El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

Embed Size (px)

Citation preview

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    1/377

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    2/377

    '\d"JIJ

    \l1!l.JI!..!"'!--fp1!!\pl\clI\!oII!l

    :11lj!;_\.1,i!UU.JHIJ\1I!\\IdniIII!:IP\Houd

    \Wd\\1\II\1!1!'!lp 1\l_!!1111\

    !.'1111p1"'1111'\\.U\!1;1\U

    -.1!I.lpll1\1111\1!IIPII.l1w,}1\r

    ''f'IJ\/y

    (\!1/f

    fjt)!1!'\J//c.111.o

    11_f'11IU/f0JJIliO_lJ,11e

    :)111}l

    !).,l/0\,,1111t0, 111iI"li/t0J

    ,IIO111'/111l/

    11o-),o

    I'!/:'11"iOftJl\

    \dnd

    ,1/

    I

    O

    1/,,U \d.OJO1

    l"_

    -11111/l,111I,

    \111\,,1!d

    11n1J11fP11-J11,

    .1'JI.IJ./nii

    JU!d.p(1.U-ldiJ.!un1.'"J!\1\1f:1-rHJ!R!\!\1S:!uH.1l

    Coynqhcrnal

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    3/377

    c a .3

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    4/377

    El ar d

    y esbirExps y ms

    Ral Rojas Soriano

    PlA/\' tDi

    I

    T.s O

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    5/377

    En a fotograa uperio deecha el auo mpae un cuo en Argenna, en novembe de 1994 y en a otogaa nerio dige un min enEmano Zapata, Meos en mayo de 973

    Pmea edcn: eero de 200 Segunda dcn a de 200 Teea edcin juno de200 Cuaa edcn mazo del2002Quina edcin: ocure de 2002Sext edcin mazo de 200Spima edcin noieme de200

    Octava edicin agoso de 200

    El a habla y sb.Epas y mas

    O R Roas SoanoPaza y Vads . A de V.

    Derecho ecuss de edicn eseados paatodos os pases de haa espoa. Pohda aepoduccn oa o paca po cuaque medion auozacn esca de os edoes

    ISB96885892-

    Impreso en Mico 1 Printed exico

    Copyrigft maerial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    6/377

    ,

    I

    Plogo a la edicin cubana . 7

    En qu circunstancis escib este lbo?

    1

    Po qu escib este libo? . 7 La comunicacin como poceso socal humano. El papel del hoga de la escuela

    El pape del pofeso de los alumnosen el desaollo de la expesn oal 2

    La pn oal en la vida cotidina . 4

    Algunas deas sobe el poceso educatiopaa facilita la expesn oal 5

    Copyright arial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    7/377

    Cu

    Habl en pico: tmos, acsosstisfccions . 6 7

    Cu VDApectos a considr nts d dic unconfeencia o inteeni en una s dond . 8 5

    Cu Recomendcions pa inici nust pticipcinn una dond o impti un cuo z f . 93

    Cu condcion pa scibi un disco. 111

    Cu Figus d construccin vicios flls al edc 29

    Cu O flls duds l xpesrnos 141

    Cu comndacions p ponncir o ipoiun dicuo . . 1 6 1

    Cu El aspcto ubjivo ants dnt a concluil disercin 179

    Copyrig marial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    8/377

    Cu XIV

    Aspectos scos a consdera pa faclrnusa xposcn . 19 5

    C :

