Panitikan ng Rehiyon 9

Region 9:

Zamboanga Peninsula

Physiography

•The Zamboanga Peninsula is surrounded by bodies of water; the region relied on fishing as one of its major industries.

•Bays: Sindangan, Sibuco, Sibuguey, Dumanquilas, Maligay, Taguite &

Pagadian•Rivers: Kumalarang, Sibuguey, Dinas &

Labangas.

ZAMBOANGA RANGE – forms the backbone of the Zamboanga

Peninsula stretching from Mt. Dabiah in Zamboanga del Norte and arching to Zamboanga City in the Southwest.

NO ACTIVE VOLCANOES

•Zamboanga del Norte – hilly & mountainous with plains along the

coastlines.

•Zamboanga del Sur – flat coastal plain with interior mountains.

Climate

Dry Season from November to April.

Wet Season from May to October.

Ethnic Composition

Subanens

The term Subanen, derived from Suba (river), means People of the River. The Subanens form a single distinctive cultural and linguistic group and are mostly farmers who grow upland rice, root, and tree crops.

Badjaos

The Philippine “sea gypsies”, the Badjaos, spent their lives on their small boats which frequent the waters around the numerous islands of the Sulu Archipelago.

Samas

Samas are a grouping of tribes that generally inhabit the shorelines of northern and southern Sulu, Tawi-Tawi, Basilan, as well as the Zamboanga Peninsula and nearby islands.

Tausugs

They have a rich culture,and foreign influence that datesback to as early as the 13th century.

They formed the Sultanate of Sulu in the 15th century. Jolo, which has been the seat of power, is predominantly Tausug. Fishing is one occupation many Tausugs are engaged.

They also plant upland rice inter-cropped with cassava, coconut, abaca, and coffee.

Yakans

These days, Yakans are engaged in both dry and wet agriculture. They boast of their designed hand-woven cloth which no other tribe in the country can imitate. Yakan men and women are distinguished by skin-tight trousers and bulky waist sashes which serve as protection from bladed weapons or as hummocks in the hills at night.

Religion

*The most dominant religion is Christianity with 73% of the population adhering to the faith. The majority of Christians are Roman Catholics with minorities of Protestants, Iglesia Ni Cristo and Jesus Miracle Crusade.

*The remaining 27% Islam and Buddhism.

Muslims - The Muslims have been an integral part of Zamboanga City since

the beginning. Before any other religions were practiced in

Zamboanga City, the Muslim religion already had a firm hold of the area.

It is estimated that approximately 22% of the people in Zamboanga City are Muslims. Some barangays of Zamboanga City are populated by 100%Muslim. Thesebarangays withMuslim majoritypopulation, do not celebrate "Fiestas". Instead, Hari Raya.

Cultural Festivals

•Hudyaka Festival – celebrate founding of Zamboanga del Norte

•Sibug-Sibug Festival – celebrate founding of Zamboanga Sibugay

•Buklog Festival - thanksgiving festival of the Subanen

•Kinabayo Festival – held in Dapitan City and Zamboanga del Norte; colorful pageant re-enacting the Spanish-Moorish wars.

•The Hermosa Festival or the Zamboanga La Hermosa Festival or popularly known as Fiesta Pilar (held in Zamboanga City)

•Megayon Festival - highlights the cultural diversity of the three groups of people that populate Zamboanga del Sur

*Unique cultural dances, traditional costumes

Natural Tourist Attractions

Sta. Cruz Island Known for its pinkish sand beach which gets

its unique hue from coral bits washed up from the sea bottom. The island is ideal for swimming, skin/scuba diving, beachcombing, and sunbathing.

Vista del MarThe beach itself is lacking in its content and

visual appeal, but nevertheless remains popular with city residents and continues to attract throngs of people into its warm shallow waters.

Zamboanga Golf and Country ClubThe lack of sand bunker hazards is noticeable, as is

the abundance of trees. The front nine of this course is relatively flatter and straighter than the back nine, which is more of a challenge. Enjoy the view of the Basilan Strait as you play in this 18-hole golfing paradise.

Dakak Beach ResortThe closest place to paradise one could ever

experience, with its beauty and serenity. Dakak started operating on 1988, was conveniently positioned in the southern part of the Philippines and surrounded by mountains in its west. Situated at Taguilon, Dapitan City, Zamboanga del Norte, Dakak tactfully eludes the typhoon belt, making it anideal all-season destination for travelers

Fort Pilar in Zamboanga City Fort Pilar houses the National Museum. It has

wide collections of cultural memorabilia and paintings which could be a good reference for the history of the people of Zamboanga.

