Embed Size (px)
Citation preview
ชอเรอง การพฒนาการทองเทยวชนบท จงหวดภเกต
ชอผแตง นายอภรมย พรหมจรรยาPhd.Etudiant de Sciences Economiques, Universite de Perpignan
สถานทตดตอ PROMCHANYA Aphirom Mr.
CITE UNIVERSITAIRE, BAT CD 41626 RUE ALFRED SAUVY, 66100 PERPIGNAN
Tel : 06 33 81 31 68Mail : [email protected]
บทคดยอ
วตถประสงคหลกของการศกษาวจยคร งน เพอศกษาการพฒนาการทองเทยวชนบท จงหวดภเกต โดยมจดประสงค ดงน
1. เพอเตรยมความพรอมใหประชาชนในทองถนไดมสวนรวมในการประเมนศกยภาพกจกรรมการทองเทยวชนบท
2. เพอฝกอบรมใหประชาชนในทองถนสามารถพฒนาและวางแผนการทองเทยวชนบทเพอชมชนของตนเองและบรเวณใกลเคยง โดยการเขามามสวนรวมและใชเคร องมอตางๆ
3. เพอเปดโอกาสใหผมสวนรวมแลกเปลยนประสบการณและผลประโยชนรวมกนในกจกรรมการทองเทยวชนบท
การเกบขอมลการวจยคร งน เปนการเกบรวบรวมขอมลปฐมภมและทตยภม ซงขอมลปฐมภมไดจากการสมภาษณ และการตอบแบบสอบถามของประชาชนทองถน นกทองเทยวและบคลากรจากองคกรของรฐ การวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสำาเรจรป SPSS วเคราะหหา ความถ คารอยละ คาไควสแควและความสอดคลองของตวแปรเพศและอายโดยใชคาความสมพนธ Goodman and Kruskal’s Gamma
ผลการศกษาวจยพบวา การทองเทยวชนบทในประเทศไทยเปนการทองเทยวทสำาคญอกประเภทหนงทมศกยภาพทจะสงเสรมและพฒนาได ในปพ.ศ.
2544 จำานวนนกทองเทยวทเดนทางเขามาจงหวดภเกตมประมาณ 3789660, , คน จากการคาดคะเนการขยายตวของนกทองเทยว
ในอนาคตพบวาในอนาคตการขยายตวของการทองเทยวชนบทจะเพมมากขนอยางรวดเรว การวจยนไดออกแบบเพอพฒนาทกษะการมสวนรวมของคนในทองถนตอการทองเทยวชนบท มจตสำานกและการจดการกจกรรมการทองเทยวชนบทอยางยงยน การศกษาวจยมงเนนเรองการมสวนรวมของชมชนทองถนเปนสงทสำาคญเพราะผมสวนรวมทกคนสามารถทำาประโยชนไดสงสดและแบงปนกนใชทรพยากรธรรมชาต อนไดแก วฒนธรรมและสงแวดลอม ซงเปนปจจยเกอกลตอการพฒนา
การทองเทยวชนบทเปนสวนหนงของอตสาหกรรมการทองเทยวทมบทบาทสำาคญของประเทศไทย ชนบทไทยเปนสถานทองเทยวทนาสนใจ ม ชายหาดทะเล ภเขา ปาดงดบและสตวทแปลกตา แตอยางไรกด ทวทศนทเปนสงดงดดใจ คอหมบานเลก ๆ ทมขนบธรรมเนยมประเพณ ผคนมความโอบออมอาร พรอมทจะเสนอประสบการณอนนาประทบใจแกกลมนกทองเทยวทตองการพกผอนหยอนใจในดนแดนทมความสงบ จากกรณศกษาชมชนบานบางโรง ตำาบลปาคลอก อำาเภอถลาง จงหวดภเกตเปนกรณหนงทพบวา วถชวตของชาวบานกำาลงเปลยนแปลง โดยมการรวมกลมกอตงชมชนทเขมแขง มการเร มทำากจกรรมการทองเทยวชนบทภายใตโครงการการทองเทยวเชงเกษตรทไดจดตงขนเมอ พ.ศ 2544 ซงในขณะนน ไดรวมชาวบานเปนกลมเลก ๆ และนำาโครงการการทองเทยวเขามาเกยวพนกบคนในชมชนและนำารายไดมาสชมชนดวย โครงการการทองเทยวเชงเกษตรเร มตนโดยใชเงนจากกองทนชมชนบานบางโรงซงกอตงเมอพ.ศ 2540 ดวยเงนทน 27,
000 บาท มสมาชก 30 คน และเนองจาก 90 % ของคนชมชนบานบางโรงเปนชาวมสลม การกยมเงนจากกองทนไปลงทนนน ผกเงนไมตองเสยดอกเบย จงทำาใหสมาชกมากเงนไปลงทนและนำารายไดกลบคนสกองทนทำาใหกองทนเตบโตขน ปจจบนมเงนทน 4 ลานบาท และมสมาชกจำานวน 200 คน กจกรรมททำาในปจจบนนไดแก การเลยงไกและปลกพชสมนไพร โครงการการทองเทยวเชงเกษตรเปนโครงการทจดทำาขนเพออนรกษสงแวดลอมในชมชนและเกดการจางงานใหคนในหมบาน
จะเหนได ว าการท องเท ยวชนบทข นก บป จจย 3 ประการได แก เศรษฐกจ ระบบนเวศ และสงคมวฒนธรรม ตวชวดปจจยเหลานจะเปนประโยชนในการพฒนาการทองเทยวชนบทอยางยงยน
คำาสำาคญ : การทองเทยวชนบท,
การทองเทยวเชงนเวศ,การพฒนาการทองเทยว,การมสวนรวม,สงแวดลอม
Title : Rural Tourism Development in Phuket,Thailand
By Mr.Aphirom PromchanyaPhd.Etudiant de Sciences Economiques, Universite de Perpignan
Address : CITE UNIVERSITAIRE, BAT CD 416
26 RUE ALFRED SAUVY, 66100 PERPIGNANTel : 06 33 81 31 68
Mail : [email protected]
Abstract
The objectives of this research are mainly to study rural tourism development, especially in Changwat Phuket comprising below other objectives:
1. To provide the necessary skills to all participants assessing the potential of
rural tourism activities.
