มนาคม 2557ปรบปรง เมษายน 2557

สมชย จ�ตสชนสถาบนว�จยเพ�อการพฒนาประเทศไทย

โดยการสนบสนนของธนาคารแห�งประเทศไทย

รายงานการว�จย

การยกระดบการขยายตวทางเศรษฐกจ ระยะยาวของไทย:มมมองและข�อเสนอแนะเช�งสถาบน

i

กตกรรมประกาศ

รายงานนเปนสวนหนงของโครงการวจยเรอง ‘โมเดลใหมในการพฒนาประเทศ’ โดยการสนบสนนทางการเงนจากธนาคารแหงประเทศไทย ซงผเขยนใครขอขอบคณมา ณ ทน

ผลการวจยหลายสวนในรายงานเปนการศกษาโดย ดร. อมมาร สยามวาลลา (ตลาดแรงงาน) ดร. พรเทพ เบญญาอภกล และ ดร. ธร ปตดล (คอรรปชน) ดร. นณรฏ พศลยบตร และ ดร. จรวฒน ปนเปยมรฏ (โครงสรางประชากรและการเขาสสงคมสงอาย)

ผเขยนขอขอบคณคณะกรรมกรรมการก ากบโครงการทใหความคดเหนทเปนประโยชนตองานวจยในโครงการตลอดมา รวมทงผบรหารงานวจยของธนาคารแหงประเทศไทยทเออเฟอความคดเหนและแนะน าผลงานวจยทเปนประโยชนตอการจดท ารายงานฉบบนดวยดและอยางตอเนอง

มนาคม 2557

ii

สารบญ

1. บทน า 3

2. ประเทศไทยในกบดกประเทศรายไดปานกลาง .......................................................................... 6

3. บทเรยนจากตางประเทศ ...................................................................................................... 9

3.1 บทเรยนจากเกาหลใตและไตหวน ......................................................................................... 10

4. ปญหาเชงโครงสรางของเศรษฐกจไทย ................................................................................... 11

4.1 โครงสรางการผลต................................................................................................................ 11

4.2 โครงสรางประชากรและการเขาสสงคมสงอาย ..................................................................... 14

4.3 โครงสรางตลาดแรงงานและการศกษา ................................................................................. 15

5. ปจจยเชงสถาบน .............................................................................................................. 18

5.1 ภาวะผน าและระบบการเมองเพอการขยายตวทางเศรษฐกจ ................................................ 22

5.2 ปญหานวตกรรมต า .............................................................................................................. 23

5.3 ปญหาคอรรปชน .................................................................................................................. 25

6. แนวทางเชงสถาบนสโมเดลการพฒนาใหม ............................................................................................ 27

6.1 การปฏรประบบสถาบนเศรษฐกจ......................................................................................... 30

6.2 ขอเสนอการปฏรประบบสถาบนเศรษฐกจ ........................................................................... 32

6.3 การด าเนนนโยบายเชงรกภายใตระบบสถาบนเศรษฐกจใหม ................................................ 33

6.4 ขอควรระวงในการปฏรประบบสถาบนเศรษฐกจ .................................................................. 37

บรรณานกรมภาษาไทย ................................................................................................................................. 40

บรรณานกรมภาษาองกฤษ ............................................................................................................................ 41

ภาคผนวก .................................................................................................................................................... 1

3

การยกระดบการขยายตวทางเศรษฐกจระยะยาวของไทย: มมมองและขอเสนอแนะเชงสถาบน

1. บทน า

ตงแตไดรเรมใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตในป 2504 เศรษฐกจไทยมการพฒนาในหลายๆ ดานในระยะเวลากวา 50 ปทผานมา อตราการขยายตวเฉลยในชวงป 2504-2556 อยในระดบรอยละ 6.1 ซงถอไดวาเปนการขยายตวคอนขางสงเมอเทยบกบมาตรฐานสากล คนไทยมชวตความเปนอยดขน โดยคนไทยไมนอยกวา 70-80% หลดพนความยากจน เฉพาะในระยะ 25 ปหรอหนงชวอายคนทผานความยากจนลดไปกวา 40%

อยางไรกตามในปจจบนไดเรมมความกงวลในเรองแนวทางการพฒนาเศรษฐกจในอนาคตของไทยวาควรเปนไปในทศทางใด เนองจากความส าเรจในอดตนนสวนหนงไดเรมมาถงทางตน และอกสวนหนงกมปญหาในระดบพนฐานของตวเอง กลาวในเชงรปธรรมคอการพฒนาเศรษฐกจในอนาคตจะมความทาทายในสามเรองใหญ ๆ คอในระยะประมาณ 20 ปหลงนอตราการขยายตวทางเศรษฐกจของไทยอยในระดบต ากวาชวงกอนหนาอยางเหนไดชด โดยมอตราการขยายตวเฉลยเพยงประมาณรอยละ 4 ในชวงหลงจากป 2535 เปนตนมา นอกจากนนแลวยงมความผนผวนของอตราการขยายตวทสงมาก โดยเปนผลจากการเกดวกฤตเศรษฐกจหลายครง ความทาทายคอจะเพมระดบการขยายตวทางเศรษฐกจในอนาคตระยะยาว (เชน 20 ปขางหนา) ไดอยางไร พรอม ๆ กบการสรางเกราะคมกนความผนผวนทคาดวาจะมแนวโนมสงตอเนองไดอยางไร อาจกลาวไดวาความทาทายแรกนเปนความทาทายจากการเผชญกบปญหา ‘กบดกประเทศรายไดปานกลาง’ (middle-income trap)

นอกจากนน การพฒนาในระยะ 50-60 ปทผานมาเปนการพฒนาทประชาชนแตละภาคสวนยงไมมสวนรวมอยางอยางเสมอภาคกนเพยงพอ แมจะมจ านวนคนจนลดลงอยางรวดเรว แตความเหลอมล ากอยในระดบสงเชนเดยวกน และแมวาในระยะสบกวาปทผานมาความเหลอมล าจะมแนวโนมลดลงบาง แตกยงสงกวาประเทศสวนใหญทงในภมภาคและในระดบนานาประเทศ ความทาทายทสองจงเปนเรองการสรางการเตบโตทางเศรษฐกจอยางมสวนรวมมากขน (Inclusive Growth)

ปญหาอกประการคอ การขยายตวทางเศรษฐกจทผานมากอใหเกดการใชทรพยากรธรรมชาตทไทยมอยในอดตเปนอยางมากจนปจจบนระดบความสมบรณของทรพยากรเหลออยนอย ซงนอกจากจะเปนปญหาในตวเองเพราะสภาพแวดลอมกระทบตอคณภาพชวตของคนไทยแลว ยงอาจมผลสบเนองไปถงปญหาการขยายตวทางเศรษฐกจและความเหลอมล าขางตนดวย เพราะฐานทรพยากรทเหมาะสมนนกอใหเกดการขยายตวทางเศรษฐกจ

4

ของประชาชนฐานรากทมชวตผกพนกบทรพยากรไดเชนกน นอกจากนนแลวปญหาโลกรอน (Climate Changes) ทมแนวโนมทวความรนแรงขนทงในแงความถและขนาดของผลกระทบกเปนความทาทายทส าคญ

กลาวโดยรวม ความทาทายส าหรบการพฒนาเศรษฐกจไทยในอนาคตคอจะสรางโมเดลการพฒนาทยกระดบอตราการขยายตวทางเศรษฐกจอยางมสวนรวมและมความยงยนของสภาพแวดลอมทางธรรมชาต (enhanced economic growth with inclusiveness and environmental sustainability) ไดอยางไร ซงการจะท าใหไดเชนนนตองการโมเดลใหมในการพฒนา กลาวคอจะใชแนวทางเดมทประเทศไทยเคยใชมาตลอดระยะเวลาหลายทศวรรษทผานมาไมไดอกตอไป

รายงานฉบบนมวตถประสงคในการน าเสนอแนวนโยบายทจะบรรลแนวทางใหมดงกลาว โดยจะเนนไปทการยกระดบการขยายตวทางเศรษฐกจใหเพมมากกวาในระยะ 20 ปหลง กลาวคออยางนอยทสดควรจะขยายตวไดไมต ากวารอยละ 6-7 ตอปดงเชนทเคยเปนมาในชวง 30 ปแรกของการพฒนาหลงจากมแผนพฒนาฯ ฉบบแรก ทงนการเพมอตราการขยายตวทางเศรษฐกจในระยะ 15-20 ปขางหนาเปนเรองทส าคญและทาทายอยางมาก เพราะการขยายตวในอนาคตจะไมงายเหมอนในอดตซงขยายตวเปนแบบ input-expansion growth model โดยการใชแรงงานราคาต าทมมากในอดต ใชทรพยากรธรรมชาตท เคยอดมสมบรณ เนนการสรางแรงจงใจตอการลงทนดวยการสรางสาธารณปโภคพนฐาน สงเสรมการน าเขาสนคาทนและเทคโนโลย (ผานการน าเขาเครองจกรซงม embedded-technology โดยไมตองลงทนดาน R&D ซงมความเสยงสง) ใหแตมตอแกนกธรกจในหลายรปแบบ เชน สงเสรมการลงทนผานคณะกรรมการสงเสรมการลงทน (board of investment, BOI) ใหสมปทานในทรพยากรธรรมชาต (ปาและทดน หลมน ามนและกาซธรรมชาต คลนความถ เปนตน) ซงเมอรวมกบการบรหารเศรษฐกจมหภาคทเนนการรกษาเสถยรภาพทงดานการเงนการคลง (การมวนยการคลง และการผกเงนบาทกบดอลลาร) และโลกาภวฒน กสามารถท าใหประเทศขยายตวไดไมยากนก

ปญหากคอ รปแบบการขยายตวทางเศรษฐกจอยางในอดตทกลาวมานน จะไมสามารถใชในภาวะปจจบนและอนาคตได เนองจากเหตผลตางๆ ดงตอไปน

- แรงงานไทยขาดแคลนมาหลายปแลวและจะขาดแคลนมากขนอยางรวดเรวตามโครงสรางประชากรในอนาคตทจ านวนคนวยท างานมนอยลง อายเฉลยมากขน ท าใหคาแรงในระยะยาวปรบตวสงขน หากเศรษฐกจยงขยายตวและไมมปญหาโครงสรางในเรองการแบงปนผลทางเศรษฐกจระหวางปจจยการผลตพนฐาน

- การใชแรงงานตางชาตราคาถกเปนเพยงการตอลมหายใจภาคธรกจทยงไมสามารถปรบตวออกจากการบรหารแบบองแรงงานราคาต า (cheap-labor business model) ได ซงเปน model ทมขอจ ากดและในทสดกคงไปตอไมได และยงเกดผลเสยท าใหคาจางทแทจรงของแรงงานไทยไมขยบขนมาหลาย

5

ป เกดความเหลอมล าระหวางผลตอบแทนทน (capital) ของผประกอบการ และผลตอบแทนแรงงานโดยแรงงานไทยมคาจางแรงงานแทจรง (real wage) ทไมขยบเพมขนมาหลายป

- การศกษาของไทยยงไมสามารถผลตแรงงานคณภาพทตรงกบความตองการตลาดได เนองจากมทกษะดานภาษาและทกษะดาน IT ต า ท าใหภาคธรกจลงเลในการขยายการลงทนและไมกลาใชเทคโนโลยระดบสงขน (นอกจากเทคโนโลยท highly capital-intensive ซงกยงไมเหมาะกบตลาดสงออกของไทย หรอไมมความจ าเปนตองเลอกไทยเปนแหลงลงทนดานน)

- ทรพยากรธรรมชาตถกใชหมดไปมากแลว ไมสามารถน ามาใชเปนปจจยไรตนทน (free input)ส าหรบการขยายตวทางเศรษฐกจไดอกในขณะทเสยงเรยกรองของสงคมท าใหภาคธรกจตองมตนทนในการรกษาสภาวะแวดลอมในรปแบบตางๆ เชน ภาษสงแวดลอม ตนทนการท า EIA/HIA ซงท าใหการขยายตวของธรกจจะไมงายเหมอนในอดต

- การรกษาเสถยรภาพของเศรษฐกจมหภาคยากกวาอดตมาก เพราะอตราแลกเปลยนทผนผวนมากขนเรอยๆ ตามการเคลอนยายเงนทนทรวดเรวและพลกผนตลอดเวลา สวนนโยบายการคลงกมขอจ ากดจากความสามารถในการจดเกบภาษทต ากวาศกยภาพ ท าใหภาครฐมแนวโนมทจะเจอขอจ ากดในการใชจายเพอเพม growth potential ของประเทศ โดยเฉพาะการลงทนสรางโครงสรางพนฐาน (infrastructure) รอบใหมทมความทนสมยกวาเดม ทจะชวยท าใหไทยกาวเปน knowledge-based economy อยางแทจรงได

- การใชจายดานสวสดการสงคมทมแนวโนมเพมขน ยงเรงใหภาครฐมขอจ ากดเรวขน - สวนภาคธรกจเอกชนกออนแอ ขาดการมองการณไกล แกปญหาเฉพาะหนาเปนหลก ไมสามารถเปน

ตวน าในการลงทนทงสวนของ modern infrastructure และ regular investment - ไมมการแขงขนอยางเตมทในภาคเศรษฐกจบางประเภท เชน ธนาคาร ธรกจตลาดทน การศกษา

พนฐาน หรอม missing market ในเรองทส าคญ เชน การพฒนาฝมอแรงงานทไดมาตรฐานและตรงความตองการตลาด

รายงานฉบบนประกอบดวย 6 สวนยอย สวนท 2 ถดไปจะเปนการอธบายปญหาทเกดกบประเทศไทยโดยใชปรากฏการณทเรยกวากบดกประเทศรายไดปานกลาง สวนท 3 เปนบทเรยนจากตางประเทศ สวนท 4 และ 5 บรรยายปญหาเชงโครงสรางจากมมมองเศรษฐศาสตรกระแสหลกและจากมมมองเศรษฐศาสตรสถาบนตามล าดบ สวนสดทายเปนแนวทางปฏรปเชงสถาบนเพอยกระดบการขยายตวทางเศรษฐกจระยะยาวของไทย

6

2. ประเทศไทยในกบดกประเทศรายไดปานกลาง

ปรากฏการณทเรยกวากบดกประเทศรายไดปานกลาง (Middle-Income Country Trap) ใชอธบายประเทศทประสบความส าเรจในการยกระดบจากประเทศยากจนในอดตมาเปนประเทศทมรายไดปานกลาง แต ไมสามารถทะยานตวตอไปสประเทศทมรายไดสงได อยางไรกตามจ าเปนตองมการนยามวาอะไรคอประเทศรายไดปานกลาง ซงหลายครงใชการนยามดวยการก าหนดระดบรายไดตอหวชวงหนง (มกใชหนวยเปน purchasing power parity หรอ PPP เพอปรบความแตกตางระหวางคาครองชพเฉลยทตางกนระหวางประเทศออกไป) โดยถาประเทศใดมรายไดตอหวในชวงนนกถอวาเปนประเทศรายไดปานกลาง อาจเรยกวธนวาการก าหนดแบบสมบรณ (absolute approach) อกวธหนงคอการแบงประเทศตาง ๆ ในแตละชวงเวลาออกเปนประเทศรายไดต า กลาง สง (ซงรายไดแตละกลมจะเปลยนไปตามกาลเวลา) เรยกวธนวาการก าหนดแบบสมพทธ (relative approach)

รปท 1 แสดงถงปรากฏการณกบดกประเทศรายไดปานกลางในแบบวธสมพทธ ซงแสดงวามประเทศจ านวนมากทอยในฐานะประเทศรายไดปานกลาง (เมอเปรยบเทยบรายไดกบสหรฐอเมรกา) ตลอดชวงเวลาตงแตทศวรรษ 1960s จนถงทศวรรษ 2000s (คอประเทศทอยในชองกลางของรป) ซงเปนอาการของการ ‘ตดกบดก’ ประเทศรายไดปานกลางเพราะไมสามารถยกระดบสประเทศรายไดสงไดแมเวลาผานไปถงสทศวรรษ

