd¹ nosiænazwy pochodz¹ce od nazwisk kolej-nych pochodz¹cych ze Œl¹ska noblistów(a by³o ich kilkoro), wszystkie bêd¹ te¿budowane tak, aby nie niszczyæ œrodo-wiska i w sposób minimalizuj¹cy koszty.Jako ¿e nieefektywne pod wzglêdemenergii biurowce kosztuj¹ kraje cz³on-kowskie Unii Europejskiej 270 miliar-dów euro rocznie, Parlament Europejskii Rada Europy przyjê³y dyrektywê, abypo 31 grudnia 2020 roku budowanow Europie tylko obiekty o zu¿yciu ener-gii bliskim zeru. Katowicki biurowiecznacznie wyprzedza te wymaganiai mo¿e staæ siê wzorem dla innych. !



OSOBOWOŒÆ

Eliza Dyakowska jest absolwentk¹Wydzia³u Mechanicznego Ener-getyki i Lotnictwa (s³ynny MEiL)

Politechniki Warszawskiej i zwi¹za³a siêz t¹ uczelni¹ na siedemnaœcie lat jakopracownik naukowy. Najpierw naswoim macierzystym wydziale, a nastê-pnie na Wydziale Mechaniki Precyzyj-nej, gdzie w 1985 roku obroni³a pracêdoktorsk¹ w Instytucie Metrologii i Sy-stemów Pomiarowych.

W koñcu lat 80. i na pocz¹tku lat90. ubieg³ego wieku uczelnie coraztrudniej radzi³y sobie z kryzysem, mniejby³o œrodków na badania naukowe,brakowa³o sprzêtu, kontakty ze œwia-tem naukowym stawa³y siê coraz bar-dziej ograniczone, brakowa³o zamó-wieñ z przemys³u, co tylko pogarsza³osytuacjê. Co prawda, i w tych warun-kach udawa³o siê prowadziæ badania,pomiary, na przyk³ad termowizyjne,które wtedy by³y pewn¹ nowoœci¹, aleto wszystko by³o za ma³o, by zatrzymaæna uczelni kadrê naukow¹ i przyci¹g-n¹æ nowych studentów. Studia poli-techniczne przesta³y byæ w tamtych la-tach popularne. Trend by³ taki, ¿e jakgrzyby po deszczu powstawa³y pry-watne uczelnie – biznesu, zarz¹dzania i marketingu. I tam garnê³a siê m³o-dzie¿, a na politechnikê przyjmowanonawet tych, którzy na egzaminie zdo-byli 20 pkt na 200 wymaganych. Brakpieniêdzy i wizja wyk³adania dla s³aboprzygotowanych studentów sprawi³a,¿e wielu pracowników naukowych po-szukiwa³o zajêcia poza uczelni¹. Tak równie¿ zrobi³a Eliza Dyakowska, za-trudniaj¹c siê 1995 roku w Mazowiec-

kim Okrêgowym Zak³adzie Gazowni-ctwa, u dyrektora Waldemara Bo³da-niuka. Dzisiaj ten okres wspomina jakobardzo ciekawy, rokuj¹cy wielkie na-dzieje. Bra³a udzia³ w organizacji Cen-tralnego Laboratorium Pomiarowo--Badawczego, w uruchamianiu ca³egosystemu funkcjonowania laboratorium,którym nastêpnie kierowa³a. Kolejnymetapem by³a praca w PGNiG SA. Tamuczestniczy³a w przygotowaniu warun-ków technicznych eksploatacji uk³a-dów pomiarowych i w odbiorach urz¹-dzeñ pomiarowych dla gazoci¹gu tran-zytowego Jama³–Europa, opiniowa³astosowane i projektowane systemy po-miarowe, uczestniczy³a w pracach ze-spo³u opracowuj¹cego normy zak³ado-we PGNiG z serii „Pomiary paliw gazo-wych”, w tym normy ZN-G-4002„Zasady rozliczeñ i technika pomia-rowa”.

Wraz z procesem restrukturyzacjisektora gazowniczego pojawi³y siê no-we wyzwania dla ca³ej bran¿y, a w Pio-nie Rozwoju i Inwestycji w OGPGAZ–SYSTEM S.A. w 2008 r. powsta³Dzia³ Nowych Technologii.

– Spó³ka nie posiada swojego oœrod-ka badawczo-rozwojowego – mówi Eliza Dyakowska, która kieruje tymDzia³em. – Dlatego powo³ana zosta³akomórka koordynuj¹ca wspó³pracê z uczelniami, instytutami naukowymi,laboratoriami badawczymi i wspieraj¹-ca procesy decyzyjne w zakresie sprawtechnicznych i regulacji zwi¹zanych z dzia³alnoœci¹ operatora systemu prze-sy³owego. Nasze prace koncentrujemy,oczywiœcie, na bie¿¹cych potrzebach

wynikaj¹cych z pojawiaj¹cych siê pro-blemów, ale podejmujemy równie¿ za-gadnienia, które bêd¹ wa¿ne dla spó³kiw przysz³oœci. Prowadzimy na przyk³adprace nad problemem ograniczenia emisji metanu z systemu przesy³owe-go, wiedz¹c, ¿e koszty op³at bêd¹ ros-³y. Podobnie jak inne firmy gazowniczew Europie, pracujemy nad wykorzysta-niem œwiat³owodów do monitorowaniazagro¿eñ gazoci¹gów ze strony trze-ciej. U nas swego czasu wybuch³a histeria z powodu œwiat³owodu wzd³u¿gazoci¹gu jamalskiego, a ca³y œwiatwie, ¿e to doskona³e narzêdzie do nad-zorowania infrastruktury krytycznej. Analizujemy technologiczne mo¿liwo-œci wykorzystania ekspanderów pr¹-dotwórczych na instalacjach naszej sie-ci przesy³owej. Wed³ug naszych ocen,op³acalnoœæ takich rozwi¹zañ zale¿y w du¿ym stopniu od systemu certyfika-tów promuj¹cych wykorzystanie odna-wialnych Ÿróde³ energii. Szukamy ró¿-nych rozwi¹zañ, w tym dofinansowa-nia ze œrodków unijnych. Definiujemywystêpuj¹ce problemy, poszukujemypotencjalnych partnerów do ich roz-wi¹zywania. To czêsto nie jest ³atwe. I ja to rozumiem – przydaje siê do-œwiadczenie akademickie. Czêsto bo-wiem biznes i nauka maj¹ odmiennespojrzenie na te same problemy, ina-czej rozk³adamy akcenty w ró¿nychkwestiach. Ale siê udaje. Myœlê, ¿e po-jawiaj¹ce siê trudnoœci to w pewnymstopniu kwestia systemu kszta³cenia.Odnoszê wra¿enie, ¿e powinniœmykszta³ciæ takie umiejêtnoœci, które roz-wijaj¹ kreatywnoœæ, komunikatywnoœæ,

PozytywistkaPracownik akademicki z du¿ym doœwiadczeniem dydaktycznym, a jednoczeœnie praktyk z olbrzymim dorobkiem w bran¿y gazowej w zakresie wdra¿ania nowych technik opomiarowania iloœci i jakoœcipaliwa gazowego oraz opracowywania norm technicznych dla tychprocesów. Umys³owoœæ techniczna podbudowana talentem organizacyjnym sprawia, ¿e dr in¿. Eliza Dyakowska to instytucja w polskiej metrologii gazowej.

