บทท� 3

เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะตามกฎหมายครอบครวไทยและตามกฎหมาย

ตางประเทศ วเคราะหเปรยบเทยบโมฆยะกรรมตามบรรพ 1 กบการสมรสท�

เปนโมฆยะตามบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และวเคราะห

เปรยบเทยบเหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะตามประมวลกฎหมายแพง

และพาณชย บรรพ 5 และกฎหมายตางประเทศ

เน�องจากการสมรสน�น คสมรสตองปฏบตตามเง�อนไขท�กฎหมายกาหนดไวดงท�บญญต

ไวในหมวด 2 เง�อนไขแหงการสมรส ต�งแตมาตรา 1448 ถงมาตรา 1460 เง�อนไขบางประการเปน

เง�อนไขท�สาคญ กฎหมายจงไดบญญตวาการสมรสท�ฝาฝนเง�อนไขดงกลาวเปนโมฆะ แตมเง�อนไข

บางประการท�กฎหมายเหนวาท�ความสาคญรองลงมา จงบญญตวาการสมรสท�ฝาฝนเง�อนไขชนดน�

เปนเพยงการสมรสท�เปนโมฆยะ (Voidable marriage)

3.1 เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะตามกฎหมายครอบครวไทย

กฎหมายครอบครวไทยไดจากดเหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะซ� งเปนเหตท�จะขอให

ศาลพพากษาเพกถอนการสมรสไวในมาตรา 1503 บญญตวา “เหตท�จะขอใหศาลพพากษาเพกถอน

การสมรสเพราะเหตวาเปนโมฆยะ มเฉพาะในกรณท�คสมรสทาการฝาฝนมาตรา 1448 มาตรา 1505

มาตรา 1506 มาตรา 1507 และมาตรา 1509” เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะเกดข� นเม�อมการสมรสท�ฝาฝนเง�อนไขบางประการ

เชนเดยวกบการสมรสท�เปนโมฆะ แตจากดเพยงเฉพาะการฝาฝนเง�อนไขท�กฎหมายถอวาสาคญ

ในลาดบรองลงมาเทาน�น เม�อพจารณาแลวเหนไดวาการฝาฝนดงกลาวไมมผลรนแรงเทากบการ

สมรสท�เปนโมฆะ โดยเหตท�จะขอใหศาลเพกถอนการสมรสเพราะเหตโมฆยะม 5 กรณ ไดแก

การสมรสท�ชายและหญงอายยงไมครบ 17 ปบรบรณ ตามมาตรา 1448 การสมรสโดยสาคญผด

ตวคสมรส ตามมาตรา 1505 การสมรสโดยถกกลฉอฉล ตามมาตรา 1506 การสมรสโดยถกขมข

ตามมาตรา 1507 และการสมรสของผเยาวท�มไดรบความยนยอมของบดามารดา ผรบบตรบญธรรม

62

หรอผปกครอง ตามมาตรา 1509 หากนาเหตอ�นนอกเหนอจากท�ระบไวตามกฎหมายมาขอใหศาล

เพกถอนการสมรสยอมทาไมไดเชนกน

3.1.1 เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะเกดจากอายคสมรส มาตรา 1504 บญญตวา “การสมรสท�เปนโมฆยะเพราะฝาฝนมาตรา 1448 ผมสวนไดเสย

ขอใหเพกถอนการสมรสได แตบดามารดาหรอผปกครองท�ใหความยนยอมแลวจะขอใหเพกถอน

การสมรสไมได ถาศาลมไดส�งใหเพกถอนการสมรสจนชายหญงมอายครบตามมาตรา 1448 หรอเม�อหญง

มครรภกอนอายครบตามมาตรา 1448 ใหถอวาการสมรสสมบรณมาต�งแตเวลาสมรส” มาตรา 1448 บญญตวา “การสมรสจะทาไดตอเม�อชายและหญงมอายสบเจดปบรบรณ

แลว แตในกรณท�มเหตอนสมควรศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอนน�นได” การสมรสท�ไดกระทาระหวางชายและหญงซ�งอายยงไมครบ 17 ปบรบรณ เปนการสมรส

ท�ฝาฝนเง�อนไขมาตรา 1448 การสมรสดงกลาวจงเปนโมฆยะตามมาตรา 1503 การกาหนดเอาอายของบคคลมาเปนเง�อนไขในการสมรสน�นมเหตมาจาก โดยทางสรระวทยา

ชายหญงมอายต �ากวา 17 ปมกยงไมมความเจรญเตบโตทางดานรางกาย จตใจ และสมองอยางเตมท�

(Immature) แตการวดความเจรญเตบโตทางรางกายและจตใจของบคคลในแตละประเทศยอมแตกตาง

เม�อพจารณาความเจรญเตบโต หมายความถง ความพรอมของชายและหญงท�เขาไปทาหนาท�

ในฐานะเปนสามภรยาของอกฝาย โดยเฉพาะอยางย�งพรอมท�จะรบภาระการเปนบดามารดาของ

บตรธดาท�จะตามมา เน�องจากการใชชวตคน�นกฎหมายไมไดคานงถงความสามารถในการอยรวมกน

ฉนสามภรยาอยางเดยว แตไดคานงถงความสามารถทางกายภาพท�จะต�งครรภและคลอดบตร

อยางปลอดภยอกดวย1 กฎหมายจงกาหนดอายข�นต�า (minimum age) ของคสมรสไววาจะตองมอาย

ครบ 17 ปบรบรณเพ�อใหมความรบผดชอบในเร�องการสมรสได (Mature and sensible to take on

the responsibilities of marriage)2 ในการกาหนดอายข�นต�ายงเปนไปเพ�อใหเกดความแนใจวา

ชายและหญงในวยดงกลาวมความสามารถพอท�จะประกอบอาชพการงานหาเล� ยงตนเองและ

ครอบครวได กลาวคอ มสานกเพยงพอในหนาท�จากครอบครวน�นเอง3 นอกจากน� เง�อนไขในเร�อง

1 ไพโรจน กมพสร. (2556). คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5 วาดวยครอบครว (พมพคร� งท� 8).

กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 150. 2 ประสพสข บญเดช. (2559). คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5 วาดวยครอบครว (พมพคร� ง

ท� 21). กรงเทพฯ: สานกอบรมศกษากฎหมายแหงเนตบณฑตยสภา. หนา 118. 3 ไพโรจน กมพสร. อางแลวเชงอรรถท� 1. หนา 151.

63

อายในการสมรสจะเปนการปองกนไมใหชายหญงทาการสมรสในขณะท�ยงมอายนอยเกนไปซ� งม

โอกาสท�จะหยารางมากกวาคสมรสท�ตดสนใจสรางครอบครวรวมกนเม�อมวยสงพอสมควร ดงน�

จงเหนไดวากฎหมายไดกาหนดอายข�นต�าไมมการกาหนดอายข�นสง แมจะมอายมากเพยงใดกสามารถ

ทาการสมรสได และแมจะมอายแตกตางกนมากกสามารถทาการสมรสไดเชนกน เง�อนไขการสมรสในเร�องอายในแตละประเทศยอมแตกตางกน เน�องจากสภาพสงคมใน

แตละประเทศมความแตกตางกน เชน ในประเทศฝร�งเศส ชายจะทาการสมรสไดตอเม�ออาย 18 ป

และหญงจะทาการสมรสไดตอเม�ออาย 15 ป ในประเทศญ�ปน ชายจะทาการสมรสไดตองมอาย

18 ปบรบรณและหญงจะทาการสมรสไดตองมอาย 16 ปบรบรณ ในประเทศองกฤษ ชายและหญง

จะตองมอาย 16 ปบรบรณจงทาการสมรสได4 เปนตน สาหรบประเทศไทย เม�อมการประกาศใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5

พ.ศ. 2478 ไดกาหนดวาการสมรสจะทาไดตอเม�อ ชายมอาย 17 ปบรบรณ และหญงมอาย 15 ป

บรบรณ ตอมาไดมการแกไขเง�อนไขในเร�องอายของคสมรสโดยใหเปนไปตามมาตรา 28 วรรคสอง

แหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2517 ซ� งกาหนดใหชายหญงมสทธเทาเทยมกน ดงน�น

พ.ศ. 2519 จงไดมการแกไขเพ�มเตมประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5 เร�องอายของชาย

และหญงท�ทาการสมรสจะตองมอาย 17 ปบรบรณ และนามาใชจนถงปจจบน การนบอายชายหญง5 ตองนบตามท�กฎหมายกาหนด กลาวคอ ถารวนเดอนปเกดแนนอน

ใหนบต�งแตวนเกด เดอน ปน�นไป จนชนปท�สบเจดในวนเดอนท�ตรงกบวนเดอนปเกด ถอวาอาย

ครบสบเจดปบรบรณ ถาไมรท�งวนและเดอนเกด กใหเร�มนบอายแตวนท� 1 มกราคมไปจนชนปท�

สบเจดในวนท� 1 มกราคม เปนอนครบสบเจดปบรบรณ6 ในกรณท�มเหตอนสมควรศาลอาจอนญาตใหทาการสมรสกอนอาย 17 ปบรบรณได กรณ

ดงกลาวมไดกาหนดอายข�นต�าของชายและหญงไว หากศาลอนญาตใหทาการสมรส กรณจงอยใน

ดลพนจของศาลเปนเร�อง ๆ ไป7 ซ� งเปนการใหดลพนจแกศาลท�จะมคาส�งโดยคานงถงผลประโยชน

4 ไพโรจน กมพสร. อางแลวเชงอรรถท� 1. หนา 151. 5 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 16 บญญตวา “การนบอายของบคคล ใหเร�มนบแตวนเกด ในกรณท�ร

วาเกดในเดอนใดแตไมรวนเกด ใหนบวนท�หน�งแหงเดอนน�นเปนวนเกด แตถาพนวสยท�จะหย�งรเดอนและวนเกด

ของบคคลใด ใหนบอายบคคลน�นต�งแตวนตนปปฏทน ซ�งเปนปท�บคคลน�นเกด”. 6 สมพร พรหมหตาธร. (2544). คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5 วาดวยครอบครว.

กรงเทพฯ: นตธรรม. หนา 201. 7 สมชย ฑฆาอตมากร. (2554). ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5 วาดวยครอบครว. กรงเทพฯ: พลสยาม

พร�นต�ง (ประเทศไทย). หนา 84.

64

ของบคคลท�ย�นคาขอและความม�นคงของการสมรส ท�งน� เพราะการสมรสท�อายยงนอยน�นมแนวโนม

ท�จะหยารางกนไดงาย โดยมขอสงเกตวาการใชดลพนจของศาลจะตองคานงถงประมวลกฎหมาย

อาญา มาตรา 2778 บทบญญตน� เปนกรณหน�งท�ศาลอาจจะอนญาตใหชายและหญงทาการสมรสเม�อ

ท�งสองคนหรอคนใดคนหน� งมอายยงไมครบ 17 ปบรบรณ เหนไดวาเปนกรณท�ชายหรอหญงอาย

ไมเกน 18 ปไดกระทาผดฐานขมขนกระทาชาเรา และผเสยหายมอาย 13 ถง 15 ปและเดกผเสยหาย

ยนยอม ศาลท�มอานาจพจารณาคดเยาวชนและครอบครวจะพจารณาใหมการคมครองสวสดภาพ

ของผเสยหายหรอผกระทาความผดตามกฎหมายวาดวยการคมครองเดก หรอศาลจะอนญาตให

ท�งสองฝายสมรสกนกไดเชนกน โดยศาลสามารถกาหนดเง�อนไขใหคสมรสน�นตองดาเนนการตาม

คาส�งศาลภายหลงจากการสมรสได โดยผกระทาผดยงตองรบโทษตามดลพนจของศาล ซ� งศาลอาจ

กาหนดโทษนอยกวาท�กฎหมายบญญตไวเพยงใดกได ในการพจารณากาหนดโทษของศาลน�นให

คานงถงอาย ประวต ความประพฤต สตปญญา การศกษา อบรม สขภาพ ภาวะแหงจต นสย อาชพ

ส�งแวดลอมของผกระทาความผดและเดกผเสยหาย ความสมพนธระหวางผกระทาความผดกบเดก

ผเสยหาย เชน ชายอาย 17 ปบรบรณ หญงอาย 15 ปบรบรณ ลกลอบไดเสยกนจนหญงต�งครรภ

8 ประมวลกฎหมายอาญา. มาตรา 277 บญญตวา “ผใดกระทาชาเราเดกอายยงไมเกนสบหาปซ� งมใชภรยาหรอ

สามของตน โดยเดกน�นจะยนยอมหรอไมกตาม ตองระวางโทษจาคกต�งแตส�ปถงย�สบป และปรบต�งแตแปดหม�น

บาทถงส�แสนบาท

การกระทาชาเราตามวรรคหน� ง หมายความวาการกระทาเพ�อสนองความใครของผกระทา โดยการใช

อวยวะเพศของผกระทากระทากบอวยวะเพศ ทวารหนก หรอชองปากของผอ�น หรอการใชส�งอ�นใดกระทากบ

อวยวะเพศหรอทวารหนกของผอ�น

ถาการกระทาความผดตามวรรคหน�งเปนการกระทาแกเดกอายยงไมเกนสบสามป ตองระวางโทษจาคก

ต�งแตเจดปถงย�สบป และปรบต�งแตหน�งแสนส�หม�นบาทถงส�แสนบาท หรอจาคกตลอดชวต

ถาการกระทาความผดตามวรรคหน� งหรอวรรคสามไดกระทาโดยรวมกระทาความผดดวยกน อนม

ลกษณะเปนการโทรมเดกหญงหรอกระทากบเดกชายในลกษณะเดยวกนหรอไดกระทาโดยมอาวธปนหรอวตถ

ระเบด หรอโดยใชอาวธ ตองระวางโทษจาคกตลอดชวต

ความผดตามท�บญญตไวในวรรคหน�ง ถาเปนการกระทาโดยบคคลอายไมเกนสบแปดปกระทา ตอเดก

ซ�งมอายกวาสบสามปแตยงไมเกนสบหาป โดยเดกผถกกระทาน�นยนยอม ศาลท�มอานาจพจารณาคดเยาวชนและ

ครอบครวจะพจารณาใหมการคมครองสวสดภาพของเดกผถกกระทาหรอผกระทาความผดตามกฎหมายวาดวย

การคมครองเดก หรอจะอนญาตใหท�งสองฝายสมรสกนโดยกาหนดเง�อนไขใหตองดาเนนการภายหลงการสมรส

กได และเม�อศาลไดพจารณามคาส�งอยางใดแลว ศาลจะลงโทษผกระทาความผดนอยกวาท�กฎหมายกาหนดไว

สาหรบความผดน�นเพยงใดกได ในการพจารณาของศาลใหคานงถงอาย ประวต ความประพฤต สตปญญา

การศกษา อบรม สขภาพ ภาวะแหงจต นสย อาชพ ส� งแวดลอมของผ กระทาความผดและเดกผถกกระทา

ความสมพนธระหวางผกระทาความผดกบเดกผถกกระทา หรอเหตอ�นอนควรเพ�อประโยชนของเดกผถกกระทาดวย”.

65

เชนน�หญงอาจรองขอใหศาลมคาส�งอนญาตใหตนสมรสไดท�งน� เพ�อประโยชนแกตนและบตรท�จะ

เกดมา โดยศาลจะอนญาตใหสมรสหรอไมอนญาตใหสมรสกไดถอวาเปนดลพนจของศาล หากศาล

อนญาตใหชายหญงสมรสกนศาลสามารถกาหนดเง�อนไขใหชายหญงคสมรสน�นดาเนนการตาม

คาส�งศาลภายหลงจากการสมรสได เชน ใหชายหญงคสมรสเขารายงานตวตอศาลเปนระยะ เปนตน

แตชายผกระทาความผดยงตองรบโทษตามดลพนจของศาลเชนกน ซ� งศาลอาจกาหนดโทษนอยกวา

ท�กฎหมายบญญตไวเพยงใดกได

ในการย�นคารองขอตอศาลขออนญาตทาการสมรสกอนอายครบกาหนดน� หญงหรอชาย

ท�อายยงไมครบตองเปนฝายย�นคารองขอดวยตนเอง ชายหรอหญงท�จะสมรสดวยไมมสทธย�นคา

รองขอแทน เชน หญงอาย 16 ป ประสงคจะทาการสมรสกบชายอาย 21 ป หญงตองเปนผย�นคารอง

ขอตอศาล ชายไมมสทธย�นคารองแทนหญง ในการย�นคารองเชนวาน� เน�องจากหญงหรอชายท�จะ

ทาการสมรสยงเปนผเยาวอย จงตองปฏบตตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา 569

กลาวคอใหบดามารดาซ� งเปนผแทนโดยชอบธรรมเปนผทาแทนหรอใหคาอนญาตหรอใหความ

ยนยอมใหผเยาวย�นคารองขอตอศาลโดยลาพงตนเองกได หลกการท�ศาลจะพจารณาอนญาตน�น

นาจะใชทานองเดยวกบกฎหมายของสหรฐอเมรกา Uniform Marriage and Divorace Act มาตรา 203

และมาตรา 20510 ท�กาหนดใหศาลตองม�นใจวาบคคลท�อายยงไมครบกาหนดน� สามารถถอเอา

ภาระหนาท�อนเกดจากการสมรสไดและการสมรสจะเปนประโยชนสงสดแกบคคลเชนวาน�

9 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง. มาตรา 56 บญญตวา “ผไรความสามารถหรอผทาการแทนจะเสนอ

ขอหา ตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใด ๆ ได ตอเม�อไดปฏบตตาม บทบญญตแหงประมวลกฎหมายแพง

และพาณชยวาดวยความ สามารถและตามบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน� การใหอนญาต หรอยนยอมตาม

บทบญญตเชนวาน�น ใหทาเปนหนงสอย�นตอศาล เพ�อรวมไวในสานวนความ

ไมวาเวลาใด ๆ กอนมคาพพากษา เม�อศาลเหนสมควรหรอเม�อ คความฝายหน�งฝายใดย�นคาขอโดยทา

เปนคารองใหศาลมอานาจ ทาการสอบสวนในเร�องความสามารถของผขอหรอของคความอก ฝายหน�ง และถาเปน

ท�พอใจวามความบกพรองในเร�องความสามารถ ศาลอาจมคาส�งกาหนดใหแกไขขอบกพรองน�นเสยใหบรบรณ

ภายใน กาหนดเวลาอนสมควรท�ศาลจะส�ง

ถาศาลเหนวาเพ�อความยตธรรมไมควรใหกระบวนพจารณาดาเนน เน�นชาไป ศาลจะส�งใหคความฝายท�

บกพรองในเร�องความสามารถ น�นดาเนนคดไปกอนช�วคราวกได แตหามมใหศาลพพากษาใน ประเดนแหงคด

จนกวาขอบกพรองน�นไดแกไขโดยบรบรณแลว

ถาผไรความสามารถไมมผแทนโดยชอบธรรมหรอผแทนโดย ชอบธรรมทาหนาท�ไมได ศาลมอานาจ

ออกคาส�งใหอนญาตหรอ ใหความยนยอมตามท�ตองการ หรอต�งผแทนเฉพาะคดน�นใหแกผ ไรความสามารถ ถา

ไมมบคคลอ�นใดใหศาลมอานาจต�งพนกงานอยการ หรอเจาพนกงานฝายปกครองอ�นใหเปนผแทนได”. 10 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 120.

66

(Serve his best interest) ดวย โดยปกตศาลจะพจารณาขอเทจจรงจากคาเบกความของผย�นคารองขอ

บคคลท�จะสมรสดวย บดามารดาของท�งสองฝาย รวมท�งแพทยผตรวจรางกายและจตใจของผย�น

คารองขอ เพ�อนามาวนจฉยวาการสมรสจะเปนประโยชนสงสดแกผย�นคารองขอหรอไม ท�งน�

เพราะการสมรสของบคคลท�อายยงนอย ยอมมความเส�ยงสงในการหยาราง ตลอดจนปญหาในเร�อง

รายไดของคสมรส การไมมงานทา และการท�ตองพกอาศยอยกบบดามารดาดงเดม11 ดงน� ในหลาย ๆ

ปจจยดงกลาวจงอาจกอใหเกดปญหาตามมาไดจนนาไปสการหยารางเชนกน 3.1.1.1 บคคลผมสทธขอเพกถอนการสมรส

ผมสวนไดเสยเปนผมสทธรองขอใหศาลส�งเพกถอนการสมรส โดยผมสวนไดเสยจะ

เปนใครกไดท�จะไดประโยชนหรอเสยประโยชนจากการท�การสมรสน�นมผลเปนโมฆยะ ดงน�

ผมสวนไดเสยยอมรวมถงบดามารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครองของชายหญงน�นดวย

แตสาหรบบดามารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครองท�ไดใหความยนยอมแกชายหรอหญงทาการ

สมรส จะขอใหศาลส�งเพกถอนการสมรสไมได กรณผมสวนไดเสยผอ�นท�ยงขอเพกถอนการสมรสได เชน ญาตพ�นองชองชายหรอ

หญงท�อยในลาดบทายาทตามกฎหมายท�จะรบมรดก ถาการสมรสของชายหญงน�นสมบรณทาใหมค

สมรสซ�งจะมาแบงสวนมรดก ถาการสมรสเปนโมฆยะญาตพ�นองกจะเปนทายาททาใหไดรบมรดก

มากข�น เปนตน ดงน�นญาตพ�นองท�เปนทายาทโดยธรรมจงเปนผมสวนไดเสยท�จะรองขอตอศาลให

ส�งเพกถอนการสมรสท�เปนโมฆยะน�นได12 3.1.1.2 ระยะเวลาขอใหศาลเพกถอนการสมรส สาหรบระยะเวลาขอใหศาลเพกถอนการสมรสในกรณน� เปนไปตามมาตรา 1504 มใช

หน�งปนบแตวนทราบการสมรสหรอคสมรสมอายครบย�สบปบรบรณ13 หากศาลยงมไดส�งใหเพกถอน

จนกระท�งมพฤตการณบางอยางท�มาตรา 1504 วรรคสองกาหนดไว การสมรสมผลสมบรณมาต�งแต

เวลาทาการสมรส จะขอใหศาลส�งเพกถอนมได หรอแมจะขอใหศาลส�งเพกถอนเม�อตอมาม

พฤตการณดงกลาว ศาลตองจาหนายออกจากสารบบความเสยเพราะไมมประโยชนท�จะพจารณาคด

ตอไป14

11 ประสพสข บญเดช. (2559). อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 121. 12 วระดา สมสวสด� . (2546). กฎหมายครอบครว (พมพคร� งท� 2). กรงเทพฯ: คบไฟ. หนา 150. 13 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1510. 14 ชาตชาย อครวบลย. (2552). คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5 ดวยครอบครว (พมพคร� งท� 4).

กรงเทพฯ: วญ�ชน. หนา 340.

67

พฤตการณตามมาตรา 1504 วรรคสอง ไดกาหนดไว 2 กรณ คอ 1) การสมรสท�เปนโมฆยะดวยเหตท�ฝาฝนเง�อนไขเร�องอายน� เม�อศาลยงมไดส�งให

เพกถอนการสมรส หรอรองขอแลวแตศาลยงไมทนมคาส�งกด15 หากชายและหญงมอายครบ 17 ป

บรบรณ จะถอวาการสมรสน�นน�นสมบรณมาต�งแตเวลาสมรส แมการสมรสไดทากอนอายครบ

17 ปบรบรณ แตเม�ออยรวมกนมาจนถงกาหนดอายท�กฎหมายวางเง�อนไขไวกไมมเหตผลให

ความสมพนธท�เคยมมากอนตองส�นสดลง เพราะชายหญงไดมความผกพนจนกระท�งลวงถงเกณฑ

อายท�กฎหมายกาหนดไวแลว16 โดยกรณน� จะตองเปนกรณท�คสมรสท�งชายและหญงมอายครบ

17 ปบรบรณแลวท�งสองฝาย หากชายหรอหญงมอายครบ 17 ปบรบรณแตเพยงฝายเดยว โดยท�อกฝาย

ยงมอายไมครบ การสมรสดงกลาวยงอาจถกเพกถอนได17 อยางไรกตาม หากชายหรอหญงไดตายหรอหยากนกอนท�ศาลมคาส�งเพกถอนแม

อายไมถง 17 ปบรบรณ กจะขอใหศาลเพกถอนหรอศาลจะเพกถอนมได เพราะการสมรสส�นสดลง

แลว18 2) การสมรสท�เปนโมฆยะดวยเหตท�ฝาฝนเง�อนไขเร�องอายน� ยงไมถกเพกถอน

โดยศาล และหญงมครรภกอนอายครบ 17 ปบรบรณ กรณน� กฎหมายระบเฉพาะเจาะจงในกรณท�

หญงมครรภกอนอาย 17 ปบรบรณเทาน�น ดงน� หากชายมอายเทาใดกตามกเพกถอนการสมรส

ไมได19 กฎหมายระบเพยงใหหญงมครรภเทาน�น โดยไมคานงวามครรภแลวบตรจะคลอดมามชวต

อยรอดหรอไม แมมครรภแลวแทงกไมสามารถเพกถอนการสมรสไดถอวาเปนการสมรสท�สมบรณ

แลว20 ท�งน� เพ�อเปนการคมครองเดกใหมชวตท�อบอนในครอบครวและเปนการคมครองหญงท�ตอง

รบภาระอยางหนกไมอาจหวนคนสฐานะความเปนสาวบรสทธ� เหมอนเดมได21 หากจะมงถง

เจตนารมณของกฎหมายในหลกการน�คานงถงความเสยหายท�จะเกดกบเดกท�กาลงจะเกดมาและแม

เดกจะไมเกดมา เชน แทง และนอกจากน� การท�ชายหญงอยดวยกนจนหญงต�งครรภ หากยงให

15 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 151. 16 ชาตชาย อครวบลย. อางแลวเชงอรรถท� 14. หนา 340. 17 ไพโรจน กมพสร และรศฎา เอกบตร. (2555). คาอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เรยงมาตรา วาดวย

ครอบครว บรรพ 5 มาตรา 1435-1598/41. กรงเทพฯ: โรงพมพเดอนตลา. หนา 143. 18 ชาตชาย อครวบลย. อางแลวเชงอรรถท� 14. หนา 340. 19 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 348. 20 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 151. 21 ชาตชาย อครวบลย. อางแลวเชงอรรถท� 14. หนา 340.

68

สามารถเพกถอนการสมรสไดอกผลเสยหายกจะเกดกบหญงดวยเชนกน กฎหมายจงบญญตหาม

ไมใหเพกถอน ผเขยนเหนวา แมวาหลกกฎหมายจะเขยนระบเฉพาะวาหญงมครรภกอนอาย 17 ป

บรบรณเทาน�นท�รองขอเพกถอนการสมรสไมได อยางไรกตาม กรณท�หญงอาย 20 ป สมรสกบชาย

อาย 16 ป ทาใหการสมรสเปนโมฆยะ หากตอมาอก 5 เดอน หญงต�งครรภ ดงน� แมหญงจะอายเกน

17 ปบรบรณแลว หากหญงมครรภยอมไดรบความคมครองเชนกนท�งน� เพ�อเปนการคมครองเดกท�

กาลงจะเกดมาและคมครองหญงต�งครรภ ประกอบกบวฒภาวะของหญงอายมากกวา 17 ปบรบรณ

ยอมมมากกวาหญงอายต �ากวา 17 ปบรบรณ ซ� งหากสามารถรองขอเพกถอนการสมรสไดยอมทาให

สถาบนครอบครวของหญงมครรภดงกลาวไดรบความเสยหาย กรณดงกลาวผมสวนไดเสย

จงไมสามารถขอใหเพกถอนการสมรสของชายหญงคน� ท�เปนโมฆยะได แมไมเขาขอยกเวนตาม

มาตรา 1504 วรรคสองกตาม 3.1.2 เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะเกดจากการไมไดรบความยนยอมจากผแทนโดย

ชอบธรรม มาตรา 1509 บญญตวา “การสมรสท�มไดรบความยนยอมของบคคลดงกลาวใน มาตรา 1454

การสมรสน�น เปนโมฆยะ” มาตรา 1510 บญญตวา “การสมรสท�เปนโมฆยะเพราะมไดรบความยนยอมของบคคล

ดงกลาวใน มาตรา 1454 เฉพาะบคคลท�อาจใหความยนยอมตามมาตรา 1454 เทาน�น ขอใหเพกถอน

การสมรสได สทธขอเพกถอนการสมรสตามมาตราน� เปนอนระงบ เม�อคสมรสน�นมอายครบย�สบป

บรบรณหรอเม�อหญงมครรภ การฟองขอเพกถอนการสมรสตามมาตราน� ใหมอายความหน�งปนบแตวนทราบการสมรส” มาตรา 1454 บญญตวา “ผเยาวจะทาการสมรส ใหนาความในมาตรา 1436 มาใชบงคบ

โดยอนโลม” มาตรา 1436 บญญตวา “ผเยาวจะทาการหม�นได ตองไดรบความยนยอมของบคคล

ดงตอไปน� (1) บดาและมารดาในกรณท�มท�งบดามารดา (2) บดาหรอมารดาในกรณท�มารดาหรอบดาตาย หรอถกถอนอานาจปกครอง

หรอไมอยในสภาพหรอฐานะท�อาจใหความยนยอม หรอโดยพฤตการณผเยาวไมอาจขอความ

ยนยอมจากมารดาหรอบดาได (3) ผรบบตรบญธรรมในกรณท�ผเยาวเปนบตรบญธรรม

69

(4) ผปกครองในกรณท�ไมมบคคลซ�งอาจใหความยนยอมตาม (1) (2) และ (3) หรอมแต

บคคลดงกลาวถกถอนอานาจปกครอง การหม�นท�ผเยาวทาโดยปราศจากความยนยอมดงกลาวเปนโมฆยะ” เน�องจากผเยาวอยภายใตอานาจปกครองของบดามารดา (Parental power) ผรบบตรบญธรรม

หรอ ผปกครอง ดงน�น หากผเยาวจะทาการสมรสตองไดรบความยนยอม (Assent) จากผใชอานาจ

ปกครอง ไมวาจะเปนบดามารดา ผรบบตรบญธรรมหรอผปกครองกอน22 นอกจากน� เหตผลท�

กฎหมายบญญตใหผเยาวตองไดรบความยนยอมจากบดามารดาเสยกอนเพราะผเยาวยงมความคด

อานไมรอบคอบ จงสมควรท�จะใหผใหญเขามากล�นกรองเปนคร� งสดทายกอนการต�งครอบครวของ

ผเยาว23 กรณผเยาวจะทาการสมรส ตามมาตรา 1545 ใหนาความในมาตรา 1436 มาใชบงคบ

โดยอนโลม ดงน� หากผเยาวจะทาการสมรสตองไดรบความยนยอมจากบดามารดา ผรบบตรบญธรรม

หรอผปกครอง ทานองเดยวกบผเยาวท�จะทาการหม�น หาไมแลวการสมรสยอมตกเปนโมฆยะตาม

มาตรา 1509 หากบดามารดาใหความยนยอมไปแลว ในการหม�นจะตองมาใหความยนยอมแกผเยาว

อกคร� งหน�งเม�อจะสมรส ท�เปนเชนน� เพราะวาบดามารดาอาจเปล�ยนใจหลงการหม�นและไมใหความ

ยนยอมแกผเยาวในการสมรสกได ในทางตรงกนขามหากบดามารดายงไมเปล�ยนความคดเหนหลง

การหม�น กควรจะมายนยนใหความเหนอกคร� งหน�งเม�อผเยาวทาการสมรส

นอกจากน� ผใหความยนยอมในการหม�นและในการสมรสอาจไมใชบคคลคนเดยวกน

เน�องจากอาจมการเปล�ยนตวผใชอานาจปกครอง24 ผเยาวตามมาตรา 1454 และมาตรา 1436 หมายถงผเยาวท�มอายครบ 17 ปบรบรณแลว

ซ� งอนญาตใหทาการสมรสกน แตยงเปนผเยาวอยเพราะอายยงไมครบ 20 ปบรบรณ จงใหบคคล

ตามมาตรา 1436 (1) (2) (3) (4) ใหความยนยอมกอน เพ�อใหการแสดงเจตนาสมรสของชายหญง

ผเยาวดงกลาวสมบรณตามกฎหมายแพงวาดวยความสามารถของบคคล ไมไดหมายความรวมถง

ชายหรอหญงผเยาวท�อายยงไมครบ 17 ปบรบรณซ� งศาลเหนสมควรอนญาตใหทาการสมรสกอน

อายครบ 17 ปบรบรณแลว จงสามารถนาสาเนาคาส�งศาลไปขอจดทะเบยนสมรสไดเลย กรณไมม

ปญหาตองใหบคคลตามมาตรา 1436 และมาตรา 1454 ใหความยนยอมอก25

22 สมรกษ พรหมา และประเสรฐ ล�มประเสรฐ. (2545). กฎหมายครอบครว. กรงเทพฯ: หางหนสวนจากดพมพ

อกษร. หนา 83. 23 ไพโรจน กมพสร. อางแลวเชงอรรถท� 1. หนา 156. 24 ไพโรจน กมพสร. อางแลวเชงอรรถท� 1. หนา 156. 25 สมพร พรหมหตาธร. อางแลวเชงอรรถท� 6. หนา 204.