    Suacons advsas que puedn prsnas anso durante nues disacn 205

    C XVEsttgas para ncta la parcpacn dl pblco 21

    Cu XVStuacones nespadas que pueden sucedentes o dunte la eposn . . . 227

    C XVEl nal d la eposcn: momento dcso

    paa complta l xto . 3 3

    Cu XXCuando el oado se conre n polemsta 237

    Cu XX

    Gupos dcls paa l conncnte. 43

    Cu XXDesos satsaccones n un cuso-tlempdo en Plnque, hpas 5

    Copyrigft maerial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    9/377

    Cu mo nd nv Pc con mno mn d cto o d m . 261

    Cu Ncdd d mov n dco nt

    tcon tm dconocdo 7

    Cu do d n n bo ob h Gv 277

    Cu

    oco d ocoo h d c condnt no . . 3O 5

    Cu oco d co mo cb bo 309

    Cu V cto tn b 3 7

    Apn!Ron ob ] movmnto tdnn } UNAM, 999-2000 . 39

    ApnUn co t n connc o n co 335

    Goo d mno modmo . 337

    Bbo 371

    Copyrigft maerial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    10/377

    Prlogo a la edicin cubana

    A nuestra consideracin llega la obra E at d haa

    y escrib, una demostracn del laoreo intelectual ypedaggico para propiciar, con expresiones verales yescritas correctas e desarrollo de unaformacin integra desde la ms temprana edad.

    Al leer estas pginas nos atrapan as vivencas y recomendacones del doctor Ral Rojas Sorano experimen-

    ,

    tado cientco social mexicano Este es un -taque ya cuenta con ses ediciones donde se muestra unaacumulacin enriquecedoa del quehacer paciente y a la

    vez intenso de su auorEl texto no slo procura transmitr reexiones y expe

    riencas desde su redaccin amena sino que estimua el

    ntercamo particpatvo y crtco con os lectores en suojetivo de elevar la caidad de la expresin oral y escrtapara as hacer sentr al nvestigador azteca lo que l mismoplantea: "que el tempo dedicado a aao no e en vanoy eo me alenta ara andar nuevos caminos

    7

    Copyrigf manal

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    11/377

    A A

    Desde hace una dcada e doctor Roas Sriano nos haacompado, en su incansabe area acadmica, impaien-do conferencias en la Universidad de a Habana y de otrasprvincias, a Academia de Ciencias, la Asiacin de Pe-dagogos, as como en ls nstitutos Cenal de ienciasedaggics, Superior Pedaggico y Supeior de Ciencias

    Mdicas, y el Ministerio de Saud Pbica de CubaSus vlmenes referidos a a metodooga de la investigacin han cnstituido fuentes de indispensable cnsultapara diversas tesis profesionales y para impartir ctedrasen diferentes univesidades de pas, a igual que en otrasnstituciones docentes y de investigacin En 1 997 prog

    el libro aminos h atos inito u ade

    comandante Jorge Serguera RiverEa haba se presentado en 40 c

    dades mexicanas y en siete pases, y se ha dad a cnceren ms de veinte pobacines cubnas, cn e inters pro-mociona de su autor de llevarlo durante el ao acta y elprimo a todos los municipios de la isla para cadyuvaren el desrrlo de la culua de un pueb buen lectr comel nuestro

    Pr ello la lecura de pginas ser la mayr recmpensa para e amig Ral Roas Srano

    Cudad de La Haaa ma l 2003D Eduad TesCuea

    Copyrigfe m atnal

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    12/377

    En qu circunstancasescrb este lbro?

    Luego de vaios das de vehement dedicacin, hoy d novmbe del 2000 tmin d inclui n eachio de a computadoa as coeccions pasmadasn a nsma versn d txto, a cua a supusma dfnitiva. Son las 95 hoas

    La obssin po scb stas notas s dj sntrhac ms d tes aos En las pimas smanas aodde manea beve agunas idas paa ahonda n las ul-tiomente; empo, poco dspus descud l poy-to n vista d qu oos debs amaon mi atncn

    Fataba ago, o quiz mucho paa madua plan dedaca un ibo con as caactestcas anhladas? Efd m nb ms bn renr ntidmbr d frntr s tr* d s dss

    Consts l signicado de o vocbos uso poo frt qu cuye a a d a oba.

