Пристапување кон Пристапување кон Европската УнијаЕвропската Унија

Барање за членство во ЕУБарање за членство во ЕУСекојаСекоја   држава која сака да стане полноправна  држава која сака да стане полноправна членка на Европската унија, својата намера ја членка на Европската унија, својата намера ја изразува со поднесување на барање за изразува со поднесување на барање за членство кое го предава на Советот на членство кое го предава на Советот на Европската унија.Европската унија.    Советот ја задолжува Европската комисија да ја Советот ја задолжува Европската комисија да ја процени способноста за исполнување на процени способноста за исполнување на критериумите и условите за пристапување на критериумите и условите за пристапување на земјатаземјата   кон ЕУ.  кон ЕУ. Критериумите кои секоја земја мора да ги Критериумите кои секоја земја мора да ги задоволи во јавноста се познати како задоволи во јавноста се познати како Копенхашки критериумиКопенхашки критериуми, а можат да се , а можат да се поделат на поделат на 

4.4. политичкиполитички5.5. економски  економски  6.6. административниадминистративни

Политичките критериумиПолитичките критериумиВо однос на политичките критериуми Во однос на политичките критериуми станува збор за: станува збор за: стабилност на институциитестабилност на институциите кои ќе  кои ќе гарантираат демократија, гарантираат демократија, владеење на правото, владеење на правото, заштита на човековите права и заштита на човековите права и почитување и заштита на правата на почитување и заштита на правата на малцинствата.малцинствата.Исто така, секоја земја кандидат мора Исто така, секоја земја кандидат мора да биде спремна да ги преземе сите да биде спремна да ги преземе сите обврски и одговорности во насока на обврски и одговорности во насока на прифаќање и исполнување на прифаќање и исполнување на целитецелите на политичката, на политичката, економската и монетарната унијаекономската и монетарната унија

Економски критериумиЕкономски критериуми

Критериумите кои ги донесе Критериумите кои ги донесе Европскиот совет на седница во Европскиот совет на седница во Копенхаген во 1993 година Копенхаген во 1993 година вклучуваат и:вклучуваат и:

2.2. Постоење на функционална Постоење на функционална пазарна економија пазарна економија 

3.3. Капацитет за справување со Капацитет за справување со конкурентскиот притисок и конкурентскиот притисок и пазарните сили во Унијата пазарните сили во Унијата 

Постоење на функционална Постоење на функционална пазарна економијапазарна економија

За да се процени дали постои функционална пазарна За да се процени дали постои функционална пазарна економија се анализираат и оценуваат неколку критериуми и економија се анализираат и оценуваат неколку критериуми и тоа: тоа: 

2.2. постоење на политички консензус за остварување на постоење на политички консензус за остварување на пазарната економија; пазарната економија; 

3.3. (не)соработката со ММФ, Светската банка и други меѓународни (не)соработката со ММФ, Светската банка и други меѓународни финансиски институции; финансиски институции; 

4.4. макроекономска стабилност што вклучува раст на макроекономска стабилност што вклучува раст на производството, трговскиот дефицит, балансот на тековната производството, трговскиот дефицит, балансот на тековната сметка, функционирање на пазарот на работна сила т.е. сметка, функционирање на пазарот на работна сила т.е. Вработеност i невработеност, девизниот курс и генералната Вработеност i невработеност, девизниот курс и генералната монетарна политика, инфлацијата;монетарна политика, инфлацијата;

5.5. меѓусебното дејство на пазарните сили, т.е. процентот на меѓусебното дејство на пазарните сили, т.е. процентот на учество на приватниот и јавниот сектор во структурата на учество на приватниот и јавниот сектор во структурата на бруто домашниот производ (БДП); бруто домашниот производ (БДП); 

6.6. бариери за влез и излез од пазарот; и стабилност на бариери за влез и излез од пазарот; и стабилност на финансискиот сектор (банки, штедилници, осигурителни и финансискиот сектор (банки, штедилници, осигурителни и инвестициски фондови),инвестициски фондови),

Капацитет за справување со Капацитет за справување со конкурентскиот притисок и пазарните конкурентскиот притисок и пазарните

сили во Унијатасили во Унијата

За да се процени капацитет за За да се процени капацитет за справување со конкурентскиот справување со конкурентскиот притисок и пазарните сили во Унијата притисок и пазарните сили во Унијата се оценувасе оценува состојбата во државата во  состојбата во државата во поглед на:поглед на:

2.2. човечкиот и физичкиот капитал; човечкиот и физичкиот капитал; 3.3. приливите од странски директни приливите од странски директни 

инвестиции; инвестиции; 4.4. структура на претпријатијата по структура на претпријатијата по 

сектори; сектори; 5.5. влијание на државата врз влијание на државата врз 

конкуренцијата итн.конкуренцијата итн.

