Fora Nova nr4

G a z e t a f e s t i w a l o w a Nr 4/20.11.2013

W numerze:

recenzje spektaklu Dwoje biednych Rumunw mwicych po polsku: s. 2-4

wywiad z Monik Krzywkowsk: s. 5

m R e c e n z j a

2

fot.

Agn

iesz

ka M

isie

wic

z

Teksty Masowskiej maj ogromny potencja

teatralny i zawieraj liczne wskazwki insceni-zacyjne co ciekawe szczeglnie poza didaska-liami. Naley jednak czyta je ostronie, zawarta

w nich ironia przestrzega bowiem przed dosow-nym przenoszeniem ich treci na teatralne de-ski. W inscenizacji zaproponowanej przez Teatr

Studio wida due wyczucie specyfiki jej jzyka,

ale stali bywalcy [email protected] wiedz dobrze, e nie

jest to atwe. W 2010 roku na Festiwalu goci

spektakl na podstawie innego jej dramatu Mi-dzy nami dobrze jest, przywieziony z Bayerisches Staatsschauspiel w Monachium. Niemiecka rey-serka Tina Lanik z Maej Metalowej Dziewczynki

zrobia zbuntowan metalw,

a aktork grajc Boen obar-czya kostiumem dodajcym jej

kilkadziesit kilogramw, two-rzc z niej naprawd grub wi-ni. Wiernie przenoszc na sce-n didaskalia, zarzucia j stert

gruzu i mieci, w ktrych zgino

wszystko, co w dramacie byo

najwaniejsze. Spektakl okaza

si zupenie nieudanym, cho

zapewne bya to take wina tu-maczenia i nieumiejtnoci osa-dzenia dramatu ani w polskich,

ani w niemieckich realiach.

Dwoje biednych Rumunw jest utworem bardziej uniwer-salnym, cho i tu Masowska

w charakterystycznym dla siebie

odwanym stylu ongluje naro-dowymi przywarami, stereoty-pami, okrutnie przemiewczymi

obrazami rzeczywistoci. Posta

tytuowego Rumuna innego,

obcego, zacofanego, niebez-piecznego intruza niczym ma-

JESTEMY RUMUNAMI, LESBIJKAMI, GEJAMIDramat Dwoje biednych Rumunw mwicych po polsku Doroty Masowskiej, podobnie zreszt jak inne jej teksty, wymaga precyzyjnego przeniesienia na scen, cho jednoczenie nie literalnego. Autorka konstruuje wiat ju na poziomie jzyka postaci charakteryzowane s w duej mierze poprzez wypowiadane przez nie sowa. Brak poprawnoci leksykalnej, skadniowej czy fleksyjnej budowanych z nich zda, brzmienie, a nawet ilo sw, ktre bohaterowie artykuuj, brutalnie obnaaj zarwno ich samych, jak i rzeczywisto, w ktrej yj.

R e c e n z j a m

3

ska nakadana przez bohaterw, jest skupiskiem

wszystkich tych, cigle tkwicych w narodzie,

uprzedze. Przebieranka Parchy i Diny jest

pijack zabaw, ktrej efekty moemy jednak

obserwowa niczym eksperyment socjologiczny.

Spotkanie z Rumunami uruchamia przy-najmniej w pierwszym kierowcy mechanizmy

obronne, a zeznawana przez niego policji wersja

wydarze diametralnie rni si od tej, ktr

ogldamy oczami tych dwch modych bo-haterw. Jestemy Rumunami mwicymi po

polsku, lesbijkami, gejami mwi Parcha, do-bitnie wytykajc liczne rda podobnych uprze-dze. Kolejne postaci napotkane przez nich na

drodze s pretekstem do wbicia szpilki w inne

cechy charakteru narodowego i sarkastycznego

ukazania typowych, a niekoniecznie chlubnych

zachowa.