    9

    Copyrige matrial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    13/377

    A A A

    on uro to rou ora utn Muho nanto tnan; otroantaban no ara rtr n ho an Ma

    naa ou a oas gna rta a rno 998 no ataan ta or o o a ntnn Fbrro ao a ta ha n a qu

    ont o aanto (o roo)E nr o gu nutabnt

    otano a ha aab rono Para tran-

    quzar ant a oba rogur oabaa rn n brAutoogaa 8 a ea egta o ma):

    Ga muh mi dema e puia e i[obr orgn a ] ee aleeoe 8 cuao a eoafue claamete cocea hata 8; ada ped e a que oaa ga motaa a lo home me at

    ua m ogala a m o a Wallace

    a raonanto r rtxto ara ntnr un a obra ana n rn.

    a aa uarta qu aan a rbr a ntrouj n un rograa outara a bto

    oarao on rnt nnoan tnogaonraba guant, una oa ra u

    E las tas extals a a Las letras eritas csas mas, sa ''l ass s m.

    Copyrige matrial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    14/377

    L A ABA B

    re eonao e aeo e no veo "on m ro-o oo, aga a e eonamorane n aro roo no me ne n vr

    raveo o e ranro e emo borraran o e-o e m aran remoa or reaar n omenobre a eren ora era

    area enamo ara oe a ema e avnmeno e o nevo meno amoo o maen m En na oorna me anm a revar o reno avane; n e reao eerno n a oama mrea aareeron Poo me mor

    a nran no broaba o aao n o rono e

    m er eaba no enrenar o reo no e -n a eribr n bro

    n eraarme en omno orr e onab-aron a n a rnana ane rerar eo en onena, o ao aarnemene eroPora onro a orna e o e m are orea ea ane ro a n oo a eenar era on or erar e maramo en e eva on rean a o roeo

    e aan or oaar arvo a oa mrea erone e m obe raao en a e, a mmo

    emo, e enrraba a oba aanar e oon aora oaba a namene a ar a era enr oro omeno, omo erearan a er ebera e o o enonr abanonao a re en o a ben ra na

    Copyrigfe m atnal

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    15/377

    l OJA AN

    bsquda ntica como si d tal ocd dndismi istncaPo l lso tanscurido mdit la informacn

    obbnt ya s di y n conscunci a r-tnsin d culmnar l mo mas a rmanc n-tcta como srando qu cristalzaa mi numn sto

    m ncit n tanto qu stim a un bun rludoTon a 9iscur sob articular a mdiados dl

    ms d stimbr dl 2000 xmin mticulosamnt as ginas dactadas No m acabaon d convncrcundo ls l d nuvo; con todo juzgu qu srvan dbas aa cavia ota vz con rscto al asunto valo

    ndo la coyuntua n la qu tom la iniciativSoor un itmo d tbao intnso s coic

    cions familias conctamnt l agavamnto orsa fcha d la nfmdad d mi mad

    Octubr hizo su aaicin y consv l aso A cinstnt avizoaba ms ccno l ignoto hoizont nu n ocsons acac lo contaro tod z qu lmira ms ximo l nal, sfurzo aasionant in-citaba la imaginacin snta o nd qu camino srolongaba d modo norabl Mintras la dss-acin s aodraba oco a oco d m

    L msin ra d qu nunca acabaa d scbi us uan como os caudalosos dsos y nsamin-

    tos cautivants qu camaban un sacio n las gi-nas dl txto A llo s sumaba la taa d sr una yota vz aqulas locucions asmadas n

    1

    Copyrighe matrial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    16/377

    A HABA B

    s nsccin aa msa s ga a n d qsalian a la call a mblsa al lc; simlnamn- anaba csins n inclidas aa mja l cn-nid, mdaba sb lanamins q qanndizas ans d la lz

    Ps a m afn las idas s sisan a s a

    fccin Una cninda s libaba n m ni n lascasa acinca q m xiga n n na y anl fccina la ba incand ascsndss cand ls cabls aa abillana lascia N bsan la lca q ia, n l fnd dmi s disaba almn dl c d la lma n

    an q afnaba dsas insads; l m saisfaca sial inlcalmn y naba mis ansias d aanza n s d la ilsin

    Aa q scibQ sas lnas islmb ms ccal inci dl n. Sn las 20:2 as d la fchaanada n l af inicial n ban d msad

    qiz s cnia n caq insan n na is a-lidad Ay m aisan q mi mad cna ds lsnsics mdics sis n sgi ind anq ll la dsd na nacin dialcica slna agna hacia l inlcabl