70

ดงน� บคคลท�ผเยาวจะตองไดรบความยนยอมกอนจะทาการสมรส ไดแก บคคลดงตอไปน� 1) บดาและมารดาในกรณท�มท�งบดาและมารดา ในกรณน� ผเยาวมท�งบดามารดาท�ยงมชวตอยและเปนผใชอานาจปกครองบตรท�ง

สองคน26 สาหรบบดาน�นจะตองเปนบดาท�ชอบดวยกฎหมาย หากบคคลท�ใหความยนยอมไมมฐานะ

เปนบดาตามกฎหมาย ความยนยอมน� นยอมไมมผล27 แตมารดาถอวาเปนมารดาโดยชอบดวย

กฎหมายของบตรเสมอ28

2) บดาหรอมารดาเพยงฝายเดยว ผเยาวตองขอความยนยอมจากบดาหรอมารดาเพยงฝายเดยวในกรณท�อกฝายหน� งถง

แกความตาย หรอยงมชวตอยแตถกถอนอานาจปกครอง รวมถงกรณท�บดาหรอมารดาไมอยใน

สภาพหรอฐานะท�อาจใหความยนยอมได เชน บดาหรอมารดาเจบปวย หรอวกลจรต หรอประสบ

อบตเหตไมรสกตว ไมสามารถใหความยนยอมแกบตรได ผเยาวตองขอความยนยอมจากอกฝายหน� ง

สวนพฤตการณท�ผเยาวไมอาจขอความยนยอมจากบดาหรอมารดาไดน�น เปนเร�องท�บดาหรอมารดา

ยงมชวตอยและไมไดถกถอนอานาจปกครอง แตผเยาวไมอาจตดตอขอความยนยอมจากบดาหรอ

มารดาได เชน บดาไปรบราชการท�ชายแดนและไมไดสงขาวคราวตดตอกลบมาเลยโดยท�ไมมใครร

วายงมชวตอยหรอไม ผเยาวยอมขอความยนยอมจากมารดาเพยงฝายเดยวได29 3) ผรบบตรบญธรรม ในกรณท�ผเยาวเปนบตรบญธรรม เม�อมการจดทะเบยนรบบตรบญธรรมแลว บดา

มารดาโดยกาเนดหมดอานาจปกครอง โดยบตรบญธรรมมฐานะอยางเดยวกบบตรโดยชอบดวย

กฎหมายของผรบบตรบญธรรม30 ทาใหผรบบตรบญธรรมเปนผใชอานาจปกครองแทนบดามารดา

เดมของบตรบญธรรม31

26 รศฏา เอกบตร. (2555). คาอธบายกฎหมายครอบครว การหม�น (พมพคร� งท� 3). กรงเทพฯ: นตธรรม. หนา 54. 27 ไพโรจน กมพสร. อางแลวเชงอรรถท� 1. หนา 157. 28 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1546. บญญตวา “เดกเกดจากหญงท�มไดมการสมรสกบชาย ใหถอ

วาเปนบตรชอบดวยกฎหมายของหญงน�น เวนแตจะมกฎหมายบญญตไวเปนอยางอ�น”. 29 รศฏา เอกบตร. อางแลวเชงอรรถท� 26. หนา 55. 30 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 138. 31 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1598/28. บญญตวา “บตรบญธรรมยอมมฐานะอยางเดยวกบบตร

ชอบดวยกฎหมายของผรบบตรบญธรรมน�น แตไมสญสทธและหนาท� ในครอบครวท�ไดกาเนดมา ในกรณเชนน�

ใหบดามารดาโดยกาเนดหมดอานาจปกครองนบแตวนเวลาท�เดกเปนบตรบญธรรมแลว

ใหนาบทบญญตในลกษณะ 2 หมวด 2 แหงบรรพน�มาใชบงคบ โดยอนโลม”.

71

4) ผปกครอง ในกรณไมมบดามารดา หรอผรบบตรบญธรรม หรอมแตบคคลดงกลาวถกถอน

อานาจปกครองไปแลว เพราะเม�อบดามารดาถงแกความตายไปในขณะท�บตรยงเปนผเยาว หรอบดา

หรอมารดาประพฤตช�วรายตอบตรผเยาวจนถกถอนอานาจปกครอง32 หรอผเยาวมผรบบตรบญธรรม

และผรบบตรบญธรรมถกถอนอานาจปกครอง33 จะตองมการต�งผปกครองโดยคาส�งศาล ผปกครอง

จงเปนผแทนโดยชอบธรรมของผเยาว

5) มารดาแตเพยงผเดยว กรณผเยาวเปนบตรนอกสมรส ผเยาวตองขอความยนยอมจากมารดาแตเพยงผเดยว

เน�องจากมาตรา 1546 ถอวาผเยาวเปนบตรโดยชอบดวยกฎหมายของมารดาและมารดาเทาน�นเปน

ผใชอานาจปกครองบตร34 บดาตามความเปนจรงหามอานาจปกครองใด ๆ เหนอบตรไม35 การใหความยนยอมแกผเยาวในการหม�นน�น กฎหมายไมไดบงคบแบบไว แตการให

ความยนยอมแกผเยาวในการสมรส กฎหมายกาหนดวธการใหความยนยอมไว 3 ประการ36 ดงน� (1) ลงลายมอช�อในทะเบยนขณะจดทะเบยนสมรส การลงลายมอช�อมความหมายรวมถงการประทบตรา หรอการลงลายพมพน�วมอ

แกงได หรอเคร�องหมายอ�นทานองน�นลงในเอกสารโดยมพยานลงลายมอช�อรบรองสองคนกได37

การลงลายมอช�อน� จะตองเขยนลงในทะเบยนสมรสขณะจดทะเบยนสมรสตอหนานายทะเบยน38

ดงน�นการลงลายพมพน�วมอ แกงได หรอเคร�องหมายอ�นทานองน�นลงในเอกสาร จงไมจาตองม

32 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 138. 33 รศฏา เอกบตร. อางแลวเชงอรรถท� 26. หนา 55. 34 รศฏา เอกบตร. อางแลวเชงอรรถท� 26. หนา 55. 35 ไพโรจน กมพสร. อางแลวเชงอรรถท� 1. หนา 157. 36 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1455 “การใหความยนยอม ใหทาการสมรส จะกระทาไดแตโดย

(1) ลงลายมอช�อในทะเบยนขณะจดทะเบยนสมรส

(2) ทาเปนหนงสอแสดงความยนยอม โดยระบช�อผจะสมรสท�งสองฝายและลงลายมอช�อของผให

ความยนยอม

(3) ถามเหตจาเปน จะใหความยนยอมดวยวาจาตอหนาพยานอยางนอยสองคนกได

ความยนยอมน�น เม�อใหแลวถอนไมได”. 37 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 53. 38 ชาตชาย อครวบลย. อางแลวเชงอรรถท� 14. หนา 148.

72

พยานลงช�อรบรองแตอยางใด39 ดงน�หากบดามารดา หรอผรบบตรบญธรรม หรอผปกครอง ไมยอม

ลงลายมอช�อ ทาใหนายทะเบยนไมสามารถใหผเยาวทาการจดทะเบยนสมรสได หากมการจดทะเบยน

สมรสยอมมผลใหการจดทะเบยนสมรสเปนโมฆยะ ตามมาตรา 1509 เพราะถอวามไดทาตามแบบ

ของการใหความยนยอมจงไมมผลเปนความยนยอม40 (2) ทาเปนหนงสอแสดงความยนยอม ในกรณท�ผใหความยนยอมไมตองการหรอไมสามารถท�จะลงลายมอช�อท�สานก

ทะเบยน ผใหความยนยอมอาจทาหนงสอใหความยนยอมโดยระบช�อคสมรสท�งสองฝายพรอมท�ง

ลงลายมอช�อผใหความยนยอม ซ� งตองประกอบกนท�งสามประการ ขอสาคญคอตองระบช�อของ

ท�งสองฝายไวใหชดเจน หากระบเพยงแตช�อของฝายตนแตอกฝายหน� งมไดระบ หรอระบแต

นามสกล หรอระบแตช�อบดามารดาของฝายน�นกจะถอวาใหความยนยอมไมได41 ท�กฎหมายบงคบ

ใหระบช�อคสมรสกเพ�อปองกนการท�บตรผเยาวจะนาหนงสอใหความยนยอมท�ไมระบช�อคสมรส

อกฝายหน�งไปแสดงตอนายทะเบยนและจดทะเบยนสมรสกบบคคลอ�นซ� งใหความยนยอมไมรจก

หรอไมประสงคจะใหสมรสกบผเยาว เปนการแกไขขอบกพรองในมาตรา 1448 อนมาตรา 2 ของ

บรรพ 5 เดม ท�หนงสอผใหความยนยอมจะระบนามผจะสมรสฝายเดยว42 และเม�อคสมรสจะไป

จดทะเบยนสมรสตองนาหนงสอใหความยนยอมไปย�นตอนายทะเบยน เพ�อบนทกในขณะ

จดทะเบยนสมรส43 ท�งน�ตามพระราชบญญตจดทะเบยนครอบครว พ.ศ. 2478 มาตรา 12 วรรคหน�ง44

39 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 9 บญญตวา “เม�อมกจการอนใดซ� งกฎหมายบงคบใหทาเปน

หนงสอบคคลผจะตองทาหนงสอไมจาเปนตองเขยนเอง แตหนงสอน�นตองลงลายมอช�อของบคคลน�น

ลายพมพน�วมอ แกงได ตราประทบ หรอเคร�องหมายอ�นทานองเชนวาน�นท�ทาลงในเอกสารแทนการลง

ลายมอช�อหากมพยานลงลายมอช�อรบรองไวดวยสองคนแลวใหถอเสมอกบลงลายมอช�อ

ความในวรรคสองไมใหใชบงคบแกการลงลายพมพน�วมอ แกงได ตราประทบ หรอเคร�องหมายอ�น

ทานองเชนวาน�นซ�งทาลงในเอกสารท�ทาตอหนาพนกงานเจาหนาท�”. 40 ชาตชาย อครวบลย. อางแลวเชงอรรถท� 14. หนา 148. 41 ชาตชาย อครวบลย. อางแลวเชงอรรถท� 14. หนา 149. 42 ไพโรจน กมพสร. อางแลวเชงอรรถท� 1. หนา 158. 43 สมรกษ พรหมา และประเสรฐ ล�มประเสรฐ. อางแลวเชงอรรถท� 22. หนา 83. 44 พระราชบญญตจดทะเบยนครอบครว พ.ศ. 2478. มาตรา 12 วรรคหน�ง บญญตวา “ถาผท�จะพงใหความยนยอม

ไดใหความยนยอมโดยทาเปนหนงสอตามบทบญญตแหงมาตรา 1448 (2) แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

ใหผรองขอนาหนงสอน�นย�นตอนายทะเบยนเพ�อบนทกในทะเบยนขณะจดทะเบยนสมรส”.

73

(3) ถามเหตจาเปนจงใหความยนยอมดวยวาจาตอหนาพยานอยางนอยสองคน ในกรณมเหตจาเปนท�ผใหความยนยอมไมสามารถใชวธการตาม (1) หรอ (2) เชน

ผใหความยนยอมไมสามารถเคล�อนไหวรางกายเพ�อลงลายมอช�อได ผใหความยนยอมจะใหความ

ยนยอมดวยวาจาตอหนาพยานอยางนอยสองคนกได45 และพยานสองคนตองไมใชผท�จะสมรส

เพราะเปนบคคลท�ไมอยในฐานะท�จะเปนพยานเน�องจากมผลประโยชนเก�ยวของอย แตพยานตาม

มาตรา 1455 (3) น� จะเปนผบรรลนตภาวะแลวหรอไมกได เพราะการเปนพยานหาใชการทานตกรรม

และกฎหมายกมไดบญญตไวเปนขอหาม แตอยางไรกตามพยานตองเปนผท�สามารถเขาใจการแสดง

เจตนาได หากเปนบคคลวกลอยางรายแรงกไมอาจเปนพยานได46 ในกรณมเหตจาเปน เชน อยในภาวะสงคราม เกดโรคระบาด หรอผใหความยนยอม

กาลงจะตาย ในกรณเชนน� ผใหความยนยอมสามารถใหความยนยอมดวยวาจาตอหนาบคคลอ�น

อยางนอยสองคนในฐานะพยานรบรองการใหความยนยอมในการสมรสของผเยาว ซ� งคสมรสตอง

นาพยานท�งสองคนไปใหถอยคาตอนายทะเบยนเพ�อบนทกถอยคาและลงลายมอช�อของพยานไว

เปนสาคญในการจดทะเบยนสมรส47 ท�งน� ตามพระราชบญญตจดทะเบยนครอบครว พ.ศ. 2478

มาตรา 12 วรรคสอง48 การท�กฎหมายกาหนดวธการใหความยนยอมไวเชนน� เพ�อใหแนใจวาไดมความ

ยนยอมใหผเยาวทาการสมรสจรง ๆ แสดงวากฎหมายใหความสาคญแกความยนยอมดงกลาวมาก

แมความยนยอมจะเปนความยนยอมท�มาทหลงจากความยนยอมของผเยาวกตาม และถงแมวาการ

สมรสจะมลกษณะท�เปนการท�ตองทาเองเฉพาะตว ตามมาตรา 2349 กตาม แตหลกการท�กาหนดให

บดามารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครองใหความยนยอมแกผเยาวท�จะทาการสมรสน� จงม

ลกษณะเดยวกนกบการท�ผเยาวตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมกอนทานตกรรม

สาหรบการสมรสของผเยาวท�บดามารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครอง ตองใหความยนยอม

กอนเน�องจากวา การสมรสเปนการเร�มตนท�จะสรางครอบครว อกท�งบตรผเยาวยงขาดวฒภาวะใน

45 สมรกษ พรหมา และประเสรฐ ล�มประเสรฐ. อางแลวเชงอรรถท� 22. หนา 158. 46 ชาตชาย อครวบลย. อางแลวเชงอรรถท� 26. หนา 149. 47 สมรกษ พรหมา และประเสรฐ ล�มประเสรฐ. อางแลวเชงอรรถท� 22. หนา 84. 48 พระราชบญญตจดทะเบยนครอบครว พ.ศ. 2478. มาตรา 12 วรรคสอง บญญตวา “ถาผท�จะพงใหความยนยอม

ไดใหความยนยอมดวยวาจาตอหนาพยานตามบทบญญตแหงมาตรา 1448 (3) แหงประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย ใหผรองขอนาพยานน�นไปใหถอยคาตอนายทะเบยน ถอยคาซ� งพยานใหไวน�นใหนายทะเบยนจดลงไว

แลวใหพยานลงลายมอช�อไวเปนสาคญ” 49 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 23 “ผเยาวอาจทาการใด ๆ ไดท�งส�น ซ�งเปนการตองทาเองเฉพาะตว”.

74

การตดสนใจโดยอาจเกดจากอารมณเพยงช�ววบในการสมรส ดงน� กฎหมายจงตองกาหนดใหบดา

มารดาเขามากล�นกรองเสยกอนซ�งอยในรปแบบของการใหความยนยอมน�นเอง50 กรณผใหความยนยอมมความเหนแตกตางกน โดยจะเกดในกรณท�บดาและมารดา

ตองใหความยนยอม เชน บดายนยอมใหบตรผเยาวสมรสแตมารดาไมยอม ดงน� เม�อไมมกฎหมายใด

ท�จะช� ขาดวาเม�อเกดเหตการณดงกลาวแลวจะถอวาผเยาวไดรบความยนยอมหรอไมยนยอม จาก

บทบญญตกฎหมายตามมาตรา 1436 (1) กาหนดไววาบดาและมารดาในกรณท�มท�งบดามารดา เหน

ไดวาเน�องจากฎหมายหมายเขยนไวชดแจงวา ผเยาวจะตองไดรบความยนยอมจากบดาและมารดา

ท�งสองคนในกรณท�ยงมชวตอยท �งคและตางกมอานาจปกครองบตรผเยาว ดงน�น เม�ออกฝายไมให

ความยนยอมในการท�ผเยาวจะทาการสมรสจงเทากบวาเปนการขาดความยนยอมจากบดาหรอ

มารดาคนใดคนหน�ง ถอวาไมไดรบความยนยอมจากบดาและมารดาท�งสองฝาย51 กรณผเยาวไมสามารถขอความยนยอมจากบคคลผตองใหความยนยอมได เชน - ผเยาวเปนเดกกาพรา หรอบดามารดาถงแกกรรม และยงไมมการต�งผปกครอง - มตวผใหความยนยอมแตไมใหความยนยอม เปนในกรณท�ไมใหความยนยอม

โดยไมมเหตอนสมควร หากบดามารดามเหตผลในการไมใหความยนยอม เชน คสมรสอกฝายหน�ง

ปวยเปนโรคเอดสหรอตดยาเสพตด ดงน� หากผเยาวไปรองขอตอศาลใหศาลส�งอนญาตใหสมรส

บดามารดาอาจย�นคารองคดคานได - ผใหความยนยอมไมอยในสภาพท�อาจใหความยนยอมได เชน ปวยหนกหรอ

มอาการวกลจรตจนไมอาจแสดงเจตนาได - มพฤตการณท�ผเยาวไมอาจขอความยนยอมได เชน หลงจากมารดาถงแก

กรรมบดาทาการสมรสใหมและยายถ�นฐานไปท�ภมลาเนาแหงใหม ไมสามารถตดตอบดาเพ�อขอ

ความยนยอมได เปนตน กรณท�งส�ประการน� ทาใหผเยาวไมอาจขอความยนยอมจากผมอานาจปกครองได

มาตรา 145652 จงไดกาหนดใหผเยาวรองขอตอศาลเพ�ออนญาตใหทาการสมรส โดยศาลจะใช

ดลพนจท�จะพจารณาวาสมควรจะอนญาตใหผเยาวสมรสไดหรอไม การใหศาลอนญาตในกรณน� ก

เพ�อประโยชนในการท�ศาลจะไดดแลผลประโยชนของผเยาว และการรองขอตอศาลในกรณน�

50 ไพโรจน กมพสร. อางแลวเชงอรรถท� 1. หนา 158. 51 ไพโรจน กมพสร. อางแลวเชงอรรถท� 1. หนา 159. 52 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1456 บญญตวา “ถาไมมผท�มอานาจใหความยนยอมตามมาตรา 1454

หรอมแตไมใหความยนยอมหรอไมอยในสภาพ ท�อาจใหความยนยอม หรอโดยพฤตการณผเยาว ไมอาจขอความ

ยนยอมได ผเยาวอาจรองขอตอศาลเพ�ออนญาตใหทาการสมรส”.

75

ผเยาวจะรองขอเองหรอใหศาลต�งผแทนเฉพาะคด53 กได การขอใหศาลอนญาตตามมาตราน� ไมใช

คดอทลมเน�องจากมไดฟองบดามารดา แตเปนการรองขอตอศาลเปนคดไมมขอพพาท หากศาล

อนญาตใหผเยาวสมรส ผเยาวสามารถใชคาส�งศาลน�นแทนความยนยอมไดและตองนาคาพพากษา

ไปแสดงตอนายทะเบยน54 เพ�อใชประกอบในการจดทะเบยนสมรส นอกจากน� ตามมาตรา 1455 วรรคสอง ไดกาหนดไววา ความยนยอมของตวบคคล

ท�กาหนดไวในมาตรา 1454 เม�อใหไปแลวจะมาถอนภายหลงไมได เพราะหากใหถอนกนไดงาย ๆ

แลวจะทาใหการสมรสของผเยาวไมแนนอนอยตลอดเวลา หากบดามารดาใหความยนยอมแลวใน

วนน� หากอารมณไมดมาถอนในวนรงข�นกจะทาใหเกดความยงยากแกคสมรสและบคคลท�วไปท�

เก�ยวของ55 และการสมรสถอวาเปนเร�องสาคญตอชวตผเยาวจะทาเปนการถอนไปกลบมายอมไม

ถกตอง56 อยางไรกตาม หากการแสดงเจตนาของบคคลผใหความยนยอมมเหตบกพรอง เชน

ใหความยนยอมไปเพราะความสาคญผด ถกหลอกลวง หรอถกขมข กคงตองวนจฉยกนแตเพยงวา

เปนหรอไมเปนความยนยอมเทาน�น ไมมปญหาความยนยอมน�นเปนโมฆยะหรอไม อนจะทาให

ตองมการบอกลางหรอใหสตยาบนกนอกในช�นหน� ง ซ� งทาใหเกดปญหายงยากเชนกน เชน มารดา

ถกบตรผเยาวขมขใหจาตองยนยอมกพจารณาวาขมขถงขนาดหรอไม หากถงขนาดกตองถอวาไมม

ความยนยอมเลย หากไมถงขนาดหรอเพยงเพ�อเหตตามมาตรา 161 มารดาจะมาถอนความยนยอม

น�นไมไดถอวาความยนยอมสมบรณ ท�เปนเชนน� เน�องจากการแสดงเจตนาใหความยนยอมในการ

สมรส กฎหมายไมไดมงโดยตรงตอการใหเกดนตสมพนธใด ๆ ระหวางผใหความยนยอมกบผทา

การสมรสเลย แตเปนนตสมพนธระหวางชายหญงคสมรสเทาน�น การท�ผใหความยนยอมเขาไป

ผกพนเปนเร� องฐานะบคคลโดยเฉพาะ ฉะน�นจะมความยนยอมเปนโมฆยะไมได57 นอกจากน�

หากผใหความยนยอมตายกอนจดทะเบยนสมรส ความยนยอมดงกลาวย อมส�นผลไปในตว

เพราะไมมผใหความยนยอมในการสมรส58 53 ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง. มาตรา 56 วรรคส� บญญตวา “ถาผไรความสามารถไมมผแทนโดยชอบ

ธรรมหรอผแทนโดย ชอบธรรมทาหนาท�ไมได ศาลมอานาจออกคาส�งใหอนญาตหรอ ใหความยนยอมตามท�

ตองการ หรอต�งผแทนเฉพาะคดน�นใหแกผ ไรความสามารถ ถาไมมบคคลอ�นใดใหศาลมอานาจต�งพนกงาน

อยการ หรอเจาพนกงานฝายปกครองอ�นใหเปนผแทนได”. 54 ชาตชาย อครวบลย. อางแลวเชงอรรถท� 14. หนา 148. 55 ไพโรจน กมพสร. อางแลวเชงอรรถท� 1. หนา 158. 56 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 53. 57 ไพโรจน กมพสร. อางแลวเชงอรรถท� 1. หนา 159. 58 ชาตชาย อครวบลย. อางแลวเชงอรรถท� 14. หนา 150.

76

บคคลผมสทธขอเพกถอนการสมรส ผมสทธขอใหเพกถอนการสมรส ตามมาตรา 1510 จากดไวเฉพาะบคคลท�อาจให

ความยนยอมตามมาตรา 1454 เทาน�น คอบดามารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครอง เทาน�น

ซ� งแตกตางจากมาตรา 1504 การสมรสท�ฝาฝนเก�ยวกบอายซ� งใหสทธแกผมสวนไดเสยดวย59

หากเปนกรณผเยาวขออนญาตจากศาลทาการสมรสแลว ศาลไดส�งอนญาตตามคาขอน�นแลวทาให

การสมรสไมเปนโมฆยะ ผท�ไมไดใหความยนยอมไมมสทธมารองขอตอศาลใหส�งเพกถอนการ

สมรสน�น60 ระยะเวลาขอใหศาลเพกถอนการสมรส ตามมาตรา 1510 วรรคสองและวรรคสาม ไดบญญตถงระยะเวลาในการเพกถอน

การสมรสในกรณท�มการสมรสโดยไมไดรบความยนยอม ม 3 กรณ คอ (1) กรณสทธขอเพกถอนการสมรสระงบไปเม�อคสมรสผไมไดรบความยนยอม

อายครบ 20 ปบรบรณ กลาวคอ คสมรสผน�นบรรลนตภาวะโดยอายแลว ดงน� ผตองใหความยนยอม

จงหมดสทธท�จะฟองขอเพกถอนการสมรสน�น ท�งน� มงพจารณาถงตวคสมรสท�ยงเปนผเยาวและ

ไมไดรบความยนยอมจากผท�ตองใหความยนยอม หรอจากศาลเปนสาคญ ถาผเยาวท�ไมไดรบความ

ยนยอมในการสมรสน�นอายยงไมครบ 20 ปบรบรณจงทาใหอายความในการฟองเพกถอนการ

สมรสโดยผมสทธใหความยนยอมยงไมหมดไปแมวาผท�ผเยาวน�นสมรสดวยจะบรรลนตภาวะแลว

กตาม61 กรณน� มงพจารณาถงตวคสมรสท�เปนผเยาวเพยงอยางเดยว

(2) กรณอายของผเยาวท�ทาการสมรสโดยไมไดรบความยนยอมยงไมถง 20 ป

บรบรณ แตคสมรสฝายหญงมครรภ

กรณน� หมายถงเม�อหญงมครรภทาใหสทธในการฟองขอเพกถอนการสมรส

ระงบไป62 ไมวาชายคสมรสจะมอายครบ 20 ปบรบรณหรอไมกตาม และไมจากดวาหญงน�นจะเปน

ผท�ตองไดรบความยนยอมหรอไมเชนกน63 ท�งน� เน�องจากกฎหมายคานงถงวาหากปลอยใหมการ

เพกถอนไดกจะมผลกระทบกระเทอนถงเดกท�จะเกดมา อยางไรกตามการต�งครรภน�นไมจาตองม

59 ชาตชาย อครวบลย. อางแลวเชงอรรถท� 14. หนา 349. 60 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 160. 61 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 160. 62 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 160. 63 ชาตชาย อครวบลย. อางแลวเชงอรรถท� 14. หนา 350.

77

การคลอดบตร เม�อหญงต�งครรภแลวหากตอมาแทงลก สทธขอเพกถอนการสมรสไดระงบไปต�งแต

หญงมครรภแลวและไมทาใหเกดสทธข�นมาใหมเม�อหญงแทง64

(3) กรณใชสทธการฟองขอเพกถอนการสมรสภายในเวลา 1 ปนบแตวนทราบ

การสมรส

กลาวคอ ถาผท�ตองใหความยนยอมในการสมรสน�นไดทราบวามการสมรส

โดยตนมไดใหความยนยอม ตองทาการฟองขอใหเพกถอนการสมรสน�นภายในเวลา 1 ปนบแตวน

ทราบการสมรส หากเกนกาหนดน� ถอวาหมดระยะเวลาฟองเพกถอนการสมรสหรอหมดอายความ

และจะไมถอเอาอายความของการบรรลนตภาวะหรอหญงมครรภมาใชบงคบเม�อครบกาหนด 1 ป

นบแตผตองใหความยนยอมไดทราบถงการสมรสแลว ถอวาหมดสทธขอเพกถอนการสมรส แมวา

คสมรสผน�นอายยงไมครบ 20 ปบรบรณหรอหญงยงไมมครรภกตาม ในกรณกลบกน หากคสมรส

ท�ตองไดรบความยนยอมอายครบ 20 ปบรบรณ หรอหญงมครรภข�นมาแลว กไมนบอายความ 1 ป

นบแตผใหความยนยอมทราบการสมรสอกเชนกน65 เชน นายดาอาย 19 ป จดทะเบยนสมรสกบนาง

ขาวอาย 18 ป ในวนท� 10 มถนายน โดยไมไดรบความยนยอมจากบดามารดา การสมรสน� เปน

โมฆยะ ตอมาวนท� 25 มถนายน บดามารดาของนายดาและนางขาวทราบเร�อง เชนน� บดาหรอมารดา

ของนายดาหรอนางขาวมสทธฟองขอใหศาลเพกถอนการสมรสน� ได โดยตองฟองขอใหศาลเพก

ถอนการสมรสน�ภายใน 1 ปนบแตวนท� 25 มถนายน อนเปนวนท�ทราบเร�องการสมรส66 หากไมได

ฟองภายในกาหนดเวลาดงกลาวจะกระท�งตอมาอก 2 ปนายดาและนางขาวอายครบ 20 ปบรบรณ

แลวท�งสองคนเชนน� จะฟองขอใหศาลเพกถอนการสมรสไมได

อยางไรกด ในกรณท�มการสมรสของผเยาวฝาฝนเง�อนไข 2 เง�อนไข ท�งในเร�อง

อายยงไมครบ 17 ปบรบรณและไมไดรบความยนยอมจากบดามารดาน�น สทธขอเพกถอนการสมรส

จะระงบส�นไปตอเม�อครบหลกเกณฑท�งในมาตรา 1504 วรรคสอง และมาตรา 1510 วรรคสองดวย เชน

ชายอาย 16 ป หญงอาย 15 ป จดทะเบยนสมรสกนโดยไมไดรบความยนยอมจากบดามารดา ผรบ

บตรบญธรรม หรอผปกครอง การสมรสน� เปนโมฆยะ เพราะฝาฝนท�งมาตรา 1504 และมาตรา 1509

หากตอมาอก 2 ป ชายและหญงอายครบ 17 ปบรบรณแลวท�งสองคน มาตรา 1504 วรรคสองจะให

ถอวาการสมรสสมบรณมาต�งแตเวลาสมรสกตาม กยงอยในบงคบมาตรา 1510 วรรคสองอกดวย

เพราะชายและหญงอายยงไมครบ 20 ปบรบรณ บดามารดาของชายหรอหญงจงยงมสทธรองขอให

เพกถอนการสมรสน�ได แตถาหากหญงเกดต�งครรภแลวแมจะอายเทาใดกตาม กถอวาการสมรสน�น

64 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 160. 65 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 161. 66 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 357.

78

สมบรณครบหลดเกณฑท�งในมาตรา 1504 วรรคสอง และมาตรา 1510 วรรคสองแลว จงขอเพกถอน

การสมรสน�ไมได เปนตน67

3.1.3 เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะเกดจากความสาคญผดตว

มาตรา 1505 บญญตวา “การสมรสท�ได กระทาไปโดยคสมรสฝายหน�งสาคญผดตวคสมรส

การสมรสน�นเปนโมฆยะ

สทธขอเพกถอนการสมรสเพราะสาคญผดตวค สมรสเปนอนระงบเม�อเวลาไดผานพนไป

แลวเกาสบวนนบแต วนสมรส”

การสมรสท�ไดกระทาไปโดยคสมรสฝายหน�งสาคญผดตวคสมรส (Mistake as to person)

ไดแก การเขาใจผดในตวบคคลอนเปนผลใหมไดทาการสมรสกบบคคลท�ตนประสงคจะทาการ

สมรสดวย เชน นางสาวฟา และนางสาวเขยวเปนฝาแฝดกน ปรากฏวาเม�อนายขาวไดพบกบนางสาว

ฟารสกประทบใจและรกใครชอบพอ โดยไมทราบช�อของนางสาวฟา ตอมาในวนรงข�นนายขาวได

พบกบนางสาวเขยว ฝาแฝดอกคนหน�ง นายขาวจงขอนางสาวเขยวแตงงานและพานางสาวเขยวไป

จดทะเบยนสมรส เชนน� การสมรสระหวางนายขาวกบนางสาวเขยวเปนโมฆยะเพราะสาคญผด

ตวคสมรส ท�งน� เพราะนายขาวประสงคท�จะสมรสกบนางสาวฟามใชนางสาวเขยว

แตหากเปนการสาคญผดในฐานะหรอคณสมบตของบคคล (Mistake regarding the

quality of the person) ไมทาใหการสมรสตองเส�อมเสยไป เพราะชายและหญงท�มาทาการสมรสกน

กเพ�อจะไดรวมทกขรวมสขกนไมใชเพ�อหากาไร68 นอกจากน�การสาคญผดในช�อของบคคล กไมทาให

การสมรสเปนโมฆยะ เชน ชายเก�ยวพาราสนางสาวสดา โดยสาคญผดคดวาเปนหญงสาวท�ตนเคยพบท�

ประเทศองกฤษ เม�อ 6-7 ปท�แลว ซ� งช�อสดาเชนเดยวกน จนในท�สดชายไดจดทะเบยนสมรสกบ

นางสาวสดา แตความจรงแลวนางสาวสดาคนน� ไมเคยไปประเทศองกฤษเลย เชนน� การสมรส

ดงกลาวสมบรณไมเปนโมฆยะ เพราะชายมความประสงคท�จะจดทะเบยนสมรสกบนางสาวสดา

คนท�ตนจดทะเบยนสมรสดวยดงกลาว69

กรณของการสาคญผดในฐานะของบคคลน�น ไดเคยมคดในประเทศนวซแลนด

ชายอวดอางตนเองกบหญงวาตนเปนนกมวยรนเฟเธอรเวทท�มช�อเสยง หญงจงทาการสมรสดวย

ตอมาเม�อรความจรงหญงจงย�นคารองตอศาลขอใหเพกถอนการสมรส ศาลพพากษาใหยกคารอง

โดยใหเหตผลวา โจทกสาคญผดในฐานะของจาเลยมใชสาคญผดตว เพราะโจทกต�งใจท�จะสมรส

67 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 358. 68 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 349. 69 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 349.

79

กบบคคลท�อยตอหนา70 อกท�งกรณดงกลาวช�อเสยงของบคคลกมใชสาระสาคญในการสมรส

แตอยางใด

อยางไรกด หากชายจดทะเบยนสมรสกบกระเทยโดยเขาใจผดวาเปนหญง อนเปนการ

สาคญผดเก�ยวกบเพศ ในกรณน�การสมรสไมตกเปนโมฆยะ ตามมาตรา 1505 แตถอวาการสมรสน�น

ขาดองคประกอบสาคญในการสมรส71 เน�องจากสมรสมไดระหวางชายกบหญงเทาน�น เม�อเพศของ

บคคลธรรมดาตามท�กฎหมายรบรองไดถอเอาเพศตามท�กาเนดมา และคาวาหญงตามพจนานกรม

ฉบบราชบณฑตยสถาน หมายถง คนท�มมดลก ดงน� แมชายไดรบการผาตดเปล�ยนแปลงอวยวะเพศ

แตชายคนดงกลาวกไมมมดลก ดงน�นไมวาโดยธรรมชาตหรอโดยกฎหมายรบรองจงยงคงเปน

เพศชายอย และชายคนดงกลาวกไมสามารถเรยกรองใหเปล�ยนแปลงเพศไดเชนกน72 นอกจากน�

ตามกฎหมายไทยไมรบรองผลของการจดทะเบยนสมรสระหวางคนเพศเดยวกน แมการสมรสน�น

ไมเปนโมฆะ แตจะถอวาเปนการสมรสโดยชอบดวยกฎหมายกฎหมายไมไดเชนกน

3.1.3.1 บคคลผมสทธขอเพกถอนการสมรส

กรณการสมรสโดยคสมรสฝายหน�งสาคญผดตวน� กฎหมายกาหนดใหเฉพาะคสมรส

ผท�สาคญผดตวเทาน�นท�เปนผมสทธขอเพกถอนการสมรส ดงท�ไดบญญตไวในมาตรา 1508 วรรคหน�ง73

ฉะน�นผอ�นแมวาจะเปนผมสวนไดเสยตามกรณท�วไป กไมมอานาจขอใหเพกถอนการสมรสน�นได

เน�องจากคสมรสผท�สาค ญผดตวน� นเปนผท�ไดรบความเสยหายโดยตรงและมากกวาผอ�น

อยางเหนไดชด กฎหมายจงใหอานาจท�จะขอใหศาลเพกถอนการสมรสแตเพยงผเดยว เพราะข�นอยกบ

ผท�สาคญผดตววาเขายงคงตองการคสมรสคนน�นอกตอไปหรอไม74

70 C v C [1942] NZLR 356, Callan J (New Zealand)

A woman P met a man R who claimed to be Michael Miller, a well-known boxer. She married him

after a short courtship, but subsequently found he was not Miller at all and sought an annulment. Her petition

was dismissed: the judge said P was mistaken as to R's attributes rather than his identity. She intended to marry

the man R standing beside her, and was mistaken only as to his name and profession. Law Teacher. (2015).

Family Law Resources. (Online). Available: http://www.lawteacher.net/family-law-resources/mistake-family-

law-marriage.php. [2013, June 27]. 71 ชาตชาย อครวบลย. อางแลวเชงอรรถท� 14. หนา 341. 72 คาพพากษาศาลฎกาท� 157/2524. 73 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1508 วรรคหน�ง บญญตวา “การสมรสท�เปนโมฆยะเพราะคสมรส

สาคญผดตวหรอถก กลฉอฉล หรอถกขมข เฉพาะแตคสมรสท�สาคญผดตวหรอถกกลฉอฉลหรอ ถกขมขเทาน�น

ขอเพกถอนการสมรสได”. 74 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 152.