2. To enable participants to assist and develop a rural tourism plan for their
own communities and surrounding area by using participatory approaches and tools; and
3. To provide an opportunity to all participants to exchange and share experiences together and gain benefit from the given rural tourism activities.
The data in this research is consisted of secondary and primary data. Primary
data was collected from local people, tourists, and government factors by using questionnaires. This data was analyzed by using the SPSS program to describe frequency, percentage, Chi-Square, and Goodman and Kruskal’s Gamma for the Strength of Association. However, this research can be also summarized as follows:
Rural tourism has been identified as an important tourism sector which has great potential for development and promotion of Thailand. In 2001, nearly 3,789,660 tourists visited Phuket. The strong growth in tourism expected over the next decade will provide excellent opportunities for the growth in rural tourism. This research was designed to successfully improve participants' skills, awareness and they also can organize their own suitable rural tourism activities. The research focuses on participatory planning approaches that actively involve local communities in tourism development so they can derive maximum benefits and contribute by conserving local resources (cultural and/or environmental) of which these elements are dependent factors.
Rural tourism is a segment of the total tourism industry which is particularly important in Thailand, in a country with no spectacular natural attractions, seaside, high mountains, rainforest or herds of exotic animals. However, its attractive cultural landscapes with small villages, combined with the traditional hospitality, are able to offer pleasant experiences to the kind of tourist who is looking for relaxation and recreation in a calm setting. A case study of the villagers at Baan Bangrong even sees their traditional way of life being eroded, leaving them struggling to survive. There are a few exceptions where the adaptation and the strength of a particular community help people to cope and prosper when conditions are changed. The villagers at Baan Bangrong in Pa Khlok are one example, as known through their rural tourism activity in an agro-tourism project which was established in 2001. The small beginnings have led to a tourism project that involved the best aspects of the region, involved the local people and produced an income. The project: Agro-tourism was set up by using money from the savings foundation of Baan Bangrong, which was established in 1997. At that time there were only 30 members with 27,000 baht. The foundation of a community provides free interest loans to all members because 90% of the villagers are Muslim and they are not allowed to get profit from loans. The members also come together to devise activities that can provide income for the community. In this case, the activities have been started with a chicken farm and cultivated vegetables. Currently, there are almost 200 members and 4 million baht in their foundation. One innovation of the Agro-tourism project has been designed to protect the community’s environment and employ villagers. As we saw earlier, Rural Tourism is a complex notion which is determined by economic, ecological and socio-cultural factors. The