    Rdac sas lnas, q acn na indccinn cicnsancias anmicas dicils s cada q sna l lfn m g q al dsclga sc-c la infasa nicia m, fn a la adsidad la maginacin dsliga das ss ncialidads

    Copyrighe matria

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    17/377

    O O

    to facinado la palaba an apacindo n lapantalla d la computadoa in mucho uo poi

    blmnt como una xpin d lo acano dl qun tado d anutia o dalnto obpon tiun

    fa ob l infotunio, paa alcanza la quimaConta lo pado, la in plimina d ta

    pci d pmbulo ali in mao conatimpo muta cmo la o confccionando n tanto qu muta,como una pinclada d alidad, la duda motiacio

    n qu aitan m .

    n ditinta confncia cuotall h ladolo aduo qu m ulta cibi l pomio d una oba,

    pcialmnt n cao como t dond l popito cumpl t ao dpu d hab concbido l plan, d aa mana ddicada a hac, una ota ,la cai cuatocinta pina tabao pacia a

    m lla a culminaQuio n t momnto confat alo timado

    cto ta xion ni iquia paaban po mi mnt hac una hoa La ntoun qu haba dactadoa ota Po qu cib t libo?). Paa no omitila, pu n u contuccin in cito timpo, dipu qu fua l capitulo iuint paa qu dicua alpcto.

    n un odn lico lmntal dicha relun dbai ant qu ta lna "n qu cicuntancia cib t libo?) Sin mbao, fnt a la aumntacinaconal, oco, al mno aqu, una an ntimnta

    1

    Copyrighe matria

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    18/377

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    19/377

    ns srva para usrar dha nnn Cndrasnm M rlj mara las :3 hras d un da pln d mns n dnd h zad y sud d vrdad.

    ara n nnar vvnd a nrtdmbr, q m

    anusa prndamn ada v q mbra l

    fn, dj uns nsans d srbr para mnarm

    al pbl n m hrman. La na m srprndy alna

    Nvamn m madr s sbrpn a ra rss y a

    s nsun dsnla S bsna n prsr d

    saand a s vans mds y a las sasas rzasd s ransm ya marh a m l hz su pr

    nra ha 8 as qun s sbrps, n ndns smjans, a ls dsns d la nara y a lsprnss d la na ...

    Ra Roja Soriao

    Cdad d Mx 3 d nvmbr dl 000.ra 6 mnus

    Poata un En apul xxv nar s prmnrs sbr mo rib t ibo

    Posata ds: Pr razns d spa y fna alrfrrm a ssanvs d ls ds nrs n asns

    sl nluy n d lls sn q s snfq la xlusn dl rPotata rs Espr, smad lr qu dsfrus

    al lr sas lnas, an y a rdaalas

    Copyrigfe m atnal

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    20/377

    p

    Por qu escrb este bro

    a aa lvana a maoa la nonava, nvl la aa l nvao,l anan a la omnan oa n oo a a oaonao na n aan. llo

    avr n lo ollo aonan lo an ao aa a n blo, ala omla ano lo o on no alloon lo aonan oanamn

    Anao a al nana a inua muos sujtos nb u o abar n

    momno opotuno Finamnt tn tioi-a u ua o namnto o na fua Enima ia onuta tau nuna ob atian n su omain aama

    1

    Copyrigfe m atnal

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    21/377

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    22/377

    p

    La comunicacin como poco ocia

    humano. E pap d hoga d a cua

    l Para oniar a lio eemo rmero oni-arno a nooo mimo emeo e i re a

    io ao y en el al aronamo iaione inaen la e e exrean lo avaare e nera exienia En io roeo e exien, e, lo aeoonraiorio e la naralea mana e e onrean en la oiiliae y limiaione e inio.

    r prso c sr s curcoco por su coo hsrco spcco Eb ococuur qu prc o r scor rsg uchs s srroo coucc or