80

ขอยกเวนในกรณคสมรสท�สาคญผดตวน� น เปนบคคลท� ถกศาลส�งใหเปนคน

ไรความสามารถ โดยมาตรา 1508 วรรคสอง และวรรคสาม75 บญญตใหบคคลซ� งอาจรองขอตอศาล

ใหส�งใหบคคลวกลจรตเปนคนไรความสามารถตามมาตรา 2876 ขอเพกถอนการสมรสได บคคล

เหลาน�ไดแก บดา มารดา ป ยา ตา ยาย ทวด ผสบสนดาน ไดแก ลก หลาน เหลน ล�อ ผปกครองหรอ

ผพทกษ ผซ� งปกครองดแลบคคลน�นอยหรอพนกงานอยการ

แตในกรณท�ศาลยงไมไดส�งใหคสมรสท�สาคญผดตวและเปนคนวกลจรตใหเปน

คนไรความสามารถแลว ผท�มสทธขอศาลส�งเพกถอนการสมรสแทนคสมรสซ� งวกลจรต ตองขอให

ศาลส�งคสมรสซ� งวกลจรตน�นเปนคนไรความสามารถไปพรอมกบการขอใหศาลส�งเพกถอนการ

สมรส ถาศาลส�งยกคารองท�ขอใหศาลส�งเปนคนไรความสามารถ ศาลตองส�งยกคาขอเพกถอน

การสมรสดวย เพราะถอวาคสมรสไมไดเปนคนไรความสามารถท�ตองมผอ�นมาทาการขอตอศาลให

เพกถอนการสมรสแทนตน อยางไรกตาม ถาศาลยกคาขอเพกถอนการสมรสท�มผขอตอศาลแทนค

สมรสท�เปนคนไรความสามารถหรอวกลจรต กไมหมายความวาคสมรสน�นจะหมดสทธขอตอศาล

75 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1508 วรรคสอง. บญญตวา “ในกรณท�ผมสทธขอเพกถอนการ

สมรสเปนบคคลท�ถกศาลส�งใหเปนคนไรความสามารถ ใหบคคลซ�งอาจรองขอตอศาลใหส�งใหบคคลวกลจรต

เปนคนไรความสามารถตามมาตรา 28 ขอเพกถอนการสมรสไดดวย แตถาผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนคน

วกลจรตท�ศาลยงไมไดส�งใหเปนคนไรความสามารถบคคลดงกลาวจะรองขอเพกถอนการสมรสกได แตตอง

ขอใหศาลส�งใหคนวกลจรตเปนคนไรความสามารถพรอมกนดวย ในกรณท�ศาลมคาส�งใหยกคาขอใหศาลส�งเปน

คนไรความสามารถกใหศาลมคาส�งยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคลดงกลาวน�นเสยดวย”

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1508 วรรคสาม. บญญตวา “คาส�งศาลใหยกคาขอเพกถอนการ

สมรสของบคคลตามวรรคสอง ไมกระทบกระเทอนสทธการขอเพกถอนการสมรสของคสมรส แตคสมรสจะตอง

ใช สทธน�นภายในกาหนดระยะเวลาท�คสมรสมอย ถาระยะเวลาดงกลาวเหลออย ไมถงหกเดอนนบแตวนท�ศาลม

คาส�งใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคลดงกลาว หรอไมมเหลออยเลยกใหขยายระยะเวลาน�นออกไปไดให

ครบหกเดอน หรออกหกเดอนนบแตวนท�ศาลมคาส�งใหยกคาขอเพกถอนการสมรสของบคคลดงกลาวแลวแต

กรณ”. 76 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 28. บญญตวา “บคคลวกลจรตผใด ถาคสมรสกด ผบพการ กลาวคอ

บดา มารดา ป ยา ตา ยาย ทวดกด ผสบสนดาน กลาวคอ ลก หลาน เหลน ล�อกด ผปกครอง หรอผพทกษกด ผซ� ง

ปกครองดแลบคคลน�นอยกด หรอพนกงานอยการกด รองขอตอศาล ใหส�งใหบคคลวกลจรตผน�นเปนคนไร

ความสามารถ ศาลจะส�งใหบคคลวกลจรตผน�นเปนคนไรความสามารถกได

บคคลซ�งศาลไดส�งใหเปนคนไรความสามารถตามวรรคหน�ง ตองจดใหอยในความอนบาลการแตงต�งผอนบาล

อานาจหนาท�ของ ผอนบาลและการส�นสดของความเปนผอนบาลใหเปนไปตามบทบญญตบรรพ 5 แหงประมวล

กฎหมายน�

คาส�งของศาลตามมาตราน� ใหประกาศในราชกจจานเบกษา”.

81

ใหเพกถอนการสมรส ถาคสมรสหายจากการเปนคนวกลจรตแลว สามารถรองขอตอศาลใหส�งเพกถอน

การสมรสน�นไดถายงอยในระยะเวลาท�จะขอใหศาลส�งเพกถอนการสมรส คอระยะเวลา 90 วน

ในกรณสาคญผดตว ตามมาตรา 1508 วรรคสาม นอกจากน�กฎหมายยงกาหนดเพ�มระยะเวลาขยาย

ออกไปอกวา ถาระยะเวลาดงกลาว มเหลออยไมถง 6 เดอนนบแตวนท�ศาลมคาส�งยกคาขอเพกถอน

การสมรสหรอวาไมมระยะเวลาเหลออยเลย กฎหมายใหขยายไปจนครบ 6 เดอนนบแตวนท�ศาล

มคาส�งยกคาขอเพกถอนการสมรส เพ�อใหระยะเวลาคสมรสในการเตรยมตวท�จะขอใหศาลส�งเพกถอน

การสมรสอกคร� งหน�งดวยตนเอง77

3.1.3.2 ระยะเวลาขอใหศาลเพกถอนการสมรส

ระยะเวลาในการใชสทธขอเพกถอนการสมรสเพราะสาคญผดตวไมวาคสมรสหรอ

บคคลตามมาตรา 28 จะเปนผใชสทธมกาหนด 90 วนนบแตวนสมรส โดยวนสมรสหมายถง วนท�

จดทะเบยนสมรสตามกฎหมาย ไมใชวนท�ทราบถงความสาคญผดของตน78 เม�อสมรสได 90 วนแลว

ยงไมมการขอตอศาลใหส�งเพกถอนการสมรสถอวาหมดสทธท�จะขอใหศาลส�งเพกถอนการสมรส

น�น โดยไมคานงวาคสมรสผท�สาคญผดตวน�นจะรหรอไมรวาผท�ตนสมรสดวยน� นมใชคนท�

ตองการจะสมรสดวย ถาการสมรสผานไปเปนระยะเวลา 90 วนแลว แมวาคสมรสน�นจะยงไมรถอ

วาหมดสทธท�จะขอใหศาลส�งเพกถอนการสมรส โดยกฎหมายถอเอาเปนปรยายวา ระยะเวลา 90 วน

พอเพยงท�จะทราบขอเทจจรงวามการสมรสผดตว เพราะอยกนดวยกนเปนระยะเวลาพอสมควรแลว79

หรอหากรขอเทจจรงน�นแลวไมดาเนนการขอใหศาลส�งเพกถอนการสมรส โดยปลอยใหระยะเวลา

ผานไปหลงจากสมรสแลวเกน 90 วน จงหมดสทธขอเพกถอนการสมรส เชนกน

3.1.4 เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะเกดจากกลฉอฉล

มาตรา 1506 บญญตวา “ถาค สมรสไดทาการสมรสโดยถกกลฉอฉลอนถงขนาดซ�งถามได

มกลฉอฉลน�นจะไมทาการสมรส การสมรสน�นเปนโมฆยะ

ความในวรรคหน�งไมใชบงคบในกรณท�กลฉอฉลน�นเกดข�นโดยบคคลท�สามโดยค สมรส

อกฝายหน�งมได ร เหนดวย

สทธขอเพกถอนการสมรสเพราะถกกลฉอฉลเปนอนระงบเม�อเวลาไดผานพนไปแลว

เกาสบวนนบแตวนท�ร หรอควรได ร ถงกลฉอฉลหรอเม�อเวลาได ผานพนไปแลวหน� งปนบแตวน

สมรส”

77 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 153. 78 สมชย ฑฆาอตมากร. อางแลวเชงอรรถท� 7. หนา 273. 79 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 154.

82

การสมรสท�ไดกระทาโดยถกกลฉอฉลอนถงขนาดซ� งถามไดมกลฉอฉลน�นจะไมทาการ

สมรสแลว การสมรสน�นเปนโมฆยะตามมาตรา 1506 กลฉอฉล (Fraud) หมายถง การลวงใหเขา

แสดงเจตนาสมรส โดยหลกของการสมรสโดยถกหลอกลวงน� มมาต�งแตสมยโบราณแลว ตาม

กฎหมายลกษณะผวเมย มาตรา 112 และมาตรา 141 โดยกรณดงกลาวเปนกรณชายหลอกลวงหญง

วาตนยงไมมภรยากด หรอวาจะชวยทกขยากของหญงกด หญงยอมเปนภรยาแลว ปรากฏวาชายม

ภรยาแลว หรอชายไมชวยทกขยากของหญง ดงน� หากหญงยงไมมบตรกบชายผหลอกลวง

หญงฟองหยาชายได80

ตามท�กฎหมายกาหนดวากลฉอฉลตองถงขนาด กลาวคอ หากคสมรสอกฝายไมไดใช

อบายหลอกลวงแลวแลวคสมรสอกฝายหน�งกจะไมทาการสมรสดวยอยางเดดขาด81 เม�อตามบรรพ 5

ไมไดบญญตเก�ยวกบหลกการพจารณาไว ดงน� ในเร� องการพจารณาวากลฉอฉลท�เกดถงขนาด

หรอไม จงตองพจารณาประกอบกนไปท�งสองสวน กลาวคอ พจารณาลกษณะสวนตวของฝาย

ท�ถกหลอกเสยกอนวาขออางท�อางวาถกหลอกน�นเม�อไมเปนจรงแลวจะมผลทาใหฝายผถกหลอก

ลาบากใจมากนอยแคไหนในการสมรสและใชชวตครวมกนกบอกฝายหน� ง หากมผลอยางมาก

กควรมสทธจะขอเพกถอน หมายความวา ขอท�หลอกลวงน�นเปนจดช�ขาดการตดสนใจในการสมรส

ของฝายผ ถกกลฉอฉลจรง ๆ โดยตองพจารณาองคประกอบตามมาตรา 167 และจะตองนา

สภาพแวดลอมทางสงคมของฝายท�ถกกลฉอฉลมาพจารณาประกอบดวย เทากบวานอกจากจะ

พจารณาตามอตวสยซ� งผถกกลฉอฉลจะตองพสจนใหไดแลว ยงตองคานงถงภาวะวสยดวยใน

ลกษณะท�มองการสมรสเปนสถาบนทางสงคมท�บานเมองเขาไปรบผดชอบอย จงไมสามารถ

ปลอยใหคสมรสฝายใดฝายหน�งอางกลฉอฉลท�ไมมน�าหนก หรออางตามอารมณและความพงพอใจ

ของตนเองท�เปล�ยนแปลงมาทาลายการสมรสไปไดงาย ๆ82 เชน อางวาถกหลอกในเร�องนสยใจคอ

ฐานะทางการเงน ตาแหนงในท�ทางาน จานวนญาตพ�นองตองอปการะ หรอฐานะทางการเงน

ของบดามารดาคสมรส เปนตน

ตวอยางของการสมรสโดยถกกลฉอฉล เชน หญงต�งครรภกบชายอ�นอยแลวมาหลอกลวง

วายงเปนสาวบรสทธ� ชายหลงเช�อจงทาการสมรสดวย เชนน�การสมรสเปนโมฆยะ หรอชายตองการ

ทายาทไวสบตระกล หญงรตววาเปนหมนแตมาหลอกลวงชายวาสามารถใหกาเนดบตรไดชาย

หลงเช�อจงสมรสดวย การสมรสเปนโมฆยะเชนกน83

80 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 350. 81 ไพโรจน กมพสร. อางแลวเชงอรรถท� 1. หนา 165. 82 ไพโรจน กมพสร. อางแลวเชงอรรถท� 1. หนา 165. 83 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 350.

83

การทากลฉอฉลใหมการสมรสน�นสวนใหญจะเปนการหลอกลวงใหคสมรสอกฝายหน�ง

ทาการสมรสกบตน การน�งเฉยเสยไมไขขอความจรงไมถอวาเปนการทากลฉอฉล เวนแตจะเปนการ

น�งในพฤตการณท�ตนมหนาท�ควรจะบอกความจรง หรอเปนการน�งประกอบพฤตการณอน

แสดงออกซ� งทาใหอกฝายหลงสาคญผดกถอวาเปนการทากลฉอฉลได โดยมคาพพากษาของศาล

ตางประเทศ เชน คดศาลสงแหงรฐนวแฮมเชย โจทกเปนหญงนบถอศาสนาครสต นกายโรมนคาธอลก

ซ� งตามความเช�อทางศาสนาของโจทก โจทกจะสมรสกบพอหมายมได จาเลยเคยมภรยามาแลว แต

ยงมาหลอกลวงโจทกวาไมเคยสมรสมากอน เชนน� การสมรสระหวางโจทกกบจาเลยจงเปนการ

สมรสเพราะถกกลฉอฉล84 คดของศาลอทธรณของรฐนวยอรก จาเลยหลอกลวงฉอฉลโจทกโดยการ

ปดบงขอเทจจรงท�วา จาเลยเคยเปนทหารในกองทพบกเยอรมน เปนสมาชกของพรรคนาซใน

ระหวางสงครามโลกคร� งท� 2 และมความเช�อม�นอยางรนแรงตามแนวคดของฮตเลอรท�จะตองกาจด

ชาวยวใหหมดไปจากโลก นอกจากน�จาเลยยงตองการใหโจทกเลกคบคาสมาคมกบเพ�อนชาวยวดวย

การหลอกลวงฉอฉลดงกลาวถงขนาดท�หากโจทกไดทราบขอเทจจรงเชนวาน� มากอนโจทกจะไม

ยอมสมรสดวย การสมรสระหวางโจทกกบจาเลยจงเปนการสมรสเพราะถกกลฉอฉล85 คดของศาล

สงแหงรฐนวเจอรซ� การท�จาเลยปดบงฉอฉลโจทกเก�ยวกบการท�จาเลยเปนผตดยาเสพตดใหโทษ

เฮโรอนน�น หากโจทกทราบขอเทจจรงเชนวาน� โจทกจะไมยอมสมรสดวยกบจาเลย การสมรส

ดงกลาวจงเปนการสมรสเพราะถกกลฉอฉล86 คดศาลสงแหงรฐแดลาแวร จาเลยหลอกลวงโจทกวา

จาเลยต�งครรภกบโจทก โจทกหลงเช�อจงยอมสมรสกบจาเลย ตอมาภายหลงจงทราบวาจาเลยมได

ต�งครรภ เชนน�การหลอกลวงวามครรภมไดเปนกลฉอฉลท�ถงขนาดอนจะถอไดวาเปนสาระสาคญ

ของการสมรส โดยเฉพาะอยางย�งโจทกมไดเอาใจใสท�จะตรวจสอบถงการหลอกลวงดงกลาวตาม

วสยท�วญ�ชนจะพงกระทา จงไมถอวาเปนการสมรสเพราะถกกลฉอฉล87

อยางไรกด หากกลฉอฉลเกดข�นโดยบคคลภายนอกโดยคสมรสอกฝายหน�งไมรเหนดวย

เชนน� การสมรสท�ไดกระทาโดยถกกลฉอฉลน� นไมเปนโมฆยะ เชน หญงยากจน บดากาลง

ลมละลาย มบคคลภายนอกเปนแมส�อมาหลอกลวงวาชายเปนคนร� ารวยจะปลดเปล�องหน� สนให

โดยชายมไดรเหนดวย ซ� งความจรงชายเปนคนยากจนและไมชวยเหลอตามท�รบปากไว เชนน�

การสมรสน�นไมเปนโมฆยะ88

84 Jordan V. Jordan (1975) 115 N.H. 545. อางถงโดย ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 351. 85 Kober V. Kober (1965) 16 N.Y.2d 191. อางถงโดย ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 351. 86 Costello V. Prozelt (1971) 116 N.J. Sup. 380. อางถงโดย ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 351. 87 Husband V. Wife (1970) 262 A. 2d 656. อางถงโดย ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 351. 88 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 352.

84

3.1.4.1 บคคลผมสทธขอเพกถอนการสมรส

ตามมาตรา 1508 ไดกาหนดใหคสมรสผท�ถกกลฉอฉลเทาน�นท�จะขอเพกถอน

การสมรสได ผอ�นแมแตพนกงานอยการกไมอาจรองขอเพกถอนการสมรสท�เกดจากกลฉอฉล

อนถงขนาดได

ขอยกเวนในกรณผมสทธขอเพกถอนการสมรสเปนบคคลท�ถกศาลส�งใหเปน

คนไรความสามารถ กฎหมายเปดโอกาสให บดา มารดา ป ยา ตา ยาย ทวด ผสบสนดาน ไดแก ลก

หลาน เหลน ล�อ ผปกครองหรอผพทกษ ผซ� งปกครองดแลบคคลน�นอยหรอพนกงานอยการ รองขอ

ตอศาลใหส�งเพกถอนการสมรสได

ถาคสมรสผ ถกกลฉอฉลเปนเพยงคนวกลจรตท�ศาลย งไมไดส�งใหเปนคนไร

ความสามารถ บคคลท�มสทธขอศาลส�งเพกถอนการสมรสแทนน�น ตองขอใหศาลส�งคสมรส

ซ� งวกลจรตน�นเปนคนไรความสามารถไปพรอมกบการขอใหศาลส�งเพกถอนการสมรส ถาศาลส�ง

ยกคารองท�ขอใหศาลส�งเปนคนไรความสามารถ ศาลตองส�งยกคาขอเพกถอนการสมรสดวย เพราะ

ถอวาคสมรสไมไดเปนคนไรความสามารถท�ตองมผอ�นมาทาการขอตอศาลใหเพกถอนการสมรส

แทนตน อยางไรกตาม หากศาลยกคาขอเพกถอนการสมรสท�มผขอตอศาลแทนคสมรสท�เปน

คนไรความสามารถหรอวกลจรต กไมหมายความวาคสมรสน�นจะหมดสทธขอตอศาลใหเพกถอน

การสมรส เม�อคสมรสหายจากการเปนคนวกลจรตแลว สามารถรองขอตอศาลใหส�งเพกถอนการ

สมรสน�นไดถายงอยในระยะเวลาท�จะขอใหศาลส�งเพกถอนการสมรส นอกจากน� กฎหมายยง

กาหนดเพ�มระยะเวลาขยายออกไปอกวา ถาระยะเวลาดงกลาวมเหลออยไมถง 6 เดอนนบแตวนท�

ศาลมคาส�งยกคาขอเพกถอนการสมรสหรอวาไมมระยะเวลาเหลออยเลย กฎหมายจงใหขยายไปจน

ครบ 6 เดอนนบแตวนท�ศาลมคาส�งยกคาขอเพกถอนการสมรส เพ�อใหระยะเวลาคสมรสในการ

เตรยมตวท�จะขอใหศาลส�งเพกถอนการสมรสอกคร� งหน�งดวยตนเอง89

3.1.4.2 ระยะเวลาขอใหศาลเพกถอนการสมรส

มาตรา 1506 วรรคสาม ไดกาหนดระยะเวลาท�จะขอใหศาลเพกถอนไว 2 ระยะ คอ

1) ภายใน 90 วนนบแตวนท�คสมรส หรอบคคลตามมาตรา 28 ในกรณท�คสมรส

เปนคนวกลจรตหรอไรความสามารถไดรหรอควรไดรถงกลฉอฉลน�น90

2) ภายในเวลา 1 ปนบแตวนสมรส

กาหนดระยะเวลาท�ขอใหศาลเพกถอนการสมรสจะนามาใชในกรณใดตองข�นอยกบวา

คสมรสท�ถกกลฉอฉลน�นไดร หรอควรไดรถงกลฉอฉลน�นหรอไม ถาหากคสมรสท�ถกกลฉอฉล

89 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 156. 90 ชาตชาย อครวบลย. อางแลวเชงอรรถท� 14. หนา 346.

85

ไดรถงกลฉอฉล เชน มการรบสารภาพวาไดทากลฉอฉลข�นเพ�อใหคสมรสน�นทาการสมรสดวย

หรอควรไดรวามกลฉอฉล เชน มพฤตการณสอใหเหนวามกลฉอฉล ดงน� จงใหนบระยะเวลา 90 วน

นบแตวนท�ไดรหรอควรไดรน�น หากไมรหรอไมควรไดรถงการฉอฉลน�นเลย กฎหมายกาหนด

ระยะเวลาเพกถอนไว 1 ปนบแตวนทาการสมรส หากพนกาหนดระยะเวลา 1 ปคสมรสผถกกลฉอฉล

หมดสทธขอเพกถอนการสมรสเชนกน

3.1.5 เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะเกดจากถกขมข

มาตรา 1507 บญญตวา “ถาคสมรสไดทาการสมรสโดยถกขมขอนถงขนาดซ� งถามได

ทาการขมขน�นจะไมทาการสมรส การสมรสน�นเปนโมฆยะ

สทธขอเพกถอนการสมรสเพราะถกขมขเปนอนระงบเม�อเวลาไดผานพนไปแลวหน� งป

นบแตวนท�พนจากการขมข”

การสมรสโดยถกขมข (Duress) เปนการสมรสท�เกดข�นเพราะความเกรงกลวจากการถก

ขมขมอานาจเหนอเจตนาท�แทจรงของคกรณ91 การสมรสดงกลาวมผลเปนโมฆยะตามมาตรา 1507

การขมขท�จะทาใหการสมรสเปนโมฆยะจะตองถงขนาดซ� งถามไดมการขมขน�นจะไมทา

การสมรส โดยความเกรงกลวจากการถกขมขน� จะตองถงขนาดท�วญ�ชน (Person of ordinary

courage) มมลท�จะตองเกรงกลววาจะเกดอนตรายหรอความเสยหาย จงจาตองทาการสมรสไป เชน

ชายคมสมครพรรคพวกบงคบใหหญงจดทะเบยนสมรสกบตน โดยมพรรคพวกเลงปนจองอยและข

วาถาไมยอมจดทะเบยนสมรส ดวยจะยงเสยใหตาย หรอจะไปยงบดามารดาหญงใหตาย หรอบดา

หญงถอปนส� นบรรจกระสนพรอม ไปหาชายพรอมกบกลาวถอยคาวา “ไอคนระยา ลกชาตหมา

แกทาลายลกสาวฉน ฉนจะฆาแกถาแกไมยอมแตงงานกบลกสาวฉน” ชายมความเกรงกลวจงตอง

ยอมทาการสมรส (shotgun marriage92 หรอ shotgun wedding93) การสมรสเชนวาน� เปนโมฆยะ

เพราะถกขมข เปนตน94

91 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 353. 92 Shotgun marriage: An enforced or hurried wedding, especially because the bride is pregnant. English Oxford.

(2015). shotgun marriage. (Online). Available: http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/shotgun-

marriage. [2013, July 1]. 93 Shotgun marriage : a marriage that is arranged very quickly and suddenly because the woman is pregnant.

English Oxford. (2015). shotgun marriage. (Online). Available: http://www.oxforddictionaries.com/definition/

english/shotgun-marriage. [2013, July 1]. 94 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 354.

86

อยางไรกด การขมขจะตองถงขนาดท�จะจงใจผถกขมขใหมมลตองกลววาจะเกดความ

เสยหายแกตนเอง แกช�อเสยงวงศตระกลแหงตน หรอทรพยสนของตน และเปนภยใกลจะถงดวย

(a threat of immediate danger to “life, limb or liberty”) จากลกษณะของภยเหนไดวาการขมข

อาจทาไดสองทาง คอ ทางกายและทางจตใจ95 โดยภยดงกลาวตองเปนภยใกลจะถงและรายแรงถง

ขนาดจงใจใหผถกขมขมมลตองกลว96 เชน ชายมปนขพาหญงไปรวมประเวณและจดทะเบยน

สมรส97 ชายกบพวกใชกาลงลกพาหญงไปทาการขมขนกระทาชาเราในทองท�หลายจงหวดและ

บงคบใหหญงจดทะเบยนสมรส โดยขวาถายนยอมใหการและใหถอยคาในการจดทะเบยนสมรส

ตามท�สอนกจะยอมปลอยหญงกลบบาน ถาไมยอมจะฆาหญงและพ�นองของหญง98 หรอชายกบ

พวกรวม 6 คน ใชกาลงอมหญงข�นรถยนตกระบะ แลวนาตวไปพกท�บานญาตของชาย ระหวางน�น

ชายไดรวมประเวณกบหญง 2 คร� ง และถกควบคมตวอย 12 วน ชายจงพาหญงข�นรถยนตไปท�วา

การอาเภอโดยใหหญงน�งรออยในรถพรอมกบพวกของชาย แลวชายนาเอกสารใหหญงลงลายมอช�อ

ในรถยนต หญงยนยอมปฏบตตามเพราะเกรงกลวการบงคบและคาขของชายท�วาจะไมพาหญงกลบบาน

จะทารายรางกายและพาหญงไปอยในปา99 ดงน� การสมรสเกดจากการถกขมขมสทธขอใหศาลเพกถอน

การสมรสอนเปนโมฆยะตามมาตรา 1503 ได แตการท�หญงขชายวาหากชายไมยอมสมรสดวย

หญงจะฆาตนเองใหตาย ชายสงสารจงสมรสดวย เชนน� ไมเปนการขมข การสมรสไมเปนโมฆยะ100

เพราะเปนกรณภยแหงการขมขมไดเกดจากชายผถกขมขน�นเอง

แตอยางไรกด ความกลวเพราะนบถอยาเกรงไมนบวาเปนการขมข เพราะฉะน�นหากม

กรณชายหญงสมรสกนโดยถกพอแมของตนบงคบ จะนบวาเปนการขมขท�ทาใหการสมรสเปน

โมฆยะไมได

นอกจากน� การขวาจะใชสทธอนใดอนหน� งตามปกตนยมกไมถอวาเปนการขมขตาม

มาตรา 165 เชน ขาราชการชายลกลอบไดเสยกบหญงจนต�งครรภ บดามารดาหญงจงมาขวาหาก

หญงคลอดบตรออกมาแลวจะนาคดมาฟองตอศาลเพ�อใหศาลพพากษาวาเปนบตรชายกด หรอขวา

95 ไพโรจน กมพสร. อางแลวเชงอรรถท� 1. หนา 168. 96 ชาตชาย อครวบลย. อางแลวเชงอรรถท� 14. หนา 347. 97 คาพพากษาศาลฎกาท� 1776/2522. 98 คาพพากษาศาลฎกาท� 7209/2538. 99 คาพพากษาศาลฎกาท� 6868/2542. 100 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 355.

87

จะรองเรยนผบงคบบญชาของชายกด เหลาน� เปนการขวาจะใชสทธตามปกตนยม ไมถอวาเปนการ

ขมข การสมรสจงไมเปนโมฆยะ101

กรณบคคลภายนอกเปนผขมขกทาใหการสมรสเปนโมฆยะได เชน เพ�อนของหญงขให

ชายสมรสกบหญง มฉะน�นจะฆาชายใหตาย ชายเกรงกลวจงทาการสมรสไป102 การสมรสกเปน

โมฆยะ ซ� งแตกตางจากกรณกลฉอฉล หากกลฉอฉลเกดข�นโดยบคคลภายนอกโดยคสมรสอกฝายหน�ง

ไมรเหนดวย การสมรสท�ไดกระทาเพราะถกกลฉอฉลดงกลาวไมเปนโมฆยะแตอยางใด

3.1.5.1 บคคลผมสทธขอเพกถอนการสมรส

ตามมาตรา 1508 ไดกาหนดใหคสมรสผท�ถกขมขเทาน�นท�จะขอเพกถอนการสมรสได

เหมอนกรณกลฉอฉลและสาคญผดตว

ขอยกเวนตามมาตรา 1508 วรรคสอง ในกรณคสมรสท� ถกขมขน� นเปนคนไร

ความสามารถหรอวกลจรต กฎหมายจงเปดโอกาสให บดา มารดา ป ยา ตา ยาย ทวด ผสบสนดาน

ไดแก ลก หลาน เหลน ล�อ ผปกครองหรอผพทกษ ผซ� งปกครองดแลบคคลน�นอยหรอพนกงาน

อยการ รองขอตอศาลใหส�งเพกถอนการสมรสได

ถาคสมรสผถกขมขเปนเพยงคนวกลจรตท�ศาลยงไมไดส�งใหเปนคนไรความสามารถ

บคคลท�มสทธขอศาลส�งเพกถอนการสมรสแทนน�น ตองขอใหศาลส�งคสมรสซ� งวกลจรตน�นเปน

คนไรความสามารถไปพรอมกบการขอใหศาลส�งเพกถอนการสมรส ถาศาลส�งยกคารองท�ขอให

ศาลส�งเปนคนไรความสามารถ ศาลตองส�งยกคาขอเพกถอนการสมรสดวย เพราะถอวาคสมรส

ไมไดเปนคนไรความสามารถท�ตองมผอ�นมาทาการขอตอศาลใหเพกถอนการสมรสแทนตน103

อยางไรกตาม ถาศาลยกคาขอเพกถอนการสมรสท�มผขอตอศาลแทนคสมรสท�เปนคนไรความสามารถ

หรอวกลจรต กไมหมายความวาคสมรสน�นจะหมดสทธขอตอศาลใหเพกถอนการสมรส เม�อคสมรส

หายจากการเปนคนวกลจรตแลว สามารถรองขอตอศาลใหส�งเพกถอนการสมรสน�นไดถายงอยใน

ระยะเวลาท�จะขอใหศาลส�งเพกถอนการสมรส นอกจากน�กฎหมายยงกาหนดเพ�มระยะเวลาขยาย

ออกไปอกวา ถาระยะเวลาดงกลาว มเหลออยไมถง 6 เดอนนบแตวนท�ศาลมคาส�งยกคาขอเพกถอน

การสมรสหรอวาไมมระยะเวลาเหลออยเลย กฎหมายจงใหขยายไปจนครบ 6 เดอนนบแตวนท�ศาล

มคาส�งยกคาขอเพกถอนการสมรส เพ�อใหระยะเวลาคสมรสในการเตรยมตวท�จะขอใหศาลส�งเพกถอน

การสมรสอกคร� งหน�งดวยตนเอง

101 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 354. 102 ประสพสข บญเดช. อางแลวเชงอรรถท� 2. หนา 355. 103 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 158.

88

3.1.5.2 ระยะเวลาขอใหศาลเพกถอนการสมรส

การขอเพกถอนการสมรสเพราะคสมรสถกขมขน�น กฎหมายกาหนดระยะเวลาเพกถอน

ไววามระยะเวลา 1 ปนบแตพนจากการขมข ดงน�นถาการขมขยงมอยระยะเวลาจงยงไมเร�มนบ

แมวาการสมรสจะเกดข�นหลายปแลวกตาม จงตองพจารณาวาเหตการณใดถอวาเปนการพนจากการ

ขมข เชน การท�เคยถกกกขงขเขญวาจะทารายอยน�นยอมเปนภาวการณท�ถกขมข แตการไดรบการ

ผอนคลายความเขมงวดปลอยใหออกมาพบผคน กอาจจะถอไมไดวาพนจากการขมขแลว104 ดงน�

วนใดเปนวนท�พนจากการขมขจงเปนขอเทจจรงท�ตองนาสบใหศาลเช�อ จะถอเอาตามใจหรอ

ความรสกของผถกขมขวาตนพนจากการถกขมขเม�อใดไมได105

3.2 เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะตามกฎหมายตางประเทศ

3.2.1 ระบบกฎหมายซวลลอว (Civil Law) 3.2.1.1 สาธารณรฐฝร�งเศส (French Republic) ในกฎหมายฝร�งเศสไมมการบญญตเร�องเหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะไว ซ� งกฎหมาย

กาหนดใหอยในเร�องเหตแหงการสมรสท�เปนโมฆะไวเทาน�น (Nullity of Marriage)106 โดยแบงการ

สมรสท�ไมสมบรณไว 2 ประเภท ไดแก107 1) โมฆะอยางสมบรณ (Nullité Absolue) 2) โมฆยกรรม (Nullité Relative)

1) โมฆะอยางสมบรณ (Nullité Absolue) คอการหลดพนจากการสมรสโดยสมบรณ

ซ� งมหลายกรณ ดงตอไปน� (1) การสมรสท�คสมรสขาดความยนยอมในการสมรส108 (2) การสมรสท�ชายและหญงมอายไมครบตามท�กฎหมายกาหนด109 ในกฎหมาย

ฝร�งเศสกาหนดอายของบคคลท�จะทาการสมรสเปนโมฆะหากชายและหญงมอายต �ากวา 18 ป

บรบรณ110

104 วระดา สมสวสด� . อางแลวเชงอรรถท� 12. หนา 158. 105 สมพร พรหมหตาธร. อางแลวเชงอรรถท� 6. หนา 218. 106 John Bell, Sophie Boyron and Simon Whittaker. (1998). Principles of French Law. Oxford: Oxford University

Press. page. 266. 107 John Bell, Sophie Boyron and Simon Whittaker. (2008). Principles of French Law: Second Edition. Oxford:

Oxford University Press. page. 246. 108 The French Civil Code. Art 146. There is no marriage where there is no consent.

89

(3) การสมรสซอน (Bigamy) ไดแกการสมรสในขณะท�คสมรสฝายใดฝายหน�ง

มคสมรสท�ชอบดวยกฎหมายอยแลว111 (4) การสมรสระหวางบคคลดงตอไปน� กลาวคอ เปนการสมรสระหวางคน

เช�อสายเดยวกน112 ไดแก การสมรสระหวางญาตสบสายโลหตโดยตรงข�นไปและสบสายโลหต

โดยตรงลงมา ไมวาความเปนญาตดงกลาวจะชอบดวยกฎหมายหรอไม เชน บดามารดา ป ยา ตายาย

ลก หลาน และการสมรสระหวางญาตท�เกดจากการสมรสในทางตรง เชน ระหวางบดากบลกสะใภ

ระหวางลกชายกบแมเล� ยง หรอการสมรสระหวางพ�นองไมวาจะเปนพ�นองโดยชอบดวยกฎหมาย

หรอไม113 รวมถงการสมรสระหวางลงกบหลานสาว และปากบหลานชาย114 ไมวาความสมพนธน�น

จะชอบดวยกฎหมายหรอไม115 (5) การสมรสของพลเมองฝร�งเศสกบคสมรสอกฝายหน�งแตในนามโดยมไดอย

รวมกนจรง116 กลาวคอ โดยแทจรงแลวไมมเจตนาท�จะทาการสมรสกน แตท�ทาการสมรสเพราะม

จดประสงคอยางอ�น เชน เพ�อสทธในการไดรบสญชาต (6) การสมรสลบ (Clandestine Marriage)117 หมายถง การสมรสท�ท�งสองฝายตกลง

กนและกระทาในท�ลบ โดยไมปฏบตตามเง�อนไขท�กฎหมายกาหนดไวใหกระทา118

109 John Bell. Sophie Boyron. Simon Whittaker. supra note 106. page. 266. 110 The French Civil Code. Art 144. A male and a female may not contract marriage before they have

completed their eighteenth year. 111 The French Civil Code. Art 147. No one may contract a second marriage before the dissolution of the first. 112 The French Civil Code. Art 161. In direct lineage, marriage is prohibited between all ascendants and

descendants and the relatives by marriage in the same lineage. 113 จรวรรณ สวรรณสจรต. (2550). ผลของการสมรสท�เปนโมฆะ. วทยานพนธนตศาสตรมหาบณฑต, คณะนตศาสตร

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร. หนา 124. 114 The French Civil Code. Art 162. Marriage is further prohibited between uncle and niece, aunt and nephew. 115 The French Civil Code. Art 163. Marriage is further prohibited between uncle and niece, aunt and nephew,

whether the relationship be legitimate or illegitimate. 116 John Bell. Sophie Boyron. Simon Whittaker. supra note 106. page. 266-267. 117 John Bell. Sophie Boyron. Simon Whittaker. supra note 106. page. 267. 118 Clandestine marriage means the marriage entered in secret through an agreement between parties. This type

of marriage is usually solemnized in secret, and by an unauthorized person without complying the legal

formalities. USLEGAL. (2013). Clandestine Marriage Law and Legal Definition. (Online). Available:

http://definitions.uslegal.com/c/clandestine-marriage/. [2013, October 30].