Административни критериумиАдминистративни критериуми

Таканаречените административни Таканаречените административни критериуми, познати и како критериуми, познати и како Мадридски Мадридски критериумикритериуми, утврдени на седница на , утврдени на седница на Европскиот совет во 1995 година, бара Европскиот совет во 1995 година, бара секоја земја кандидат да биде способна секоја земја кандидат да биде способна да создаде услови за прилагодување на да создаде услови за прилагодување на националната административна националната административна структура кон механизмите кои структура кон механизмите кои функционираат во јавната функционираат во јавната администрација на ЕУ.администрација на ЕУ.

Добивање на статус на Добивање на статус на „кандидат за членство во ЕУ“„кандидат за членство во ЕУ“

По оценката дека земјата-кандидат  ги По оценката дека земјата-кандидат  ги исполнува Копенхагенските критериуми исполнува Копенхагенските критериуми во т.н. „Аналитичкиот извештај“ во т.н. „Аналитичкиот извештај“ Европската комисија препорачува на Европската комисија препорачува на земјата да и се додели земјата да и се додели статус на статус на кандидаткандидат и да се определи датум за  и да се определи датум за отпочнување преговори. отпочнување преговори. Исклучок од оваа практика е Република Исклучок од оваа практика е Република Македонија која што доби кандидатски Македонија која што доби кандидатски статус без да добие датум за преговори.статус без да добие датум за преговори.

Одлука за отворање преговори за членство Одлука за отворање преговори за членство со земјата кандидатсо земјата кандидат

(добивање датум за преговори)(добивање датум за преговори)Носењето одлука за добивање датум за преговори е во Носењето одлука за добивање датум за преговори е во надлежност на Советот на министрите на Европската унија. надлежност на Советот на министрите на Европската унија. Одлуката се носи едногласно, врз основа на предлог на Одлуката се носи едногласно, врз основа на предлог на претседавачот со Унијата. Претходно, потребно е да се оцени претседавачот со Унијата. Претходно, потребно е да се оцени дека земјата е подготвена да добие датум за преговори.дека земјата е подготвена да добие датум за преговори.

Добивањето датум за почеток на преговори се смета за Добивањето датум за почеток на преговори се смета за значителен успех на земјата и вообичаено се прославува. Но, значителен успех на земјата и вообичаено се прославува. Но, почетокот на преговорите е една од најтешките фази во почетокот на преговорите е една од најтешките фази во процесот на пристапување кон Унијата затоа што бара процесот на пристапување кон Унијата затоа што бара внимателен политички менаџмент. Тогаш јавноста и бизнис внимателен политички менаџмент. Тогаш јавноста и бизнис заедницата најмногу дознава за определени барања на заедницата најмногу дознава за определени барања на Унијата кои можат да бидат третирани кај домашните Унијата кои можат да бидат третирани кај домашните заинтересирани страни како непопуларни и заинтересирани страни како непопуларни и контрапродуктивни.контрапродуктивни.