indicators might act as useful measures of those factors that together contribute to sustainable rural tourism development.
Key words: Rural Tourismsm,Ecotourism,Tourism,Development,Participation,Environment
ผลการวจยการศกษาวจยเรอง การพฒนาการทองเทยวชนบท“ จงหวดภเกต”
สรปไดดงน
1.กำาหนดขอบเขตการใชประโยชนทดนของกจกรรมของชมชนในการจดกจกรรมการทองเทยวไดมการกำาหนดของเขตการใชประโยชน
ทดนในการทำากจกรรมมความจำาเปนอยางยง เพราะทำาใหการจดการการทองเทยวมความสะดวกในการวางแผนการการทองเทยว อกทงชวยใหการควบคมนกทองเทยวไมใหรกลำาพนททเปนเขตปาสงวนไปมากกวาบรเวณทไดกำาหนดไว รวมถงการคำานงถงความเชอมโยงของกจกรรมทเกยวของโดยพจารณาความจำาเปนแะความสอดคลองกบพนทตลอดจนไมก อใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมบรเวณขางเคยง
การกำาหนดขอบเขตการใชทด นเพอใหสอดคลองกบกจกรรมน ใช ศกยภาพของพนท และกจกรรมทดำาเนนอยเปนแนวทางเพอกำาหนดกจกรรม
ในพนททซงจะไมเปนปญหาตอสงแวดลอมในอนาคต ทงนศกยภาพของพนทพจารณาจากขอมลทไดจากการศกษาและผลการสำารวจโดยมวตถประสงคเพอ
1. เพอใหการทำากจกรรมตาง ๆ อยในขอบเขตทแนนอน ซ งสะดวกตอคณะกรรมการของ
ชมชนในการกำาหนดเสนทางและวางแผนการทองเทยว2. เพอใหเจาหนาททควบคมดแล รกษาสภาพแวดลอม ทราบ
ขอบเขตในการทำากจกรรม เพอความสะดวกในการปฏบตงาน
3. เพอจำากดไมใหนกทองเทยวรกลำาบรเวณพนทปามากกวาทกำาหนดไว เพอไมใหรบกวน
และทำาลายธรรมชาตและวถชวตของชมชนมากเกนไป4. เพอความสะดวกในการจดการการทองเทยวและการรกษา
สงแวดลอม ไดแก การจดเกบและกำาจดขยะมลฝอยในพนททกำาหนดไว
5. เพอใหประชาชนในหมบานบางโรงมสวนรวมและไดรบผลประโยชนจากการจดการ
ทองเทยว ทเกดขนเนองจากพนททก ำาหนดใหใชประโยชนทดนอยในพนทหมบานเปนสวนใหญ
กำาหนดขอบเขตการทำากจกรรมการกำาหนดขอบเขตการใชทดนสำาหรบการทำากจกรรมในประเภทตาง ๆ
นนมแนวคดสำาคญคอ เปนการกำาหนดพนทใหมการใชทรพยากรธรรมชาตแบบยงยน โดยใชหลกการอนรกษปฏบตใหก ำาหนดเขตทดนเปนเขตตาง ๆ เชน เขตพฒนาเพอเปนเขตทำากจกรรม เขตสงวน เพอเปนเขตทสงวนไวไมใหใชทรพยากร ทงนเพราะทรพยากรตาง ๆ มคณสมบตตางกน บางประเภทเปราะบาง บางประเภทแขงแกรง บางประเภทปรบตวได บางประเภทเปลยนแปลงงายและบางประเภทเปลยนแปลงยาก จงจำาเปนตองใชการแบงกลม แบงเขต แบงพนท กำาหนดแนวเขตเพอใหมการใชอยางมแบบแผน นอกจากน ผใชทรพยากรธรรมชาตมลกษณะทแตกตางกน การศกษาหลายระดบ ฐานะทางสงคม ฐานะทางเศรษฐกจและวฒนธรรมทแตกตางกน การมกฎระเบยบควบคมทรพยากรธรรมชาตทำาใหสามารถจดการใหมการใชประโยชนทรพยากร
แ บ บ ย ง ย น จ ง ค ว ร ม ก า ร แ บ ง เ ข ต ก า ร ก ำา ห น ด พ น ท ใ ห ม ก า ร ใ ช ทรพยากรธรรมชาต
การกำาหนดขอบเขตการใชพนทดนตามกจกรรมทจะพฒนาในพนทเปนแหลงทองเทยว
1. ขอบเขตพนททใชส ำาหรบการศกษาสตวป า และเทยวชมธรรมชาต
2.ขอบเขตพนททใชสำาหรบการเกษตรกรรม 3.ขอบเขตพ นท ท ใ ช ส ำาหร บการศ กษาท อง เท ยวแหล ง
ประวตศาสตร4.ขอบเขตพนททใชสำาหรบการศกษาวถชวตชมชน5.ขอบเขตพนททใชสำาหรบการใชประโยชนรวมกนของชมชน
กจกรรมศกษาสตวปา ชมธรรมชาตพนทสำาหรบทำากจกรรมศกษาสตวปาและพชพรรณ เปนบรเวณทซอน
ทบกน อยในบรเวณเดยวกน คอสถานเขตรกษาพนธสตวปาเขาพระแทว ทมโครงการคนชะนสปาอยในความดแลปฏบตงานของหนวยอาสาสมครนานาชาต
สถานทในการจดการกจกรรมศกษาสตวปา ดงน 1. สถานททองเทยวในบรเวณสถานเขตรกษาพนธสตวปาเขาพระแทว
คอนำาตกบางแป 2. บรเวณเกาะนาคาใหญ 3. บรเวณเกาะแพ เปนสถานทสำาหรบศกษา ชมนกนำา 4. บรเวณปาชายเลนคลองบางโรง มฝงลงแสมอาศยอยในปาชาย
เลน
กจกรรมการเกษตรกรรมกำาหนดพนท1. บรเวณพนทสวนลองกอง หม 3 บานบางโรง2. บรเวณพนทสวนปาสมนไพร หม 3 บานบางโรง3. บรเวณสถานทเลยงแพะ หม 3 บานบางโรง4. บรเวณพนทปาชายเลนคลองบางโรง ซงเปนพนทสำาหรบเพาะ
เลยงสตวนำาชายฝง ไดแกปลา กง
มงกร หอยแมลงภ ปมา ปทะเล และเปนแหลงทำามาหากนของชาวบานบรเวณชายฝงนำาตนคอการตกปลาทราย
บรเวณพนททก ำาหนดพบวา มบรเวณทเหมาะสมสำาหรบกจกรรมการเกษตรบรเวณใกลกบสถานเขตรกษาพนธสตวปาเขาพระแทว
ขอบเขตพนททใชสำาหรบการศกษาทองเทยวแหลงประวตศาสตรกำาหนดพนท1. บรเวณบานเกาแกอายมากกวา 100 ป 2. บรเวณซากปรกหกพงกำาแพงเกาโบราณทสรางจากซากปะการง3. บรเวณซากเมองเกาถลางบางโรง