รปท 1 ระดบรายไดเฉลยตอหวของประเทศตางๆ เทยบกบสหรฐอเมรกา ป 1960 และ ป 2008

ทมา: World Bank (2012)

ประเทศไทยเปนหนงในประเทศทตกอยในกบดกประเทศรายไดปานกลางตามวธในรปท 1 ซงเกดขนแมวาไทยจะไดรบการกลาวขานวาเปนหนงในประเทศทมอตราการขยายตวในระดบคอนขางสงดงทกลาวขางตน เหตทเปนเชนนนเพราะวาไทยมการขยายตวทางเศรษฐกจคอนขางต าในระยะประมาณยสบปหลงน ดงแสดงในรปท 2 ทชใหเหนการลดต าลงจากอตราประมาณ 7 เปอรเซนตในอดตมาเหลอเพยงประมาณ 4 เปอรเซนตเทานนตงแตชวงประมาณป 2540

7

รปท 2 อตราการขยายตวระยะปานกลาง (medium-term growth) วดดวยคาเฉลยน 11 ปของอตราการขยายตวทางเศรษฐกจ (รอยละ)

ทมา: ค านวณจากขอมลรายไดประชาชาต ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (นยามเกา)

รปท3 แสดงปญหากบดกประเทศรายไดปานกลางอกวธหนง คอท าการเปรยบเทยบกบประเทศทสามารถยกระดบจากประเทศรายไดปานกลางเปนรายไดสง โดยเรมเทยบเคยงทระดบรายไดประชาชาตใกลเคยงกน พบวาประเทศเกาหลใต ไตหวน และจน มการเพมขนของรายไดตอหวสงตอเนองเปนระยะเวลากวา 40 ป ในขณะทประเทศอยางไทย มาเลเซย และบราซลรกษาการขยายตวระดบสงไดสนกวาโดยเฉพาะเมอรายไดถงระดบประมาณ 6,000 เหรญฐสหรฐ (ราคาคงทป 2005) กจะเรมขยายตวชาลง

รปท 3 เปรยบเทยบแนวโนมรายไดประชาชาตตอหว 6 ประเทศ เรมทระดบรายไดใกลเคยงกน (2005 US dollar ตอหว)

หมายเหต: ตวเลขปในวงเลบหลงชอประเทศคอปทเรมแสดงเสนรายไดประชาชาตตอหว แกนนอนแสดงจ านวนปนบจากปในวงเลบ ทมา: สมชย และ นณรฏ (2556) รปท 6

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

1025

00

2502

25

04

2506

25

08

2510

25

12

2514

25

16

2518

25

20

2522

25

24

2526

25

28

2530

25

32

2534

25

36

2538

25

40

2542

25

44

2546

25

48

2550

25

52

2554

25

56

อตรา

การข

ยายต

วเฉล

ย %

-

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

14,000

16,000

18,000

20,000

1 3 5 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37 39 41

China (1991)

Taiwan (1953)

Korea (1956)

Malaysia (1960)

Thailand (1970)

Brazil (1950)

ป

8

มค าอธบายหลากหลายวาประเทศทมรายไดปานกลางหนง ๆ ท าไมจงตกอยในกบดกประเทศไทยรายไดปานกลาง หากใชมมมองเศรษฐศาสตรกระแสหลก (neoclassical economics) ค าอธบายมกเรมจากความลมเหลวในการเพมประสทธภาพการผลตรวมของปจจยการผลต (total factor productivity หรอ TFP) หลงจากประเทศมรายไดระดบปานกลางแลว กลาวคอในชวงแรกประเทศขยายตวไดและหลดพนความยากจนจากกระบวนการเคลอนยายปจจยการผลตโดยเฉพาะแรงงาน จากภาคการผลตทมประสทธภาพต าไปสภาคทประสทธภาพสงกวา (factor mobilization) หรอมการเพมปรมาณปจจยการผลตเชนทดนการเกษตร เหลานเปนกระบวนการทไมจ าเปนตองมการพฒนาเทคโนโลยหรอนวตกรรมในภาคการผลตใดภาคหนง เพยงตองการการบรหารจดการหรอการปลอยใหปจจยการผลตเคลอนยายไดตามกลไกตลาด1 อยางไรกตามเมอกระบวนเคลอนยายนชะลอตวลง เชนแรงงานอายนอยวยหนมสาวในภาคเกษตรลดลง จงไมมแรงงานเคลอนยายขนานใหญอกตอไป หรอการเปดทดน (land opening) จากพนทปาดงเดมไมสามารถท าไดอกตอไป2 การขยายตวทางเศรษฐกจในระยะหลงจากนนจงจ าเปนตองมาจากการเพมเทคโนโลยในแตละภาคการผลต ซงลวนเปนสงทประเทศอยางเกาหลใต ไตหวน ญปน และจน ประสบความส าเรจ ในขณะทประเทศไทยยงไมสามารถท าเชนเดยวกนได จงตองตกอยในกบดกประเทศรายไดกลางดงในทกวนน

การหลดพนกบดกประเทศรายไดปานกลางตามแนวคดเศรษฐศาสตรกระแสหลกจงประกอบดวยสองแนวทางคอ การเพม ‘ประสทธภาพในตว’ (intrinsic productivity) ของปจจยการผลตเอง เชนการเพมระดบทนมนษยผานการศกษา การเพมทกษะการท างาน หรอการเพมระดบเทคโนโลยทฝงตว (embedded) ในสนคาทนผานการน าเขาสนคาทนทมเทคโนโลยสงขน อกแนวทางหนงคอการพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมไมวาจะเปนในกระบวนการผลต (process innovation) หรอการคดคนสนคาใหมดวยเทคโนโลยใหม (product innovation)

ปญหาของขอเสนอแนะขางตนคอมกไมไดบอกวาตองท าอยางไร และจะท าใหส าเรจไดอยางไร เชนอาจเสนอวาตองเพมการลงทนดานเทคโนโลย แตหลายประเทศกไมสามารถเพมไดทง ๆ ทไมมขอจ ากดของทรพยากรทางการเงน3 ในระยะหลงจงเรมมค าอธบายทใชปจจยเชงสถาบน (institution approach) มาอธบาย ส าหรบประเทศไทยอาจกลาวไดวาการตดอยในกบดกเปนเพราะความลมเหลวของ ‘สถาบนเศรษฐกจ’ ในระบบเศรษฐกจในการน าหรอรวมขบเคลอนประเทศไทยไปสทศทางใหมของการพฒนา

สถาบนเศรษฐกจหมายถงสถาบนการเมอง ภาคราชการ เอกชน หรอแมกระทงประชาชนทวไป เหตทสถาบนเหลานลมเหลว อาจเปนเพราะเกด ‘ภาพลวง’ (illusion) วาเศรษฐกจไทยสามารถขยายตวตอไปดวยโมเดล

1 Michael Spence (2011) ระบวาเศรษฐกจจนไดประโยชนจากกระบวนการนเทยบเทากบการขยายตวทางเศรษฐกจระหวางรอยละ 4-8 ตงแตการหน

มาใชแนวคดกลไกตลาดเสรมากขนในป 1978 2 ประเทศไทยเรม ‘ปดปา’ ในชวงกลางทศวรรษ 2520 สวนการเคลอนยายแรงงานออกจากภาคเกษตรชะลอตวชดเจนระหวางและหลงชวงเศรษฐกจ

ฟองสบในทศวรรษ 2530 3 หนงในขอคนพบของสมชยและคณะ (2554) โดยใชแบบจ าลองเศรษฐมตบนขอมลระหวางประเทศ วาทรพยากรทางการเงนไมวาจะเปนของประเทศ

โดยรวมหรอของภาครฐ ไมใชขอจ ากดของการลงทนดานเทคโนโลย

9

เดม ไมตองมการ ‘คดใหม ท าใหม’ ตวอยางรปธรรมคอมองคกรธรกจจ านวนไมนอยยงท าธรกจโดยหวงใชแรงงานราคาถกไปเรอย ๆ เมอแรงงานราคาถกหายาก กหนไปใชหรอน าเขาแรงงานตางชาตราคาถกแทน ในขณะทกเรยกรองความชวยเหลอจากภาครฐ ภาครฐและภาคการเมองเองกตอบสนองดวยการบงคบใชนโยบายแรงงานตางชาตแบบเปดเสร กลาวคอแมจะมระเบยบใหแรงงานตางชาตตองจดทะเบยน แตกมไดบงคบใชกฏหมายนอยางจรงจงนก หรอใชประโยชนจากนโยบายนในรปคอรรปชนผานการเรยกสนบนจากแรงงานตางชาตหรอนายจางของแรงงานเหลานน การหลกเลยงการปรบตวทถกตองดวยการยกระดบการใชเทคโนโลยในการผลต การตลาด การจดองคกร หรอความลมเหลวในการจดท านโยบายและบงคบใชนโยบายทเออตอการปรบตวดงกลาวลวนถอเปนความลมเหลวของสถาบนเศรษฐกจ ตามมมมองเศรษฐศาสตรเชงสถาบน

เศรษฐศาสตรสถาบนยงใหแงมมอนอกมากทชวยอธบายการตกอยในกบดกประเทศรายไดปานกลาง ไมวาจะเปนเรองความไรประสทธภาพของระบบการศกษาไทยในการผลตคนทมทกษะเหมาะสมกบโลกสมยใหม จนท าใหเกดความไมสอดคลองกนระหวางทกษะทสรางขนกบเทคโนโลยยคใหม หรอ technology-skill mismatch4 หรอความลมเหลวของระบบเศรษฐกจทงระบบในการ ‘ใหการสนบสนนทางการเงนกบกระบวนการเรยนร’ เทคโนโลยทเหมาะสม5 ภาคเอกชนเองนนแมจะเรมมบรษทขนาดใหญทสามารถเปนผน าในการพฒนาการใชเทคโนโลยในระบบเศรษฐกจไทย แตธรกจเหลานนกไมสามารถมบทบาทมากกวานในการเปลยนแปลงนโยบายสาธารณะ (เชนนโยบายการศกษา การอบรมฝมอแรงงานโดยรฐ การลงทนโครงสรางพนฐาน) จงไมสามารถชดเชยความลมเหลวของภาครฐได

3. บทเรยนจากตางประเทศ

การศกษาโดย สมชย และ นณรฏ (2556) ไดรวบรวมปจจยทก าหนดการขยายตวทางเศรษฐกจโดยใชขอมลของประเทศตาง ๆ และไดแยกปจจยเหลานออกเปน 6 กลม คอ ปจจยพนฐานดงเดม ปจจยเชงภมศาสตร ปจจยเชงวฒนธรรม ปจจยเชงสถาบน ปจจยพนฐานทถกเพมขนตามแบบจ าลองสมยใหม และมตทางดานคณภาพของปจจยพนฐานตางๆ ผลตอการขยายตวทางเศรษฐกจไดสรปไวในตาราง ผ1 ในภาคผนวกตอนทาย ปจจยเหลานครอบคลมทงมมมองเศรษฐศาสตรกระแสหลกและมมมองเชงสถาบน

ผลจากตารางนสามารถสรปไดวา

1. ปจจยพนฐานตามทฤษฎดงเดมและปจจยพนฐานตามทฤษฎสมยใหม มบทบาทส าคญตอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

4 Acemoglu and Zilbotti. (1999) ซงอธบายวาความไมสอดคลองนสวนหนงเกดขนเพราะเทคโนโลยถกสรางในโลกตะวนตกในขณะททกษะทระบบ

การศกษาผลตขนมาเปนของประเทศก าลงพฒนา 5 Khan (2009)

10

2. ปจจยเชงภมศาสตรและปจจยเชงวฒนธรรมมบทบาทนอยในการอธบายความแตกตางในเรองของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ

3. ปจจยเชงสถาบนไมมผลตอการพฒนาเศรษฐกจในระยะสน แตเปนปจจยส าคญทมผลกระทบตอเศรษฐกจในระยะยาว

4. มตทางดานคณภาพของปจจย เชน คณภาพการศกษา คณภาพในการท าวจยและพฒนา มความส าคญตอการพฒนาเศรษฐกจไมนอยไปกวามตทางดานปรมาณ

5. เมอพจารณาในบรบทของไทย พบวา ในดานปรมาณ ไทยมปญหาในเรองของโครงสรางพนฐานและรายจายเพอการวจยและพฒนาเปนหลก แตในดานคณภาพ ไทยกลบมปญหามากในหลายๆ ปจจย ไดแก คณภาพชวตของประชากร คณภาพการศกษา คณภาพของการวจยและพฒนา และคณภาพของรบถายทอดเทคโนโลยผานทางการลงทนโดยตรงระหวางประเทศ

3.1 บทเรยนจากเกาหลใตและไตหวน

การดบทเรยนจากตางประเทศอกวธหนงคอการศกษาเปนการเจาะจงประเทศทไมตดกบดกประเทศรายไดปานกลาง ในทนเลอกกลาวถงเพยงสองประเทศคอเกาหลใตและไตหวน โดยอาจสรปบทเรยนเปนขอ ๆ ไดดงตอไปน6

ทงสองประเทศลวนประสบความส าเรจในการยกระดบเทคโนโลย โดยเกาหลใตเรมจากการผลตอตสาหกรรมหนก เชนการตอเรอ การท าเครองยนตรถยนต และตอมากพฒนาเปนอตสาหกรรมเบาทมมลคาสง คอเครองใชไฟฟา โทรศพทเคลอนท สวนไตหวนท าการพฒนาเทคโนโลยดานอปกรณคอมพวเตอร การทอผา เปนตน

เกาหลใตมผน าประเทศทมองการณไกลและตงเปาหมายในการพฒนาเทคโนโลยของประเทศ (เชนในสมยประธานบดปารค จง ฮ) สวนไตหวนมภาคราชการทมความแขงแกรงและใหความส าคญกบการพฒนาเทคโนโลยเชนกน โดยมการรวมมอระหวางภาครฐและเอกชนในดานนทคอนขางด

รฐบาลใหการสนบสนนการพฒนาเทคโนโลยอยางมประสทธภาพ โดยเฉพาะไมเกดปญหา picking the wrong winners กลาวคอผไดรบการสนบสนนจากรฐบาลเปนผมศกยภาพในการแขงขนระยะยาวไดจรง ๆ (แมในระยะแรกจะยงไมสามารถแขงขนในตลาดโลกไดกตาม) มการสะสมความร

6 สรปจากงานเขยนของ Kim (1997) และ Greene (2008)

11

ตลอดเวลาทไดรบการสนบสนนจนกลายเปนผน าทางเทคโนโลยในสนคาทผลตและสามารถสงออกเปนรายไดใหประเทศไดในทสด

การพฒนาเทคโนโลยเปนหวใจของแผนพฒนาอตสาหกรรมของทงสองประเทศ

ภาคธรกจของทงสองประเทศสามารถเปนผน าในการประยกตและคคคนเทคโนโลยและนวตกรรม

ตรงขามกบหลายประเทศ เกาหลใตมการกดกนการลงทนจากตางประเทศ (อยางนอยในระยะแรก) แตเนนใหมการลงทนรวมกบบรษทตางประเทศ โดยมเปาหมายในการดดซบความรและเทคโนโลยเปนส าคญ