90

(7) การสมรสท�กระทาโดยเจาหนาท�ซ� งไมมอานาจตามกฎหมาย119 การสมรสท�

เปนโมฆะอยางสมบรณดงกลาว ตองใหศาลมคาพพากษาใหการสมรสเปนโมฆะกอนการสมรส

จงมผลเปนโมฆะ บคคลท�วไปจงจะสามารถกลาวอางการสมรสท�เปนโมฆะได120 ท�งน� ในการรองขอใหศาลมคาพพากษาวาการสมรสเปนโมฆะ บคคลผมสทธ

ขอใหศาลมคาพพากษาใหการสมรสเปนโมฆะ ไดแก คสมรสฝายใดฝายหน� ง (Spouses

Themselves) หรอบคคลผมสวนไดเสยทกคน (Interest Therein) หรอพนกงานอยการ (Government

Procurator) สามารถย�นคารองตอศาลเพ�อใหการสมรสเปนโมฆะได121 โดยบคคลผมสวนไดเสยอาจ

เปนบคคลท�มผลประโยชนในทางการเงนจากการสมรสท�เปนโมฆะ เชน ทายาทผมสทธรบมรดก

หรอเจาหน�ของคสมรสฝายหน�งท�ตองการปลดหน�จากทรพยสนของลกหน� 122 โดยระยะเวลาในการ

ขอใหศาลมคาพพากษาวาการสมรสเปนโมฆะน�น โดยท�วไป ผมสวนไดเสยจะตองฟองคดใน

ขณะท�คสมรสยงมชวตอย (Lifetime of the Spouses) หากรองขอตอศาลเพ�อขอใหศาลมคาพพากษา

วาการสมรสเปนโมฆะภายหลงจากคสมรสถงแกความตายแลว ผมสวนไดเสยตองแสดงใหเหนวา

ตนมสวนไดเสยแนนอนในขณะน�น123 เวนแตกรณการสมรสซอน คสมรสท�ไดรบความเสยหายจาก

การสมรสซอนตองฟองคดตอศาลเพ�อขอใหศาลมคาพพากษาวาการสมรสเปนโมฆะในขณะท�

คสมรสในการสมรสซอนยงมชวตอยเทาน�นโดยไมมอายความ124 หากเปนกรณท�พนกงานอยการ

119 The French Civil Code. Art 165. Marriage shall be celebrated publicly before the officer of civil status of

the commune where one of the spouses has his domicile or his residence at the date of the public notice

provided for by Article 63 and, in the event of dispensation of public notice, at the date of the dispensation

provided for by Article 169 below. 120 The French Civil Code. Art 189. Where the new spouses raise the invalidity of the first marriage, the validity or

invalidity of that marriage must be judged beforehand. 121 The French Civil Code. Art 184. A marriage contracted in violation of the provisions contained in Articles

144, 146, 146-1, (Act no 93-1027 of 24 Aug. 1993) 147, 161, 162 and 163 may be attacked either by the spouses

themselves, or by all those who have an interest therein, or by the Government procurator. 122 John Bell. Sophie Boyron. Simon Whittaker. supra note 106. page. 266-267. 123 The French Civil Code. Art 187. In all cases in which an application for annulment may be instituted, in

accordance with Article 184, by all those who have an interest therein, it may not be instituted by collateral

relatives, or by the children born of another marriage, in the lifetime of the spouses, unless they have a vested

and present interest. 124 The French Civil Code. Art 188. A spouse to whose detriment a second marriage was contracted, may apply

for its annulment even during the lifetime of the spouse who was bound to him or her.

91

ฟองคดตอศาลเพ�อขอใหศาลมคาพพากษาวาการสมรสเปนโมฆะในทกกรณจะสามารถฟองคดได

ในขณะท�คสมรสยงมชวตอยเทาน�นโดยไมมอายความเชนเดยวกน125 2) โมฆยกรรม (Nullité Relative) การสมรสท�เปนกรณท�บคคลขอเพกถอนการสมรสได มดงน� (1) การใหความยนยอมของคสมรส

การใหความยนยอมของคสมรสในท�น� หมายถงการใหความยนยอมในขณะ

สมรส กลาวคอ หากการสมรสเกดข�นจากการสาคญผดตวและสาคญผดในส�งซ� งเปนสาระสาคญ

ในคณสมบตของคสมรส126 หรอการสมรสเกดจากการขมข กฎหมายถอวาการสมรสดงกลาวเปน

การสมรสท�เกดข�นโดยปราศจากความยนยอมของคสมรสแมจะเกดข�นกบท�งสองฝายหรอฝายใด

ฝายหน�งกตาม และยงรวมถงกรณการสมรสเกดข�นจากการถกขมข แมวาความกลวเน�องจากความ

กลวหรอเน�องจากการเคารพนบถอ กสามารถขอเพกถอนการสมรสไดเชนกน127 (2) การใหความยนยอมของบดามารดา กฎหมายฝร�งเศสกาหนดไววาผเยาวไมสามารถทาการสมรสได เวนแตไดรบ

ความยนยอมจากบดามารดา หลกการดงกลาวเปนบทบญญตพเศษตามประมวลกฎหมายแพง

เพ�อตองการใหบดามารดาเอาใจใสและระมดระวงหากผเยาวจะทาการสมรส128 โดยหลกแลวบดา

และมารดาจะตองเปนผใหความยนยอมในการสมรส แตหากบดามารดาไมอาจตกลงกนได

ความเหนท�แตกตางกนน�นกฎหมายถอวาเปนการใหความยนยอม129 หากบดามารดาคนใดคนหน� ง

125 The French Civil Code. Art 190. In all cases to which Article 184 applies and under the modifications

contained in Article 185, the Government procurator may and shall apply for annulment of the marriage, during

the lifetime of the spouses, and have them ordered to separate. 126 John Bell. Sophie Boyron. Simon Whittaker. supra note 106. page. 267. 127 The French Civil Code. Art 180. A marriage contracted without the free consent of the two spouses, or of

one of them, may be attacked only by the spouses, or by the one whose consent was not free, or by the

Government procurator. The use of coercion on the spouses or one of them, even resulting from reverential fear

towards an ascendant, constitutes a case of annulment of the marriage

Where there was a mistake as to the person, or as to essential capacities of the person, the other

spouse may apply for annulment of the marriage. 128 Oliver E. Bodington. (1895). The French Law Of Marriage Marriage Contracts and Divorce (Second

Edition). n.p.. page 5. 129 The French Civil Code. Art 148. Minors may not contract marriage without the consent of their father and

mother; in case of disagreement between the father and mother, that division implies consent.

92

เสยชวต หรอไมสามารถใหความยนยอมได ตองไดรบความยนยอมจากบคคลท�ยงมชวตอยหรอ

บคคลท�สามารถใหความยนยอมได และกรณบดามารดาคนใดคนหน� งเสยชวตตองมใบมรณบตร

(Certify the Death) ประกอบ พรอมท�งมการสาบานตนของบดาหรอมารดาท�ยงมชวตอยและตอง

บนทกไวในทะเบยนการสมรส (Record of Marriage) ในกรณไมทราบวาบดาหรอมารดาม

ภมลาเนาถ�นท�อยท�ไหน หรอกรณคนใดคนหน� งหายไปจากภมลาเนาเปนระยะเวลากวา 1 ปแลว

ใหบดาหรอมารดาท�อยเปนผอนญาตใหทาการสมรสจงสามารถทาการสมรสได ในกรณน�ตองมการ

สาบานตนและบนทกไวในทะเบยนการสมรส (Record of Marriage) เชนกน130 ในการสาบานตน131

ของบคคลดงกลาว กฎหมายกาหนดวา กรณผสาบานตนไดกลาวคาเทจมความผดตามประมวล

กฎหมายอาญา มาตรา 363 (มาตรา 434-13)132 กรณบดามารดาเสยชวต หรอในกรณไมสามารถให

ความยนยอมท�งสองคน ใหป และยาหรอตาและยาย ซ� งอยในขณะน�นใหความยนยอมในการสมรส

หากความเหนของป และยาหรอตาและยาย แตกตางกน กฎหมายถอวาเปนการใหความยนยอม

130 The French Civil Code. Art 149. Where one of the two is dead or is unable to express his or her intention,

the consent of the other suffices

It is not necessary to produce the records of death of the father or mother of one of the future spouses

where the spouse or the father and mother of the deceased certify the death under oath

Where the present residence of the father or mother is unknown, and where he or she has not been

heard from for one year, the marriage may be celebrated if the child and the parent who consents make

declaration of this under oath

All of which shall be mentioned on the record of marriage

A false oath taken in the cases specified in this Article and the following Articles of this Chapter shall

be punished by the penalties enacted by Article 363 [Article 434-13] of the Penal Code. 131 การสาบานตน (Oath) ผเขยนเหนวา เปนการสาบานเพ�อยนยนขอเทจจรงวามบดามารดาคนใดคนหน�งเสยชวต

ไมสามารถใหความยนยอมได กรณไมทราบวาบดาหรอมารดามภมลาเนาถ�นท�อยท�ไหน หรอกรณคนใดคนหน�ง

หายไปจากภมลาเนาเปนระยะเวลากวา 1 ปแลว เพราะถอวาเม�อบดาหรอมารดาคนใดคนหน�งใหความยนยอม

เพยงลาพงตองมเหตตามท�กฎหมายกาหนด เพ�อใหไดมาซ�งขอเทจจรง ดงน� จงไดจดใหมการสาบานตน. 132 The French Penal Code. Art 433-13. A penalty of one year's imprisonment and a fine of €15,000 is incurred

by any person who

1. exercises an activity in conditions liable to create in the mind of the public a confusion with the

discharge of a public service or an activity reserved to legal professional officers or public officers

2. uses papers or written documents presenting a similarity to judicial or extra-judicial documents or a

similarity to administrative documents, liable to cause misapprehension in the mind of the public.

93

เชนกน133 ในเร�องน�นกกฎหมายชาวฝร�งเศส Oliver E.Bodington ไดใหความเหนวา การใหความยนยอม

ของป และยาหรอตาและยาย น� เปนการกาหนดใหญาตท�มสมพนธใกลชดเปนผใหความยนยอม และ

ถอวาความเหนของผชายเปนหลกเกณฑในการใหความยนยอม134 ในกรณท�ไมมบดามารดา และ

ป ยาตายาย การสมรสดงกลาวตองไดรบความยนยอมจากสภาครอบครว (Family Coucil)135

โดยสภาครอบครว หมายถง คณะกรรมการท�ใหคาปรกษาเพ�อใหความชวยเหลอแกผพพากษา

เก�ยวกบกฎหมายครอบครว ในการจดการเก�ยวกบการเปนผปกครองผเยาว136 (3) ผลแหงการสมรสท�เปนโมฆยกรรม กรณการใหความยนยอมของคสมรส บคคลท�สามารถเพกถอนการสมรส

ไดแก คสมรสฝายท�แสดงเจตนาโดยสาคญผดหรอฝายท�ถกขมข หรอพนกงานอยการ137 กรณการใหความยนยอมของบดามารดา การสมรสโดยไมไดรบความยนยอม

จากบดามารดา หรอป และยาหรอตาและยาย หรอสภาครอบครว อาจถกเพกถอนการสมรสได

โดยผใหความยนยอมคนใดคนหน�ง หรอโดยคสมรสคนใดคนหน�ง138

133 The French Civil Code. Art 150. Where the father and mother are dead or are unable to express their intention,

the grandfathers and grandmothers take their place; where there is disagreement between a grandfather and a

grandmother in the same lineage, or where there is disagreement between the two lineages, that division implies

consent

Where the present residence of the father and mother is unknown and where they have not been heard

from for one year, the marriage may be celebrated if the grandfathers and grandmothers, together with the child

himself, make declaration of this under oath. It shall be likewise where, if one or several grandfathers or

grandmothers give their consent to the marriage, the present residence of the other grandfathers or

grandmothers is unknown and they have not been heard from for one year. 134 Oliver E. Bodington. supra note 128. page. 5-6. 135 The French Civil Code. Art 159. Where there are no father, or mother, or grandfathers, or grandmothers, or

where all are unable to express their intention, minors under eighteen years may not contract marriage without

the consent of the family council. 136 Family Coucil mean 1.An advisory council called to aid the court in a family-law matter, such as

arrangement of a guardianship for a minor or and incompetent adult. If a person had no relatives, the court

could summon friends of the person instead. 2. A council of relatives of a minor in his or her affairs and to help

administer the minor’s property. Also termed Family council. Bryan A. Garner. (2009). Black’s Law

Dictionary Ninth Edition. n.p.. page. 680. 137 The French Civil Code. Art 180.

94

อยางไรกตาม การสมรสท�มผลเปนโมฆยะน�นกฎหมายฝร�งเศสมการกาหนด

หลกเกณฑในการใหสตยาบนในการสมรสท�มผลไมสมบรณตามกฎหมาย กลาวคอ การสมรส

โดยไมไดรบความยนยอมในการสมรสจากผตองใหความยนยอม คสมรสหรอผตองใหความ

ยนยอมในการสมรส ไมสามารถฟองคดเพ�อเพกถอนการสมรสไดหากมการใหสตยาบนในการ

สมรสโดยชดแจงหรอโดยปรยายแลว หรอเม�อระยะเวลาไดผานพนไปแลวหาปนบแตวนสมรส

หรอคสมรสมอายครบตามเง�อนไขของกฎหมาย139 เม�อสาธารณรฐฝร�งเศสมการรองรบการให

สตยาบนในการสมรสแตไดรองรบเฉพาะการสมรสท�ไมไดรบความยนยอมจากคสมรสเพราะ

ความสาคญผด การขมข และการสมรสท�ปราศจากความยนยอมของบคคลท�ตองใหความยนยอม

ในการสมรสเทาน�น แตในกรณการสมรสท�เปนไมสมบรณในกรณอ�น เชน การสมรสซอนไมสามารถ

ใหสตยาบนในการสมรสได 3.2.1.2 สหพนธสาธารณรฐเยอรมน (Federal Republic of Germany) ในกฎหมายเยอรมนไมมการบญญตเร�องเหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะไว แตมการ

บญญตถงเหตการเพกถอนการสมรส ซ� งการเพกถอนการสมรส140 ตองกระทาโดยคาพพากษาของ

ศาลเทาน�น เปนผลใหการสมรสยอมถกลบลางไป 1) เหตแหงการเพกถอนการสมรส141 มดงน� 138 The French Civil Code. Art 182. A marriage contracted without the consent of the father and mother, of the

ascendants or of the family council, where this consent was necessary, may be attacked only by those whose

consent was required, or by the one of the spouses who needed that consent. 139 The French Civil Code. Art 183. An application for annulment may no longer be instituted by the spouses

or the parents whose consent was required, whenever the marriage was expressly or tacitly approved by those

whose consent was necessary, or where five years has elapsed without claim on their part since they have had

knowledge of the marriage. Nor may it be instituted by the spouse where five years has elapsed without claim

on his or her part, since he or she has reached the competent age to consent to the marriage by himself or

herself. 140 The German Civil Code. Section 1313. Annulment by Judicial Decision.

A marriage may be annulled only by a judicial decision on petition. The marriage is dissolved when

the decision becomes final and absolute. The conditions under which a petition for annulment may be made

follow from the following provisions. 141 The German Civil Code. Section 1314. Grounds of Annulment.

(1) A marriage may be annulled if it was entered into contrary to the provisions of sections 1303,

1304, 1306, 1307 and 1311

(2) In addition, a marriage may be annulled if

95

(1) การสมรสท�ชายและหญงยงไมบรรลนตภาวะ142 กลาวคอ ชายและหญงอาย

ไมครบ 18 ปบรบรณ143 และแมชายและหญงยงไมบรรลนตภาวะกสามารถกระทาการสมรสได

โดยขอใหศาลครอบครวอนญาตใหสมรส โดยชายหรอหญงตองมอายครบ 16 ปบรบรณ และคสมรส

อกฝายมอายครบ 18 บรบรณแลว ในการย�นคารองขออนญาตสมรสน� ผแทนหรอบคคลซ� งดแลเดก

สามารถรองขอแทนได หากผแทนโดยชอบธรรมคดคานตองเปนการคดคานในเหตผลท�เปน

สาระสาคญ กรณท�ศาลครอบครวอนญาตใหชายและหญงทาการสมรสแลวในการสมรสดงกลาวจง

ไมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมอก (2) การสมรสของผไรความสามารถ (Incapacity)144

1. a spouse was in a state of unconsciousness or temporary mental disturbance on the occasion of the

marriage;

2. a spouse did not know, on the occasion of the marriage, that a marriage was taking place;

3. a spouse was induced to enter into the marriage by deceit as to circumstances such as, if he had

known the factual position and if he had correctly appreciated the nature of marriage, would have prevented

him from entering into the marriage; this does not apply where the deceit relates to financial circumstances or

was exercised by a third party without the knowledge of the other spouse;

4. a spouse was unlawfully induced to enter into the marriage by duress;

5. both spouses were in agreement on the occasion of the marriage that they did not intend to create a

duty under section 1353 (1). 142 The German Civil Code. Section 1303. Marriageable Age.

(1) A marriage should not be entered into before the parties reach the age of majority.

(2) The family court, on application, may grant exemption from this provision if the applicant has

reached the age of sixteen and his future spouse is of full age.

(3) Where the legal representative of the applicant or another person with care for the person of the

child objects to the application, the family court may grant exemption only if the objection is not based on

weighty reasons.

(4) If the family court grants exemption under subsection (2), the applicant no longer requires the

prior consent of the legal representative or of another person with care for the person of the child in order to

enter into marriage. 143 Nigel Foster. (2011). German Legal System And Laws (Fourth Edition). Oxford: Oxford university press.

page. 518. 144 The German Civil Code. Section 1304. Incapacity to Contract

A person who is incapable of contracting may not enter into a marriage.

96

(3) การสมรสในขณะท�คสมรสฝายใดฝายหน�งมคสมรสท�ชอบดวยกฎหมาย

อยแลวในขณะสมรส ท�งน� ไมวาจะเปนคสมรสชายหญง (Marriage) หรอคสมรสเพศเดยวกน (Civil

Partnership)145

(4) การสมรสระหวางญาตสบสายโลหต146 ไมวาจะเปนญาตสบสายโลหตโดยตรง

หรอระหวางพ�ชายและนองสาวรวมบดามารดาเดยวกน หรอรวมแตบดาหรอรวมมารดาเดยวกน

และการสมรสระหวางผรบบตรบญธรรมกบบตรบญธรรม กรณการสมรสระหวางผรบบตรบญธรรมกบบตรบญธรรมน� 147 โดยหลกแลว

ไมสามารถทาการสมรสได เวนแตรองขอใหศาลครอบครวอนญาตใหทาการสมรส (5) การสมรสท�ไมไดกระทาตอหนานายทะเบยน148 กลาวคอ การสมรสจะเกดข�น

ไดตอเม�อคสมรสแสดงเจตนายนยนตอหนานายทะเบยนในการแสดงเจตนาเขาทาการสมรส149

145 The German Civil Code. Section 1306. Existing Marriage or Civil Partnership.

A marriage may not be entered into if a marriage or a civil partnership exists between one of the

persons who intend to be married to each other and a third party. 146 The German Civil Code. Section 1307. Relationship by Blood.

A marriage may not be entered into between relatives in direct line and between brothers and sisters

of the whole blood and of the half blood. This continues to apply if the relationship is extinguished as the result

of adoption. 147 The German Civil Code. Section 1308. Adoption.

(1) A marriage should not be entered into between persons whose relationship in the meaning of

section 1307 was created by adoption. This does not apply if the adoption relationship has been dissolved.

(2) The family court may, on application, grant exemption from this provision if the adoption created

a collateral relationship between the applicant and his future spouse. The exemption should be refused if

compelling reasons prevent the entering into of the marriage. 148 The German Civil Code. Section 1311. Personal Declaration.

The parties contracting the marriage must make the declarations under section 1310 (1) in person and

both must be present at the same time. The declarations may not be made subject to a condition or a stipulation

as to time. 149 The German Civil Code. Section 1310. Jurisdiction of the Registrar of Births, Deaths and Marriages, Curing

Defective Marriages.

(1) Marriage is entered into only if the parties contracting the marriage declare before the registrar that

they wish to enter into the marriage. The registrar may not refuse his cooperation in the entering into of the

97

(6) การท�คสมรสฝายใดฝายหน� งไมมสตหรอขาดสตช�วคราวในขณะทาการ

สมรส150 (7) การท�คสมรสฝายใดฝายหน�งไมทราบวาพธการในขณะน�นเปนพธสมรส151 (8) การท�คสมรสฝายใดฝายหน� งทาการสมรสเพราะถกหลอกลวง (Deceit)

โดยการหลอกลวงดงกลาวทาใหเกดการสมรส ถาหากคสมรสฝายท�ถกหลอกลวงไดทราบขอเทจจรง

ดงกลาวการสมรสจะไมเกดข� น ในการหลอกลวงน� ไมรวมถงการหลอกลวงเก�ยวกบการเงน

(Financial) หรอการหลอกลวงท�เกดจากบคคลท�สาม (Third Party) ซ� งคสมรสไมรเหนดวย152 (9) การสมรสท�เกดจากการขมข (Duress)153

marriage if the requirements for the marriage are satisfied; he must refuse his cooperation if it is obvious when

the marriage is entered into would be voidable under section 1314 (2)

(2) A registrar includes a person who, without being a registrar, publicly exercised the office of a

registrar and entered the marriage in the marriage register

(3) A marriage is also deemed to have been entered into if the spouses have declared that they intend

to be married to each other and

1. the registrar has entered the marriage in the marriage register,

2. the registrar, in connection with the recording of the birth of a child of the spouses, has entered a

reference to the marriage in the register of births, or

3. the registrar has received from the spouses a family-law declaration which requires an existing

marriage in order to be valid and the spouses have been issued with a certificate of this that is provided in

statutory provisions and the spouses have lived together as spouses for ten years since then or until the death of

one of the spouses, but for a minimum of five years. 150 The German Civil Code. Section 1314 (2). In Addition a Marriage May be Annulled if

1. a spouse was in a state of unconsciousness or temporary mental disturbance on the occasion of the

marriage. 151 The German Civil Code. Section 1314 (2). In Addition a Marriage May be Annulled if

2. a spouse did not know, on the occasion of the marriage, that a marriage was taking place. 152 The German Civil Code. Section 1314 (2). In Addition a Marriage May be Annulled if

3. a spouse was induced to enter into the marriage by deceit as to circumstances such as if he had known the

factual position and if he had correctly appreciated the nature of marriage, would have prevented him from

entering into the marriage; this does not apply where the deceit relates to financial circumstances or was

exercised by a third party without the knowledge of the other spouse. 153 The German Civil Code. Section 1314 (2). In Addition a Marriage May be Annulled if

4. a spouse was unlawfully induced to enter into the marriage by duress.

98

(10) การสมรสท�เกดจากคสมรสท�งสองฝายเขาทาการสมรส โดยไมตองการ

ใหเกดสทธและหนาท�ทางกฎหมาย154 2) ผมสทธรองขอเพกถอนการสมรส บคคลดงตอไปน� มสทธในการรองขอเพกถอนการสมรส155 (1) การสมรสท�ชายและหญงยงไมบรรลนตภาวะ (มาตรา 1303) การสมรสของ

ผไรความสามารถ (มาตรา 1304) การสมรสระหวางญาตสบสายโลหต (มาตรา 1307) การสมรสท�

ไมไดกระทาตอหนานายทะเบยน (มาตรา 1311) การสมรสท�คสมรสฝายใดฝายหน� งไมมสตหรอ

ขาดสตช�วคราวในขณะทาการสมรส (มาตรา 1314 (2) 1) และการสมรสท�เกดจากคสมรสท�งสองฝาย

154 The German Civil Code. Section 1314 (2). In Addition a Marriage May be Annulled if

5. both spouses were in agreement on the occasion of the marriage that they did not intend to create a

duty under section 1353 (1).

The German Civil Code. Section 1353. Conjugal Community.

(1) Marriage is entered into for life. The spouses have a mutual duty of conjugal community; they are

responsible for each other

(2) A spouse is not obliged to comply with the demand of the other spouse to create the community if

the demand shows itself as an abuse of his right or if the marriage has broken down. 155 The German Civil Code. Section 1316. Entitlement to Petition

(1) The following persons are entitled to petition

1. The following persons are entitled to petition: in the case of a breach of sections 1303, 1304, 1306,

1307 and 1311, and in the cases of section 1314 (2) nos. 1 and 5, either spouse, the competent administrative

authority and in the cases of section 1306 the third person too. The competent administrative authority is

determined by statutory order of the Land governments. The Land governments may transfer the authorisation

under sentence 2 to the competent supreme Land authorities by statutory order;

2. in the cases of section 1314 (2) nos. 2 to 4, the spouse named there.

(2) For a spouse who is incapable of contracting, the petition may be filed only by his legal

representative. In the other cases, a minor spouse may file the petition only without a representative; he does not

need the approval of his legal representative for this.

(3) In the case of a breach of sections 1304, 1306 and 1307, and in the cases of section 1314 (2) nos.

1 and 5, the competent administrative authority should file the petition, unless the annulment of the marriage

would represent such severe hardship for one spouse or for the children of the marriage that, exceptionally, it

seems advisable to maintain the marriage.

99

เขาทาการสมรส โดยไมตองการใหเกดสทธและหนาท�ทางกฎหมาย (มาตรา 1314 (2) 5) บคคลผมสทธ

รองขอเพกถอน ไดแก คสมรสฝายใดฝายหน�ง และนายทะเบยนในการรบจดทะเบยนสมรส (2) กรณการสมรสในขณะท�คสมรสฝายใดฝายหน� งมคสมรสโดยชอบดวย

กฎหมาย (มาตรา 1306) บคคลผสทธรองขอเพกถอน การสมรสไดแก คสมรสฝายใดฝายหน� ง

นายทะเบยนในการรบจดทะเบยนสมรส และบคคลภายนอกผมสวนไดเสย (Third Person) ดวย

เชนกน (3) การสมรสในกรณท�คสมรสฝายใดฝายหน�งไมทราบวาพธการในขณะน�น

เปนพธสมรส (มาตรา 1314 (2) 2) การท�คสมรสฝายใดฝายหน�งทาการสมรสเพราะถกหลอกลวง

(มาตรา 1314 (2) 3) และการสมรสท�เกดจากการขมข (มาตรา 1314 (2) 4) บคคลผมสทธรองขอเพกถอน

ไดแก คสมรสท�แสดงเจตนาในการทาการสมรสซ� งไมทราบวาพธน�นเปนพธสมรส คสมรสท�ถก

หลอกลวง หรอ คสมรสท�ถกขมข (4) กรณท�คสมรสท�เปนคนไรความสามารถ บคคลผมสทธรองขอเพกถอน

ไดแก ผแทนโดยชอบธรรม (Legal Representative) กรณการสมรสท�คสมรสเปนผเยาว ผเยาว

สามารถย�นคารองขอเพกถอนการสมรสไดแมไมไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม 3) ระยะเวลาในการรองขอเพกถอนการสมรส156 การสมรสในกรณท�คสมรสฝายใดฝายหน�งไมทราบวาพธการในขณะน�นเปนพธ

สมรส (มาตรา 1314 (2) 2) การสมรสท�คสมรสฝายใดฝายหน� งทาการสมรสเพราะถกหลอกลวง

(มาตรา 1314 (2) 3) สามารถย�นคารองขอเพกถอนการสมรสไดภายในหน�งปนบแตวนสมรส

156 The German Civil Code. Section 1317 Period for Filing Petition.

(1) In the cases of section 1314 (2) no. 2 and 3, the petition may be filed only within one year, and in

cases falling under section 1314 (2) no. 4 only within three years. The period for filing begins on the discovery

of the mistake or the deceit or when the position of constraint ends; however, the period for the legal

representative of a spouse who is incapable of contracting does not begin before the date on which he becomes

aware of the circumstances that cause the period to commence, and in the case of a minor spouse not before he

is of full age. Section 206 and section 210 (1) sentence 1 are to be applied to the running of the period with the

necessary modifications.

(2) If the legal representative of a spouse without capacity to contract does not file the petition in good

time, the spouse himself, within six months after the incapacity to contract comes to an end, may file the

petition.

(3) If the marriage has been dissolved, the petition may not be filed again.

100

กรณการสมรสท�เกดจากการขมข (มาตรา 1314(2) 4) สามารถย�นคารองขอเพกถอนได

ภายใน 3 ป นบต�งแตวนท�คสมรสไดทราบขอเทจจรงเก�ยวกบการขมข

4) เหตยกเวนการรองขอเพกถอนการสมรส157 มดงน� ในกรณการสมรสท�ชายและหญงยงไมบรรลนตภาวะ (มาตรา 1303) เม�อมการให

สตยาบนในการสมรส หรอตอมาภายหลงคสมรสมอายครบตามท�กฎหมายกาหนด และคสมรส

แสดงเจตนาท�จะใหการสมรสยงคงมอยตอไป ในกรณการสมรสของผไรความสามารถ (มาตรา 1304) ตอมาภายหลงการ

ไรความสามารถของคสมรสไดส�นสดลง และคสมรสแสดงเจตนาท�จะใหการสมรสยงคงมอย

ตอไป 157 The German Civil Code. Section 1315. Exclusion of Annulment.

(1) An annulment of the marriage is excluded

1. in the case of a breach of section 1303, where the requirements of section 1303 (2) were satisfied on

the occasion of the marriage and the family court, as long as the spouse is not of full age, ratifies the marriage or if the

spouse, after he is of full age, has indicated that he intends to continue the marriage (confirmation);

2. in the case of a breach of section 1304, if the spouse, after the incapacity tocontract ends, has indicated

that he intends to continue the marriage (confirmation);

3. in the case of section 1314 (2) no. 1, if the spouse, after the unconsciousness or the mental disturbance

ends, has indicated that he intends to continue the marriage (confirmation);

4. in the cases of section 1314 (2) nos. 2 to 4, if the spouse, after discovery of the mistake or the deceit

or after the position of constraint ends, has indicated that he intends to continue the marriage (confirmation);

5. in the cases of section 1314 (2) no. 5, if the spouses, after the marriage, lived together as spouses.

The confirmation of a person incapable of contracting is ineffective. The confirmation of a minor, in the case of

a breach of section 1304 and in the case of section 1314 (2) no. 1, is subject to the approval of his legal

representative; if the legal representative refuses the approval without weighty reasons, the family court may,

on the application of the minor, substitute the approval.

(2) An annulment of the Marriage is Further Excluded

1. in the case of a breach of section 1306, if, before the new marriage is entered into, the dissolution

by divorce or the annulment of the former marriage or the annulment of the civil partnership is pronounced and

this pronouncement becomes final and absolute after the new marriage is entered into;

2. in the case of a breach of section 1311, if the spouses, after entering into the marriage, lived

together as spouses for five years, or, if one of them died earlier, until the death of that spouse, but for a minimum of

three years, unless at the end of the five years or at the time of the death a petition for annulment has been

made.