Adam Cymer



elastycznoœæ i zdolnoœæ wspó³pracy,team buildingu. Potrafimy kszta³ciæ, alezbyt ma³¹ wagê przyk³adamy do prak-tyki. Pamiêtam moje zetkniêcie jeszczew latach 80. z belgijskim uniwersyte-tem w Leuven. Tam powszechn¹ prak-tyk¹ by³o, ¿e absolwent po studiach idzie do pracy w przemyœle i po parulatach, z nowym doœwiadczeniem,wraca na uczelniê. Miesiêczne praktykizawodowe podczas studiów (czy jesz-cze w ogóle s¹?) to zupe³nie co innego.Trzeba te¿ chyba zwróciæ uwagê na to,¿e nasi absolwenci nie s¹ przygotowanido poruszania siê po rynku pracy. Po-stawa „mnie siê nale¿y” nie jest naj-lepszym sposobem pozyskiwania pra-codawcy. Amerykañscy specjaliœci odpsychologii pracy i zarz¹dzania twier-dz¹, ¿e aby dostaæ pracê, studenci po-winni mieæ koneksje, wiedzê i osobo-woœæ. Szanse na zatrudnienie wyra¿aj¹siê sum¹ tych cech. U nas czêsto stawiasiê tylko na tê jedn¹.

Dzia³ Nowych Technologii ma licznei bardzo dobre kontakty w œrodowiskunaukowym, w uczelniach, instytutach,jednostkach badawczo-rozwojowych,laboratoriach. Jest bardzo aktywny tak-¿e za granic¹, co niew¹tpliwie jest za-s³ug¹ Elizy Dyakowskiej. Jest ona re-prezentantem swojej firmy w Komite-cie Programowym Transmission&Storage stowarzyszenia Gas ResearchEuropean Group (GERG) – tu wartowspomnieæ, ¿e chocia¿ GERG powsta³w 1961 r., dopiero w 2012 uzyska³ osobowoœæ prawna, a GAZ–SYSTEM S.A.zosta³ jednym z cz³onków za³o¿ycieli.GERG daje œwietne mo¿liwoœci inicjo-wania i rozwi¹zywania problemów ba-dawczych wspólnych dla ca³ej bran¿yw Europie.

Pani Eliza jest tak¿e przedstawicie-lem Polski w amerykañskiej organizacjiGlobal Methane Initiative (dawniejMethane to Markets Partnership), i dziêki jej inicjatywie GAZ–SYSTEM S.A.jest partnerem Natural Gas STAR Pro-gram. Stany Zjednoczone wprawdzienie podpisa³y Protoko³u z Kioto, alemaj¹ wiele interesuj¹cych inicjatyw ograniczaj¹cych emisjê gazów cieplar-nianych na ca³ym œwiecie i warto ko-rzystaæ tak¿e z ich doœwiadczenia.

W ISO Technical Committee 30,SC5/WG1, uczestniczy³a w pracachgrupy roboczej, która opracowa³a nor-

mê miêdzynarodow¹ dla przemys³o-wych gazomierzy ultradŸwiêkowychg³ównie w zakresie dotycz¹cym wzor-cowania gazomierzy i okreœlania niepe-wnoœci pomiaru. A w kraju jest prze-wodnicz¹c¹ Podkomitetu przy KT nr 277 ds. Gazownictwa, w którymmiêdzy innymi opracowano polsk¹wersjê normy ISO dla gazomierzy ul-tradŸwiêkowych. Poza tym jest wice-przewodnicz¹c¹ Komitetu StandarduTechnicznego przy IGG i cz³onkiem ze-spo³u przygotowuj¹cego standard dlawytycznych wzorcowania gazomierzyprzy ciœnieniu roboczym.

Ta sprawa jest szczególnie wa¿na z jednego jeszcze powodu. OGPGAZ–SYSTEM S.A. uzyska³ z PARP do-finansowanie unijne na projekt budo-wy pierwszego w Polsce laboratoriumwzorcowania gazomierzy gazem ziem-nym przy ciœnieniu roboczym. Projektpostêpuje, wy³oniono ju¿ wykonawcê, w ci¹gu dwóch lat laboratorium powin-no powstaæ. – To jest nasz najwiêkszysukces – mówi Eliza Dyakowska. – Projekt powstawa³ bardzo d³ugo,pierwszy wniosek o dofinansowaniez³o¿yliœmy w 2009 roku, by³ odrzuco-ny, ponownie sk³adany, i przyznam, i¿mam olbrzymi¹ satysfakcjê, ¿e jednaksiê uda³o. Nawet wizja rozliczania fi-nansowania mnie nie przera¿a, nie tyl-ko dlatego ¿e na tym etapie rozlicza-niem zajmie siê Oddzia³ w Rembel-szczyŸnie, ale dlatego ¿e mamy ju¿ w tym du¿e doœwiadczenie.

Na wspomnienie, ¿e to nie tylkoproblem bardzo zbiurokratyzowanegosposobu rozliczania dofinansowania,ale tak¿e koniecznoœæ starañ o zmianêregulacji prawnych, które nakazuj¹ le-galizacjê powietrzem przy ciœnieniu at-mosferycznym, a nie gazem pod ciœnie-niem, pada odpowiedŸ: – Moje kon-takty jako eksperta z administracj¹ niesprawiaj¹ mi k³opotu. W rozmowach z GUM wspiera nas równie¿ Izba Gospodarcza Gazownictwa, wiêc mamnadziejê, ¿e legislacja nad¹¿y za na-szym procesem inwestycyjnym i stoso-wne zmiany dokonaj¹ siê przed odda-niem laboratorium do u¿ytkowania.Nie dopuszczam mo¿liwoœci niepowo-dzenia.

To ostatnie zdanie, wypowiedzianestanowczym g³osem, sk³ania do pyta-nia: czy w ogóle s¹ jakieœ przeciwnoœci,

które potrafi¹ zestresowaæ, doprowa-dziæ do za³amania? Pada odpowiedŸ: – Zdarza siê, ¿e trafiam na œcianê. Biu-rokracji, braku wyobraŸni, nieodpowie-dzialnoœci, niewywi¹zywania siê z obo-wi¹zków. To potrafi doprowadziæ mniedo furii. Oczekujê po prostu, ¿e mini-mum to przyzwoite zachowanie i powa¿ne traktowanie innych ludzi. A trudnoœci traktujê jak pogodê, trzebasiê z nimi pogodziæ. Nie poddawaæ siê,ale poszukiwaæ rozwi¹zañ. Samemu, a jeszcze lepiej w sojuszu z ludŸmi –zawsze uwa¿a³am, ¿e najefektywniej-sza jest praca zespo³owa i tak pracuje-my w moim dziale. Jestem wielk¹ orêdowniczk¹ budowania spo³eczeñ-stwa obywatelskiego. I bardzo bolejê,¿e tak ma³o robimy, by rzeczywiœcie jebudowaæ. Obserwujê, ¿e przestajemyze sob¹ rozmawiaæ, dyskutowaæ o wartoœciach, wymieniaæ pogl¹dy.Coraz czêœciej widzimy k³ótnie i atakipersonalne zamiast dyskusji merytory-cznej. To jest zniechêcaj¹ce. A ja jes-tem zwolenniczk¹ pozytywnego myœ-lenia i lubiê krytykê konstruktywn¹.Nie narzekaæ, a zadaæ pytanie – como¿emy z tym zrobiæ? Kiedyœ, w ja-kimœ akcie desperacji, postanowi³amdo³¹czyæ do aktywnych kobiet, jakprof. Œroda, i zacz¹æ dzia³aæ, organizo-waæ, walczyæ o jakieœ wartoœci. De-speracja minê³a i pozosta³a aktywnoœæw ró¿nych cia³ach spo³ecznych, takichjak np. wspólnota mieszkaniowa. Jes-tem przekonana, ¿e nale¿y próbowaæ,nawet na ma³ym poletku, dzia³aæ dlawspólnych korzyœci, bo zawsze mo¿nacoœ osi¹gn¹æ. Mam takie pozytywi-styczne podejœcie. I dobrze siê czujê,gdy nie mam czasu – wiêc jestemm.in. audytorem Polskiego CentrumAkredytacji w laboratoriach wzorcuj¹-cych, recenzentk¹ artyku³ów do czaso-pism bran¿owych, by³am cz³onkiem radnaukowych wszystkich dotychczaso-wych edycji konferencji Top-GAZ i FORGAZ, a domu stale planujê i wprowadzam w ¿ycie ci¹g³e zmiany, z czym mój m¹¿ ju¿ siê pogodzi³. Jakd³ugo mamy pomys³y, chcemy coœtworzyæ, ten pozytywizm siê sprawdza.