    1

    Copyrighe matrial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    23/377

    O OAO

    A uano lo peueo omenan a ala u peguna no empe on oneaa e moo penenepo lo pae; no lo eo, e euene epm u u-oa al menopea u ua e nueue

    al Sagan uno e lo nvegaoe on mao eonomeno po u nnan aa la vulgan e

    la ena e eee a ea au

    He vist a mhs dts e se enadan an

    d n ni les pntea pregnts ientar u a una rna?, pruntan nis r u a hirba r Qu un

    u? ata u prunia pu aarun ar? un upas u-? r u tns s n s pi? Da-sia par atr nttan n irritain riiuiain pasan rpiant a tra uras u ura a una, uara

    ?"a. Ls nis renen ensegida e pr agnarazn este tip de pregntas ena a s adts.Unas antas xperienis ms m sta trni perdid para ieni N ntin pru aut iuan abr t ant unni sis a Qu tin a aitiru ab a E tan ri nustr ru? E un u ni pp. 849a lea negi on ma

    Copyrighe matria

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    24/377

    E A D ABA II

    . En la esela oe ago simia Reeo la e-oain e exeioi n oene en la oneeniasoe inesigain e i al alimn onnamen-e on la oesoa Amao Ri e ailo en xlaGie iaas el 5 e seieme e

    El maeso exso la manea e omoase e s

    sago e e ao omn en los menoes eo esele aaa on la aienia e los aes E pab a pga q ppo y coso ya o sb q h ps s rspsasproporcoa chco ab ro-gs

    mo eean oee ane al ona?,ea la esin soe la al eseaa el aligio eao sae nesos nos e isa.

    Ane e imagina na ole oesa aa aona n enmeno oiiano, ane mamene omeo e ama a mos, oo e o aisene loqz N te precpes cmper cn th ngrese l clegi, h le n tr l gn

    epregntr" lo e si ieas maniesaionese asenimieno e na gan ae e aioio.

    a asein (amain eea na eaia insoa

    yae el iema eaio onie o no imsa laomniain oal, eigaia la issin ana emanene en el go el aao en eio, el aneamieno e as y ia e os eanes aia elmeno, eea.

    Copyrighe matrial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    25/377

    O

    h stn nd ngataent en os edan-dos qenes denan eoos pr expresrse de -nra spontne y orret En ez de ostr onnzhr aons ando haen en po

    Tpoo os stntos ados ontr-

    yn etnte antr srtr y sto se o-

    roora adtr q ayora d os nosnrstros norstas o d otras res se haa enpros a redatr n texto, y s s se s nta q o

    hgn on atso s dr on dedz y gan-a, para eorar a adad de o to

    Sn dd, hcho no pocpnos coo p

    o po inc n os sco poicin pcis onios o pnino scon n un lapss q c su no-no n o nt ni nsn

    os Mr prr ano apre a apdad deos nore y pror s prtpn n na rest(L oo dedad a os nfants d En ps s rxn toant a pnto da srr oo na rondn pra tnr prsn-te tnto en a sa oo en a asa: Los nos sans d o qe pe, y s s drn q srsen o

    q san y nas osas qe srran (p. 8)Toar n ent sgren d prro horede etras de orrer a pa onntaente on a exhoran dr expren or rsta prsn-d s petndos fortar foran ada

    Copyrighe matrial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    26/377

    B B

    D t modo la pona ontarn on m opotunidad para intratuar n lo ditinto paio oialy para umplir on aqulla tara propia d u ppaain y prtia profional

    in mago la ntituin olar omo apunt ant no impr ontmpla omo l mbito idno

    para qu a hia y hio darrolln y tranmitan lapotnialidad y maniftaion d u ratividad Porl ontrario n lla muha v rnan a trav dla trutura urortia y d la donia aquo plan-taminto o prtia qu raan lo au onvnional ya no diga i trata d inonformidad o

    d protta tudiantilo olgial djan poo a poo n mano d oto

    la laorain d u proyto d vida tanto pronal omo or u ara y qu didan por llo n ution trandnt para u formain

    a ula trmina po vr omo un lugar n dond

    muho intn impoiilitado paa avivar u imagi

    nain rativa aburn n lla o la vivn omo una ,

    p0Al rpto una matra paola Ial Ara

    fir n u libro Ia ctca aa u cucuo

    cato un dilogo qu otuvo on uno d u alumnod uato ao d primara n paa (p 174

    Sa mata qu ac ua cula aua jaula?

