Sa usa ka mahalayo nga lungsud saMaguindanao, adunay usa ka gamhanan ogbal-anong Sultan nga nag-ngan na siHasaan. Tungud sa iyahang pagkabut-an, ginatahod og gihigugma siya sa mga taongadtong lugara. Pero sa tanan-tanan, angSultan og ang iyang asawa na si Dayangkay masulub-anon, tungod kay wala pa sila’y anak. Halos kada-adlaw sila naga-ampo ni Allah nga hatagan na sila og anak.

Usa ka adlaw, ginatuman niAllah ang ila gihandum na magka-anak. Ginghatagan na sila ni Allah og usa ka batang babaye perokaning bataa kay pirteng ituma ogpagkamaot. Duri ang gipangan sabata, bisag sa iyang hitsuraginhigugma gihapon siya sa iyangpamilya.

Sa di madugay, midaga na siDuri. Pero walay bisag usa nganangusog na manguyab sa iyaha. Para di siya maguol iya nalanggigamit ang bakante niyang oras sapagtabang sa mga tawo og tungudniini gimahal og gitahod siya samga manulupyo sa ilahang lugar.

Ug sa dihang miabot ang malabihangkaiinit, naggutom tanan tawo nganagapuyo sa ilahang lugar. Tungud sapagka-buutan ni Duri nagbalay-balay siyaog nanghatag og mga pagkaon. Tungud sakalisod sa pagsilbi ni Duri sa katawhan, wala na makaya sa iyahang lawas. Nasakitsiya og sa di madugay namatay. Tanan tawosa ilahang lugar nagmasulub-on sa iyangpagkamatay.

Nilabay ang mga adlaw adunaymitubo nga kahoy sa gilubngan niDuri. Aduna kini bunga nga lain oghitsura na lain pud og baho. Wala’ybisag-usa nga miduol og mikuha samadamo nga bunga sa kahoy.

Sa pag-abot og utro sa tinggutomnahuna-hunaan sa mga tao nga kaononang dako nga bunga niini.

“Kalami! Katam-is sa bunga bisaglain ang hitsura og baho!” puno sapagdayeg na ginasulti sa mga tawo. Nakabalita niini ang Sultan og iyangnahinumduman ang iyang anak na siDuri og sa kabut-an niini. Maong angkahoy gisunod sa pangan ni Duri og samilabay na panahon kay gitawag nakini nga Duri-an og karon nahimokinig Durian.

Ni: Antonio, Emilio Martinez

Sa usa ka pulo sa baybayon sa Dagat-Bisaya na kung tawgon kay Bohol, adunaymag-asawa nga nagpuyo na ilado tungud sailang tulo kabuok nga anak nga adunaynapakaanindot nga nawong nganagpasigarbo pirmente kung adunay dula sapinakahitsuraan sa lugar. Ang mag-asawakay ilado sa pangan nga Tandang Kaloy ogImpong Inday. Ang ila tulo ka maadunahannga mga anak kay ilado sa ilang mga agnayna: Loleng, Isyang, og Minda.

Tungod sa sobra na paghigugmanila Tandang Kaloy og ImpongInday sa ilaha tulo kaanak, nasobraan sab ang pagwinayposniini. Sa tibuok hapon, parehas samga nimpa sa sapa wala sila’yginabuhat, nagpalabay lang sila saoras sa daplin sa kadagatan.

Si Loleng pirmanente siya manguhaog sigay nya takubo sa baybayon. Si Isyang manguha pud siya og gagmayngbato og si Minda pud kay naglingaw-lingaw sa iyang kaugalingon sa pagtan-aw sa mga bawd. Naandan na sa mag-igsoon nga manganta, magkinataw-anay og magginukuray sa daplin sabaybayon.

Sa pagkagusto ni Impong Indaynga dili kubalon ang mga kamot saiyahang mga anak siya ang magbuhatsa tanan buhatonon sa ilang balay ogsa ilang tanuman. Ug si TandangKaloy iyaha nalang man giantos angmagtrabaho na siya ra usa paramasunod ang tanan gustuhon saiyahang mga anak nga mga hitsuraan.

