การเขยนสารคดชวตบคคล

• ส าหรบในประเทศไทยงานเขยนสารคดเกยวกบบคคลยคแรก ๆ จะอยในรปแบบของการเขยนพงศาวดาร

• หลงจากสมยรชกาลท 5 เปนตนมา การเขยนสารคดของไทยเรมมลกษณะเปนการเขยนตามแบบอยางตะวนตก คอ เขยนในรปแบบของสารคดชวประวต

การเขยนสารคดชวตบคคล

• งานเขยนสารคดเกยวกบประวตบคคลในยคแรกๆ เหนไดจากพระนพนธของสมเดจกรมพระยาด ารงราชานภาพซงไดรวบรวมเรองราวเกยวกบชวประวตของบคคลส าคญหลายทาน เชน

- พระราชประวตสมเดจพระนเรศวรมหาราช

- ประวตของสนทรภ

• ในสมยรชกาลท 6 เกดธรรมเนยมการเขยนประวตผตายลงในหนงสองานศพ แจกแขกทมารวมงาน และกลายเปนประเพณทปฏบตกนมาจนถงทกวนน

• สารคดประวตบคคลทไทยไดรบแบบอยางมาจากตะวนตกมรปแบบการเขยนอย 2 ประเภท คอ

1) สารคดชวประวต เปนเรองทผแตงเขยนถงประวตของบคคลใดบคคลหนงทเหนวานาสนใจ 2) สารคดอตชวประวต เจาของประวตเปนผเขยนเรองราวของตวเอง

การเขยนสารคดชวตบคคล

• สารคดชวประวตทงของไทยและของตะวนตกในยคแรกๆ จะมการเขยน ในเชง “สดด” หรอสรรเสรญเจาของประวตเปนสวนใหญ

• ลกษณะเนอหาจะเปนการเชดชยกยองคณงามความดทเปนแบบฉบบนายดถอ บางครงยงมเจตนาทจะใหบทเรยนหรอแบบอยางทางศลธรรมอกดวย

การเขยนสารคดชวตบคคล

การเขยนสารคดชวประวตแนวใหม

• สารคดชวประวต หรอ สารคดชวตบคคลในทศนะของนกเขยนสารคด แนวใหม มลกษณะและวธการเขยนทแตกตางจากการเขยนสารคดชวตบคคลของนกเขยนรนเกาอยมาก ดงน

1. ตองเปนสารคดทมงน าเสนอเรองราวในชวตของบคคลในมตทรอบดาน คอ ไมเพยงแตน าเสนอวาบคคลนนเปนใคร แตตองบอกวา “เขาเปนคนอยางไร” และ “ท าไมถงเปนเชนนน”

2. ตองมอง “บคคล” ในฐานะปจเจกบคคลทมชวตทนาสนใจในตวเอง ในฐานะมนษยปถชนทมทงดานดและดานทบกพรองตามมมมองทวา “ไมมใครสมบรณหรอดเลศ” เชน - น าเสนอประสบการณชวตทเลวรายในอดต - น าเสนอความส าเรจในชวต - น าเสนอแนวคดในการด าเนนชวต อดมคต หรอความมงหมายในชวต

การเขยนสารคดชวประวตแนวใหม

3. ไมจ ากดทจะน าเสนอเฉพาะชวประวตของบคคลทมชอเสยง คนส าคญ หรอคนทมบทบาทในสงคมเทานน สามารถเขยนถงประวตบคคลธรรมดาสามญได เพราะชวตแตละชวตตาง มแงมม และประสบการณทนาสนใจไมนอยกวากน เชน - เดกอายนอยทมความสามารถใหการซอมนาฬกา/ปลกผกออแกนค - แมคาขายขาวแกงทประสบความส าเรจ - คนขายพวงมาลย หรอนกรอง นกดนตรขางถนนกได