Каков преговарач е ЕУ?Каков преговарач е ЕУ?Преговорите за пристапување кон ЕУ за Комисијата и за другите Преговорите за пристапување кон ЕУ за Комисијата и за другите учесници се уникатни од повеќе аспекти и се различни за учесници се уникатни од повеќе аспекти и се различни за земјите-кандидатки. Секоја земја тргнувајќи од сопствените земјите-кандидатки. Секоја земја тргнувајќи од сопствените околности  и од преговорите очекува различни резултати. околности  и од преговорите очекува различни резултати. Но Европската унија е Но Европската унија е искусен и цврст преговарачискусен и цврст преговарач. . Флексибилноста и отстапките од страната на Унијата се Флексибилноста и отстапките од страната на Унијата се минимални бидејќи се работи за идни односикои не се односи минимални бидејќи се работи за идни односикои не се односи меѓу „нас“ (земјата- кандидат) од една страна и „тие“ (ЕУ) од меѓу „нас“ (земјата- кандидат) од една страна и „тие“ (ЕУ) од друга страна туку односи на идните „ние“. Всушност тоа е друга страна туку односи на идните „ние“. Всушност тоа е процес кога надворешните односи стануваат внатрешни што ги процес кога надворешните односи стануваат внатрешни што ги прави истите исклучително комплицирани и значајни. прави истите исклучително комплицирани и значајни. Дополнително отстапките подлежат на одобрување од сите Дополнително отстапките подлежат на одобрување од сите постојни земји- членки што придонесува да бидат се помалку постојни земји- членки што придонесува да бидат се помалку изгледни.изгледни.Затоа во суштина Затоа во суштина ова не се вистински преговори ова не се вистински преговори бидејќи бидејќи една од страните - страната на ЕУ, една од страните - страната на ЕУ, не прави отстапкине прави отстапки. Сепак . Сепак квалитетната подготовка на стојалиштата придонесува кон квалитетната подготовка на стојалиштата придонесува кон добивањето на можност земјата да се прилагоди на новите добивањето на можност земјата да се прилагоди на новите состојби.состојби.

Преговорите траат со годиниПреговорите траат со годиниПросечната должина на преговорите изнесува од 4-6 години не Просечната должина на преговорите изнесува од 4-6 години не земајќи ги предвид исклучоците (како на пример Турција). Од земајќи ги предвид исклучоците (како на пример Турција). Од оваа причина како и од претходно наведените, подготовката оваа причина како и од претходно наведените, подготовката за преговорите и квалитетните стојалиште играат значајна за преговорите и квалитетните стојалиште играат значајна улога за подобрување на квалитетот на преговорите и улога за подобрување на квалитетот на преговорите и договорените решенија за идната земја -членка.договорените решенија за идната земја -членка.Преговорите се голем координациски предизвик за Владата на Преговорите се голем координациски предизвик за Владата на земјата- кандидат и јавната администрација бидејќи земјата- кандидат и јавната администрација бидејќи досегашните постигања на ЕУ познати како досегашните постигања на ЕУ познати како acquis acquis communautairecommunautaire е голема компилација на квалитативно нови е голема компилација на квалитативно нови правни акти и не секогаш се поклопува со постоечката правни акти и не секогаш се поклопува со постоечката поделба на надлежности меѓу министерствата и поделба на надлежности меѓу министерствата и специјализираните владини агенции. специјализираните владини агенции. Инаку Инаку прифаќањетоприфаќањето на правото на Европската унија не е  на правото на Европската унија не е работа за која се преговара, туку предмет на преговорите се работа за која се преговара, туку предмет на преговорите се начинот, времетраењето и условите за неговото начинот, времетраењето и условите за неговото преземање преземање (на правото на ЕУ), како и неговото (на правото на ЕУ), како и неговото усогласување усогласување со националното законодавство.со националното законодавство.

Процес на водење преговори Процес на водење преговори за членство во ЕУза членство во ЕУ

Преговорите се билатерални и се одвиваат меѓу Преговорите се билатерални и се одвиваат меѓу земјата земјата кандидаткандидат за членство и  за членство и земјите членки на земјите членки на Европската унија.Европската унија. Значи, Република Македонија нема  Значи, Република Македонија нема да преговара со Европската унија како партнер од да преговара со Европската унија како партнер од другата страна туку со земјите членки на Унијата. другата страна туку со земјите членки на Унијата. Се разбира дека тука, како тела на Унијата, голема Се разбира дека тука, како тела на Унијата, голема улога ќе имаат Советот на министрите, Европската улога ќе имаат Советот на министрите, Европската комисија и Европскиот парламент.комисија и Европскиот парламент.Преговорите се многу Преговорите се многу помалку политичкипомалку политички, а многу , а многу повеќе стручни или експертски преговориповеќе стручни или експертски преговори, чија , чија задача е изнаоѓање заедничка позиција за решавање на задача е изнаоѓање заедничка позиција за решавање на отворените прашања.отворените прашања.