VintasThe vinta (locally known as lepa-lepa or sakayan) is a traditional boat found in the Philippine island of Mindanao. These boats are made by Bajau and Moros living in the Sulu Archipelago, Zamboanga peninsula, and southern Mindanao. It has a sail with assorted vertical colors that represents the colorful culture and history of the Muslim community. These boats are used for inter-island transport of people and goods.

Shrine of Dr. Jose P. Rizal

Rizal’s Bedroom.

Rizal House Sala of House

Dormitory and School

Kitchen

Provinces

Zamboanga del NorteZamboanga del Sur

Zamboanga Sibugay

Zamboanga del Norte• 25 munisipalidad / 580 barangay• Dipolog ang kabisera• May sukat na 607, 519 ektarya• Mayaman sa non-metallic minerals

(graba, durog na bato, asbesto, buhangin)• Pagtitinda ang pinakamadaming industriya• 40% ng lupain ay pasyalan• 38% taniman

Zamboanga del Sur• 2 syudad / 40 munisipalidad / 1,107 barangay• Pinakamaraming uri ng bulaklak• Metallic minerals(alluminum,tanso,nickel,zinc,

chromite,pyrite at hematite)• Non-metallic minerals (asin, uling, lupa, graba,

asbestos marmol, silica atbp.)• 35% ng lupain ay kagubatan• 22% ng lupain ay palaisdaan• 33% taniman at 6% pastulan

Zamboanga Sibugay

• Dating sakop ng Zambongasur/2001 nahiwalay• Ipil ang kabisera• May laki na 3,087 kilometrong parisukat• Bakery, Rice & Corn Milling, Food Processing,

Rattan & Wood Furniture production ang pinagkakakitaan dito.

Cities

ZamboangaDapitanDipologPagadianIsabela

Zamboanga City

*In 2006, Zamboanga City was re-labeled from (Zambangan) "City of Flowers" to "Asia's Latin City". *Nasa Katimugang bahagi ng Zamboanga Peninsula*1,414.70 kilometrong parisukat ang laki

Dapitan City

*Ang syudad ng Dapitan ay kilala rin na "Shrine City in the Philippines" dahil ipinatapon si Dr. Jose P. Rizal.

* It is also known for the old St. James Parish and the beautiful beach resort of Dakak.

Dipolog City

*The City of Dipolog is also known as the "Gateway to Western Mindanao" and "Orchid City" of the Philippines.

*"Bottled Sardines Capital of the Philippines.“

Pagadian City*Known as the "Little Hongkong of the South“ because of its topographical feature that is reminiscent of Hongkong, China.

*Pagadian ang pinakasentrong bahagi ng rehiyong ito.

Isabela City

*It is a component city and capital of the province of Basilan.

*Kahit nasa ilalim ng awtoridad ng ARMM ang Basilan ang syudad ng Isabela ay nananatili sa pangrehiyong patnubay at serbisyo ng Rehiyon IX.

Mga Manunulat sa Rehiyon IX

Dr. Jose P. RizalHabang nasa Dapitan si Jose Rizal, pinag-aralan din niya ang mga wika ng Malay, Bisayan at Subanun.

Nanggamot siya habang nagsasaliksik. Nakagawa din siya ng mga tula tulad ng "Mi Retiro" (My Retreat).

Descallar, Antonio*Isinilang sa Sindangan Zambaoanga .*Nag-aral sa isang pampublikong paaralan at nagtapos ng kanyang pag-aaral sa Misamis Occidental Institute at sa College of Law sa AU.*Nagwagi siya ng unang gamtimpala sa timpalak ng pagsulat ng tula na ginaganap noong 1949.* Kauna-unahang niyang tula na napalimbag sa isang pambansang magasin ay ang “Now Before the Conqueror”.

Enrique, Antonio*Sumulat ng mga maikling kuwento tungkol sa mga Kristiyano at mga Muslim sa Timog na nakatagpo at nakasalamuha niya sa buhay, tungkol sa probinsiya, bayan at mga baryong kanyang tinitirhan at binibisita at tungkol sa mga obserbasyon at mga karanasan. *Lumabas sa Korean Magazine Playmate ang 1 sa 30 maikling kwento na kanyang akda.*Palanca Awardee (English Short Story)*May aklat na “Spots on their Wings” na ipinalimbag ng Writers Association of Dumagete City.

Enriquez, Ignacio Alvarez*Nagtapos ng AB Degree sa AU noong 1951*Nag-aral sa University of IOWA at University of Madrid*Sumulat ng “The House Juan” , “ The Devil Flower” (unang nobela), “Death of a House” at “Doll”(2 short story nagwagi sa Phil Free Press).*”As Between Two Mirrors” – akda niyang pianghanguan ng dula ng UE Auditorium.*Naglimbag ng “Three Philippine Epic, Play at House of Images” (1935) at “ The White House of Alia at Other Stories” (1985).