Inscenizacja Agnieszki Gliskiej jest skrojona

na miar dramatu prostota, umowno sce-nografii i kiczowata estetyka pozwalaj zwrci

uwag na jzyk: potoczny, prosty, intencjonal-nie operujcy bdnymi formami, sarkastyczny,

momentami wulgarny, zdawaoby si, e zupe-nie nieprzystajcy do teatru. A jednak pod

paszczykiem gupkowatych tekstw skrywajcy

bardzo gorzkie refleksje. Efekt ten wzmacniaj

aktorzy, wietnie wyapujcy leksykalne i fone-tyczne niuanse tekstu. Cho przez wikszo

spektaklu publiczno zamiewa si do ez,

gdzie w gowie zapala si ostrzegawcza lampka

to nie do koca s arty. Aktorzy bardzo dba-j oto, by momenty serio wybrzmiay, mimo

obecnego w caym spektaklu humoru, z preme-dytacj niejednokrotnie prostackiego. Monolog

Parchy o mioci, wypowiedziany pod koniec

spektaklu, brzmi do naiwnie szczeglnie,

gdy zdylimy ju nieco pozna bohaterw.

W wietle ostatniej sceny zyskuje nawet morali-zatorski wydwik, ale co tu poradzi miech

przeradza si w jaki rodzaj wzruszenia, a nawet

smutku.

Agnieszka Misiewicz

PARCHA: LUDZIE S DOBZI Spektakl Dwoje biednych Rumunw mwicych po polsku utrzymany zo-sta w jzykowych szponach Masow-skiej, a trzeba przyzna, e jest to tekst wyjtkowo dyscyplinujcy akto-rw. Inscenizacja sytuacji wyrastaj-cej wprost z jzyka jest ryzykowna, bo niesie za sob fasz i mwic wprost teatraln fuszerk. Aktorzy warszaw-skiego Teatru Studio idealnie oddali jednak specyfik postaci tym samym (jak do tej pory) spektakl w reyserii Agnieszki Gliskiej jest najlepsz fe-stiwalow propozycj tegorocznego [email protected]

Jeli jzyk postaci nadany przez autora tekstu

jednoznacznie determinuje sposb budowania

roli przez aktora to moe rwna si z brakiem

przestrzeni na wykazanie wasnej inwencji,

a tautologi w tworzeniu sytuacji scenicz-nych. Dwoje biednych Rumunw mwicych po polsku jest rodzajem dramatu literackiego w najprostszym rozumieniu, czyli opartym na

sowie, ktrego nie mona przeadowa form

samego spektaklu. Agnieszka Gliska dosko-nale rozumie, e tekst Masowskiej broni si

sam; daa wybrzmie jzykowi, std kontakt

z widzem nawizany zosta ju w pierwszej

scenie. Narracja prowadzona przez funkcjona-

riuszy policji sprawia, e widz czuje si na

pierwszym miejscu ma poczucie, e jest ona

kierowana bezporednio do niego. Budowa

monologu teatralnego cechuje si mwieniem

postaci o sobie, do siebie. Widz jest wiad-kiem, ale nie odbiorc. Natomiast postaci

w spektaklu Gliskiej traktuj widza jako

m R e c e n z j a

4

wiadomego suchacza. Trudno jest nazwa, na

czym ta wiadomo dokadnie polega cho

sam sposb przekazu jest czytelny. W pewnym

sensie jest to rodzaj utosamienia, ale nie z hi-stori postaci. Nie wczuwamy si w Din czy

Parch. Wiemy, e ich historia naley tylko do

nich. Jednak emocje, ktre im towarzysz s

ju naszymi emocjami. Zaczynamy rozumie,

e mamy podobne pragnienia.