Leszek £uczak


REKLAMA

Spó³ka cGAS controls powsta³aw styczniu 2011 we Wroc³awiu. Pó³roku póŸniej rozpocz¹³ pracê jej za-

k³ad produkcyjny w Rawiczu. G³ównymudzia³owcem spó³ki jest firma CeH4z Dolnej Saksonii, 40% udzia³ówjest w posiadaniu polskiego kie-rownictwa. cGAS controls dzia³ana rynku gazu ziemnego, w tymtak¿e ziemnego gazu sprê¿onego(CNG) oraz biogazu. Dziêki w³a-snemu, unikatowemu know-howzatrudnieni tu wysokiej klasy specjali-œci z dziedziny automatyki, elektro-techniki i mechaniki tworz¹ z urz¹dzeñwytwarzanych przez tê spó³kê orazz urz¹dzeñ zewnêtrznych dostawcównowoczesne, unikatowe i niezawodnesystemy technologiczne. Poza tymcGAS controls œwiadczy specjalistycz-ne us³ugi serwisowe.

PRODUKTY cGAS controls! Stacje gazowe redukcyjne I° i II°, sta-cje pomiarowe, stacje redukcyjno-po-miarowe i punkty redukcyjne na przy-³¹czach

Stacje biometanowe to zespo³y urz¹-dzeñ, które dostosowuj¹ wartoœæ opa³o-w¹ biogazu do wartoœci opa³owej gazuziemnego. Dziêki temu mo¿liwe jestwprowadzanie pochodz¹cego z biogazumetanu do sieci przesy³owych i dystrybu-cyjnych gazu ziemnego. Po oczyszczeniubiogaz poddawany jest w stacji biometa-nowej procesowi kondycjonowania, po-miaru jakoœci i iloœci, nawonienia i na-stêpnie wprowadzany jest jako biometando sieci gazu ziemnego. Stacje te instalu-

je siê w bezpoœrednims¹siedztwie biogazowni.

Spodziewany jest rosn¹cy po-pyt w Polsce na ten produkt

spó³ki cGAS controls.W³aœciciele pierwszychpolskich biogazowniju¿ wystêpuj¹ do

spó³ek eks-ploatuj¹cychsieci dystry-

bucyjne gazuziemnego o wydaniewarunków przy³¹cze-nia do tych sieci. ! Wtryskowe nawa-

nialnie gazu w³asnejkonstrukcji oraz inno-wacyjne dostawy na-waniacza. cGAS con-

trols zaprojektowa³ i wdro¿y³ do pro-dukcji nowoczesny typoszereg nawa-nialni gazu OdorSmartLine, wyposa¿o-

ny w dowolnie konfigurowalny sterow-nik umo¿liwiaj¹cy dodatkowo sterowa-nie ró¿nymi procesami w stacji gazowej.Dziêki temu stacja gazowa mo¿e zostaæwyposa¿ona tylko w jeden sterownikPLC. cGAS controls oferuje tak¿e nowysposób dostarczania nawaniacza do na-wanialni, zgodny z normami Unii Euro-pejskiej. Nawanialnie nape³niane s¹bezpoœrednio ze specjalistycznych sa-mochodów za pomoc¹ dwóch przewo-dów: jeden s³u¿y do przekazania nawa-niacza, a drugi do odsysania oparów.Podczas procesu dostarczania do stacjigazowej nawaniacza nastêpuje auto-matyczny i dok³adny pomiar masy prze-kazanego nawaniacza i wydruk raportuz operacji tankowania. ! Stacje tankowania pojazdów napê-dzanych CNG! Zbiorniki ciœnieniowe do gazu w po-staci filtrów oczyszczaj¹cych gaz z cz¹-stek sta³ych, pogrzewaczy gazu lub se-paratorów oczyszczaj¹cych gaz z cz¹-stek p³ynnych oraz szybkozamkniêciaw³asnej konstrukcji. ! Kot³ownie dla stacji gazowych,które dla podgrzewania gazu przed je-go rozprê¿eniem zu¿ywaj¹ o wielemniej gazu i energii elektrycznej ni¿

Produkty i us³ugi „krojone” dok³adnie pod potrzeby klientai w œcis³ej z nim wspó³pracy – to chyba najbardziej wyró¿nia na rynku firmê cGAS controls. Dziêki temu jej klienci p³ac¹ tylko za to, co jest im potrzebne.

Innowacyjnoœæ dziêki partnerstwu z klientem

Robert Aszkie³owicz, prezes zarz¹du cGAS controls.

Stacja gazowa cGAS controls.


kot³ownie dominuj¹ce obecnie w Pol-sce. S¹ wyposa¿one w elastyczny sys-tem podgrzewania gazu ThermoSmar-tLine w³asnej konstrukcji. System tensk³ada siê z dwóch uk³adów sterowa-nia: uk³adu sterowania temperatur¹gazu po redukcji ciœnienia oraz uk³adusterowania temperatur¹ czynnikagrzewczego na wyjœciu z kaskady ko-t³ów, dziêki czemu temperatura kaska-dy utrzymywana jest na poziomie bie-¿¹cego zapotrzebowania dla stacji.Ka¿dy kocio³ ma w³asny regulator tem-peratury, podporz¹dkowany central-nemu sterownikowi. System ten jestwyposa¿ony w uk³ad podtrzymania za-silania w energiê elektryczn¹ w przy-padku braku dop³ywu energii z ze-wn¹trz. Pierwsz¹ tak¹ kot³owniê cGAScontrols zainstalowa³ w stacji gazowejI° OGP GAZ–SYSTEM we Wroc³awiu.Z uwagi na zastosowanie kot³ów o od-powiedniej mocy kot³ownie te nie wy-magaj¹ przegl¹dów dokonywanychprzez Urz¹d Dozoru Technicznego. ! Systemy pomiarowe oparte nanajnowszych œwiatowych technolo-giach z oprzyrz¹dowaniem do po-miaru i analizy wartoœci energetycz-nej gazu dla odbiorców gazu. Takisystem w zabudowie kontenerowejzainstalowano ju¿ w poznañskim bro-warze Kompanii Piwowarskiej.