Прилагодувања на земјата Прилагодувања на земјата кандидаткандидат

Во принцип преговорите многу повеќе се однесуваат на Во принцип преговорите многу повеќе се однесуваат на прилагодувања на земјата кандидат кон Европската прилагодувања на земјата кандидат кон Европската унија унија отколку на Европската унија кон земјата кандидат. отколку на Европската унија кон земјата кандидат. За ваквиот тип преговори важи За ваквиот тип преговори важи принципот на структурна принципот на структурна асиметријаасиметрија во преговарачката моќ на страните, односно тоа  во преговарачката моќ на страните, односно тоа дека преговарачките страни немаат иста или слична дека преговарачките страни немаат иста или слична преговарачка моќ. преговарачка моќ. Во секој случај, се јавуваат ситуации кога земјата кандидат не Во секој случај, се јавуваат ситуации кога земјата кандидат не е во можност да преземе или да примени определени сегменти е во можност да преземе или да примени определени сегменти на законодавството на Унијата, во временскиот период пред на законодавството на Унијата, во временскиот период пред стапувањето во Унијата. Поради тоа, за време на преговорите стапувањето во Унијата. Поради тоа, за време на преговорите може да се побараат транзициони периоди –временски рокови може да се побараат транзициони периоди –временски рокови во кои земјата (која веќе станала членка на Унијата) ќе се во кои земјата (која веќе станала членка на Унијата) ќе се прилагоди на односното законодавство. Во многу ретки случаи прилагоди на односното законодавство. Во многу ретки случаи може да се одобри и исклучок од примената на одреден може да се одобри и исклучок од примената на одреден сегмент од правото на Унијата или попознат како сегмент од правото на Унијата или попознат како дерогацијадерогација. . 

Формирање на меѓувладина Формирање на меѓувладина конференцијаконференција

По добивање на конкретен датум за почеток на преговорите следува По добивање на конкретен датум за почеток на преговорите следува формирање на формирање на меѓувладина конференција меѓувладина конференција во која членуваат две во која членуваат две страни- државите членки на Европската унија и земјата кандидат за страни- државите членки на Европската унија и земјата кандидат за членство.членство.

Страната на земјите членки на Европската унија ја претставува Страната на земјите членки на Европската унија ја претставува претседавачот со Советот на министри на Европската унијапретседавачот со Советот на министри на Европската унија, а во неа , а во неа влегуваат и влегуваат и министрите за надворешни работи на земјите членки. министрите за надворешни работи на земјите членки.

Во рамките на меѓувладината конференција, земјата кандидат ја Во рамките на меѓувладината конференција, земјата кандидат ја претставува претставува посебна делегација задолжена за преговорипосебна делегација задолжена за преговори. Оваа . Оваа делегација за преговори секогаш вклучува претставници на високо делегација за преговори секогаш вклучува претставници на високо политичко ниво. Раководител на ова тело е висока политичка фигура политичко ниво. Раководител на ова тело е висока политичка фигура (министер за европски прашања или министер за надворешни работи). (министер за европски прашања или министер за надворешни работи).

На највисоко ниво конференцијата одржува седници вообичаено по На највисоко ниво конференцијата одржува седници вообичаено по еднаш за време на секое претседателство на Унијата, односно на секои еднаш за време на секое претседателство на Унијата, односно на секои шест месеци.шест месеци.