จะเหนวารฐบาลสองประเทศมการสนบสนนภาคอตสาหกรรมอยางชดเจน ซงตรงขามกบแนวคดเศรษฐศาสตรกระแสหลก และทแนนอนคอตรงขามกบชดชอเสนอทางนโยบายท เรยกวา Washington Consensus ทไมแนะน าใหรฐบาลเขามายงเกยวกบภาคการผลตสนคาเอกชน (private goods) จะกลาวถงขอถกเถยงเรองนอยางละเอยดตอไปในสวนท 5 ของรายงานน

4. ปญหาเชงโครงสรางของเศรษฐกจไทย

เศรษฐกจไทยมปญหาเชงโครงสรางหลายประการ ในทนจะเลอกเฉพาะปญหาทส าคญจากมมมองเศรษศาสตรกระแสดหลกทคาดวามสวนท าใหไทยตกอยในกบดกประเทศรายไดปานกลาง ประกอบดวยโครงสรางการผลต ความเพยงพอของโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจ ( infrastructure) โครงสรางประชากร และโครงสรางตลาดแรงงาน

4.1 โครงสรางการผลต

กลาวโดยสรป ปญหาโครงสรางการผลตของไทยคอมการผลตสนคาอตสาหกรรมมากเกนไป ดงในรปท 4 ซงแสดงถงสดสวนในรายไดประชาชาตของภาคอตสาหกรรมไทยวาสงกวาประเทศในเอเซย อน ๆ อยางมาก (ซงเอเชยเปนกลมประเทศทมการผลตอตสาหกรรมอยางโดดเดนเมอเทยบกบกลมประเทศอน) และเนองจากสนคาอตสาหกรรมมกเปนสนคาเพอสงออก อกดานหนงของปญหานคอการพงพงการสงออกมากเกนไปของเศรษฐกจไทยดวย และเมอตองพงพงการสงออกมากในขณะทยงไมมการพฒนาดานเทคโนโลนในระดบเดยวกบประเทศเชนเกาหลใต ญปน ไตหวน ท าใหผประกอบการไทยยงจ าเปนตองใชแรงงานคาจางต า อนน าไปสปญหาคาจางในระบบเศรษฐกจไทยทต าเกนไป กลายเปนวงวนของปญหาทเชอมโยงกนจนยากจะแยกแยะได

12

รปท 4 สดสวนรายไดประชาชาตจากการผลตภาคอตสาหกรรม (รอยละ)

ทมา: สมเกยรต และ คณะ (2556) ภาพท 1

หากพจารณาจากแบบแผนโครงสรางการผลตแยกตามระดบรายไดประเทศ ประเทศรายไดปานกลางมกมการผลตภาคอตสาหกรรมสง ในขณะทประเทศรายไดสงมภาคบรการสง (รปท 5) จงดเหมอนจะเปนขอบงชวาเมอประเทศมรายไดระดบปานกลางแลว ควรเรมปรบทศทางการพฒนาใหมการผลตภาคบรการสงขน โดยภาคบรการในทนเปนการใหบรการทมมลคาสง เชนธรกจการธนาคาร ตลาดทน ประกนภยและประกนชวต โทรคมนาคม การผลตซอฟแวรคอมพวเตอร การใหบรการขนสงมลคาสง (เชนทางเรอและทางอากาศระหวางประเทศ) การศกษาระดบสงทมฐานลกคาเปนนกเรยนนกศกษานานาชาต เปนตน

รปท 5 เปรยบเทยบโครงสรางทางเศรษฐกจของกลมประเทศจ าแนกตามกลมรายได

ทมา: นณรฎ และ สมชย (2556) รปท 2.1

25%

38% 35%

11%

35%

52%

2%

32%

66%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

agri

cult

ure

Ind

ust

ry

Serv

ices

agri

cult

ure

Ind

ust

ry

Serv

ices

agri

cult

ure

Ind

ust

ry

Serv

ices

Low-Income Countries Middle-Income Countries High-Income Countries

Percentage of GDP

13

อยางไรกตาม มไดหมายความการเปนประเทศรายไดสงจะตองควบคกบการปรบเปลยนการผลตจากภาคอตสาหกรรมเปนภาคบรการเสมอไป นณรฏ (2556) กลาวถงตวอยางทตางออกไปจากแบบแผนน คอประเทศเกาหลใต ซงยงคงเนนการผลตภาคอตสากหรรมตอเนองแมจะมรายไดในระดบสงแลวกตาม ดงแสดงในรปท 6 ซงท าการวดคาสมประสทธจน (Gini coefficient) ของโครงสรางการผลตทระดบรายไดตาง ๆ ของ 4 ประเทศ โดยหากคาสมประสทธนสงแสดงวามการกระจกตวของการผลตไปทภาคใดภาคหนง หากคาต าแสดงวาการผลตกระจายตว โดยหากรปแบบการพฒนาเปนไปตามรปท 5 กอนหนา เสนสมประสทธจนนจะเรมจากคาสงเมอประเทศยงยากจน (การผลตกระจกตวในภาคเกษตร) แลวปรบตวลดลงพรอมกบการเพมความส าคญของภาคอตสาหกรรมไปจนกลายเปนประเทศทมระดบรายไดปานกลาง จากนนกเรมปรบตวสงใหมเมอภาคบรการทวความส าคญขน

รปท 6 คาสมประสทธจนโครงสรางการผลตของ 4 ประเทศ

หมายเหต: แกนนอนแสดงระดบรายไดตอหว ทมา: นณรฏ (2556)

พบวาไตหวนมรปแบบคลายกบทกลาวถงน ในขณะทเกาหลใตยงไมแสดงแนวโนมดงกลาว สวนประเทศอารเจนตนาใชวธกระจายการผลตตอเนอง (diversification) และดเหมอนไทยจะเดนตามรอยอารเจนตนามากกวาประเทศอยางไตหวนหรอเกาหลใต ถอเปนอกหนงมมมองทแสดงถงการตกอยในกบดกประเทศรายไดปานกลางของไทย เนองจากอารเจนตนาไดชอวาเปนประเทศทตกอยในกบดกนมาอยางยาวนานแลว

แมเกาหลใตและไตหวนดเหมอนจะแยกกนเดนในเรองโครงสรางอตสาหกรรม แตสงทเหมอนกนคอการยกระดบเทคโนโลย (technical upgrading) ทเกดขนตลอดเวลาในเสนทางการพฒนาทสองประเทศนเลอก ดงนนจงอาจกลาวไดวาตราบใดทมการยกระดบเทคโนโลยและนวตกรรม แบบแผนการพฒนาในเรองโครงสรางการผลตอาจไมส าคญนกกได

14

4.2 โครงสรางประชากรและการเขาสสงคมสงอาย

เปนททราบกนดวาประเทศไทยก าลงกาวเขาสสงคมผสงอายอยางคอนขางเรว จนกอใหเกดความกงวลวาไทยอาจประสบปญหา ‘แกกอนรวย’ ในขณะทประเทศทมรายไดสงในปจจบนนน ‘รวยกอนแก’ ความกงวลนมสาเหตเนองจากจ านวนประชากรทท างานได (working population) จะลดลงตามอายเฉลยของประชากร โดยสาเหตมาจากทงอตรการเกดนอยลง และอายทยนยาวขนเนองจากสขภาวะทดขน

นณรฏ (2556) ไดท าการค านวณความสญเสยแรงงานทท างานไดดงกลาววาจากการคาดการณโครงสรางประชากรในอนาต พบวาความสญเสยเทยบไดกบการหายไปของรายไดประชาชาตรอยละ 1.6 ในแตละป ซงนบวาเปนการสญเสยทสงมากเมอคดถงวาการขยายตวตามศกยภาพอยในระดบไมเกนรอยละ 5 อยแลว เทากบเสยไปเกอบหนงในสามทเดยว และดวยอตราการขยายตวทหกดวยการสญเสยนไทยจะตองใชเวลาถง 40-50 ปในการยกระดบใหเปนประเทศรายไดสงทเดยว7

การรบมอกบสงคมผสงอายท าไดสองแนวทางคอ เรงยกระดบเทคโนโลยประเทศ เพอใหผลตภาพแรงงาน (วดดวยรายไดตอหว) สงขนเพยงพอชดเชยจ านวนแรงงานทลดนอยไป อกแนวทางหนงทเสนอโดยนณรฏ (2556) คอตองมการวางแผนการออมและการลงทนเพอเพม second population dividend (คอผลตอบแทนจากการลงทนในชวงวยท างาน) ใหสงขนเพอน าดอกผลนนกลบมาเลยงดระบบเศรษฐกจและเลยงดผสงอายดวย การจะท าเชนนนไดตองมนวตกรรมทางการเงนเพอรองรบความตองการออมและลงทนของผเตรยมตวเปนผสงอาย

สวนแนวทางทมการเสนอกนอยางกวางขวางในชวงน คอการเเพมอายการเกษยณการท างานนน นณรฏ (2556) พบวาชวยไดไมมากนก ดงแสดงในรปท 6 ชางลาง

รปท 7 รายไดประชาชาตในกรณฐาน กรณเพมประสทธภาพการผลต และการเพมอายเกษยณ

ทมา: นณรฏ (2556)

7 ปรบใชการค านวณในนณรฏและสมชย (2556) ตารางท 2.2

15

4.3 โครงสรางตลาดแรงงานและการศกษา

ในมมมองของการขยายตวทางเศรษฐกจระยะยาว ปญหาหลกของตลาดแรงงานไทยคอแรงงานไทยยงไมมคณภาพและทกษะทเหมาะสมกบการขบเคลอนเศรษฐกจสมยใหม โดยสวนหนงเปนปญหาทสบเนองมาจากระบบการศกษาอกทอดหนง การขาดทกษะส าหรบโลกยทใหมเปนหนงในสาเหตทผประกอบการสวนใหญไมมการคคคนหรอปรบใชนวตกรรมใหมเทาใดนกเพราะขาดแรงงานทพรอมจะใชหรอมสวนรวมในการพฒนาเทคโนโลย ในขณะทแรงงานในประเทศเกาหลใตมสวนรวมดานการพฒนาเทคโนโลยมาก8 การปรบใชเทคโนโลยทรบมาหรอกระทงการคดคนเทคโนโลยใหมหลายครงท าโดยคนท างานในโรงงานอตสาหกรรมนนเอง อยางไรกตามการเดนตามแนวทางนตองใชระยะเวลาเพราะเกยวของกบการปฏรปการศกษา การเปลยนทศนคตของประชาชนไทยโดยรวมในเรองนวตกรรม

อกแนวทางหนงทอาจท าไดงายกวา (แมจะยงไมงายนกกตาม) คอการท าใหการท างานของตลาดแรงงานไทยเออตอความเทาเทยมกนระหวางแรงงานประเภทตาง ๆ มากขน โดยเฉพาะเมอการแบงแยกนนมผลลดความสามารถในการแขงขนโดยรวมของระบบเศรษฐ โดยเฉพาะอยางยงการทตลาดแรงงานถกแบงออกเปนตลาดแรงงานภาคทางการเมอง (forma sector) และตลาดแรงงานภาคไมเปนทางการ (informal sector) ซง Sussangkarn (1987) ระบวาแรงงานถกแบงแยกไปสสองตลาดนโดยไมใชความสมครใจทงหมด ดงแสดงในรปท 8 ซงแรงงานจะเลอกท างานในภาคทางการกอน หากไมสามารถท าไดกจะ ‘ตอง’ เลอกระหวางท างานนอกภาคทางการหรอวางงาน

รปท 8 กลไกการแบงแยกแรงงานระหวางภาคทางการและภาคไมทางการ

ทมา: Sussangkarn (1987)

8 Kim (1997)

16

โดยทวไปการท างานในภาคไมทางการมประสทธภาพต ากวาภาคทางการ สงผลใหผลผลตตอแรงงาน (labor productivity) ต ากวาภาคทางการไปดวย ทงทหลายครงแรงงานคนเดยวกนสามารถท างานในภาคใดกได9 ดงนนหากตลาดแรงงานมสดสวนของแรงงานทท างานในภาคไมเปนทางการจ านวนมาก ความสามารถในการแขงขนของไทยกจะลดต าตามไปดวย

ในทางทฤษฎและหลกฐานเชงประจกษของหลายประเทศ แรงงานภาคทางการมแนวโนมปรบตวส งขนตามระดบการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ โดยเปนผลจากการทแรงงานมการศกษามากขนจนเปนทตองการของภาคทางการ และเปนเพราะธรกจภาคทางการเองกมสดสวนสงขนตามระดบการพฒนาของภาคธรกจทมขนาดใหญและซบซอนมากขน

อยางไรกตาม การศกษาโดยอมมารและวชราภรณ (2556) พบวาสดสวนแรงงานภาคไมเปนทางการของไทยมไดลดลง และทนาแปลกใจคอสดสวนดงกลาวเพมขนในกลมผมการศกษาระดบกลางถงระดบสง (ดงแสดงในรปท 9) ดงนนถงแมวาในกลมแรงงานการศกษาต าจะเขาสภาคทางการมากขน (มไดแสดงในรปท 9 แตอนมานไดจากการทสดสวนนโดยรวมมไดมากขน) แตหากแรงงานทมการศกษาระดบกลางถงสงเขาสภาคไมเปนทางการมากขนทงทเปนผมศกยภาพในการผลตสงกวา อาจแสดงถงความไมปกตของตลาดแรงงานไทย ไมวาการเลอกเชนนจะเกดขนโดยสมครใจหรอถกบงคบจากเงอนไขในตลาดทไมเอออ านวยกตาม

รปท 9 สดสวนแรงงานภาคไมเปนทางการ: ภาพรวมและการศกษาระดบกลางถงสง (รอยละ)

ทมา: อมมารและคณะ (2556)

9 ตวอยางเชนนายธนนทร เจยรนนทเคยกลาววาเกษตรกรเลยงหมคนเดยวกนหากมาท างานในโรงงานของบรษทเขาจะสามารถเลยงหมไดมากกวาเปน

พนเทาเมอเทยบกบการเลยงเอง

-

10

20

30

40

50

60

70

80

2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554

All

Lower secondary

Upper secondary

Diploma

Bachelor

17

ยงไมมค าอธบายทดพอส าหรบแนวโนมทแสดงในรปท 9 ขางตน หนงในความเปนไปไดคอภาคเกษตรกรรมไดรบความสนใจจากแรงงานการศกษาระดบปานกลางมากกวาในอดต กลาวคอในภาวะปกตภาคการเกษตรจะเสยแรงงานวยหนมสาวทมการศกษาระดบมธยมขนไปใหกบภาคอน โดยเฉพาะเมอบตรหลานของเกษตรกรเลอกทท าอาชพอนทไมใชการเกษตร ซงตามแนวโนมปกตกเปนเชนนน อยางไรกตามในระยะประมาณ 10 กวาปหลงน มการเปลยนแปลงในแนวโนมดงกลาว ดงรปท 10 ซงแสดงถงการเพมขนของสดสวนบตรเกษตรกรทเลอกท าอาชพเกษตรกรรมเชนเดยวกบพอแม

สาเหตทภาคเกษตรเปนทนยมมากขนนาจะเปนเพราะราคาพชผลทคอนขางดในระยะหลง ไมวาจะเปนราคาขาว ยาง ปาลม ซงแมในทสดราคาบางชนดจะปรบตวลงในระยะทาย ๆ แตเมอเทยบกบวงจรราคาปกต กยงถอวามราคาสงอย โดยเปนผลจากการลากยาวของวงจรราคาขาขนในตลาดโลก และอกสวนหนงมาจากนโยบายของรฐบาลหลายสมยทใชมาตรการพยงราคาพชผล ทส าคญทสดคอนโยบายจ าน าขาว ซงตงแตป 2545 เปนตนมามการตงราคารบจ าน าขาวสงกวาราคาตลาด และยงสงกวามากตงแตป 2554

รปท 10 อาชพของบตรเกษตรกร (รอยละ)

ทมา: ค านวณจากขอมลการส ารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมปตาง ๆ ส านกงานสถตแหงชาต