Napicie rozwijane w spektaklu i forma

podania tekstu bezbolenie zrwnuj (rw-no jako brak przywilejw ze wzgldu na

status spoeczny, a nie rwno w rozumie-niu zrwnania-ponienia) publiczno z Ru-munami mwicymi po polsku. Rumun to

oczywicie nacja umowna. Rwnie dobrze

moemy mie na myli Afrykanina, homo-seksualist, kobiet, dziecko czy inn grup

spoeczn bd jednostk, ktra uwaa sie-bie za wykluczon. Z pocztku lakonicznie

miejmy si z opisu kraju, do ktrego Parcha

wysya styropianowe pudeka po jedzeniu:

Od moich krewnych z Rumunii, listy pisane

przez nich na korze z drzew, moczem i ka-em. I barwnikiem do pisanek. Mali kuzyni

bagaj w nich, eby im przysa jaki papie-

rek. Laszlo chce po Snickersie, a Ruchla po

Marsie, a Rakocze po Twixie, za Cincinatti

marzy o takiej tacce tekturowej po frytkach,

wiesz jakiej. Zamanie dotychczasowego

obrazu przychodzi wraz z informacj, e

Parcha jest serialowym aktorem, a nie bie-dakiem-imigrantem. Zaczynamy oriento-wa si, e uczestniczymy w przebieranej

imprezie rola maski jednak nie odnosi si

do pejoratywnej symboliki obudy, a raczej

pozytywnego uniwersalizmu: wszyscy jeste-my tak samo doskonale niedoskonali, a ste-reotyp jest bezpodstawnym wynaturzeniem

wyobrani. miejemy si z niego nadal, lecz

wiemy, e teraz miejemy si sami z siebie.

Scenografia przez cay czas trwania spek-taklu jest niezmienna - ograniczenie do kilku

krzese, biurka i gigantycznych choinek zapa-chowych w zupenoci wystarczyo. Gliska

postanowia rwnie skorzysta z przestrzeni

zapisanej w jzyku przez Masowsk. Prosty-mi gestami i desygnacj przedmiotw aktorzy

wypeniali przestrze tak, e nikt nie mia wt-pliwoci, czy jestemy na stacji benzynowej,

w samochodzie, barze, czy te w lesie.

Natalia Grygiel

Teatr Studio im. Stanisawa Ignacego Witkiewicza w Warszawie

Dorota MasowskaDwoje biednych Rumunw mwicych

po polskureyseria: Agnieszka Gliska

scenografia: Magdalena Maciejewska kostiumy: Agnieszka Zawadowska

muzyka: Jan Duszyski reyseria wiata: Jacqueline

Sobiszewski charakteryzacja: Tomasz

Martaszek, Boena Jwiak stylizacja fryzur: Pawe Kaleta

wystpuj: Monika Krzywkowska, Dorota Landowska, Agnieszka

Pawekiewicz, Marcin Januszkiewicz, Modest Ruciski

premiera: 16 wrzenia 2013

fot. Agnieszka M

isiewicz

5 W y w i a d h

fot. Agnieszka M

isiewicz

Natalia Grygiel: Jak spektakl

zosta odebrany w Warszawie? Monika Krzywkowska: Musz po-wiedzie nieskromnie fakty s takie,

e nie ma ju biletw na stycze.

Mamy troch mniejsz scen ni ta

festiwalowa, ale spektakl bardzo si

podoba i cieszy si ogromnym powo-dzeniem.

Na spotkaniu powiedziaa

Pani, e tekst Masowskiej

ukazuje ludzkie emocje i jest

ponad podziaami. Nie uwy-pukla rnic, a podobiestwa.

Jaki widz przychodzi do Teatru

Studio? Z Pragi te?Trudno jest mi odpowiedzie. Nieraz

sami z ciekawoci prbujemy zoba-czy, kogo dzisiaj mamy na widowni

jest bardzo rnorodnie, choby

wiekowo. Bardzo chtnie przychodz

ludzie modzi, ale widz te sporo

osb dojrzaych.

Dwoje biednych Rumunw mwicych

po polsku to tekst, ktry nie wybiera

czytelnika, widza. Nie wartociuje.Czasami boj si, czy on jednak nie obraa. J-zyk jest dosy wulgarny, mocny. Ale myl, e

w kontekcie caoci czowiek wraliwy i wia-domy, w jakim wiecie, w jakim kraju yjemy

zupenie nie daje si obrazi.