การเขยนสารคดชวประวตแนวใหม

4. สาระและน าเสยงไมจ าเปนตองมองเจาของประวตในแงยกยอง เชดช เพยงดานเดยว แตควรจะชใหเหน “ชวต” ของบคคลนน ๆ ตามทเปนจรง และตองยนยนความคดทวา - ประสบการณชวตของคน ๆ หนงอาจเปนบทเรยนและแนวทางในการด าเนนชวตใหแกบคคลอน - ชวยใหผอานเขาใจและตระหนกวาชวตของมนษยแตละคนนนมลกษณะเฉพาะ

การเขยนสารคดชวประวตแนวใหม

5. ตองน าเสนอขอมลเกยวกบชวตบคคลอยางรอบดานโดยอาศยหลกฐานและขอมลทครบถวนและนาเชอถอ

- จากการบอกเลาของเจาของประวต

- จากการบอกเลาโดยบคคลทเกยวของ

- จากการสงเกต การใชเอกสารเชงหลกฐาน เชน สมดบนทก จดหมาย

การเขยนสารคดชวประวตแนวใหม

6. ตองน าเสนอขอเทจจรงและตองมศลปะในการเขยน โดยการใชกลวธทนาสนใจ มสสนบรรยากาศ และมงใหเกดความเพลดเพลนในการอาน กลาวโดยสรปกคอตองเปนสารคดท - ใหความร (Knowledge)

- ใหเรองราวสาระ (Information)

- ใหความจรรโลงใจ (Inspiration)

การเขยนสารคดชวประวตแนวใหม

ขอเสนอแนะและแนวทางในการเขยนสารคดชวประวต

1. ก าหนดแนวคดใหชดเจนวา จะเขยนถงบคคลประเภทใด

- คนทมชอเสยงหรอบคคลธรรมดาสามญ - บคคลทเลอกจะเขยนถงนนมความนาสนใจในเรองใด เชน เขยนถงผน าชมชนทเปนชาวบานธรรมดา แตมความนาสนใจในความคด ภมปญญา และสามารถน ามาใชในการพฒนาชมชน และทองถน ของตนจนประสบความส าเรจ

2. เกบขอมลใหละเอยดและรอบดาน - ลงไปพดคย - สมภาษณเจาของประวต และบคคลทเกยวของ - รวบรวมเอกสารและหลกฐานอนๆ การมขอมลทละเอยดท าใหผเขยนรจกเจาของประวตมากขน ทงในแงของ ตวตน แนวคด นสยใจคอ ไปจนถงรายละเอยดอนๆ

ขอเสนอแนะและแนวทางในการเขยนสารคดชวประวต

3. ก าหนดจดเนนของสารคด คอ ตองการเนนหรอน าเสนอจดเดนของ บคคลทเขยนถงในเรองใด เชน - ความมานะพยายามในการตอส อปสรรค และปญหาชวต - ความผนผวนของชวตและโชคชะตา - ความผดพลาดหรอขอบกพรองทเปนบทเรยนชวต - ความส าเรจในหนาทการงาน การก าหนดจดเนนจะท าใหสารคดมทศทางและเปาหมายชดขน

ขอเสนอแนะและแนวทางในการเขยนสารคดชวประวต

4. ก าหนดโครงเรอง โดยปกตแลวการเขยนสารคดชวประวตบคคล - ควรเรมตนดวยภมหลงและประวตของบคคลนน ตงแตชาตก าเนด ครอบครว การศกษา อปนสยใจคอ - จากนนอาจเปนประเดนทเกยวของกบเหตการณส าคญในชวต การท างาน ความส าเรจ ความผดพลาดลมเหลว จดหกเหของชวตจนถงชวงเวลาปจจบน (กรณเจาของประวตยงมชวตอย) หรอชวงเวลาสดทายของชวต (กรณเสยชวตแลว)