การมภาคทไมเปนทางการในระดบสง นอกจากจะไมเปนผลดตอการขยายตวทางเศรษฐกจในระยะยาวแลว ยงอาจมผลทางลบตอการกระจายรายได ไมวาจะเปนผลในภาวะปกต หรอในภาวะทมวกฤตเศรษฐกจซงแรงงานในภาคไมเปนทางการมกเปนผรบผลกระทบมากกวาแรงงานภาคทางการ การกระจายรายไดทไมดมผลสบเนองถงอตราการขยายตวของเศรษฐกจระยะยาวไดเชนกน (ตวอยางเชนงานวจยของสมชยและนณรฏ (2556) ซงศกษาเปรยบเทยบไทย เกาหลใต ไตหวน มาเลเซย บราซล และจน) ประเดนเหลานจะถกน ามาพจารณาอกครงในสวนท 6 เรองแนวทางสโมเดลการพฒนาใหม

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2533

2535

2537

2539

2541

2543

2545

2547

2549

2550

2552

2554

เรยน/วางงาน

บรการ

งานขาย

อตสาหกรรม

เกษตรกรรม

18

5. ปจจยเชงสถาบน

เศรษฐศาสตรสถาบนหรอ institutional economics ไดรบความสนใจมากขนเรอย ๆ ในการอธบายความสามารถในการขยายตวทางเศรษฐกจในระดบสงและตอเนอง (sustained high economic growth)10 ตวอยางเชน Rodrik. et.all. (2004) ท าศกษาโดยใชขอมลระหวางประเทศพบวาปจจยเชงสถาบน เชนการมและบงคบใชกฏหมาย (Rule of Law) มความส าคญมากทสดในการอธบายความแตกตางระหวางอตราการขยายตวทางเศรษฐกจระยะยาว เชนเดยวกน Aiyar et.al (2013) กไดขอสรปเชนเดยวกน

อะไรคอสงทเรยกวา ‘สถาบน’ ในเรองน Douglas North (1994) นยามวาสถาบนหมายถง ‘กตกาของเกมในสงคม หรอเงอนไขทสงคมมนษยสรางขนเพอก ากบปฏสมพนธระหวางกน อาจเปนเงอนไขทเปนทางการเชนระเบยบ กฏหมาย รฐธรรมนญ หรอเงอนไขไมเปนทางการเชนพฤตกรรมทสงคมยอมรบทวไป (norms of behavior) ขอตกลงในสงคม (convention) หรอหลกปฏบตทบงคบใชกนเอง (self-imposed codes of conduct) และรวมทงลกษณะการบงคบใชกตกาหรอเงอนไขดวย’11

ดงนนค าวาสถาบนจงหมายถง (ก) สงทมนษยสรางขน (ข) เปนกตกา (ค) ท างานผานระบบแรงจงใจ (incentive) ภายใตกตกาหรอเงอนไขดงกลาว

Acemoglu et.al (2004) ขยายความเพมเตมวาสถาบนทางเศรษฐกจ (economic institutions) มสวนกระตนใหเศรษฐกจขยายตวหากการจดแบงอ านาจระหวางกลมการเมองเปนไปในลกษณะทท าใหระบบกรรมสทธ (property right) ไดรบการยอมรบอยางกวางขวาง ในขณะทควบคมการใชอ านาจของผมอ านาจไม ใหแยงชงคาเชาทางเศรษฐกจ (economic rent) มาเปนของตว12 และยกตวอยางประเทศอยางสหรฐอเมรกาและองกฤษวาขยายตวทางเศรษฐกจไดเพราะการท าระบบกรรมสทธ (property right) ใหเขมแขง

ในสวนของไทยเอง Khan (2009) ใชค าอธบายทใกลเคยงกนในเรองระบบกรราสทธส าหรบการขยายตวทางเศรษฐกจระดบสงของไทยในชวงทญปนมาลงทนขนานใหญในทศวรรษ 1980s วาเปนเพราะไทยใหความมนใจในเรองการมกรรมสทธในผลก าไรของบรษทญปนวาจะไมถกทางการไทยรดรอนในรปแบบใดรปแบบหนง

แนวคดเรองปจจยสถาบนตอการขยายตวทางเศรษฐกจทนาจะน ามาอธบายความแตกตางระหวางประเทศทหลดพนกบดกประเทศรายไดปานกลาง (หรอไมเคยตดกบดกเลย) และประเทศทไมหลดกบดก นาจะ

10

งานวจยทมอทธพลในเรองนฉบบแรก ๆ คอ North, Douglass C. and Barry Weingast (1989). 11 North (1994), นยามค าวา ‘สถาบน’ วาหมายถง “The rules of the game: the humanly devised constraints that structure human

interaction. They are made up of formal constraints (such as rules, laws, constitutions), informal constraints (such as norms of behavior, conventions, self-imposed codes of conduct), and their enforcement characteristics”

12 Acemoglu et.al (2004), “Economic institutions encouraging economic growth emerge when political institutions allocate

power to groups with interests in broad-based property rights enforcement, when they create effective constraints on power-holders, and when there are relatively few rents to be captured by power-holders”

19

เปนของ Mushtaq Khan (2007a, 2007b, 2009, 2013) ซงใหความส าคญกบ ‘ธรรมาภบาล’ หรอ governance วามความส าคญ แตธรรมาภบาลนยงสามารถแยกไดเปนสองประเภท คอ market-enhancing governance (MEG) และ growth-enhancing governance (GEG) โดยมความแตกตางกน ดงน

Market-enhancing governance (MEG) คอ ธรรมาภบาลทมงเนนใหกลไกตลาดท างานไดอยางคอนขางเสร ซงเปนยทธวธทหลายประเทศทเคยยากจนใชและประสบความส าเรจในการยกระดบเปนประเทศรายไดปานกลางได ไมวาจะเปนประเทศไทย จน อนเดย และประเทศเกดใหม (emerging economies) ในหลายแหงทวโลก มาตรการตามแนวทาง MEG ประกอบดวยการยกเลกขอจ ากดของตลาด การลดบทบาทภาครฐในการผลตสนคาเอกชน การเปดประเทศเพอการคา การลงทน และการแลกเปลยนเทคโนโลยกบตางประเทศ เปนตน แตแนวทางนมกจะไมสามารถท าใหประเทศกาวพนกบดกประเทศรายไดปานกลางจนมรายไดสงได

Growth-enhancing governance (GEG) คอธรรมาภบาลทเนนใหเศรษฐกจขยายตวในระดบสงและตอเนอง โดยไมจ าเปนตองยดมนในกลไกตลาดและหลกการการไมแทรกแซงจากภาครฐ กลาวคอภาครฐและภาคเอกชนอาจรวมมอกนในการผลกดนใหเศรษฐกจขยายตวอยางรวดเรว ผานการรวมมอกนผลตสนคาสาธารณะหรอสนคากงสาธารณะทเปนรากฐานของการขยายตวระดบสง (เชนความรดานเทคโนโลย) โดยรฐอาจใหการสนบสนนในรปแบบตาง ๆ เชนดานการเงน การคมครองไมใหเอกชนทก าลงพฒนาเทคโนโลยเผชญการแขงขนจากตางประเทศทมระดบเทคโนโลยเหนอกวามากในระยะแรก หากแนวคดนจบเพยงเทานกจะเหมอนกบแนวนโยบายทเรยกวาการสงเสรมอตสาหกรรมทารก (infant industry promotion) ในอดต ซงประสบความลมเหลวในหลายประเทศ สวนท Khan เพมขนมาคอในการด าเนนนโยบายทดคลายการสงเสรมอตสาหกรรมทารกนจะตองเปนไปพรอมกบการปองกนมใหมการสนบสนนภาคธรกจหรอผประกอบการทไม ใชผทมศกยภาพมากทสด (non-performers) อยางไมสนสด ซงความลมเหลวของการสงเสรมอตสาหกรรมทารกในอดตเกดจากสาเหตน กลาวคอมการคอรรปชนเชงนโยบายเพอยกประโยชนหรอคาเชาทางเศรษฐกจใหกบผทไมมศกยภาพในการพฒนาขนมาเปนผผลตในระดบโลกหรออยางนอยในระดบภมภาคได กลาวอกนยหนงการสนบสนนใหเศรษฐกจขยายตวผานการรวมมอและสนบสนนระหวางรฐและเอกชนจะตองกระท าโดยมธรรมาภบาลทดนนเอง

จะเหนวาแนวคดแบบ GEG ใกลเคยงกบลกษณะของสถาบนทเออตอการขยายตวทางเศรษฐกจท Acemoglu et.al (2004) กลาวไวขางตนนนเอง

Khan (2007a) ระบวา GEG ท าใหเศรษฐกจขยายตวเรวผาน 3 ชองทางคอ (ก) แกปญหากลไกตลาดลมเหลวในการจดสรรทรพยากรไปสกจกรรมทท าใหเศรษฐกจขยายตวในระยะยาว เชนการลงทนพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรม การจดการศกษาเชงรก (ข) การแสวงหาเทคโนโลยหรอ technological acquisition และ (ค) การรกษาเสถยรภาพทางการเมอง ซงเปนสงจ าเปนตอยทธศาสตรการพฒนาระยะยาว

20

ยทธศาสตรแบบ GEG เปนสงทพบโดยทวไปในประเทศอตสาหกรรมใหม (newly industrialized economies หรอ NIEs) ซงรฐบาลจงใจสรางคาเชาทางเศรษฐกจ (economic rent) ผานการออกนโยบายสนบสนนและปกปองอตสาหกรรม ในขณะเดยวกนกปองกนมให non-performers ใชประโยชนจากคาเชาเศรษฐกจน วธปองกนกเชนเกาหลใตก าหนดใหอตสาหกรรมทไดรบการสนบสนนตองสามารถสงออกสนคาทก าลงพฒนาดานเทคโนโลยไดภายในระยะเวลาทก าหนด หากไมสามารถท าไดกจะหยดการสนบสนนและเปลยนไปสนบสนนผมศกยภาพมากกวา เปนตน

การใชยทธวธแบบ GEG นนแมหลกคดจะงายและตรงไปตรงมา แตการปฏบตใหเกดผลจรงจะซบซอนและขนกบบรบทของแตละประเทศ ตารางท 1 ขางลางนคอตวอยางมาตรการทใชในแตละประเทศท Khan (2007a) แสดงไว

เนอหาทเหลอในสวนนจะกลาวถงปจจยเชงสถาบนของ ‘ปญหา’ ตาง ๆ ของไทย แตในขณะเดยวกนกเปนสงทถาหากมการแกไขปรบปรงแลวอาจท าใหไทยสามารถท ายทธวธแบบ GEG ตามแนวคดของ Khan ได ปญหาเหลานคอ การขาดภาวะผน าและการจดสรรอ านาจการเมองเพอการขยายตวทางเศรษฐกจ ปญหานวตกรรมต า และปญหาคอรรปชน

21

ตารางท 1 การใชมาตรการ GEG ในบางประเทศ ป 1960-2000

ทมา: Khan (2007a)

22

5.1 ภาวะผน าและระบบการเมองเพอการขยายตวทางเศรษฐกจ

อาจกลาวไดวาภาวะผน าหรอ Leadership เปนปจจยเชงสถาบนทส าคญทสด ในรายงานของ ‘คณะกรรมการการขยายตวทางเศรษฐกจ’ หรอ Growth Commission ไดใหความส าคญกบภาวะผน าจนบรรจเปนบทหนงของรายงานฉบบเตม ในบทนน Brady and Spence (2011) ไดสรปวาเศรษฐกจทขยายตวไดอยางตอเนองเปนเวลายาวนานนนตองมองคประกอบ 3 เรอง คอ

1. เปนเศรษฐกจเปด (open economy) ทใชประโยชนจากเศรษฐกจโลกทงในการปอนอปสงคใหและในการเปนอปทานขององคความร ตองเปนเศรษฐกจทมการแขงขนจนน าไปสการเปลยนแปลงเชงโครงสรางเศรษฐกจในระดบจลภาคทเออตอการขยายตวระดบมหภาค

2. มการจดการดานสถาบนทางเศรษฐกจทเนนการเปดประเทศ การรกษากฏหมาย มความชดเจน (predictability) ในการประกอบธรกจ ภาคราชการมประสทธภาพ มระบบแรงจงใจทท าใหนกการเมองตองใสใจตอความผาสกระยะยาวของประชาชน

3. การเมองมเสถยรภาพตงแตเรมกระบวนการพฒนาในทศทางทถกตอง มการลงทนตอเนอง และสามารถรกษาแนวทางดงกลาวนแมจะมการเปลยนแปลงผกมอ านาจทางการเมอง

สองเงอนไขหลงเปนปจจยเชงสถาบนชดเจนโดยประกอบทงภาวะผน าและระบบการเมอง ความทาทายของภาวะผน าคอจะตองผสมผสานวสยทศน (insight) ประสพการณ และทกษะทางการเมองในการหาจดสมดลระหวางขวอ านาจ ซงบางครงกจ าเปนตองเลอกนโยบายทไมใชดทสด แตเปนทางเลอกทดรองลงไป (second-best choices) ทท าความเสยหายนอยสดตอกระบวนการขยายตวทางเศรษฐกจ13

Michael Spence (2011) ไดเสรมเรองความส าคญของภาวะผน าวามความส าคญ โดยเปน 3 ใน 4 ปจจยทท าใหเศรษฐกจขยายตวระยะยาว คอ14 (ก) รฐบาลใหความส าคญอยางมากกบการขยายตวทางเศษฐกจและประสทธภาพของระบบเศรษฐกจ (ข) ผกมอ านาจใหความส าคญหรอปฎบตตนสอดคลองกบผลประโยชนของคนสวนใหญ และ (ค) ภาคราชการมประสทธภาพ รจกเลอกยทธศาสตรทเออตอการขยายตวระดบสงอยางตอเนอง เชนการเปดประเทศ การสงเสรมการลงทน และมองการณไกล

ภาวะผน าในภาคเอกชนกมบทบาทส าคญ โดยเฉพาะการรวมมอกบภาครฐในการก าหนดแนวทางนโยบายเพอเพมอตราการขยายตวทางเศรษฐกจ โดยอาศยความไดเปรยบจากประสบการณการแขงขนในตลาดโลก เพอใหสามารถก าหนดนโยบายการเปดประเทศทเหมาะสมได

13

Brady and Spence (2011) หนา 15 14

Spence (2011) หนา 106

23

ในสวนของระบบการเมอง งานวจยดานนยงไมสามารถใหขอสรปทชดเจนวาระบบการเมองแบบใดทสอดคลองกบการพฒนาเศรษฐกจระยะยาว แมระบอบประชาธปไตยตะวนตกดเหมอนจะมหลกการทสอดคลอง แตงานวจยเชงประจกษมไดสนบสนนขอสรปน หากจะมขอดกคอภายใตระบอบประชาธปไตยททกคนมสวนรวมในกระบวนการทางการเมองในระบบ การเกดความรนแรงทางการเมองหรอการเดนขบวนขนานใหญ นาจะมโอกาสเกดนอยกวาในระบบอน อยางไรกตามปรากฏการณในระยะ 2-3 ปมานดเหมอนจะไมสนบสนนขอสรปนเชนกน15 ประเดนเรองระบบการเมองนจะกลาวถงในรายละเอยดเพมขนในสวนท 6

5.2 ปญหานวตกรรมต า

เปนททราบกนดวาเศรษฐกจไทยยงมประสทธภาพการผลตทไมเทากบประเทศทพฒนาแลวหรอประเทศเกดใหมหลายประเทศ รปท 11 แสดงปญหานอยางชดเจน ในขณะทรปท 12 ชใหเหนวาปญหานท าใหไทยตกอยในฐานะล าบากในการแขงขนกบทงประเทศทกาวหนาดานเทคโนโลย (เพราะมระดบเทคโนโลยทดอยกวา) และกบประเทศทใชแรงงานราคาถก (เพราะแรงงานไทยมราคาสงกวา)