NAJWY¯SZA JAKOŒÆ

cGAS controls legitymuje siê certy-fikatami potwierdzaj¹cymi, ¿e stosujesystemy jakoœci ISO 9001 i ISO 3834-2-2007 (spawalnictwo), wydane przezUDT–CERT. Dziêki ³¹czeniu mechaniki,automatyki, elektroniki i programówinformatycznych cGAS controls oferu-je wysoce efektywne, ekonomicznei przyjazne œrodowisku rozwi¹zaniasystemowe dla gazownictwa i bioga-zownictwa. Dynamiczny rozwój tejbardzo m³odej, zatrudniaj¹cej tylko 16 osób firmy (obrót w 2012 r. osi¹-gnie 9 mln z³) dowodzi, ¿e œrodowiskogazownicze coraz bardziej poszukujeinnowacji. "

cGAS controls Sp. z o.o. ul. Ruska 51 B , 50-079 Wroc³awZak³ad Projektowo-Produkcyjny: ul. Saperska 2c, 63-900 Rawicz

e-mail: [email protected]

V CENTRAL EUROPEAN GAS CONGRESS

11–12 wrzeœnia 2012 r. odby³ siê w Pradze V Œrodkowoeuropejski Kongres Ga-zowy Grupy Wyszehradzkiej V4, organizowany w tym roku przez Czech Gas Association pod auspicjami Ministerstwa Przemys³u i Handlu Republiki Czes-kiej. Motywem przewodnim kongresu by³a rola gazu ziemnego, tak¿e wydo-bywanego z zasobów niekonwencjonalnych, w bilansach energetycznychpañstw Europy Œrodkowej, a szczególnie Grupy Wyszehradzkiej V4 (Czechy,Polska, S³owacja, Wêgry). Dwudniowe obrady poœwiêcone by³y takim tematom, jak: • energetyczna mapa drogowa UE „Energy Roadmap 2050”,• rola gazu ziemnego w tzw. mikœcie energetycznym,• redukcja zale¿noœci od importu tego surowca – zasoby niekonwencjonalne

gazu ziemnego,• bezpieczeñstwo energetyczne oraz projekty infrastrukturalne w Europie

Œrodkowej.Spotkanie ponad 150 delegatów poprzedzone zosta³o panelem wstêpnym za-tytu³owanym ,,Gaz ziemny jako obiecuj¹ca energia przysz³oœci”. Polskê repre-zentowa³ w nim dr in¿. Andrzej Sikora, prezes Instytutu Studiów Energety-cznych. W sesji inauguruj¹cej obrady uczestniczyli szefowie zarz¹dów narodo-wych izb gazowniczych, wœród nich Miros³aw Dobrut, prezes Izby Gospodar-czej Gazownictwa. Ministra gospodarki RP reprezentowa³ prof. Andrzej Jasiñ-ski, który przekaza³ okolicznoœciowy adres oraz wyg³osi³ jedn¹ z prezentacjiwstêpnych, która spotka³a siê z du¿ym zainteresowaniem zebranych uczestni-ków. W czasie sesji pytañ i odpowiedzi przybli¿y³ zebranym kwestie i znacze-nie poszukiwañ wêglowodorów niekonwencjonalnych w Polsce. Wœród ucze-stników kongresu zabrak³o przedstawicieli Ministerstwa Œrodowiska RP, co w gor¹cym okresie dyskusji poœwiêconej bezpieczeñstwu œrodowiskowemuzwi¹zanemu z nowymi technologiami wydobycia gazu z ³upków by³o bardzoŸle odebrane przez organizatorów i uczestników spotkania. Pada³y stwierdze-nia, ¿e niewykorzystanie takiej szansy promocji oraz przeciwdzia³ania nieko-rzystnym trendom europejskim to tak¿e lekcewa¿enie problemu przez odpo-wiedzialnych urzêdników administracji pañstwowej.Kolejnym tematem, szeroko komentowanym w kuluarach kongresu, by³a nie-obecnoœæ przedstawicieli Wêgier, gdzie zosta³a rozwi¹zana Izba Gospodarcza. Obrady V CEGC zakoñczy³o przyjêcie rezolucji, która – odwo³uj¹c siê do tegoro-cznej Œwiatowej Konferencji Gazowej w Kuala Lumpur, obraduj¹cej pod has³em,,Gaz: utrzymanie przysz³ego œwiatowego wzrostu” – podkreœla, ¿e wzrost bêdziemo¿liwy, jeœli Europa oprze siê na trzech filarach: bezpieczeñstwa dostaw energii,konkurencyjnoœci i zrównowa¿onego rozwoju w poszanowaniu œrodowiska. ¯a-dne inne paliwo nie spe³nia europejskich oczekiwañ lepiej i wydajniej ni¿ gazziemny. Gaz ma do odegrania wa¿n¹ rolê, ma stabilizuj¹c¹ pozycjê w strukturzeenergetycznej wszystkich krajów V4 jako ³atwo dostêpne, wiarygodne i bezpie-czne Ÿród³o energii. Dlatego zachêca siê wszystkich cz³onków do kontynuowaniaich dzia³alnoœci w ramach Programu Gas Advocacy, zorganizowanego przez Miê-dzynarodow¹ Uniê Gazow¹ (IGU). Pañstwa V4 – czytamy dalej w rezolucji –wspieraj¹ budowê gazoci¹gu Pó³noc–Po³udnie, ³¹cz¹cego kraje V4 z polskimi i chorwackimi terminalami gazowymi, bo pozwoli on zwiêkszyæ bezpieczeñstwodostaw gazu w Europie Œrodkowej. Firmy sektora gazowego pañstw uczestnicz¹-cych bêd¹ aktywnie bra³y udzia³ w przygotowaniu i realizacji poszczególnych pro-jektów cz¹stkowych, obejmuj¹cych ca³y projekt korytarza. Rezolucja podkreœla, ¿ecz³onkowie V4 maj¹ jasn¹ wizjê europejskiego rynku gazu. Powinien on dzia³aæw interesie zarówno indywidualnych konsumentów, jak i odbiorców przemys³o-wych. Rynek gazu powinien byæ wolny i otwarty. Œrodkowoeuropejski sektor ga-zowy jest zale¿ny od importu rosyjskiego gazu ziemnego. Dlatego bêdziemy sta-le zwracaæ uwagê na rozbudowê alternatywnych i niekonwencjonalnych Ÿróde³gazu, biogazu i biometanu.Na zakoñczenie kongresu szef s³owackiej Izby Gazowniczej zaprosi³ zebranychdo Bratys³awy, w której 13–14 czerwca 2013 roku odbêdzie siê kolejny – szó-sty kongres.

AS


G.EN. GAZ ENERGIA S.A.

W dyskusjach dotycz¹cych rozwoju energetyki odna-wialnej gazowi ziemnemu bardzo czêsto przypisujesiê rolê paliwa komplementarnego w stosunku do

energii uzyskiwanej z elektrowni wiatrowych i s³onecznych,a wiêc Ÿróde³ charakteryzuj¹cych siê du¿¹ nieprzewidywalno-œci¹ poziomu produkcji. Ze wzglêdu na szybkoœæ rozruchuoraz strukturê kosztów sta³ych i zmiennych elektrownie gazo-we dobrze sprawdzaj¹ siê bowiem w roli Ÿród³a zastêpczego,dostarczaj¹cego energiê w momencie, w którym ustaje pro-dukcja w Ÿród³ach odnawialnych. Zastosowanie elektrownigazowych w takim charakterze rozwi¹zuje jednak tylko pro-blem natury technicznej – zapewnia stabiln¹ pracê sieci w sy-tuacji spadku produkcji energii elektrycznej. Z punktu widze-nia gospodarki i œrodowiska takie rozwi¹zanie jest jednak da-lekie od doskona³oœci. W celu zabezpieczenia poda¿y okreœlo-nej iloœci energii elektrycznej konieczne jest bowiem wykorzy-stanie dwóch Ÿróde³ energii, z których ka¿de wykorzystywanejest tylko czêœciowo. Nie eliminuje ono tak¿e ca³kowicie emi-sji zanieczyszczeñ, a jedynie j¹ zmniejsza.