101

ในกรณการสมรสในขณะท�คสมรสฝายใดฝายหน�งมคสมรสโดยชอบดวยกฎหมาย

(มาตรา 1306) หากหลงจากการสมรสในคร� งใหม การสมรสในคร� งกอนไดส�นสดลงโดยการหยา

(Divorce) หรอการเพกถอนการสมรสและมคาพพากษาใหเพกถอนการสมรสในคร� งกอนแลว

แมเหตแหงการเพกถอนการสมรสจะเกดข�นหลงจากการสมรสคร� งใหมกไมสามารถเพกถอน

การสมรสได ในกรณการสมรสท�คสมรสฝายใดฝายหน� งไมมสตหรอขาดสตช�วคราวในขณะ

ทาการสมรส (มาตรา 1314 (2) 1) หากตอมาภายหลงคสมรสรสกตวและอาการขาดสตช�วคราวได

ส�นสดลง และคสมรสแสดงเจตนาท�จะใหการสมรสยงคงมอยตอไป ในกรณการสมรสในขณะท�คสมรสฝายใดฝายหน�งไมทราบวาพธการในขณะน�น

เปนพธสมรส (มาตรา 1314 (2) 2) การท�คสมรสฝายใดฝายหน�งทาการสมรสเพราะถกหลอกลวง

(มาตรา 1314 (2) 3) และการท�คสมรสฝายใดฝายหน� งเขาทาการสมรสอนเกดจากการขมข

(มาตรา 1314 (2) 4) ถาคสมรสไดทราบขอความจรงเก�ยวกบความสาคญผด หรอเก�ยวกบการท�ถก

หลอกลวง หรอภายหลงจากการบงคบขมขไดส�นสดลง และคสมรสแสดงเจตนาท�จะใหการสมรส

ยงคงมอยตอไปกไมสามารถเพกถอนการสมรสได ในกรณการสมรสท�เกดจากคสมรสท�งสองฝายเขาทาการสมรส โดยไมตองการให

เกดสทธและหนาท�ทางกฎหมาย (มาตรา 1314 (2) 5) หากตอมาภายหลงคสมรสไดอาศยอยรวมกน

เปนสามภรยากนตอไปภายหลงจากการสมรส ในกรณการสมรสท�ไมไดกระทาตอหนานายทะเบยน(มาตรา 1311) ถาหาก

ภายหลงจากการสมรสคสมรสไดอาศยอยรวมกนเปนสามภรยาเปนระยะเวลา 5 ป หรอในกรณท�ค

สมรสไดอาศยอยรวมกนจนกระท�งคนใดคนหน� งเสยชวตและมระยะเวลาอยอาศยรวมกนไมนอย

กวา 3 ป

แตในกรณของการสมรสระหวางญาตสบสายโลหต (มาตรา 1307) ไมมเหตยกเวน

ในการรองขอเพกถอนการสมรส 3.2.1.3 สมาพนธรฐสวส (Swiss Confederation) ประมวลกฎหมายแพงสวสไดมการบญญตเหตแหงการเพกถอนการสมรสไว 2 ลกษณะ

คอ การสมรสท�เปนโมฆะและการสมรสท�เปนโมฆยะ โดยบญญตไวในหมวด 4 (Chapter IV: Void

and Voidable Marriage) ดงน� เหตแหงการเพกถอนการสมรสตามประมวลกฎหมายแพงสวส

จงแบงได 2 ประการ ดงตอไปน�

102

1) เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆะ (Void Marriage) ประมวลกฎหมายแพงสวส มาตรา 120158 บญญตวา การสมรสท�ไมมผลตามกฎหมาย

และเปนโมฆะ มกรณดงตอไปน� (1) การสมรสในขณะท�คสมรสฝายใดฝายหน� งมคสมรสท�ชอบดวยกฎหมาย

อยแลว (2) การสมรสในขณะท�คสมรสฝายใดฝายหน�งเปนคนวกลจรต (Insane) ในขณะ

ท�การสมรส ซ� งเปนเหตใหขาดความยนยอมในการสมรส (Discretion) (3) การสมรสท�คสมรสเปนญาตสบสายโลหต (Prohibited) หรอเปนญาต

โดยการสมรส กลาวคอ การสมรสระหวางบคคลซ�งเปนญาตสบสายโลหตโดยตรงข�นไปหรอลงมา

ไดแก การสมรสระหวางพ�นองรวมบดามารดาเดยวกน หรอรวมแตบดาหรอมารดาเดยวกน ระหวาง

ลง อาชาย นาชายกบหลานสาว ระหวางปา อาหญง นาหญงกบหลานชาย ไมวาความสมพนธน�นจะ

เปนความสมพนธทางสายโลหตหรอเกดจากการสมรสท�ชอบดวยกฎหมายกตาม การสมรสระหวาง

บคคลซ� งเปนญาตโดยการสมรส ไดแก การสมรสระหวางพอสาม กบลกสะใภ ระหวางแมยายกบ

ลกเขย ระหวางพอแมท�อปการะเล� ยงดในปจจบนกบลกของสามหรอภรยาคนกอน แมการสมรส

เดมของบคคลเหลาน�จะถกเพกถอน หรอส�นสดลงโดยการหยาหรอตาย159

158 The Swiss Civil Code. Section 120 Marriage is Null and Void.

1. Where at the date of the marriage one of the parties is already marriage;

2. Where at the date of the marriage one of the parties is insane or, from some permanent cause,

without discretion;

3. Where the parties are within the prohibited degrees of relationship or relationship by marriage;

4. Where the wife does not intent to found a conjugal community,. but tries to circumvent the

provisions made for acquiring Swiss citizenship. 159 The Swiss Civil Code. Section 100 Marriage is Prohibited.

1. between relations in the direct ascending or descending line, between brothers and sisters of the

whole or half blood and between uncle and niece, nephew and aunt, whether the relationship results from

descent or adoption.

2. between parents-in-law and sons-in-law and daughters-in-law and between foster-parents and

stepchildren, even where the marriage that joins them has been annulled or dissolved by death or divorce.

The Government of the canton of the party’s domicile can, where grave considerations justify it,

permit relatives by adoption to contract marriage, except between relatives of direct ascending or descending

line.

103

(4) การสมรสท�คสมรสไมมเจตนาท�จะทาการสมรส แตเปนการสมรสเพ�อให

ไดมาซ� งความเปนพลเมองชาวสวส 2) เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะ (Voidable Marriage) มดงตอไปน� (1) การสมรสท�คสมรสฝายใดฝายหน� งขาดเจตนาในการสมรสขณะท�ทาการ

สมรส160 (2) การสมรสท�คสมรสฝายใดฝายหน� งเขาทาการสมรสโดยความสาคญผด

ในส�งซ� งเปนสาระสาคญแหงการสมรส หรอการสาคญผดในคณสมบตสาคญของคสมรส161 (3) การสมรสท�คสมรสฝายใดฝายหน� งเขาทาการสมรสโดยถกกลฉอฉลของ

คสมรสอกฝายหน�ง หรอกรณท�กลฉอฉลเกดข�นโดยบคคลท�สามโดยท�คสมรสอกฝายหน�งรเหนดวย

หรอกรณท�ค สมรสฝายใดฝายหน� งปกปดโรคท�เปนอนตรายรายแรง หรอ ปกปดปญหาทาง

สขภาพ162 (4) การสมรสท�คสมรสฝายใดฝายหน�งเขาทาการสมรสโดยถกขมขวาจะเกด

อนตราย และเปนภยนตรายใกลจะถง ซ� งเปนภยตอชวต รางกาย หรอช�อเสยง163

Adoption does not remove the impediment to marriage resulting from relationship or relationship by

marriage between the adopted child and child’s descendants on the side and the family into which the child was

born on the other side. 160 The Swiss Civil Code. Section 123 A marriage can be avoided by one of the parties to it, where the party

concerned was at the date of the marriage temporarily without discretion. 161 The Swiss Civil Code. Section 124 A marriage can be avoided by one of the parties to it:

1. where a party entered upon the marriage ceremony through a mistake, in that either he or she did

not in reality intent to contract a marriage at all or to marry that person;

2. where a party was induced to contract the marriage by a mistaken impression that the other party

possessed certain qualities so indispensable that their absence make life in common intolerable. 162 The Swiss Civil Code. Section 125 A marriage can be avoided by one of the parties to it:

1.where a party has been willfully deceived by the other party or by third person with the connivance

of that party as to the latter's moral integrity and has thereby been induced to contract the marriage ;

2. where a disease has been concealed from a party which gravely endangers his or her own health or

that of their issue. 163 The Swiss Civil Code. Section 126 A marriage can be avoided by one of the parties to it where a party was

induced to the contract it only by threats of a grave and imminent danger to his or her own life or health or

honour or that of one closely related to that party.

104

(5) การสมรสของบคคลท�มอายไมครบตามท�กฎหมายกาหนด หรอเปนผเยาว

กลาวคอ มอายไมครบ 18 ปบรบรณ หรอในกรณอยภายใตอานาจปกครองของคณะกรรมการ

(Committee) การสมรสน� นตองไดรบความยนยอมจากบดามารดา หรอผ ปกครอง หรอ

คณะกรรมการ หากการสมรสน�นไมไดรบความยนยอมจากบดามารดา หรอผปกครอง หรอ

คณะกรรมการ บคคลดงกลาวสามารถรองขอเพกถอนการสมรสได กรณดงกลาวหากคสมรสมอาย

ครบตามท�กฎหมายกาหนด หรอบรรลนตภาวะ หรอหญงมครรภ เม�อยงไมมการเพกถอนการสมรส

การสมรสดงกลาวยงคงมผลตามกฎหมายและไมสามารถเพกถอนการสมรสได164 3) ระยะเวลาในการรองขอเพกถอนการสมรส และผมสทธรองขอเพกถอนการสมรส ในการรองขอเพกถอนการสมรสท�เปนโมฆยะน�น ตามประมวลกฎหมายแพงสวส

มาตรา 132165 บญญตวา หากการสมรสเกดข�นโดยไมชอบดวยกฎหมาย ไมมผลตามกฎหมาย

แตการสมรสดงกลาวยงคงมผลสมบรณจนกวาศาลจะมคาพพากษา แมวาการสมรสดงกลาวจะม

เหตแหงการเพกถอนการสมรสเพยงพอท�จะรองขอตอศาลใหเพกถอนการสมรสกตามดงน� การ

สมรสท�เกดข�นโดยไมชอบดวยกฎหมายยงคงมผลสมบรณอยจนกวาศาลจะมคาพพากษาเพกถอน

การสมรส บคคลท�มสทธรองขอเพกถอนการสมรสท�เปนโมฆยะ ในกรณการสมรสท�เปน

โมฆยะเกดข�นจากการขาดเจตนาในการสมรส การสาคญผด การถกกลฉอฉล และการขมข คสมรส

อกฝายหน� งสามารถรองขอเพกถอนการสมรสได แตในกรณการสมรสของบคคลท�มอายไมครบ

ตามท�กฎหมายกาหนดหรอการสมรสของผเยาว บดามารดา หรอผปกครอง หรอคณะกรรมการ

(Committee) สามารถรองขอเพกถอนการสมรสได โดยประมวลกฎหมายแพงสวส มาตรา 127166

กาหนดระยะเวลาในการรองขอเพกถอนการสมรสท�เปนโมฆยะ วาตองนามาฟองภายใน 6 เดอน

164 The Swiss Civil Code. Section 128 Where a marriage has been contracted by a person who is not of marriageable

age or is minor or placed under a committee, and the consent of his or her parents or guardian or committee has

not been obtained, these latter can avoid the marriage.

The marriage can, however, no longer be declared null and void, when the said person has in the meantime

reached a marriageable age or attained majority or full capacity, or, if a woman, she has become pregnant. 165 The Swiss Civil Code. Section 132 A marriage does not become legally null and void until it is declared by

the court Until this declaration it has all the effects of a valid marriage even though there is good ground for its

nullity. 166 The Swiss Civil Code. Section 127 Actions to avoid the marriage must be brought within six months from

the date of the plaintiff's discovery of the existence of a ground for avoidance or from the withdrawal of the

threats, and in any case at the latest within five years from the date of the marriage.

105

นบแตวนท�คสมรสพบเหตแหงการเพกถอนการสมรส หรอการขมขไดส�นสดลง หรอฟองภายใน 5 ป

นบแตวนสมรส

3.2.2 ระบบกฎหมายคอมมอนลอว (Common Law) 3.2.2.1 ประเทศองกฤษ (England) ตามพระราชบญญตวาดวยการดาเนนคดเพ�อใหขาดจากการสมรส 1973 (Matrimonial

Causes Act 1973) ไดกาหนดเหตท�ทาใหการสมรสเปนโมฆะ และเหตท�ทาใหการสมรสเปนโมฆยะ

ดงตอไปน� 1) เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆะ (1) การสมรสท�ตองหามอนเน�องมาจากความสมพนธใกลชดระหวางคสมรส

(Prohibited Degrees)167 ในกฎหมายองกฤษไมอนญาตใหทาการสมรสหากคสมรสมความสมพนธ

เก�ยวของกนในระดบท�มความใกลชดกนอยางมาก เชน การสมรสท�คสมรสมความเก�ยวพนทาง

สายเลอดหรอเปนญาตสบสายโลหต (Blood Relation or Consanguinity) หรอการสมรสท�คสมรส

เปนญาตโดยการสมรส (Base on Marriage or Affinity) หลกการน� เปนหลกการท�ทก ๆ ประเทศท�วโลก

มขอกาหนดหามมใหมการสมรสกนระหวางคสมรสท�มความเก�ยวพนกน (เก�ยวดองกน) กรณท� 1 ขอกาหนดท�หามมใหคสมรสท�มความเก�ยวพนทางสายเลอดหรอเปน

ญาตสบสายโลหตทาการสมรสมกรณดงตอไปน� บดามารดาสมรสกบบตรตนเอง (Parent-Child)

ป ยาตายายสมรสกบหลาน (Grandparent-Grandchild) พ�นองรวมบดามารดาเดยวกนสมรสกน

(Brother-Sister) ลงหรออาสมรสกบหลานสาว (Uncle-Niece) นาหรออาผหญงสมรสกบหลานชาย

(Aunt-Nephew) รวมถงพ�นองรวมบดาหรอรวมมารดาเดยวกน (Relations of the Half-blood) แตใน

กฎหมายองกฤษไมมขอหามหากลกพ�ลกนองทาการสมรสกน (Cousins) กรณท� 2 ขอกาหนดท�หามมใหคสมรสท�เปนญาตเก�ยวของโดยการสมรส

โดยหลกการน� เกดจากความสมพนธใกลชดท�เปนประเพณสบเน�องกนมาโดยยดหลกความเปนหน�ง

เดยวของสองครอบครว (Husband and Wife Become One) หลกการน� ไดระบอยในพระราชบญญต

การสมรส 1949 (The Marriage Act 1949) ดงน�

167 Matrimonial Causes Act 1973. Section 11 A marriage celebrated after 31st July 1971 shall be void on the

following grounds only, that is to say

(a) that it is not a valid marriage under the provisions of the Marriage Acts 1949 to 1986

(i) the parties are within the prohibited degrees of relationship.

106

(1.1) การสมรสกบลกเล�ยง (Marriage a Stepchild) พอเล� ยงหรอแมเล� ยงจะทาการสมรสกบลกเล� ยงได หากท�งสองฝายมอาย

21 ปบรบรณ ถาฝายหน�งฝายใดอายต�ากวา 18 ปบรบรณตองมหนงสอรบรองจากครอบครวของตน

แตจะมผลกระทบในทางกฎหมาย หากพอเล� ยงหรอแมเล� ยงไดเล� ยงดลกเล� ยงมา จะทาการสมรส

ไมได (1.2) การสมรสระหวางพอตา แมยาย พอสาม แมสาม กบบตรเขยหรอบตร

สะใภ จดประสงคของหลกกฎหมายน� เพ�อตองการท�จะทาใหพอตา แมยาย พอ

สาม แมสามไมสามารถจะทาการสมรสกบบตรเขยหรอบตรสะใภได เพราะอาจทาใหมผลตอการ

หยารางของคสมรสท�งสองฝาย ในคด B V UK (2005) ชายตองการท�จะสมรสกบบตรสะใภ

โดยสามและภรยาของท�งสองคนยงไมถงแกความตาย โดยกฎหมายไดสรปวาไมสามารถใหทาการ

สมรสกนได และพวกเขาไดเสนอเร�องน� ไปยงศาลสทธมนษยชนยโรป (European Court of Human

Rights: ECtHR) วาเขาท�งสองคนมสทธท�จะทาการสมรสกนได ศาลไดพจารณาในคดดงกลาวภายใต

อนสญญายโรปวาดวยการคมครองสทธมนษยชน (European Convention on Human Rights: ECHR)

มาตรา 12168 โดยศาลเหนวาไมเหมาะสมหากนาเร�องสทธมนษยชนเขาไปเก�ยวของกบการสมรส

โดยรฐบาลองกฤษ ไดช� แจงวาเพ�อปองกนการมเพศสมพนธระหวางพอตา แมยาย พอสาม แมสาม

กบบตรเขยหรอบตรสะใภ และเพ�อปองกนความสบสนของเดกท�จะเกดมาวาใครเปนบดา เปน

มารดา หรอใครเปนป ยาตาหรอยาย อยางไรกตามในคดน�ศาลมความเหนวาการสมรสระหวางพอตา

แมยาย พอสาม แมสามกบบตรเขย บตรสะใภ น�นอาจเกดความเสยหายในครอบครวในหลาย ๆ ดาน

เพ�อเปนการยบย �งผลกระทบท�ตามมาการสมรสจงไมถกตองตามกฎหมาย169 กรณท� 3 การสมรสกบบตรบญธรรม โดยท�วไปแลวการรบบตรบญธรรม (Adoption) จะทาใหความสมพนธระหวาง

บตรบญธรรมกบครอบครวท�ใหกาเนดมาส�นสดลง แตขอจากดของการสมรสระหวางบตรบญธรรม

กบคนในครอบครวท�ใหกาเนดมาใชหลกการเชนเดยวกบท�กลาวไวตอนตนคอหามมใหทาการ

สมรสกน และบตรบญธรรมกบผรบบตรบญธรรมกไมสามารถทาการสมรสไดเชนกน โดยขอกาหนด

น�ไดรวมถงกรณบตรบญธรรมกบผรบบตรบญธรรมคนท�สองเชนกน อยางไรกตาม บตรบญธรรม

สามารถทาการสมรสกบบคคลท�เกดในครอบครวของผรบบตรธรรมได เชน บตรชายของผรบ

168 Convention for the Protection of Human Rights. Article 12 Right to Marry. Men and women of marriageable age

have the right to marry and to found a family, according to the national laws governing he exercise of this right. 169 Jonathan Herring. (2007). Family Law (Third Edition). Pearson Longman. n.p.. page. 44.

107

บตรบญธรรมสามารถสมรสกบบตรสาวท�เปนบตรบญธรรมได และกรณน� เปนท�เขาใจไดวาบคคล

ท�งสองมไดเปนพ�นองรวมบดามารดาเดยวกน170 (2) กรณคสมรสฝายใดฝายหน�งมอายต �าวา 16 ปบรบรณ171

เหตแหงการสมรสเปนโมฆะเม�อคสมรสฝายใดฝายหน� งอายต �ากวา 16 ป

บรบรณโดยในทกๆประเทศในทวปยโรปและอเมรกามการจากดวาบคคลใดสามารถทาการสมรส

ไดและมอายเทาใดท�จะมเพศสมพนธไดถกตองตามกฎหมาย ท�งน�อายของแตละประเทศจะไมแนนอน

ซ� งแตกตางกนไป เดมในป ค.ศ. 1929 ในประเทศองกฤษเดกหญงสามารถสมรสไดเม�อมอาย 12 ป

บรบรณ แตปจจบนในประเทศองกฤษไดระบเก�ยวกบอายของคสมรสตองมอาย 16 ปบรบรณข�นไปน�น

โดยหลกการน� ไดมความสอดคลองกบประมวลกฎหมายอาญา 1967 มาตรา 14 (Criminal Law

Act 1967)172 และพระราชบญญตความผดเก�ยวกบเพศ 1956 มาตรา 6 (Sexual Offences Act 1956)173 โดย

ประมวลกฎหมายอาญา 1967 และพระราชบญญตความผดเก�ยวกบเพศ 1956 ไดระบวาหากชายม

เพศสมพนธกบหญงท�มอายต �ากวา 16 ปบรบรณถอเปนความผดตอกฎหมายหมาย นอกจากน�

หลกการเก�ยวกบอายคสมรสยงมผลกระทบเก�ยวกบสงคมในดานของการใหกาเนดบตรในขณะท�

มารดาอายนอย ทาใหคนท�จะเปนบดามารดาหรอผปกครองอาจจะยงเดกเกนไปท�จะดแลบตรท�เกด

มา กอใหเกดภาระแกรฐ และมผลกระทบใหคสมรสท�อายนอยอาจจะไมเขาใจการใชชวตคอยาง

เตมท�ตลอดจนผลท�ตามมาภายหลงการสมรส174 (3) คสมรสไดทาการสมรสกนโดยไมถกตองตามแบบท�กฎหมายกาหนด

(Formalities)175 การสมรสท�คสมรสไดทาการสมรสกนโดยไมถกตองตามกฎหมาย น� น

หมายถง การท�คสมรสไมสมรสอยางเปนทางการตามระเบยบแบบแผนหรอพธการในการสมรส

170 Ibid, p.45. 171 Matrimonial Causes Act 1973. Section 11 (a) (ii). Either party is under the age of sixteen. 172 Criminal Law Act 1967. Section 14. In the Sexual Offences Act 1956, in the following provisions relating

to girls not under the age of 13 but under the age of 16, the words not under the age of 13 but shall be omitted,

that is to say in section 6 (1) intercourse with girl under 16. 173 Sexual Offences Act 1956. Section 6. Intercourse with Girl Between Thirteen and Sixteen

It is an offence, subject to the exceptions mentioned in this section, for a man to have unlawful sexual

intercourse with a girl under the age of sixteen. 174 Jonathan Herring. supra note 169. page. 45. 175 Matrimonial Causes Act 1973. Section 11 (a)(iii) The parties have intermarried in disregard of certain

requirements as to the formation of marriage.

108

โดยในประเทศองกฤษจะมกฎระเบยบท�ซบซอนในการสมรสใหถกตองตามกฎหมายอยางเปนทางการ

ส�งสาคญคอการท�คสมรสตองปฏบตตามทางพธทางศาสนาในโบสถ (Church of England) ตองมการ

จดทะเบยนโดยเจาหนาท�ผมอานาจ จดประสงคของการทาใหสมรสถกตองตามกฎหมาย มดงตอไปน� (3.1) ชวยใหมการแบงแยกอยางชดเจนระหวางการสมรสกบการอยกนดวยกน

ฉนสามภรยาโดยมไดทาการสมรสกน (Cohabit) (3.2) ทาใหแนใจวาคสมรสไมไดสมรสโดยขาดการพจารณาใหดเสยกอน

เพราะส�งสาคญท�จะทาใหพธการสมรสสาเรจจะตองใชเวลาและความอดทน ดงน� จงทาใหคสมรส

แนใจวาในขณะท�ทาพธทางศาสนาอยน�นการสมรสไดเปนไปอยางถกตองตามแบบ และเปนการ

แสดงใหเหนวาเปนการเสรมความจรงจงในการสมรสของคสมรสท�งสองฝาย (3.3) การจดทะเบยนสมรสจะชวยใหการสมรสมผลเปนการดารงชวตค

อยางเปนทางการ เชน ในคด Islam v Islam (2003) เปนกรณท�มหลกฐานแสดงใหเหนวาหญงค

สมรสไดผานการสมรสมาแลว และหญงคสมรสไมสามารถท�จะแสดงใหเหนไดวาเธอมสทธท�จะ

สมรสกบชายคสมรสในขณะน�ได จงไดมการดาเนนคดตามกฎหมายตอหญง (3.4) ทาใหแนใจวาบคคลท�วไปสามารถท�จะคดคานการสมรสได หากบคคล

ท�วไปมสทธตามกฎหมายท�จะสามารถคดคานได176

อยางไรกตาม การเครงครดตอพธการในการสมรสน� อาจทาใหมผลกระทบ

2 กรณ คอ 1) คสมรสฝายหน�งอาจเสยกาลงใจหรอหมดกาลงใจท�จะสมรสหากการสมรสอยางเปน

ทางการน�นเปนภาระและเปนการยงยาก 2) หากการท�กฎหมายตความเครงครดมากไป ทาใหการฝาฝน

ระเบยบพธการสมรสเพยงเลกนอย หรอในส�งท�ไมสาคญอาจดเหมอนวาทาใหการสมรสเปนโมฆะ

ได แตหลกการน�ไดมพระราชบญญตการสมรส 1995 (The Marriage Act 1995) มาตรา 49177 ระบวา

เม�อคสมรสไดฝาฝนระเบยบพธการของการสมรสอยางเปนทางการ โดยถาคสมรสฝายหน�งฝายใดร

โดยชดแจงและจงใจท�จะฝาฝนในสวนท�เปนสาระสาคญน�น ถอวากระทาผดกฎหมายและตองมการ

ชดใชเงน อกกรณหน� งท�เปนปญหาหากคสมรสฝายใดฝายหน� งตองการท�จะใหมการ

ตรวจสขภาพเพ�อท�จะไดรวาคสมรสอกฝายหน� งจะไมทาใหตนไดรบความทกขทรมานจาก

176 Jonathan Herring. supra note 169. page. 46. 177 The Marriage Act 1995. Section 49 Every person who willfully makes or causes to be made a false statement

respecting the particulars required to be recorded or reported pursuant to this Act is guilty of an offence and

liable on summary conviction to a fine not exceeding $50.

109

โรคตดตอทางเพศสมพนธ หรอหากไดมการตรวจสอบทางพนธกรรมกอนท�คสมรสจะไดทาการ

สมรส โดยในปจจบนน� ใน ประเทศองกฤษและเวลส ยงไมมผลบงคบใชในการตรวจสขภาพโดยม

เหตผลวาหากมการตรวจสขภาพจะทาใหคสมรสเสยกาลงใจในการสมรส และมผลใหไมอยาก

สมรส178 (4) ในขณะทาการสมรส เม�อคสมรสฝายใดฝายหน� งไดทาการสมรสมากอนแลว

หรอมคสมรสอยกอนแลว หรอการสมรสซอน (Bigamy)179 หากในขณะทาการสมรสคสมรสฝายใดฝายหน�งมคสมรสท�ชอบดวยกฎหมาย

อยแลว การสมรสเปนโมฆะ โดยในคด Dredge V Dredge (1947) การสมรสคร� งหลงยงคงมผลเปน

โมฆะถงแมวาคสมรสในคร� งแรกจะเสยชวตหลงจากท�ไดมการสมรสคร� งท�สอง ดงน�นหากคสมรส

ไดสมรสมากอนแลวและตองการท�จะสมรสใหม คสมรสน�นตองไดรบคาส�งศาลใหหยาหรอรอ

จนกระท�งสามหรอภรยาในการสมรสคร� งแรกเสยชวต หากการสมรสในคร� งแรกเปนโมฆะ

โดยหลกการแลวไมจาเปนท�จะตองมคาส�งจากศาลถงผลของการสมรสในคร� งแรก ในคด Khanvuk

V UK (1986) เปนกรณของการมคครองสองคนในเวลาเดยวกนรวมท�งต�งใจท�จะทาใหการสมรส

เปนโมฆะคสมรสอาจมความผดทางอาญาฐานสมรสซอนภายใตอนสญญายโรปวาดวยการคมครอง

สทธมนษยชน (European Convention on Human Rights: ECHR) มาตรา 12 โดยในคดน�นกกฎหมาย

ช�อ Chris Bartonไดโตแยงวาเปนเหตผลท�เลกนอยมากท�จะทาใหการสมรสซอนเปนความผดทางอาญา

และในการสมรสดงกลาวควรจะไดรบการตรวจสอบมากกวาในขณะทาการสมรสวาคสมรสน�นม

อสระท�จะทาการสมรสหรอไม แมวาในประเพณหรอวฒนธรรมของชนชาตอ�นจะอนญาตใหสามภรยามคครอง

ไดหลายคนกตาม แตในประเทศองกฤษไดยอมรบการมคครองคนเดยว โดยปญหาของการมคครอง

หลายคนน�นอาจทาใหครอบครวแตกแยกเม�อสามหรอภรยาไดชงดชงเดนกน และผลกระทบท�

ตามมาคอการแกงแยงชงดกนระหวางบตรตางบดาหรอตางมารดา สาหรบแนวคดท�สนบสนนเร�อง

การสมรสท�สามารถมคครองไดหลายคนน�นไดโตแยงวา การท�มสามภรยาไดหลายคนในขณะเดยวกน

กอใหเกดการหยารางนอยลงและยงขยายเครอขายชวยเหลอครอบครวในดานของการเล� ยงบตรให

ครอบคลมข�น180

178 Jonathan Herring. supra note 169. page. 46-47. 179 Matrimonial Causes Act 1973. Section 11 (b) That at the time of the marriage either party was already

lawfully married or a civil partner. 180 Jonathan Herring. supra note 169. page. 47.

110

2) เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะ เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะตามกฎหมายองกฤษถอวาการสมรสดงกลาว

ชอบดวยกฎหมายนบแตวนสมรส โดยเหตแหงการสมรสเปนโมฆยะน�นถอวาเปนเหตใหมการรอง

ขอใหศาลมคาพพากษาวาการสมรสเปนโมฆะเพ�อทาใหการสมรสส�นสดลง181 ซ� งมดงตอไปน� (1) คสมรสฝายใดฝายหน�งไรความสามารถท�จะทาใหการสมรสสมบรณได182

(Incapacity to Consummate) การไรความสามารถท�จะทาใหการสมรสไมสมบรณ หมายถงการไรความสามารถ

ในการรวมเพศท�ไมสามารถแกไขไดดวยการผาตด ซ� งถอไดวาเปนการไรความสามารถอยางแทจรง

โดยการไรความสามารถดงกลาวอาจเปนไดท�งในทางกายภาพ (Physiological) หรอ ทางจตใจ

(Psychological) นอกจากน�การไรความสามารถยงรวมถงการท�คสมรสฝายใดฝายหน�งไมสามารถ

มเพศสมพนธไดเน�องจากปวยเปนอมพาต หรอเกดจากความเกลยดชง ภายใตหลกกฎหมายศาสนา (Canon Law) การไรความสามารถหรอการไร

สมรรถภาพทางเพศน�นตองเกดข� นในขณะทาการสมรส หากการไรความสามารถหรอการไร

สมรรถภาพทางเพศเกดข�นภายหลงจากการสมรส ถอวาเปนเหตแหงการหยา (Divorce)183 (2) คสมรสฝายใดฝายหน�งจงใจปฏเสธท�จะทาใหการสมรสสมบรณ184 (Wilful

Refusal to Consummate) หลกการท�เปนส�งสาคญท�ทาใหการสมรสสมบรณมาจากหลกการทางเทววทยา

หรอหลกทางศาสนา โดยการเปนสามภรยาเปนการทาใหรวมเปนคนคนเดยวกนอนเปนเหตใหการ

สมรสสมบรณ คอการท�ชายหญงคสมรสมเพศสมพนธกน ไมรวมถงการรวมเพศโดยวธอ�น และ

ตองเปนการรวมเพศแบบปกตธรรมดา ซ� งการรวมเพศจะสมบรณไดตองมใชกระทาเพยงบางสวน

หากจะตองใชระยะเวลาพอสมควร แตไมจาเปนตองถงจดสดยอด (Ejaculation or Orgasm) หลกการน�

181 Jonathan Herring. supra note 169. page. 42. 182 Matrimonial Causes Act 1973. Section 12. Grounds on Which a Marriage is Voidable.

A marriage celebrated after 31st July 1971 shall be voidable on the following grounds only, that is to say

(a) that the marriage has not been consummated owing to the incapacity of either party to consummate it. 183 Jonathan Herring. supra note 169. page. 52. 184 Matrimonial Causes Act 1973. Section 12. Grounds on Which a Marriage is Voidable.

A marriage celebrated after 31st July 1971 shall be voidable on the following grounds only, that is to

say

(b) that the marriage has not been consummated owing to the wilful refusal of the respondent to

consummate it

111

มสาระสาคญคอ การท�คสมรสจงใจปฏเสธการอยรวมกนในฐานะสามภรยาคอการปฏเสธการม

เพศสมพนธน�นเอง นอกจากน� มคดท�เกดข�น คอ คด P V P (1964) การท�สามมเพศสมพนธกบภรยา

เพยง 8 คร� ง ในตลอดระยะเวลา 18 ป การสมรสดงกลาวกยงคงสมบรณ และคด Baxter V Baxter (1948)

ในคดน� สภาขนนางถอวาการท�ผชายสวมถงยางอนามยทาใหการรวมเพศสมบรณได ไมสามารถ

เพกถอนการสมรสได185 (3) คสมรสฝายใดฝายหน�งขาดความยนยอมในการสมรส (Did Not C Validly

consent) ไมวาจะเปนการขมข (Duress) การสาคญผด (Mistake) ความวกลจรต (Unsoundness)

หรอในกรณอ�น ๆ186 โดยมหลกการดงน� (3.1) การขมขและความกลว (Duress) หากการสมรสเกดจากการถกขมขและความกลวทาใหเกดการสมรสข�น

การสมรสดงกลาวเปนเหตใหการสมรสเปนโมฆยะ ในคด Hirani V Hirani (1982) เปนกรณท�

กลาวถงการขมขและทาใหกลวอนเปนเหตใหการสมรสเปนโมฆยะน�นตองเปนการขมขถงชวต

หรออสรภาพ โดยในคดน� การขมขไดมงไปท�ผลกระทบของการขมขมากกวาลกษณะของการขมข

แตผลของการขมขตองแสดงใหเหนถงความกดดนและสภาวะครอบงาในแตละบคคล ในคดน�ศาล

ยอมรบวาความกดดนทางสงคมมผลตอการสมรส ในคดน� เปนกรณท�หญงถกขมขใหทาการสมรส

หากไมทาการสมรสจะถกขบไลออกจากหมบานหรอถกขบไลออกจากครอบครวของเธอ คดน� จง

เปนกรณท�คสมรสเขาทาการสมรสเพราะถกขมขอยางรนแรงโดยไมมทางเลอก แมวาจะเปน

ขนบธรรมเนยมประเพณของกลมชนบางพวก การสมรสดงกลาวจงเปนโมฆยะ นอกจากน� ในคด Singh V Singh (1971) เปนกรณท�ชายหญงคสมรสไมเคย

พบเจอกนมากอนท�จะทาการสมรสกน แตการท�หญงตกลงเขาทาการสมรสกบชายเกดจากความ

เคารพนบถอบดามารดาของเธอเอง การสมรสดงกลาวไมไดเกดจากการขมขหรอความกลวแตอยางใด

แตการสมรสดงกลาวไดกระทาไปเพราะหนาท� การสมรสดงกลาวจงสมบรณ นอกจากน� การพจารณาวาการสมรสเกดจากการขมขหรอความกลว ตองม

เหตผลเพยงพอ ในคด Backland V Backland (1968) ชายถกกลาวหาวาทาเดกผหญงทองในระหวาง

อยท�ประเทศไซปรส ตารวจขมขดวยการเขาจบกมและชายคนดงกลาวตองถกดาเนนคดตาม

185 Jonathan Herring. supra note 169. page. 51-52. 186 Matrimonial Causes Act 1973. Section 12. Grounds on Which a Marriage is Voidable.

A marriage celebrated after 31st July 1971 shall be voidable on the following grounds only, that is to say

(c) that either party to the marriage did not validly consent to it, whether in consequence of duress,

mistake, unsoundness of mind or otherwise.

112

กฎหมาย เวนแตชายคนดงกลาวจะทาการสมรสกบเดกหญงคนน� นกจะไมถกดาเนนคดตาม

กฎหมาย ในคดน� ชายผถกกลาวหาปฏเสธขอกลาวหาดงกลาว แตเน�องจากกลวคาขมขของตารวจ

จงทาการสมรสกบเดกหญง โดยในคดน� Simon J. เหนวาการสมรสดงกลาวเปนโมฆยะ เพราะขาด

ความยนยอมในการสมรสเน�องจากการขมข187 (3.2) การสาคญผด (Mistake) การสาคญผดท�เปนเหตใหการสมรสเปนโมฆยะ เกดจาก 2 กรณ188 คอ

การสาคญผดในตวบคคลและการสาคญผดในรปแบบของการประกอบพธสมรส กรณท� 1 การสาคญผดในตวบคคล ไดแก การท�คสมรสฝายหน�งสาคญผด

วาคนท�ตนจะทาการสมรสเปนบคคลอกคนหน� ง กรณน� จะเกดในคดท�มการปลอมตวเปนคนอ�น

(Case of Impersonation) ในคด Militante V. Ogunwomoju (1993) เปนกรณท�หญงเขาทาการสมรส

กบชาย โดยชายเปนผอพยพเขาเมองโดยผดกฎหมาย และช�อท�ใชไมใชช�อท�แทจรงของเขา

การสมรสยอมเปนโมฆยะ แตการสาคญผดในคณสมบตของบคคลไมเปนเหตใหการสมรสเปน

โมฆยะ เชน การสาคญผดวาคสมรสอกฝายหน�งทาอาหารได หรอการท�คสมรสฝายหน�งสาคญผดวา

อกฝายหน�งมฐานะร� ารวย ในคด Wakefield V. Wackay (1807) การสาคญผดวาคสมรสอกฝายหน�งม

ฐานะร� ารวย ไมทาใหความยนยอมในการสมรสเสยไป การสมรสไมเปนโมฆยะ กรณท� 2 การสาคญผดในรปแบบของการประกอบพธการสมรส ในคด

Valier V Valier (1925) การสมรสท�คสมรสฝายหน� งเขาใจวาการประกอบพธสมรสเปนการ

ประกอบพธหม�น การสมรสดงกลาวจงเปนโมฆยะ ในคด Mehta V Mehta (1945) การสาคญผดวา

พธการสมรสเปนพธกรรมทางศาสนา การสมรสเปนโมฆยะ189 (3.3) ความวกลจรต (Unsoundness of Mind) ถาในขณะทาการสมรสคสมรสฝายใดฝายหน� งวกลจรต การสมรสเปน

โมฆยะ ท�งน�หากภายหลงจากการสมรสคสมรสวกลจรต การสมรสไมเปนโมฆยะ (3.4) กรณอ�น ๆ นอกจากการขมข ความสาคญผด ความวกลจรตแลว

ยงหมายความรวมถงกรณดงตอไปน�ดวย (3.4.1) สภาพมนเมา (Drunkenness)190

187 Jonathan Herring. supra note 169. page. 54-55. 188 PM Bromley. NV Lowe. (1992). Family Law : Eight Edition. London: Butter worths. page. 91. 189 Jonathan Herring. supra note 169. page. 55. 190 Jonathan Herring. supra note 169. page. 56.