СкринингСкринингСкринингот е првата фаза на преговорите во која тие добиваат Скринингот е првата фаза на преговорите во која тие добиваат на интензитет и тежина. Скринингот претставува аналитички на интензитет и тежина. Скринингот претставува аналитички преглед и оценка на усогласеноста на националното преглед и оценка на усогласеноста на националното законодавство со законодавство со acquis communautaire (досегашните acquis communautaire (досегашните постигања) постигања) на Унијата. на Унијата. Целта на скрининг процесот е да се утврдат постоечките Целта на скрининг процесот е да се утврдат постоечките разлики меѓу законодавствата на двете преговарачки страни разлики меѓу законодавствата на двете преговарачки страни во секое поглавје на преговорите. во секое поглавје на преговорите. Од таквата темелна анализа зависи и оценката дали земјата е Од таквата темелна анализа зависи и оценката дали земјата е во состојба да го прифати во состојба да го прифати acquis communautaire acquis communautaire на Унијата, на Унијата, во колкава мерка и со која временска динамика. во колкава мерка и со која временска динамика. Исто така во оваа фаза од земјата кандидат се очекува да Исто така во оваа фаза од земјата кандидат се очекува да покаже дали има капацитет да го спроведе законодавството на покаже дали има капацитет да го спроведе законодавството на Унијата во целост или, пак, има намера да побара преодни Унијата во целост или, пак, има намера да побара преодни фази и исклучоци за определени сегменти. фази и исклучоци за определени сегменти. Искуствата покажаа дека скринингот по поглавја може да трае Искуствата покажаа дека скринингот по поглавја може да трае многу кратко, неколку недели, па дури и еден ден. Сепак, многу кратко, неколку недели, па дури и еден ден. Сепак, вообичаено скринингот трае околу вообичаено скринингот трае околу една годинаедна година..

Извештај од скринингИзвештај од скринингЕвропската комисија во консултации со земјата кандидат Европската комисија во консултации со земјата кандидат изработува извештај за скринингот на секое поглавје изработува извештај за скринингот на секое поглавје („screening report“). („screening report“).

Овој извештај содржи информации и заклучоци на Овој извештај содржи информации и заклучоци на Европската унија во врска со законодавството и Европската унија во врска со законодавството и имплементациониот капацитет на земјата во врска со имплементациониот капацитет на земјата во врска со соодветното поглавје -предмет на скрининг. соодветното поглавје -предмет на скрининг.

Извештајот содржи Извештајот содржи

дел во кој се дава дел во кој се дава опис на законодавството опис на законодавството на земјата во на земјата во соодветното поглавје и соодветното поглавје и

дел во кој се дава оценка на дел во кој се дава оценка на неговиот квалитет неговиот квалитет и и

дел со оценка на капацитетот за дел со оценка на капацитетот за негово негово имплементирање имплементирање во праксата.во праксата.

Одредници за отворање на Одредници за отворање на содржински преговори (benchmarks)содржински преговори (benchmarks)

Европската комисија, во консултации со земјата кандидат за членство Европската комисија, во консултации со земјата кандидат за членство во извештајот од скринингот во извештајот од скринингот дава оценка дава оценка за тоа колку земјата за тоа колку земјата кандидат е подготвена за прифаќање и имплементација во пракса на кандидат е подготвена за прифаќање и имплементација во пракса на определени правни решенија. определени правни решенија.

Ако биде проценето дека земјата кандидат Ако биде проценето дека земјата кандидат не е доволно подготвена не е доволно подготвена за отворање преговори во определено поглавје, Европската комисија за отворање преговори во определено поглавје, Европската комисија може може да препорача да препорача содржинските преговори за тоа поглавје да бидат содржинските преговори за тоа поглавје да бидат

одложениодложени, , сè додека не бидат исполнети определни сè додека не бидат исполнети определни минимални предуслови поставени од страна на Европската минимални предуслови поставени од страна на Европската комисија. комисија.

Ваквите минимум предуслови, за отворање на содржински преговори Ваквите минимум предуслови, за отворање на содржински преговори за некое поглавје, се познати како одредници за некое поглавје, се познати како одредници („benchmarks”),(„benchmarks”), а а процесот како процесот како “benchmarking”.“benchmarking”.

Содржински преговори и затворањена Содржински преговори и затворањена отворените поглавја отворените поглавја

По завршувањето на аналитичкиот преглед на По завршувањето на аналитичкиот преглед на законодавството следува одлуката за отворање на законодавството следува одлуката за отворање на преговорите по поединечни поглавја. преговорите по поединечни поглавја.

Откако за одредено отворено прашање меѓу двете Откако за одредено отворено прашање меѓу двете преговарачки страни ќе се постигне преговарачки страни ќе се постигне договордоговор и ќе се и ќе се исполнат условите за негово затворање, исполнат условите за негово затворање, прашањето се прашањето се смета за затворено.смета за затворено.