Niewykluczone jednak, i¿ w nied³ugim czasie bran¿a ga-zownicza bêdzie mog³a zaoferowaæ elektroenergetyce znacz-nie lepsze rozwi¹zanie tego problemu – magazynowanieenergii ze Ÿróde³ odnawialnych w sieciach gazu ziemnego.Przyczyni³oby siê to do przezwyciê¿enia najwiêkszej przeszko-dy stoj¹cej obecnie przed bran¿¹ energii odnawialnej – za-gwarantowania dostaw energii elektrycznej w iloœciach i ter-minach okreœlonych przez odbiorcê. Istniej¹cy obecnie systemmagazynowania energii elektrycznej na skalê przemys³ow¹opiera siê na elektrowniach szczytowo-pompowych, wyko-rzystuj¹cych ró¿nicê energii potencjalnej wody zgromadzonejw dwóch zbiornikach ulokowanych na ró¿nych poziomach.Ich sprawnoœæ wynosi 75–85%. Innym rozwi¹zaniem, stoso-wanym jedynie w dwóch instalacjach na œwiecie (zlokalizowa-nych w niemieckim Huntorf oraz amerykañskim McIntosh),jest gromadzenie energii poprzez sprê¿anie powietrza. Spraw-noœæ instalacji w Niemczech wynosi 42%, w USA – 54%.Elektrownie szczytowo-pompowe oraz magazyny wykorzy-stuj¹ce sprê¿anie powietrza nie mog¹ byæ jednak budowanew dowolnej lokalizacji. Pierwsze wymagaj¹ odpowiedniegoukszta³towania terenu (odpowiednie ró¿nice w wysokoœci nadpoziomem morza pomiêdzy oboma zbiornikami). Lokalizacjainstalacji wykorzystuj¹cych sprê¿anie powietrza uzale¿nionajest natomiast od istnienia odpowiednich struktur geologicz-

nych, w których powietrze mog³oby byæ magazynowane podwysokim ciœnieniem.

Wobec powy¿szych ograniczeñ wydaje siê, ¿e bardziej przy-sz³oœciowym rozwi¹zaniem by³oby magazynowanie energiielektrycznej w postaci energii chemicznej zakumulowanejw wodorze uzyskanym w wyniku elektrolizy wody. Poniewa¿wodór jest najl¿ejszym z istniej¹cych gazów, do jego magazy-nowania potrzebne by³yby albo ogromne zbiorniki, albo zbior-niki umo¿liwiaj¹ce magazynowanie pod bardzo wysokim ciœnieniem. Dodatkowo, musia³yby one zapewniaæ odpowiednipoziom bezpieczeñstwa przechowywania tego skrajnie ³atwo-palnego gazu. Koszty wybudowania takich magazynów by³ybyzatem bardzo wysokie. Równie wysokie by³yby tak¿e kosztybudowy sieci gazoci¹gów s³u¿¹cych do transportu wodoru.

Perspektywa wysokich kosztów zwi¹zanych z tworzenieminfrastruktury przechowywania i przesy³u wodoru sk³oni³awiele pañstw do zbadania mo¿liwoœci wykorzystania w tymcelu sieci gazoci¹gów gazu ziemnego. Wiele krajów dysponu-je bowiem dobrze rozbudowanym systemem takich gazoci¹-gów o przepustowoœci znacznie wiêkszej od przepustowoœcisystemu elektroenergetycznego. Dodatkowo, systemy gazo-we wyposa¿one s¹ we w³asne magazyny gazu, pozwalaj¹cena przechowywanie ogromnych iloœci energii. Rezultatem te-go zainteresowania s¹ liczne programy badawcze. Warto wy-mieniæ w tym miejscu program „Naturalhy”, realizowany podauspicjami Unii Europejskiej w latach 2004–2009, a tak¿e re-alizowany w Holandii projekt VG2. Problematyka ta cieszy siêdu¿ym zainteresowaniem równie¿ w Niemczech, co nie mo¿edziwiæ, bior¹c pod uwagê determinacjê tego kraju w rozwojuodnawialnych Ÿróde³ energii, a tak¿e podjêt¹ decyzjê o rezy-gnacji z energii atomowej. Niemiecka Agencja Energii uru-chomi³a platformê Power to Gas, skupiaj¹c¹ podmioty zainte-resowane rozwijaniem tej technologii. W kraju tym realizo-wanych jest obecnie kilka projektów pilota¿owych badaj¹-cych mo¿liwoœæ wykorzystania sieci gazu ziemnego do maga-zynowania energii ze Ÿróde³ odnawialnych. Niniejszy artyku³zosta³ oparty g³ównie na rezultatach otrzymanych w ramachwymienionych programów badawczych.

Przeprowadzone badania wykaza³y, i¿ przesy³anie czystegowodoru sieci¹ gazoci¹gów zbudowanych z myœl¹ o transpor-cie gazu ziemnego jest niemo¿liwe ze wzglêdu na ró¿nice wew³aœciwoœciach chemicznych i fizycznych tych gazów. Do-puszczalne jest natomiast przesy³anie tymi sieciami gazu

Mo¿liwoœæ wykorzystania sieci gazu ziemnego do transportu i magazynowania energiipochodz¹cej z odnawialnych Ÿróde³ energiiRyszard Wêckowski


ziemnego wzbogaconego o dodatkowe iloœci wodoru wytwo-rzonego w Ÿród³ach odnawialnych. Akceptowalna zawartoœæwodoru w gazie ziemnym uzale¿niona jest od sposobu wyko-rzystania tego paliwa. Je¿eli gaz ziemny ma byæ gromadzonyw stalowych zbiornikach CNG, dopuszczalna zawartoœæ wo-doru wynosi 2%. Dla nowoczesnych turbin gazowych, a tak-¿e domowych odbiorników gazu, wartoœci¹ graniczn¹ jest5%. W przypadku transportu i dystrybucji dopuszczalna jestznacznie wiêksza zawartoœæ wodoru w gazie ziemnym. Zagro-¿enie ulotem i wybuchem wzrasta bowiem znacz¹co dopieroprzy przekroczeniu 20%, zaœ destrukcyjny wp³yw wodoru nasieci stalowe prowadzi do istotnego wzrostu kosztów konser-wacji dopiero po przekroczeniu 50% zawartoœci wodoruw gazie ziemnym.

Po dostarczeniu na miejsce przeznaczenia wzbogaconywodorem gaz ziemny mo¿e zostaæ spalony w standardowympalniku lub mo¿na dokonaæ separacji wodoru. Do przeprowa-dzenia tego procesu najbardziej przydatna wydaje siê techno-logia membranowa. W technologii tej separacja wodoru uzy-skiwana jest poprzez przepuszczenie mieszaniny gazów rów-nolegle do b³ony pó³przepuszczalnej, przez któr¹ migrowaæmog¹ jedynie cz¹steczki wodoru (l¿ejsze od cz¹steczek meta-nu). Rozwi¹zania zak³adaj¹ce koñcowe odzyskiwanie metanupozwoli³yby na zwiêkszenie iloœci transportowanego wodoru.Najwiêksze ograniczenia na jej wielkoœæ narzucaj¹ bowiemurz¹dzenia instalowane u odbiorców koñcowych. Sieci¹ wy-sokiego ciœnienia transportowany móg³by byæ gaz ziemnyo znacznie wiêkszej zawartoœci wodoru. Takie rozwi¹zania nietylko pozwoli³yby, ale wrêcz wymusi³yby wt³aczanie do sieciwysokiego ciœnienia du¿ych iloœci wodoru, opisane membranydzia³aj¹ bowiem poprawnie jedynie w przypadku znacznegostê¿enia wodoru w mieszaninie gazów. Membrany mog¹ zo-staæ wytworzone z ró¿nych materia³ów, co skutkuje ich ró¿n¹sprawnoœci¹ oraz kosztem produkcji. Istnieje zatem mo¿li-woœæ takiego doboru membran, który najni¿szym kosztemumo¿liwi uzyskanie wymaganego poziomu separacji wodoruz gazu ziemnego.