113

แมหลกการน�จะไมระบชดเจนวาหากคสมรสฝายใดฝายหน�งมสภาพมนเมา

จนกระท�งเปนเหตใหการสมรสเปนโมฆยะจะพจารณาจากส�งใดเปนหลกเกณฑท�แทจรงกตาม

แตหลกการน� ไดมตวอยางคดท�เกดข�น ในคด Sullivan V Sullivan (1812) การสมรสในขณะท�

ชายคสมรสมนเมาจนไมสามารถเขาใจถงพธการสมรส หรอไมรวาส�งใดเกดข�น การสมรสดงกลาว

เปนโมฆยะ ทาใหสามารถพจารณาสภาพอาการมนเมาของคสมรสวาความมนเมาน�นตองถงขนาด

คลายกบการเปนคนวกลจรตจงทาใหการสมรสดงกลาวเปนโมฆยะ (3.4.2) กลฉอฉลและการบดเบอนความจรง (Fraud and Misrepresentation)191 กลฉอฉลและการบดเบอนความจรงในประเทองกฤษไมมผลกระทบตอ

การสมรสท�จะเปนเหตใหการสมรสเปนโมฆยะจากเหตดงกลาวโดยตรง แตหากคสมรสฝายใดฝายหน�ง

ใชกลฉอฉลหรอการบดเบอนความจรง ทาใหคสมรสอกฝายหน�งสาคญผดในตวบคคล หรอสาคญ

ผดในพธการสมรสการสมรสดงกลาวจงเปนโมฆยะ ในคด Swift V Kelly (1835) ในขณะทาการ

สมรสหญงคสมรสปกปดขอเทจจรงวากาลงต� งครรภอยกบบคคลอ�น ในคดน� แมวาการปกปด

ขอเทจจรงอนถอไดวาหญงใชกลฉอฉลปกปดขอเทจจรง แตการปกปดดงกลาวไดนาไปสเหตแหง

การสมรสท�เปนโมฆยะในเร�องอ�นในพระราชบญญตวาดวยการดาเนนคดเพ�อใหขาดจากการสมรส

1973 (Matrimonial Causes Act 1973) มาตรา 12 (f) การสมรสจงเปนโมฆยะ (4) ในขณะทาการสมรส คสมรสฝายหน�งมความผดปกตทางจตใจ ภายใตคานยาม

ของพระราชบญญตสขภาพจต (The Mental Health Act 1983) ทาใหคสมรสอกฝายหน� งไดรบ

ความทกขทรมาน เปนเหตใหไมอาจทาการสมรสได (Mental Disorder)192 การสมรสจะเปนโมฆยะหากในระหวางสมรส คสมรสฝายหน�งมความผดปกต

ทางจตใจ ภายใตคานยามของพระราชบญญตสขภาพจต (The Mental Health Act 1983) ไมวาจะ

ตอเน�องหรอไมตอเน�องกตาม ทาใหคสมรสอกฝายหน� งไดรบความทกขทรมานจากความผดปกต

ทางดานจตใจดงกลาว ซ� งคสมรสฝายท�มความผดปกตน�นไมสามารถท�จะกระทาหนาท�ในชวตค

สมรสไดตามปกตธรรมดาหรอตามกฎหมายได ทาใหความยนยอมในการสมรสไมสมบรณ193

191 Jonathan Herring. supra note 169. page. 57. 192 Matrimonial Causes Act 1973. Section 12. Grounds on Which a Marriage is Voidable.

A marriage celebrated after 31st July 1971 shall be voidable on the following grounds only, that is to say

(d) that at the time of the marriage either party, though capable of giving a valid consent, was

suffering (whether continuously or intermittently) from mental disorder within the meaning of the Mental

Health Act 1983 of such a kind or to such an extent as to be unfitted for marriage. 193 PM Bromley. NV Lowe. supra note 188. page. 95.

114

ในคด Bennett V. Bennett (1969) วนจฉยวาความผดปกตทางดานจตใจรวมถงการท�คสมรสไมเขาใจ

ถงสถานะของการสมรส ซ� งไมมความสามารถในการทาหนาท�ของคสมรสเน�องจากอาการผดปกต

ทางดานจตใจของเขา194 (5) ในระหวางสมรสคสมรสซ� งเปนผรองไดรบความทกขทรมานจากการท�

ค สมรสอกฝายหน� งเปนโรคตดตอทางเพศสมพนธ (กามโรค) ท�สามารถตดตอไปยงผอ�นได

(Venereal Disease)195 การสมรสจะเปนโมฆยะ หากในขณะทาการสมรสคสมรสฝายใดฝายหน�งซ� ง

เปนผถกกลาวหาวาเปนโรคตดตอทางเพศสมพนธ โดยคานยามวาโรคตดตอทางเพศสมพนธได

รวมถงโรคเอดส (AIDS) ดวย เพ�อเปนการปองกนความเสยหายท�อาจเกดข�นจากบคคลท�เปนผท�ม

ความประพฤตท�เปนอนตราย และเพ�อการนาไปสการแกไขบทบญญตกฎหมายตอรฐสภาตอไป196 (6) ในขณะทาการสมรสผถกกลาวหาไดต�งครรภกบบคคลอ�นท�ไมใชผรองทกข

(Pregnancy)197 เปนกรณท�หญงคสมรสไดต�งครรภกบคนอ�นท�ไมใชชายคสมรส โดยหลกการน�

ไดมงคมครองเฉพาะชายคสมรสเทาน�น198 แตในกรณน� ไมรวมถงการท�ชายคสมรสเปนบดาของ

บตรอนเกดกบหญงอ�นกอนท�จะเขาทาการสมรสกบหญงคสมรส199 (7) การสมรสลวง (Sham Marriage)200 การท�คสมรสท�งสองคนลวงหรอเสแสรงท�จะทาการสมรสกนใหถกตองตาม

กฎหมาย แตไมมเจตนาท�จะใชชวตรวมกนในฐานะสามภรยา โดยมวตถประสงคเก�ยวของกบการ

ยายเขามาในประเทศ หรอเพ�อจะมสทธเปนพลเมองในประเทศองกฤษ หรอเพ�อหลกเล�ยงการถก

194 Jonathan Herring. supra note 169. page. 57. 195 Matrimonial Causes Act 1973. Section 12. Grounds on Which a Marriage is Voidable.

A marriage celebrated after 31st July 1971 shall be voidable on the following grounds only, that is to say

(e) that at the time of the marriage the respondent was suffering from venereal disease in a

communicable form. 196 PM Bromley. NV Lowe. supra note 188. page. 96. 197 Matrimonial Causes Act 1973. Section 12. Grounds on Which a Marriage is Voidable.

A marriage celebrated after 31st July 1971 shall be voidable on the following grounds only, that is to say

(f) that at the time of the marriage the respondent was pregnant by some person other than the petitioner. 198 Philip S. James. (1979). Introduction to English Law: Tenth Edition. London: Butter worths. page. 512. 199 Jonathan Herring. supra note 169. page. 57. 200 Jonathan Herring. supra note 169. page. 57.

115

เนรเทศออกนอกประเทศ การสมรสลวงดงกลาวเปนโมฆยะ201 แตไดมคด Vervaeke V. Smith

(1983) เปนกรณท�ชายหญงไดทาการสมรสโดยถกตองตามกฎหมาย แมวาภายหลงการสมรสสาม

ภรยาจะมาพบเจอในบางโอกาส แตการสมรสดงกลาวกมผลสมบรณตามกฎหมาย202

3.2.2.2 สหรฐอเมรกา (The United Stated of America) 1) มลรฐแคลฟอรเนย (California) ประมวลกฎหมายครอบครวของมลรฐแคลฟอรเนย (The California Family Code)

ไดมการบญญตเหตแหงการสมรสท�เปนโมฆะและเหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะไว โดยบญญต

ไวในบทท� 2 หมวด 1 และหมวด 2 (Part 2 Judicial Determination Of Void Or Voidable Marriage:

Chapter 1 Void Marriage: Chapter 2 Voidable Marriage) ท�งน� เหตแหงการเพกถอนการสมรสท�เปน

โมฆยะ กฎหมายไดกาหนดไววาตองมการฟองขอใหศาลพพากษาเพกถอนการสมรสท�เปนโมฆยะ

ใหไมมผลตามกฎหมาย โดยในประมวลกฎหมายครอบครวของมลรฐแคลฟอรเนย กาหนดใหการ

สมรสดงตอไปน� เปนโมฆยะ

(1) การสมรสในกรณท�คสมรสฝายใดฝายหน�งหรอท�งสองฝายอายไมครบ 18 ป

บรบรณ203 และไมไดรบอนญาตจากศาลใหทาการสมรส204 เวนแตตอมาหากคสมรสท�งสองฝาย

อายครบ 18 ปบรบรณ205

201 Jonathan Herring. supra note 169. page. 57. 202 PM Bromley. NV Lowe. supra note 188. page. 95. 203 The California Family Code. Section 301. Two unmarried persons 18 years of age or older, who are nototherwise

disqualified, are capable of consenting to and consummating marriage. 204 The California Family Code. Section 302 (a). An unmarried person under 18 years of age is capable of

consenting to and consummating marriage upon obtaining a court order granting permission to the underage

person or persons to marry.

(b) “The court order and written consent of the parents of each underage person, or of one of the

parents or the guardian of each underage person shall be filed with the clerk of the court, and a certified copy of

the order shall be presented to the county clerk at the time the marriage license is issued” 205 The California Family Code. Section 2210 “A marriage is voidable and may be adjudged a nullity if any of

the following conditions existed at the time of the marriage:

(a) The party who commences the proceeding or on whose behalf the proceeding is commenced was

without the capability of consenting to the marriage as provided in Section 301 or 302, unless, after attaining

the age of consent, the party for any time freely cohabited with the other as his or her spouse.

116

(2) หากคสมรสฝายใดฝายหน�งทาการสมรสสองคร� ง โดยการสมรสคร� งหลง

เกดข�นในระหวางท�การสมรสคร� งแรกยงมผลใชบงคบตามกฎหมาย การสมรสในคร� งหลงเปน

โมฆยะหากเกดจากกรณดงตอไปน�

(2.1) การสมรสในกรณท�คสมรสฝายหน� งไดหายไปตลอดระยะเวลา 5 ป

ตดตอกน และคสมรสอกฝายหน� งไมอาจทราบวาคสมรสท�หายไปน�นยงมชวตอยหรอไม ทาใหค

สมรสอกฝายหน� งนาคดข�นสศาลเพ�อขอใหศาลพพากษาวาการสมรสเปนโมฆะ (Nullity) (เม�อคด

อยระหวางการพจารณาของศาล) ตอมาคสมรสฝายท�นาคดข�นสศาลไดทาการสมรสในคร� งหลงกบ

คสมรสคนใหม ปรากฏวาภายหลงการสมรสในคร� งหลงคสมรสฝายท�หายไปน�นยงมชวตอย และ

การสมรสยงมผลใชบงคบตามกฎหมาย การสมรสในคร� งหลงเปนโมฆยะ

(2.2) ในกรณท�คสมรสฝายหน�งถกเช�อวาไดถงแกความตายแลว ทาใหคสมรส

อกฝายหน�งไดทาการสมรสกบคสมรสคนใหม ปรากฏวาคสมรสท�ถกเช�อวาไดถงแกความตายยงม

ชวตอยและการสมรสยงมผลใชบงคบตามกฎหมาย การสมรสในคร� งหลงเปนโมฆยะ206

(3) การสมรสในขณะท�คสมรสฝายใดฝายหน�งวกลจรต (Unsound mind) เวนแต

ภายหลงจากการสมรส คสมรสท�วกลจรตไดหายจากอาการวกลจรต207

(4) การสมรสในกรณท�คสมรสฝายใดฝายหน� งเขาทาการสมรสเน�องจากถก

หลอกลวง (Fraud) เวนแตคสมรสท�ถกหลอกลวงไดใหความยนยอมในภายหลงในการสมรสอนเกดจาก

การหลอกลวงน�น208

206 The California Family Code. Section 2210. A marriage is voidable and may be adjudged a nullity if any of

the following conditions existed at the time of the marriage:

(b) The spouse of either party was living and the marriage with that spouse was then in force and that

spouse (1) was absent and not known to the party commencing the proceeding to be living for a period of five

successive years immediately preceding the subsequent marriage for which the judgment of nullity is sought or

(2) was generally reputed or believed by the party commencing the proceeding to be dead at the time the

subsequent marriage was contracted. 207 The California Family Code. Section 2210. A marriage is voidable and may be adjudged a nullity if any of

the following conditions existed at the time of the marriage:

(c) Either party was of unsound mind, unless the party of unsound mind, after coming to reason, freely

cohabited with the other as his or her spouse. 208 The California Family Code. Section 2210. A marriage is voidable and may be adjudged a nullity if any of

the following conditions existed at the time of the marriage:

117

(5) การสมรสในกรณท�คสมรสฝายใดฝายหน� งเขาทาการสมรสเน�องจากถกขมข

(Force) เวนแต คสมรสท�ถกขมขไดใหความยนยอมในภายหลงในการสมรสอนเกดจากการขมขน�น209

(6) การสมรสในขณะท�คสมรสฝายใดฝายหน� งมสภาพรางกายท�ไมสามารถ

เขาทาการสมรสไดหรอเปนคนไรความสามารถ และการไรความสามารถน�นยงคงมอยและไมสามารถ

รกษาใหหายได210

การฟองเพ�อขอใหศาลมคาพพากษาแสดงวาการสมรสไมมผลตามกฎหมาย

(Nullity of Marriage)

เน�องจากการสมรสท�เปนโมฆยะตามกฎหมายของมลรฐแคลฟอรเนย ไดกาหนด

ไววาหากการสมรสเปนโมฆยะตามท�กฎหมายบญญตไว เปนเหตใหตองมการฟองคดตอศาลแสดง

วาการสมรสน�นไมมผลตามกฎหมาย211 โดยในการดาเนนการเพ�อใหศาลมคาพพากษาแสดงวาการ

สมรสไมมผลตามกฎหมาย (Nullity of Marriage) กฎหมายของมลรฐแคลฟอรเนย ไดกาหนดบคคล

ท�จะสามารถฟองคดเพ�อขอใหศาลมคาพพากษาแสดงวาการสมรสไมมผลตามกฎหมาย และ

ไดกาหนดระยะเวลาฟองคด ดงตอไปน�

(d) The consent of either party was obtained by fraud, unless the party whose consent was obtained by

fraud afterwards, with full knowledge of the facts constituting the fraud, freely cohabited with the other as his

or her spouse. 209 The California Family Code. Section 2210. A marriage is voidable and may be adjudged a nullity if any of

the following conditions existed at the time of the marriage:

(e) The consent of either party was obtained by force, unless the party whose consent was obtained by

force afterwards freely cohabited with the other as his or her spouse. 210 The California Family Code. Section 2210. A marriage is voidable and may be adjudged a nullity if any of

the following conditions existed at the time of the marriage:

(f) Either party was, at the time of marriage, physically incapable of entering into the marriage state,

and that incapacity continues, and appears to be incurable. 211 The California Family Code. Section 2250. (a) A proceeding based on void or voidable marriage is commenced

by filing a petition entitled “In are the marriage of ____and ____” which shall state that it is a petition for a

judgment of nullity of the marriage.

(b) A copy of the petition together with a copy of a summons in form and content approved by the

Judicial Council shall be served upon the other party to the marriage in the same manner as service of papers in

civil actions generally.

118

(1) เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะในกรณท�คสมรสฝายใดฝายหน�งหรอท�ง

สองฝายอายไมครบ 18 ปบรบรณ ในมาตรา 2210 (a) บคคลท�สามารถฟองคดเพ�อขอใหศาลม

คาพพากษาแสดงวาการสมรสไมมผลตามกฎหมาย ไดแก

(1.1) คสมรสฝายใดฝายหน�ง โดยสามารถฟองคดไดภายใน 4 ปนบแตคสมรส

มอายครบตามท�กฎหมายกาหนด

(1.2) บดามารดา ผปกครอง ผพทกษ หรอผดแลผเยาว โดยตองดาเนนการ

ฟองคดกอนผเยาวมอายครบตามท�กฎหมายกาหนด212

(2) เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะในกรณท�คสมรสฝายหน�งไดหายไปตลอด

ระยะเวลา 5 ปตดตอกน และคสมรสอกฝายหน� งไมอาจทราบวาคสมรสท�หายไปน�นยงมชวตอย

หรอไม หรอในกรณท�คสมรสฝายหน�งถกเช�อวาไดถงแกความตายแลว เปนเหตใหคสมรสอกฝายหน� ง

ทาการสมรสในคร� งหลงกบคสมรสคนใหม ในมาตรา 2210 (b) บคคลท�สามารถฟองคดเพ�อขอให

ศาลมคาพพากษาแสดงวาการสมรสในคร� งหลงไมมผลตามกฎหมาย ไดแก คสมรสฝายใดฝายหน�ง

ในขณะท�ยงมชวตอย หรอคสมรสคนกอน213

(3) เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะในกรณท�คสมรสฝายใดฝายหน�งวกลจรต

ในมาตรา 2210 (c) บคคลท�สามารถฟองคดเพ�อขอใหศาลมคาพพากษาแสดงวาการสมรสไมมผล

ตามกฎหมาย ไดแก คสมรสท�ไดรบความเสยหาย (Party Injured) หรอญาตพ�นอง (Relative) หรอ

212 The California Family Code. Section 2211. A proceeding to obtain a judgment of nullity of marriage, for

causes set forth in Section 2210, must be commenced within the periods and by the parties, as follows:

(a) For causes mentioned in subdivision (a) of Section 2210, by any of the following:

(1) The party to the marriage who was married under the age of legal consent, within four years after

arriving at the age of consent.

(2) A parent, guardian, conservator, or other person having charge of the minor, at any time before the

married minor has arrived at the age of legal consent. 213 The California Family Code. Section 2211. A proceeding to obtain a judgment of nullity of marriage, for

causes set forth in Section 2210, must be commenced within the periods and by the parties, as follows:

(b) For causes mentioned in subdivision (b) of Section 2210, by either of the following:

(1) Either party during the life of the other.

(2) The former spouse.

119

ผพทกษ (Conservator) ของคสมรสท�วกลจรต โดยมระยะเวลาในการฟองคดไดตลอดระยะเวลาท�

คสมรสท�งสองฝายมชวตอย214

(4) เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะในกรณการสมรสเกดจากการหลอกลวง

ในมาตรา 2210 (d) บคคลท�สามารถฟองคดเพ�อขอใหศาลมคาพพากษาแสดงวาการสมรสไมมผล

ตามกฎหมาย ไดแก คสมรสท�ถกหลอกลวงใหทาการสมรส โดยมระยะเวลาฟองคดภายใน 4 ป

นบแตวนทราบถงการหลอกลวงน�น215

(5) เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะในกรณการสมรสเกดจากการขมข

ในมาตรา 2210 (e) บคคลท�สามารถฟองคดเพ�อขอใหศาลมคาพพากษาแสดงวาการสมรสไมมผล

ตามกฎหมาย ไดแก คสมรสท�เขาทาการสมรสเน�องจากถกขมข โดยมระยะเวลาในการฟองคด

ภายใน 4 ปนบแตวนสมรส216

(6) เหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะในกรณท�คสมรสฝายใดฝายหน� งเปนคน

ไรความสามารถในมาตรา 2210 (f) บคคลท�สามารถฟองคดเพ�อขอใหศาลมคาพพากษาแสดงวาการ

สมรสไมมผลตามกฎหมาย ไดแก คสมรสท�ไดรบความเสยหายจากการสมรส (Injured Party) โดยม

ระยะเวลาในการฟองคดภายใน 4 ปนบแตวนสมรส217

214 The California Family Code. Section 2211. A proceeding to obtain a judgment of nullity of marriage, for

causes set forth in Section 2210, must be commenced within the periods and by the parties, as follows:

(c) For causes mentioned in subdivision (c) of Section 2210, by the party injured, or by a relative or

conservator of the party of unsound mind, at any time before the death of either party. 215 The California Family Code. Section 2211. A proceeding to obtain a judgment of nullity of marriage, for

causes set forth in Section 2210, must be commenced within the periods and by the parties, as follows:

(d) For causes mentioned in subdivision (d) of Section 2210, by the party whose consent was obtained

by fraud, within four years after the discovery of the facts constituting the fraud. 216 The California Family Code. Section 2211. A proceeding to obtain a judgment of nullity of marriage, for

causes set forth in Section 2210, must be commenced within the periods and by the parties, as follows:

(e) For causes mentioned in subdivision (e) of Section 2210, by the party whose consent was obtained

by force, within four years after the marriage. 217 The California Family Code. Section 2211 A proceeding to obtain a judgment of nullity of marriage, for

causes set forth in Section 2210, must be commenced within the periods and by the parties, as follows:

(f) For causes mentioned in subdivision (f) of Section 2210, by the injured party, within four years

after the marriage.

120

2) มลรฐเทกซส (Texas)

ในประมวลกฎหมายครอบครวของมลรฐเทกซส (The Texas Family Code) ไมม

การบญญตเร�องเหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะไว หากแตบญญตเหตแหงการเพกถอนการสมรสไว

โดยบญญตไวใน Title 1 The Marriage Relationship: Subtitle C Dissolution Of Marriage: Chapter 6

Suit For Dissolution Of Marriage: Subchapter B Grounds For Annulment218 เหตแหงการเพกถอน

การสมรสน�น กฎหมายไดกาหนดไววาตองมการรองขอใหศาลพพากษาเพกถอนการสมรสเพ�อให

ไมมผลตามกฎหมาย โดยในประมวลกฎหมายครอบครวของมลรฐเทกซสไดกาหนดเหตแหงการ

เพกถอนสมรสดงตอไปน�

(1) การสมรสในขณะท�คสมรสฝายใดฝายหน� งมอาย 16-18 ปสมรสกนโดย

ไมไดรบความยนยอมจากบดามารดา หรอไมมคาส�งศาลอนญาตใหสมรส219

หลกการน�กาหนดวาศาลอาจเพกถอนการสมรสไดหากคสมรสฝายใดฝายหน�ง

มอาย 16-18 ป ซ� งการสมรสเกดข�นโดยไมไดรบความยนยอมจากบดามารดา หรอไมมคาส�งศาลท�

อนญาตใหสมรสดงท�ไดบญญตไวในหมวด 2 หวขอ B และ E220 โดยกฎหมายกาหนดวาหากค

สมรสฝายใดฝายหน�งอายไมถง 18 ปไมสามารถทาการสมรสไดและเจาหนาท�รฐไมสามารถจดทะเบยน

สมรสและออกใบทะเบยนสมรสไดเพราะฝาฝนตอกฎหมาย221 แตกรณอายของชายหญงคสมรส

218 แปลวา เร�องท� 1 ความสมพนธระหวางสามภรยา : หมวด C การส�นสดการสมรส: หวขอท� 6 การดาเนนคด

เพ�อใหการสมรสส�นสดลง: หวขอยอย B เหตแหงการเพกถอนการสมรส 219 The Texas Family Code. Section 6.102 Annulment of Marriage of Person Under Age 18.

(a) The court may grant an annulment of a marriage of a person 16 years of age or older but under 18

years of age that occurred without parental consent or without a court order as provided by Subchapters B and

E, Chapter 2

(b) A petition for annulment under this section may be filed by:

(1) a next friend for the benefit of the underage party;

(2) a parent; or

(3) the judicially designated managing conservator or guardian of the person of the underage

party, whether an individual, authorized agency, or court.

(c) A suit filed under this subsection by a next friend is barred unless it is filed within 90 days after

the date of the marriage. 220 The Texas family Code Chapter 2 The Marriage Relationship: Subchapter B Underage Applicants: Subchapter E

Marriage Without Formalities. 221 The Texas Family Code. Section 2.101 General Age Requirement.

121

ซ� งมอายไมถง 18 ปน�นไดมกฎหมายยกเวนไว กลาวคอ ในกรณท�ชายหญงคสมรสมอาย 16 ปแต

ไมถง 18 ปเจาหนาท�จะทาการจดทะเบยนสมรสใหหากไดรบความยนยอมจากบดามารดา (Parental

Consent ) ซ� งการใหความยนยอมตองเปนลายลกษณอกษรในแบบฟอรมท�กฎหมายกาหนดพรอม

ท�งตองมการสาบานตน ถาหากไมมบดามารดาคสมรสตองขอใหศาลส�งอนญาตใหทาการสมรส

หรอ ในกรณท�ศาลต�งบคคลอ�นเปนผใหความยนยอมในการสมรสคสมรสตองไดรบความยนยอม

จากบคคลดงกลาว โดยการใหความยนยอมน� คสมรสตองทาการสมรสภายใน 30 วนนบแตไดรบ

ความยนยอม222 บคคลผสามารถฟองขอเพกถอนการสมรสในกรณน� ไดแก บดามารดา ผมอานาจ

Except as otherwise provided by this subchapter or on a showing that a prior marriage has been

dissolved, a county clerk may not issue a marriage license if either applicant is under 18 years of age. 222 The Texas Family Code. Section 2.102 Parental Consent for Underage Applicant.

(a) If an applicant is 16 years of age or older but under 18 years of age, the county clerk shall issue the

license if parental consent is given as provided by this section.

(b) Parental consent must be evidenced by a written declaration on a form supplied by the county

clerk in which the person consents to the marriage and swears that the person is a parent (if there is no person

who has the court-ordered right to consent to marriage for the applicant) or a person who has the court-ordered

right to consent to marriage for the applicant (whether an individual, authorized agency, or court).

(c) Except as otherwise provided by this section, consent must be acknowledged before a county clerk.

(d) If the person giving parental consent resides in another state, the consent may be acknowledged

before an officer authorized to issue marriage licenses in that state.

(e) If the person giving parental consent is unable because of illness or incapacity to comply with the

provisions of Subsection (c) or (d), the consent may be acknowledged before any officer authorized to take

acknowledgments. A consent under this subsection must be accompanied by a physician's affidavit stating that

the person giving parental consent is unable to comply because of illness or incapacity.

(f) Parental consent must be given at the time the application for the marriage license is made or not

earlier than the 30th day preceding the date the application is made.

(g) A person commits an offense if the person knowingly provides parental consent for an underage

applicant under this section and the person is not a parent or a person who has the court-ordered right to consent

to marriage for the applicant. An offense under this subsection is a Class A misdemeanor.

(h) A parent or a person who has the court-ordered right to consent to marriage for the applicant

commits an offense if the parent or other person knowingly provides parental consent under this section for an

applicant who is younger than 16 years of age or who is presently married to a person other than the person the

applicant desires to marry. An offense under this subsection is a felony of the third degree.

122

จดการแทน (Next Friend) หรอศาล ท�งน� ระยะเวลาในการย�นฟองขอเพกถอนการสมรสสามารถ

กระทาไดภายใน 90 วนนบแตวนสมรส และในกรณน� ไมสามารถรองขอเพกถอนการสมรสไดหาก

คสมรสท�งสองฝายมอายครบ 18 ปบรบรณ223

(2) การสมรสท�ในขณะทาการสมรสคสมรสฝายใดฝายหน�งมอาการมนเมาจาก

เคร�องด�มแอลกอฮอล หรอสารเสพตด (Under Influence of Alcohol or Narcotics)224

ศาลอาจเพกถอนการสมรสไดหากปรากฏวาในขณะทาการสมรสคสมรสฝาย

ซ� งเปนผรองขอเพกถอนการสมรส (Petitioner) อยภายใตอทธพลของเคร�องด�มแอลกอฮอล หรอ

สารเสพตด และเปนผลใหไมมความสามารถในการใหความยนยอมในการสมรส และภายหลงจาก

อทธพลของเคร�องด�มแอลกอฮอล หรอสารเสพตดส�นสดลงหรอหมดลง คสมรสซ� งเปนฝายรองขอ

เพกถอนการสมรสไมสมครใจอยกนฉนสามภรยากบคสมรสอกฝายหน�ง

(3) การสมรสท�คสมรสฝายใดฝายหน�งหรอท�งสองฝายมภาวะไรสมรรถภาพ

ทางเพศอยางถาวร (Impotency)225

(i) A parent or person who has the legal authority to consent to marriage for an underage applicant

who gives consent under this section shall provide:

(1) proof of the parent's or person's identity under Section 2.005(b); and

(2) proof that the parent or person has the legal authority to consent to marriage for the applicant

under rules adopted under Subsection (j)

(j) The executive commissioner of the Health and Human Services Commission shall adopt rules

detailing acceptable proof of the legal authority to consent to the marriage of an underage applicant. In

adopting rules, the executive commissioner shall ensure that the rules:

(1) adequately protect against fraud; and

(2) do not create an undue burden on any class of person legally entitled to consent to the marriage of

an underage applicant. 223 The Texas Family Code. Section 6.103 Underage Annulment Barred by Adulthood.

A suit to annul a marriage may not be filed under Section 6.102 by a parent, managing conservator, or

guardian of a person after the 18th birthday of the person. 224 The Texas Family Code. Section 6.105 Under Influence of Alcohol or Narcotics..

The court may grant an annulment of a marriage to a party to the marriage if:

(1) at the time of the marriage the petitioner was under the influence of alcoholic beverages or

narcotics and as a result did not have the capacity to consent to the marriage; and

(2) the petitioner has not voluntarily cohabited with the other party to the marriage since the effects of

the alcoholic beverages or narcotics ended.

123

ศาลอาจเพกถอนการสมรสไดหากปรากฏวาในขณะทาการสมรสคสมรสฝาย

ใดฝายหน�ง มภาวะไรสมรรถภาพทางเพศ กลาวคอ ในขณะทาการสมรสคสมรสฝายใดฝายหน�งม

อาการทางกายภาพหรอทางจตใจ อนเปนภาวะของการไรสมรรถภาพทางเพศอยางถาวร

(Permanently Impotent) และในขณะทาการสมรสคสมรสฝายซ� งเปนผรองขอเพกถอนการสมรส

(Petitioner) ไมทราบถงภาวะไรสมรรถภาพทางเพศดงกลาว และเม�อคสมรสฝายผรองขอเพกถอน

การสมรสทราบถงภาวะไรสมรรถภาพทางเพศของคสมรสอกฝายหน�งน�น คสมรสฝายผรองขอเพก

ถอนการสมรสไมสมครใจอยกนฉนสามภรยากบคสมรสอกฝายหน�ง

(4) การสมรสท�เกดจากการหลอกลวง ขมข หรอถกบงคบ (Fraud Duress or

Force)226

ศาลอาจเพกถอนการสมรสไดหากปรากฏวาในขณะทาการสมรสคสมรสฝาย

ใดฝายหน�งเขาทาการสมรสเน�องจากถกหลอกลวง ขมข หรอถกบงคบ และเม�อคสมรสฝายผรองขอ

เพกถอนการสมรสทราบถงการหลอกลวง หรอต�งแตพนจากการขมขหรอพนจากการถกบงคบ และ

คสมรสฝายผรองขอเพกถอนการสมรสไมสมครใจอยกนฉนสามภรยากบคสมรสอกฝายหน�ง

(5) การสมรสท�คสมรสฝายใดฝายหน�งมอาการปวยทางจตจนไมสามารถให

ความยนยอมในการสมรสได (Mental Incapacity)227

225 The Texas Family Code. Section 6.106 Impotency.

The court may grant an annulment of a marriage to a party to the marriage if:

(1) either party, for physical or mental reasons, was permanently impotent at the time of the marriage;

(2) the petitioner did not know of the impotency at the time of the marriage; and

(3) the petitioner has not voluntarily cohabited with the other party since learning of the impotency. 226 The Texas Family Code. Section 6.107 Fraud Duress or Force.

The court may grant an annulment of a marriage to a party to the marriage if:

(1) the other party used fraud, duress, or force to induce the petitioner to enter into the marriage; and

(2) the petitioner has not voluntarily cohabited with the other party since learning of the fraud or since

being released from the duress or force. 227 The Texas Family Code. Section 6.108 Mental Incapacity.

(a) The court may grant an annulment of a marriage to a party to the marriage on the suit of the party

or the party's guardian or next friend, if the court finds it to be in the party's best interest to be represented by a

guardian or next friend, if:

(1) at the time of the marriage the petitioner did not have the mental capacity to consent to

marriage or to understand the nature of the marriage ceremony because of a mental disease or defect; and

124

ในกรณน�ศาลเพกถอนการสมรสไดแบงไดเปน 2 กรณดงน�

(5.1) กรณฝายท�มอาการปวยทางจตเปนผรองขอเพกถอนการสมรส

ในกรณน� บคคลผมอานาจรองขอเพกถอนการสมรสไดแก ผปกครอง หรอ

ผมอานาจจดการแทน โดยสามารถรองขอใหศาลมคาส�งเพกถอนการสมรสไดหากปรากฏวา

ในขณะทาการสมรสคสมรสฝายหน� งไมมความสามารถในการใหความยนยอมในการสมรส

(Mental Capacity to Consent to Marriage) หรอปวยดวยอาการจตบกพรองเปนเหตใหไมเขาใจถง

พธการสมรส และเม�อคสมรสฝายผรองขอเพกถอนการสมรสซ� งเปนคสมรสฝายท�ไมใหความยนยอม

ในการสมรสหรอฝายท�มอาการจตบกพรอง สามารถรบรและเขาใจถงความสมพนธในการสมรส

ของตนเองในภายหลง คสมรสดงกลาวไมสมครใจอยกนฉนสามภรยากบคสมรสอกฝายหน�ง

(5.2) กรณคสมรสฝายท�ไมมอาการปวยทางจตเปนผรองขอเพกถอนการสมรส

ในขณะทาการสมรสคสมรสฝายหน� งไมมความสามารถในการใหความ

ยนยอมในการสมรส หรอปวยดวยอาการจตบกพรองเปนเหตใหไมเขาใจถงพธการสมรส และ

ในขณะทาการสมรสคสมรสฝายเพกถอนการสมรสไมทราบหรอมเหตท�ไมสามารถทราบถงการ

ท� คสมรสอกฝายหน� งมอาการจตบกพรองน� น และคสมรสฝายผ รองขอเพกถอนการสมรส

(ซ� งเปนคสมรสฝายท�ไมมอาการจตบกพรอง) เม�อทราบถงการท�คสมรสอกฝายหน�งมอาการจตบกพรอง

ทาใหไมสมครใจอยกนฉนสามภรยากบคสมรสฝายน�น

(6) การท�คสมรสฝายใดฝายหน� งปกปดเร�องท�ตนเองหยารางกบคสมรสคนกอน

(Concealed Divorce)228

(2) since the marriage ceremony, the petitioner has not voluntarily cohabited with the other

party during a period when the petitioner possessed the mental capacity to recognize the marriage relationship.