รปท 11 ผลตภาพทางการผลตทแทจรงของประเทศไทย เทยบกบกล มประเทศพฒนาแลวใหม (ดอลลารสหรฐ ณ ราคาคงทป 2548)

หมายเหต: ผลตภาพการผลตวดดวยรายไดประชาชาตตอจ านวนแรงงานทมงานท า ทมา: นณรฏ และสมชย (2556) รปท 3.3

15

ดรายงานเรองนใน The Economist ฉบบวนท 1 มนาคม 2014 (http://www.economist.com/printedition/covers/2014-02-27/ap-e-eu-la-me-na-uk)

0

20000

40000

60000

80000

100000

2503 2508 2513 2518 2523 2528 2533 2538 2543 2548

ประส

ทธภา

พทาง

การผ

ลต

ป สงคโปร ฮองกง ไตหวน อสรเอล สโลเวเนย มอลตา

เกาหลใต เชก ไซปรส เอสโตเนย ประเทศไทย

24

รปท 12 ความสมพนธระหวางผลตภณฑมวลรวมตอหวประชากรและรปแบบการพฒนา ของกลมประเทศ ASEAN+3

ทมา: นณรฏ และสมชย (2556) รปท 1.1

ในมมมองเศรษฐศาสตรกระแสหลก ปญหานเกดจากประเทศไทยลงทนวจยและพฒนาในสดสวนทนอยมาก กลาวคอเพยงประมาณรอยละ 0.25 ของรายไดประชาชาต ในขณะทประเทศทหลดพนกบดกประเทศรายไดปานกลางมสดสวนการใชจายดานนสงกวาไทยหลายเทาตว และน าไปสขอแนะน าเชงนโยบายวาตองเพมการใชจายในสวนน ซงเปนขอเสนอแนะทตรงไปตรงมาแตมกไมเกดผลในทางปฏบต หลายประเทศรวมทงไทยดวย แมจะทราบปญหานแตกมไดท าตามค าแนะน าดงกลาวแตอยางใด จงน าไปสค าถามส าคญวาท าไมจงเปนเชนนน

ในมมมองเศรษฐศาสตรเชงสถาบน ศาสตราจารย Mushtaq Khan (2013) เสนอวารากเหงาของปญหาคอการทหนวยธรกจ (firms) ขาดความสามารถเชงองคกรและเทคโนโลย (organizational and technological capabilities) ทจะเออใหหนวยธรกจสามารถใชเทคโนโลยใหมในการผลตสนคาทแขงขนได ไมวาจะเปนในระดบประเทศหรอระดบโลก16 และระบวาทเปนเชนนนเพราะองคกรขาดกระบวนการเรยนร (learning process) ปญหานโยงไปถงความลมเหลวในการควบคมการหาประโยชนสวนเกน (rent-seeking) ของบรษทในประเทศ จนท าใหบรษทเหลานไมมแรงจงใจในการเรยนร

ความลมเหลวอกดานหนงของสถาบนเศรษฐกจในเรองนคอไมมการลงทนในการสรางนกวจยและชางเทคนคทเพยงพอ การสมภาษณบรษทเอกชนขนาดใหญและขนาดกลางหลายแหงพบวาการลงทนดาน R&D มไดถกจ ากดดวยความไมเพยงพอของเงนทน แตถกจ ากดดวยความไมเพยงพอของนกวจยทมคณภาพมากกวา งานวจยของสมชยและคณะ (2554) ซงใชวธการเศรษฐมตกบขอมลระหวางประเทศไดขอสรปเชนเดยวกนวาหาก

16

Khan (2013), “Developing countries typically lack the organizational and technological capabilities embedded in firms that are necessary for using new technologies to produce competitive products”.

25

ประเทศไทยมการลงทนสรางนกวจยและชางเทคนคอยางขนานใหญจะชวยเพมสดสวนการลงทนดาน R&D ตอ GDP มากกวาปจจยอน ๆ อยางมนยส าคญ โดยปจจยอน ๆ ทส าคญนอยกวาหลายปจจยเปนสงทมกถกมองวามความส าคญ ไมวาจะเปนระดบรายไดของประเทศ รายไดของรฐบาล การลงทนจากตางประเทศ สดสวนสนคาสงออกทใชเทคโนโลยสง เปนตน (รปท 12)

รปท 12 เปรยบเทยบผลตอการเพม R&D/GDP ของปจจยก าหนด(รอยละ)

ทมา: สมชย และ คณะ (2554) รปท 8

หากผลการศกษาขางตนเปนจรง การทเศรษฐกจไทยไมไดท าการผลตนกวจยและชางเทคนคอยางเพยงพอทงทเปนมาตรการทสามารถยกระดบเทคโนโลยของไทยไดอยางแทจรง และทส าคญคอสามารถท าไดไมยากโดยไมมขอจ ากดทแทจรง จงถอเปนความลมเหลวของตลาด (market failure) ในลกษณะท Khan(2007a, 2007b) กลาวถง เปนตวอยางของปญหาทตองการการแกไขในเชงสถาบนตามแนว GEG ของ Khan(2007a, 2007b)

5.3 ปญหาคอรรปชน

คอรรปชนเปนปญหาเชงสถาบนทส าคญตอการขยายตวทางเศรษฐกจผานชองทางการหาคาเชาทางเศรษฐกจ (rent-seeking) โดยเฉพาะอยางยงในกรณทการจายสนบนของภาคธรกจใหกบผมอ านาจภาครฐ เพราะมผลท าใหหนวยธรกจทไมใชผมความสามารถมากสดในการผลตสามารถกลายเปน ‘ผชนะ’ (winners) แตเพราะมความสามารถในการคอรรปชนเกงกวา หากเปนเชนนนจรงกหมายความวาระบบเศรษฐกจไมม growth-enhancing governance (GEG) ในความหมายของ Khan(2007a) และในความหมายของ Acemoglu et.al (2004) ดวย

หากยอนกลบมาในมมเศรษฐศาสตรกระแสหลก คอรรปชนสงผลกระทบการขยายตวทางเศรษฐกจไดหลากหลายชองทาง ธร(2556) ไดทบทวนวรรณกรรมวจยถงชองทางเหลานไวจ านวนหนง ตวอยางเชน

-0.100.000.100.200.300.400.500.60

26

1. ผานชองทางทท าใหบทบาทของรฐผดไปจากวตถประสงคแทจรง เชนเงนภาษทรวไหลไปพรอมคอรรปชนท าใหขนาดกจกรรมของภาครฐเลกกวาความตงใจ (planned government size) และแมอาจมขอโตแยงวารฐควรมขนาดเลกอยแลว กยงมปญหาวาเงนคอรรปชนทไหลกลบไปภาคเอกชนนน ผรบเปนคนละคนกบผให (ผเสยภาษ) จงยงคงเปนการแบงสรรทรพยากรระหวางรฐและเอกชนทผดเพยน นอกจากนนการใชจายภาครฐทถกคอรรปชนไปกมปญหาวาผชนะการประมลโครงการรฐไมใชผมความสามารถในการผลตหรอใหบรการทดทสด การลงทนในโครงการเหลานกมแนวโนมสงเกนจรง ท าใหราคาไมสะทอนอปสงคและอปทานทแทจรง (หรอในเมดเงนเทาเดมแตคณภาพดอยลง)

2. ชองทางผลกระทบทางลบตอการลงทนภาคเอกชน ตนทนทสงขนจากการตองจายสนบนอาจท าใหภาคเอกชนเองลดแรงจงใจในการลงทนลง ผลอกประการคอกอใหเกดความไมแนนอนของสญญาทางธรกจ (business contract) เนองจากขนาดและรปแบบของคอรรปชนไมชดเจน รวมทงอาจมปญหาในเรองการรกษาลขสทธ (property right) ดวย หากความเสยหายนเกดกบการลงทนจากตางประเทศกจะมผลตอการลดลงของโอกาสในการไดรบเทคโนโลยของเศรษฐกจไทย

3. ชองทางผลกระทบตอระบบตลาดและการจดสรรทรพยากร เนองจากภาคเอกชนจ าตองจดสรรทรพยากรเพอ ‘ประกอบการ’ คอรรปชน แทนทจะใชไปในการลงทนเพอพฒนาศกยภาพในการผลตและแขงขน การจดสรรทรพยากรมนษยเองกบดเบอนไป เชนอาชพทเกยวของกบคอรรปชน (ไมวาจะเพอเพมชองทางคอรรปชนหรอเพอรบมอกบการคอรรปชน เชนนกกฏหมาย นกบญช) กอาจไดรบความนยมมากกวาทควรเปนหากไมมการคอรรปชนมาก

4. คอรรปชนยงอาจมลกษณะเปนวงจรอบาทว (vicious cycle) กลาวคอหากการคอรรปชนเปนไปโดยงาย ผกระท าผดสามารถหลกเลยงผลทางกฏหมายไดงาย กอาจเกดสภาพของวงจรอบาทว กลาวคอ เจาหนาทของรฐอาจจงใจออกกฏระเบยบทจ ากดการแขงขนเสร เชนการใหสมปทานใบอนญาต ซงจะมผลท าใหมโอกาสส าหรบการคอรรปชนในรอบตอไปเพมขนไปอก และจะยงเกดมการดงคนเกงเขาสกระบวนการคอรรปชนมากขน ซงยงท าใหการคอรรปชนเปนไปอยางแยบยลและจดผดไดยากขนไปอก

5. ชองทางอนๆ เชน ทนทางสงคมทลดลง โดยเฉพาะในดานความเชอถอในสถาบนของรฐ มผลตอเนองไปถงความผนผวนทางการเมองได ซงเปนเงอนไขทส าคญของการขยายตวระยะยาวจากมมมองของ Brady and Spence (2011)

ชองทางขางตนสวนใหญเปนระดบทฤษฎ อาจมงานวจยเชงประจกษในบางประเทศบางแตไมมากนก พรเทพ(2556) ไดสรางแบบจ าลองเพอทดสอบชองทางผลกระทบของคอรรปชนตอการขยายตวทางเศรษฐกจระยะยาวโดยใชขอมลระหวางประเทศ พบวาชองทางทชดเจนคอ (ก) ผานการลงทนรวม (ข) ผานการลงทนโครงสราง

27

พนฐานภาครฐ (ค) ผานผลตอเสถยรภาพทางการเมอง โดยมขนาดของผลกระทบตางกนดงแสดงในรปท 13 จะเหนวาชองทางกระทบผานการลงทนโครงสรางพนฐานภาครฐมขนาดของผลกระทบใหญทสด ทเปนนเพราะวาแมการลงทนโครงสรางภาครฐจะมผลตอการขยายตวทางเศรษฐกจไมมากเทาการลงทนโดยรวม แตคอรรปชนท าใหการลงทนโครงสรางพนฐานภาครฐลดลงอยางมาก สวนผลกระทบผานชองทางการลงทนรวมและเสถยรภาพทางการเมองมขนาดใกลเคยงกน

รปท 13 ชองทางผลกระทบตอการขยายตวทางเศรษฐกจ และขนาดของผลกระทบ

ทมา: พรเทพ (2556)

สามปจจยเชงสถาบนทกลาวถงขางตนเปนเพยงตวอยางทคดวาส าคญ ยงมปญหาเชงสถาบนในเรองอน ๆ อกทมผลตอการขยายตวทางเศรษฐกจระยะยาว ซงจะไดกลาวถงเพมเตมในโอกาสตอไป

6. แนวทางปฏรปเชงสถาบนเพอยกระดบการขยายตวทางเศรษฐกจระยะยาว

หลงจากกลาวถงปญหาเชงโครงสรางจากมมมองเศรษฐศาสตรกระแสหลกและปจจยเชงสถาบน ในสวนนจะทดลองน าเสนอแนวทางปฏรปเชงสถาบนทเปนรปธรรมมากขนเพอยกระดบการขยายตวทางเศรษฐกจระยะยาว

เพอความชดเจนจะขอกลาวถงเปาหมายหลกของขอเสนอแนะในสวนนกอน หากกลาวอยางกระชบ เปาหมายของโมเดลใหมการพฒนาคอตองเปลยนระบบเศรษฐกจทอาศยประสทธภาพเปนตวน า (efficiency-driven economy) ไปสระบบเศรษฐกจทตงอยบนฐานความรและเทคโนโลย (innovation and technology-

28

driven industry) หรออาจใชเปาหมายทก าหนดโดย Rodrick (2009) วาประเทศตองสรางผผลตสนคาขนสดทายและผผลตสนคาขนกลางทมความสามารถในการแขงขนดานเทคโนโลย17

เหตทเลอกการยกระดบเทคโนโลยเปนเปาหมายหลก เพราะรายงานนใหความส าคญกบการยกระดบอตราการขยายเศรษฐกจระยะยาวหลงจากประเทศไทยเปนประเทศรายไดปานกลางแลว ขอเสนอแนะทางนโยบายทปรากฏในงานวจยอน ๆ ทมวตถประสงคเดยวกนหากไมมความเชอมโยงไปสการยกระดบเทคโนโลยอยางไดผลในระยะยาว กจะเปนขอเสนอเชงนโยบายทไมไดผลในทสด

หากใชแนวคดเศรษฐศาสตรกระแสหลก สมชย และ นณรฏ (2556) ไดแจกแจงมาตรการ วาประกอบดวย การยกระดบเทคโนโลย (technological upgrading) ปฏรประบบการศกษา พฒนาฝมอแรงงาน การรบมอกบสงคมสงวย การพฒนาโครงสรางพนฐาน และการปรบโครงสรางการผลต และหากตองการลงรายละเอยดไปถงระดบตวแปรทางเศรษฐกจหรอตวแปรทางนโยบาย Aiyar et.al (2013) ไดท าการทดสอบผลของตวแปรตาง ๆ ตอการชะลอตวของอตราการขยายตวทางเศรษฐกจ (growth slowdown) โดยแยกเปนผลทดสอบส าหรบประเทศทเปลยนจากประเทศยากจนไปเปนประเทศรายไดปานกลางและผลทดสอบส าหรบประเทศทเปลยนจากรายไดปานกลางเปนรายไดสง ผลการศกษานพบวาตวแปรเชงสถาบน (ความเขมแขงของระบบกฏหมาย การผอนคลายการควบคม การลดขนาดรฐบาลลง) มผลอยางมากในการปองกนมใหเศรษฐกจชะลอตว นอกจากนนการรวมกลมทางเศรษฐกจในระดบภมภาค การเพมขนาดการเปดประเทศ การเพมสดสวนภาคเกษตรและภาคบรการ กมผลชวยเชนกน ตาราง 2 แสดงรายละเอยดผลการศกษาดงกลาว

ดงทกลาวไวในตอนตนวารายงานฉบบนเนนการวเคราะหปจจยเชงสถาบนตอการขยายตวทางเศรษฐกจระยะยาว การเสนอแนวทางสโมเดลใหมในการพฒนาในสวนนจงเจาะจงเฉพาะขอเสนอแนะทเกยวของกบปจจยเชงสถาบนเปนหลก โดยจะขยายความแนวคดเชงทฤษของการปฏรปสถาบนเศรษฐกจทจ าเปนตอการขยายตวทางเศรษฐกจทไดเสนอไวบางแลวในสวนท 5 ใหมความเจาะจงมากขน จากนนจงเสนอขอเสนอการปฏรประบบสถาบนเศรษฐกจทเปนรปธรรมทนาจะเหมาะกบประเทศไทย ตามดวยรายละเอยดการด าเนนนโยบายเชงรกภายใตระบบสถาบนเศรษฐกจทปฎรปใหมดงกลาวแลว และขอควรระวงในการปฏรประบบสถาบนเศรษฐกจทงในภาพรวมและในกรณของไทย

17

Rodrick(2009), “Create technologically competent indigenous final producers and suppliers”.