Alternatyw¹ dla transportu gazoci¹giem gazu ziemnegowodoru cz¹steczkowego jest jego przekszta³cenie w metan.Proces ten nazywa siê reakcj¹ Sabatiera. Jako substraty wyko-rzystuje siê w niej wodór i dwutlenek wêgla, otrzymuj¹c jakoprodukty metan i wodê. Reakcjê przeprowadza siê w pod-wy¿szonej temperaturze i przy podwy¿szonym ciœnieniu, wy-korzystuj¹c jako katalizator nikiel, ruten lub tlenek glinu.Wt³aczanie do sieci metanu zamiast wodoru ma wiele zalet.Mo¿na go wprowadzaæ do sieci w nieograniczonych iloœciach,a wszystkie urz¹dzenia do niej przy³¹czone s¹ przystosowanedo jego spalania. Ze wzglêdu na to, i¿ metan jest gêstszyi bardziej kaloryczny od wodoru, jego transport i magazyno-wanie s¹ ³atwiejsze i tañsze. Ma on tak¿e wy¿sz¹ temperatu-rê wrzenia (-161°C wobec -253°C w przypadku wodoru), ³a-twiejsze jest zatem tak¿e jego przechowywanie w formieskroplonej. Do produkcji metanu t¹ metod¹ wykorzystywanyby³by dwutlenek wêgla, bêd¹cy produktem ubocznym proce-su spalania lub innych procesów przemys³owych albo pozyski-wany bezpoœrednio z powietrza. W ka¿dym wiêc przypadkuspalanie metanu wytworzonego z wodoru nie przyczynia³obysiê do zwiêkszania efektu cieplarnianego. Wad¹ takiego roz-

wi¹zania s¹, oczywiœcie, dodatkowe koszty przekszta³caniawodoru w metan.

Magazynowanie energii elektrycznej w systemie gazuziemnego wi¹¿e siê, oczywiœcie, z jej stratami. Sprawnoœæ wy-twarzania wodoru w procesie elektrolizy wody wynosi obec-nie 62–80%. Sprawnoœæ energetyczna reakcji Sabatiera wy-nosi natomiast 75–85%. Przekszta³caj¹c metan w energiêelektryczn¹ nale¿y pogodziæ siê z tym, i¿ sprawnoœæ najbar-dziej efektywnych metod jej produkcji (uk³ady gazowo--parowe) wynosi maksymalnie 60%. £¹czna sprawnoœæ pro-cesu magazynowania energii elektrycznej wynosi zatem28–45%. Mo¿e ona zostaæ nieznacznie zwiêkszona poprzezwykorzystanie ciep³a powstaj¹cego na etapach produkcji me-tanu i wytwarzania energii elektrycznej lub poprzez rezygna-cjê z wytwarzania metanu i bezpoœrednie wt³aczanie wodorudo sieci gazowej. Jak widaæ, sprawnoœæ tego sposobu maga-zynowania energii jest ni¿sza od obecnie istniej¹cych rozwi¹-zañ, opartych na energii potencjalnej wody czy energii sprê-¿onego powietrza. Metoda ta nie posiada jednak ograniczeñdotycz¹cych lokalizacji. Dodatkowo, nale¿y zauwa¿yæ, i¿ za-stosowanie sieci gazowej jako magazynu i œrodka transportuenergii ze Ÿróde³ odnawialnych pozwoli na zachowanie œred-nio ponad 1/3 energii, która w przeciwnym wypadku zosta³a-by ca³kowicie utracona.

Dostarczana sieci¹ energia pochodz¹ca ze Ÿróde³ odnawial-nych zarówno pod postaci¹ wodoru, jak i metanu bêdzieznacznie dro¿sza od gazu ziemnego. Metoda produkcji wodo-ru w procesie elektrolizy wody jest bowiem droga i dlategorzadko stosowana. Obecnie do produkcji wodoru najczêœciejwykorzystuje siê metan, stosuj¹c metodê tzw. reformingu pa-rowego. Oczywiste jest zatem, i¿ proces technologiczny wy-korzystuj¹cy drog¹ metodê produkcji wodoru, a nastêpnie za-k³adaj¹cy wykorzystanie substancji dro¿szej (wodoru) do pro-dukcji substancji tañszej (metanu) nie mo¿e byæ op³acalnypod wzglêdem ekonomicznym. Rozwi¹zanie takie jest jednakrozwa¿ane nie ze wzglêdu na koszty, lecz na jego zalety œro-dowiskowe. Pozwoli ono bowiem na wykorzystanie energiiodnawialnej tak¿e w elektrowniach podstawowych, co z koleiumo¿liwi zwiêkszenie udzia³u energii odnawialnej w ogólnejprodukcji energii do poziomów dot¹d nieosi¹galnych. Po dru-gie, dodawanie wodoru do gazu ziemnego uwa¿ane jest zapierwszy krok na drodze ku tzw. gospodarce wodorowej, czy-li gospodarce, w której g³ównym noœnikiem energii jest wo-dór, znacznie bardziej przyjazny dla œrodowiska ni¿ paliwa ko-palne. Decyzje o ewentualnym wprowadzeniu w ¿ycie opisa-nych rozwi¹zañ bêd¹ podejmowa³y rz¹dy poszczególnychkrajów lub organizacje miêdzynarodowe. !

Autor jest specjalist¹ ds. prognoz i analiz w G.EN. GAZ ENERGIA S.A.

G.EN. GAZ ENERGIA S.A. ul. Dorczyka 1, 62-080 Tarnowo Podgórnetel. (+48) 61 829 98 12fax (+48) 61 829 98 22e-mail:[email protected]

Z ¿ycia Izby Gospodarczej Gazownictwa


24 paŸdziernika 2012 r. Izba Gospodar-cza Gazownictwa zg³osi³a, w zwi¹zkuz przedstawionymi przez Ministerstwo Gos-podarki projektami ustaw: „Prawo gazowe”(wersja 2.004) oraz „Prawo energetyczne”(wersja 1.23) uwagi ogólne, a 22 listopadabr. uwagi szczegó³owe do projektów.W swoim wyst¹pieniu Izba GospodarczaGazownictwa podkreœli³a, i¿ wyodrêbnienieustawy „Prawo gazowe” by³o postulatemzg³aszanym od dawna przez bran¿ê gazow-nicz¹, a przygotowany projekt – ze wzglêduna precyzyjne okreœlenie obowi¹zków po-szczególnych operatorów – uznaæ nale¿y zakrok do przodu. Niemniej jednak znacznaczêœæ zapisanych w projekcie rozwi¹zañ bu-dzi zastrze¿enia bran¿y, jako rodz¹ce dalszeobci¹¿enia natury regulacyjno-administra-cyjnej, a co za tym idzie – kolejne koszty dlaprzedsiêbiorstw gazowniczych, mog¹ce ne-gatywnie wp³yn¹æ na stabilnoœæ funkcjono-wania sektora gazowego. Niektóre zapisyustawy, np. przejêcie przez UDT uprawnieñkwalifikacyjnych, sprzeczne s¹ równie¿z deklarowanymi przez rz¹d programamideregulacyjnymi. Podkreœlono równie¿, i¿wiele uwag proponowanych przez IGGw ramach konsultacji spo³ecznych nie zosta-³o w nowym projekcie uwzglêdnionych, mi-mo i¿ by³y wypracowane na podstawie obo-wi¹zuj¹cych przepisów unijnych.