(b) The court may grant an annulment of a marriage to a party to the marriage if:

(1) at the time of the marriage the other party did not have the mental capacity to consent to

marriage or to understand the nature of the marriage ceremony because of a mental disease or defect;

(2) at the time of the marriage the petitioner neither knew nor reasonably should have

known of the mental disease or defect; and

(3) since the date the petitioner discovered or reasonably should have discovered the mental

disease or defect, the petitioner has not voluntarily cohabited with the other party. 228 The Texas Family Code. Section 6.109 Concealed Divorce.

(a) The court may grant an annulment of a marriage to a party to the marriage if:

(1) the other party was divorced from a third party within the 30-day period preceding the

date of the marriage ceremony;

125

ศาลอาจเพกถอนการสมรสไดหากปรากฏวาในการสมรสระหวางคสมรสน�นค

สมรสฝายหน�งไดเคยสมรสมาแลวและไดหยาขาดจากคสมรสเดมภายใน 30 วนกอนการสมรสใน

คร� งหลงกบคสมรสฝายผรองขอเพกถอนการสมรส โดยในขณะทาการสมรสคสมรสฝายผรองขอ

เพกถอนการสมรสไมรถงการหยารางหรอไมมเหตอนควรรถงการหยารางดงกลาว และเม�อคสมรส

ฝายผรองขอเพกถอนการสมรสทราบในภายหลงถงการหยารางของคสมรสอกฝายหน�งน�นทาใหค

สมรสฝายผรองขอเพกถอนการสมรสไมสมครใจอยกนฉนสามภรยากบคสมรสอกฝายหน� ง ท�งน�

เหตแหงการเพกถอนการสมรสดงกลาวไมสามารถเพกถอนการสมรสไดหากพนระยะเวลา 1 ป

นบแตวนสมรส

(7) การท�คสมรสไมทาพธสมรสภายใน 72 ช�วโมงนบแตไดรบใบทะเบยน

สมรส (72 Hour Waiting Period Exceptions)229

ศาลอาจมคาส�งใหเพกถอนการสมรสไดหากคสมรสไดรบใบทะเบยนสมรส

และไมทาพธสมรสภายใน 72 ช�วโมงนบแตไดรบใบทะเบยนสมรสน�น และไมไดรบการยกเวน

ตามกฎหมายในมาตรา 2.204230 กลาวคอ เม�อคสมรสท�งสองฝายจดทะเบยนสมรสและไดรบ

(2) at the time of the marriage ceremony the petitioner did not know, and a reasonably

prudent person would not have known, of the divorce; and

(3) since the petitioner discovered or a reasonably prudent person would have discovered the

fact of the divorce, the petitioner has not voluntarily cohabited with the other party.

(b) A suit may not be brought under this section after the first anniversary of the date of the marriage. 229 The Texas Family Code. Section 6.110 Marriage Less Than 72 Hours After Issuance of License.

(a) The court may grant an annulment of a marriage to a party to the marriage if the marriage

ceremony took place in violation of Section 2.204 during the 72-hour period immediately following the

issuance of the marriage license.

(b) A suit may not be brought under this section after the 30th day after the date of the marriage. 230 The Texas Family Code. Section 2.204 72-Hour Waiting Period; Exceptions.

(a) Except as provided by this section, a marriage ceremony may not take place during the 72-hour

period immediately following the issuance of the marriage license.

(b) The 72-hour waiting period after issuance of a marriage license does not apply to an applicant

who:

(1) is a member of the armed forces of the United States and on active duty;

(2) is not a member of the armed forces of the United States but performs work for the

United States Department of Defense as a department employee or under a contract with the department;

(3) obtains a written waiver under Subsection (c); or

126

ใบทะเบยนสมรสแลวตองทาพธสมรสภายใน 72 ช�วโมงนบแตไดรบทะเบยนสมรสดงกลาว

โดยกฎหมายไดยกเวนบคคลบางจาพวกไววาไมตองทาพธสมรสภายใน 72 ช�วโมง ไดแก บคคล

ซ� งเปนทหารของกองทพสหรฐอเมรกา หรอเปนพนกงานทางานในกระทรวงกลาโหมสหรฐอเมรกา

หรอเปนบคคลผซ� งไดรบอนญาตจากศาลใหทาการสมรสเม�อพนระยะเวลา 72 ช�วโมงนบแตไดรบ

ใบทะเบยนสมรส

3.3 วเคราะหเปรยบเทยบโมฆยะกรรมตามบรรพ 1 กบการสมรสท�เปนโมฆยะตามบรรพ 5

แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และวเคราะหเปรยบเทยบเหตแหงการสมรสท�

เปนโมฆยะตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5 และกฎหมายตางประเทศ

3.3.1 วเคราะหเปรยบเทยบความเปนโมฆยะกรรมตามบรรพ 1 กบการสมรสท�เปน

โมฆยะตามบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย 1) กรณอาย และการใหความยนยอมของบดามารดา ผปกครอง หรอบคคลท�ตองให

ความยนยอมตามกฎหมาย หลกกฎหมายเก�ยวกบอายน�น ในบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดม

กฎหมายกาหนดเก�ยวกบการทานตกรรมของผเยาว วาเม�อบคคลใดยงเปนผเยาวอยถอวาเปนผหยอน

ความสามารถและถกจากดความสามารถในการทานตกรรม โดยกฎหมายกาหนดวาผเยาวทา

นตกรรมใดจะตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมกอน หากไมไดรบความยนยอมจาก

ผแทนโดยชอบธรรมนตกรรมท�ไดกระทาไปมผลเปนโมฆยะ กรณน� มขอยกเวนวาหากผแสดง

เจตนาในการทานตกรรมมอายไมครบ 20 ปบรบรณแตบคคลดงกลาวมอายครบ 17 ปบรบรณและ

ทาการสมรสโดยชอบดวยกฎหมายแลวน�นถอวาบคคลน�นบรรลนตภาวะโดยการสมรส เม�อบคคล

ดงกลาวไดแสดงเจตนาในการทานตกรรมภายหลงจากบรรลนตภาวะโดยการสมรสแลว

แมวาผแสดงเจตนาน�นจะไมไดรบความยนยอมจากบดามารดาหรอบคคลท�ตองใหความยนยอม

ตามกฎหมายกตาม นตกรรมน�นไมมผลเปนโมฆยะ เพราะกฎหมายถอวาบคคลผแสดงเจตนาในการ

ทานตกรรมน�นบรรลนตภาวะโดยการสมรสแลว นอกจากน� ไดมขอยกเวนในสวนของการทา

นตกรรมของผเยาวหากเปนกรณท�ผเยาวสามารถกระทาไดโดยลาพงและกฎหมายไดกาหนด

ขอยกเวนไว เชน กรณผเยาวทานตกรรมเปนการสมควรแกฐานานรปแหงตนและเปนการอนจาเปน

(4) completes a premarital education course described by Section 2.013, and who provides

to the county clerk a premarital education course completion certificate indicating completion of the premarital

education course not more than one year before the date the marriage license application is filed with the clerk.

127

ในการดารงชพ ผเยาวสามารถทานตกรรมไดโดยไมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบ

ธรรม และนตกรรมน�นมผลสมบรณไมเปนโมฆยะกรรมแตอยางใด

ในกรณการสมรสของผ เยาวเก�ยวกบอายของคสมรสในบรรพ 5 แหงประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย ไดกาหนดอายของชายหญงท�จะทาการสมรส คอมอายครบ 17 ปบรบรณ

ท�งสองคน หากชายหญงคสมรสอายไมครบ 17 ปบรบรณทาการสมรสกนการสมรสดงกลาวมผล

เปนโมฆยะ หลกเกณฑในเร�องอายน� มขอยกเวนวาการสมรสไมเปนโมฆยะหากชายหญงท�มอายไม

ครบ 17 ปบรบรณทาการสมรสกนเน�องจากไดรบอนญาตจากศาลใหทาการสมรส นอกจากน� ในการสมรสของผเยาว คอ ชายหญงท�มอายครบ 17 ปบรบรณแลว แตยง

เปนผเยาวอยเพราะอายยงไมครบ 20 ปบรบรณหรอมไดสมรสตามกฎหมาย กฎหมายไดกาหนดไว

ใหบดา มารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครองใหความยนยอมกอนจงจะทาการสมรสได

หากสมรสไปโดยไมไดรบความยนยอมของบคคลดงกลาวการสมรสเปนโมฆยะ ผเขยนเหนวาในหลกเกณฑเก�ยวกบอายน� เจตนารมณของกฎหมาย คอ ตองการมง

คมครองตวผเยาวเปนสาคญท�งในเร�องของการแสดงเจตนาในการทานตกรรมหรอการแสดงเจตนา

ในการสมรส ซ� งเม�อเปรยบเทยบระหวางประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 1 และบรรพ 5

แลวกหมายไดบญญตใหมความแตกตางในการกาหนดอายข�นต�าไว กลาวคอ การแสดงเจตนาใน

การทานตกรรมกฎหมายกาหนดอายท�สามารถทานตกรรมไดคออายครบ 20 ปบรบรณหรอเม�อได

ทาการสมรสถกตองตามกฎหมาย และการทานตกรรมตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบ

ธรรม สวนในการสมรสกฎหมายกาหนดอาย 17 ปบรบรณและตองไดรบความยนยอมจากบดา

มารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครอง หลกเกณฑในเร�องอายไดกาหนดขอยกเวนไวแตกตางกน

โดยในสวนของการแสดงเจตนาในการทานตกรรมมบทกฎหมายกาหนดไววาการทานตกรรมใดท�

ผเยาวสามารถกระทาไดเองโดยลาพงโดยไมตองไดรบความยนยอมจากบดามารดาหรอบคคลท�ตอง

ใหความยนยอมตามกฎหมาย โดยกาหนดไวใน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 22231

มาตรา 23232 มาตรา 24233 และมาตรา 25234 สาหรบการสมรสมขอยกเวนเพยงกรณเดยว คอกรณศาล

231 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 22 บญญตวา “ผเยาวอาจทาการใดๆไดท�งส�นหากเปนเพยงเพ�อจะ

ไดไปซ�งสทธอนใดอนหน�งหรอเปนการเพ�อใหหลดพนจากหนาท� อนใดอนหน�ง”. 232 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 23 บญญตวา “ผเยาวอาจทาการใดๆไดท�งส�นซ� งเปนการตองทาเอง

เฉพาะตว”. 233 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 24 บญญตวา “ผเยาวอาจทาการใดๆไดท�งส�นซ� งเปนการสมแก

ฐานานรปแหงตนและเปนการอนจาเปนในการดารงชพตามสมควร”. 234 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 25 บญญตวา “ผเยาวอาจทาพนยกรรมไดเม�ออายสบหาปบรบรณ”.

128

อนญาตใหคสมรสทาการสมรสในกรณท�ชายหรอหญงอายยงไมครบ 17 ปบรบรณ แตท�งน� ในสวน

ของหลกเกณฑในเร�องการใหความยนยอมของบดา มารดา ผแทนโดยชอบธรรม หรอบคคลท�ตอง

ใหความยนยอมตามกฎหมายในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 1 และบรรพ 5

ไดมบทบญญตท�เหมอนกน หากแตใชถอยคาในตวบทท�แตกตางกน คอในสวนของการแสดง

เจตนาในการทานตกรรม ตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรม สาหรบความยนยอมใน

การสมรสตองไดรบความยนยอมจากบดา มารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครอง ผเขยนเหนวา

แมบทบญญตแหงกฎหมายจะบญญตขอความแตกตางกน หากแตความประสงคแหงกฎหมายคอ

ตองการท�จะมงคมครอง ดแล การแสดงเจตนาของผเยาวท�งในการทานตกรรมและการสมรสน�นเอง

เพราะหากไมไดรบความยนยอมดงกลาวแลวผลท�ตามมาคอการทานตกรรมเปนโมฆยะ หรอทาให

การสมรสเปนโมฆยะแลวแตกรณ 2) กรณความสาคญผด ในกรณของการแสดงเจตนาในการทานตกรรมโดยความสาคญผด ในบรรพ 1 แหง

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มบทบญญตท�งในกรณของความสาคญผดท�มผลเปนโมฆะ

กรรมและความสาคญผดท�มผลเปนโมฆยะกรรม ท�งน�กฎหมายพจารณาจากการมงทานตกรรมของ

ผแสดงเจตนาวาเกดจากความสาคญผดในนตกรรมน�นมากนอยแคไหนเพยงใด โดยการแสดง

เจตนาในการทานตกรรมอนเกดจากความสาคญผดท�จะเปนเหตใหการทานตกรรมน�นเปนโมฆะ

ตองเปนกรณความสาคญผดในส�งซ� งเปนสาระสาคญแหงนตกรรม อนไดแก ความสาคญผดใน

ลกษณะของนตกรรมหรอวตถประสงคของนตกรรม ความสาคญผดในตวบคคลซ� งเปนคกรณแหง

นตกรรม ซ� งความสาคญผดดงกลาวถอวาเปนส�งซ� งเปนสาระสาคญแหงนตกรรม นตกรรมท�ทาข�น

โดยความสาคญผดในลกษณะน� จงเปนโมฆะ แตการแสดงเจตนาในการทานตกรรมอนเกดจาก

ความสาคญผดท�จะเปนเหตใหการทานตกรรมน�นเปนโมฆยะเปนกรณท�การแสดงเจตนาในการทา

นตกรรมไดกระทาลงเพราะความสาคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพยสน และตองเปน

ความสาคญผดในคณสมบตซ� งปกตถอวาเปนสาระสาคญ อนมผลทาใหผแสดงเจตนาในการทา

นตกรรมโดยสาคญผดน�นไดกระทาลงไป หากมไดมความสาคญผดดงกลาวนตกรรมน�นคงไมได

กระทาข�น ซ� งคณสมบตของบคคลหรอทรพยสนซ� งตามปกตถอวาเปนสาระสาคญ หมายความถง

คณลกษณะท� งหลายท� งปวงท�กระทบกระเทอนถงความเช�อถอของบคคลหรอทรพยอนเปน

สาระสาคญ กลาวคอเปนคณสมบตท�จะทาใหบคคลหรอทรพยตางลกษณะตางชนดตางประเภทไป

จากความเขาใจของผแสดงเจตนาในการทานตกรรมน�นดวยจงเปนโมฆยะกรรม สาหรบการทา

นตกรรมโดยความสาคญผดน�กฎหมายบญญตขอยกเวนไววาบคคลผทานตกรรมไมสามารถยกเหต

129

แหงความสาคญผดเพ�อใหนตกรรมเปนโมฆะหรอโมฆยะไดหากบคคลผทานตกรรมประมาท

เลนเลออยางรายแรง ในกรณของการสมรสในบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชย กฎหมาย

กาหนดไวโดยเฉพาะเจาะจงวาหากการสมรสเกดจากความสาคญผดตวคสมรส การสมรสดงกลาว

เปนโมฆยะ โดยการสาคญผดตวคสมรสน� ถอวาเปนการเขาใจผดในตวบคคลอนเปนผลทาใหมได

ทาการสมรสกบบคคลท�ตนประสงคจะทาการสมรสดวย ผเขยนเหนวากรณน� ถอวาเปนความสาคญ

ผดในส�งซ� งเปนสาระสาคญในการสมรสดวยเพราะการสมรสคอการต�งตนของการดาเนนชวตของ

คสมรส รวมทกขรวมสข ดงน�นบคคลท�จะทาการสมรสกนจะตองเปนบคคลท�ตนประสงคจะทา

การสมรสดวย แตหากการสมรสเกดจากความสาคญผดในฐานะหรอคณสมบตของบคคล

ความสาคญผดในช�อของบคคล กไมเปนเหตใหการสมรสเปนโมฆยะแตอยางใด อยางไรกตามกรณ

การสมรสเกดจากการสาคญผดตวคสมรสไมมบทบญญตเก�ยวกบการสมรสอนเกดจากความ

ประมาทเลนเลออยางรายแรงจงเปนเหตใหการสาคญผดตวคสมรสน�นวาจะมผลเปนอยางไร ดงน�

จงถอไดวาหากคสมรสเขาทาการสมรสโดยการสาคญผดตวและการสาคญผดน�นเกดจากความ

ประมาทเลนเลออยางรายแรงของตนเอง การสมรสดงกลาวกไมเปนโมฆยะ ไมเปนเหตเพกถอน

การสมรส 3) กรณกลฉอฉล ในบรรพ 1 แหง ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ไดมบทบญญตกาหนดถงการ

แสดงเจตนาในการทานตกรรมไววาหากบคคลใดไดแสดงเจตนาในการทานตกรรมเพราะถกกลฉอฉล

นตกรรมดงกลาวเปนโมฆยะ และในสวนของการทานตกรรมดงกลาวกฎหมายยงกาหนดวา

กลฉอฉลน�นจะตองถงขนาด ซ� งถามไดมกลฉอฉลดงกลาว นตกรรมอนเปนโมฆยะน�นคงจะมได

กระทาข�น ท�งน� เน�องจากกลฉอฉลถอวาเปนการกระทาท�ใชอบายหลอกลวง ปกปดขอเทจจรง ทาให

ผแสดงเจตนาไมสามารถแสดงเจตนาไดตามท�ใจสมครหรอมงประสงค เพราะการกระทาของคกรณ

คอการหลอกลวงน�นเอง มผลทาใหเปนการแสดงเจตนาบกพรอง ดงน�การท�ผแสดงเจตนาในการทา

นตกรรมไดมการแสดงเจตนาในการทานตกรรมน�น แตไดกระทาข�นเพราะคกรณอกฝายใชกลฉอฉล

อบายหลอกลวง กฎหมายบญญตใหนตกรรมดงกลาวมผลเปนโมฆยะ นอกจากน� ในประมวล

กฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 1 ไดมบทบญญตเก�ยวกบการแสดงเจตนาเพราะถกกลฉอฉลอนเกด

จากบคคลภายนอก โดยกฎหมายกาหนดวาการแสดงเจตนาอนเกดจากกลฉอฉลโดยบคคลภายนอก

จะเปนโมฆยะตอเม�อคกรณอกฝายหน�งไดรหรอควรจะรถงกลฉอฉลน�น ดงน�ถาหากคกรณไมทราบ

ถงกลฉอฉลน�นนตกรรมดงกลาวกไมเปนโมฆยะแตอยางใด และในประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย บรรพ 1 ไดมการบญญตเก�ยวกบกลฉอฉลโดยการน�ง หากการแสดงเจตนาในการทานตกรรม

130

ท�คสญญาไดกระทาลงเปนนตกรรมสองฝาย และคกรณฝายหน� งจงใจน�งเสยไมแจงขอความจรง

หรอคณสมบตอนคกรณอกฝายหน� งมไดร โดยการน�งดงกลาวจะเปนกลฉอฉลตอเม�อคกรณฝายท�

น�งน�นหากไมน�งเสย ผแสดงเจตนาทานตกรรมกคงไมทานตกรรมดงกลาว

ในกรณของการสมรสอนเกดจากกลฉอฉล ในบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพง

และพาณชย การสมรสอนเกดจากกลฉอฉลมผลเปนโมฆยะ โดยในบรรพ 5 กฎหมายกาหนด

รายละเอยดไวแตเพยงวาการสมรสน�นเปนโมฆยะเม�อคสมรสฝายท�ทาการสมรสโดยถกกลฉอฉล

ไดเขาทาการสมรสโดยถกกลฉอฉลถงขนาดซ� งถามไดมกลฉอฉลน�นการสมรสกจะไมเกดข�น

การสมรสท�เกดจากกลฉอฉลดงกลาวเปนโมฆยะ นอกจากน� ในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

บรรพ 5 ไดมบทบญญตในกรณของการสมรสอนเกดจากกลฉอฉลโดยบคคลท�สามไววา หากการ

สมรสอนเกดจากกลฉอฉลโดยบคคลท�สามน� คสมรสอกฝายหน�งรเหนดวย การสมรสเปนโมฆยะ

แตหากคสมรสอกฝายไมรถงกลฉอฉลน�นการสมรสไมเปนโมฆยะกรณน� คลายคลงกบประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 1 แตในกรณของการสมรสอนเกดจากกลฉอฉลมไดกาหนดใน

กรณกลฉอฉลโดยการน�ง และในกรณท�คสมรสฝายท�ถกกลฉอฉลประมาทเลนเลออยางรายแรง

จนกระท�งทาการสมรสกบคสมรสฝายท�ใชกลฉอฉลน�น ในบรรพ 5 ไมมบทบญญตในกฎหมาย

กาหนดไวแตอยางใด 4) กรณขมข ในกรณการทานตกรรมเน�องจากการถกขมข ในบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพง

และพาณชย ไดกาหนดวาการแสดงเจตนาในการทานตกรรมเพราะถกขมขมผลเปนโมฆยะ ท�งน�

แมวาผท�แสดงเจตนาทานตกรรมอกฝายหน�งจะรตววากาลงแสดงเจตนาทานตกรรม หากแตกระทา

ไปเพราะมการขมขเกดข�นการแสดงเจตนาในการทานตกรรมน�นถอวาไดกระทาไปโดยขาดความ

สมครใจในการแสดงเจตนาน�นเอง โดยในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 1 กฎหมายได

กาหนดถงถงภยอนเกดจากการขมขวาจะตองเปนการขมขท�จะใหผถกขมขมมลตองกลว ซ� งถามได

มการขมขเชนน�น การทานตกรรมน�นกคงจะมไดกระทาข�น และกฎหมายไดบญญตครอบคลมใน

สวนของการแสดงเจตนาในการทานตกรรมเพราะถกขมขโดยบคคลภายนอกวานตกรรมท�ทาข�น

ดงกลาวมผลเปนโมฆยะดวยเชนกน โดยการแสดงเจตนาในการทานตกรรมอนเกดจากการขมขได

มบทบญญตอนเปนขอยกเวนไววา หากการขมขใหแสดงเจตนาในการทานตกรรมเปนการขวาจะ

ใชสทธตามปกตนยม หรอ การแสดงเจตนาในการทานตกรรมไดกระทาไปเพราะนบถอยาเกรง ไม

ถอวาการแสดงเจตนาในนตกรรมน�นไดกระทาเพราะถกขมข นตกรรมดงกลาวจงไมเปนโมฆยะ สาหรบการสมรสอนเกดจากการขมขน�น ในบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย ไดกาหนดวาเปนเหตใหการสมรสเปนโมฆยะวาหากคสมรสไดทาการสมรสโดยถกขมข

131

อนถงขนาดซ�งถามไดทาการขมขน�นจะไม ทาการสมรส โดยความเกรงกลวจากการถกขมขน� จะตอง

ถงขนาดท�วญ�ชนมมลท�จะตองเกรงกลววาจะเกดอนตรายหรอความเสยหายข�น อยางไรกตามกรณ

การสมรสเกดจากการขมขไมมบทบญญตเก�ยวกบการขมขโดยบคคลภายนอกวาจะมผลเปนอยางไร

และไมมบทบญญตอนเปนขอยกเวนเก�ยวกบการสมรสอนเกดจากการขมขวาจะใชสทธตามปกต

นยม หรอการสมรสไดเกดข�นเพราะการนบถอยาเกรงวาจะมผลเปนเชนไร ผเขยนเหนวา การขมข

อนเกดจากบคคลภายนอก เม�อกฎหมายไมไดบญญตถงการกระทาซ� งเปนการขมขจากบคคลภายนอก

ไวกตาม แตบญญตถงมผลท�มการขมข ซ� งแตกตางจากการสมรสเพราะถกกลฉอฉล ตามมาตรา 1506

วรรคสอง ซ� งกฎหมายบญญตวาการสมรสอนเกดจากกลฉอฉลโดยบคคลท�สาม โดยคสมรสอกฝายหน�ง

ไมรเหนดวยน�นการสมรสไมเปนโมฆยะ เม�อการสมรสอนเกดจากการขมขโดยบคคลท�สามแมไมม

กฎหมายบญญตไวกตามเม�อเหตของการสมรสดงกลาวเกดจากการขมข การสมรสยอมเปนโมฆยะ

สาหรบการขมขโดยใชสทธตามปกตนยม เชน หญงขวาหากชายไมยอมทาการสมรสดวยกจะฟอง

คดชาย ฐานผดสญญาหม�นเรยกคาทดแทน ตามมาตรา 1439235 และมาตรา 1440236 ถอวาเปนสทธท�

หญงสามารถฟองไดตามกฎหมาย เม�อชายทาการสมรสเพราะเหตดงกลาวการสมรสจงไมเปน

โมฆยะ และในกรณการสมรสเกดข�นเพราะการนบถอยาเกรง ไมนบวาเปนการขมขเพราะไมม

ลกษณะพฤตการณแหงการกระทาท�เขาลกษณะขมข การสมรสจงไมเปนโมฆยะ 5) กรณคนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ และบคคลวกลจรตท�ศาลยง

ไมไดส�งใหเปนคนไรความสามารถ ในการทานตกรรมของบคคลผหยอนความสามารถ ในบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมาย

แพงและพาณชย ไดบญญตถงผลของการแสดงเจตนาของบคคลดงกลาวไว ท�งน� เพราะกฎหมาย

มงท�จะคมครองบคคลท�หยอนความสามารถน�ไมใหทานตกรรมไปเพราะเม�อแสดงเจตนาในการทา

235 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1439. บญญตวา “เม�อมการหม�นแลว ถาฝายใดผดสญญาหม�นอก

ฝายหน�งมสทธเรยกใหรบผดใชคาทดแทน ในกรณท�ฝายหญงเปนฝายผดสญญาหม�นใหคนของหม�นแกฝายชายดวย”. 236 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1440. บญญตวา “คาทดแทนน�นอาจเรยกได ดงตอไปน�

(1) ทดแทนความเสยหายตอกายหรอช�อเสยงแหงชายหรอหญงน�น

(2) ทดแทนความเสยหายเน�องจากการท�คหม�น บดามารดาหรอบคคล ผกระทาการในฐานะเชนบดา

มารดาไดใชจายหรอตองตกเปนลกหน� เน�อง ในการเตรยมการสมรสโดยสจรตและตามสมควร

(3) ทดแทนความเสยหายเน�องจากการท�คหม�นไดจดการทรพยสน หรอการอ�นอนเก�ยวแกอาชพหรอ

ทางทามาหาไดของตนไปโดยสมควร ดวยการคาดหมายวาจะไดมการสมรส

ในกรณท�หญงเปนผมสทธไดคาทดแทน ศาลอาจช�ขาดวาของหม�นท� ตกเปนสทธแกหญงน�นเปนคา

ทดแทนท�งหมด หรอเปนสวนหน�งของ คาทดแทนท�หญงพงไดรบ หรอศาลอาจใหคาทดแทนโดยไมคานงถง ของ

หม�นท�ตกเปนสทธแกหญงน�นกได”.

132

นตกรรมไปยอมมผลผกพนบคคลดงกลาวและอาจทาใหไดรบความเสยหายได สาหรบการแสดง

เจตนาในการทานตกรรมของคนไรความสามารถกฎหมายกาหนดวานตกรรมน�นมผลเปนโมฆยะ

ท�งน� เน�องจากบคคลท�ศาลส�งใหเปนคนไรความสามารถจะมผอนบาลเปนผดแลผลประโยชน

ผจดการทรพยสนแทน โดยกฎหมายกาหนดใหผอนบาลเปนผทานตกรรมแทนคนไรความสามารถ

และหากเปนการแสดงเจตนาในการทานตกรรมท�สาคญตามท�กฎหมายกาหนดผอนบาลจะทา

นตกรรมน�นตองใหศาลมคาส�งอนญาตกอนจงสามารถกระทาได สาหรบการแสดงเจตนาในการทา

นตกรรมของคนเสมอนไรความสามารถน�น กฎหมายกาหนดวาคนเสมอนไรความสามารถทา

นตกรรมท�มความสาคญ ตามมาตรา 34237 จะตองไดรบความยนยอมจากผพทกษกอน หากมการทา 237 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 34. บญญตวา “คนเสมอนไรความสามารถน�นตองไดรบความ

ยนยอมของผพทกษกอนแลวจงจะทาการอยางหน�งอยางใดดงตอไปน�ได

(1) นาทรพยสนไปลงทน

(2) รบคนทรพยสนท�ไปลงทนตนเงนหรอทนอยางอ�น

(3) กยมหรอใหกยมเงนยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา

(4) รบประกนโดยประการใดๆอนมผลใหตนตองถกบงคบชาระหน�

(5) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมกาหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอนหรออสงหารมทรพยมกาหนด

ระยะเวลาเกนกวาสามป

(6) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหท�พอควรแกฐานานรปเพ�อการกศลการสงคมหรอตามหนาท�

ธรรมจรรยา

(7) รบการใหโดยเสนหาท�มเง�อนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบการใหโดยเสนหา

(8) ทาการอยางหน�งอยางใดเพ�อจะไดมาหรอปลอยไปซ�งสทธในอสงหารมทรพยหรอในสงหารมทรพย

อนมคา

(9) กอสรางหรอดดแปลงโรงเรอนหรอส�งปลกสรางอยางอ�นหรอซอมแซมอยางใหญ

(10) เสนอคดตอศาลหรอดาเนนกระบวนพจารณาใดๆ เวนแตการรองขอตามมาตรา 35 หรอการรองขอ

ถอนผพทกษ

(11) ประนประนอมยอมความหรอมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการวนจฉย

ถามกรณอ�นใดนอกจากท�กลาวในวรรคหน� งซ� งคนเสมอนไรความสามารถอาจจดการไปในทางเส�อม

เสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครวในการส�งใหบคคลใดเปนคนเสมอนไรความสามารถหรอเม�อผพทกษ

รองขอในภายหลงศาลมอานาจส�งใหคนเสมอนไรความสามารถน�นตองไดรบความยนยอมของผพทกษกอนจงจะ

ทาการน�นได

ในกรณท�คนเสมอนไรความสามารถไมสามารถจะทาการอยางหน�ง อยางใดท�กลาวมาในวรรค 1 หรอ

วรรค 2 ไดดวยตนเองเพราะเหตมกายพการหรอมจตฟ�นเฟอนไมสมประกอบศาลจะส�งใหผพทกษเปนผมอานาจ

กระทาการน�นแทนคนเสมอนไรความสามารถกไดในกรณเชนน� ใหนาบทบญญตท�เก�ยวกบผอนบาลมาใชบงคบ

แกผพทกษโดยอนโลม

133

นตกรรมโดยไมไดรบความยนยอมจากผพทกษนตกรรมมผลเปนโมฆยะ เน�องจากกฎหมายได

กาหนดวาผพทกษมการต�งข�นมาเพ�อทาหนาท�ใหความยนยอมแกผท�ศาลส�งใหเปนคนเสมอนไร

ความสามารถในการทานตกรรมสาคญท�กฎหมายบญญตไวเพ�อคมครอง ปกปองดแลคนเสมอนไร

ความสามารถน�นเอง สาหรบบคคลวกลจรตท�ศาลยงไมไดส�งใหเปนคนไรความสามารถ โดยหลก

แลวถอวายงมความสามารถตามกฎหมาย ฉะน�นนตกรรมท�ทาไปจงสมบรณมผลผกพนคสญญา

แตกฎหมายไดใหความคมครองแกบคคลวกลจรตวาหากพสจนไดวาไดแสดงเจตนาในการทา

นตกรรมไปในขณะท�บคคลน�นจรตวกลอย และคกรณอกฝายไดรดวยวาผกระทาเปนคนวกลจรต

นตกรรมน�นมผลเปนโมฆยะ

กรณการสมรสของคนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ และบคคล

วกลจรตท�ศาลยงไมไดส�งใหเปนคนไรความสามารถ ในบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย ถอวาการสมรสของบคคลดงกลาวเปนเง�อนไขแหงการสมรสขอหน�ง แตกฎหมายกาหนด

ไวเฉพาะบคคลวกลจรต และคนไรความสามารถเทาน�น วาการสมรสของบคคลดงกลาวจะมผลเปน

โมฆะ238 โดยกฎหมายไมไดกาหนดวาคนเสมอนไรความสามารถทาการสมรสจะมผลอยางไร ดงน�

คนเสมอนไรความสามารถจงทาการสมรสได อยางไรกตาม หากคนเสมอนไรความสามารถท�ม

อาการวกลจรต กถอเปนเหตฟองหยาในภายหลงได หากปรากฏวาคสมรสฝายน�นมอาการวกลจรต

ตลอดมาเกนสามปและไมสามารถรกษาใหหายได ทาใหอกฝายไมสามารถทนอยเปนสามภรยา

ได239 3.3.2 วเคราะหเปรยบเทยบเหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะตามประมวลกฎหมายแพง

และพาณชย บรรพ 5 และกฎหมายตางประเทศ จากการศกษากฎหมายเก�ยวกบเหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะในประเทศตาง ๆ จะมการ

บญญตในสวนของเหตแหงการสมรสและผลของการสมรสท�มความแตกตางกน เชนในบาง

ประเทศแมมเหตในการสมรสท�เปนลกษณะเดยวกนแตผลของแตละประเทศอาจมความแตกตางกน

ไปคอ ทาใหการสมรสเปนโมฆะ โมฆยะ หรอเปนเหตเพกถอนการสมรส ท�งน� เน�องจากขนบธรรมเนยม

ประเพณ วฒนธรรมของแตละประเทศมความแตกตางกน จากการศกษาท�งในระบบกฎหมาย

คาส�งของศาลตามมาตราน� ใหประกาศในราชกจจานเบกษา

การใดกระทาลงโดยฝาฝนบทบญญตมาตราน�การน�นเปนโมฆยะ”. 238 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1449. 239 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1516 บญญตวา “เหตฟองหยามดงตอไปน� ... (7) สามหรอภรยา

วกลจรตตลอดมาเกนสามป และความวกลจรตน�นมลกษณะยากจะหายได กบท�งความวกลจรตถงขนาดท�จะทน

อยรวมกนฉนสามภรยาตอไปไมได อกฝายหน�งฟองหยาได”.