29

ตารางท 2 ผลกระทบตอการชลอตวทางเศรษฐกจของตวแปรนโยบายตาง ๆ

หมายเหต: ใชตวเลขสองสดมภสดทายซงเปนการเปลยนแปลงของความนาจะเปนของอตราการขยายตวทลดลง โดยสดมภ p(50)-

p(25) คอระหวางการพฒนาจากประเทศยากจนเปนประเทศรายไดปานกลาง และ p(75)-p(50) คอระหวางการพฒนาจากประเทศรายไดปานกลางเปนประเทศรายไดสง ตวเลขทตดลบแสดงถงการปองกนการชลอตวของเศรษฐกจหากมการปรบปรงตวแปรนโยบายนน ๆ ใหดขน

ทมา: Aiyar et.al 2013

30

6.1 การปฏรประบบสถาบนเศรษฐกจ

หากใชมมมองเชงสถาบน การทประเทศไทยตดอยในกบดกประเทศรายไดปานกลางมาระยะหนงแลวเปนหลกฐานทบงชวาระบบสถาบนเศรษฐกจของไทยแมจะสามารถท าใหประเทศหลดพนความยากจนได แตไมสามารถพฒนาไปสระบบสถาบนแบบใหมทจะท าใหเศรษฐกจยงคงขยายตวตอเนองในระดบสงตอไป จงเปนทชดเจนวาประเทศไทยตองการการปฏรปในระบบสถาบนเศรษฐกจอยางเรงดวน

หากใชเปาหมายของการขยายตวบนฐานความร ระบบสถาบนของเศรษฐกจไทยนาจะยงไมสนบสนนใหเกดการเรยนร ไมวาจะเปนการเรยนรในกจกรรมทจ ากดเพอใหเปนกจกรรมน า (leading activities) หรอการเรยนรในวงกวาง ระบบสถาบนดงกลาวตองสรางแรงจงใจและกระตนใหเกดกระบวนการเรยนร โดยอาจใหการสนบสนนทางการเงนและมาตรการทมใชการเงนตอกระบวนการเรยนร ตามแนวคดของ Khan(2009) เพอน าไปสการยกระดบทางเทคโนโลย (technological upgrading) ในทสด

ทส าคญการสนบสนนกระบวนการเรยนรตองเปนไปตามหลกธรรมาภบาลเพอการขยายตว (growth-enhancing governance, GEG) ทเสนอโดย Khan(2007b) เพอปองกนมใหคาเชาทางเศรษฐกจเพอการพฒนา (developmental rent) กลายสภาพเปนคาเชาทางเศรษฐกจเพอการแบงปน (redistributive rent) โดยไปอยในมอของผไมมศกยภาพ (non-performer)

อยางไรกตามดงท Khan(2007a) กลาวไววา GEG อาจมลกษณะแตกตางกนไปตามบรบทแตละประเทศ ค าถามทส าคญคอ GEG ทเหมาะกบประเทศไทยเปนอยางไรแน และจะปฏรประบบสถาบนเศรษฐกจอยางไรเพอใหม GEG ดงกลาวเกดขนในประเทศไทย นาเสยดายวายงไมมงานวจยทางดานนอยางจรงจงและแพรหลาย งานวจยทใกลเคยงทสดคอ Khan(2012)

Khan(2012) เรมดวยการตงขอสงเกตวาระบบการเมองของไทยมการเปลยนผานทส าคญจากการเมองแบบ ‘buffet cabinet’ ซงอ านาจการเมองกระจายไปหลายภาคสวน (แทนดวยจ านวนพรรครวมรฐบาล) ในชวงกอนป 2540 มาเปนการเมองแบบรวมศนยอ านาจเรมตนดวยพรรคไทยรกไทยภายใตการน า พตท.ทกษณ ชนวตร Khan(2012) เหนวาชวงเปลยนผานนมความส าคญ กลาวคอเปนชวงทประชาธปไตยไดรบความส าคญ มการตนตวทางการเมองอยางกวางขวางซงถอเปนเงอนไขทดทระบบสถาบนเศรษฐกจจะตองปรบตวใหเกดการขยายตวทางเศรษฐกจในลกษณะ inclusive growth แตนาเสยดายวาแมระบอบทนและกรอบการเมองเดมจะถกท าลายดวยวกฤตเศรษฐกจ แตการขนสอ านาจของพรรคไทยรกไทยเปนเพยงการรวบรวมอ านาจทางการเมองทกระจดกระจายกอนหนาใหมาอยภายใตพรรคเดยว กลาวอกนยหนงยงไมไดมการกระจายอ านาจการเมองออกไปในวงกวางขนอยางแทจรง และในทสดไดพฒนาขนเปนระบบการเมองแบบผกขาดภายใตหนากากประชาธปไตย (authoritarianism with democratic face) ระบอบน Khan(2012) เหนวาจะกอใหเกดความไมแนนอนทาง

31

การเมองสง18 และทส าคญเปนระบบทมการสรางคาเชาทางเศรษฐกจทไมกอดอกกอผล (unproductive economic rents) อนเปนสงทตรงขามกบ GEG ทควรเปน นอกจากนนหนวยธรกจในประเทศซงเคยคอย ๆ พฒนาความสามารถในการแขงขนกหยดการพฒนาและปลอยใหการผลตส าคญ ๆ ตกอยในมอบรษทขามชาต ท าใหไทยมโอกาสนอยลงในการไตชนของหวงโซมลคา (value chain) สาเหตมาจากทงการถกท าลายความสามารถในการผลตจากวกฤตเศรษฐกจและจากการรวมศนยอ านาจการเมองและธรกจภายใต พตท. ทกษณ ชนวตร ในขณะเดยวกนกลมธรกจภายใต พตท. ทกษณ กมไดท าการพฒนาความสามารถในการผลตมากพอทจะน าประเทศใหขยายตวในระดบสงทง ๆ ทมอ านาจทางการเมองอยในมอคอนขางเดดขาด

หากจะเขาใจวาท าไมระบอบการเมองของไทยจงไมสามารถสรางสถาบนเศรษฐกจทมลกษณะ GEG เปนเรองไมงาย Acemoglu (2006) ไดตงค าถามลกษณะนเชนกนวาหากปจจยเชงสถาบนมความส าคญจรง เหตใดหลายสงคมจงไมสรางโครงสรางสถาบนทเออตอการขยายตวทางเศรษฐกจ เปนเพราะสงคมนน ‘เลอก’ เชนนนหรอเปนเพราะมขอจ ากดในระดบพนฐานใดทท าใหไมสามารถเลอกโครงสรางสถาบนทเหมาะสมได เขาไดใหค าตอบเบองตนวาการเลอกระบบสถาบนทไมมประสทธภาพ (inefficient institution) อาจเกดขนไดในดลภาพทางการเมองหาก (ก) ผกมอ านาจทางการเมองทชอบระบบสถาบนทไมมประสทธภาพแตใหผลประโยชนตอกลมตนมากกวาระบบสถาบนทมประสทธภาพ มอ านาจการเมองสงจนไมจ าเปนตองฟงเสยงคนอนในสงคมทตองการระบบสถาบนทมประสทธภาพ และ (ข) ไมมระบบทมประสทธภาพใดทสามารถ ‘ชดเชย’ ใหกบผกมอ านาจทางการเมองเพยงพอหากพวกเขายอมเปลยนนโยบายไปสระบบสถาบนทมประสทธภาพ

Richard Doner (2009) ไดเสนอแนวคดวาการเปลยนผานของระบบสถาบนจากระบบทไมมประสทธภาพเปนระบบทมประสทธภาพมกถกบงคบใหเกดขนภายใตวกฤตการณ เชนการทเกาหลใตรสกวาถกคกคามจากญปน สงคโปรเมอแรกตงประเทศรสกไมมนใจวาจะสามารถรกษาความเปนชาตของตนไดตลอดไป ไตหวนถกคกคามจากจนจนท าใหถกตดความสมพนธทางการทตจากประเทศสวนใหญในโลก เหลานลวนท าใหสงคมโดยรวมตระหนกถงความจ าเปนตองสรางระบบสถาบนทสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจผานการขยายตวในระดบสงอยางตอเนอง ในความเหนของ Doner (2009) ไทยยงไมเคยประสบปญหาวกฤตในระดบทรนแรงเทยบเทาประเทศเหลานน แตมวกฤตในระดบรองลงมาเกดเปนระยะ เชนวกฤตราคาน ามนในชวงทศวรร 1970s ตอเนองถงตนทศวรรษ 1980s ซงมผลท าใหเกดการเรงระดมน าเขาเทคโนโลยจากตางประเทศ การสรางเขตเศรษฐกจพเศษเชน eastern seaboard เพอน าการขยายตวทางเศรษฐกจใหกบภาคสวนอนของเศรษฐกจ วกฤตการเงนเอเชยหรอวกฤตตมย ากงกท าใหภาคเอกชนเกดการปรบตวอยางขนานใหญ เกดธรรมาภบาลทดอนน ามาสความเขมแขงของภาคธรกจในปจจบน

18

ซงสถานการณกไดพฒนาไปสความไมแนนอนทางการเมองสงอยางท Khan(2012) พยากรณไวจรง

32

ปญหาคอเมอเกดการปรบตวในทศทางทดหลงวกฤตแลว การปรบตวดงกลาวมไดยงยนหรอไมไดแพรกระจายไปสภาคสวนอน Khan (2012) ถงกบระบวาประเทศไทย ‘เสยโอกาสทอง’ (missed the opportunity) ในการใชประโยชนจากวกฤตเพอปฏรปหลงการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและการเมองในชวงทศวรรษ 2000s โดยเจาะจงวาเปนการเสยโอกาสทเกดขนเนองจากพฒนาการทางการเมองหลงวกฤตไมเปนไปในทางทสราง GEG ทเหมาะกบประเทศไทยทงทมโอกาสสงทจะท าเชนนนได

6.2 ขอเสนอการปฏรประบบสถาบนเศรษฐกจ

เนองจากยงไมมงานวจยใดทใหค าตอบท เปนรปธรรมของแนวทางการจดระบบสถาบนเศรษฐกจและการเมองใหเออตอการขยายตวทางเศรฐกจ ในทนจงประมวลขอคดเหนเชงทฤษฎและประสบการณตางประเทศผนวกกบบรบทของประเทศ และเสนอเปนแนวทางกวาง ๆ ดงตอไปน

1. ลดโอกาสเขาถงคาเชาทางเศรษฐกจของผไมมศกยภาพ (rent-capture by non-performers) หรอการจงใจสรางคาเชาทางเศรษฐกจทไมด (unproductive economic rent) มาตรการทตองท าประกอบดวยการควบคมการคอรรปชน ทงการคอรรปชนภายใตกตกาหรอกฏหมายทม และการคอรรปชนเชงนโยบายดวยการสรางกตกาใหมทเออประโยชนตนและพวกพอง

2. เพมอ านาจตอรองทางการเมองใหกบประชาชนสวนใหญของประเทศ และปฏรปการเมองใหนกการเมองตองตอบโจทยระยะยาวของประชาชน

3. สรางกลไกสงผานเสยงประชาชนสวนใหญมาสการเรยกรองทางการเมองตอการขยายตวทางเศรษฐกจ (political demand for high economic growth) โดยมมาตรการเชนการสรางความส านกรในหมประชาชนวาการเรยนร (ขององคกร ของบคคล) และการยกระดบเทคโนโลยของประเทศโดยรวมเปนสงทกอใหเกดประโยชนสงสดตอประชาชนแตละคนเอง ทงนเพอใหเกดการผลกดนกระบวนการทางการเมอง/นกการเมอง/ภาคราชการ ใหหนมาสการพฒนาทศทางน

4. ปฏรประบบราชการใหมประสทธภาพมากขน

ผเขยนเหนวาชดมาตรการทง 4 ขางตนเปนแนวทางสราง GEG ทเหมาะกบบรบทของประเทศไทย

แมขอเสนอแนะทงสประการควรจะท าพรอมกน แตล าดบทใหไดกอาจถอวาเปนการเรยงล าดบกอนหลงของสงทควรท าไดเชนกน กลาวคอการปองกนการคอรรปชนเปน ‘เงอนไขทจ าเปน’ (necessary condition) ของการสรางระบบสถาบนลกษณะ GEG เพราะหากไมสามารถปองกนมใหผไมมศกยภาพไดรบคาเชาเศรษฐกจผานนโยบายสงเสรมการขยายตวทางเศรษฐกจของภาครฐ หรอเปดชองใหผกมอ านาจทางการเมองและเศรษฐกจท าการคอรรปชนเชงนโยบายจนกอใหเกดคาเชาทางเศรษฐกจทมลกษณะของ unproductive rent หรอ

33

redistributive rent กไมควรใหรฐใชอดหนนเทคโนโลย เพราะจะมความเสยงทจะลมเหลวและเปนภาระทางการคลงมากมาย

การเพมอ านาจการตอรองทางการเมองใหกบประชาชนสวนใหญของประเทศ จะเปนสงทผลกดนใหนกการเมองตองด าเนนนโยบายทสงผลใหเศรษฐกจขยายตวในระดบสงขน เพราะประโยชนจะตกกบคนจ านวนมาก และนาจะมการกระจายประโยชนทเทาเทยมกนมากขนดวย สงทตองระวงคอแมนกการเมองจะตอบโจทยประชาชนจ านวนมากกยงไมรบประกนไดทนทวาจะผลตนโยบายทใหผลตอบแทนทดในระยะยาวกบคนสวนใหญ โดยเฉพาะภายใตระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยทมการเลอกตงเปนระยะ และนโยบายหาเสยงทเนนการแลกเปลยนผลประโยชนระยะสนกบคะแนนเสยงเปนนโยบายทรบประกนการชนะการเลอกตง ดงนนจงตองมการปฏรปการเมองเพอจ ากดการหาเสยงดวยนโยบายระยะสน ตวอยางเชนการหาเสยงตองระบตนทนทางการคลงของขอเสนอนโยบายดวยเปนตน

สดทายระบบราชการตองมการปฏรปใหมคณสมบตเชนท Spence (2011) ระบไว กลาวคอมประสทธภาพ รจกเลอกยทธศาสตรทเออตอการขยายตวระดบสงอยางตอเนอง ซงเปนสงจ าเปนเพราะหากระบบการเมองดขนตามขอเสนอแนะขางตนแลว ภาคราชการในฐานะหนวยปฏบตกตองสามารถน านโยบายไปสผลในทางปฏบตไดดวยจงจะสามารถยกระดบเทคโนโลยไดอยางแทจรง

6.3 ตวอยางการด าเนนนโยบายเชงรกภายใตระบบสถาบนเศรษฐกจใหม

ภายใตความคดเชงทฤษฎเรองระบบสถาบนเศรษฐกจ หากประเทศไทยประสบความส าเรจในการปฏรประบบสถาบนเศรษฐกจใหมลกษณะ growth-enhancing governance (GEG) ตามแนวคดของ Khan(2007a, 2007b) เชนดวยการท าตามขอเสนอแนะ 4 ประการทกลาวถงแลว นโยบายเศรษฐกจทดตามแนวทางเศรษฐศาสตรกระแสหลกกจะเกดขนและมการปฏบตตามอยางจรงจง ทงนเพราะระบบสถาบนเศรษฐกจตามแนว GEG จะตอบสนองตอความตองการอยดมสขของประชาชนสวนใหญ ปญหาเรองการมขอเสนอแนะทางนโยบายทดและไมเคยเกดผลในทางปฏบตกจะสามารถแกไขไดหรอบรรเทาลง