    Copyrighe m atral

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    27/377

    RAl ROJS OIAN

    e ces s sbe e qeeePes qe s s se e cces!T q ess e cce; ees bePes eces ces hce eese se h s e y

    Be pe pe pee pes ecA Y ce qe esy e cce ee y e e:Te qe bsc p qe ss e qe es e be qe qse eg

    raaaa en ea noa ano ve la oorniae onverar on na onnoaa eaoa ana e ea reoao or analar la rolemia inanil enrelain on la eela iia er ar a vivio e-erienia iia on eano en vario aee le an llevao a orlare ena ore moviven vnlo on e enro eolar

    Por aa e eaio inlyo lo o e ella, on aieenia (onenimieno a ae orman aree n omeno e aora

    P q e s pes s e e qee sbe e pq c ce c hech e c ee e y esps e e pee e es p

    Copyrighe matrial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    28/377

    EL ART D HB Y SCRIBIR

    iaa por stioar y s imita a rsporprutas ar o stio os ibros po ormua ostts prtas a mas

    Por u urt ris os su io siosamt o omar a asistir aass y asi u ao ts uisira ibrta

    pi ibro a mi sps uos aos oo saa u as aaios fura mstsas a sor ms orto o pto sbao para ars a asa "aen m de lo e aree

    eno de la aa de arlo Darwn moaronn eemmo deenano aa a nn aadma L m mdi d ntrn r prm n v er en orma ladara el ao de eora de a evoln de la eee Auobiop.6).

    on mo eero eonado or adrealo arwn do avanar en edo ee a enera odo en ona aa dearrolla aadade

    Cao j a sa o ra i masiao atoi miao bajo pra mi y ro u sabaosira por toos mis profsrs y por mi p-r omo io muy orrit bastt por bajo star orma itiia Pra mira mortai mi pr m o u :

    5

    Copyrighe matrial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    29/377

    oJA A

    o proups por d qu o s z osprros y pur d rs y srs u dsorpr so y pr od u ' (bd

    n diciembe de 3 Dawin, pooipo del inelec-ual avenueo, se embaca a la edad de 22 aos en eamoso Bg paa ecoe eiones inoas de pla-nea con e popsio de analia divesas mueas deplanas mineales animales paa undamena sus hipesis acea de la evolucin de las especes

    He ponuncado en disinas confeencias ese juicio,que paeciea cuesiona a la educacin supeo: ros Drw s ubs gdo prr

    su o f d dqurr u yo prp-r us o uy or rouopr d odr o br sdo

    Po founa paa nosoos Dawin decidi abandoasin dilacin sus esudios omales pues no ce en suempeo de eaia u peiplo e cual du cinco aos

    paa consolida sus concepos que han siniado uhio en la hisoia del sabe

    Mas no odos los ios venes poseen la osada deese invesiado eio o auque la uviesen a familia la escuela aplacaan su "inquieud pueil, po o quedicilmene podan evadi el compomiso escola Po-

    cuan en al caso sobevvi aan de eludi el conico siuiendo las insucioes del maesro a pie de la lerapaa o se incepados co una eaha de semones

    !d d s s u

    Copyrighe matrial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    30/377

    E RTE D HABLR SCRIR

    sm ms cmodo "de e pofeso ee de cooo cuso s cee ee Supoe que s h poco se expod meos c-c s se qued cdos o meo.

    ssem dco de esepedje

    se epoduce e psdd que sume myo degupo Se desc po eo sfeec meccde coocmeo o cu e osecuec es

    dec sums de sus memos e o quec so como smpes deposos de dos eg de pcp ccmee como poducoes yusuos de os msmos