ขอบเขตพนททใชสำาหรบการศกษาวถชวตชมชนกำาหนดพนท1. บรเวณหมบานชมชนชาวมสลม 2. บรเวณปาชายเลนรมคลองบางโรง เพอศกษาชวตการทำามา
หากนของชาวบาน การตก3. ปลาทราย การเพาะเลยงสตวนำาชายฝงในกระชง
ขอบเขตพนททใชสำาหรบการใชประโยชนรวมกนของชมชนเพอใชพนทรวมกนในการใชประโยชนเปนททำากน ปลกสรางทอยอาศยและเปนแหลง
ทองเทยว สำาหรบแหลงทองเทยวในบรเวณตำาบลปาคลอกไดแก สถานรกษาพนธสตวปาเขาพระแทว นำาตกบางแป บรเวณปาชายเลนคลองบางโรง เกาะแรด เกาะนาคาใหญ เกาะนาคานอย เกาะแพ จดชมววบานพารา
2.แผนงานและแนวทางการพฒนาการจดการการทองเทยวชนบทภายใตกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ
จากการศกษาจดการการทองเทยวในพนทนน มกประสบกบปญหาการขดแยงระหวางการอนรกษกบการพฒนาเสมอ จนทำาใหผกำาหนดนโยบาย นกวชาการ ผประกอบการ ผมสวนไดเสย ตลอดจนประชาชนในทองถนตองหา
ทางออกและทางเลอกของการทองเทยวทไมกอใหเกดผลกระทบตอสภาพแวดลอมและวฒนธรรมของชมชน
ชมชนบางโรงไดใหความสำาคญของการใชพนทชมชน คอ การเดนทางทองเทยวอยางมความรบผดชอบในแหลงธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะทองถน และแหลงวฒนธรรมของชมชน โดยมกระบวนการเรยนรรวมกนของผเกยวของภายใตการจดการอยางมสวนรวมของทองถ นเพอมงใหเกดจตสำานกตอการรกษาระบบนเวศอยางยงยน โดยมองคประกอบสำาคญทควรพจารณาคอการสรางจตสำานกเกยวกบการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม ความพงพอใจของนกทองเทยวและการมสวนรวมของชมชนทองถ น รวมถงการกระจายรายไดดวย
นอกจากนน ชมชนไดยดหลกการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน คอ การพฒนาการทองเทยวทจะกอใหเกดการพฒนาอยางอยางยน จะพจารณาจากองคประกอบหลก 4 ประการคอ
1.การดำาเนนกจการการทองเทยวในขอบเขตความสามารถของธรรมชาต ชมชน
ขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรม และวถชวตความเปนอยของชมชนตอกจกรรมการทองเทยว
2.การตระหนกถงกจกรรมการทองเทยวทมผลกระทบตอชมชน ขนบธรรมเนยม
ประเพณวฒนธรรม และวถชวตความเปนอยของชมชนตอกจกรรมการทองเทยว
3.การสวนรวมของประชาชนในกจกรรมการทองเทยวทมผลกระทบตอระบบ
นเวศ ชนชน ขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรม และวถชวตความเปนอยของชมชนตอกจกรรมการทองเทยว
4.การประสานความตองการทางเศรษฐกจการคงอยของสงคม และการอนรกษสง
แวดลอมทอยางยงยน
3. การจดการการทองเทยวชนบทภายใตกจกรรมดานการทองเทยวเชงนเวศของชมชนบางโรงไดพจารณาสาระสำาคญ ดงน
1.การจดการทรพยากร จำาเปนตองมการจดการทดและมประสทธภาพ
2.ความตองการทางเศรษฐกจโดยคำานงวาการทองเทยวเปนกจกรรมเศรษฐกจชนดหนงทจำาเปนตองมความสามารถในการสรางกำาไรเพอความอยรอดและผลประโยชนของชมชน
3.การตอบสนองความตองการหรอพนธะทางสงคมเปนการใหความเคารพตอวถชวตและวฒนธรรมของชมชนตาง ๆ ตลอดจนความหลากหลายและมรดกทางวฒนธรรม
4.สนทรยภาพเปนองคประกอบทสำาคญของสงแวดลอมและวฒนธรรมตาง ๆ ไมวาสถานทนนจะมความยงใหญเพยงใดหรอมชอเสยงมากนอยเพยงไร การธำารงไวซ งสนทรยภาพของสถานทเหลานนคอภารกจสำาคญของการพฒนาการทองเทยว
5.การคำานงถงกระบวนการและขอบเขตทางนเวศวทยา เพอใหการพฒนาความสามารถดำารงสภาพแวดลอมตาง ๆ ทงทางกายภาพและชวภาพทเปราะบางไว
6.การรกษาไวซงความหลากหมายทางชวภาพของพชพรรณและสตวตาง ๆ เพราะเปนทรพยากรทสำาคญของการทองเทยว
7.การดำารงไวซ งระบบสนบสนนชวตซงจะชวยใหมนษยและสงมชวตทงหมดในโลกสามารถอยไดตอไป
สรป คอ เปนการทองเทยวทสามารถตอบสนองความตองการทางเศรษฐกจ สงคมและสนทรยภาพทสามารถรกษาความสมบรณทางวฒนธรรมความหลากหลายทางชวภาพและระบบสนบสนนชวตไวไดอยางยงยนจา กห ล กการของการทองเทยวอยางยงยนและจากการศกษาขอมลพนฐานทางทรพยากรการทองเทยว ขอมลดานสภาพแวดลอมตาง ๆ ขอมลเชงสงคมการวเคราะหจดออนจดแขง โอกาสและขอพงระวงตางๆ ประกอบกบการรบฟงความคดเหนจากผประกอบการ ราษฎรในพนท และฝายตาง ๆ ทเกยวของ สามารถสรปแนวคดหลกและแนวทางการพฒนาการทองเทยวชนบทไดดงน
1.การกำาหนดขอตกลงเบองตนพนทบานบางโรงมศกยภาพทางการทองเทยว การพฒนาใด ๆ จะอย
ภายใตขอกำาหนด1.1.ไมขยายพนทหมบานและพนทการท ำามาหากนของราษฎรใน
หมบานเพมขน