Acas , Oliva

 Baguhan pa lamang siya sa larangan ng

 pagsusulat ng tula ngunit ang kanyang mga naisulat ay naipalimbag na.

Jubaira, Ibrahim A.*Siya ang kauna-unahang fictionist sa Zamboanga na ginamtimplaan ng Presidential Certificate of Merit in Literature for Teaching the Filipino- Muslim sa kanyang panahon. *Bukod sa pagiging manunulat ng tula at mamahayag, isa siyang kolumnista sa isang pahayagan sa Zamboanga City at editor ng Cresent Review. *Ang aklat ni Jubaira ay ipinalimbag hindi lang ng Free Press Pacific Quarterly (South Korea) pati na rin ng The Times of Ceylon.

Villa, Gonzalo*Isang manunulat ng tula, maikling kuwento at mananalaysay.*Naging news editor siya ng Atenean, isang pampaaralang pahayagan na siyang pinaglathaan ng ilang mga akda niya.* Una niyang kuwento ang “ When Death Struck”. *Nagwagi siya sa Pambansang Paligsahan sa pagsulat ng sanaysay (The Role of America in the Rehabilitation of the Philippines-1946) ito’y pinamagatan niyang “. *Kabilang sa mga sinulat niyang nagwagi ng gantimpala ay ang Footnote of America at pinalitan niya ng “Death of Illusion”, “Barrio Miracle”, “A voice in Rama”.* Itinigil niya ang pagsusulat upang tapusin ang kursong abogasya .

Mga Panitikan sa Rehiyon IX

BUGTONG:

*Tigumtigum / Tukotukod ang tawag sa bugtong ng mga Tausug.*Ito ay may 2 uri:

1.patanong na kaswal2.inaawit sa okasyon

*”Magpua’ na ang buway?” (sirit na?)*”Unu kunu?” (ano iyon?)

HALIMBAWA NG BUGTONG:Kahuykahuy baubid Isang pirasong kahoy na maliitKahuy batang baibid Na halaman na mayroong maliit na sangaDi’magtubu ha biid Hindi tumutubo sa burolSubya ha gi’tung tawid Subalit sa gitna ng dagatKarbahal Itim na koral

Tubig ha liyung-liyung Tubig sa loob ng butas, walang dahon ang Di’kapakpakan dahon Pwedeng mahulog ditoButung Niyog

AWITING BAYAN:

Inaku duringdingUmaga na yata Nagtitilaukan na Ang manok sa

lupa.Kayat ang sabi koSa matanda’t bataMatulog na ngayonBukas ay gawa.

INAKU DURINGDURING

DORI-DORISINGKIL

Dori-dori SingkilMang Manuel dagilMang Iskong

KoliroyAt Mang Juan

Bambo

MGA HALIMBAWA NG ALAMAT:1.Anghel sa Kalangitan

In waktu kamaasan pa, in manga tau ha dunya nginuinu bang mainaguulan. Dum adlaw tiyali nila sa ‘way makabya’. Sara hambuk adlaw , nakabuti in suysuy pa Tauhan.

Laung sin tau,”Jabrail, kari kaw kunu”. Baytai in sanga manusya ‘ na hangkan magulan sabab namamagyu” in mga biraddali.”

Ni miyadu na in Jabarail ampa madtu biyaytaan in manga tau in kahalan sin pagulan ha awan atawn langit sabab in sanga biraddali sin tuhan namamagyu’ha surga’. Pagubugs sin pagbyata’minuwi na in Jabarail pa surga.

Nooong unang panahon ang mga tao sa mundo ay nagtataka kung bakit umuulan. Umaga hanggang gabi ay nag-iisip sila, subalit wala ni isa sa kanila ang makapagsabi. Ngunit isang araw, ang kanilang katanungan ay umabot sa Diyos.

Sabin ng Bathala.” Gabriyel, magtungo ka sa mundo at sabihin mo sa mga tao na umuulan dahil ang mga angel ay naliligo.

Dahil dito pumunta si Gabriyel, sa mundo ng mga tao at sinabi sa mga tao na umuulan dahil naliligo ag mga angel. At pagkatapos noon ay bumalik na si Gabriel sa langit.

2. In Duwa Bud

KWENTONG BAYAN:Manik Buangsi

Noon ay may isang sultan na may pitong anak na dalaga. Ang bunso ang pinakamaganda sa lahat. Ang kanyang pangalan ay Tuan Putli. Nang magdalaga si Tuan Putli ay maraming dugong bughaw ang lumigaw sa kanya. Ngunit hindi niya pinansin ang mga ito, sapagkat sa kanyang panaginip ay nakita na niya ang lalaki na kanyang iniibig. Siya ay si Manik Buangsi. Datapwat si Manik Buangsi ay hindi isang pangkaranwang tao. Siya ang nilalang na walang kamatayan at nakatira sa pook ng mga bathala. Sa panaginip lang niya dinadalaw si Tuan Putli.