Сепак, во текот на преговорите тоа поглавје може да биде Сепак, во текот на преговорите тоа поглавје може да биде повторно отворено повторно отворено доколку се донесат некои нови важни доколку се донесат некои нови важни прописи од страна на Унијата или, пак, земјата кандидат прописи од страна на Унијата или, пак, земјата кандидат не ги исполни условите и обврските кои ги презела за не ги исполни условите и обврските кои ги презела за негово затворање. Конечните одлуки околу затворањето негово затворање. Конечните одлуки околу затворањето на поглавјата ги носи Советот на министрите.на поглавјата ги носи Советот на министрите.

- Трајно затворањенапреговорите и нацрт договор - Трајно затворањенапреговорите и нацрт договор за пристапување за пристапување

Кога преговорите за сите поглавја ќе бидат привремено Кога преговорите за сите поглавја ќе бидат привремено затворени, тогаш Советот на министрите на ЕУ носи затворени, тогаш Советот на министрите на ЕУ носи заклучок за крај на преговорите со земјата кандидат за заклучок за крај на преговорите со земјата кандидат за членство. членство.

Резултатите и заклучоците од преговорите потоа се Резултатите и заклучоците од преговорите потоа се вградуваат во вградуваат во нацрт-договор за пристапување на земјата нацрт-договор за пристапување на земјата кандидат кон Унијата. кандидат кон Унијата.

Во изработката на овој документ учествуваат и земјите Во изработката на овој документ учествуваат и земјите членки на Унијата, институциите на Унијата, како и членки на Унијата, институциите на Унијата, како и претставници претставници на земјата кандидат.на земјата кандидат.

Одлука за пристапувањена земјата Одлука за пристапувањена земјатакандидаткандидат

Откако согласноста за нацрт-договорот ќе биде постигната и текстот ќе Откако согласноста за нацрт-договорот ќе биде постигната и текстот ќе биде прецизиран, тогаш се пристапува кон понатамошна постапка пред биде прецизиран, тогаш се пристапува кон понатамошна постапка пред институциите на земјите членки, на земјата кандидат, како и на институциите на земјите членки, на земјата кандидат, како и на институциите на Унијата. Пред да го потпише овој документ институциите на Унијата. Пред да го потпише овој документ Европската Европската комисија мора да даде конечно мислење кон барањето за членство на комисија мора да даде конечно мислење кон барањето за членство на земјата кандидат. земјата кандидат.

Потоа Потоа Европскиот парламент дава согласностЕвропскиот парламент дава согласност, а , а Советот на Европската Советот на Европската унија мора на крајот да донесе одлука за пристапување на земјата унија мора на крајот да донесе одлука за пристапување на земјата кандидат. кандидат. Притоа одлуката мора да биде Притоа одлуката мора да биде едногласна,едногласна, односно односно донесена со консензус.донесена со консензус.

По ова По ова се потпишува Договор за пристапувањесе потпишува Договор за пристапување, кој го потпишуваат , кој го потпишуваат шефовите на земјите и Владите на земјите членки на Унијата (во шефовите на земјите и Владите на земјите членки на Унијата (во зависност од политичкото уредување на земјата), како и шефот на зависност од политичкото уредување на земјата), како и шефот на земјата или земјата или Владата на земјата кандидат.Владата на земјата кандидат.

Откога и овој дел ќе биде завршен, Откога и овој дел ќе биде завршен, Договорот се упатува на Договорот се упатува на ратификацијаратификација согласно уставните одредби на секоја од земјите согласно уставните одредби на секоја од земјите потписнички.потписнички.

Стапување во членство во Стапување во членство во Европската унија Европската унија

По потпишувањето на Договорот за По потпишувањето на Договорот за пристапување, земјата која пристапува започнува пристапување, земјата која пристапува започнува со активности во работните тела на Советот на со активности во работните тела на Советот на Европската унија и на Европскиот парламент како Европската унија и на Европскиот парламент како набљудувачнабљудувач. .

Кога Договорот ќе стапи на сила, односно ќе Кога Договорот ќе стапи на сила, односно ќе заврши процесот на ратификација, земјата заврши процесот на ратификација, земјата пристапничка кон Унијата на одреден датум пристапничка кон Унијата на одреден датум стапува во членство стапува во членство на Унијата.на Унијата.

Дали Република Македонија е Дали Република Македонија е подготвена да влезе во подготвена да влезе во

кругот?кругот?