ขอเสนอแนะและแนวทางในการเขยนสารคดชวประวต

ตวอยางการวางโครงเรองสารคดชวประวต

ชอเรอง: ชวตความเปนครเพอมอบความรใหลกศษย

จดเนน: เนนความใฝฝน ความมงมนในการเปนอาจารย และความส าเรจตามทตวเองตองการ

โครงเรอง: 1. ความน า 2. ประวตความเปนมาแตเยาววย 3. ชวตขณะก าลงศกษา 4. ประสบการณในอดต - ความส าเรจในการเรยนและการท างาน - ความพลาดพลงในชวตชวงหนง - จดหกเหของชวต 5. เสนทางทเลอกในปจจบน 6. ความจบ

การล าดบเรองในการเขยนสารคดชวประวต

• การล าดบเรอง หมายถง ล าดบการเสนอเหตการณเรองราวตางๆ ในชวตของบคคลผเปนเจาของประวต อาจเสนอในลกษณะตาง ๆ คอ

1. เสนอตามล าดบเวลา คอ ล าดบไปตามอาย หรอ การเผชญเหตการณเรองราวทงหลายของเจาของประวต 2. เสนอตามการจดกลมเหตการณหรอประสบการณ คอ การจดเหตการณหรอเรองราวทส าคญ หรอนาสนใจมาขนตนกอน - อาจจดเปนกลมประสบการณ เชน ดานการศกษา ดานชวตการแตงงาน ดานการท างาน ดานการอทศตนเพอสงคม

การวนจฉยและประเมนคณคาสารคดชวประวต

1. ผเขยนรจกบคคลทเขาเขยนประวตดแคไหน - เปนสมาชกของครอบครว - เปนเพอนสนท - หรอรจกจากการอานเอกสารตางๆ - หรอผานการสมภาษณเจาของประวตหรอบคคลใกลตว 2. ผเขยนยกยองจนเกนไปหรอมงตแผความผดพลาด ความลมเหลว หรอขอบกพรองของเจาของประวตมากเกนไปหรอไม

3. ประวตบคคลทดมกเขยนถงบคคลทไมใชเพอนหรอผใกลชด เพราะอาจ เกดความล าเอยงเพราะความรกใครชอบใจ แตนกเขยนทดกตองมความเหนอก เหนใจ มความรสกรวม 4. ผเขยนตองน าเสนออยางซอสตยตามความจรง เพอสะทอนบคลกภาพอนแทจรง 5. การเขยนสารคดชวประวตทดตองน าเสนอดวยจนตนาการบาง ไมวาจะเปนการเสนอการกระท าและบทพด เสนอใหเหนลกษณะบคลกลกษณะของบคคลนน

การวนจฉยและประเมนคณคาสารคดชวประวต

ผทควรไปสมภาษณ

• เปนชวตทใหแรงบนดาลใจ เพราะเขาประสบความส าเรจในบางสงทมคณคา • เขาไดกระท าบางสงบางอยาง ทไมเคยมผท ามากอน • อทธพลของเขามเหนอชวตของผอน • ชวตของเขามบางสงบางอยาง ทท าใหผอานเกดความเขาใจในตนเอง

บทสรปของสารคดชวประวต

• สารคดชวประวตเปนเรองเกยวกบชวตจรง • เรองชวตทนาสนใจและการน าเสนอทด จงอาจใหสาระแกผอานไดมาก โดยเฉพาะ

- ในแงมมทเกยวกบชวต

- ความเขาใจในความเปนมนษย - ความผนแปรของชวต

• นอกจากนพฤตกรรม แนวการด ารงชวตของบคคลบางคน อาจเปนแบบอยางในการสรางคานยมทดหรอใหแนวประพฤตปฏบต เชน

- การเปนนกอนรกษ

- การอทศตนเพอประโยชนสขของผอน

• ประวตชวตของคนบางคน อาจชใหเหนความส าเรจ ความลมเหลวในชวต ของเขา ซงเปนบทเรยนแกผอาน แมแตประวตชวตของฆาตกรหรออาชญากรบางคน กยงใหสาระบางแงมม เชน

- ท าใหเขาใจเบองหลง ปมชวตทซอนเรนของเขา

- ท าใหผอานเขาใจความเปน “มนษย” ไดดขน