Dumating ang araw na hindi na matiis pa ni Manik Buangsi ang kanyang pag-ibig kay Tuan Putli. Kung kayat kinausap niya si Allah. Pumayag naman si Allah na bumaba isi Manik Buangsi sa lupa.

Si manik Buangsi ay nag-anyong isang ginuntuang bayabas. Napasakamay siya ng isang matandang babae na pulubi. Nag bigyan ni Tuan Putli ang pulubi ng limos ay ibinigay naman ng pulubi ang prutas sa kanya. “Itanim mo ito sa hardin,” ang bilin ng pulubi kay Tuan Putli.” “ Ang bungang nito ay siyang iyong kapalaran!”.

Itinanim ni Tuan Putli ang bunga. Tumubo agad ito at nagbunga ng marami. Pinitas nito ang pinakamalaki at pinakamgandang bunga at iyo ay dinala niya sa loob ng kanyang silid.

Sa loob ng bungang iyon ay naroon si Manik Buangsi. Sa gabi, nagmumula sa bungang iyon ang isang kakaibang liwanag. Pagkatapos, lalabas si Manik Buangsi at panonoorin ang mukha isang magandang dayang-dayang. Saka lamang siya bumabalik sa loob ng bunga kapag tumilaok na ang manok. Ngunit sa isang pagkakaton ay nakatulog si Manik Baungsi. Nang magising siya ay nakasikat na ang araw. Gayon na lamang ang pagtataka ng dalaga. “Kung gayon, isa kang katotohanan!” bulalas ni Tuan Putli.

Ngumiti si Manik Buangsi. “oo Wika niya. At narito ako upang pakasalan ka!.

Naganap ang kasalan ni Tuan Putli at Manik Buangsi at sa piging na iyon ay bumaba ang mga bathala mula sa kalangitan upang masaksihan ang pag-iisang dibdib ni Tuan Putli at Manik Buangsi.

Nanatili sina Manik Buangsi at Tuan Putli sa lupa. Sa kabilang dako, naninibugho ang mga kapatid ni Tuan Putli sa kanyang magandang kapalaran. Hanggang sa naisip ng tatlong dalaga na sirain ang magandang ugnayan ng dalawa.

“Hindi ka dapat magtiwala sa asawa mo,” sabi ng isa kay Tuan Putli.

“Maaring isa lamang siyang masamang espirito!” “Maganda siyang lalaki,” wika pa ng isa pa. “ sigurado

mo bang ikaw lang ang babaeng minamahal niya?” “Sa tingin ko ay isa ka lamang sa mga babaeng

dumaan sa buhay niya,” sabi sa kanya ng isa pa, “Paluluhain ka niya balang araw!”

Ngumiti si Manik Buangsi. “oo Wika niya. At narito ako upang pakasalan ka!.

Naganap ang kasalan ni Tuan Putli at Manik Buangsi at sa piging na iyon ay bumaba ang mga bathala mula sa kalangitan upang masaksihan ang pag-iisang dibdib ni Tuan Putli at Manik Buangsi.

Nanatili sina Manik Buangsi at Tuan Putli sa lupa. Sa kabilang dako, naninibugho ang mga kapatid ni Tuan Putli sa kanyang magandang kapalaran. Hanggang sa naisip ng tatlong dalaga na sirain ang magandang ugnayan ng dalawa.

“Hindi ka dapat magtiwala sa asawa mo,” sabi ng isa kay Tuan Putli.

“Maaring isa lamang siyang masamang espirito!” “Maganda siyang lalaki,” wika pa ng isa pa. “ sigurado

mo bang ikaw lang ang babaeng minamahal niya?” “Sa tingin ko ay isa ka lamang sa mga babaeng

dumaan sa buhay niya,” sabi sa kanya ng isa pa, “Paluluhain ka niya balang araw!”

Mahigpit ang yakap ni Tuan Putli sa baywang ng asawa. “ hindi ako magdidilat ng mata,” pangako niya. “ pipikit ako!.”

Nagsimula silang tumawid sa makipot sa tulay, sakay ng kabayo. Ngunit hindi kaginsa-ginsa’y, biglang nakarinig ng tinig si Tuan Putli. Siya ang tinatawag nito. “Tuan Putli! Tuan Putli! Tuan Putli!” daing ng tinig. Ang tinig na iyon at tulad ng kanyang yumaong ina!

Bigla nitong iminulat ang mga mata at tumingin sa ibaba. Dahil sa takot sa nakita ay nakabitaw ito at nahulog sa kailaliman.Mula noon mag-isa na lang si Manik Buangsi na nakarating sa kaharian, ngunit malungkot ito sa pagkamatay ng asawang hindi nakinig sa kanya.