W piœmie do g³ównego geologa krajuz 22 listopada br. IGG zwraca dodatkowouwagê na kolizjê projektowanego prawagazowego z prawem geologicznym i górni-czym. Wprowadzenie do projektu prawagazowego przepisów obejmuj¹cych dzia³al-noœæ w zakresie wydobycia gazu ziemnegoprowadzi do objêcia koncesjonowaniem nagruncie prawa gazowego (wersja 2.004z 9.10.2012 r. skierowana do Komitetu Sta-³ego Rady Ministrów) podmiotów prowa-dz¹cych ju¿ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ napodstawie prawa geologicznego i górnicze-go. W efekcie, do momentu pe³nego uwol-nienia rynku gazu z re¿imu administracyjnejregulacji ceny podmioty te bêd¹ musia³yustalaæ i przedk³adaæ prezesowi URE do za-twierdzenia taryfy na sprzeda¿ gazu przezsiebie wydobywanego. Taryfy kalkuluje siêz kolei na podstawie uzasadnionych kosz-tów prowadzonej dzia³alnoœci gospodarczej(zob. art. 156 ust. 3 projektu), co oznacza,¿e podmioty te nie bêd¹ mia³y mo¿liwoœcigenerowania odpowiedniej mar¿y na dzia-³alnoœci wydobywczej, charakteryzuj¹cej siê

bardzo du¿ym ryzykiem. W konsekwencjiomawiana regulacja doprowadzi do opóŸ-nienia rozpoczêcia dzia³añ inwestycyjnychzmierzaj¹cych do uruchomienia wydobyciagazu niekonwencjonalnego i bêdzie nega-tywnie oddzia³ywaæ na prace nad projektemtzw. ustawy wêglowodorowej, przygoto-wywanej przez Ministerstwo Œrodowiska.Kopie ww. pism zosta³y zamieszczone nastronach internetowych IGG w zak³adce do-tycz¹cej prac zespo³u ds. prawa gazowego.

Izba Gospodarcza Gazownictwa prowa-dzi równie¿ w dalszym ci¹gu dzia³ania zwi¹-zane z projektem rozszerzenia dozoru tech-nicznego UDT nad gazoci¹gami. W piœmieskierowanym do Ma³gorzaty Hirszel, sekre-tarza Komitetu Sta³ego RM, z 31 paŸdzierni-ka br. IGG wyrazi³a niezadowoleniew zwi¹zku z opublikowaniem na stronachRCL projektu rozporz¹dzenia Rady Mini-strów w sprawie rodzajów urz¹dzeñ tech-nicznych podlegaj¹cych dozorowi technicz-nemu (wersja nr 5b. 2) w kszta³cie zasadni-czo ró¿nym w kwestiach dotycz¹cych sprawgazowniczych od projektu przedmiotowegorozporz¹dzenia z 6 czerwca br. (wersja 3.1).W piœmie zaznaczono, i¿ projekt MGz 6 czerwca 2012 r., by³ szeroko konsulto-wany z przedsiêbiorcami i zainteresowany-

mi organizacjami i uzyska³ wysokie ocenyw zakresie uporz¹dkowania systemu praw-nego nadzoru technicznego nad gazoci¹ga-mi przesy³owymi zgodnie z wnioskami Naj-wy¿szej Izby Kontroli z 7 maja 2008 r. Po-nadto, projekt ten usuwa³ sprzecznoœci do-tychczasowych regulacji krajowych z pra-wem miêdzynarodowym. Dopisanie dowersji nr 5b. 2 dozoru technicznego UDT

nad gazoci¹gami przesy³owymi oznaczaw praktyce przywrócenie poprzedniego sta-nu prawnego, jaki zaistnia³ na podstawiezapisów rozporz¹dzenia RM z 16 lipca 2002 r. i powodowa³ olbrzymie perturbacjepomiêdzy organami nadzoru budowlanego,terenowych oddzia³ów UDT i przedsiêbior-stwami energetycznymi (gazowniczymi).Izba Gospodarcza Gazownictwa wyrazi³arównie¿ zaskoczenie odmienn¹ wersj¹ roz-porz¹dzenia, zw³aszcza ¿e zarówno przed-stawiciele IGG, jak i innych organizacji, np. Pracodawców RP, zg³aszali uzasadnionysprzeciw wobec nowej propozycji utrzyma-nia stanu prawnego z 2002 r., zg³aszanejustnie przez przedstawicieli MinisterstwaGospodarki. Niestety, mimo naszych prote-stów Komitet Sta³y Rady Ministrów przyj¹³rozporz¹dzenie w kszta³cie zaproponowa-nym przez MG.

Jedn¹ z wa¿niejszych inicjatyw podjê-tych przez IGG by³a organizacja spotkaniaprzedstawicieli GAZ–SYSTEM S.A. z firmamiœwiadcz¹cymi na jego rzecz us³ugi maj¹cena celu prezentacjê oraz omówienie nowejstrategii GAZ–SYSTEM S.A. w zakresie us³ugeksploatacyjnych i serwisowych.

W paŸdzierniku ruszy³a kolejna, ósmaedycja studiów MBA dla bran¿y gazowniczej.

Przed nami szczególny czas œwi¹t Bo¿e-go Narodzenia. Z tej okazji w imieniu Zarz¹-du IGG i swoim chcê podziêkowaæ wszyst-kim Czytelnikom i Cz³onkom Izby Gospo-darczej Gazownictwa za dotychczasow¹wspó³pracê oraz ¿yczyæ: zdrowych, rado-snych, pe³nych mi³oœci i ciep³a rodzinnegoœwi¹t Bo¿ego Narodzenia oraz wielu sukce-sów i zadowolenia w Nowym Roku. !

W III kw. 2012 r. intensywnie pracowa³ Komitet Standardu Technicznego IGG.W okresie od paŸdziernika do grudnia br. odby³y siê konferencje uzgadniaj¹ce dla: ! projektu ST-IGG-0601: 2012 (po weryfikacji ST-IGG-0601: 2008) wykonanego

przez Zespó³ Roboczy nr 6 pod kierownictwem Marka Fiedorowicza, ! ST-IGG-1601: 2012; Projektowanie, budowa i u¿ytkowanie stacji CNG. Wymagania

i zalecenia, wykonanego przez Zespó³ Roboczy nr 16 pod kierownictwem dr.in¿. Jana Sasa (AGH),

! ST-IGG-1602: 2012; Urz¹dzenia do tankowania pojazdów zasilanych sprê¿onymgazem ziemnym CNG, wykonanego przez Zespó³ Roboczy nr 16 pod kierownic-twem dr. in¿. Jana Sasa (AGH),

! ST-IGG-0702: 2012; Nawanianie paliw gazowych. Wymagania dotycz¹ce postêpo-wania ze œrodkami nawaniaj¹cymi oraz ich przechowywania i transportu, wykona-nego przez Zespó³ Roboczy nr 7 pod kierownictwem Anny Husza³ (INiG),

! ST-IGG-0703: 2012; Instalacje do nawaniania gazu ziemnego, wykonanego przezZespó³ Roboczy nr 7 pod kierownictwem Anny Husza³ (INiG). Wy¿ej wymienione standardy zosta³y skierowane do zatwierdzenia przez KomitetStandardu Technicznego na posiedzeniu 19 grudnia br.

dokoñczenie ze str. 5

WYDARZENIA


j¹cych udzia³ w gie³dowym obrocie gazem ziemnym. Okreœla zasady wspó³pracy stron w zakresie umo¿liwieniazawierania umów kupna i sprzeda¿y zawartych na gie³dziegazu, okreœlaj¹c miêdzy innymi wiele technicznych aspektów wzajemnego przekazywania informacji niezbêd-nych do funkcjonowania gie³dy gazu.