1.2.ไมทำาการใด ๆ อนจะนำาไปสการทำาลายตนนำา ลำาธาร ความเสยหายแกทรพยากรธรรมชาตและ
สภาพแวดลอม1.3.การกำาหนดและการจดกจกรรมใด ๆ ดำาเนนภายใตกฎหมายและพระราชบญญตทเกยว
ของและหลกการปฏบตทเกดประโยชนแกสวนรวมเปนสำาคญแนวคดและทศทางการพฒนาการทองเทยวจากขอกำาหนดเบองตน การ
พฒนาการทองเทยวในพนทจงควรดำาเนนการในลกษณะดงน- เปนแหลงทองเทยวเพอการศกษาธรรมชาต และชมธรรมชาต
- เปนการทองเทยวทไมเนนความสะดวกสบาย แตมความปลอดภย- เปนแหลงทองเทยวเฉพาะทางและคดสรรนกทองเทยวในปรมาณท
เหมาะสม- เปนแหลงทองเทยวทเนนการมสวนรวมของชมชนและใหประโยชนท
เกดขนแกชมชน- เปนแหลงทองเทยวทมการกำาหนดฤดกาลทองเทยวเพอการฟ นตว
ของธรรมชาต
การทองเทยวจงเปนอาชพเสรมและเปนยทธศาสตรทใหชมชนชวยรกษา การพฒนาการทอง
เทยวใชฐานทรพยากรการทองเทยวและกจกรรมการทองเทยวทดำาเนนการอยเดมเพอใหผลตอบแทนทคมคามากขนโดยไมเนนการบกเบกสถานททองเทยวใหมเพมเตม4.แนวทางการบรหารและการจดการการทองเทยว
ลกษณะการทองเทยวของชมชนทประชาชนในพนทเปนผประกอบการและบรหารรวมกนระหวางสถานนรกษาพนธสตวปาเขาพระแทว ประชาชนในพนทและองคกรสวนทองถนโดยมระบบการบรหารจดการคณะบคคลและกลไกการจดการทชดเจนโดยมงเนนการพฒนาการทองเทยวเพอความยงยน หลกการสำาคญของการบรหารจดการการทองเทยวทชมชนจะตองตระหนก คอ การบรหารจดการแบบมสวนรวมหรอดำาเนนงานในลกษณะของภาคความรวมมอในการจดการทองเทยวเพอความยงยน ซงมลกษณะดงน
“รวมคด รวมวางแผน รวมดำาเนนการ รวมรบผลประโยชน รวมรบผดชอบ รวมตรวจและ
ประเมนผลเมอประยกตใชกบการพฒนาการทองเทยว ภาคของการวมมอจะชวยกนบรหารจดการ” ในดานตางๆ ทสำาคญดงน
1.สำารวจและพฒนาการทองเทยว2.วางแผนปรบปรงและพฒนาแหลงทองเทยว3.รกษาความปลอดภยในแหลงทองเทยว
4.บรหาร จดการเพอการรกษาและพฒนาคณภาพการบรหาร และกระจายผลประโยชน
จากการทองเทยวทเปนธรรม 5.ประชาสมพนธและการตลาด
5.รปแบบและโครงสรางการบรหารเสนอใหมคณะกรรมการกำากบนโยบายและทศทางตลอดจนตดตามและ
ประเมนผลการพฒนา 1 ชดประกอบดวย1.ผวาราชการจงหวดหรอรองผวาราชการจงหวดทไดรบมอบ
หมาย2.ผอำานวยการสำานกงานการทองเทยวในพนท3.นายอำาเภอ4.ประธานองคการปกครองสวนทองถน5.ผแทนชมรมการทองเทยวในพนท6.ผแทนองคกรการพฒนาเอกชนดานสงแวดลอม7.ผแทนสถาบนการศกษาหรอผแทนมหาลยสงขลานครนทร
วทยาเขตภเกต8.ผแทนชมชน9.หวหนาสถานเขตรกษาพนธสตวปาเขาพระแทว
นอกจากน การพฒนาการทองเทยวชนบทจะตองมการบรหารงานในลกษณะ ดงน
1.ใหมศนยประสานงานสำาหรบภาคความรวมมอเพอชวยกนบรหารจดการทอง
เทยว ณ สำานกงานองคการบรหารสวนตำาบลในพนทหรอสถานทอนตามทภาคเหนสมควร
2.ใหภาคกำาหนดรปแบบและวธการทำางานตลอดจนแนวปฏบตและแผนการ
ปฏบตงานใหชดเจนโดยยดหลกของการมสวนรวมและหลกการท ำางานในลกษณะประชาคม
ภาพประกอบ 1 แสดงแนวปฏบตและแผนการปฏบตงานยดหลกของการมสวนรวมและหลกการทำางานในลกษณะประชาคมของชมชนบานบางโรง อำาเภอถลาง จงหวดภเกต
ตวแทนคนในชมชนรวมกนวางแผน เพอวางแผนพฒนาการทองเทยวในชมชน
เกดความสามคคเพมขนเปนองคกรชมชน(People Organization:PO)
PO
LP
วางแผน ทำางานตามแผนเพอ
ดำาเนนการทองเทยวของชมชน
เกดกระบวนการเรยนรรวมกนของ
ชมชนเพอแกปญหา(Learning
PO
LP
PO ทเขมแขง
LP ชำานาญขนเกดการพฒนาการทองเทยวของชมชน
ภาพประกอบ 2 การกำาหนดนโยบายการทองเทยวชนบท จากการทำา A-I-C ของชมชนบานบางโรง อำาเภอถลาง จงหวดภเกต
นโยบายการทองเทยวเพอชมชน
หนวยงานระดบภมภาค /จงหวด /อำาเภอ /ตำาบล / บรการงานอนรกษ
การทองเทยวแหง แผนงานองคกร
ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม
สถาบนการ
กรมปาไม
กองอทยานฯ
พฒนา
สำานกงานการเกษ
สาธารณสข /สถาน
กรมการ
นกวชาการผเชยวชาญ โครงการพฒนา
จงหวด
ชมช
หนวยงานของรฐ
ชมชนองคกรชมชน
ปจจยภายในเศรษฐกจ / สงคม
รายได, อาชพวฒนธรรม การศกษา
ภมปญญาชาวบานการจดการ / แผนงานหลกเพอการจดการทรพยากร
6.ความพรอมตอการพฒนาการทองเทยวชนบทจงหวดภเกตกระแสการเรยกรองใหอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดทว
ความรนแรงและตอเนองในปจจบน โดยเฉพาะกจกรรมประเภทหนงคอ การทองเทยว มการกลาวโจมตวาเปนกจกรรมท กอผลเสยตอสภาพแวดลอมทงของแหลงทองเทยวและวฒนธรรมชมชน นอกจากนน กระแสโลกเร องการอนรกษสงแวดลอมเปนตวแปรสำาคญทกอใหเกด การพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษ จากการศกษา แผนพฒนาการทองเทยว ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 4-7 จะมงเนนในการพฒนาการทองเทยวสเปาหมายแหงความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจเปนสำาคญ โดยมงเนนใหนกทองเทยวเขามาทองเทยวในประเทศไทยใหมากทสดเพอใหเกดรายไดจากนกทองเทยวมากทสด ดวยเหตผลทวาการทองเทยวชวยใหเกดการจางงาน ประชาชนในชาตอยดกนด และถอไดวาประเทศไทยประสบ ความสำาเรจอยางงดงามในการพฒนาการทองเทยว เพราะตงแตปพ.ศ.2525 ถงปจจบน รายไดจาการทองเทยวเปนอนดบ 1 ของประเทศ แมวาจะประสบความสำาเรจบรรลตามเปาหมายดานความเจรญทางเศรษฐกจเปนอยางด แตผลของการพฒนาการทองเทยวไดกอใหเกดปญหาทสำาคญหลายประการ โดยเฉพาะอยางยงปญหาความเสอมโทรมของแหลงทองเทยวและสงแวดลอม ซงมผลโดยตรงตอคณภาพชวตของประชาชนทองถน
ดงนน ความพรอมและความตองการเกยวกบการพฒนาการทองเทยวดงกลาว หนวยงานทเกยวของกบการทองเทยวทงภาครฐและเอกชน ตองผลกดนใหมการวางแผนการทองเทยวชนบทขนในประเทศไทย ซ งการพฒนาการทองเทยวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ.2540-2544) จงมงหมายในการวางแผนพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษเปนสำาคญ ซงการวางแผนพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษ หมายถง การวางแนวทางอยางกวางๆ ในการปรบปรง และการเปลยนแปลงทรพยากรการทองเทยว จากสภาพเดมไปสสภาพใหมทเหมาะสมกบความตองการของนกทองเทยว ทงนจะตองอยภายใตของการใชประโยชนจากทรพยากรการทองเทยวอยางชาญ ฉลาดใหเกดประโยชนสงสดและนานทสดโดยกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด จะเหนไดวา การพฒนาการทองเทยวเปนสงจำาเปนและสำาคญตออตสาหกรรมการทองเทยว เพราะถอวาการทองเทยวเปนสนคาหลกเปนแรงจงใจใหน กทองเทยวเขามาทองเทยว จงตองมการพฒนาทรพยากรการทองเทยวอยเสมอ เพอใหเปนไปตามความประสงคหรอความ
ตองการของนกทองเทยว อนจะทำาใหนกทองเทยวกลบมาเทยวใหมซ ำาอกดวยความพงพอใจ กอนทจะมการวางแผนพฒนาการทองเทยว ตองศกษาถงความพรอมดานทรพยากรการทองเทยวในพนททจะมการพฒนาเสยกอน ซงสภาพโดยทวไปทรพยากรการทองเทยวมกอยในสภาพตามธรรมชาต จะมการพฒนาหรอเปลยนแปลงไปบางกตามกลไกของการเปลยนแปลงจากธรรมชาต ไมมการวางแผนหรอวางระบบทจะสงเสรมใหเกดการทองเทยวอยางเหมาะสม เชน ไมมการวางระบบสาธารณปการ ไมมบรการดานทพกแรม ตลอดจนบรการดานอาหาร หรอบางครงกมเกนความตองการของนกทองเทยว เปนเหตใหเกดการแขงขนในทางทผด เปนตน ทำาใหนกทองเทยวเกดความลำาบากและเลกใชบรการในครงตอไป นบวาไมเปนผลดตอการสงเสรมการทองเทยว เมอมแผนพฒนาการทองเทยวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 4-7 กทำาใหการทองเทยวของประเทศไทยเจรญอยางรวดเรว แตสงผลใหเกดความเสอมโทรมตอสภาพแวดลอมในแหลงทองเทยว ดงนน จงไดปรบเปลยนการวางแผนพฒนาการทองเทยวเชงอนรกษแทนในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 ไดมงเนนใหการจดการของชมชนจะตองมความเขมแขง สามารถทำางานดวยตนเองโดยไมตองอาศยหนวยงานภาคราชการเพยงอยางเดยว
7.ปญหาและความตองการพฒนาการทองเทยวชนบท จงหวดภเกตจากสภาพขอมลทวไปของจงหวดภเกตตามทกลาวมาแลวขางตน รวม
ทงสภาพของจงหวดภเกตทเปนแหลงทองเทยว ทมชอเสยงแพรหลายไปทวโลกทำาใหจงหวดภเกตมการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง และสงแวดลอม ทงสงแวดลอมทางธรรมชาตและสงแวดลอมทางวฒนธรรมอยางรวดเรว เปนสาเหตใหเกดปญหาและผลกระทบตางๆ มากมาย
สภาพปญหาและความตองการเรงดวนในการแกไขปญหาทมผลกระทบตอการทองเทยวของจงหวดภเกต มดงน
1. ปญหาดานบรการโครงสรางพนฐานการทองเทยว ไดแก - การขาดแคลนนำาสะอาดเพออปโภค บรโภค- โทรศพทในแหลงทองเทยวยงไมสะดวก- ปญหาจากโครงขายถนนทกระจายสแหลงทองเทยวยงไม
สะดวก- ปญหาจากการไมมทาเทยบเรอทมมาตรฐานเพอรองรบนก
ทองเทยว
- ปญหาการขยายเสนทางการขนสงทางอากาศไมเพยงพอตอความตองการของตลาด2. ปญหาดานทรพยากรการทองเทยว
- แหลงทองเทยวหลกบางแหงอยในสภาพเสอมโทรม ขากการบำารงดแลรกษาและอนรกษ- สงก อสรางและสภาพแวดลอมของแหลงทองเทยว ขาดเอกลกษณดานศลปวฒนธรรม ทเปน