กลาวอยางเจาะจงมากขน ผก าหนดนโยบายภายใตระบบสถาบนเศรษฐกจแบบ GEG จะด าเนนนโยบายเชงรกเพอสรางความสามารถดานเทคโนโลย (technological capability) จ ากดการแสวงหาคาเชาทางเศรษฐกจในแบบทไมสรางสรรค ก าหนดยทธศาสตรการพฒนาทเปนการวางแผนระยะยาวและมองการณไกล รวมทงการลดความเหลอมล าของการพฒนาดวย ภาครฐจะมบทบาทน ามากขน ในขณะทภาคเอกชนกจะมสวนรวมในการสรางโอกาสทางเศรษฐกจใหม ๆ อยางส าคญ

34

ในทนจะกลาวถงตวอยางของนโยบายเชงรกทอาจสามารถคาดหวงไดภายใตระบบสถาบนเศรษฐกจใหมเพยง 3 นโยบาย คอนโยบายนวตกรรมและเทคโนโลย การปฏรปการศกษาและการฝกฝมอแรงงาน และการเขารวมกระบวนการรวมตวทางเศรษฐกจภมภาค

นโยบายนวตกรรมและเทคโนโลย

นโยบายเชงรกในเรองการยกระดบเทคโนโลย อาจแสดงออกผานนโยบายอตสาหกรรม นโยบาย special economic zone, หรอนโยบาย industrial cluster กได แตตองมความชดเจนวาไมใชนโยบาย ‘เลอกผชนะ’ หรอ pick the winners แตจะเปนการเลอกสนบสนนการพฒนากลมอตสาหกรรมหรอเทคโนโลยใหเปนอตสาหกรรมยทธศาสตรหรอเทคโนโลยยทธศาสตร จากนนกเปดใหมการแขงขนระหวางผประกอบการวาใครสมควรไดรบการสนบสนน โดยมกระบวนการหรอกตกาทชดเจนวาสามารถถอดถอนการสนบสนนผประกอบการทไมสามารถบรรลเปาหมายทก าหนดไวลวงหนา โดยสามารถท าเปน key performance index (KPI) ทเชอมโยงกบความสามารถในการแขงขนกบตางประเทศ เชนเดยวกบทเกาหลใตท าในยคแรกของการสรางธรกจแชโบลของประเทศ

การเลอกสนบสนนเทคโนโลยยทธศาสตรมความเหมาะสมกวาการเลอกสนบสนนอตสาหกรรมภายใตขอเทจจรงวาปจจบนไทยอยในวงจรการผลตระดบโลกหรอระดบภมภาค (global or regional production network) มากขนเรอย ๆ การระบประเภทอตสาหกรรมอาจไมเหมาะสมในกรณนน ในขณะทการเลอกสนบสนนเทคโนโลยยทธศาสตรสามารถชวยยกระดบหรอเลอนต าแหนงของไทยในหวงโซมลคา (value chain) ไดดกวา

การยกระดบเทคโนโลยตองการการจดการดานอปทานของเทคโนโลยทเหมาะสมดวย โดยจะตองท าการเปดใหมการแขงขนกนอยางเสรระหวางผเปนเจาของเทคโนโลย ไมวาจะเปนบรษทไทยหรอบรษทตางชาต ตวอยางทเปนรปธรรมคอตองยกเลกการปกปองภาคบรการทส าคญทระบอยในกฏหมายประกอบธรกจของคนตางดาว

การจดการอปทานอกเรองหนงทส าคญคอการสรางบคคลากรวจย ไมวาจะเปนนกวจยในสาขาตาง ๆ ชางเทคนค ดงทกลาวถงงานวจยของสมชยและคณะ (2554) ในสวนท 5.2 ถงความลมเหลวของกลไกตลาดในการสรางนกวจย ภาครฐและเอกชนจะตองรวมมอกนในการแกปญหาน เพราะจะมประโยชนตอการเพมการใช จายดานการวจยและพฒนาอยางชดเจน โดยสมชยและคณะ (2554) พบวาหากมการเรงสรางนกวจยและชางเทคนคอยางจรงจง19จะมผลท าใหประเทศไทยเพมการใชจายในเรองการวจยและพฒนา (R&D spending) มากกวาปจจยอน ๆ ดงแสดงในรปท 14

19

สมชยและคณะ (2554) ประมาณการวาหากจดสรรงบวจยทมอยเพยงรอยละ 15-30 เพอสรางนกวจยใหมเปนการเฉพาะ จะสามารถเพมจ านวนนกวจยไดถง 10 เทาในเวลา 10 ป ซงเปนระดบทใกลเคยงกบสดสวนนกวจยตอประชากรของเกาหลใตและสงคโปรในปจจบน

35

รปท 14 ผลตอการเพมสดสวน R&D/GDP ของปจจยตาง ๆ ในระยะเวลา 10 ป

ทมา: สมชยและคณะ (2554)

ปฎรปการศกษาและการฝกฝมอแรงงาน

อมมารและคณะ (2554) ระบวาระบบการศกษาของไทยมปญหาเชงสถาบนทส าคญยงคอขาดระบบรบผดรบชอบ (accountability) ของผใหบรการการศกษา โดยเฉพาะผใหบรการการศกษาภาครฐ ท าใหระบบการศกษาไมมการตอบสนองทถกตองตอผลการศกษาทตกต าลงตลอดเวลาของนกเรยนไทยในระยะกวา 10 ปทผานมา รวมทงไมสามารถแกปญหาความเหลอมล าของคณภาพการศกษาไมวาจะเปนความเหลอมล าในมตพนทหรอมตกลมโรงเรยน

การปฏรปการศกษาตามแนวคดของอมมารและคณะ (2554) คอการสรางระบบความรบผดชอบทชดเจนวาใครรบผดชอบในเรองอะไรและรบผดชอบตอใคร (accountable to) โดยมแนวทางปฏบตประกอบดวย (ก) ใหมการวดผลทเปนมาตรฐานโดยเนนทกษะการคด หรอ cognitive skills (ข) การเปดเผยผลการทดสอบมาตรฐานดงกลาวใหเปนทรบรทวไป เพอให ‘ผใชบรการ/ผบรโภค’ ของระบบการศกษา ซงกคอผปกครอง/นกเรยน สามารถทราบไดวาตนเองไดรบบรการทดจากผใหบรการหรอไม (ค) ผลการทดสอบมาตรฐานตองสงผลดานบวกหรอดานลบตอผใหบรการ ซงประกอบดวยครผสอน ผบรหารโรงเรยน ผบรหารเขตการศกษา ขาราชการทรบผดชอบระดบสง รฐมนตร และนายกรฐมนตรตามล าดบ โดยความรบผดชอบนอาจเปนในรปความรบผดชอบตามระบบราชการหรอความรบผดชอบทางการเมองกได

สงทยงไมปรากฏในงานวจยของอมมารและคณะ (2554) คอการเชอมโยงระบบการศกษากบความตองการของตลาด ซงเปนเรองทจ าเปนในการปองกนปญหา skill-technology mismatch ท Acemoglu and Zilibotti.(1999) เตอนไว ปกปองและศภณฏฐ (2556) เสนอหนงในแนวทางส าหรบแกปญหานโดยใหระบบการศกษาเนนการสราง ‘ทกษะในอนาคต’ หรอ 21st century skills ซงสามารถรองรบเทคโนโลยใหม ๆ ไดหลากหลายรปแบบ

-0.100.000.100.200.300.400.500.60

36

อกหนงความเปนไปไดของการปฏรปเชงสถาบนของระบบการศกษาไทยคอการใหภาคเอกชนมสวนรวมในการก าหนดทศทางนโยบายการศกษามากขน จากทปจจบนมเพยงการตงโรงเรยนหรอมหาวทยาลยเฉพาะกจโดยบรษทขนาดใหญ 2-3 แหงเพอผลตพนกงานปอนบรษทเอง ซงแมจะท าใหไดทกษะทตรงกบตลาดแรงงาน แตกเปนตลาดแรงงานแบบแคบและไมสามารถน ามาปรบใชเปนนโยบายระดบประเทศได

ตวอยางรปแบบการใหเอกชนมสวนรวมในการก าหนดนโยบายคอการตงตวแทนภาคเอกชนมาอยในคณะกรรมการระดบชาตทดแลเรองการปฏรปการศกษาหรออาจใหเปนประธานคณะกรรมการดงกลาวเลยกได แทนทจะเปนนกการเมองเชนนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ

การเขารวมกระบวนรวมตวทางเศรษฐกจภมภาค (regional integration)

งานวจยเกอบทกชนระบวาการเปดประเทศสงผลบวกตอการขยายตวทางเศรษฐกจ ในมมมองเศรษฐศาสตรสถาบนการเปดประเทศยงเปนปจจยทชวยเรงเราใหระบบสถาบนเศรษฐกจในประเทศจ าเปนตองปรบตวเพอใหสามารถแขงขนได การปรบตวหลงจากวกฤตเศรษฐกจป 2540 เปนตวอยางหนงทแสดงดานดของการเปดประเทศตอการปรบตวของสถาบนในไทย (ในทนคอภาคเอกชน)

ปจจบนประเทศไทยอยในสถานะคลายกบประเทศเพอนบานในภมภาคทกงสมครใจกงถกบงคบใหตองเขารวมกระบวนการรวมตวทางเศรษฐกจในภมภาค ไมวาจะเปนการท าขอตกลงการคาเสรทวภาคหลายฉบบ การเปนสวนหนงของกลมประเทศอาเซยนซงก าลงเดนหนาไปสความเปนประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC)

ทาททควรเปนคอการตอนรบโอกาสดงกลาวอยางเตมใจ ซงหมายถงการตองมการบรหารจดการในประเทศใหสอดคลองดวย ตวอยางเชนควรด าเนนการตามขอตกลง AEC อยางจรงจงในเรองการลดการปดกนการเคลอนยายแรงงานมฝมอ การอนญาตใหมการลงทนเสรมากขนและในหลากหลายธรกจมากขน การบงคบใชกฏหมายปองกนการผกขาดในประเทศ เปนตน เหลานลวนตองการสถาบนทางเศรษฐกจทพรอมเปดรบการแขงขน ไมมงรกษาคาเชาทางเศรษฐกจทไดรบมาโดยมชอบ

เปนทนาเสยดายวาการด าเนนการตามขอตกลง AEC ยงเปนไปอยางชามากจนมสวนท าใหความเชอเกยวกบ AEC ในสาธารณชนกลายเปนมายาคตไป20

20

ดรายละเอยดเกยวกบมายาคตเรอง AEC ใน สมเกยรตและคณะ (2555)

37

6.4 ขอควรระวงและบางบทเรยนของการปฏรประบบสถาบนเศรษฐกจ

การปฏรประบบสถาบนเศรษฐกจเปนเรองยาก ใชเวลา และมขอควรระวงจ านวนมาก ในทนจะยกตวอยางขอควรระวงและบทเรยนจากประเทศทประสบความส าเรจในการปฏรประบบสถาบบ

การค านงถงบรบทภายใน

แมแนวคดเรองการจดโครงสรางสถาบนทกลาวถงมาตลอดขางตนจะคอนขางชดเจน แตในทางปฏบตแลวไมมสงทเรยกวา ‘สตรส าเรจ’ ทใชไดกบทกประเทศ Khan (2007a, 2007b) ระบไวชดเจนวาระบบสถาบนแตละประเทศจะมความสามารถในการด าเนนการตามแนว GEG ทแตกตางกน ยทธศาสตรเพอสรางการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจจงตองถกออกแบบใหเหมาะสมกบบรบทภายในของแตละประเทศ

ขอควรระวงนมความส าคญกบทกประเทศรวมทงประเทศไทยดวย

ความลมเหลวของการปฏรปทไมเบดเสรจ

ระบบสถาบนเศรษฐกจทเลอกจดการเศรษฐกจในรปแบบใดรปแบบหนงมกกระท าผานการออกกฏหมายหรอกฏระเบยบใหการจดสรรทรพยากรเปนไปในทศทางทผไดประโยชนจากระบบตองการ เชนระบบสถาบนทตองการสรางคาเชาทางเศรษฐกจใหคนกลมนอยกจะใชมาตรการโควตาการน าเขา การสนบสนนการสงออกเฉพาะรายหรอเฉพาะสนคา เปนตน ซงโดยปกตแลวหลายมาตรการท างานรวมกนเพอบรรลวตถประสงคหลกอยางซบซอน ขอควรระวงคอหากท าการปฏรปเศรษฐกจโดยไมเขาใจพนฐานของการท างานในภาพรวมของระบบสถาบนทเปนอยเดม แลวท าการปรบแกกฏระเบยบเพยงบางขอทคดวาเปนปญหาเทานน สดทายระบบสถาบนการเศรษฐกจเดมกจะตอบสนองดวยการหาวธอนมาทดแทนมาตรการทถกเปลยนไป หลายครงความลมเหลวของการแกไขเพยงบางจดกอใหเกดผลเสยมากกวาไมท าอะไรเสยอก Acemoglu and Robinson (2011) เรยกปรากฏการณนวา Seesaw effect21 และไดยกตวอยางเหตการณในประเทศลาตนอเมรกาซงท าการ ‘ปฎรป’ ระบบเศรษฐกจตามแนวทาง Washington consensus โดยมไดมการเปลยนแปลงโครงสรางอ านาจและการหาผลประโยชนของกลมการเมองเดมแตอยางไร เชนเมอท าการแปรรปรฐวสาหกจเพอตองการใหเกดการแขงขนมากขน แตกลบปรากฏวาเปนการแปรรปใหไปอยในมอของผมอ านาจทางการเมองหรอพวกพอง กลายเปนการผกขาดเชนเดมและอาจมากขนดวย22

การปฏรปตามแนวทางขางตนถอไดวาเปนเพยงการปฏรปใน ‘รปแบบ’ ทมไดเปลยนแปลงสาระส าคญ โดยเฉพาะสาระส าคญในเรองดลภาพทางการเมองระหวางกลมตาง ๆ ตวอยางทใหญกวานนเชนหลายประเทศอาจ

21

Acemoglu and Robinson (2011) หนา 146 22

หลายคนตงขอสงสยวากรณแปรรปการปโตรเลยมแหงประเทศไทยใหเปน บรษท ปตท. (มหาชน) จ ากด อาจเขาขายปฏบตเชนนดวย ซงหากจรงกจะเปนสงทยนยนขอสงเกตของ Khan(2012) ระบบสถาบนเศรษฐกจและการเมองของไทยหลงมรฐธรรมนญ 2540 มไดเปลยนแปลงไปในทางทจะชวยลดการแสวงหาคาเขาทางเศรษฐกจแบบไรประสทธภาพ

38

มการเปลยนแปลงรปแบบการปกครองเปนแบบประชาธปไตย แตกลมทกมอ านาจอยเดมซงแมจะไมชนะการเลอกตงเปนรฐบาลอาจใชวธการอน ๆ ในการรกษาฐานอ านาจไว จนไมน าไปสการเปลยนแปลงของสถาบนเศรษฐกจตลอดจนยทธศาสตรเพอการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ Acemoglu and Robinson (2011) ยกตวอยางการสบทอดการยดกมอ านาจของกลมฮนเซนในกมพชาในชวงระหวางป 1979 ถงปจจบนแมจะมการเปลยนแปลงระบบการปกครองจากสงคมนยมเปนทนนยมประชาธปไตยในป 1989 แตระบบสถาบนเศรษฐกจและการเมองในกมพชากยงเออตอการแสวงหาผลประโยชนของกลมการเมองฮนเซนเชนเดม