134

Common Law และระบบกฎหมาย Civil Law รวมท�งประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5

สามารถแยกวเคราะหหลกการท�เปนเหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะไดดงตอไปน� 1) กรณเก�ยวกบอายคสมรส การกาหนดอายคสมรสเปนเง�อนไขท�ทกประเทศกาหนดไว อายคสมรสในแตละ

ประเทศจะมการกาหนดเง�อนไขเก�ยวกบอายของคสมรสท�แตกตางกน ท�งน� เน�องจากความแตกตาง

ทางวฒนธรรม สงคม และความมงหมายในการคมครองชายหญงคสมรสเก�ยวกบความพรอมใน

การเร�มตนสถาบนครอบครว อกท�งเพ�อใหสอดคลองกบบทบญญตแหงประมวลกฎหมายอาญาของ

แตละประเทศ และผลของการสมรสกแตกตางกนไปตามแตบทบญญตแหงกฎหมายแหงประเทศ

น�น ๆ ใชบงคบ โดยประเทศท�กาหนดใหการสมรสท�ฝาฝนเง�อนไขเร�องอายมผลเปนโมฆะ ไดแก

ประเทศองกฤษกาหนดวาคสมรสท�งสองฝายตองมอายครบ 16 ปบรบรณ และสาธารณรฐฝร�งเศส

กาหนดอายของบคคลท�จะทาการสมรสตองมอายครบ 18 ปบรบรณ หากในสหราชอาณาจกรชาย

หญงสมรสกนโดยมอายไมครบ 16 ป และในสาธารณรฐฝร�งเศสกาหนดวาหากชายหญงสมรสกน

โดยมอายไมครบ 18 ปบรบรณการสมรสจะเปนโมฆะ โดยไมมการกาหนดขอยกเวนไว แตสาหรบ

มลรฐแคลฟอรเนย สหรฐอเมรกา กาหนดวาการสมรสในกรณท�คสมรสฝายใดฝายหน�งอายไมครบ

18 ปบรบรณ และไมไดรบอนญาตจากศาลใหทาการสมรส การสมรสเปนโมฆยะ โดยไมมการ

บญญตขอยกเวนไว สวนสมาพนธรฐสวส กฎหมายกาหนดวาคสมรสตองมอายครบ 18 ปบรบรณ

จงทาการสมรสได มฉะน�นการสมรสเปนโมฆยะ โดยสมาพนธรฐสวสมการกาหนดขอยกเวนวา

หากตอมาภายหลงคสมรสมอายครบ 18 ปบรบรณ หรอหญงคสมรสต�งครรภและยงไมมการเพกถอน

การสมรสดงกลาว การสมรสยงคงมผลสมบรณตามกฎหมาย กรณน� เหมอนกบประมวลกฎหมาย

แพงและพาณชยบรรพ 5 คงแตกตางกนเพยงในสวนของการกาหนดอายคสมรสคอในประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5 กาหนดอายคสมรสไว 17 ปบรบรณสวนสมาพนธรฐสวส

กาหนดอายคสมรสไว 18 ปบรบรณ สวนในมลรฐเทกซส สหรฐอเมรกา กาหนดใหเปนเพยงเหต

แหงการเพกถอนการสมรสเทาน�น ในกรณท�คสมรสฝายใดฝายหน� งอายไมครบ 18 ปบรบรณ

เชนเดยวกนกบสหพนธสาธารณรฐเยอรมน กาหนดวาการสมรสท�ชายและหญงอายไมครบ 18 ป

บรบรณเปนเหตใหเพกถอนการสมรสได แตสหพนธสาธารณรฐเยอรมนมการกาหนดขอยกเวนวา

หากคสมรสอายระหวาง 16-18 ปบรบรณไดรบอนญาตจากศาลใหทาการสมรส ชายหญงคสมรส

น�นสามารถทาการสมรสได ซ� งมลกษณะคลายคลงกบประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5

โดยไดกาหนดอายของชายหญงคสมรสไวและมขอยกเวนในกรณท�มเหตอนสมควรสามารถขอ

อนญาตศาลใหทาการสมรสได คงแตกตางเพยงเกณฑของการกาหนดอายคสมรสและผลของการ

สมรสไว โดยในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 5 กาหนดวาคสมรสตองมอายครบ 17 ป

135

บรบรณและผลแหงการสมรสดงกลาวเปนโมฆยะ จากการศกษาพบวาหลกการในสวนของอายค

สมรสในแตละประเทศจะมการกาหนดชวงอายท�มความแตกตางกนแตยงคงมความใกลเคยงกน

จะเหนไดวาอายของคสมรสจะอยระหวางชวงอาย 16-18 ป และในบางประเทศจะมบทบญญตใน

สวนของขอยกเวนและผลของการสมรสท�แตกตางกนไป 2) กรณการใหความยนยอมของบดามารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครอง เน�องจากการสมรสถอวาเปนจดเร�มตนของการสรางครอบครว ดงน� หากการสมรส

ของบคคลท�อายนอย หรอเปนผเยาว อาจกอใหเกดปญหาสงคมตามมาภายหลง ดงน� ในบางประเทศ

จงมการกาหนดกฎเกณฑในการใหมการคดกรองบคคลท�จะทาการสมรสไวในลาดบแรก คอการให

บดามารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครองใหความยนยอมในการสมรส ดงเชนในสาธารณรฐ

ฝร�งเศส กาหนดวาผเยาวไมสามารถทาการสมรสได เวนแตไดรบความยนยอมจากบดาและมารดา

โดยในสาธารณรฐฝร�งเศสไดกาหนดรายละเอยดในเชงลกถงขนาดบญญตเก�ยวกบบคคลท�มอานาจ

ในการใหความยนยอมในแตละลาดบ กลาวคอ บดาและมารดาจะตองเปนผใหความยนยอมในการ

สมรส แตหากบดามารดาไมอาจตกลงกนได ความเหนท�แตกตางกนน�นกฎหมายถอวาเปนการให

ความยนยอมในการสมรส อกท�งบดามารดาคนใดคนหน�งเสยชวต ตองมใบมรณบตรมาประกอบ

และมการสาบานตนของบดาหรอมารดาท�ยงมชวตอย และตองบนทกไวในทะเบยนการสมรสดวย

ซ� งมความชดเจนในการปองกนปญหาท�จะเกดข�นในภายหลง ในกรณท�บดามารดาเสยชวต หรอ

ในกรณท�ไมสามารถใหความยนยอมไดท�งสองคน ใหป และยาหรอตาและยาย ซ� งอยในขณะน�นให

ความยนยอมในการสมรส หากความเหนของป และยาหรอตาและยาย แตกตางกน กฎหมายถอวา

เปนการใหความยนยอมในการสมรส นอกจากน� ยงไดบญญตเก�ยวกบกรณท�ไมมบดามารดา และ

ป ยาตายายท�สามารถใหความยนยอมได การสมรสดงกลาวตองไดรบความยนยอมจากสภา

ครอบครว ซ� งถอวาเปนคณะกรรมการท�ใหคาปรกษาเพ�อใหความชวยเหลอแกผพพากษาเก�ยวกบ

กฎหมายครอบครว โดยการจดการเก�ยวกบการใหความยนยอมในการสมรส สาหรบประเทศไทย

ในบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดกาหนดบคคลท�สามารถใหความยนยอมใน

การสมรสไวใกลเคยงกบสาธารณรฐฝร�งเศสเพราะมบคคลท�ใหความยนยอมในการสมรสเปนลาดบ

ตามท�กฎหมายกาหนด ซ� งมท� งบดามารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครอง โดยกฎหมายได

เรยงลาดบบคคลท�ตองใหความยนยอมในการสมรสไวเชนกนท�งน� ข�นอยกบอานาจปกครองตาม

กฎหมายท�บคคลดงกลาวมในขณะท�ใหความยนยอมในการสมรส หากแตกตางกนเพยงวาสาหรบ

ประเทศเทศไทยป ยาตายายไมอาจใหความยนยอมในการสมรสได แตอยางไรกดหากป ยาตายายเปน

ผรบบตรบญธรรมหรอมสถานะเปนผปกครอง กสามารถเปนผใหความยนยอมในการสมรสได

เชนกน สาหรบสมาพนธรฐสวส การสมรสของชายหญงท�มอายไมครบ 18 ปบรบรณ หรอบคคลท�

136

อยภายใตอานาจปกครองของคณะกรรมการ การสมรสน�นตองไดรบความยนยอมจากบดามารดา

หรอผปกครอง หรอคณะกรรมการ หากการสมรสไมไดรบความยนยอมจากบคคลดงกลาว การ

สมรสมผลเปนโมฆยะ สามารถรองขอเพกถอนการสมรสได โดยมขอยกเวนวาหากคสมรสมอาย

ครบตามท�กฎหมายกาหนด หรอบรรลนตภาวะ หรอหญงมครรภ เม�อยงไมมการเพกถอนการสมรส

การสมรสดงกลาวยงคงมผลตามกฎหมายและไมสามารถเพกถอนการสมรสได และ มลรฐเทกซส

สหรฐอเมรกา กาหนดวาการสมรสในขณะท�คสมรสฝายใดฝายหน�งมอาย 16 - 18 ปสมรสกนโดย

ไมไดรบความยนยอมจากบดามารดา หรอไมมคาส�งศาลอนญาตใหสมรส หรอในกรณท�ศาลต�ง

บคคลอ�นใหเปนผใหความยนยอมในการสมรสและคสมรสไมไดรบความยนยอมจากบคคล

ดงกลาว บดามารดา หรอผมอานาจจดการแทน สามารถฟองเพกถอนการสมรสได สาหรบสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ไมมการกาหนดหลกเกณฑในการท�บดามารดา

ใหความยนยอมในการสมรสไว แตไดกาหนดในสวนของการคดคานการรองขออนญาตศาล

ครอบครวอนญาตใหผเยาวสมรส โดยมเง�อนไขวาชายหรอหญงน�นตองมอายครบ 16 ปบรบรณ

และคสมรสอกฝายมอายครบ 18 บรบรณแลว ย�นคารองขออนญาตสมรส โดยผแทนหรอบคคล

ซ� งดแลเดกสามารถรองขอแทนได หากผแทนโดยชอบธรรมคดคานตองเปนการคดคานในเหตผลท�

เปนสาระสาคญ และกรณท�ศาลครอบครวอนญาตใหชายและหญงทาการสมรสแลวไมตองไดรบ

ความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมอก สวน ประเทศองกฤษ และมลรฐแคลฟอรเนย สหรฐอเมรกา

ไมมการบญญตในสวนของการใหความยนยอมของบดามารดาไว 3) กรณการสมรสเกดจากความสาคญผด การสมรสเกดจากความสาคญผดน� ถอวาเปนกรณการใหความยนยอมในการสมรส

บกพรอง โดยในหลาย ๆ ประเทศไดกาหนดหลกการดงกลาวไว สาหรบสมาพนธรฐสวสกาหนดวา

การสมรสท�คสมรสฝายใดฝายหน�งเขาทาการสมรสโดยความสาคญผดในส�งซ� งเปนสาระสาคญแหง

การสมรส หรอการสาคญผดในคณสมบตสาคญของคสมรส การสมรสเปนโมฆยะ สวนกฎหมาย

องกฤษถอวาเปนเหตแหงการสมรสท�เปนโมฆยะเชนเดยวกน แตกฎหมายไดกาหนดหลกเกณฑของ

การสาคญผดไวคอการสาคญผดตวคสมรส ซ� งเหมอนกบบรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย แตกฎหมายองกฤษไดกาหนดหลกการเก�ยวกบการสาคญผดเพ�มอกหน� งประการคอการ

สาคญผดในรปแบบของการประกอบพธสมรส ซ� งเปนหลกการแตกตางจากประเทศอ�น สาหรบ

สาธารณรฐฝร�งเศสไดกาหนดวาหากการสมรสเกดข�นจากการสาคญผดตวและสาคญผดในส�งซ� ง

เปนสาระสาคญในคณสมบตของคสมรส สามารถเปนเหตใหเพกถอนการสมรส สาหรบประเทศท�

ไมไดกาหนดหลกการดงกลาวไว คอ สหพนธสาธารณรฐเยอรมน มลรฐแคลฟอรเนย มลรฐเทกซส

137

สหรฐอเมรกา สาหรบประเทศไทยหากการสมรสเกดจากความสาคญผดในคณสมบตของคสมรส

ถอวาไมมเหตใหการสมรสดงกลาวเปนโมฆยะ ดงน�การสมรสดงกลาวมผลสมบรณตามกฎหมาย 4) การสมรสโดยถกหลอกลวง หรอกลฉอฉล การสมรสเกดจากการถกหลอกลวงหรอการใชกลฉอฉล ถอวาเปนการสมรสอนเกดจาก

การใหความยนยอมบกพรองอกประการหน�ง สาหรบสหพนธสาธารณรฐเยอรมน ไดกาหนดไววา

หากการสมรสเกดข�นเพราะถกหลอกลวง ถอวาเปนเหตแหงการเพกถอนการสมรส และกฎหมายยง

ไดระบไวครอบคลมอกวาการหลอกลวงน� ไมรวมถงการหลอกลวงเก�ยวกบการเงน หรอการ

หลอกลวงท�เกดจากบคคลท�สามซ� งคสมรสไมรเหนดวย สาหรบสมาพนธรฐสวส ไดมการบญญต

กฎหมายไวใกลเคยงกบสหพนธสาธารณรฐเยอรมน โดยกาหนดวาหากการสมรสเกดข�นเพราะถก

กลฉอฉลจากคสมรสอกฝายหน�งการสมรสมผลเปนโมฆยะ แตไมรวมถงการใชกลฉอฉลโดยบคคล

ท�สาม อกท�งกฎหมายสวสไดกาหนดดวยวาในกรณท�คสมรสปกปดโรคท�ตนเปนอนเปนโรค

อนตรายรายแรง หรอปกปดปญหาทางสขภาพน�นถอวาเปนการใชกลฉอฉลเชนกน สาหรบประเทศไทย

หลกกฎหมายในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 5 ไดระบใกลเคยงกบสหพนธสาธารณรฐ

เยอรมน และสมาพนธรฐสวส โดยมหลกการเดยวกนคอการสมรสโดยถกกลฉอฉลมผลเปนโมฆยะ

แตไมรวมถงกลฉอฉลโดยบคคลท�สาม ซ� งคสมรสอกฝายหน� งไมรเหนดวย ในกรณน� ประมวล

กฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 5 บญญตถงกลฉอฉลโดยบคคลท�สาม ซ� งหากคสมรสอกฝายหน�งร

เหนดวย การสมรสเปนโมฆยะ240 เพยงแตในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ 5 มได

กาหนดขยายความถงการกรณการปกปดโรคท�เปน อนตรายรายแรงหรอปกปดปญหาทางสขภาพไว

แตเม�อพจารณาในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5 ในกรณโรคท�เปนอนตรายรายแรง

หากปรากฏภายหลงสมรสถอวาเปนเหตแหงการฟองหยาไดตามมาตรา 1516 (9)241 สาหรบมลรฐ

แคลฟอรเนย สหรฐอเมรกา กาหนดวาการสมรสในกรณท�คสมรสฝายใดฝายหน� งเขาทาการสมรส

เน�องจากถกหลอกลวง การสมรสน�นมผลเปนโมฆยะ สวนมลรฐเทกซสถอวาเปนเหตแหงการ 240 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1506 บญญตวา “ถาคสมรสไดทาการสมรสโดยถกกลฉอฉลอนถง

ขนาดซ�งถามไดมกลฉอฉลน�นจะไมทาการสมรสการสมรสน�นเปนโมฆยะ

ความในวรรคหน�งไมใชบงคบในกรณท�กลฉอฉลน�นเกดข�นโดยบคคลท�สาม โดยคสมรสอกฝายหน�ง

มไดรเหนดวย

สทธขอเพกถอนการสมรสเพราะถกกลฉอฉลเปนอนระงบเม�อเวลาไดผานพนไปแลวเกาสบวนนบแต

วนท�รหรอควรไดรถงกลฉอฉล หรอเม�อเวลาไดผานพนไปแลวหน�งปนบแตวนสมรส”. 241 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1516 บญญตวา “เหตฟองหยามดงตอไปน� ...(9) สามหรอภรยาเปน

โรคตดตออยางรายแรงอนอาจเปนภยแกอกฝาย หน�งและโรคมลกษณะเร�อรง ไมมทางท�จะหายได อกฝายหน�งน�น

ฟองหยาได”.

138

เพกถอนการสมรส โดยมลรฐเทกซสยงไดบญญตครอบคลมถงเร�องการปกปดการหยาราง เม�อทา

การสมรสในคร� งหลงภายใน 30 วนโดยคสมรสท�ถกปกปดไมทราบถงการหยารางดงกลาว ถอวา

เปนเหตเพกถอนการสมรส สาหรบประเทศท�ไมไดกาหนดหลกการเก�ยวกบการสมรสโดยถกหลอกลวงหรอ

กลฉอฉลไว คอ สหราชอาณาจกร และสาธารณรฐฝร�งเศส ผเขยนเหนวาแมการสมรสเกดจากการ

หลอกลวงหรอถกกลฉอฉลในประเทศดงกลาวจะไมมผลกระทบตอการสมรสท�จะเปนเหตใหการ

สมรสเปนโมฆยะโดยตรงกตาม แตหากคสมรสฝายใดฝายหน� งหลอกลวงหรอใชกลฉอฉลทาให

คสมรสอกฝายหน�งสาคญผดในตวบคคล หรอสาคญผดในพธการสมรส กอาจทาใหการสมรสน�น

เปนโมฆยะ โดยท�งสองประเทศไดมบทบญญตในเร�องการสมรสโดยสาคญผดไว 5) การสมรสเกดจากขมข หากการสมรสเกดจากการขมข ถอวาการสมรสเกดข�นโดยปราศจากความยนยอมของ

คสมรส อนเปนกรณการใหความยนยอมบกพรองอกประการหน� ง นอกจากน� ยงถอวาเปนการ

คกคามเสรภาพในการแสดงเจตนาสมรสของคสมรส แมวาจะไมรายแรงถงขนาดขาดเจตนาในการ

สมรสกตามแตถอวาเปนการแสดงเจตนาในการสมรสโดยบกพรองในการใหความยนยอม

ซ� งในหลาย ๆ ประเทศไดบญญตเหตแหงการสมรสอนเกดจากการขมขไว ท�งน� โดยผลของแตละ

ประเทศอาจมความแตกตางกนตามขนบธรรมเนยมประเพณ ประเทศองกฤษ และมลรฐแคลฟอรเนย

สหรฐอเมรกา ถอวาการสมรสเกดจากการขมขมผลเปนโมฆยะ เหมอนกบบรรพ 5 แหงประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย โดยมลรฐแคลฟอรเนย ไดกาหนดขอยกเวนไววา หากคสมรสท�ถกขมข

ไดใหความยนยอมในภายหลงในการสมรสอนเกดจากการขมขน�น คสมรสน�นไมสามารถฟอง

แสดงใหการสมรสเปนโมฆยะได สวนสหพนธสาธารณรฐเยอรมน และมลรฐเทกซส สหรฐอเมรกา

ถอวาการสมรสโดยถกขมขเปนเหตใหเพกถอนการสมรส สวนสาธารณรฐฝร�งเศสนอกจากกาหนด

วาการสมรสเกดจากการขมขมผลเปนโมฆยะแลวยงไดบญญตชดเจนถงกรณการสมรสเกดข�นจาก

การถกขมข เน�องจากความกลวหรอเน�องจากการเคารพนบถอ การสมรสมผลเปนโมฆยะเชนกน

และสมาพนธรฐสวส การสมรสท�เกดจากการขมขมผลเปนโมฆยะ และไดกาหนดไวชดเจนวาการ

ขมขตองเปนการขมขวาจะเกดอนตราย และเปนภยนตรายใกลจะถง ซ� งเปนภยตอชวต รางกาย หรอ

ช�อเสยง 6) กรณการสมรสซอน การสมรสซอนเปนหลกการท�ทกประเทศมบทบญญตหามมใหทาการสมรสในขณะท�

คสมรสฝายใดฝายหน�งมคสมรสท�ชอบดวยกฎหมายอยแลว โดยสาธารณรฐฝร�งเศส สมาพนธรฐสวส

และในประเทศองกฤษกาหนดใหการสมรสในขณะท�คสมรสฝายใดฝายหน�งมคสมรสท�ชอบดวย

139

กฎหมายอยแลว การสมรสในคร� งหลงเปนโมฆะเหมอนกบ บรรพ 5 แหงประมวลกฎหมายแพง

และพาณชย แตสหพนธสาธารณรฐเยอรมน กาหนดวาการสมรสในขณะท�คสมรสฝายใดฝายหน� ง

มคสมรสท�ชอบดวยกฎหมายอยแลว ถอวาเปนเหตแหงการเพกถอนการสมรส ท�งน� ไมวาคสมรส

ในการสมรสในคร� งกอนจะเปนเพศตรงขามหรอเพศเดยวกนกตาม แตสาหรบมลรฐแคลฟอรเนย

สหรฐอเมรกา จะมเง�อนไขในการสมรสคอนขางซบซอน กลาวคอการสมรสคร� งหลงไมถอเปน

โมฆยะหาก คสมรสเดมของคสมรสฝายใดฝายหน�งในการสมรสคร� งใหมไดหายไปตลอดระยะเวลา

5 ปตดตอกน และคสมรสน�นไมอาจทราบวาคสมรสเดมของตนท�หายไปน�นยงมชวตอยหรอไม

กอนทาการสมรสในคร� งหลง หรอในกรณท�คสมรสฝายหน�งถกเช�อวาไดถงแกความตายแลว ทาให

คสมรสอกฝายหน� งไดทาการสมรสในคร� งหลงกบคสมรสคนใหม แตในกรณน�หากคสมรสฝายท�

หายไปตลอดระยะเวลา 5 ปตดตอกนน�นยงมชวตอย ถอวาการสมรสยงมผลใชบงคบตามกฎหมาย

การสมรสในคร� งหลงมผลเปนโมฆยะ หรอในกรณท�คสมรสท�ถกเช�อวาไดถงแกความตายน�นยงม

ชวตอย และการสมรสยงมผลใชบงคบตามกฎหมาย การสมรสในคร� งหลงมผลเปนโมฆยะเชนกน 7) หลกการสมรสของบคคลท�มความสมพนธใกลชดกน สาธารณรฐฝร�งเศส และสมาพนธรฐสวส กาหนดวาการสมรสระหวางญาตสบสายโลหต

โดยตรงข�นไปและลงมา ไมวาจะเปนญาตท�ชอบดวยกฎหมายหรอไม และการสมรสระหวางญาตท�

เกดจากการสมรสในทางตรง การสมรสมผลเปนโมฆะ โดยไมไดบญญตถงการสมรสระหวางบตร

บญธรรมกบผรบบตรบญธรรมไว ซ� งมความคลายคลงกบประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5

ของประเทศไทย โดยกาหนดวาการสมรสระหวางญาตสบสายโลหตโดยตรงข�นไปหรอลงมาน�นม

ผลเปนโมฆะ ซ� งบญญตไวในมาตรา 1450242 ประกอบมาตรา 1495243 แตสาหรบการสมรสระหวาง

ผรบบตรบญธรรมกบบตรบญธรรมน�นตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5 กฎหมาย

กาหนดหามบคคลท�งสองสมรสกนแตไมไดกาหนดถงผลทางกฎหมายวาเปนอยางไร นอกจากน�

ยงไดกาหนดวาหากบคคลท�งสองสมรสกนมผลเปนการยกเลกการรบบตรบญธรรมเทาน�น244 จงถอ

ไดวาการสมรสของบคคลท�งสองมผลสมบรณ สาหรบประเทศองกฤษน�น ตามกฎหมายองกฤษ 242 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1450 บญญตวา “ชายหญงซ� งเปนญาตสบสายโลหตโดยตรงข�นไป

หรอลง มากด เปนพ�นองรวมบดามารดาหรอรวมแตบดาหรอมารดากด จะทาการ สมรสกนไมได ความเปนญาต

ดงกลาวมาน� ใหถอตามสายโลหตโดยไม คานงวาจะเปนญาตโดยชอบดวยกฎหมายหรอไม”. 243 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1495 บญญตวา “การสมรสท�ฝาฝน มาตรา 1449 มาตรา 1450

มาตรา 1452 และ มาตรา 1458 เปนโมฆะ”. 244 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1451 บญญตวา “ผรบบตรบญธรรมและบตรบญธรรมจะสมรสกน

ไมได” ประกอบมาตรา 1598/32. บญญตวา “การรบบตรบญธรรมยอมเปนอนยกเลกเม�อมการ สมรสฝาฝน

มาตรา 1451”.

140

ไมอนญาตใหทาการสมรสหากคสมรสมความเก�ยวพนทางสายเลอดหรอเปนญาตสบสายโลหต

หรอเปนญาตโดยการสมรส หรอการสมรสระหวางบตรบญธรรมกบผรบบตรบญธรรม แตใน

กฎหมายองกฤษไมมขอหามหากลกพ�ลกนองทาการสมรสกนเชนเดยวกบประมวลกฎหมายแพง

และพาณชย บรรพ 5 และไมมขอหามหากบตรบญธรรมสมรสกบบคคลท�เกดในครอบครวของผรบ

บตรบญธรรม สาหรบสหพนธสาธารณรฐเยอรมน กาหนดวาการสมรสระหวางญาตสบสายโลหต

น�นเปนเหตในการเพกถอนการสมรส โดยมขอยกเวนเม�อมการรองขอใหศาลครอบครวอนญาตให

ทาการสมรสไดหากเปนการสมรสระหวางผรบบตรบญธรรมกบบตรบญธรรม อยางไรกตาม

ในมลรฐแคลฟอรเนย และมลรฐเทกซส สหรฐอเมรกา ไมมบทบญญตในเร�องน� 8) การสมรสลวง การสมรสลวงคอ การสมรสท�คสมรสไมมเจตนาท�จะทาการสมรส แตเปนการสมรส

เพ�อใหไดมาซ� งสญชาต และสทธความเปนพลเมองในประเทศ ในประเทศไทย ประมวลกฎหมาย

แพงและพาณชย บรรพ 5 ไมมบทบญญตในเร�องดงกลาว แตประเทศทางยโรปมกมบญญตไว อาท

เชน สาธารณรฐฝร�งเศส และสมาพนธรฐสวส กาหนดใหการสมรสลวงมผลเปนโมฆะ ประเทศองกฤษ

ถอวาการสมรสดงกลาวมผลเปนโมฆยะ สวนสหพนธสาธารณรฐเยอรมน เปนเหตแหงการเพกถอน

การสมรส แตสาหรบมลรฐแคลฟอรเนย และมลรฐเทกซส สหรฐอเมรกา ไมมบทบญญตในสวน

ของการสมรสลวงไวเชนเดยวกบประเทศไทย แตประเทศไทยมบทบญญตเร�องความยนยอมในการ

สมรส ซ� งมลกษณะคลายคลงกบการสมรสลวง อนมผลเปนโมฆะ

9) การสมรสท�ไมกระทาใหถกตองตามแบบแหงกฎหมาย

การกาหนดแบบแหงการสมรสน� นเม�อพจารณาแลวจะพบวาวตถประสงคของ

กฎหมายเพ�อให บคคลท�วไป และรฐทราบวาคสมรสไดกระทาการสมรสแลว และเพ�อใหทราบ

หนาท�ของแตละบคคลวาควรจะปฏบตอยางไร อยางไรกตาม การท�กฎหมายกาหนดแบบแหงการ

สมรสไวน�น หากคสมรสกระทาการถกตองตามแบบกถอวาเปนการสมรสท�สมบรณแลว

โดยไมตองคานงถงพธการอ�น ๆ ตามธรรมเนยมประเพณของแตละประเทศ สาหรบสาธารณรฐ

ฝร�งเศสน�นกาหนดวาการสมรสจะตองกระทาโดยเจาหนาท�ซ� งมอานาจตามกฎหมาย มฉะน�นการ

สมรสเปนโมฆะเชนเดยวกบประเทศองกฤษการสมรสท�ไมถกตองตามแบบท�กฎหมายกาหนดถอวา

เปนโมฆะเชนกน สาหรบสหพนธสาธารณรฐเยอรมน การสมรสจะตองกระทาตอหนานายทะเบยน

หากไมไดกระทาตอหนานายทะเบยนถอวาเปนเหตแหงการเพกถอนการสมรสได โดยในประมวล

กฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5 ไดบญญตไวใกลเคยงกบสหพนธสาธารณรฐเยอรมนซ� งตอง

กระทาตอหนานายทะเบยน คงแตกตางเฉพาะเพยงวาบรรพ 5 กาหนดวาหากไมมการจดทะเบยน

สมรสถอวาชายหญงคสมรสไมเปนสามภรยาโดยชอบดวยกฎหมาย ไมกอใหเกดสทธหนาท�ตาม

141

กฎหมายแตอยางใด โดยแบบแหงการสมรสตามบรรพ 5 ไดกาหนดไวในมาตรา 1457245 และวธการ

แสดงเจตนาตามแบบแหงการสมรสไดกาหนดไวในมาตรา 1458246 แตในมลรฐเทกซส สหรฐอเมรกา

ไดมบทบญญตแตกตางจากประเทศอ�น ๆ คอ เม�อชายหญงคสมรสจดทะเบยนสมรสแลวตองทาพธ

สมรสภายใน 72 ช�วโมงนบแตจดทะเบยนสมรส หากไมกระทาการภายในเวลาท�กฎหมายกาหนด

ถอวาเปนเหตเพกถอนการสมรสได

10) การสมรสของคนไรความสามารถ คนวกลจรต รวมถงบคคลท�มอาการปวยทาง

รางกายและจตใจ

ตามกฎหมายไทยคนไรความสามารถคอบคคลท�มความบกพรองในการแสดงเจตนา

เม�อบคคลดงกลาวทาการสมรสถอวาผน�นขาดเจตนาในการสมรส ซ� งมใชการแสดงเจตนาในการ

สมรสบกพรองดงเชนการสาคญผด กลฉอฉล หรอการขมข แตเปนกรณท�ถอวาคนไรความสามารถ

ไมประสงคท�จะทาการสมรสเลย ดงน� ในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5 จงกาหนดวา

การสมรสของคนไรความสามารถเปนโมฆะ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 1449247

ซ� งกฎหมายไทยไดบญญตรวมถงบคคลวกลจรตดวย สาหรบสหพนธสาธารณรฐเยอรมน

การสมรสของคนไรความสามารถถอวาเปนเหตเพกถอนการสมรสไดรวมถงการสมรสในขณะท�

คสมรสไมมสตหรอขาดสตช�วคราวในขณะทาการสมรส ถอวาเปนเหตเพกถอนการสมรสได

เชนกน แตในสวนของสมาพนธรฐสวสแมไมกาหนดในเร�องของการสมรสของคนไรความสามารถ

ไวกตาม แตไดกาหนดหลกการท�วาในขณะท�ทาการสมรสคสมรสเปนคนวกลจรต การสมรสมผล

เปนโมฆะ และไดกาหนดกรณคสมรสขาดเจตนาในการทาการสมรสไวเชนกนวาการสมรส

ดงกลาวมผลเปนโมฆยะเชนเดยวกบสาธารณรฐฝร�งเศสถอวาการสมรสท�คสมรสขาดความยนยอม

ในการสมรสเปนโมฆะ สาหรบมลรฐแคลฟอรเนย สหรฐอเมรกา ไดกาหนดหลกเกณฑในกรณท�ค

สมรสฝายหน� งวกลจรต รวมท�งการมสภาพรางกายท�ไมสามารถทาการสมรสไดหรอเปนคนไร

ความสามารถ ถอวาการสมรสมผลเปนโมฆยะ

245 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1457 บญญตวา “การสมรสตามประมวลกฎหมายน� จะมไดเฉพาะ

เม�อได จดทะเบยนแลวเทาน�น”. 246 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1458 บญญตวา “การสมรสจะทาไดตอเม�อชายหญงยนยอมเปน

สาม ภรยากน และตองแสดงการยนยอมน�นใหปรากฏโดยเปดเผยตอหนา นายทะเบยนและใหนายทะเบยนบนทก

ความยนยอมน�นไวดวย”. 247 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1449 บญญตวา “การสมรสจะกระทามไดถาชายหรอหญงเปน

บคคลวกลจรตหรอเปนบคคลซ�งศาลส�งใหเปนคนไรความสามารถ”.

142

สาหรบในบางประเทศถอวาอาการปวยทางรางกายและจตใจ เปนการทาใหการสมรส

ของคสมรสไมสมบรณ ในประเทศองกฤษแมวาไมมบทบญญตในเร� องการสมรสของคนไร

ความสามารถไวกตามแตไดกาหนดเก�ยวกบอาการปวยท�งทางรางกายและจตใจไวหลายลกษณะ

โดยถอวาการสมรสเปนโมฆยะ อาทเชน การท�คสมรสฝายหน�งไรความสามารถท�จะทาการสมรส

ใหสมบรณได คอไรความสามารถในการรวมเพศ หรอในกรณท�คสมรสฝายหน�งมโรคตดตอทาง

เพศสมพนธ รวมท�งการท�คสมรสฝายหน� งมความผดปกตทางจตใจ จนทาใหอกฝายหน� งทกข

ทรมานถอวาการสมรสท�เกดข�นมผลเปนโมฆยะเชนกน แมในประเทศไทยจะไมไดมบทบญญตวา

การสมรสดงกลาวมผลเปนโมฆยะไว แตกไดบญญตหลกการในลกษณะน�ไวในเหตแหงการฟองหยา

วาหากคสมรสเปนโรคตดตออยางรายแรงอนอาจเปนภยแกอกฝายหน� ง และมลกษณะเร� อรงไมม

ทางท�จะหายได ถอวาเปนเหตฟองหยาได ตามมาตรา 1516 (9)248 สวนในมลรฐเทกซส สหรฐอเมรกา

ไดกาหนดวาหากคสมรสฝายหน� งปวยทางจต หรอการสมรสเกดข�นเน�องจากในขณะทาการ

สมรสค สมรสอกฝายหน� งมอาการมนเมาจากแอลกอฮอล หรอสารเสพตด หรอคสมรสไร

สมรรถภาพอยางถาวร ถอเปนเหตเพกถอนการสมรส ซ� งในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

บรรพ 5 ไมมบญญตถงการสมรสท�เปนโมฆยะไวแตอยางใดเชนกน แตหลกการในสวนของการไร

สมรรถภาพของคสมรสน� เม�อพจารณาแลวจะพบวาในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ 5

ไดบญญตไวในสวนของเหตแหงการฟองหยาไว ในมาตรา 1516 (10)249

248 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1516 บญญตวา “เหตฟองหยามดงตอไปน� ...

(9) สามหรอภรยาเปนโรคตดตออยางรายแรงอนอาจเปนภยแกอกฝาย หน�งและโรคมลกษณะเร� อรง ไม

มทางท�จะหายได อกฝายหน�งน�นฟองหยาได”. 249 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย. มาตรา 1516 บญญตวา “เหตฟองหยามดงตอไปน� ...

(10) สามหรอภรยามสภาพแหงกายทาใหสามหรอภรยาน�น ไมอาจรวมประเวณไดตลอดกาล อกฝาย

หน�งฟองหยาได”.