จดเดนสำาคญของจงหวด- ขาดระบบการบำาบดนำาเสยทสมบรณ และมประสทธภาพในแหลงทองเทยว และ
แหลงชมชนทสำาคญของจงหวด- ไม ม ท ท งขยะและร ะบบการก ำาจ ดข ยะท สมบ รณ แล ะม ประสทธภาพในแหลงทอง
เทยวและแหลงชมชนทสำาคญของจงหวด- ทรพยากรใตทะเลทสำาคญของจงหวดบางแหลง เชน ปะการง
ถกทำาลาย3.ปญหาดานการประสานการปฏบตงานการทองเทยว
- ขาดกลไกประสานการปฏบตงานระหวางหนวยงานภาครฐและภาคเอกชน จงขาดเอกภาพดานเปาหมายดำาเนนงานทงในเร องพนทและกจกรรม ทำาใหแหลงทองเทยวขาดความสมบรณทพรอมจะรองรบนกทองเทยว
- ขาดการจดทำาแผนงานและงบประมาณในการบ ำารงรกษาโครงสรางพนฐาน และทรพยากรการทองเทยวตางๆ ทไดมการพฒนาไปแลวใหคงสภาพไดอยางตอเนอง
- ขาดระบบควบคมผลกระทบดานสงคมและสงแวดลอมอนเนองมาจากการขยาย ตวของธรกจการทองเทยว
- กฎหมายทเกยวของมชองโหวและขอจำากด ทำาใหมการบกรกทำาลายสงแวดลอมของทรพยากรแหลงทองเทยว รวมทงการใชกฎหมายยงไมจรงจง และรดกมเพยงพอ
- ขาดอตรากำาลงเจาหนาทและงบประมาณในการบรหารและจดการทรพยากรการทองเทยวอยางเหมาะสม
4. ปญหาความปลอดภยในชวตและทรพยของนกทองเทยว
- การอพยพของประชาชนดานแรงงานเขามาในจงหวดภเกตมแนวโนมสงขน
- อบตเหตจากการจราจรในเมองภเกต- ขาดอตรากำาลงของเจาหนาทตำารวจ- ปญหาดานยาเสพตด
8.อภปรายผลคณะผวจยเสนอการกำาหนดแผนและแนวทางในการจดการการทอง
เทยวชนบทของจงหวดภเกต คอ
ภาพประกอบ 3 แสดงแนวทางกำาหนดแผนในการจดการการทองเทยว
การพฒนาการทองเทยวทดและมความเหมาะสม จำาเปนอยางยงทจะตองมการควบคมปรมาณของนกทองเทยว เพอไมใหเกดการขยายตวมากเกนไปจนเกนขดความสามารถทจะรองรบในแหลงพนทนน ๆ ผวจยจงเสนอแนวทางในการกำาหนดกรอบการจดการจดทำาแผนการทองเทยว ดงน
1.ควบคมอตราการเจรญเตบโต เปนมาตรการทจะรกษาระดบการขยายตวของปรมาณนกทองเทยวตลอดจนการบรการใหมอตราเพมชาลง ซงจะทำาใหระยะเวลาการใชประโยชนแหลงทองเทยวยาวนานขน การพฒนาการบรการดานตาง ๆ จะมความสมดลทนตอความตองการมากทสด มาตรการทใชอาจพจารณาได หลายทาง เชน ควบคมการการสงเสรมการโฆษณาประชาสมพนธแหลงทองเทยวทตองการอนรกษเอาไว ควบคมการเตบโตของการบรการ เสรมโครงขายการทองเทยวใหกระจายไปยงแหลงทองเทยวอนดวย เปนตน
ควบคมอตราการเจรญเตบโต
การเปลยนแปลงรปแบบ การ
บรโภค
การเปลยนแปลงรปแบบการลงทน
การควบคมปรมาณนกทองเทยวและการอนรกษสงแวดลอมของชมชน
การวางแผนการจดการดานการทอง
เทยวชนบท
2.การเปลยนแปลงรปแบบการบรโภคของนกทองเทยว เปนการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคหรอการทองเทยวของนกทองเทยวใหเหมาะสมกบทรพยากรและขนาดการบรการ เพอเปนการหลกเลยงจากการกระทบตอสงแวดลอม การปรบเปลยนพฤตกรรมอาจมผลทงในดานปรมาณ และขนาดการบรโภคไมใหเกดความตองการบรโภคเปลยนไปสส งใหม ๆ ทตองทำาลายทรพยากรมากขน เปนตน
3.การเปลยนแปลงรปแบบการลงทน เปนการกำาหนดขอบเขตและขนาดของการลงทนเพอสนองตอการพฒนาทางการทองเทยว
4. การควบคมปรมาณนกทองเทยวและการอนรกษสงแวดลอมของชมชน เปนการลดผลกระทบและรกษาสภาพทรพยากรโดยตรง ซงจะเปนผลการลดผลกระทบจากมลพษและจดการสงวนหรอรกษาทรพยากรบางประเภท ไดอยางเหมาะสมและยาวนานทสด
ขอเสนอแนะ
ผศกษาขอเสนอขอเสนอแนะในการวางแผนพฒนาการทองเทยวชนบทดงน
1.ควรพจารณาถงความตองการของนกทองเทยวตอแหลงทองเทยวนนวามความตองการ
ใหพฒนาในรปแบบใด หรอตองการใหไดประโยชนจากแหลงทองเทยวนน ซงจะเปนแนวทางพจารณากจกรรมเสรมในการตอบสนองความตองการของนกทองเทยว เพอสรางความพงพอใจแกนกทองเทยวใหมากทสด ทงนจะตองไมสงผลกระทบตอสงแวดลอมทางธรรมชาตและวฒนธรรมทองถน
2.ควรพจารณาถงสงอำานวยความสะดวกในแหลงทองเทยวนนวามสงอำานวยความสะดวก
ใดบางทตองการเพมเพอรองรบกบปรมาณนกทองเทยว3.ควรพจารณาถงคณคาของสงแวดลอมและวฒนธรรมในแหลงทองเทยว4.ควรพจารณาถงขดความสามารถในการรองรบของแหลงทองเทยวนนวาสามารถรองรบ
นกทองเทยวไดมากนอยเพยงใด5.ควรพจารณาถงความมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาการทองเทยว
6.ควรพจารณาศกษาจากความสำาเรจของแหลงทองเทยวอนทงภายในและตางประเทศทม
ลกษณะของกจกรรมทคลายคลงกน เพอเปนแนวทางในการศกษาเปรยบเทยบ
เอกสารอางองกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย. การจดทำาแผนพฒนาตำาบลขององคการบรหารสวนตำาบล.