Tungud sa sobra na pagpangga ninaLoleng, Minda og Isyang, midako silanga wala’y mga bili ang mga utok sapagdalaga nila midako sila ngamahinambugon, maparaygon, ogmadinaogon sa ilang isig ka tawo. Bisagsila tulo ang pinakahitsuraan sa ilanglugar wala bisang usa sa mga batan-on sa ilahang lugar ang nahagusto ngamanguyab sa ilaha.

Sa paglabay sa mga adlaw padayongihapon ang sayop nga pagpadako sailahang mga anak sila Tandang Kaloy ogImpong Inday, gigusto sa Kaplaran ngamagdungan og kasakit ang mag-asawa. Nagahigda na lamang sa banig ang mag-asawa tungod sa ilang pagkasakit unyawala pa nila natudlu sa ilahang mga anakkung unsa ang mga buhatunon sa balay ogunsaon ang pagpanginabuhi aningkalibutan.

Umabot ang adlaw nga nisamot angsakit sa mag-asawa og di na sila katindogsa ila higdaanan wala man lang bisag usasa ilang mga anak ang mingduol ogminghatag sa ilaha og kalan-on.

“Lutui mi sa inyong inahan og kalan-on… bisag gamay lang na linugaw…!” Anggiyamar sa mag-asawa kay tungod gigutomnapud sila.

Pero wala sa tulo nila nga anak angmituman sa sugo nila Kaloy og Inday. Busanagtinudlu-ay kini tungod sa pagkatapulanog wala pud sa mag-suon ang kaantigomagluto.

Tungud niadto nagmasulub-on ognasuko ang mag-asawa nga nagbunga sapagsumpa nila sa ilang kaugalingong mgaanak:

“Unta mahimu sila og kayutaan ngagipalibutan og katubigan ang tagsa-tagsa sailahang mga anak, para wala’y matakdaan sailahang wa’y pulos nga batasan”. Pagkahuman sa pagsulti sa sumpa sa mag-asawa dungan silang nagutlan og ginhawa.

Paglabay sa mga adlaw gikan paglubongsa mag-asawa natuman gayod ang ila sumpasa ilahang mga wa’y batasan nga mga anak.

Usa ka hapon, samtang sinaLoleng, Isyang og Minda kay nanguhaog sigay og takubo sa baybayon, mayusa ka tigulang nga nagdala ogsungkod ang mikalit og pakita sailahang atubangan. Nalubatan angmag-suon og muikyas unta sila, perousa kashagit sa tigulang muragmidikit ang ilahang tiil sa balas og disila kalakaw.

“Ang sumpa sa inyuha gikan sa inyungmga ginikanan”- ingon ang tigulang – “kaygidungog sa kalangitan! Ang inyu kasakit,karun dayun mahimo kamu nga mag-suonmahimung tulo kabuok nga isla/pulo dinhisa baybayon dapit sa Dagat-Bisaya’’pagkahuman og sulti ani sa tigulang iya gi-usausa og tudlo ang tulo kamagsuon gamitang sungkod og murag buwa nga mikalit ogkawala ang tigulang kadungan pud niini angpagkawala sa tulo ka mga hitsuraan nga mgababaye.

Pagkaugma, natingala ang mga tawo sapagkakita sa tulo ka pulo ang nagpatim-awsa tiilan na karon kay ginatawag na ngaBohol. Sukad niadto, kada-tungang gabii,ang mga nagpuyo sa Baybayon sa Dagat-Bisaya adunay madunggan nga maluy-anon nga mga pag-ago, nya ila-ilaginghuna-huna mao siguro kini ang pag-ago sa tulo ka mga pinakahitsuraangbabaye sa ilahang lugar nga wanagmasinugtanon sa ilahang ginikanan.

WAKASNag-uulat: ISABEL GUAPE