ตรรกะตามยอหนากอนชวนคดวาถาสามารถจดการลดอ านาจของผมอ านาจเดมพรอม ๆ กบท าการปรบเปลยนรปแบบของระบบสถาบน กอาจสรางระบบใหมทตงอยบนดลภาพอ านาจใหม เปนระบบทมประสทธภาพและผลกดนการขยายตวทางเศรษฐกจได แตความจรงมไดเปนเชนนนเสมอไป เพราะผกมอ านาจใหญกลมใหม (ซงอาจเปนกลมการเมองเดมทเคยมอ านาจนอยกวา แตบดนสามารถกมอ านาจใหญ) อาจยงคงปฏบตแบบเดยวกบผกมอ านาจเดม กลาวคอยงคงตองการแสวงหาคาเชาทางเศรษฐกจทไมมผลตภาพ (unproductive rent) เพยงแตเปลยนมาเปนกลมของตนไดรบผลประโยชน เหมอนวล ‘เหลาเกาในขวดใหม’ นนเอง

Khan (2013) กลาวถงการเปลยนแปลงอ านาจการเมองของไทยตงแตป 2544 วามลกษณะเชนทกลาวขางบน คอกลมอ านาจใหมมไดมการปรบเปลยนดลอ านาจการเมองไปสผลประโยชนของคนสวนใหญ เปนเพยงทดแทนการรบผลประโยชนรปแบบเดม ๆ แทนกลมอ านาจเกามากกวา

นเปนเหตผลทไดเสนอใหมการปฏรปการเมองในลกษณะทเพมอ านาจตอรองหรออ านาจการเมองของประชาชนสวนใหญ ในขอเสนอการปฏรประบบสถาบนเศรษฐกจและการเมองในหวขอ 6.2 กอนหนา

บทเรยนในเรองจงหวะในการปฏรป

Tan et.al (2010) แนะน าบทเรยนโดยใชประสบการณจากสงคโปรวาการปฏรปไมจ าเปนตองท าแบบขนานใหญครงเดยว ควรเรมจากการกาวเลก ๆ กอนเพอประโยชนในการแสดงใหประชาคมทวไปเหนประโยชนกอน (demonstrable effects) ขอดของวธการนคอการปฏรปจะไมมตนทน (reform cost) มากเกนไปจนท าใหเกดแรงตอตานรนแรงในระยะแรกจนท าใหทงกระบวนการตองหยดชะงกและเรมใหมยาก

บทเรยนนดเหมอนขดแยงกบแนวคด seesaw effect ขางตน จดประนประนอมระหวางสองแนวทางนนาจะเปนการปฏรปอยางรอบดานแตท าแบบคอยเปนคอยไป

การยดตดกบแนวคดและมาตรการปฏรป

บทเรยนทสองจากประสบการณสงคโปรคอ ตองระวงอยาตดกบดกความเชอ (ideological lock-in) หมายถงความเชอในแนวทางใดแนวทางหนงอยางแนบแนนและไมยอมเปลยนความคดแมผลลพธจากการปฏบตตามแนวคดนนจะพสจนตวเองหลายครงวาเปนความเชอทไมถกตอง กลาวอกนยหนงตองมความยดหยนทงในดาน

39

แนวคดและการปฏบต และตองมการประเมนและทบทวนผลส าเรจของแนวทางตาง ๆ ตลอดเวลา โดยประเมนในสามแงมมคอ (ก) แนวคดเบองหลงนโยบายเหมาะสมกบบรบทของประเทศหรอไม (ข) หากใชแตยงไมประสบความส าเรจ เปนเพราะการปฏบตตามแนวคดนนยงมพอ และสามารถปรบปรงใหดขนไดอกหรอไม (ค) ควรทบทวนแนวคดเลยหรอไม โดยเฉพาะหากสภาพแวดลอมเปลยนแปลงไป

7. ค าสงทาย

รายงานนทดลองใชแนวคดเชงสถาบนเปนแนวทางการเสนอการปฏรปเพอหาแนวทางหรอโมเดลใหมการพฒนาประเทศ โดยมเปาหมายในการยกระดบการขยายตวทางเศรษฐกจระยะยาวของไทย เนองจากงานวจยในแนวทางนยงอยในระยะแรก และยงมความไมชดเจนทงในระดบทฤษฎและระดบงานวจยเชงประจกษอกมาก ขอเสนอแนะในรายงานนจงยงมความกวางและขาดความชดเจนเทาทควร โดยมวตถประสงคเพอกระตนใหเกดการถกเถยงในทศทางนมากขน

40

บรรณานกรมภาษาไทย

นณรฏ พศลยบตร.2556. Some Observations on the Structural Transformation, Development Path and The Middle-Income Trap. เอกสารน าเสนอทางวชาการภายใตโครงการ ‘โมดลใหมในการพฒนาเศรษฐกจไทย (นโยบายเศรษฐกจมหภาคและการเงนการคลง)’ โดยการสนบสนนจากธนาคารแหงประเทศไทย

นณรฏ พศลยบตร และ จระวฒน ปนเปยมรษฎ .2556. การพฒนาทางเทคโนโลย สงคมผสงอาย และการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของไทย. เอกสารทางวชาการภายในเพอน าเสนอภายใตโครงการ ‘โมดลใหมในการพฒนาเศรษฐกจไทย (นโยบายเศรษฐกจมหภาคและการเงนการคลง)’ โดยการสนบสนนจากธนาคารแหงประเทศไทย

นณรฏ พศลยบตร และ สมชย จตสชน. 2556. อนาคตเศรษฐกจไทยภายใตกบดกประเทศรายไดปานกลาง. เอกสารเผยแพรรายงานฉบบสมบรณโครงการนโยบายสาธารณะเพอยกระดบไทยใหพนกบดกประเทศรายไดปานกลาง ภายใตการสนบสนนของแผนงานสรางเสรมนโยบายสาธารณะทด (นสธ)

ธร ปตดล. 2556. The mechanism of the effects of corruption on growth: building on the case of Thailand. เอกสารทางวชาการภายในเพอน าเสนอภายใตโครงการ ‘โมดลใหมในการพฒนาเศรษฐกจไทย (นโยบายเศรษฐกจมหภาคและการเงนการคลง)’ โดยการสนบสนนจากธนาคารแหงประเทศไทย

ปกปอง จนวทย และ ศภณฏฐ ศศวฒวฒน. 2556. การพฒนาทนมนษยเพอผลตภาพ. เอกสารวชาการน าเสนอในงานสมมนาวชาการสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยประจ าป 2556.

พรเทพ เบญญาอภกล. 2556. Corruption transmission channels to long-run growth: an international evidence. เอกสารทางวชาการภายในเพอน าเสนอภายใตโครงการ ‘โมดลใหมในการพฒนาเศรษฐกจไทย (นโยบายเศรษฐกจมหภาคและการเงนการคลง)’ โดยการสนบสนนจากธนาคารแหงประเทศไทย

สมเกยรต ตงกจวานชย, เสาวรจ รตนค าฟ, สนทร ตนมนทอง และพลอย ธรรมาภรานนท. 2555. ประเทศไทยในกระแส AEC: มายาคต ความเปนจรง โอกาสและความทาทาย. เอกสารวชาการน าเสนอในงานสมมนาวชาการสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยประจ าป 2555.

สมเกยรต ตงกจวานชย, เสาวรจ รตนค าฟ และ ณฐสฏ รกษเกยรตวงศ. 2556. สการสรางนวตกรรมและการพฒนาเทคโนโลยของภาคอตสาหกรรมการผลต. เอกสารวชาการน าเสนอในงานสมมนาวชาการสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยประจ าป 2556.

สมชย จตสชน, นนทพร เมธาคณวฒ, นณรฎ พศลยบตร และ พฒน พฒนรงสรรค. 2554. การศกษาแนวทางสนบสนนทางการเงนเพอการลงทนดานวจยและพฒนาในประเทศไทย. รายงานวจยภายใตการสนบสนนของ สถาบนคลงสมอง

สมชย จตสชน และ นณรฏ พศลยบตร. 2556. โฉมหนาและแนวทางสโมเดลใหมในการพฒนาประเทศ. เอกสารวชาการน าเสนอในงานสมมนาวชาการสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยประจ าป 2556.

อมมาร สยามวาลา, ดลกะ ลทธพพฒน และ สมเกยรต ตงกจวานชย. 2554. การปฏรปการศกษารอบใหม: สการศกษาทมคณภาพอยางทวถง. เอกสารวชาการน าเสนอในงานสมมนาวชาการสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยประจ าป 2556.

อมมาร สยามวาลลา และ วชราภรณ แกวมาตย. 2556. Labor Market and Long-term Growth. เอกสารทางวชาการภายในเพอน าเสนอภายใตโครงการ ‘โมดลใหมในการพฒนาเศรษฐกจไทย (นโยบายเศรษฐกจมหภาคและการเงนการคลง)’ โดยการสนบสนนจากธนาคารแหงประเทศไทย

41

บรรณานกรมภาษาองกฤษ

Acemoglu, Daron. 2006. Modelling Inefficient Institutions, in Richard Blundell, Whitney Newey and Torsten Persson (editors), Advances in Economic Thoery, Proceedings of 2005 World CongressEdited by, Cambridge University Press, UK, 2006, pp. 341-380.2006

Acemoglu, Daron , Simon Johnson and James Robinson. 2004. Institutions as the Fundamental Cause of Long-Run Growth. NBER working paper no. 10481.

Acemoglu, Daron and James Robinson. 2010. The Role of Institutions in Growth and Development, in Michael Spence and David Brady (editor), “Leadership and Growth”, commission on Growth and Development.

Acemoglu, Daron and Fabrizio Zilibotti. 1999. Productivity Differences. NBER Working Paper No. 6879.

Aiyar, Shekhar, Romain Duval, Damien Puy, Yiqun Wu, and Longmei Zhang. 2013. Growth Slowdowns and the Middle-Income Trap. IMF Working Paper no. 13/71.

Brady, David and Michael Spence. 2010. Leadership and Politics: A Perspective from the Commission on Growth and Development, in Michael Spence and , David Brady (editor) “Leadership and Growth”, commission on Growth and Development.

Eichengreen, B., Park, D., and Shin, K., (2011) “When Fast Growing Economies Slow Down: International evidence and Implications for China,” NBER Working Paper Series, No. 16919.

Greene, J. Megan. 2008. The Origins of the Developmental State in Taiwan: Science Policy and the Quest for Modernization, Harvard University Press

Hanushek, Eric A. (2005), “Why Quality Matters in Education,” Finance and Development: A Quarterly Magazine of The IMF, Vol. 42, No. 2, June 2005.http://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2005/06/hanushek.htm

Hanushek and WÖßmann (2007), “The Role of Education Quality in Economic Growth”, World Bank Policy Research Working Paper 4122, February 2007.

Hanushek and WÖßmann (2009), “Poor Student Learning Explains the Latin American Growth Puzzle,” VOX Research-based policy analysis and commentary from leading economists, August

Khan, Mushtaq. 2007a. Governance, Economic Growth and Development Since the 1960s. United Nations Department of Economic and Social Affairs (DESA). http://eprints.soas.ac.uk/9921/1/DESA_Governance_Economic_Growth_and_Development_since_1960s.pdf.

Khan, Mushtaq. 2007b. Governance and Growth: A Preliminary Report. (Unpublished), http://eprints.soas.ac.uk/9958/1/Preliminary_Report.pdf.

42

Khan, Mushtaq. 2009. Learning, Technology Acquisition and Governance Challenges in Developing Countries..DFID. (Unpublished).

Khan, Mushtaq. 2012. 'The Political Economy of Inclusive Growth.' In: de Mello, Luiz and Dutz, Mark A., (eds.), Promoting Inclusive Growth: Challenges and Policy. Paris: OECD Publishing, pp. 15-54.

Khan, Mushtaq. 2013. 'Technology Policies and Learning with Imperfect Governance.' In: Stiglitz, Joseph and Lin, Justin Yifu, (eds.), The Industrial Policy Revolution I. The Role of Government Beyond Ideology. London: Palgrave, pp. 79-115.

Kim, Linsu. 1997. Imitation to Innovation: The Dynamics of Korea’s Technological Leaning. Harvard Business School Press.

North, Douglass C. 1990. Institutions, Institutional Change, and Economic Performance. New York: Cambridge University Press.

Douglass C. North. 1994. Economic Performance Through Time. Nobel prize lecture, December 19, 1993. Also published in The American Economic Review, 84 (3): 359-368, p. 360.

North, Douglass C. and Barry Weingast (1989) “Constitution and Commitment: The Evolution of Institutional Governing Public Choice in Seventeenth-Century England”, The Journal of Economic History, 49/4: 803-832.Rodrik. D., Subramanian A., and Trebbi, F., (2004) “Institutions Rule: The Primacy of Institutions over Geography and Intergration of Economic Development,” Journal of Economic Growth, 9(2).

Spence, Michael. 2011. The Next Convergence: The Future of Economic Growth in a Multispeed World. Farrar, Straus and Giroux, New York.

Sussangkarn, Chalongphob. 1987. The Thai Labor Market: A Study of Seasonality and Sementation. TDRI Research paper.

Tan Yin Ying, Alvin Eng, and Edward Robinson. 2010. Perspectives on Growth: A Political-Economy Framework—Lessons from the Singapore Experience, in Michael Spence and , David Brady (editor) “Leadership and Growth”, commission on Growth and Development.

1

ภาคผนวก

ตาราง ผ.1 ปจจยทมผลตอการขยายตวทางเศรษฐกจระยะยาว กลมปจจยยอย ตวแปรยอย ผลตอการขยายตวทางเศรษฐกจ

1. ปจจยพนฐานดงเดม 1.1 การออมการลงทน

1.2 การเจรญเตบโตของประชากร

1.3 ทนมนษย (เชงปรมาณ)

+

-

0

2. ปจจยเชงภมศาสตร 2.1 ปจจยเชงภมศาสตรทเอออ านวยตอการคาระหวางประเทศ

2.2 ปจจยเชงภมศาสตรทเอออ านวยตอการผลต

กรณศกษาสนบสนนถงความส าคญของปจจย (ไซปรส)

0

3. ปจจยเชงวฒนธรรม 3.1 การนบถอศาสนา 0

4. ปจจยเชงสถาบน 4.1 ผลกระทบในระยะสน

4.2 ผลกระทบในระยะยาว

0

กรณศกษาสนบสนนถงความส าคญของปจจย (แอลจเรย, อาร

เจนตนา-บราซล และตรก)

5.ปจจยพนฐานทถกเพมเขามาตามแบบจ าลอง

สมยใหม

5.1 ระดบวจยและพฒนา

5.2 ระดบโครงสรางสาธารณปโภคพนฐาน

5.3 การลงทนโดยตรงจากตางประเทศ

5.4 ระดบการเปดประเทศ

+

+

0

0

6.ปจจยเชงคณภาพของตวแปรพนฐานตางๆ 6.1 คณภาพของการออมการลงทน

6.2 คณภาพการเจรญเตบโตของประชากร

6.3 คณภาพทนมนษย

6.4 การวจยและพฒนา

คาดวามผลทางบวก (จากวรรณกรรมปรทศน)

2

6.5 ระดบโครงสรางสาธารณปโภคพนฐาน

6.6 การลงทนโดยตรงจากตางประเทศ

6.7 ระดบการเปดประเทศ

หมายเหต: + หมายถง กรณทการทดสอบพบวาปจจยดงกลาวสงผลกระทบทเปนดตอการพฒนาทางเศรษฐกจอยางมนยส าคญทางสถต, - หมายถง กรณทการทดสอบพบวาปจจยดงกลาวสงผลกระทบเสยตอการพฒนาทางเศรษฐกจอยางมนยส าคญทางสถต, 0 หมายถง กรณทการทดสอบไมมขอมลเพยงพอทจะปฏเสธสมมตฐานทวาปจจยดงกลาวไมมผลกระทบตอการพฒนาเศรษฐกจ

ทมา: ปรบจาก นณรฏและสมชย (2556)