กรงเทพฯ : กองราชการสวนตำาบล การปกครอง กระทรวงมหาดไทย. มปป.การทองเทยวแหงประเทศไทย. 2529. อตสาหกรรมทองเทยว. กรงเทพฯ :
การทองเทยวแหงประเทศไทย.----------------------------------. การวางแผนพฒนาการทองเทยว. กรงเทพฯ :
การทองเทยวแหงประเทศไทย. มปป.กมล สงวฒนา. 2534. หลกการวางแผน. สงขลา : ภาควชารฐประศาสนศาสตร
คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยสงขลานครนทร.จารบณณ ปาณานนท. 2532. รายงานการวจยเรอง โครงการพฒนาการทองเทยวภาคใตฝงทะเล
อนดามน. กรงเทพฯ : การทองเทยวแหงประเทศไทย.ชยาภรณ ชนรงโรจน. 2530. การวางแผนพฒนาการทองเทยว. เชยงใหม : คณะมนษยศาสตร
มหาวทยาลยเชยงใหม.นชนารถ เอยวสกลและคณะ. 2537. การศกษาปญหาการนำานโยบายและการทองเทยวแหง
ประเทศไทยไปปฏบตในจงหวดภเกต. กรงเทพฯ : กองแผนงาน การทองเทยว
แหงประเทศไทย.ภราเดช พยฆวเชยร. 2537. การทองเทยวไทยแบบนเวศสญจร. กรงเทพฯ : กองแผนงาน
การทองเทยวแหงประเทศไทย.
มหาวทยาลยสงขลานครนทร. 2538. โครงการสำารวจสถตการทองเทยวภายในประเทศเขตภาคใต
ป 2538. สงขลา : ภาควชาบรหารธรกจ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยสงขลานครนทร.รณกร ตรกานนท. 2541. รายงานการวจยเรอง การทองเทยวเชงนเวศ เพอพฒนาปาชมชน.
กรงเทพฯ : ศนยฝกอบรมวนศาสตรชมชนภมภาคเอเชย-แปซฟก. มหาวทยาลย
เกษตรศาสตร.ศนสนย ตนตวท. 2538. รายงานการวจยเรอง การทองเทยวเชงอนรกษ กรณศกษาการมสวนรวม
ของชมชนเกาะลานตอทองถน. ปทมธาน : คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลย
ธรรมศาสตร.สมชาย สนนเมอง. 2541. ชมชนทองถนกบการมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยว. กรงเทพฯ :
กองวชาการ การทองเทยวแหงประเทศไทย.สรเชษฎ เชษฐมาสและคณะ. 2538. โครงการศกษาการทองเทยวเพอรกษาระบบนเวศ กรณภาค
ใต . กรงเทพฯ : ศนยวจยปาไม คณะวนศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.Blamey, R.K. 1995. The Nature of Ecotourism. Bureau of Tourism Research. Occasional
Paper No.21, Commonwealth of Australia.Boo, E. 1990. Ecotourism : The Potentials and Pitfalls (Vol.1). Washington D.C. World
Wildlife Fund.Bramwell, B., and Lane, B. eds. 1992. Rural Tourism and Sustainable Rural Development.Buckley, A.S. 1993. International Centre for Ecotourism Research. (Research Report 1993).
Gold Coast : ICER.Clarke, J. (1996): Farm Tourism, Insights, English Tourist Board, D19-D25 Commonwealth Department Tourism. 1993. Tourism Australia’s Passport to Growth, A
NationalTourism Strategy. (Implementation Progress Report No.1, Canberra Australia :
Commonwealth Australia. 47p.Hector Ceballos-Lascurain. 1990. Tourism, Ecotourism and Protected Areas. Parks. 2(3) : 31-
35. Institute of Ecotourism. 1995. International Conference Ecotourism : Concept, Deseign and
Strategy.Bangkok : Sinakharinwirot University.Kaiser, Charles and Helber Larry E. 1978. Tourism Planning and Development. Boston : CBI
Pub. Co.,The Ecotourism Society. 1991. A Collection of Ecotourism Guidelines. Vermont : The
Ecotourism Society, Ca29.Western, D. 1993. Defining Ecotourism. Ecotourism : A Guide for Planners & Managers.
The Ecotourism Society ; North Bennington, Vermont. 7-11 pp.Wiersma, William,. (1995). Research methods in Education : An Introduction, Allyn and Bacm, Boston.