    Dcho poceso de sms so se coce y d-quee sedo (e e modo eduo edcho e medd e que e pecepo o uodd esco so-c deemd fomc y pecs e modo como

    dee eegseL comucc o s desde u pespecsoc y hum cede eeo cd e ms dedo ep d l cmuccoes y de fomc s mchos sjeos pemece s hossedos fee eeso compdo o os

    deojuegos o escuchdo msc poeee deepodcos ddues "s se e pso de em

    po S eta attu e matee vaale o u lao ologao la eoa e eoeta e etoo mato

    Copyrighe matrial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    31/377

    L OJ OAN

    ntes de pasar al captulo subscunt resulta oportunoacer ncap en qu a comcac e aee oeo oa femeo ofametehmao to mca efeo afactoe jetoe ec oo e vo, o cae ge ega mea e coteto ocota foma

    ate e eaa eeccaEn cirto onto dicos ntos se xprsan

    obtivaent o sea se anstan n prcticas concrtas d counicacin coo vreos s adlant

    otata Rvsaba l volun para prgar (prpa

    rar) la sgunda dicin cuando le en e perdico aJoaa los resutados de una encusta dl Fondo dNacions Unidas para a Infancia (NICEF reaiada a11 i 800 nios adolscents d Arica aina arbe (de entre 9 8 aos d dad) los cals conr-an las opinons vidas en este captulo:

    Para a l recazo a la escuela (slo 8 por cientostudiao gto en la regin aludida 1 por cinto nMico es una sal d qu dbodzarse dadoque los alunos uestran insatisfaccin con la foracoo st organiado l sistea ducativo. Sgn talstudio (a voz d las nias los nios los adolscntes d Arica atina l aribe} slo el33 por cinto d los coentaros sonforabe a los profsors, l 22 por ciento para los dictors (14 de abril del00, p 8)

    Copyrighe matrial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    32/377

    Cpt

    E pap d prfsr d s aumns

    n dsarr d a xprsn ra

    d mode ener brrer qu nhbn omunn en e hor u, on, brer En o one de e e vnuo nr

    doen y o aumno e ueve d v m onvenon, en nn de een obvo nun-do en e pn de etudo d rrer pmene en o prormdo pr nuro mduo que o onfomn.

    Es edd sge e g edd po p

    c de odeo eobe e e cpo edco,e c se ec pep ddo p -ce s egecs de ecdo de bjo E npod es popoco eos cooceos

    Copyrighe atrial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    33/377

    L A

    hbdds qu rqur ss produco pro pocodso pr vor cop-s s prsos coscuc qu so ss ps ocup os pusos dspobs

    En st ontxto, s ntnd ttd d mhomto ms bn nstutos q gn s

    ss sn pops po stdo nmo d gupo;tmpoo tomn n t s n q st to nts d s so o h nqto ppn dts y xmns o po dtmnds stonsnttuons s m os pofsos n q s-dn; odn q pim ontto on os dndos -

    st pmod p tb n ntondn n d o nsnpndj

    o onsgnt dj d do omo pnt n pto po q omnn s n tddpofndmnt hmn modd po ddsoohst dond s fo y d po

    nn os tos pnps d poso dtoL omnn no o mnst ts d

    ngj b, sno tmbn mdnt opoomo son s xpsons s, os dmns postus q s doptn mn o nts o -j psondd d sjto.

    2 En nto s srgs pr cor d-go co gupo cr su prcc tmo qn ndot to d t pn o

    30

    Copyrighe matrial

  • 7/25/2019 El arte de hablar y escribir (2004) - .pdf

    34/377

    EL ART D HABL Y SCIB

    en nn n dld pr e-di pre elerni, que pe ineni rel

    in n l inur, pueden urir un ee piivpulrne i el nii e lue de l id il lele n id ne u

    n d, n eien dene uy preupin n

    e pr e delle uh en p ir llun Al nrri pen del upue de que uden l euel eluivne pr pendr y prende, deben nerv l enin neeri p l in

    l repe, e euhd enre univerripnuni en nre e luine "N y hr

    n pr ervi de eul l pern "i dpul ben que en el ul deben lvidre de u prble