" 18 wrzeœnia br. Komisja Przemys³u, Badañ Naukowych i Energii PE przyjê³a „sprawozdanie w sprawie przemys³owychi energetycznych aspektów ropy i gazu ³upkowego”. „Za”g³osowa³o 32, „przeciw” 23, a 1 pose³ wstrzyma³ siê od g³o-su. – Wola³bym, by ten raport by³ napisany bardziej jednozna-cznym jêzykiem. Ale g³ówny cel negocjacji zosta³ spe³niony –ten raport nie zaszkodzi polskim ³upkom. Mówi nie tylko o wy-zwaniach œrodowiskowych, ale i o szansach, jakie ten nowygaz niesie dla europejskich odbiorców – powiedzia³ pose³ doPE, Konrad Szymañski, który by³ sprawozdawc¹ konserwaty-stów (EKR) w sprawie przyjêtego raportu. – Jest to pierwszyraport w PE odnosz¹cy siê do kwestii potencjalnej eksploatacjigazu ³upkowego w Europie. Wiele zaproponowanych rozwi¹-zañ jest bardzo korzystnych dla Polski i innych krajów posia-daj¹cych z³o¿a tego surowca – doda³ cz³onek komisji ITRE, Bogdan Marcinkiewicz.

" 18 wrzeœnia br. Polskie Górnictwo Naftowe i Gazo-wnictwo SA mo¿e rozpocz¹æ uruchamianie kopalni Lubia-tów–Miêdzychód–Grotów. Spó³ka dokona³a odbioru tech-nicznego kopalni, który jest podstaw¹ do rozpoczêcia pracrozruchowych. Dziêki tej inwestycji krajowe wydobycie ro-py naftowej wzroœnie dwukrotnie, zwiêkszy siê równie¿wydobycie gazu ze z³ó¿ konwencjonalnych. Budowa kopal-ni LMG to jedna z najwiêkszych inwestycji PGNiG w ostatnich latach, a z³o¿a Lubiatów–Miêdzychód–Grotów

nale¿¹ do najwiêkszych w Polsce. Udokumentowane zaso-by wydobywalne ropy naftowej w rejonie Lubiatowa, Miê-dzychodu i Grotowa wynosz¹ 7,25 mln ton, natomiast udo-kumentowane zasoby wydobywalne gazu ziemnego – ok. 7,3 mld m3.

" 17 wrzeœnia br. Grupa Lotos S.A. i Polskie Górni-ctwo Naftowe i Gazownictwo SA zawar³y porozumieniedotycz¹ce wspó³pracy w zakresie poszukiwañ i wydoby-cia gazu ziemnego oraz ropy naftowej ze z³ó¿ konwencjo-nalnych i niekonwencjonalnych, a tak¿e wspó³pracy han-dlowej. Oba koncerny przeanalizuj¹ potencja³ wydobyw-czy siedmiu koncesji poszukiwawczych nale¿¹cych doPGNiG. !

dokoñczenie ze str. 7

Zmiany w ustawie o VAT28 listopada 2012 r. odby³o siê posiedzenie senackiej Komisji Bud¿etu i Finansów Publicznych. Przedmiotem posiedzenia by³o m.in. rozpatrzenie rz¹dowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i us³ug oraz innych ustaw.

Na posiedzeniu przedstawiciele dostawców mediów przed-stawili nastêpuj¹ce propozycje zmian do rz¹dowego projektunowelizacji ustawy: 1) wprowadzenie szczególnego momentu powstania obo-

wi¹zku podatkowego równie¿ dla us³ug dystrybucji i prze-sy³u energii elektrycznej, cieplnej i ch³odniczej oraz gazuprzewodowego;

2) okreœlenie, i¿ podatnik nie ma obowi¹zku wystawieniafaktury w przypadku otrzymania zaliczki/przedp³aty napoczet dostaw lub us³ug ci¹g³ych;

3) umo¿liwienie wystawiania faktur z tytu³u dostaw energiielektrycznej, cieplnej lub ch³odniczej oraz gazu przewodo-wego wczeœniej ni¿ 30. dnia przed otrzymaniem ca³oœcilub czêœci zap³aty;

4) wprowadzenie regulacji, i¿ obowi¹zek podatkowy powsta-je z terminem p³atnoœci, a nie z chwil¹ wystawienia faktu-ry dla dostaw energii elektrycznej, cieplnej lub ch³odniczejoraz gazu przewodowego, za które pobierane s¹ op³aty napodstawie prognozowanego zu¿ycia.

Komisja przyjê³a jedynie poprawkê dotycz¹c¹ wystawianiafaktury w przypadku otrzymania zaliczki/przedp³aty na po-czet dostaw lub us³ug ci¹g³ych. W uzasadnieniu do poprawki Senat wskaza³, i¿ konieczne jest„wyjœcie naprzeciw postulatom podatników dostarczaj¹cychm.in. energiê elektryczn¹, ciepln¹, gaz przewodowy, œwiad-cz¹cych us³ugi telekomunikacyjne, tak aby nie musieli oniwystawiaæ faktur od otrzymanych zaliczek.”Na posiedzeniu RP 7 grudnia Sejm przyj¹³ poprawkê Senatudotycz¹c¹ wystawiania faktury w przypadku otrzymania zali-czki/przedp³aty na poczet dostaw lub us³ug ci¹g³ych. Oznacza to, i¿ dostawcy mediów nie bêd¹ musieli wystawiaæfaktur od otrzymanych zaliczek.Zgodnie z obietnic¹ przedstawicieli Ministerstwa Finansów,kwestia pozosta³ych postulatów pozostaje wci¹¿ otwarta i bêdzie przedmiotem dalszej dyskusji. Izba Gospodarcza Ga-zownictwa i pozostali partnerzy spo³eczni bêd¹ nadal walczyæo uznanie niespe³nionych postulatów. !

Szanowny Panie Redaktorze!

Na konferencji Nafta–Gaz 2012 kolportowano folder„Blue Gas – Program Polski Gaz £upkowy”, firmowanyprzez Narodowe Centrum Badañ i Rozwoju oraz Agen-cjê Rozwoju Przemys³u. U¿ycie terminu blue gas jest nie-porozumieniem, bo bluegas oznacza gaz wodny powsta-j¹cy w wyniku zgazowania paliwa sta³ego, który nie manic wspólnego z gazem ziemnym z ³upków. Owszem,potocznie gaz ziemny okreœla siê mianem „b³êkitnegopaliwa”, ale nie nale¿y mieszaæ pojêæ. Szczególnie w materiale przeznaczonym do promocji wa¿negoprzedsiêwziêcia nale¿y stosowaæ polsk¹ terminologiê te-chniczn¹. Wydaje mi siê, ¿e by³oby wskazane zamie-szczenie w ,,Przegl¹dzie Gazowniczym” krótkiego spro-stowania. £¹czê pozdrowienia !

Jerzy Zagórski

Documents

grudzień 2012 nr4 (36) - IGG...grudzień 2012 nr4 (36) cena 14 zł (w tym 8% VAT) Radosnych świąt Bożego Narodzenia, pomyślności i sukcesów w Nowym Roku wszystkim Czytelnikom